czĘsci mowy
DESCRIPTION
CZĘSCI MOWY. Podział części mowy. ODMIENNE. NIEODMIENNE. Przysłówek Zaimek przysłowny Przyimek Spójnik Wykrzyknik Partykuła. Rzeczownik Przymiotnik Czasownik Liczebnik Zaimek rzeczowy, przymiotny, liczebny. RZECZOWNIK. KTO? CO? Odmienia się przez: Przypadki Liczby - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
CZĘSCI MOWY
Podział części mowy
ODMIENNE
Rzeczownik
Przymiotnik
Czasownik
Liczebnik
Zaimek rzeczowy,
przymiotny, liczebny
NIEODMIENNE
Przysłówek
Zaimek przysłowny
Przyimek
Spójnik
Wykrzyknik
Partykuła
RZECZOWNIK
KTO? CO?Odmienia się przez:1. Przypadki2. LiczbyUWAGA! Rzeczownik nie odmienia się przez rodzaje. Rzeczownik POSIADA rodzaj.
PODZIAŁ RZECZOWNIKÓWabstrakcyjne zmysłowe (konkretne)
Określają uczucia, spostrzeżenia, pojęcia, różnego typu uogólnienia, nazwy cech i czynności, np., pranie, myśl, tęsknota, błękit, kształt.
Określają wszystkie zjawiska i przedmioty rozpoznawane przez człowieka przy użyciu zmysłów, np.: dom, pies, cień, szum, zapach. Dzielimy je na:
nieżywotne żywotne
kosz, piernik, szpilka, także nazwy roślin, np.: żonkil, lipa;
osobowe nieosobowe
nazwy ludzi, np.: ojciec, lekarz, student, matki, córki, dzieci;
nazwy zwierząt, np.: hipopotam, zebra.
Rzeczowniki dzielimy także na:
WŁASNEzawsze pisane wielką literą, to nazwy, imiona lub określenia konkretnych miejsc (np.: Kijów), przedmiotów (np.: Szczerbiec), osób (np.: Jan z Kolna, Bolesław Krzywousty, Hubal), zwierząt i roślin (np.: dąb Bartek, krowa Mućka), książek i publikacji (np.: Ludzie bezdomni, Władca pierścieni, Gazeta Wyborcza), organizacji, stowarzyszeń, instytucji (np.: Uniwersytet Warszawski, I Liceum Ogólnokształcące, Komunistyczna Partia Chin), zjawisk (np.: huragan Katrina).
POSPOLITE
Pozostałe, które piszemy małą
literą
la
PRZYMIOTNIKJaki? Jaka? Jakie?
Odmienia się przez:1. Przypadki,2. Liczby,3. Rodzaje:- w liczbie poj. Rodzaj męski, żeński, nijaki;- w liczbie mn. rodzaj męskoosobowy,
rodzaj niemęskoosobowy.Niektóre przymiotniki podlegają również STOPNIOWANIU.
STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW
• proste – w stopniu wyższym dodaje się przyrostek -szy, a w stopniu najwyższym przedrostek naj-, np. ciepły, cieplejszy, najcieplejszy;
• opisowe – w stopniu wyższym dodaje się wyraz bardziej, a w stopniu najwyższym –najbardziej, np. interesujący, bardziej interesujący, najbardziej interesujący.
• nieregularne, np. duży, większy, największy
CZASOWNIKCo robi? Co się z nim dzieje? W jakim stanie się znajduje?
Odmienia się przez:1. Osoby,2. Liczby,3. Czasy,4. Rodzaje,- w liczbie poj. Rodzaj męski, żeński, nijaki;- w liczbie mn. rodzaj męskoosobowy, rodzaj
niemęskoosobowy.5. Tryby.
Czasowniki występują również tzw. w aspektach i stronach.
ASPEKT CZASOWNIKAW języku polskim zasadniczo wyróżnia się dwa sposoby oddawania czynności i stanów, wyrażane przez czasowniki:DOKONANE NIEDOKONANE
informują, że czynność została lub zostanie zakończona, np. zrobiłem, zrobię; odkurzyłem, odkurzęCzasowniki dokonane mogą występować w czasie przeszłym i przyszłym
informują, że czynność (stan) trwa, trwała lub będzie trwała i nie została ani nie zostanie zakończona, np. robiłem, robię, będę robiła; odkurzałem, odkurzam, będę odkurzać.Czasowniki niedokonane mogą wystąpić we wszystkich czasach.
TRYBY CZASOWNIKA
• Tryb orzekający (oznajmujący) — wyraża obiektywny stosunek mówiącego do wypowiadanej treści, np.
Piszę artykuł.
• Tryb rozkazujący — wyraża rozkaz, życzenie lub prośbę. W trzeciej osobie pojawia się słowo „niech”, np.
Niech przyjadą, niech czeka.
Przynieś książkę.
• Tryb przypuszczający — wyraża niepewność lub wyrażone pośrednio życzenie. Tworzony jest z osobowej formy czasownika i cząstki „by” (-bym, -byś, -byśmy itp.), np.
Zrobiłbym zakupy.
Byłaby tam poszła.
STRONY CZASOWNIKA
Zasada tworzenia form poszczególnych stron jest następująca:
• odmieniony czasownik
• odmieniony czasownik być, bywać, zostać lub zostawać + formy
nieosobowe czasownika zakończone na: -ony, -ny, -ty
• odmieniony czasownik + zaimek zwrotny się
STRONA CZYNNA STRONA BIERNA STRONA ZWROTNA
• podmiot jest wykonawcą czynności, dopełnienie jest odbiorcą czynności. Przykłady: Kot pije mleko. Karolina myje kota.
• podmiot jest odbiorcą czynności, dopełnienie jest wykonawcą czynności. Przykłady: Mleko jest pite przez kota. Kot jest myty przez Karolinę
• podmiot jest zarówno wykonawcą, jak i odbiorcą czynności. Przykład: Tata się myje
LICZEBNIKGŁÓWNE PORZĄDKOWE UŁAMKOWE ZBIOROWE NIEOKRESLON
E
jeden, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, siedem, osiem, dziewięć, dziesięć, sto, tysiąc, milion
pierwszy, setny, tysięczny
ćwierć, pół, półtora, jedna druga, trzy czwarte, cztery piąte
dwoje, troje, czworo, pięcioro, sześcioro, siedmioro, ośmioro, dziesięcioro
niewiele, kilka, kilkaset, wiele, trochę, dużo, mało
LICZEBNIKI ZBIOROWE
• Liczebniki zbiorowe łączą się z rzeczownikami:
• mającymi tylko liczbę mnogą (pluralia tantum) (np. troje skrzypiec),
• oznaczającymi osoby różnej płci (np. dwoje ludzi),
• nazywającymi osoby niedorosłe (np. czworo dzieci, troje kurcząt, pięcioro szczeniaków)
• "oko" i "ucho" w znaczeniu narządów ludzkich (np. dwoje uszu)
ZAIMEK
część mowy zastępująca rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np. mój), przysłówek (np. tam) lub liczebnik (np. tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu.
ZAIMKI ODMIENNEodmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje
1. zaimek rzeczowny (np. ja, ty, my, wy, oni, kto, co, nic, ktoś)2. przymiotne – zaimek przymiotny (np. mój, twój, nasz, taki, który, inny, tamten, ta, ci)3. liczebne – zaimek liczebny (np. ile, tyle)
NIEODMIENNE CZĘSCI MOWY
PRZYIMEK
nieodmienna część mowy, która łączy się z wyrazem i nadaje mu inny sens.
Wyróżniamy: przyimki proste – np. z, do, na, bez, za, pod, u, w,
nad, o, od, po... przyimki złożone, są złożone z przyimków prostych
(np. z + nad = znad, po + przez = poprzez)
PRZYIMEK + RZECZWNIK = WYRAŻENIE PRZYIMKOWEw domu, na stole, w kuchni
SPÓJNIK
Wyraz łączący dwa zdania, równoważniki zdań lub wyrażenia w jedno zdanie złożoneW języku polskim wyróżniamy:
spójniki współrzędne;- łączne, np. a, i, oraz, tudzież- rozłączne, np. albo, bądź, czy, lub- przeciwstawne, np. a, aczkolwiek, ale, jednak, lecz, natomiast, zaś- wynikowe, np. dlatego, i, przeto, tedy, więc, zatem, toteż
spójniki podrzędne;np. aby, bo, choć, czy, jeżeli, ponieważ, że.
Spójniki podrzędne zawsze wprowadzają zdanie podrzędne (lub równoważnik zdania), tworząc zdanie złożone.
WYKRZYKNIKNieodmienna, samodzielna część mowy
wyrażająca m.in. silne stany emocjonalne,
uczucia oraz ujawniająca stan woli
mówiącego (np. życzenia, rozkazy) bądź
naśladująca dźwięki otaczającego świata,
np. ach, och, hej, hop, halo, e, oj, aj, bęc
PARTYKUŁA
Niesamodzielny (nieposiadający samodzielnego znaczenia), wyraz
nadający wypowiedzeniom zabarwienie znaczeniowe lub
uczuciowe. Partykuły są nieodmiennymi częściami mowy.
- przecząca: nie, ani, np. Ani mi się śni!
- przypuszczająca: by, chyba,
- pytająca: czy, -li, np. Znaszli ten kraj? Czy muszę to robić?
- rozkazująca: niech, niechaj, oby
- twierdząca: tak
- wzmacniająca: -że, -żeż, no, -ż, Chodź no! Mówże!
Dziękuję za uwagę