CR-Kompjuterizirana radiografija

Tijekom posljednjih dvadesetak godina intenzivnose traila zamjena za radioloki film.Za zamjenu radiolokog filma kao medijaza dobivanje slike u radiografiji postoji vierazloga. Navedimo samo neke: nepraktinostu rukovanju (velike i ne funkcionalne arhive),podlonost raznim oteenjima, nemogunostnaknadne obrade slike (post-processing), ponavljanjesnimanja i vea izloenost zraenjupacijenata, kao i sama cijena filma i zagaenjaokolia kemikalijama za razvijanje. Poradi svihnavedenih razloga razvoj medija za dobivanjeradiolokih slika krenuo je pravcu medija nakojem se viekratno moe dobiti radiolokaslika, a od kojih se danas u uporabi koristekasete sa fosfornim ploama i ravni detektori.CR kompjuterizirana radiografija (eng.Computed Radiography) u svijetu je prihvaennaziv za rad s kazetama s fosfornim ploama.Isto tako koristi se naziv DLR digitalnaluminiscentna radiografija (eng. DigitalLuminescence Radiography). DR digitalnaradiografija (eng. Digital Radiography) u svijetuje prihvaen naziv za rad s ureajima u koje suugraene FD ravne detektorske ploe formata35x43 cm (eng. Digital Flat Panel Detector).

Kazete s fosfornim ploama folijama vrlosu sline kasetama u koje ulaemo klasiniradioloki film. Umjesto filma kod ovihkazeta koristimo ploe folije s fosforom kojezadravaju latentnu sliku nastalu zraenjem. Zaoitavanje latentne slike koristimo posebneureaje, tzv. digitalizatore.Postupak rada s fosfornim ploama je sljedei.Nakon pozicioniranja pacijenta za eljeni snimak,eksponiramo fosfornu plou sa rentgenskimzrakama. Fosfornu plou ulaemo u digitalizatorkoji oitava latentnu sliku i preko digitalne mreeistu prenosi na zaslon radne stanice. Radna stanicaima softver kojim moemo tu sliku obraditi i evaluirati.Kompletan ciklus procesa rada s fosfornimploama prikazan je na slici 1.Kod uporabe kaseta s fosfornim ploama koristimose istim formatima kaseta kao i kod snimanjas klasinim radiolokim filmom. Nabrojatemo samo neke standardne formate: 18x14 cm,24x30 cm, 30x40 cm, 15x40 cm, 18x40 cm,35x35 cm, 35x43 cm itd.

Fosforna ploa folija zamjena je za radiolokifilm. Sastoji se od nekoliko slojeva. Podloga jevrsta ploa na kojoj je nanesen fosforni sloj.Iznad fosfornog sloja nalazi se zatitni sloj kojislui za zatitu fosfornog sloja od mehanikihoteenja prilikom itanja latentne slike udigitalizatoru. Ispod podloge nosaa nalazise barkod koji slui za prepoznavanje vrste iveliine kasete.

Prilikom koritenja klasinog radiolokog filmaza dobivanje kvalitetne slike bitni su uvjetiekspozicije, kao to su kV, mA i vrijeme te kodnovijih rtg ureaja mAs kao produkt mA i vremenaekspozicije. Tako snimljene slike mogubiti nedovoljno eksponirane ili prekomjernoeksponirana te nisu uporabljive za itanje ipostavljanje dijagnoze (slika 4.) Kod uporabefosfornih ploa u praksi nemamo nedovoljnoeksponiranih ili prekomjerno eksponiranih slika.Na taj smo nain izbjegli ponavljanje snimakai zatitili pacijenta od nepotrebnog zraanja uzoptimalnu kvalitetu slike. Odnos doze zraenja iosjetljivosti filma, te odnos doze zraenja i siveskale prilikom uporabe fosfornih ploa prikazanisu na slici 5. Iz grafikona je vidljivo da je dozazraenja manja kod koritenja fosfornih ploa uodnosu na klasini rtg film.Rezolucija slike je vaan faktor za kvalitetnu sliku. Rezolucija klasinog rtg filma ovisi o veliini zrnaca fotomaterijala osjetljivog na svjetlo. Rezolucija kod uporabe fosfornih ploa i njihove digitalizacije ovisi o broju piksela od kojih je sastavljena matrica slike. to je vie piksela na kvadratnoj povrini, to je rezolucija slike vea. Kod samog poetka rada s fosfornim ploama rezolucija dobivenih slika je bila ograniena te je tako dobivena slika bila neto manje rezolucijeod filma. Razvojem digitalizatora postigla se vea rezolucija pa tako danas koristimo fosforne ploe i digitalizatore koji imaju rezoluciju kao i klasini radioloki film.

Kada fosfornu plou izloimo rtg zrakama, na njoj nastaje latentna slika koja je analogna te se u digitalizatoru preko itaa analognodigitalnom konverzijom pretvara u digitalnusliku. ita u digitalizatoru informacije s fosforne ploe ita liniju po liniju te na taj nain oita informacije s cijele ploe. Tako oitane informacije sirovih podataka (raw data) pretvara u digitalnu sliku koju mi vidimo na monitoru. Rezolucija monitora je vezana uz broj piksela matrice slike, a danas je u uporabi obino monitor sa 1024x1024 matricom slike.

Digitalni itai

Digitalni itai ili digitalizatori ureaji suuz pomo kojih digitaliziramo latentnu sliku sfosforne ploe. Tako npr. nalazimo univerzalneitae za sve formate kaseta ili itae integriraneu specijalne radioloke ureaje kao npr. ureaj zasnimanje plua s digitalizatorom gdje ne koristimokasetu za snimanje, ve je fosforna ploa integriranau ureaj. Cijeli niz proizvoaa filma uz proizvodnjufilma poeo je razvijati i dalje razvija tehnologijudigitalne luminiscentne radiografije.Osnovne znaajke digitalizatora su: rezolucijadobivene digitalne slike, brzina itanja latentneslike s fosforne ploe, brzina ponovnog regeneriranjefosforne ploe za novu ekspoziciju tekompatibilnost ureaja s modalitetima razliitihproizvoaa (npr. DICOM 3.0 protokoli).Kao primjer moemo opisati jednu konfiguracijusustava za kompjuteriziranu radiografiju koja sesastoji od digitalizatora, ID konzole, zaslona zaprikaz slike te spoja na laser printer .Ovako konfiguriran sustav omoguuje trenutniprikaz digitalne slike na monitoru, itanje iregeneriranje fosforne ploe za cca 13 sekundi,do 110 oitanih fosfornih ploa na sat, arhiviranjeslika na optiki disk, te obradu slike suobiajnim softverom za klasine radiolokesnimke. Prednosti ovih sustava su: mogunostiispisa printanja vie snimaka na jedan laserfilm, manja doza zraenja za pacijenta te izbjegavanjeponavljanja snimanja zbog loe kvaliteteslike.

Neke od digitalizatora nalazimo integrirane uradioloke ureaje ili namijenjeneiskljuivo pojedinim vrstama snimanja kojizahtjevaju veu rezoluciju od one koju koristimou klasinoj radiologiji. Kao neke od primjeramoemo navesti ureaj za digitalnu radiografijuprsnog koa i ureaj za digitalnu mamografiju.Svi ovi digitalizatori zajedno s ID konzolamaradnim stanicama mogu biti povezani u mreu.Tako spojeni ureaji zajedno s radiolokimureajima (CT, ANGIO, KARDIO, MR, UZ,itd.) ine digitalnu radioloku mreu ili PACS(eng. Picture Archiving and Communication Systems). Prikaz slike pomou prozora i centra na monitoru. Grafiki prikaz latentne slike na fosfornoj ploi. Prikaz odnosa doze zraenja i vrijednosti sive skale, te piksela, sa 12 bitnom analogno-digitalnom konverzijom.