7

Im. Nomine Jesu/DIsPUTATIO THEOLOGICA

D £ XXV,

LIBERTATECHRIsTIANA ET RITI.

BUs ECCLEsIAsTICIs sEUA DIA PH ORIs.

Dei O. M. Auxilio,In Regia Academia Aboensipublice proponenda s

PRisIDEENEVALDO s VE NONIO

AI. s. sw Theol Dodt. & Pros. Publico.

\R£&PONDsNTsJ OH A N N E M ATTHIiE ‘sarcsman/

Welbuanno.Ad diem 5/. Mart. A. G. 1664. In Aud. Max.

horia ab s. matutinis.

A B O I)

ImprdTa a Petro Hansonio Acad Typ.

Prudentisiimte, spe&atisima ac integerrima Viris.Dn. s I M O N I

Metropolis Holmensiscivi»& pro tempore societatisIndicae per totam Finningiam Inspectori probat»(limout Benefactori induhitatisisimoi ita pro tempore Nutri-tio propensistitno» pluri-mum suspiciendo.

Dn. E R.L CO gimsel/Logislae Militari expeditis-situo, sautori perpetim ho-norando.

Dn. CHRsTIERNOXoorsjOst/ Negotistori circumlpecto savitori jugi a-nsicitia vehendo.

Dn. G A BPvIELIsimmson/ Factori soJertissi-rro> benefactori suo certis-simo, omni honoris cul-tu aeternum prosequendo*

Dn. HINDRICO ©rees/RegssDicasterijquod Aboaecst procuratori perindostrioCalido Amoris affectu co-lendo.

Dn. PETRO AN-DREAE amico meodilecto perpetim colendo.

Hancce Disputationem in perpetuam &jubmisti animi Teserant} ac si-berioros savorin Arrham

litat, dedicat ossertJohannes *8arcsai(U|

Respond.

I. N. I.COLLEGII ‘THEOLOGICI

193DIsPUTATIO sYNOPTICA XXV.

LIBERTATE CHRIsTIANAET RITIBUs ECCLEsIAsTICIs,

sEU ADIAPHORIs.P R JE s I D E

E N E V A LD O s V EN. Q G. AI. s. s. Th. D.& Prosessbre Publico.

Respond. JOHANNE M ATTHIdE 35msm0«V VVestmanno.Examinanda Abox, in Audit. Max.ad diem 3 0. Mart. A.g. 1664.

RTHE s. I.Ituum variorum ac 11. certa peculiariq;sor-ma descriptam suisse administrationem Ecclcsiae

V. T. suit inter alia ostensum obit&r in disputationeimmediati antecedente : sic omnia in Ecclesia etiamN. T. fieri bonoordine, decenter& ad aedificationemoportere, docet perspicue Apostolus, 1.Cor. 14:40.

II. Quod ut recte observatur in doctrina verbi &sacramentorum dispensatione, quippe officium id inEcclesia primarium est : ita non minus ctrca Ritus ex-ternos & Ceremonias danda opera erit, ut retinea-tur decorum, & evitetur consusio ac omnis h schisma-te oriunda domus Dei ruina atq; destructio. UndeAugustani consessores de ritibus Ecclesiasticis docent, quod ritusilli servandi sine, qui sine peccato servari posTunt, & prosunt ad tranquil*litatem & bonum ordinem in Ecclesia, sicut certa: seri*, sesta & similia&c, Ars. XV.

III. Libertas Christiana est jus, quo vere credentes dser-•vitute peccati > tyrannide diaboli, maltdiclione Legismorte : quin d jugo ceremoniarum Leviticarum, consinussaenum forenjium Mosaicarum, humanarum% traditionum-, per

B b

194Chrishm sunt Ltberati, Roro, g: 2. 5. c. 6; 14.C.7: 6.Gas.j. 13 1. Pet. 16. Act. 15:10,CoL2:16. 1. Cor, 7: 2j.

IV. Gradus igitur hujus erninentistimi privilegijsunt 4; «t. Liberatio a legis Moralis atq; aeternae mortiscondemnatione. (3. Donum graciae patris ex esficaciaChristi in credentibus per spiritum s. irren hctyyeXtcs. quo inchoatur nova obedientia & siuntopera Deo grata ex (piritu libero ac spontaneo, y. F.tju-ctio e carcere servitutis Mosaicae 4. solutio e vinculisTraditTosium humanarum in Ecclesia: videlicet quodta-les non habeant rationem cultus, meriti aut absblutaenc-cessitatis; sed extra casum scandali, sine peccato negli-gi & omitti possint. ConsiB Hutt comp. L Th p. 215.

V. Nota, quod hoc loco distinguendum probd contra Anrmomos erit,inter Liberationem a Maledictione kali .

& Libertatem ab osaservationeLegis : Est enim vera Renatorum Libertas non talis“'ahtiquatio Legis nio«raTis, qu3 illi ab omni observatione ejus sini ita Liberi & immunes. utliiscentiam habeant pro lubitu lasciviendi ac indulgendi cupiditatibus carnis,Ezech. 2o: 19. Rom, 6: ij. sed in a oroXvTQOOssst consistit & liberas:tione ab ira Dei & sterna maledictione : qus Libertas usq; adeo praece#ptorutn decalogi observationem non tosW, ut eam potitis omnino requissrat, non quidem ad ullo modo promerendam aut consequendam salus»tem; sed declarandam soris justificatmni-m fidei, Matth. 5. 16- sic luce*

!”at lux vestr.a coram hominibus ut videant vestra B. opera & Glorisicentvestrum qui in ccelis est.

VI. TJtus seu CeremontA atd Traditiones GcclejiajlicAjunt ordinationes humanA de Tebus externis , expresjo Deiverbo neq. mandatis neq, prohibitis , ordinis ac disciphnA caujainsiitutA* ut consujiones omnes $ scandala in ccclejid eviten-tur. i. Cor. y: 17. seqq. c. 14: 40. Gal. 2: 4. 5. Coi. 2: 16.Matth, 7: 8.

VII. C CAUsA igitur liberarum traditionum MAN-* DATORIA est Deus ipie; Inshtutoria est ejus Gcclejia juxtaillud; In Libertate qua Chrtstu* vos liberavit jlate , $ne

....>

195rursa jugoservitutis impluemini > Gal.yn. Unde Augusiin.adCasuL ait: In ijs rebus de quibus nihil certi statuitdivina scriptura, mospopuli Dei & instituta Majorum prolege servanda lunt. Ubi distinctum vult B. pater interLibertatem Introductionis talium rituum» & Observationisz.haec enim pro conditione circumflandarum variat,utpo-tequae incasuperlecutionis & conscsiionis necessaria sit»ut porro indicabitur.

VIII. II, MdTsRU sunt Rcs,& negotia media seuindisserentia, quae alias appellari solent A.s-td,(poq«.quip-pe sine opinione cultus, Justitiae & necessitatis liberepraestantur vel omittuntur ad tranquillitatem Ecclesiae.Tatia sunt diserimina temporum , Fertorum, ciborum,vestimentorum & rerum similium; exercitia item sacra-rum lectionum,cantionum,precum, & id genus,plurium.Cons. Aug. Cons. art. is, ubi haec cautio additur :

De talibus rebus tamen admonentur homines, ne considentia: onerentur»tanquam talis cultus ad salutem necesianus sit. Admonentur etiam, quodTraditiones humans inditura: ad placandum Deum ad promerendam gra*Jiam , & satissaeiendum pro peccatis, adversentur Evangelio & doctrinaefidei; quare vota & traditiones de cibis & diebus &c. Infinita: ad pro#merendam gratiam & satissaeiendum pro peccatis, inutiles sunt, & constra Evangelium , p, 13.

IX, Quam vero sit pericuIosiim Traditionibus autRitibus Ecclesiasticis opinionem cultus, meriti & neccs-sitatis assingere, cum laudata consessio , tum cjusdemApolecta tcstantur abunde: Inde enim primo obscura-tur doctrina de gratia & justitia sidele quae est praeci.pua pars Evangclij, quam maxime extare oportet &

eminere in Ecclesia, uc meritum Christi bene cognosca-tur, si sides quae credit remitti peccata propter Chri-stum, longe super opera collocetur, neq; operibus ad-seribatur quod fidei proprium cst. Deinde, evertun-

Bb 2

196tur praecepta Dei, quorum violationem in cultu Teae*ditionum Pharisaicarum valde reprehendit salvatornoster Christus Jelus, Matth, 15; 6. Mar. 7: 9. Laqueustandem conscientijs inijeitur ex neglecta quarundaratraditionum observationc, unde facturae oriri desipe-rationem posse longe certissimum est. Cons. art. 5.mut. Abusi p. 28. 29. &c. Apol. p. 210. cum expressisseripturae testimonijs, Matth. 15; n. Rom. 14: 17. Coi. 2:.

16. 20.1. Tim. 4; 3.X. Proinde inter cultum Dei,& Adtaphora quamr

plurimum interessi quod illum constituant opera a Deomandata, facta in vaera agnitione & fiducia Fili) Dei Me.dictoris > quibus testamur hunc esso Deum quemsio colimus, & Deum sio velle a nobis honorari,quem-admodum facimus. 0 Eslq; Regula & amussis divina-rum cultuum ipse Decalogus rite intellectus, Deuc.6:6.c. 12:8. & 32. Jos. 1:8. Bzech. 10:18 & 20: 19. Esa. 1: 12. c.29:14. Ps. 119: ioj., Luc. 10:26. Rora. 12: 12. Teqq. c. 13:9.seqqy Haec vero sunt opera libera ab hominibus exeo-gitapsbpter yya hafflsioirvvijV) 1. Cor. 14: 40.Const Deci. F. c. p. 79 «•

i&' XI. Fieri tamen nonnunquaro certo respectu ncces-sana etiam ipta Adiaphora possunt, his tamen antegressisdissinctionibus ; 1. Considerantur vel 8c msuanatura separatim > vel aardrt & conditionahter, quatenus

/jam quodammodo obligant: priore modo Adiaphorain cujuswis liberrima voluntate posita sunt; posteriorcvero non item; hoc enim respectu suam naturam mu-tant, & talia esso desinunc. a. Quando legitimo man-dato totius consentientis Ecclesiae vel praecipiuntur velprohibentur: in hoc enim casu, neq; salva consicientia,

197omitti quae sio praecipiuntur poterunt,neq;rctincri quae sioprohibentur. Quare promiscuus rerum adiaphorarumusus minime omnium sic erit permittendus, ut quivisproprio ausu sibi eas vel mutandi vel instituendi potc-statem pro arbitrio sumere debeat: obstat enim ictnGe-mre Lex charitatis , quae universalis est, diserte cavens*nc quid, alioquin etiam medium & indisserens,siat,quoproximus deflruatur: ve! omittatur, quo aedisicetur» 2.

In /pede constitutio vel Politica vel scclejiaflica. Quamvisenim solius Dei sit conscientias hominum obligare; qua-tenus tamen vel Magistratus politicus, qui Dei ministercst, judicat interesle Reipub. ut aliquid, per se alioquinlicitum non siat: vel Ecclesia, ordinis, decori atq; aedi-ficationis rationem habenae? leges nonnullas de Reb. a-diaphoris rite promulgat: sunt illae a pijs observandae,qui3obligantconlcientiam,quatenusneraoabsq; ficanda*lo ijs reluctari potessi Non enim turbanda est Ecclepainteropestivis mutationibus& rixis nonnccesFarijs, j.Cor.1110. cessantibus vero talibus circumstantijs II. quoq; ex-pirant.

XII. Quocirca obiter observa I. ouod, qui extra hos casus in aliarumconscientias , circa adiaphora judicium, in Deum &

proximum graviter peccent, i verbo Dei , quod lucernapedibusnoslns erit, Ps. 119: dTTcendunTquidfieri quidve omitti possit ac de-beat, Et si quid secus ab ullo homine praecipitur cedet Regulae Aposto#licae: Magis obediendum estDeo quam hominibus. Act, s: 20. UndeB.Luth.in Art, smalc, ait: Nemo Erclesiam Dei GRAVET proprijs aliquibus Trasditionibus: in hoc enim negotio ixum & firmum esle debet, quod nuislius hominis potestas vel authoritas verbo Dei sit praeserenda, Lib- Cone, p,7?V 3- Qubd unumquemq; habere rationem suae vocationis oporteat,

XllI. /? Quando ex libero rerum externarum usuinfirmi inside ssenduntur atq, ad obns<ttricts facile per-trahuntur. E. G si quis conversorum Ethnicorum in pri*saitiYa Ecclcsia m conlpcctu conversi Judaei coroedislet

Bb 3

198carnem suillam, procul dubio perturbassetejus conscien-tiam. Quod ergo sua natura alias erat liberum, vide-licet» absiinere ab tjt* carnissutili. , io tali casu factum suitneccssarium. Rora. 14." 1. seqq. 1 Cor. 9; t. seqq,

XlV. Aliud Exemplum : quaeritur An sxorcismwt ,

quatenus est ceremonia Ecclesiastica & quidem adiapho-ra» abrogari possit nec ne? Respondet F. Cone. Abro-gari eum posse pro renata»juxta eam rationem > qux EcclefixDei, tj ad xdificationem ejusdem maxime accommodata ]udt-eatur>ut nimirumcaveantur offendicula , ut infirmorum habea-tur ratio , ut scclesia adisicetur, ut denicj Libertas Chrtstianxnuda ex parte Udatur. Ubi praeter modum & sinem ab-rogationis, phrasi, pro re nata, respicitur ad statuum Ec-clesiae» quae vel Libera est &Jure suo ex omni parte ple-nissime utitur.- quo resp, Exorcismum abrogare pro arbi*trio & non abrogare potest,ita quidem, ut ubi ritusisteusu receptus est. vel retineatur vel abijeiatur, ubi nonre:eptus, vel instituatur vel omittatur, modo hic sinisspectetur,ut utruraq, respiciat non tara Libertatis Cbri-(lianae privilegia, quam aedificationem proximi.sio abrogatio ejus infirmiores offendat, Ecclesiara turbet, pu-r orem Religionem multis reddit suspectam potissimumQalvmsmi , satuis est abrogatione ejusdem omnindabstinere. Quamobrcm sane nos hodie in nostra patriaExorcismi usum ( tollatur modo abulq,) minime abro-gandum esse statuimus.Vel si Ecclesia fuerit persecutioni-bus ac tyrannide hostium veritatispressa, adeo ut haereti-ci sub abrogatione sive Exorcismi t si ve alius alicujus reiAdiaphorx , sallbrum dogmatum incrustationem ac tole#ranriam, vel certe jus sibi aliquod ac Dominium inNostrasJEcclpsias quaerunt, boc certe in passu minime omnium

199

gentium in abrogationem sxorcismi cst conspirandumaut consentiendum.

XV. z. Considcrantur Adiaphora vel extra casumscandah perfectionis > quando nimirum Ecclesia in flo-re quasi constituta, neq; haereticorum neq; Tyranno-ruro insidus exposita est> sed suo jure liberrime utiturstunc omninopositum in ejus potestate est, indisserentemceremoniam penitus vel antiquare, vel inflaurare. mo-do non offendantur imbecilliores. Vel m casu perfectattonii aut edenda consessionis. De quo utroq; sententiamsuam declarat Liber concordiae hunc in modum: Cresdiww, docemus consitemur, quod temporibus perfectionum,quando perssicua conslans cons essio a nobis exigitur, hosiibussvangelj in rebus adiaphoru non Jit cedendum : sio enim dpo-sidus inquit: Gal.s: /. Qua libertate Christus nos liberavit inea (late sjV. 2 Cor. 6: Nolite jugum ducerecum insidelibus.quaenimsoete ta-s luci ad tenebras tsc. Item GaL a: Quibus neql adhoram cessimus subjethone , ut veritas Bvangelij permaneret a-pud nos. In tali enim rerum slatu non agitur jam amplius deadiaphoru \sed de ventate svangelj, de libertate Christia-na sarta tettadp conservanda. st paulo posh In hujusmodirebusnoslrum certe non esi, aliquid adverjarqs largiri ; sed officiumnosirum requirit, ut piam ingenuamconsessionem edamusea patienter seramus , qua dominus nobis serenda impofuerit, £5?hjsltbus verbi Dei in nos permiserit, spit F. C.pag. Cis.JlF.UQ' dorenil,s & consitemur, quod eo tempore, quoveritatis coelestis consodio requiritur ( quando videlicet, verbi Dei hosiesdoctrinam Evangel,| opprimere student) tota Ecclesia & singuli Chrisiiani,pc.pue vero W.nistri verbi De, ( tanquam i/, quos Dominus Ecclesi*lus regendae ptatsecit) teneamur piam doctrinam Juxta verbum Dei, &qu.cqu.d omnino ad sinceram religionem pertinet, palam & libere, nonmod6 verbis verum enam factis prositeri. Et sent,mus , tali tempore, et*1 m m rebus vere & per se adiaphons, non esso Adversarijs cedendum rq, permittendum, ut adversanj nobis talia adiaphora, ad detrimentum

200veri cultus divini , it ad plantandam ac slabiliendam idololatriam, observansda imponant & obtrudant, Hye id manisesta vi, ssve dolis, efficere to*nentur. Deci. F. C. pag. 791. 792.

XVII. III. FORMA his verbis exprimitur : Ordinis acdisciplina causa consibula sunt ha ceremonia. Requiritur au*tem 1. Ne sini contra Fidem & bonos mores. 2. Nonsini inutiles sed ad aedificationem, j. Non ineptae 4 Nongravent vel multitudine vel necessitate, sed sint paucae& observatu liberae 4. Nullatenus praejudicent praeceptisdivinis; si enim considentiis piorum obtruduntur cumopinione cultus. justitiae & necessitatis»revera siunt do-ctrinae daemoniorum» u Tim. 4: 1. Et Tentationcs adv.Deum Act. ijno.Atq; Hypocritis, Idcoqtbencmonet dugustinws adjanuanum, L.l. C. contrast-dem,ne%contra bonos mores injungitur, indisserenter esi haben-dum (sipro eorumsinter quos vivitur,sictetate sirvandum. Te-nenda quoq; est Regula Cypriani in spist. ad pomp. Hu-mana traditiones non prajudieant ( forte : non praejudica-bunt ) divinis.

XVIII- IV. FINIs est» quod instituti hi ritus simipropter ordinem» disciplinam & tranquillitatem Eccle-siae, atq; ad fugiendum scandala, quibus addi potest: utvulgus habeat quandam paedagogiani > admonentsimJbo-mines de historia & benesicusChristi; & excitantem eosad seriam poenitentiam, invocationem»gratiarum actio-nem» & alia vera pietatis exercitia. Cons. Lcv. 23. toturqcaput.

XIX. scandalum est vel datum vel acceptum: lilud est autsalsa doctrina, alios seducensin errores: aut majnm exem-plum, morum licentiam confirmans HoccstrhanTaica os-sensio,ut cum impi) & hypocritae iraseuntur conslantia: doctorum in propu-gnanda veritate coelesti, alijsqj honestissimis factis offenduntur, & tantum

non rumpuntur.Tantum de his. I. N.I.

201Responsorem de Libertate Cbrisiiana^

Politisimum Juvenem.:,Dn. JOHANNEM BARKMANNUM,

amicum diiectum_»;

QUisquis ab arbitrijs hominum dependet, is intraserviti) metas, spcmq; mcturbq; jacet;

Libertas servire Deo sed & optima & una est :

Ha-c mihi serviti) decutit omne jugunij.Ducentem sequor & Mandanti pareo; sio si

Arbitrio haud hominum servio, liber ero.selegisti igitur de quo tibi gloria

surgit & utilitas vix peritura, venit 1L.

PRIsEs.

T A udo tuum studium popularisamande,

Totoq; ex animo prospera cuncta precosjPulpita dum scandis, summo conamine slando

Prxside sub tanto disleris egregieDogmate de {aero bae. succedat cursus bic o-

pt°5Nominis in laudem vertat JOVA sui!

GsOKgius P. 0d)iscr- Wesmannws*

UT capiat miles magnum laudabile nomenOppugnat muros} frangit marie

Ceu miles t fortem prastas te svavis amicemDum tu non trepidas consctndere , pulpita celsa y

Prasde praeclara desendens dogmata sacramanu valida disrumpens Gordia virida*.

srgo tuos nisus laudosvavissime 53ctt*ssUssn/Esseri hoc claros > humilesy e pulvere tollitHk esl nempe modus . quo tanges eulmen honoris,Perge bonis avibus tuis Deus adjit.

Ita teiiui avena gratu-labatur.

P6TRUs sCH6PH6RUsNer: svecus.

CArmina Johamii mens est cantare parata'Oenam sed vetuit Pulcher Apollo mihi.

Manalios quia non silius sum dicere versus,st Vereor vires sallere ; pauca dabo :

Celsam dumsandis perdoBe (sathedramCaslalidum monslras Te decus esse pium.

Veros (shrisicolum ritus sermone politoOstendd, Clari Prcesdis auxilio.

Veros desendis, telres (sontemnis abususComplures redamant quos tamen abssy modo,

Crescit kmorsy lui, smut $ Ti cres.it acumenIngents* Patrio proderis ip[e J'olo ;

Perge bonis Anibus doBorum volvere /criptaDapsilis tandem sama/uperses erit ;

Pos Ftiana canes fulgenti semper OlympoQuando piorum animis redditur alma /Quies.

In verae amicitiaehaec pauca reliquit

Jonas Nerichiasvecus,