czyli edukacja filozoficzna w gimnazjum · celem programu nie jest wykład z historii filozofii ,...
TRANSCRIPT
Przygoda z filozofią,czyli edukacja filozoficzna w gimnazjum
opracowałamgr Marlena Perzyńska
2
„Filozofia
bowiem
jestwieczna,jak
niezniszczalnejestludzkie
umiłow
aniemądrości.”
Tadeusz
Płużański
WS
TĘPP
rogram„P
rzygodaz
filozofią,czyli
edukacjafilozoficzna
wgim
nazjum”
uwzględnia
założen
ia,
cele
itreści
zawarte
wP
odstawie
programow
ejkształcenia
ogólnegodla
sześcio
letnichszkółpodstaw
owych
igimnazjów
.Jestnastawiony
narozw
ijaniew
uczniachaktyw
nościpoznaw
czejire
fleksyjne
gom
yślen
iaora
zkszta
łcenieu
miejętn
ościform
ułowania
problemów
iposzukiw
aniaodpow
iedzina
odwieczne
pytanialudzko
ścio:
sensżycia,dobro,
piękno,praw
dę,spra
wie
dliwość,
szczęście,w
olność,odpow
iedzialność,miłość.C
ele
mp
rogra
mu
nie
jestwykła
dz
historiifilozo
fii,aleuśw
iadomienie
uczniompew
nychza
gadnień
filozoficznych,ich
genezy,rozw
ojuoraz
roliwrozw
ojuduchow
egodziedzictw
aludzkości.
Wpro
gram
ie„P
rzygod
az
filozofią,
czylied
uka
cjafilo
zoficzna
wgim
na
zjum
”zo
stały
wyodrębnione
moduły
tematyczne,
którychw
łączenie
donauczania
języka
po
lskiego,
historii,w
ied
zyo
społeczeństwie
,religii,
biologii,
mate
matyki,
sztukiigo
dzin
ydo
dyspo
zycjiwych
ow
aw
cyzap
ew
nip
ełną
realiza
cjętreści
Podstaw
yprogram
owej
kształceniaogólnego
dlasze
ścioletnichszkół
podstawow
ychi
gimnazjów
zzakresuścieżki
filozoficzn
ejora
zza
łożeńP
rogramu
Wychow
awczego
szkoły.K
ażdem
um
odułowi
zostałypodporz
ądkowane
zagadnieniafilozoficzne
orazosiągnięcia
edukacyjneuczniów
.W
ramach
modułu
tematycznego
nietrzeba
realizowa
ćw
szystkichprzew
idzianychw
nimzagadnień
filozoficznych.K
ażdynauczyciel
powinien
dokonaćw
yboruzaproponow
anychzagadnie
ńpo
uwzględnieniu
potrzeb,zainteresow
ań
im
ożliwości
intelektu
alnych
konkretnegozespołu
uczniowskiego.W
każdym
module
tematyczn
ymzostała
także
po
da
na
literatura,
na
ba
ziektórej
można
realizować
zagadnieniafilozoficzne.
Wzałożeniu
programu
zasugerowana
literatura
ma
służyćprzede
wszystkim
nauczycielowi
doprzygotow
anialekcji,
natomiast
uczeń
powinien
analizować
jedyniefragm
entyniektórych
tekstów,
zaproponowane
mu
przeznauczyciela
idostosow
anedo
jegozdolno
ścipercepcyjnych.P
odczasrealizacjicelów
itreściprogramu
„Przygoda
zfilozofią,czylied
uka
cjafilo
zoficzna
wgim
nazjum”
nauczycielepow
inniustawicznie
zwracać
uwagę
naw
drażan
ieucznió
wdo
krytyczne
goi
logicznegom
yślenia,pobudzanie
irozw
ijanieu
młodzie
ży„zm
ysłufilo
zoficzne
go”,kszta
łtow
anie
wrażliw
ościm
oralnejoraz
nauniw
ersalizmi
ponadczasowo
śćom
awianych
zagadnieńiproblem
ówfilo
zoficznych
.
CE
LEE
DU
KA
CY
JNE
1.W
drażanie
do
refleksjiilogiczn
ego
myśle
nia
.2
.K
ształtow
anie
wrażliw
ościmoralnej.
3.
Rozw
ijaniea
ktywnościpoznaw
czej.4.
Zachęcanie
dobliższe
goigłębszego
poznaniasiebie
orazinnych.
5.P
ogłębia
niero
zumie
nia
rzeczyw
istości.6.
Przygotow
anieuczniów
dosam
odzielnegozadaw
aniapytań
orazrozw
iązywania
problemów
.7.
Rozw
ijanie„zm
ysłufilozoficznego”.
8.Uśw
iadomienie
zagadnieńfilozoficznych,ichgenezy,rozw
ojuoraz
roliwrozw
ojuduchow
egodziedzictw
aludzkości.
3
TR
EŚC
INA
UC
ZA
NIA
1.S
tarożytne
wezw
an
ie:„Poznajsam
egosie
bie”
aza
wsze
aktualn
epyta
nia:Kim
jeste
m?
Sk
ądprzychodzę?
Dokąd
zmierza
m?
Jakijestsensżycialud
zkiego
?2.
Filozofia
jako„um
iłowanie
mądrości”.
3.S
tarożytna
Gre
cjaja
kom
iejsce
naro
dze
niafilo
zofii.4
.N
ajwybitniejsiprze
dsta
wiciele
filozofiistarożytn
ej:Sokra
tes,Platon
,Arystotele
s.5.
Klasyczna
definicjapraw
dy.Poszukiw
aniepraw
dyprzez
stulecia.6.
Przykłady
wykorzystania
klasycznejwiedzy
filozoficznejdo
analizyw
spółczesnychproblem
ów.
7.O
gólnaprezentacja
dyscyplinfilozoficznych.
8.F
ilozofiaa
naukiszczegółowe.
9.K
oncepcjaczłow
iekajako
osoby,aw
ięc
istotyrozum
nej,wolnejizdolnejdo
poznaniapraw
dyi
dążącejdodobra.
10.P
rzykładyponadczasow
ychpraw
dfilozof
icznychjako
duchowego
dziedzictwa
ludzkości.
PR
ZE
WID
YW
AN
EO
SIĄ
GN
IĘC
IAE
DU
KA
CY
JNE
UC
ZN
IÓW
PO
KLA
SIE
III
Uczeń:
1.rozum
iesiebie
idrugiegoczłow
ieka,2.
znanajw
ażniejszepytania,pojęcia
,zagadn
ienia
iproble
my
filozoficzn
e,
3.przedstaw
iaw
ybitnychfilozofów
,4
.p
reze
ntuje
do
kon
an
iaS
okra
tesa,P
laton
aiA
rystotelesa
,5.
przeprowadza
analizęfilozoficzną
nadow
olnymprzykładzie,
6.określa
wartości:praw
da,dobro,piękno,sprawiedliw
ość,szczęście,obowiązek,w
olność,odpow
iedzialność,miłość,przyjaźń,tolerancja.
7.dostrzega
uniwersalizm
iponadczasowo
śćom
awianych
zagadnieńiproblemów
filozoficznych,8.
wykorzystuje
klasycznąwiedzę
filozoficzną
doanalizy
współczesnych
problemów
.9.
przestrzegauniw
ersalnychzasad
moralnych,
10.tw
orzysyntezy
opartena
dokładnejanalizie,1
1.
wsp
osó
bja
snyip
rzejrzystyfo
rmu
łuje
własn
em
yśli,
12.podczas
analizowania
irozwi
ązywania
problemów
kładzienacisk
nalogikę
dowodzenia
iargum
entowania,
13.w
ydajesam
odzielnes
ądy
iprezen
tujew
łasne
stan
ow
isko,1
4.
zabie
ragłos
wd
yskusji,
15.potrafistaw
iaćpytania
igromadzićko
ntra
rgum
en
ty,16.
dostrzegaw
pływponadczasow
ychpraw
dfilozoficznych
narozw
ójduchowego
dziedzictwa
ludzkości.
PR
OC
ED
UR
YO
SIĄ
GA
NIA
ZA
ŁOŻ
ON
YC
HC
ELÓ
W
•ro
zwija
niew
ucznia
chcie
kaw
ościpoznawczej,będącejźródłem
dążeniado
odkrywaniaśw
iatai
poznawania
ludzi•
motyw
owanie
uczniówdo
samodzielnego
poszukiwania
odpowiedzina
odwieczne
wa
żnepytania
•zachęca
nieucznió
wdo
staw
iania
zasadniczych
pytań
isamodzielnego
rozwiązyw
aniaproblem
ów•
prowadzenie
zajęćm
etodamisprzyjającym
itwó
rczejaktyw
nościw
szystkichu
czniów
•prezentow
anieefektów
pracysam
odzielnejlubgrupow
ejnaforum
klasy•
pozytywne
wzm
acnianietw
órczejaktywnościkażd
ego
ucznia
OB
SZ
AR
YP
OD
LEG
AJĄ
CE
OC
EN
IE
4
•lite
rackie
prace
ucznia
•w
ypowiedziustne
•udziałw
dyskusji•
pisemne
pracekontrolne
•prezentacja
•analiza
tekstówfilozoficznych
inaukowych
•gro
madzenie
informacjina
określonytem
at•
grom
adzenieargum
entów•
analizafilozoficzna
nadow
olnymprzykładzie
•staw
ianiezasadniczych
pytań
•form
ułowanie
samodzielnych
sądów
•obrona
własnego
stanowiska
•logiczne
argumentow
anie
ME
TO
DY
EW
ALU
AC
JIPR
OG
RA
MU
•m
on
itoro
wanie
osiągnięćedukacyjnych
ucznióww
celuokreślenia
poziomu
uczniowskich
wiadom
ościiumiejętn
ości•
obserwacja
bieżących,
sem
estra
lnych
irocznych
osiągnięć
edukacyjnychuczniów
wcelu
ustale
nia,czy
efekty
pracy
ucznia
mia
łyte
nd
encje
rosnące
czym
alejące
•obserw
acjapostaw
uczniów•
an
aliza
uznaw
an
ychprze
zu
czniów
wa
rtościm
oralnych
•ro
zmo
wa
zu
czniam
i,rod
zicam
ioraz
nau
czycielam
irea
lizującym
itreścininiejszegoprogram
u
5
Moduły tematyczne ZagadnieniaOsiągnięcia edukacyjne uczniów
( uczeń potrafi ) Literatura tematu Przedmiotnauczania
„Filozofia jestumiłowaniem
mądrości.”
• narodziny filozofii• etymologia słowa filozofia• filozofia jako umiłowanie
mądrości• mądrość w ujęciu
Arystotelesa, Sokratesa,Seneki, myślicielichrześcijańskich (głównieśw. Tomasza z Akwinu),Biblii
• definicja słowa mądrość• cechy człowieka mądrego• mądrość a wiedza,
inteligencja, wykształcenie• znaczenie wyrażenia
„przyjaciel mądrości”,będącego tytułem książkiTadeusza Płużańskiego
• wskazuje miejsce narodzin filozofii• wyjaśnia etymologię słowa filozofia• podejmuje próbę zdefiniowania słowa filozofia• prezentuje poglądy Arystotelesa, Sokratesa,
Seneki,św. Tomasza z Akwinu na tematmądrości
• podejmuje próbę zdefiniowania słowa mądrość• wyjaśnia, czym różni się mądrość od wiedzy,
inteligencji, wykształcenia• zastanawia się, czy wiedza i wykształcenie są
warunkami koniecznymi do osiągnięciamądrości
• charakteryzuje człowieka mądrego• podaje przykłady człowieka mądrego z
bliskiego otoczenia, zżycia publicznego, zliteratury i z historii
• charakteryzuje i określa zadania tytułowego„przyjaciela mądrości”
• tworzy i stosuje frazeologizmy z wyrazemmądrość
T. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdziały:Umiłowaniemądrości, Początki iszczyty scholastykiF. Copleston, Historiafilozofii, T 1J. Legowicz, Historiafilozofii starożytnejGrecji i RzymuSłownik terminów ipojęć filozoficznychBiblia, MądrośćSyracha: Zdobywaniemądrości, Prawdziwai fałszywa mądrość,Mędrzec i głupi
językpolski,historia,religia
„Najlepszymsposobem zbliżeniasię do filozofii jestpostawienie sobie
kilku filozoficznychpytań.”
• pytana filozoficzne• problemy filozoficzne• działy (dziedziny) filozofii
• na podstawie fragmentów „Świata Zofii”formułuje pytania i problemy filozoficzne
• prezentuje działy filozofii• formułuje pytania i problemy filozoficzne do
każdego działu filozofii
J. Gaarder,ŚwiatZofii (Co to jestfilozofia ?)J. M. Bocheński, Kufilozoficznemumyśleniu
językpolski
6
• tworzy mapę mentalną z terminem filozofia i jejdziałami
Arystoteles, Zachętado filozofiiW. Tatarkiewicz,Historia filozofii, T 1C. Wodziński,Filozofia jako sztukamyślenia, rozdziały:Zdziwienie, PytanieT. Nagel, Co towszystko znaczy?Bardzo krótkiewprowadzenie dofilozofii
Jak wyjaśnianoproblemy filozoficzneprzed pojawieniem siępierwszych filozofów?
• mityczny obraz początkuświata
• mityczny sposób myślenia amyślenie oparte na wiedzy irozumie
• prezentuje mity obrazujące powstanieświata iczłowieka
• określa rolę mitów w starożytności• wyjaśnia różnicę pomiędzy mitycznym
sposobem myślenia a myśleniem opartym nawiedzy i rozumie
J. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział: MityW. Tatarkiewicz,Historia filozofii, T 1,rozdział: PoprzednicyfilozofówZ. Kubiak, MitologiaGreków i RzymianR. Graves, Mitygreckie
językpolski,historia
Wielcy filozofowieprzyrody „w
poszukiwaniu zasadyświata”.
• filozofowie przyrody: Talesz Miletu, Anaksymander,Anaksymenes, Heraklit,Parmenides, Pitagoras,Empedokles, Demokryt
• poglądy filozofów przyrody
• prezentuje poglądy filozofów przyrody natemat pochodzeniaświata
• tworzy mapę mentalną ukazującą poglądyfilozofów przyrody na temat pochodzeniaświata
• prezentuje oraz porównuje heraklitejską(dynamiczną) i parmenidejską (statyczną) wizję
J. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział:Filozofowie przyrodyT. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdziały: W
językpolski,matema-tyka,fizyka
7
na temat pochodzeniaświata• Heraklit i Parmenides – dwie
krańcowe wizjeświata• przesłanie wiersza W.
Szymborskiej „Nic dwarazy”
świata, formułuje wnioski• uzasadnia, dlaczego pierwszych filozofów
nazwano filozofami przyrody• analizuje wiersz w kontekście stwierdzenia
Heraklita: „... nie można wejść dwa razy dojednej i tej samej wody.”
poszukiwaniu zasadyświata, Płynąca rzekaczy niezmiennakula?,Światmaterialnych atomówF. Copleston, Historiafilozofii, T 1J. Legowicz, Historiafilozofii starożytnejGrecji i Rzymu
„Człowiek jestwszystkich rzeczy
miarą.”O poglądach i
zasługach sofistów.
• zainteresowanieczłowiekiem i cywilizacją
• działalność i zasługisofistów
• nauczyciele sztuki wymowy(retoryka) i argumentowania(sofistyka)
• cel nauczania sofistów• postać Protagorasa• relatywizm• retoryka jako sztuka
wymowy• zalety i niebezpieczeństwa
retoryki• cechy przemówienia
• prezentuje poglądy sofistów• omawia działalność sofistów• przedstawia zasługi sofistów w wychowaniu
młodzieży• wyjaśnia zależności pomiędzy celem nauczania
sofistów (przygotowanie do rządzenia i udziałuw życiu publicznym) a nauczaniem retoryki isofistyki
• prezentuje postać Protagorasa• zajmuje stanowisko wobec stwierdzenia
Protagorasa: „Człowiek jest wszystkich rzeczymiarą.”
• wyjaśnia termin relatywizm i podaje przykłady• podaje skutki i ocenia zjawisko relatywizmu• wyjaśnia rolę retoryki w życiu• wskazuje zalety i niebezpieczeństwa retoryki• wskazuje cechy dobrego przemówienia• redaguje i wygłasza przemówienie
F. Copleston, Historiafilozofii, T 1J. Legowicz, Historiafilozofii starożytnejGrecji i RzymuW. Tatarkiewicz,Historia filozofii, T 1J. Gaarder,ŚwiatZofii (Człowiek wcentrum)Platon, Protagoras
językpolski
8
„Wiem, że nic niewiem”,
czyli o Sokratesiesłów kilka.
• biografia Sokratesa• wpływ Sokratesa na
młodzież• metoda Sokratesa stosowana
w dialogach z uczniami• Sokratejska ironia• cel rozmów Sokratesa z
uczniami• „Wiem, że nic nie wiem”• poszukiwanie definicji• rola definicji
• prezentuje dramatyczną historię życia i śmierciSokratesa
• uzasadnia, dlaczego młodzież naśladowałaSokratesa
• wyjaśnia, na czym polegało „psucie młodzieży”,które zarzucali Ateńczycy Sokratesowi
• wymienia i omawia trzy etapy metodystosowanej przez Sokratesa w dialogach zuczniami; wyjaśnia, dlaczego Sokrates nazywałsiebie bąkiem, drętwą i akuszerką
• wyjaśnia, na czym polegała Sokratejska ironia• wyjaśnia, dlaczego celem rozmów Sokratesa z
uczniami było sformułowanie poprawnejdefinicji pojęć, o których dyskutowano
• wyjaśnia, co Sokrates chciał uzyskać przezustawiczne poszukiwanie definicji
• określa rolę definicji i prezentuje założenieSokratesa,że pojęciowa wiedza (poprawniesformułowane definicje pojęć) i rozum sągwarancją osiągnięcia dobra i piękna
• podejmuje próbę samodzielnego zdefiniowaniakilku pojęć
• podejmuje próbę prowadzenia rozmowy metodąSokratesa
• uzasadnia, dlaczego „najmędrszy z mędrców” ,Sokrates, stwierdził: „Wiem,że nic nie wiem”
• analizuje i formułuje przesłanie wiersza C. K.Norwida w kontekście dramatycznej historiiżycia i śmierci wielkiego filozofa
• redaguje własną obronę Sokratesa
J. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział:SokratesT. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdział: Mędrzec iprzyjaciel młodychF. Copleston, Historiafilozofii, T 1J. Legowicz, Historiafilozofii starożytnejGrecji i RzymuW. Tatarkiewicz,Historia filozofii, T 1Platon, ObronaSokratesaPlaton, KritonC. K. Norwid, Coś tyAtenom zrobiłSokratesie...
językpolski,historia
9
„Poznaj samegosiebie” i troszcz się„o duszę, żeby byłajak najlepsza” , czyliSokrates jako etyk
i moralista.
• Sokrates jako twórca etyki• poglądy etyczne Sokratesa• credo etyki Sokratesa:
poznanie siebie i„zaprowadzenie porządku”we własnej duszywarunkiem osiągnięciamądrości, dobra, piękna ...
• koncepcja duszy• etyka a potrzeba
definiowania i wiedza• znaczenie pojęcia etyka i
moralność• wartości etyczne i moralne• hierarchia wartości
• omawia poglądy etyczne Sokratesa• uzasadnia, dlaczego Sokratesa uznano za twórcę
etyki• prezentuje koncepcję duszy w ujęciu Sokratesa• wyjaśnia, dlaczego poznanie siebie i
„zaprowadzenie porządku” we własnej duszyjest zdaniem Sokratesa warunkiem osiągnięciamądrości, dobra, piękna , prawdy,sprawiedliwości...
• wyjaśnia zależności istniejące zdaniemSokratesa pomiędzy postępowaniem etycznyma wiedzą i umiejętnością definiowania pojęć
• wyjaśnia znaczenie pojęcia etyka i moralność,wskazuje różnice
• podaje przykłady postępowania etycznego inieetycznego
• wyróżnia z języka potocznego pojęcia moralne itworzy słownik pojęć moralnych
• na podstawie lektur, filmów, komiksów tworzyzbiór propagowanych przez nie wartości ,następnie buduje zaprezentowaną wwymienionych tekstach kultury hierarchięwartości i porównuje ją z własną hierarchiąwartości
• na podstawie rad, poleceń, nakazów i zakazówrodziców, nauczycieli, wychowawców tworzyzbiór wartości moralnych i porównuje go zwartościami rówieśników, wskazuje różnice iwyjaśnia przyczyny ich występowania
• Jak postępować w przypadku konfliktuwymagań? - dyskusja
J. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział:SokratesT. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdział: Mędrzec iprzyjaciel młodychF. Copleston, Historiafilozofii, T 1J. Legowicz, Historiafilozofii starożytnejGrecji i RzymuW. Tatarkiewicz,Historia filozofii, T 1W kręgu dobra i zła.Wybór tekstówklasycznych z etykiod Sokratesa doKanta, rozdział:SokratesO wartościach,normach iproblemachmoralnych. Wybórtekstów etykówpolskich,opracowanie M.Środa
językpolski
10
Platon – koncepcjaświata, człowieka i
państwa.
• świat idei• alegoria jaskini• koncepcja człowieka• idea piękna• koncepcja państwa
i społeczeństwa• pierwsza utopia w historii
filozofii• pojęcia: utopia – antyutopia• obraz przyszłego państwa i
społeczeństwa w utworze A.Huxley’a „Nowy wspaniałyświat”
• pojęcie totalitaryzm
• prezentuje Platoński świat idei• wyjaśnia, jak według Platona można poznać
idee• poprzez alegorię jaskini wyjaśnia istotę
Platońskiej filozofii• odczytuje sens alegorii jaskini, odpowiadając na• pytania: Kogo symbolizują ludzie przykuci
łańcuchami dościan? Czym jestświatło ognia?Czym są cienie? Czym jest wyzwolenie zkajdan? Na czym polegaślepota wychodzącegoz jaskini? Czym jest idea Dobra? Dlaczego ktoś,kto ogląda Dobro, wraca do jaskini?
• prezentuje Platońską koncepcję człowieka• wyjaśnia, na czym polega ład i harmonia duszy• wyjaśnia, na czym polega „piękność ukryta w
duszach” , „piękno ukryte w czynach iprawach”, „piękno”
• wyjaśnia, dlaczego Platon uzależniał sens iwartość życia od oglądania idei piękna
• prezentuje Platońską koncepcję wychowania,społeczeństwa i państwa
• zabiera głos w dyskusji na temat: PaństwoPlatona to państwo idealne czy państwototalitarne?
• wyjaśnia pojęcie utopia• tworzy tekst mający cechy utopii• prezentuje obraz przyszłego państwa i
społeczeństwa ukazany w utworze A. Huxley’a„Nowy wspaniałyświat”
• zabiera głos w dyskusji na temat: „Nowy
Platon, Uczta (fr.)Platon, Państwo,księga IV i VIIJ. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział: PlatonT. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdział:SzerokoplecyF. Copleston, Historiafilozofii, T 1J. Legowicz, Historiafilozofii starożytnejGrecji i RzymuW. Tatarkiewicz,Historia filozofii, T 1W kręgu dobra i zła.Wybór tekstówklasycznych z etykiod Sokratesa doKanta, rozdział:PlatonA. Sikora, Spotkaniaz filozofią
językpolski
11
wspaniałyświat” – utopia czy antyutopia?,gromadzi argumenty i formułuje odpowiedź
„Jest dzielnośćetyczna pewnego
rodzaju umiarem...”O etyce złotego
środka Arystotelesa.
• koncepcja człowieka• zasada złotegośrodka• doskonałość moralna• koncepcja wychowania
moralnego• koncepcja szczęścia• pojęcie eudajmonizm
• prezentuje Arystotelesowską koncepcjęczłowieka
• wyjaśnia, na czym polega Arystotelesowskazasada złotegośrodka
• wyjaśnia, dlaczego doskonałość moralnazdaniem Arystotelesa opiera się na zasadziezłotegośrodka
• analizuje kilkanaście cech możliwych doosiągnięcia przez człowieka dziękizastosowaniu zasady złotegośrodka
• podaje przykład postępowania, które spełniłobywarunki: „we właściwym czasie, z właściwychprzyczyn, wobec właściwych osób, wewłaściwym celu i we właściwy sposób”
• wyjaśnia, jakie znaczenie dla wychowaniamoralnego ma stwierdzenie Arystotelesa,żecnoty są nabyte, a nie wrodzone
• interpretuje i ocenia stanowisko wychowawczeArystotelesa, który uważał, że punktem wyjściaw wychowaniu moralnym powinno być uczuciestrachu przed karą, a nie rozumowanie
• odwołując się do własnych doświadczeń orazpostaci literackich i filmowych zabiera głos wdyskusji na temat: Jakie metody w wychowaniusą słuszne, a jakie skuteczne? W jakim stopniu ikiedy powinno kłaść się nacisk w wychowaniuna rozumowanie?
• gromadzi argumenty uzasadniające lub negującetezę Arystotelesa,że wszyscy dążymy do
Arystoteles, EtykaNikomachejska (fr.)T. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdział: PrzyjacielprawdyJ. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział:ArystotelesF. Copleston, Historiafilozofii, T 1J. Legowicz, Historiafilozofii starożytnejGrecji i RzymuW. Tatarkiewicz,Historia filozofii, T 1W kręgu dobra i zła.Wybór tekstówklasycznych z etykiod Sokratesa doKanta, rozdział:ArystotelesW. Tatarkiewicz,Pisma z etyki i teoriiszczęścia, rozdział:Trzy etykiArystotelesa
językpolski
12
szczęścia• formułuje rady Arystotelesa pomocne w
osiągnięciu szczęścia• wymienia warunki, których spełnienie jest
zdaniem Arystotelesa niezbędne do osiągnięciaszczęścia
„Wszyscy pragną żyćszczęśliwie, lecz
błądzą wciemnościach, jeśliidzie o poznanie,
czym jest to, co czyniżycie szczęśliwym. ”
Filozofowiew poszukiwaniu
szczęścia.
• pojęcie szczęścia• koncepcje szczęścia w ujęciu
Sokratesa, Arystotelesa iSeneki
• cynizm• hedonizm• epikureizm• stoicyzm• etyka eudajmonistyczna• koncepcja szczęścia św.
Augustyna
• podaje znaczenie słowa szczęście• wyjaśnia, czym dla niego jest szczęście• dostrzega,że czasami nadużywa się słowa
szczęście, stosując je w sytuacjach, w którychwystarczyłoby użyć słowa zadowolenie, radość,przyjemność, satysfakcja, dobre samopoczucie
• podejmuje próbę sformułowania jak najbardziejogólnej definicji szczęścia, z której treściązgodziliby się wszyscy
• wymieniaźródła szczęścia• wymienia bohaterów literackich oraz postacie
historyczne i współczesne, które jego zdaniemmiały szczęśliwe życie, uzasadnia swój wybór
• wyjaśnia, czym się różni życie szczęśliwe odżycia nieszczęśliwego
• określa rolę szczęścia w życiu człowieka• prezentuje koncepcje szczęścia Sokratesa,
Arystotelesa, cyników, hedonistów,epikurejczyków, stoików,św. Augustyna,Seneki
• tworzy mapę mentalną ukazującą różnekoncepcje szczęścia
• podaje, która koncepcja szczęścia jest mu
Seneka, Myśli,rozdział: OżyciuszczęśliwymT. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdziały: Przyjacielprawdy, Ze stoickimspokojem, Filozofiaprzyjaźni i ogrodówJ. Gaarder,ŚwiatZofii, roz. HellenizmW. Tatarkiewicz, OszczęściuW. Tatarkiewicz,Pisma z etyki i teoriiszczęściaW kręgu dobra i zła.Wybór tekstówklasycznych z etykiod Sokratesa doKanta, rozdziały:Arystoteles, Epikur,św. Augustyn,św.Tomasz
językpolski,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
13
najbliższa i uzasadnia własny wybór• zabiera głos w dyskusji na temat: Czy szczęście
zależy od okoliczności, czy każdy jest samodpowiedzialny za własne szczęście?
• wskazujeźródło szczęścia wymienione przezpodmiot liryczny w pieśni J. Kochanowskiego
• redaguje tekst: Moja recepta na szczęście.
Leon-LouisGrateloup, Wędrówkipo filozofii, rozdział:SzczęścieJ. Kochanowski,Serce roście...
„Być zawszeszczęśliwym i przejść
przezżycie bezzgryzoty serca – to nie
znać drugiej stronyporządku świata.”
Filozofowie ocierpieniu iśmierci.
• pojęcie cierpienia• źródła cierpienia ludzkiego• rola cierpienia wżyciu
człowieka• sens ludzkiego cierpienia• zagadkaśmierci• poglądy na temat cierpienia i
śmierci Platona, Epikura,stoików, Seneki,chrześcijaństwa,Kierkegaarda
• eschatologia• obraz ludzkiego cierpienia i
śmierci w literaturze
• wyjaśnia znaczenie pojęcia: cierpienie• wymieniaźródła ludzkiego cierpienia• zabiera głos w dyskusji na temat: Jaki jest sens
ludzkiego cierpienia?• wyjaśnia, jaką rolę cierpienie odgrywa w
ludzkimżyciu• wyjaśnia, na czym polega pozytywna wartość
cierpienia wżyciu człowieka• wskazuje bohaterów literackich oraz postacie
historyczne i współczesne, które zaznałycierpienia
• omawia zachowanie ludzi i ich postawę wobeccierpienia orazśmierci
• formułuje wskazówki, jak należy sięzachowywać w obliczu cierpienia
• wyjaśnia, dlaczegośmierć pozostaje ciągletajemnicą
• prezentuje poglądy na temat cierpienia iśmierciPlatona, Epikura, stoików, Seneki,chrześcijaństwa, Heidegera
• wyjaśnia termin eschatologia• formułuje przesłanie analizowanych wierszy
Seneka, Myśli,rozdział: O krótkościżycia, O pocieszeniuT. Płużański,Przyjaciel mądrości:Ze stoickimspokojem, Filozofiaprzyjaźni i ogrodówJ. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział:HellenizmW. Tatarkiewicz, Oszczęściu, rozdział:CierpieniaLeon-LouisGrateloup, Wędrówkipo filozofii: ŚmierćC. K. Norwid,ŚmierćBiblia, Księga HiobaP. Singer, Ożyciu iśmierciT. Nagel, Pytaniaostateczne oraz Co towszystko znaczy?
językpolski,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
14
„Urodziliśmy się, byszukać prawdy.”Filozofowie w
poszukiwaniu prawdy.
• etymologia słowa prawda• definicja słowa prawda• kryterium prawdy• frazeologizmy ze słowem
prawda• klasyczna definicja prawdy
Arystotelesa• prawda w ujęciu sofistów• relatywizm i absolutyzm
poznawczy• koncepcja prawdyśw.
Tomasza z Akwinu• koncepcja prawdy W.
Jamesa• utylitaryzm• przesłanie wiersza A.
Kamieńskiej „Kłamstwodoktora Korczaka”
• przesłanie wiersza J.Twardowskiego „Obliczaprawdy”
• podaje etymologię słowa prawda• definiuje słowo prawda• wskazuje kryteria prawdy• tworzy frazeologizmy ze słowem prawda• prezentuje klasyczną definicję prawdy
Arystotelesa• porównuje własną definicję prawdy z klasyczną
definicję prawdy Arystotelesa• omawia ujęcie prawdy przez sofistów• operuje pojęciem relatywizm i absolutyzm• charakteryzuje relatywistę i absolutystę• wyjaśnia różnicę pomiędzy relatywizmem i
absolutyzmem• podaje skutki i ocenia stanowisko relatywizmu• prezentuje koncepcje prawdyśw. Tomasza z
Akwinu oraz W. Jamesa• operuje pojęciem utylitaryzm• zabiera głos w dyskusji na temat: Czy istnieją
sytuacje, w których kłamstwo wydaje sięuzasadnione?
• wymienia konsekwencje kłamstwa• określa sytuację liryczną i przesłanie wiersza A.
Kamieńskiej „Kłamstwo doktora Korczaka” wkontekście własnych rozważań o prawdzie orazbiografii J. Korczaka
• określa tematykę i przesłanie wiersza J.Twardowskiego „Oblicza prawdy”
J. Pyzynina, Słowo-wartość-kultura:Ważne polskie słowa.PrawdaT. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdziały: Przyjacielprawdy, Początki iszczyty scholastykiLeon-LouisGrateloup, Wędrówkipo filozofii, rozdział:PrawdaW kręgu dobra i zła.Wybór tekstówklasycznych z etykiod Sokratesa doKanta, rozdział:ArystotelesR. Scruton,Przewodnik pofilozofii dlainteligentnych,rozdział: PrawdaL. Kołakowski, Mojesłuszne poglądy nawszystko, rozdz. Odprawdy do prawdyC. Wodziński,Filozofia jako sztukamyślenia: Prawda
językpolski,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
15
L. Kołakowski, Miniwykłady o maxisprawach: Okłamstwie
„Bez miłości ludzkośćnie mogłaby istniećani jednego dnia.”
Filozofowieo miłości.
• pojęcie miłości• cechy miłości• przejawy miłości• rodzaje miłości• rola miłości w życiu
człowieka• wpływ miłości na
postępowanie i osobowośćczłowieka
• koncepcja miłości u Platona• miłość chrześcijańska• koncepcja miłości u E.
Fromma• koncepcja miłości Jana
Pawła II• „cywilizacja miłości”• obrazy miłości w literaturze• miłość a nienawiść
• wyjaśnia znaczenie pojęcia miłość• wymienia cechy miłości• wskazuje przejawy miłości, podaje przykłady• wymienia rodzaje miłości i podaje przykłady• określa rolę miłości w życiu człowieka• omawia wpływ miłości na postępowanie i
osobowość człowieka, odwołując się dowłasnych doświadczeń oraz literatury
• prezentuje Platońską koncepcję miłości• prezentuje koncepcję miłości chrześcijańskiej,
określa, na czym polega jej uniwersalność• przedstawia poglądy E. Fromma na temat
miłości• prezentuje koncepcję miłości Jana Pawła II• porównuje różne koncepcje miłości, wskazuje
podobieństwa i różnice• wyjaśnia znaczenie terminu „cywilizacja
miłości”• uzasadnia, dlaczego papież nawołuje
współczesne społeczeństwo do budowania„cywilizacji miłości”
• dostrzega różnorodność obrazów miłości wliteraturze
• prezentuje literackie pary kochanków, omawiawpływ miłości na ichżycie
Platon, Uczta, fr.T. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdział: O potrzebiemiłościBibliaK. Wojtyła, Miłość iodpowiedzialnośćE. Fromm, O sztucemiłościI. Eilt – Eibesfeldt,Miłość i nienawiść
językpolski,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
16
„.Bez przyjaciół niktnie mógłby pragnąćżyć, chociażby
posiadał inne dobra.”Filozofowie o
przyjaźni.
• istota przyjaźni• cechy przyjaźni i przyjaciela• przyjaźń a miłość,
koleżeństwo, znajomość• definicja przyjaźni• frazeologizmy z wyrazem
przyjaźń• poglądy Platona• poglądy Arystotelesa• obrazy przyjaźni w
literaturze
• wyjaśnia, na czym polega przyjaźń odwołującsię do własnych doświadczeń i literatury
• podaje cechy przyjaźni i przyjaciela• wymienia warunki konieczne i wystarczające do
zawarcia przyjaźni• wyjaśnia różnicę pomiędzy przyjaźnią a
miłością, koleżeństwem, znajomością• rozważa, czy możnażywić uczucie przyjaźni i
nie mieć przyjaciela, czy przyjaźń jest uczuciemczy relacją
• podejmuje próbę zdefiniowania pojęcia przyjaźń• tworzy frazeologizmy z wyrazem przyjaźń• omawia rolę przyjaźni w życiu człowieka• prezentuje poglądy Platona i Arystotelesa na
temat przyjaźni• charakteryzuje rodzaje przyjaźni i różne typy
przyjaciół wymienione przez Arystotelesa ,podaje ich konkretne przykłady odwołując siędo klasy oraz bohaterów literackich
• zabiera głos w dyskusji na temat: Dlaczegozarówno Platon, jak i Arystoteles piszą tyko oprzyjaźni mężczyzn, a nie piszą o przyjaźnikobiet? Czy to znaczy,że kobiety nie mogą sięprzyjaźnić?
• przedstawia obrazy przyjaźni i przyjaciół wliteraturze
• odczytuje sens cytatu: „Posiadanie przyjacielazawsze niesie ze sobą ryzyko łez.”
• redaguje charakterystykę swojego przyjaciela
Platon, Uczta, fr.Arystoteles, EtykaNikomachejska, fr.L. Kołakowski, Miniwykłady o maxisprawach. Seriatrzecia i ostatnia,rozdział: O wrogu iprzyjacieluE. Hemingway, Staryczłowiek i morzeA. de Saint-Exupery,Mały książęA. Kamieński,Kamienie na szaniec
językpolski,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
17
„Aby człowiek mógłbyć zadowolony zżycia, jednym z
warunków jest, abybył przekonany,że ma
ono jakiś sens...”Filozofowie
w poszukiwaniusensużycia.
• pytanie o sensżycia wkategorii „pytań wiecznych”
• pojęcie sensużycia w ujęciufilozofów starożytnych:Sokratesa, Platona,Arystotelesa, Epikura,filozofów chrześcijańskich,J. M. Bocheńskiego, T.Czeżowskiego
• znaczenie pojęcia sensużycia
• czynniki decydujące osensowności życia wstarożytności i współcześnie
• wpływ poczuciasensowności lubbezsensowności życia naczłowieka
• świadomość sensownościżycia warunkiemzadowolenia zżycia
• przekonanie o braku sensużycia: Hegezjasz, A.Schopenhauer, A. Camus
• sensżycia ażycie szczęśliwe• przykładyżycia sensownego
i pozbawionego sensu wliteraturze, filmie, historii
• wyjaśnia, dlaczego pytanie o sensżycia należydo kategorii „pytań wiecznych”
• rozważa, kiedy najczęściej pojawia się pytanie osensżycia (w jakich okolicznościach, w jakimnastroju, w jakim wieku)
• podaje przykładyżycia sensownego ipozbawionego sensu odwołując się do własnychdoświadczeń, historii, literatury, filmu
• omawia wpływ, jaki poczucie sensowności lubbezsensowności życia ma na człowieka
• wymienia czynniki decydujące jego zdaniem osensowności życia
• prezentuje poglądy filozofów starożytnych:Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Epikura natemat sensużycia
• porównuje wymienione przez siebie czynnikidecydujące o sensowności życia z czynnikamiwskazywanymi przez filozofów starożytnych
• prezentuje poglądy filozofów chrześcijańskichna temat sensużycia
• prezentuje poglądy J. M. Bocheńskiego, T.Czeżowskiego na temat sensużycia
• porównuje poglądy różnych filozofów na tematsensowności życia, wskazuje podobieństwa iróżnice
• przedstawia i ocenia argumenty Hegezjasza, A.Schopenhauera, A. Camusa dowodzącebezsensowności życia
• przedstawia bohatera literackiego lubfilmowego, któregożycie miało prawdziwysens, a do tego było szczęśliwe
T. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdziały: Mędrzec iprzyjaciel młodych,Szerokoplecy,Przyjaciel prawdy,Filozofia przyjaźni iogrodów, Początki iszczyty scholastykiJ. Gaarder,ŚwiatZofii, fr.J. Kowalski,Starożytni o sensieżycia, fragmentyW kręgu dobra i zła.Wybrane teksty zetyki współczesnej odHegla do Levinasa,rozdział: ArturSchopenhauerJ. M. Bocheński O.P., SensżyciaT. Czeżowski, Jakrozumieć sensżycia?,Sens i wartość życiaA. Camus, Człowiekzbuntowany, MitSyzyfaE. Hemingway, Staryczłowiek i morzeP. Coelho, Alchemik
językpolski,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
18
• zabiera głos w dyskusji na temat: Czy sensżyciai życie szczęśliwe warunkują się wzajemnie, czyteż są to wartości niezależne? Czy wolałbyś, bytwoje życie miało sens, czy raczej aby byłoszczęśliwe?
• przedstawia trzy różne sytuacjeżyciowe, wktórych: 1. Szczęście wykluczałoby sens, 2.Szczęście warunkowałoby sens, 3. Szczęściebyłoby równoznaczne z sensemżycia.
H. Sienkiewicz, QuovadisK. Dickens,Opowieść wigilijnaS.Żeromski, SiłaczkaN. H. Kleinbaum,Stowarzyszenieumarłych poetówA. de Saint-Exupery,Mały KsiążęA. Kamieński,Kamienie na szaniec
„...idea Dobra jestprzyczyną dla
wszystkiego, cosłuszne i piękne...”
Filozofowiew poszukiwaniu
dobra.
• pojęcie dobra• kryteria dobra• pojęcie zła• cechy człowieka dobrego• cechy człowieka złego• dobro w ujęciu Sokratesa,
Platona, Epikura, stoików,etyki chrześcijańskiej
• wspólne cechy wszystkichkoncepcji dobra
• różny charakter dobra:witalne (życie), materialne(bogactwo), duchowe(mądrość), kulturowe(sztuka), ekonomiczne(dobrobyt), poznawcze(prawda), religijne (Bóg)
• relatywizm etyczny• zło niezawinione (fizyczne,
• wyjaśnia znaczenie pojęcia dobro• wymienia uznawane przez siebie kryteria dobra• wyjaśnia znaczenie pojęcia zło• charakteryzuje człowieka dobrego i złego
odwołując się do własnych doświadczeń,historii, literatury, filmu
• podaje przykłady dobrych i złych uczynkóworaz kryteria zastosowane podczas ichklasyfikowania
• prezentuje koncepcje dobra Sokratesa, Platona,Epikura, stoików, etyki chrześcijańskiej orazporównuje je, wskazuje podobieństwa i różnice
• rozważa, jakie byłyby konsekwencje sytuacji,kiedy każdy człowiek miałby własną koncepcjędobra i według niej postępował
• ustala zbiór czynów bezwzględnie zakazanych,formułuje go w postaci zakazów chroniącychdobro osobiste, rodzinne, społeczności lokalnej,narodu, ludzkości; sprawdza, czy nie ma
T. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdziały: Mędrzec iprzyjaciel młodych,Szerokoplecy,Filozofia przyjaźni iogrodów, Ze stoickimspokojem, Początki iszczyty scholastykiJ. Gaarder,ŚwiatZofii, fr.W kręgu dobra i zła.Wybór tekstówklasycznych z etykiod Sokratesa doKanta, rozdziały:Platon,Św. AugustynF. Copleston, Historiafilozofii, T 1 i 2
językpolski,religia,godz. dodyspozy-cjiwycho-wawcy
19
np. trzęsienie ziemi) a złozawinione (moralne, np.kradzież)
zakazów sprzecznych; tworzy hierarchięzakazów
• tworzy hierarchię nakazów, pamiętając, że cele izasady postępowania powinny mieć charakterwyłącznie pozytywny
• wskazuje na różny charakter dobra, podajeprzykłady
• omawia zagrożenia wypływające z postawyrelatywizmu etycznego
Słownik terminów ipojęć filozoficznychBibliaW. Tatarkiewicz, ObezwzględnościdobraT. Nagel, Co towszystko znaczy?Bardzo krótkiewprowadzenie dofilozofii: Dobro i zło
„Postępuj tylko w takisposób, aby skutki
twego działania dałysię pogodzić z
ciągłością trwaniażycia ludzkiego.”
Filozofowieo obowiązku.
• pojęcie obowiązku• źródła obowiązku• koncepcja obowiązku w
ujęciu Starego Testamentu,Nowego Testamentu, Kanta,Bergsona
• obowiązek a pełnienie rólspołecznych
• konflikt obowiązków• obowiązek a religia• motywy skłaniające do
respektowania obowiązków• obowiązki wobec siebie i
wobec innych• kodeks moralny
• wyjaśnia znaczenie pojęcia obowiązek• wskazuje różneźródła obowiązku• opisuje sytuację, w której czuje,że jakieś
działanie jest jego obowiązkiem• wymienia swoje obowiązki i wskazuje ich
źródło• prezentuje koncepcje obowiązku w ujęciu
Starego Testamentu, Nowego Testamentu,Kanta, Bergsona; porównuje powyższekoncepcje , wskazuje podobieństwa i różnice
• wyjaśnia stwierdzenie Kanta,że obowiązek jestrodzajem przymusu uwarunkowanegowolnością, podaje przykłady z własnegożycia
• porządkuje obowiązki wyrażone wewangelicznej zasadzie „Kochaj bliźniegoswego, jak siebie samego”; podaje przykładyobowiązków wobec siebie i wobec bliźnich
• tworzy kodeks ucznia uwzględniającyobowiązki wobec samego siebie, wobec innychuczniów, wobec nauczycieli oraz pracowników
J. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział: KantT. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdział: Rewolucjakopernikańska wfilozofiiF. Copleston, Historiafilozofii, T VI i IXM. Ossowska,Motywypostępowania, Normymoralne, Ethosrycerski i jegoodmianyK. Kiciński,Orientacje moralne
językpolski,religia,historia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
20
administracji i obsługi; dokonuje hierarchiiobowiązków
• podejmuje próbę stworzenia kodeksu lekarza,nauczyciela, sędziego, kierowcy
• wymienia obowiązki wypływające z pełnieniaról społecznych
• wyjaśnia, dlaczego dochodzi do konfliktuobowiązków, podaje przykłady odwołując siędo własnych doświadczeń i literatury
• wymienia motywy skłaniające nas dorespektowania obowiązków
„Człowiek (...) razrzucony wświat, jestodpowiedzialny zawszystko, co robi.”
Filozofowie oodpowiedzialności.
• znaczenie słowaodpowiedzialność
• rodzaje odpowiedzialności• odpowiedzialność moralna a
odpowiedzialność prawna• odpowiedzialność moralna a
zagadnienie sprawstwa uArystotelesa
• warunki odpowiedzialnościmoralnej u Arystotelesa
• cechy człowiekaodpowiedzialnego
• odpowiedzialność społecznaa obowiązki wynikające zpełnienia ról społecznych
• wyjaśnia znaczenie słowa odpowiedzialność• wymienia i charakteryzuje rodzaje
odpowiedzialności• wskazuje różnice pomiędzy odpowiedzialnością
moralną a odpowiedzialnością prawną• omawia, odwołując się do Arystotelesa, różnice
pomiędzy zagadnieniem odpowiedzialnościmoralnej a zagadnieniem sprawstwa
• wymienia i charakteryzuje warunkiodpowiedzialności moralnej wskazywane przezArystotelesa
• charakteryzuje człowieka odpowiedzialnego• odwołując się do własnych doświadczeń,
historii, literatury, filmu podaje przykładyodpowiedzialnego i nieodpowiedzialnegozachowania, wskazuje skutki odpowiedzialnegoi nieodpowiedzialnego zachowania
• określa zakres własnej odpowiedzialności i gouzasadnia
L. Kołakowski, Etykabez kodeksuH. Jonas, ZasadaodpowiedzialnościL. Kołakowski, Mojesłuszne poglądy nawszystko, rozdział:OdpowiedzialnośćF. Copleston, Historiafilozofii, T IT. Nagel, Co towszystko znaczy?Bardzo krótkiewprowadzenie dofilozofii: Wolna wolaL. Kołakowski, Miniwykłady o maxisprawach: Oodpowiedzialnościzbiorowej
językpolski,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
21
• zabiera głos w dyskusji na temat: Dlaczego i wjakim stopniu powinniśmy być odpowiedzialniza przyszłe pokolenia? Na czym polegają naszeobowiązki wobec nich?
„Jest znamieniemgłupca,że nie wie, co
mu wolno.”Filozofowie o
wolności.
• pojęcie wolności• granice wolności• czynniki ograniczające
wolność człowieka• rodzaje wolności: wolność
słowa, sumienia, wyznania...• wolność a odpowiedzialność• koncepcja wolności stoików,
św. Tomasza z Akwinu, J.S. Milla, I. Kanta, E.Fromma, I. Berlina, J. P.Sartre’a, A. Schopenhauera,T. Kotarbińskiego, L.Kołakowskiego
• obrazy wolności orazzniewolenia w literaturze ihistorii
• wyjaśnia potoczne znaczenie pojęcia wolność• wymienia sytuacje, w których czuje się wolny• wymienia sytuacje, w których czuje się
zniewolony, wskazuje przyczyny zniewolenia• zastanawia się, czy każdy przymus ma na celu
ograniczenie wolności• wymienia czynniki wewnętrzne i zewnętrzne
ograniczające wolność człowieka• zastanawia się, kto jest bardziej wolny: grecki
niewolnik, czy obywatel demokratycznegopaństwa odsiadujący sprawiedliwy wyrok wwięzieniu
• podejmuje próbę zdefiniowania pojęcia wolność• wymienia i charakteryzuje rodzaje wolności• omawia relacje zachodzące pomiędzy wolnością
i odpowiedzialnością• interpretuje hasło: „Nie ma wolności bez
odpowiedzialności”• zabiera głos w dyskusji na temat: Dlaczego
wolność wymaga odpowiedzialności? Odwołujesię do własnych doświadczeń, historii,literatury, filmu
• prezentuje koncepcje wolności stoików,św.Tomasza z Akwinu, J. S. Milla, E. Fromma, I.Berlina, J. P. Sartre’a, T. Kotarbińskiego, L.Kołakowskiego, porównuje poglądy filozofów,
J. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział: KantT. Płużański,Przyjaciel mądrości:Rewolucjakopernikańska wfilozofii, Prawoczłowieka dowolności, Wolny wpułapceF. Copleston, Historiafilozofii, T II i IXW kręgu dobra i zła.Wybrane teksty zetyki współczesnej odHegla do Levinasa,rozdziały: John StuartMill, Jean-Paul SartreR. Scruton,Przewodnik dofilozofii dlainteligentnych,rozdział: WolnośćJ. E. Acton, HistoriawolnościE. Fromm, Ucieczkaod wolności
językpolski,historia,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcyWOS
22
wskazuje podobieństwa i różnice• porównuje wolność stoickiego mędrca z
wolnością obywatela demokratycznego państwa• przedstawia paradoksy wolności odwołując się
do książki E. Fromma „Ucieczka od wolności”
J. S. Mill, O wolnościT. Kotarbiński, IdeawolnośiL. Kołakowski, Miniwykłady o maxisprawach: OwolnościA. Schopenhauer, Owolności ludzkiejwoliI. Berlin, Dwiekoncepcje wolności
„Nikomu nie należysię nic z tego tylkotytułu, że to właśnieon, a nie nikt inny.”
Filozofowieo sprawiedliwości.
• pojęcie sprawiedliwości• człowiek sprawiedliwy• koncepcja sprawiedliwości u
Platona, Arystotelesa, wBiblii, u D. Hume’a
• zasady sprawiedliwościdystrybutywnej
• zasada sprawiedliwościprawnej
• sprawiedliwość adobroczynność, życzliwość,uczciwość
• wyjaśnia znaczenie pojęcia sprawiedliwość• prezentuje koncepcje sprawiedliwości u Platona,
Arystotelesa, w Biblii, u D. Hume’a, porównujepoglądy filozofów, wskazuje podobieństwa iróżnice
• podejmuje próbę zdefiniowania pojęciasprawiedliwość
• charakteryzuje człowieka sprawiedliwego• charakteryzuje sprawiedliwego nauczyciela• przedstawia sytuacje, w których zostało
naruszone jego poczucie sprawiedliwości• opisuje niesprawiedliwy czyn, niesprawiedliwe
prawo, niesprawiedliwego człowieka• wymienia zasady sprawiedliwości
dystrybutywnej oraz proponuje kryteria wyborutych zasad
• wskazuje przypadki, w których możliwe jestzastosowanie zasad sprawiedliwościdystrybutywnej, wypowiedź ilustruje
Arystoteles, EtykaNikomachejska, ks. VPlaton, PaństwoF. Copleston, Historiafilozofii, T I i VJ. Gaarder,ŚwiatZofii, rozdział: HumeK. Ajdukiewicz, OsprawiedliwościM. Ossowska, NormymoralneJ. Twardowski,SprawiedliwośćT. Nagel, Co towszystko znaczy?Bardzo krótkiewprowadzenie dofilozofii, rozdział:Sprawiedliwość
językpolski,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcyWOS
23
przykładami• podaje zasadę sprawiedliwości dystrybutywnej,
którą uważa za najbardziej sprawiedliwą i którąchciałby , aby stosowano w szkole, uzasadniawłasne stanowisko
• wymienia zasadę sprawiedliwości prawnej• wskazuje różnice między sprawiedliwością
dystrybutywną a sprawiedliwością prawną• wyjaśnia, czym się różni sprawiedliwość od
dobroczynności, życzliwości, uczciwości
L. Kołakowski, Miniwykłady o maxisprawach. Seriatrzecia i ostatnia,rozdział: Osprawiedliwości
„Nie zgadzam się ztwoim poglądem, aledo końcażycia będęwalczył, abyś miałprawo je głosić.”
Filozofowie otolerancji.
• pojęcie tolerancji• geneza i rozwój idei
tolerancji• postawa tolerancyjna• tolerancja pozytywna,
negatywna i „łagodnaingerencja”
• granice tolerancji• nietolerancja, fanatyzm• tolerancja a niewrażliwość
moralna, obojętność ipogarda
• postawa nietolerancyjna• przejawy zachowań
nietolerancyjnych
• wyjaśnia znaczenie pojęcia tolerancja• przedstawia genezę i rozwój idei tolerancji• wyjaśnia, kim jest człowiek tolerancyjny,
charakteryzuje postawę tolerancyjną, podajeprzykłady
• wyjaśnia, na czym polega różnica międzypostawą tolerancyjną a pobłażliwością, postawątolerancyjną a obojętnością lub pogardą
• zabiera głos w dyskusji na temat: Czy istnieniesekt powinno być objęte zasadą tolerancjireligijnej? Dlaczego tak, dlaczego nie?
• rozważa, czy zasada tolerancji powinnaobejmować ludzi młodych (niepełnoletnich) wtakim samym stopniu jak dorosłych; gromadziargumenty za i przeciw
• wyjaśnia, co wyznacza granice tolerancji• charakteryzuje tolerancję pozytywną,
negatywną i „łagodną ingerencję”, podajeprzykłady będące wyrazami każdej z trzechform tolerancji, wskazuje formę tolerancjinajbardziej odpowiadającą jego przekonaniom
J. Locke, List otolerancjiJ. Hołówka, Trzytraktaty o tolerancjiM. Ossowska, NormymoralneJ. M. Bochenski, Stozabobonów, rozdział:TolerancjaL. Kołakowski, Miniwykłady o maxisprawach, rozdział: OtolerancjiI.Lazari- Pawłowska,Trzy pojęciatolerancji
językpolski,historia,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcyWOS
24
• zabiera głos w dyskusji na temat: Czy twojaklasa jest tolerancyjną grupą osób, czy nie?,gromadzi argumenty za i przeciw
• zabiera głos w dyskusji na temat: Czy Polacy sąnarodem tolerancyjnym?, gromadzi argumentyza i przeciw
• wskazuje i charakteryzuje postawęnietolerancyjną oraz przejawy zachowańnietolerancyjnych i fanatycznych, podajeprzykłady odwołując się do własnychdoświadczeń, historii, literatury, współczesności
• gromadzi argumenty uzasadniające, dlaczegoludzie dorośli lub starsi częstoźle reagują naodmienność zachowań, stylu bycia, ubioru ludzimłodych
„Świat ma w sobietyle piękna,że o
niczym piękniejszympomyśleć nie można.”
Filozofowie wposzukiwaniu piękna.
• pojęcie piękna• pojęcie estetyki• zagadnienia estetyczne• przeżycia estetyczne• pierwotne, greckie pojęcie
piękna• piękno w znaczeniu
estetycznym• obiektywizm i jego
przedstawiciele: Platon,Arystoteles
• subiektywizm i jegoprzedstawiciele: Kartezjusz,Hobbes, Pascal, Spinoza,Hume
• zastanawia się, czym jest piękno• podejmuje próbę zdefiniowani pojęcia piękno• wskazuje piękne przedmioty i wyjaśnia,
dlaczego uznał je za piękne• wymienia własne kryteria piękna• prezentuje pierwotne, greckie pojęcie piękna• wyjaśnia, dlaczego piękno w znaczeniu
estetycznym stało się podstawowym pojęciemeuropejskiej kultury
• wyjaśnia, na czym polega obiektywizm isubiektywizm w estetyce
• prezentuje poglądy przedstawicieliobiektywizmu i subiektywizmu w estetyce
• dobiera argumenty przemawiające za każdym zdwóch stanowisk, wskazuje stanowisko bliższe
W. Tatarkiewicz,Dzieje sześciu pojęć(Piękno)Leon-LouisGratelup, Wędrówkipo filozofii (Sztuka)
językpolski,sztuka,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcy
25
• koncepcja Kanta• piękno - brzydota
własnym poglądom• prezentuje koncepcję piękna Kanta i wyjaśnia
jej znaczenie w historii estetyki ( próbapogodzenia skrajnych stanowisk: obiektywizmui subiektywizmu estetycznego)
• operuje pojęciami: estetyka, przeżycieestetyczne
• wskazujeźródła i rolę przeżyć estetycznych
„Każde poznanie maźródło w...”
doświadczeniu,rozumie, intuicji?
Filozofowie wposzukiwaniuźródeł
poznania.
• teorie poznania: empiryzm,racjonalizm, intuicjonizm,dogmatyzm, agnostycyzm
• sceptycy wobec sposobówpoznania empirycznego irozumowego
• rola sceptycyzmu w historiiludzkiego poznania
• granice poznania w drodzedoświadczenia,rozumowania i intuicji
• operuje pojęciami: zmysły,doświadczenie, rozum,intuicja
• charakteryzuje teorie poznania: empiryzm,racjonalizm, intuicjonizm, dogmatyzm,agnostycyzm, przedstawia wady i zalety
• omawia stosunek sceptyków do znanych w ichczasach sposobów poznania empirycznego irozumowego
• określa rolę sceptycyzmu w historii ludzkiegopoznania, wskazuje pozytywy i negatywy
• wymieniaźródła ludzkiego poznania• wskazuje, co może, a co nie może być
przedmiotem naszego poznania poprzez rozum,intuicję oraz doświadczenie, wyjaśnia dlaczego
• wymienia obszary działania rozumu,doświadczenia i intuicji
• podaje przykłady współdziałania i uzupełnianiasię rozumu i intuicji, rozumu i doświadczenia,doświadczenia i intuicji
• zastanawia się, czy istnieją problemy, którerozstrzyga się wyłącznie dzięki doświadczeniu,wyłącznie dzięki intuicji lub wyłącznie wdrodze rozumowania, podaje przykłady
• redaguje dialog racjonalisty z empirystą
T. Płużański,Przyjaciel mądrości,rozdział:Powstrzymajmy sięod sądówC. Wodziński,Filozofia jako sztukamyślenia, rozdział:Poznanie
językpolski,biologia,religia
26
Czy tylko młodzi„potrzebują
przewodników” ?Filozofowie
o autorytetachmoralnych.
• pojęcie autorytetu• definicja autorytetu
moralnego• przyczyny potrzeby
posiadania autorytetu• oddziaływanie autorytetu• znaczenie autorytetu wżyciu
człowieka• rodzaje autorytetów:
teoretyczny, praktyczny,moralny
• autorytet autorytarny aautorytet autonomiczny
• kryzys autorytetów
• wyjaśnia znaczenie pojęcia autorytet• formułuje definicję autorytetu moralnego• wskazuje przyczyny potrzeby posiadania
autorytetu• omawia społeczne oddziaływanie autorytetów• omawia znaczenie autorytetu wżyciu człowieka• wskazuje własny autorytet moralny i opisuje
rolę, jaką odgrywa w jegożyciu• omawia wspomagające i hamujące funkcje
autorytetu• charakteryzuje i ocenia autorytety moralne
naszych czasów; uzasadnia, dlaczego zostaliuznani za autorytety
• wyjaśnia, dlaczego coraz częściej mówi się okryzysie autorytetów, gromadzi argumenty
• wskazuje różnicę między pojęciami: mistrz,bohater, idol, autorytet
• wymienia warunki, które muszą być spełnione,by ktoś stał się autorytetem
• charakteryzuje autorytet autorytarny i autorytetautonomiczny, wskazuje różnice, dostrzegapewne niebezpieczeństwa obu postaw
J. M. Bocheński, Coto jest autorytet?R. Brandt, Rolaautorytetu w etyceT. Czeżowski, OautorytecieM. Bochenski, Stozabobonów, rozdział:Autorytet
językpolski,historia,religia,godzinadodyspozy-cjiwycho-wawcyWOS