d İ yarb akir - karacadag.gov.tr · her biri kendi içinde önemli potansiyeller barındıran...

1www.karacadag.org.tr

Hasan MARALZiraat Yüksek Mühendisi

Diyarbakır Yatırım Destek Ofisi

Kasım 2010 | Diyarbakır

TARIMDA YATIRIM FIRSATLARID İ Y A R B A K I R

2 www.karacadag.org.tr

1.GENEL GÖRÜNÜM 5

2. BİTKİSEL ÜRETİM 11

3.HAYVANSAL ÜRETİM 15

4. TARIMSAL TİCARET 18

5.TARIMA DAYALI SANAYİ 20

6.TARIM ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN KURUM-KURULUŞLAR 25

7.KAYNAKLAR 27

İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER


BYSD Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği

DÇİM Diyarbakır İl Çevre ve Orman Müdürlüğü

DTİM Diyarbakır Tarım İl Müdürlüğü

DTSO Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası

EUROSTAT Europian Statistics

GAP BKİ GAP Bölge Kalkınma İdaresi

ICARDA International Center for Agricultural Research in Dry Areas

KGM Karayolları Genel Müdürlüğü

TİM Türkiye İhracatçılar Meclisi

TKB Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu

WANA Batı Asya ve Orta Afrika Ülkeleri (West Asia&North Africa)

KISALTMALAR


“Gelişen ve markalaşma yolunda hızla ilerleyen DİYARBAKIR’da siz de yerinizi alın!”


1. GENEL GÖRÜNÜM

Diyarbakır; medeniyetlerin doğduğu, dünyada tarımın ilk yapıldığı ve verimli tarım topraklarının varlığı nedeniyle “Bereketli Hilal” olarak anılan yerde konumlanmıştır.

Diyarbakır birçok ürünün “gen merkezi”dir. Bakın Almanya Köln’deki Max Planck Enstitüsünde yapılan araştırma ne diyor;

“Adem ile Havva cennetten atıldıktan sonra burada toprağı işlemeye başlamış ve ilk tarım da burada yapılmıştır. Araştırmada 68 yeni buğday çeşidi kıyaslanmış ve tüm tahılların kökeninin Karacadağ eteklerinde bugün de halen yetişen yabani buğday bitkisi olduğu ortaya çıkmıştır. Dünyanın ilk arkeolojik buğdayı (Einkorn buğdayı) Karaca-dağ orijinlidir” (HEUN ve Diğ., 1997).

Tarihin tanık olduğu bereketli Diyarlar


Ticaret merkezlerine kolay erişim

Dünyada ilk yabani üzüm Karacadağ’da… Dr.Patrick Mc Goven - Pensilvanya Üniversitesi. İlk nohutun menşei, Güneydoğu Anadolu, MÖ. 8000… ABD’li bilim adamı Jared Diamond. Diyarbakır; Osmanlı İmparatorluğu döneminde önemli bir “gül merkezi” konumundaydı. İlde 25 gül türü

yetişmekteydi. Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki belgelerden Diyarbakır’da önemli gülcülük araştırmaları ya-pıldığı anlaşılmaktadır. 27 Haziran 1900 tarihinde Diyarbakır halkını gül bahçeleri tesisi ve gül yağı imalatı hak-kında bilgilendiren Mustafa Efendi’ye ödül verilmiştir.

Diyarbakır; 1500’lü yıllarda İstanbul’un et ihtiyacını karşılamaktaydı.

Diyarbakır; ülkemizde ticaretin yoğun olduğu liman kentleri Mersin ve İskenderun, sanayi kentleri Gazi-antep ve Kayseri’ye yakın mesafelerdedir. Mersin ve İskenderun Limanları yaklaşık 513 km mesafededir.

Habur Gümrük Kapısı 298 km ve Mardin Serbest Ticaret Bölgesi 96 km. Ortadoğu Ticaret Merkezlerine yakınlık: Şam 601 km, Beyrut 615 km, Bağdat 641 km, Tahran 1035 km

ve Amman 766 km.

Diyarbakır, Dünya GSMH ve nüfusunun 1/5’ine 4 saatlik uçuş mesafesindedir.

Tablo 1. Diyarbakır ve Önemli Merkezler Arasındaki Mesafeler

Kaynak: KGM, 2010.

Diyarbakır- Şanlıurfa 176 km Diyarbakır-Habur 298 kmDiyarbakır -Gaziantep 313 km Diyarbakır-Mersin 587 kmDiyarbakır-Mardin 96 km Diyarbakır-İskenderun 506 kmDiyarbakır-Batman 100 km Diyarbakır-Ankara 911 kmDiyarbakır-Elazığ 153 km Diyarbakır-Kayseri 592 km


24 ülkenin yer aldığı Ortadoğu ve Kuzey Afrika (WANA Bölgesi) ile 6 ülkenin yer aldığı Orta Asya bölgesi-nin şu anki nüfusu 386 milyondur. Bu iki bölgedeki toplam Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla (GSYİH) 1 trilyon 371 milyar dolardır. Yapılan çalışmalarda bu bölgelerin toplam nüfusunun 2020 yılında yaklaşık 3 kat artarak 1,1 milyara çıkacağı tahmin edilmektedir. 2000-2020 yılları arasında WANA bölgesinde 11,4 milyon ton süt açığı ve 1,5 milyon ton et açığı olması beklenmektedir. Bunun yanı sıra, bu bölgedeki tahıl ve baklagil üretim açığının 82 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir (GAP BKİ, 2010; ICARDA, 1995).

Küresel ısınmanın bir sonucu olarak son yıllarda dünyada ve ülkemizde yaşanan iklim değişiklikleri iyi analiz edilerek belirlenecek stratejiler doğrultusunda yapılacak çalışmalar sayesinde, Diyarbakır, gerek hayvansal ürünler üretimi, gerekse tahıl, baklagil ve yem bitkileri üretiminde söz sahibi konuma gelecektir. Üretimin artması ile birlikte Diyarbakır yukarıda bahsedilen bölgelerin ihtiyaç duyduğu ürünlerin üretildiği tarıma dayalı ihracatın

Resim 1. Ülkemizin Jeopolitik Konumu

Kaynak: TKB, 2008.

TÜRKİ CUMHURİYETLER

GSYİH: 113 milyar DolarNüfus; 75 milyon

ORTA DOĞU ve KUZEY AFRİKA

GSYİH: 1.258 milyar DolarNüfus; 311 milyon

RUSYA FEDERASYONUGSYİH: 766 milyar Dolar

Nüfus; 145 milyon

AVRUPAGSYİH: 14 trilyon 851 milyar Dolar

Nüfus; 657 milyar


ana merkezlerinden biri olacaktır. Özellikle, 190 milyar dolarlık Ortadoğu Pazarının içerdiği fırsatlar iyi değerlen-dirilmelidir. Tarıma dayalı sanayi ürünleri üretilirken, Ortadoğu ülkelerinin kültürlerine ve damak tatlarına uyan mamullerin üretilmesi ihracat kapasitesini arttıracaktır.

Diyarbakır İlinde arazinin çevresel özellikleri, potansiyel verim ve arazi uygunluğu gibi benzer özellik taşıyan ilçeler “Agro-Ekolojik Alt Bölge” olarak adlandırılan gruplara ayrılmıştır.

Şekil.1.Diyarbakır İlinin Agro-Ekolojik Alt Bölgeleri

Her biri kendi içinde önemli potansiyeller barındıran “Agro-Ekolojik Alt Bölgeler”


Diyarbakır İlinde genel arazi varlığının % 44’ü I-IV. sınıf topraklardır. Bu yapıdaki topraklar tarım yapmaya elverişli ve çoğunluğu verimli olan alanları kapsamaktadır.

Toprakta alkalilik ve tuz problemi bulunmamaktadır.

Tarım yapmaya elverişli verimli topraklarTablo 2. Diyarbakır İli Arazi Kabiliyet Sınıfl arı

Tarım AlanıOrman ve FundalıkÇayır MeraDiğer

572.295716.928

381.642

384.662

Toprak Grubu Diyarbakır (ha) Yüzde (%)I. Sınıf Arazi 125.286 8II. Sınıf Arazi 191.367 13III. Sınıf Arazi 155.223 11IV. Sınıf Arazi 182.817 12V-VI-VII-VII. Sınıf Arazi 839.379 56

Kaynak: DTİM, 2009; DÇOM, 2009.

Grafik 1. Diyarbakır İli Arazi Dağılımı (ha)

Kaynak: TÜİK, 2009.


Grafik 2. Tarım Alanlarının Dağılımı

Şekil 2- Diyarbakır İlinde Sulama

Sulanan Alan 114.662 ha

Ekonomik OlarakSulanabilir Arazi

443.925 ha

Sulamaya Elverişli Arazi

583.173 ha

Toplam yüzölçümün % 37,4’ü sulamaya elverişli araziSulamaya elverişli arazilerin % 76,1’i ekonomik olarak sulanabilir arazi

2%5%

4%

89%

Tahıllar, Baklagillerve diğer BitkiselÜrünlerNadas Alanı

Sebze Alanı

Meyve, İçecek veBaharat Bitkileri


Tarım yapılan alanın % 89’unda tahıllar ve diğer bitkisel ürünler yetiştirilmektedir. % 5’lik alanda sebze ve meyve üretilmektedir.

Kaynak: DSİ, 2009.


2012 yılı sonuna kadar tarım alanlarının % 65’inde arazi toplulaştırma

Diyarbakır İlinde GAP Eylem Planı’nın (2008-2012) getirdiği ivme ile birlikte sulama yatırımlarına hız ve-rilmiştir. Planlama aşamasında olan projeler tamamlandığında toplam 443.925 hektarlık bir alan sulanabilecektir. Bu rakam şu an sulanan alanların 4 kat artması anlamına gelmektedir.

2012 yılı sonuna kadar 371.351 ha’lık alanda arazi toplulaştırması ve tarla içi geliştirme çalışmaları yapıla-caktır. Bu sayede ekonomik olarak tarımsal faaliyetleri yapmaya imkân vermeyecek biçimde parçalanmış, dağıl-mış ve bozuk şekilli parseller modern tarım işletmeciliği esaslarına göre ve sulama hizmetlerinin geliştirilmesi için en uygun biçimde birleştirilmiş, şekillendirilmiş ve yeniden düzenlenmiş olacaktır.

Toplulaştırma faaliyetleri sayesinde, Diyarbakır İlinde tarım yapılan alanların yaklaşık % 65’inde küçük, parçalı ve dağınık araziler modern tarım işletmeciliğine göre yeniden düzenlenecek; daha az zaman, işgücü ve sermaye kullanımı sağlanacak; üretim faktörlerinden en iyi biçimde yararlanılarak tarımsal üretim ve tarım işlet-melerinin verimliliği arttırılacaktır.

Diyarbakır’ın da içinde bulunduğu GAP Bölgesinde, sulama öncesi dönemde (1995 öncesi), kuru tarımda birim alandan ortalama 1.327,00 TL/ha katma değer elde edilirken, sulamanın başlaması ile 1995–2007 yılları arasında bu değerde % 127 artış sağlanarak 3.017,00 TL/ha’a yükselmiştir (GAP BKİ, 2010). Ülkemizdeki buğday üretiminin % 7,7’si ve pamuk üretiminin % 6’sı. Ülkemizdeki kırmızı mercimek üretiminin % 21,7’si. Tarım yapılan alanların % 73,7’sinde buğday üretimi. Yıllık 110 bin ton sofralık ve 7 bin 600 ton şaraplık üzüm üretimi. Dünyaca ünlü boğazkere şaraplık üzüm-leri Diyarbakır ilinde yetiştirilmektedir. Yıldan yıla artış gösteren dane mısır üretimi.

2. BİTKİSEL ÜRETİMBirim alandan elde edilen katma değer artışı


Buğday

2009

2008

2007

2006

2005

2004

953

249 27 162

820 121 217

222148

112 232

261123

780

727

757

58 108

Mercik Pamuk

Not: 2008 yılında yaşanan kuraklık verimin düşmesine neden olmuştur.

Türkiye, şuan pamuk üretiminde kendi ihtiyacını karşılayamamakta ve çeşitli ülkelerden pamuk ithal et-mektedir. Diyarbakır İlinde bu konuda büyük bir potansiyel vardır. Son yıllarda sulu tarıma geçiş çalışmaları-nın hızlanmasıyla beraber pamuk ekimi ağırlık kazanmaya başlamıştır. GAP çerçevesinde sulama kanallarının daha hızlı devreye girmesiyle pamuk ekimi daha da artacaktır. Diyarbakır İlinde üretilen “Golda” türü pamuk Türkiye’nin en iyi pamuğudur (TÜİK, 2008). Ülkemizdeki pamuk çiğidi üretiminin % 5’i. Ülkemiz yağlı tohumlu bitkiler üretimi için uygun bir vejetasyona sahip olmasına rağmen Türkiye yemek-lik yağ ihtiyacını karşılamak üzere 2009 yılında 1.7 milyon ton yağlı tohum ve 940 bin ton ham yağ ithal etmiş ve tüm yağlı tohum, ham yağ ve türevleri ithalatı için 2.2 milyar dolar ödemiştir (BYSD, 2009). İthalatın önüne ge-çebilmek için uygun alanlarda yağlı tohumlu bitkiler üretmek zaruri hale gelmiştir. Bu konuda Diyarbakır önemli bir potansiyele sahiptir.

Grafik 3. İlde Yetiştirilen Önemli Tarla Ürünleri (Bin Ton)


Grafik 4. Domates Üretimi (Bin Ton)

Diyarbakır İlinde, örtü altı üretim Türkiye’deki üretime oranla çok düşük seviyelerdedir. Üretim en fazla alçak tünel ve plastik seralarda yapılmaktadır. Yüksek ısıtma maliyetlerinden dolayı seralarda genellikle kış peri-yodunda üretim yapılamamakta ve seralar sadece erkencilik amacıyla kullanılmaktadır. Diyarbakır İli Çermik İlçesi gibi kaplıca bölgelerinde jeotermal ısıtma kullanılarak verimli bir şekilde se-racılık yapılması mümkündür. Bunun yanı sıra Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programıyla verdiği hibe destekleri, yine Bakanlığın Kooperatifl erin seracılık yatırımlarını kredi-lendirerek finanse etmesi bölgedeki seracılığın gelişmesi açısından olumlu çalışmalardır. Bu desteklerin yanı sıra, T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatifl erince Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Karar kapsamında 2010 yılında kontrollü örtü altı üretim yapmak isteyen yatırımcılara % 50 oranında faiz indirimli işletme ve yatırım kredisi verilmektedir.

Sanayiye yönelik domates ve biber üretiminde artış

Seracılığa olan rağbet ve seracılık potansiyeli

11

2005 2006 2007 2008 2009

13

20 2018



Sulama imkânlarının artması ve modern tarımsal yöntemlere geçilmesi ile birlikte yağmurlama ve damla-ma sulama tesisi, süt sağım makinesi, süt sağım tesisi, yem hazırlama makinesi ve mısır silaj makinesi sayısında önemli artış olması beklenmektedir. Mevcuttaki alet ve ekipmanlar dikkate alındığında, yakın gelecekte bölgede tarım alet ve makineleri için yedek parça ihtiyacının artacağı öngörülmektedir.

Tarım alet ve makinaları yedek parça ihtiyacı

Tablo 3. Tarım Alet-Makine Varlığı

Diyarbakır TRC2 Bölgesi TürkiyeTraktör 8.389 21.170 1.073.334Pulluk 9.856 24.825 1.146.643Kültivatör 8.614 18.854 466.727Biçerdöver 143 332 13.360Ekim Makinesi 4.537 13.151 375.710Sulama Tesisi Yağmurlama 31 2.235 219.868 Damlama 119 355 219.052

Kaynak: DTİM, 2009; TÜİK, 2009.


İlimizde kullanılan pestisidler toprak ve yeraltı suyunu kirletecek miktarlarda verilmediğinden topraklarda herhangi bir pestisid kirliliğine rastlanmamıştır. Ayrıca, dağlık bölgelerde tarımsal kimyasallar kullanılmamakta-dır. Dağlık alanlarda organik olarak kendi yetişen bitkilerin sayısının fazlalığı. Organik tarıma olan talebin artması, ilde organik tarıma olan ilgiyi arttırmaktadır. Diyarbakır İlinde organik olarak üretilen başlıca ürünler nohut (324 ton), buğday (219 ton) ve biber (217 ton)’dir. Geçiş sürecindeki ürünler sertifikalandırıldığı taktirde organik ürünlerin üretimi giderek artmaya başla-yacaktır. İlimizde organik hayvansal üretim mevcut değildir. Bu boşluk kendi içinde önemli fırsatlar barındırmak-tadır.

Ülkemizdeki küçükbaş hayvan varlığının % 2,3’ü ve büyükbaş hayvan varlığının % 2’si, Sığır varlığının % 12,4’ü kültür ırkı. Yıldan yıla bu sayı artmaktadır. Artan süt üretimi, Ülkemiz et üretiminin % 2,2’si, Zengin fl orayla bağlantılı zengin bir arıcılık bölgesi ve organik bal potansiyeli.

Organik tarım potansiyeliTablo 4. Diyarbakır’da Organik Tarım

Kaynak: TÜİK, 2009; TKB, 2009.

Ekilen Alan(ha) Üretim (ton)Diyarbakır 356 777TRC2 Bölgesi 2.488 11.160Türkiye 249.722 318.164

3. HAYVANSAL ÜRETİM

Hayvancılıkta önemli fırsatlar


Grafik 6. Diyarbakır İlinde Et Üretimi (Bin Ton)

Büyükbaş

2009

2008

2007

2006

2005

2004

98

86

87

70

61

58

18

23

27

28

27

30

Küçükbaş


23,1

2007 2008 2009

16,9

8,9

Grafik 5. Diyarbakır İlinde Süt Üretimi (Bin Ton)



Tablo 5. Diyarbakır’da İpek Böcekçiliği


Kaynak: DSİ, 2009.

2008 yılında yaşanan kuraklık neticesinde ülkemizdeki hayvancılık önemli bir darbe yemiş ve bunun so-nucu olarak et fiyatları önemli derecede yükselmiştir. Bunun önüne geçebilmek için Tarım ve Köyişleri Bakanlığı et ithalatına karar vermiştir. Bu noktadan hareketle bölgede modern yöntemler ve verimli ırklar kullanılarak yapı-lacak hayvancılık faaliyetlerinden yüksek gelir elde etme fırsatı bulunmaktadır.

Diyarbakır’da Türkiye’deki yaş kozanın 1/3’ü üretilmektedir. Diyarbakır İlinin Kulp İlçesi başta olmak üze-re, Lice ve Hani İlçelerinde ipekböceği yetiştiriciliği bilinci artmış ve verimli bir üretim yapılmaya başlanmıştır. Uygulanmakta olan projeler ve tanıtım faaliyetleri sayesinde Diyarbakır İpeği markalaşma yolunda hızlı adımlar atmaktadır.

Markalaşma yolunda Diyarbakır İpeği

Su ürünleri yetiştiriciliği için önemli fırsatlar. 56.336 ha rezervuar yüzeyi

Hane Sayısı Yaş Koza (Ton)Diyarbakır 734 47Türkiye 2.295 136

Baraj Rezervuarı Yüzeyleri : 50.272 ha Gölet Rezervuarı Yüzeyleri : 1.261 haAkarsu yüzeyleri : 4.803 ha


GAP’ın tamamlanmasıyla birlikte oluşacak toplam rezervuar yüzeyi 56.336 ha’dır. Diyarbakır İlindeki en büyük rezervuar yüzeyi 20.758 ha ile Silvan Barajı ve Ara Depolamaları olacaktır. İldeki su ürünleri potansiyeli akılcı bir şekilde değerlendirildiğinde, bölgenin su ürünleri üretim ve tüketimi artış gösterecek ve ulusal ekonomi-ye önemli bir katkı sağlanacaktır. Bu durumda, 9.200 ton/yıl balık üretimi, 14 milyon dolar gelir ve 1.800 kişi için istihdam alanı oluşturulması mümkün olabilecektir.

Diyarbakır İlinin içinde yer aldığı GAP Bölgesi’nde iş gücü maliyetleri birçok Avrupa Ülkesi ortalamasının altındadır.

4. TARIMSAL TİCARET

İhracat potansiyeli ve ucuz iş gücü

Grafik 7. GAP Bölgesi Aylık İşgücü Maliyetleri (Euro)

1124

688678650593

399

Türkiye Slovakya ÇekCumhuriyeti

Polonya Macaristan Slovenya

293

GAP

Kaynak; GAP BKİ, 2009


Diyarbakır Ticaret Borsası’nda hububat türlerinden canlı hayvanlara kadar birçok ürün işlem görmektedir. 2009 yılındaki toplam işlem hacmi 1.432.383.162 TL’dir. En çok işlem gören ürünler 890.026.119 TL ile hububat-lardır. Diyarbakır İlinde tarım sektörü ihracatı toplam ihracatın % 20’sini oluşturmaktadır. 2008 yılında tarım ürünleri ve tarıma dayalı mamullerin toplam ihracat miktarı 15 milyon dolar iken bu rakam 2009 yılında 23 milyon dolara çıkmıştır. İhraç edilen ürünlerin başında 19,9 milyon dolarla hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri gelmektedir. Tarıma dayalı işlenmiş ürünlerin ihracat miktarı 1,6 milyon dolar düzeyinde olmasına rağmen yıldan yıla artış göstermektedir.

Grafik 8. Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamullerine Ait İhracat Miktarları (Milyon Dolar)

2005

6,78,4 9,1

13,0

19,9

2006 2007 2008 2009

Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi, 2010


Yatırımcılar İçin Özel Teşvikler Diyarbakır ilinde yatırım yapmak isteyen ve yatırımlarını yatırım teşvik belgesine bağlayan yatırımcılara

çok önemli teşvikler ve muafiyetler sağlanmaktadır. Bunlar; Gümrük Vergisi Muafiyeti: Yatırım amaçlı yurt dışından ithal edilecek makine ve teçhizatlardan gümrük vergisi alınmaz. 10 yaşından küçük ikinci el kullanılmış makine veya tesis izne bağlı olarak ithal edilebilir. KDV İstisnası: Teşvik Belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithal ve yerli teslimleri Katma De-ğer Vergisinden muaft ır. Teşvik Belgesi, makine ve teçhizatın devir işlemleri ile malların kısmi teslimlerinde de geçerlidir. Vergi İndirimi: 31.12.210 tarihine kadar yatırıma başlanması halinde % 90, bu tarihten sonra yatırıma başlanması halinde % 80 Kurumlar Vergisi indirimi yapılır. Yatırım Yeri Tahsisi: Gerekli şartları taşıyan yatırımcılara OSB’de veya Kamuya ait diğer yerlerdeki taşın-mazlar üzerinde 49 yıllık bağımsız ve sürekli nitelikte irtifak hakkı tesis edilir. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği: 31.12.210 tarihine kadar yatırıma başlanması halinde 7 yıl, bu tarih-ten sonra yatırıma başlanması halinde 5 yıl boyunca sigorta priminin işveren hissesi Devlet tarafından karşılanır. Faiz Desteği: Bankalar nezdinde verilecek kredilerde TL için 5 puan, Euro ve Dolar için 2 puanlık faiz indirimi yapılır. En fazla sabit yatırım tutarının % 70’ine kadar destek verilir. 2. el makineler için destek verilmez.

Diyarbakır Tarıma Dayalı İhtisas Süt-Besi Organize Sanayi Bölgesi, bu alanda Türkiye’deki ilk uygulama olup Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı arasında imzalanan protokol ile kurulma çalış-malarına 2009 yılında başlanmıştır.

5. TARIMA DAYALI SANAYİ

Hızla gelişen tarıma dayalı sanayi Diyarbakır İlinde, Türkiye’de bir ilk niteliğinde olan Tarıma Dayalı İhtisas Süt-Besi Organize Sanayi

Bölgesi inşaatı tamamlanmak üzeredir.


Eski Diyarbakır-Şanlıurfa Karayolunun 25’inci km’sinde toplam 187 hektar üzerinde kurulan OSB’nin 84,4 hektarlık kısmı sanayi alanı olarak planlanmıştır. Bu alanda toplam 103 parsel mevcut olup 82 adet besi ve 21 adet süt üretim işletmesinin kurulması planlanmıştır. Projenin hayata geçmesiyle söz konusu alan içinde sağlıklı, modern endüstriyel üretim gerçekleştirme imkânı doğacaktır. Bu projeyle, bölgede 800 kişiye istihdam sağlanacağı tahmin edilmektedir. Besi işletmelerinde ahırlar 50, 100 ve 200 baş hayvanı alacak şekilde planlanmış olup, süt işletmelerinde yaklaşık 2.300 ve besi işletmelerinde 5.400 hayvan barındırılması öngörülmektedir. Bölgede, hayvancılık işletmelerinin yanı sıra sosyal ve idari tesisler, giriş kontrol ve dezenfeksiyon ünitesi, hayvan kliniği, park alanı, acil kesim ünitesi, yem üretimi amacı ile kurulacak tesis alanının yapılması da planlan-mıştır. Proje, Diyarbakır ve bölge ekonomisinin gelişiminde çok önemli bir yer tutan tarım ve hayvancılığın mev-cut kapasitesinin artırılmasını hedefl emektedir.

Diyarbakır’da gıda, içki ve tütün sektöründe toplam 82 firma faaliyet göstermekte olup 2.040 kişi bu alanda istihdam edilmektedir. Sanayi işletmelerinin % 15,7’sini gıda sektörü oluşturmaktadır. Sanayideki istihdamın ise % 15,3’ü gıda sektöründen gelmektedir.

Gıda ve tekstil alanında faaliyet gösteren bir çok sanayi kuruluşu

5.1 Gıda ve İçecek Sanayi


Grafik 9. Gıda, İçki ve Tütün İşletmelerinin Kuruluş Yıllarına Göre Dağılımı

Un17,1

14,614,6

12,27,3

6,16,1

4,91,2

15,9

%

Yağ

Un

Şeker ve Şekerleme

Muhtelif Paketleme

Et Ürünleri

Yem

Pirinç-Bakliyat

Süt Ürünleri

Tütün

Diğer

Kaynak: DTSO, 2009.

Kaynak: DTSO, 2009.

Gıda sektöründe artan bir ivmeyle firma kuruluşu devam etmektedir. GAP kapsamında yakın gelecekte sulama kanallarının devreye girmesi ile beraber tarımın çok daha ön plana çıkması beklenmektedir. Tarımın ge-lişmesi ile beraber tarıma dayalı sanayinin de ilimizde hızla gelişmesi öngörülmektedir. Ayrıca sınır ülkelerine yakınlığın getirdiği avantaj ve bu ülkelerle olan iyi ilişkiler, diğer sektörlerde olduğu gibi gıda sektöründe de önemli bir pazar fırsatı sunmaktadır.

Grafik 9. Gıda, İçki ve Tütün İşletmelerinin Kuruluş Yıllarına Göre Dağılımı

2

12

20

29


5.2 Tekstil, Örme ve Deri Sanayi

Gıda sektörünün kendi içinde alt sektör dağılımına bakıldığında yağ, şeker ve un sanayisinin özellikle öne çıktığı görülmektedir. Yağ işletmelerinde genellikle pamuk yağı üretilmekte olup, bu alanda 12 firma faaliyet gös-termekte ve toplamda 398 kişi istihdam edilmektedir. İşletme sayısı bakımından şeker sektörü, un sektöründen sonra yağ işletmeleri ile aynı sırada yer almakta-dır. Şeker sektöründeki işletmeler genellikle küçük ölçekte işletmelerdir. İlde 6 adet et entegre tesisi bulunmakta ve bu alanda 312 kişi istihdam edilmektedir. Mercimek, bulgur ve pirinç işlenmesi alanında faaliyet gösteren 5 firma bulunmaktadır. Bunların dışında süt ürünleri alanında faaliyet gösteren 4 firma, yem sanayisinde 5 firma faaliyet göster-mektedir. Ayrıca çay, kuruyemiş gibi çeşitli gıda ürünlerinin paketlemesi faaliyetinde bulunan 10 adet firma bulun-maktadır. Bunların dışında fındık kreması, toz içecek, pul biber, mısır kurutma, yumurta, tahin üretimi konularında faaliyet gösteren firmalar da mevcuttur.

Diyarbakır ilinde en fazla işletme sayısına sahip olan ve en fazla istihdam oluşturmuş sektör tekstil sektörü-dür. Sektörde toplam 85 işletme faaliyet göstermekte ve 3.869 kişi istihdam edilmektedir. İşletme sayısı bakımın-dan toplam sanayi işletme sayısının % 16,3’ünü ve istihdam bakımından toplam sanayi istihdamının % 29,1’ini oluşturmaktadır. Tekstil sektörü son 10 yılda hızlı bir gelişim göstermiştir.


Grafik 11. Tekstil İşletmelerinin Kuruluş Yıllarına Göre Dağılımı

30

26

14

2

89-93 91-98 99-03 01-08

Tekstil, Örme ve DeriSanayi (%)

Tekstil sektörü içinde en büyük payı, 44 işletme ve 2.039 kişilik istihdam ile pamuk çırçır ve prese fabrika-ları oluşturmaktadır. Bunun dışında iş elbisesi, iç giyim, puşi, yatak örtüsü ve çeşitli giyim eşyası üreten 26 adet konfeksiyon (hazır giyim) işletmesi bulunmaktadır. Ayrıca 3 adet iplik işletmesi, 5 adet çorap işletmesi, el halı dokuma atölyeleri, sünger ve çocuk bezi üreticisi bulunmaktadır. Diyarbakır İlinde, pamuğu iplik öncesindeki aşamaya getiren çırçır sanayi, 44 adet işletmeyle gelişmiş bulunmaktadır. Fakat buna rağmen, çırçırdan sonraki aşamalar olan iplik, boyama, konfeksiyon (hazır giyim) sanayisi yeterince gelişememiş olup, İlde şuan entegre herhangi bir tesis bulunmamaktadır.

Kaynak: DTSO, 2009.


Türkiye’de tekstil sanayi, ihracattan dolayı kazandırdığı döviz ve sağladığı yüksek istihdam ile imalat sana-yinde önemli bir yere sahiptir. Ortadoğu Pazarına ve hammaddeye yakınlığı gibi avantajlarını kullanarak, İlin en büyük sorunlarından olan işsizliği azaltmak yönünde, tekstil sektöründe harekete geçirilmesi gereken büyük bir potansiyel mevcuttur. Pamuk; sadece tekstil sanayisinde değil, yağ ve yem sanayisinde de kullanılmaktadır. Çırçır fabrikalarında tarladan alınan kütlü pamuğun, tesiste çekirdeğinden ayrıştırılarak elyaf halinde iplik üretimine hazır hale geti-rilmesi sağlanır. Aynı zamanda bu işlem sırasında elde edilen pamuk çekirdeği yağ sanayisinde, yan ürün olarak elde edilen küspe de yem sanayisinde hammadde olarak kullanılır. Pamuk üretimindeki artışa paralel olarak bu alanlarda da gelişme potansiyeli bulunmaktadır.

Diyarbakır’da tarımın gelişmesi, tarıma yönelik yatırımların takip edilmesi ve sorunların yerinde anında çözülebilmesi için görev yapan birçok kurum- kuruluş mevcuttur. Örneğin yapmayı düşündüğünüz bir yatırım için, Karacadağ Kalkınma Ajansı Yatırım Destek Ofislerini ziyaret ettiğinizde hem ücretsiz danışmanlık hizmeti alabilir, hem de yatırımınızın başlaması için gerekli olan bürokratik süreçlerde Yatırım Destek Ofislerinin sizin adınıza yatırımınızı kamu kurumlarında takip etmesini talep edebilirsiniz.

6. TARIM ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN KURUM-KURULUŞLAR

Yatırımın Önündeki Engelleri Kaldırmaya Hazır Kurumlar


Kurum Adı Görev Alanındaki İller İletişim Bilgileri

Karacadağ Kalkınma Ajansı Diyarbakır, Şanlıurfa

Tarım İl Müdürlüğü Diyarbakır

Tarım Reformu Diyarbakır Bölge Müdürlüğü

Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü

Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Devlet Su İşleri X. Bölge Müdürlüğü

Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi

Dicle Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Diyarbakır İl Koordinatörlüğü

Diyarbakır, Batman, Siirt Kalkınma Projesi (IFAD)

Diyarbakır

Diyarbakır, Batman, Bitlis, Muş, Siirt, Şırnak, Van

Diyarbakır, Adıyaman, Şanlıurfa, Siirt, Elazığ, Bitlis, Van, Batman, Mardin, Şırnak, Malatya, Bingöl, Hakkari, Muş

Diyarbakır, Mardin, Şırnak, Siirt, Batman, Elazığ, Adıyaman, Malatya, Şanlıurfa, Bitlis, HakkariDiyarbakır, Batman, Siirt, Mardin, Şırnak

Diyarbakır

Diyarbakır

Diyarbakır, Batman, Siirt

Şanlıurfa Yolu 1. Km Kaynartepe Mah. No:15 Bağlar/Diyarbakır

Tel: 0412 237 12 16-17 Faks: 0412 237 12 14

Şanlıurfa Yolu 1. Km Gündoğan Plaza Kat:2 No: 7 Kayapınar/Diyarbakır

Tel: 0412 252 12 89 Faks: 0412 252 12 90

Kurum Diyarbakır’da yeni kurulduğu için iletişim bilgileri mevcut değildir

Silvan Karayolu 7. Km PK: 115 Yenişehir/Diyarbakır

Tel: 0412 326 11 06- 0412 326 11 43Faks: 0412 326 12 03

Silvan Karayolu 7. Km PK: 72 Yenişehir/Diyarbakır

Tel: 0412 326 13 23- 0412 326 13 40Faks: 0412 326 13 24

Seyrantepe Sanayi Mah. Elazığ Bul. No:147 Yenişehir / Diyarbakır

Tel: 0412 237 49 63 Faks: 0412 237 19 19

Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi 21280Kampus/DİYARBAKIR

Tel: 0 412 248 85 09 Faks: 0 412 248 81 53

Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi 21280 Kampus/DİYARBAKIR

Tel: 0 412.248 80 20 Faks: 0 412 248 80 21

Tarım İl Müdürlüğü Rızvanağa Cad. Çift çi Eğitim Şube Binası DİYARBAKIR

Tel: 0412 228 91 36

Valilik Binası Karşısı Yenişehir/DiyarbakırTel: 0412 223 93 05 Faks: 0412 224 51 04


7. KAYNAKLAR

BYSD (2009). “2009-2010 Sezonunda Yağlı Tohumlar ve Ham Yağ Piyasalarına Bakış Toplantısı”, http://www.bysd.org.tr/index.php?p=news&newsid=104, 25.07.2010.DÇİM (2009). “Çevre Durum Raporu”, Diyarbakır İl Çevre ve Orman Müdürlüğü.DSİ (2009). “Diyarbakır İli İşletmedeki Tesisler, Barajlar ve Hidroelektrik Santraller”, DSİ X. Bölge Müdürlüğü, www.dsi.gov.tr/bölge, 25.07.2010.DTİM (2009). “Tarım İl Müdürlüğü Brifingi”, Diyarbakır.DTSO (2009). “Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Brifingi”, Diyarbakır.EUROSTAT (2008). “Agricultural Statistics, Main Results 2007-2008”, Pocketbooks, 131 p, ISSN 1830-463XGAP BKİ (2009). “ Investment Opportunities in Southeast Anatolian Project”. www.gap.gov.tr, Powerpoint Sunumu, ŞanlıurfaGAP BKİ (2010). “GAP Bölgesinde Tarımda Yatırım Fırsatları Rehberi”, Şanlıurfa.ICARDA (1995). “Food and Feed Prospects to 2020 in the West Asia/North Africa Region” ICARDA Social Science Paper No. 2 vi 56 pp. (ICARDA, Aleppo , Syria.).HEUN, M., SCHAFER-PREGL, R., KLAWAN, D., CASTAGNA R., ACCERBI, M., BORGHI, B. ve SALAMINI,

F., (2002). “Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting”, Science, Vol: 278, Page: 1312-1314

KGM (2010). “Karayolları Genel Müdürlüğü, Mesafe Cetveli”, http://www.kgm.gov.tr /Sayfalar/KGM/SiteTr/Root/Uzakliklar.aspx, 27.09.2010TİM (2010). “İhracat Rakamları”, http://www.tim.org.tr/index.php?option=com_content& view=article&id=625&Itemid=135, 01.06.2010.TKB (2008). “Büyüyen Türkiye’de Tarımın Geleceği ve Avantajları”, www.tarim.gov.tr, 27.09.2010TKB (2009). “Organik Tarım İstatistikleri”. http://www.tarim.gov.tr/uretim/Organik_Tarim, Organik_Tarim_Statistikleri.html, 25.07.2010. TÜİK (2007). “Su Ürünleri İstatistikleri”, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id= 47&ust_id=13,

25.07.2010.


TÜİK (2009). “Bitkisel Üretim İstatistikleri”, http://www.tuik.gov.tr/ bitkiselapp/bitkisel.zul , 25.07.2010.

TÜİK (2009). “Hayvansal Üretim İstatistikleri”, http://www.tuik.gov.tr/hayvancilikapp/ hayvancilik.zul, 25.07.2010.TÜİK (2009). “Tarım Alet ve Makine İstatistikleri”, http://www.tuik.gov.tr/ bitkiselapp/tarimalet.zul, 25.07.2010.

d İ yarb akir - karacadag.gov.tr · her biri kendi içinde önemli potansiyeller barındıran...

Documents