De overtocht over de laatste barrière gelukte eerst in den nachtvan 9 op 10 Februari 1945. Op 14 Februari deed Ruppert van zijnbehouden overkomst per radio mededeeling door het bericht: „Devergadering is begonnen."

Hij nam dadelijk de contacten op in Eindhoven, n.l. met devrienden Hagoort, Krooshof, Vingerling, Van Wifferen (P.C.B.),Brinkman (Belastingambtenaren), Damen (Kantoorbedienden),Marijs (Grafische Bond), Weijer (Fabrieks- en Transportarbei-ders) en Meliefste (Metaalbewerkersbond), die allen deel uit-maakten van het voorloopig bestuur van het C.N.V.

Vriend Damen heeft zich geruimen tijd beschikbaar gesteld omde uitgebreide taak van het „C.N.V.-bestuur in bevrijd gebied"met Ruppert samen te vervullen, want de andere vrienden warenóf voor de eigen organisatie te zeer bezet met werk of door moei-lijke reisgelegenheid verhinderd regelmatig naar Eindhoven tekomen.

Uit het uitvoerige rapport, door Ruppert aan het bestuur vanhet Vakverbond overgelegd, stippen we aan dat overal met grootenthousiasme aan de herrijzenis van het C.N.V. werd ge-werkt, hetgeen mocht blijken uit de groote aantallen leden, diezich in het Zuiden weer hadden gemeld. Voor verschillende orga-nisaties werden de loonacties gevoerd, contact met de vertegen-woordigers van de Regeering uit Londen werd gelegd en onder-houden, met de beide andere centralen werd de samenwerking,overeenkomstig ,,het plan", tot stand gebracht. Ook met den DienstUitvoering Werken (ook reeds in het Zuiden tot stand gekomen)werd gesproken, terwijl, naast allerlei samensprekingen met wederopgerichte afdeelingen der vakbonden in verschillende plaatsen,op 19 en 20 April 1945 een zeer goed geslaagde „buitengewonealgemeene vergadering van het C.N.V." in Roosendaal werd ge-houden. Daar waren ongeveer honderd afgevaardigden uit de ver-schillende bonden, zelfs uit de meest veraf gelegen plaatsen in hetZuiden, opgekomen.

Op 19 April werd 's middags en 's avonds gemeenschappelijkvergaderd, terwijl op 20 April in secties beraadslaagd werd. Na-melijk: landarbeiders onder leiding van Vingerling; kantoor-bedienden, technici, werkmeesters, onder leiding van Damen;bouwarbeiders, fabrieks- en transportarbeiders onder leiding vanWeijer; metaalbewerkers onder leiding van Meliefste; grafischearbeiders en enkele andere kleine groepen onder leiding van Marijs;overheidspersoneel onder leiding van Ruppert.

Van deze vergadering werd een keurig verslag uitgegeven, datwerd opgesteld door vriend Marijs uit Vlissingen. Rapport en ver-slag zijn beide waardevolle stukken voor de geschiedenis derchristelijke vakbeweging.

Het Oosten en Noorden des lands.

Zoodra de oostelijke en noordelijke provincies bevrijd waren,omstreeks 15 April 1945 (een deel van de provincie Groningen

39

later), heeft Ruppert kans gezien om in contact te komen met debestuurders in deze landsdeelen. Dat ging met groote moeilijkhedengepaard, omdat alleen militairen werden toegelaten.

Aanvankelijk verscheen in het zuiden een orgaan van de drie„Centralen" tezamen onder den naam „Herrijzing", van welk bladvijf nummers verschenen zijn. „De Gids", waarvan intusschen heteerste nummer verschenen was, kon niet naar het noorden enoosten worden gezonden. Aan de vrienden van „De Waarheid"scheen het wel mogelijk te zijn het blad van dien naam te expedi-eeren. Men heeft toen de krijgslist gebruikt, een der leden uitTilburg te doen „onderduiken" in een uniform en zoo kwam „DeGids" in Aalten, Dinxperlo, Winterswijk, Goor, Enschede, Zutfenen Deventer. Na de definitieve bevrijding, toen vanuit het centrumdes lands geen burgers oostwaarts het land in mochten gaan, heeftRuppert vanuit het zuiden tot twee keer toe de oostelijke en noor-delijke provincies doorkruist. Hij mocht daarbij constateeren, dat debestuurders overal actief waren en de circulaire, meldende de her-rijzenis van het C.N.V., in groote oplaag was verspreid. De op-richting van afdeelingen en de vorming van besturenbonden werdmet frisschen moed ter hand genomen, terwijl ook onmiddellijk decontacten met de overheid en andere instanties werden hersteld,zoodat de vakvereenigingsactie dadelijk voortgang kon vinden.

De bureaux te Eindhoven en Leeuwarden, die in verbandmet de actie aldaar waren gesticht, zijn in den loop van het jaargeliquideerd.

Externe en interne bezwaren.Zooals hierboven reeds werd gememoreerd, mocht in de eerste

weken geen burger naar oostelijke en noordelijke provincies.Zelfs werden er bezwaren ondervonden voor het gaan naar hetwesten des lands. Treinen liepen er niet. Auto's waren zeldzamedingen geworden. En als een auto beschikbaar was, kreeg mentoch geen benzine, zoodat alle reizen gedaan moesten worden tevoet of per fiets, welk vervoermiddel meestal van anti-plof-ban-den was voorzien. Dan was er nog een derde mogelijkheid n.l.„liften". Verschillende collega's hebben op deze wijze heel watkilometers afgelegd en behouden aan deze manier van reizen demeest prettige, maar ook onprettige ervaringen. Schrijver vandit deel van het verslag denkt met groote dankbaarheid terug aande reizen die hij in den zomer van 1945 gemaakt heeft naarOverijssel, Drente, Groningen, Friesland, Noord-Brabant enZeeland. De gastvrijheid was buitengewoon. Zelfs in Middel-burg, waar zes of zeven gezinnen in één perceel „woonden", vondhij nog een plaats om het moede hoofd neer te leggen.

De eerste weken kon de post ook nog niet functioneeren. Aan-vankelijk mochten alleen briefkaarten, later ook brieven gezondenworden. Dit beteekende, dat elk bericht op deze wijze doorgegevenmoest worden, 't Was extra werk en extra geld. Toen echter detreinen weer begonnen te rijden en we naast onze „ondergedoken"

40

auto nog de beschikking kregen over twee D.K.W.-tjes, begon hetwerk te vlotten. Dank zij de Stichting van den Arbeid kregen wevoor de auto's benzine. Met de herrijzenis der vakbeweging werdeen volkszaak gediend.

Een andere, even ernstige, moeilijkheid was het feit, dat we nietde beschikking kregen over onze kantoren. Het C.N.V. was zoogelukkig de helft van het kantoor, dat we voor den fatalen datumin gebruik hadden, te bezetten, en tegelijkertijd den Rijksduitscher,die voor zijn onderhoorigen de distributie van kolen vanuit Stad-houderslaan 45 geregeld had, te doen oppakken. We hadden daar-door spoedig een apparatuur voor het C.N.V.-werk. Enkele onder-gedoken bureaux en schrijfmachines plus een duplicator kwamen tevoorschijn; zelfs hadden we na enkele weken weer telefoon, zoodathet werk weer eenigermate op gang kwam. Alleen het z.g. „perso-neelsvraagstuk" baarde groote moeilijkheid. Het heeft langen tijdgeduurd voordat het bureau voldoende „bemand" was, waardoorheel wat stagnatie is ontstaan, en de vrienden in het land niet snelgenoeg konden worden bediend.

In het perceel Kromme Nieuwe Gracht 50 werd door denN.C.W.B. aanvankelijk huisvesting verleend aan de Landarbeiders,het Spoor- en Tramwegpersoneel en de Technici. De N.C.B,kwam terecht in een lokaaltje van de Crediet- en Effectenbank.In Amsterdam werd vrij spoedig de hand gelegd op een der veleperceelen die het N.A.F, in de P. C. Hooftstraat had geannexeerd.Uit den voorraad van deze instantie kwamen kantoormeubilairen machines beschikbaar. De kantoorbedienden, de grafischebond en de politiemannen konden zich voorloopig in dithuis behelpen. In Den Haag en Rotterdam kwamen ook weereenige kantoren, al was het dan met groote moeite, vrij, zoodatook de bonden daar weer armslag kregen.

Niettemin bleven de kantoorruimte en het meubilair met de noo-dige kantoormachines zeer beperkt, zoodat het werk daarvan nogsteeds den terugslag ondervindt. Meestal zijn de kantoren nog zoo,dat men op den kalen grond huist en dat als er meer dan één be-zoeker komt, een staande conferentie wordt gehouden. Nietteminde geest en de wil tot werken is aanwezig en dan telt men dezeongemakken niet.

Het behoort tot de taak van den liquidateur, Ir. Hacke, om onsop dit gebied rechtsherstel te verschaffen. Over dit punt, op eenandere plaats in dit verslag, meer.

Bij de herrijzenis van het C.N.V. behoefde geen zuivering plaatste hebben onder de bestuurders. Zij zijn allen trouw geblevenaan de grondslagen -die gelegd waren en niemand heeft zich latenvangen door het zoet gefluit van den nazi-vogelaar. Wel warenwij genoodzaakt bepaalde regels te stellen met betrekking tot hen,die eertijds lid waren, maar via het „nieuwe N.V.V. van Wouden-berg" naar het Nederlandsche Arbeidsfront overgegaan waren.

Ten aanzien van deze lieden werd door het C.N.V. bepaald,dat zij die vrijwillig lid geworden waren of zich lieten benoemen

41

Aangesloten organisaties op l Januari 1941 en l April 1946

Algomeene Nederlandsche ChristelijkeAmtenaars»bond (A N C A B )Christelijke Bond van Belastingambte-narenNederlandsche Christelijke Bouwarbei-dersbbnd (N.C.B.)Christelijke Vereeniging van Diamantbe-werkersNederlandsche Bond van Christelijke Fa-brieks- en Transportarbeiders (N.B. C.F. T.)Nederlandsche Christelijke GrafischeBond (N.C.G.B.)Bond van Nederlandsche ChristelijkeHoutbewerkers, Meubelmakers, Behangersen Aanverwante vakgenooten(N C H M B )Nederlandsche Vereeniging van Christe-lijke Kantoor- en HandelsbediendenNederlandsche Christelijke Bond van Ar-beiders en Arbeidsters in de Kleedingin-dustrie en aanverwante vakkenNederlandsche Christelijke Landarbeiders-bond (N.C.L.B.)Christelijke Metaalbewerkersbond in Ne-derland (C.M.B.)Protestantsch Christelijke Mijnwerkers-bond (P.C.M.B.)Nederlandsche Christelijke Bond van Per-soneel in Puiblieken DienstBond van Christelijke Politieambtenarenin NederlandNederlandsche Bond van Christelijk Pro-testantsch Post-, Telegraaf- en Telefoon-personeel „Door Plicht tot Recht"Christelijke Bond van Sigarenmakers enTabakbewerkers in NederlandProt. Christelijke Bond van Spoor- enTramwegpersoneel (P.C.B.)Nederlandsche Vereeniging van Christe-lijke Technici (N.V.C.T.)Nederlandsche Christelijke Textielarbei-dersbond ,,Unitas"Christelijke Bond van Verzekeringsagen-ten en ZiekenfondsbodenNederlandsche Centrale Bond van Chris-telijke Arbeiders (sters) in de Bedrijvenvan Voedings- en Genotmiddelen(N.C.V.G.B.)Nederlandsche Christelijke Werkmees-tersbond (N.C.W.B.)

Ledental op

1 Jan. 1941

4.563

1.822

14.866

11

16.549

3.305

3.298

7.906

684

23.117

11.523

388

5.592

2.151

2.516

1.424

4.415

812

4.861

142

3.144

878

113.967

1 April 1946

6.619

1.774

10.088

—

11.531

2.674

1 Q79i ,y r £*

6.350

, 451

23.281

9.716

570

6.337

5.040

4.011

849

5.286

702

4.222

225

3.481

795

105.974

tot sociaal voorman daardoor duidelijk te kennen hebben gegevenniet tot de christelijke vakbeweging te behooren. Zij, die lid ge-weest zijn en tegen hun zin werden ingeschreven, of die onderpressie van hun werkgever lid werden, konden zich voor het lid-maatschap opgeven. De hoofd- en afdeelingsbesturen der bondenzouden dan bepalen of zij opnieuw konden worden aangenomen.Dit zou alleen geschieden als afdeelingsbesturen en hoofdbesturengemeenschapelijk van meening waren, dat verzachtende omstandig-heden in aanmerking genomen moesten worden.

Voor de ontwikkeling van het ledental na de bevrijding ver-wijzen wij naar nevenstaande cijfers.

HOOFDSTUK II.

Nieuwe bestuursvorm met gewijzigde statuten en reglementen.Algemeene vergadering. Instellingen en fondsen.

Bestuursinstanties in 1941 en 1945.Voor den oorlog waren er naast de algemeene vergadering, die

als wetgevend en beslissend orgaan fungeerde, twee bestuursin-stanties, n.l. een dagelijksch bestuur en een algemeen bestuur.

Bij de ontbinding op 25 Juli 1941 was de samenstelling van hetdagelijksch bestuur aldus: A. Stapelkamp ( I e voorzitter), J. Hof-man (2e voorzitter), H. Amelink, F. P. Fuykschot en J. Schipper(secretarissen), W. de Jong ( I e penningmeester), L. Vermeulen(2e penningmeester), G. Hordijk en H. Oudekerk (leden).

De Ie voorzitter, de drie secretarissen en de Ie penningmeester•waren in bezoldigden dienst en vormden het moderamen van hetdagelijksch bestuur.

In het algemeen bestuur had elke bond tenminste één lid en éénplaatsvervangend lid. De navolgende organisaties hadden tweeleden en twee plaatsvervangers: bouwarbeiders, fabrieks- en trans-portarbeiders, kantoorbedienden, landarbeiders, metaalbewerkersen personeel in publieken dienst. Voorts werden de vergaderingenvan dit college bijgewoond door de bezoldigde secretarissen van debesturenbonden te Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht,terwijl ook de eere-voorzitter, vriend Kruithof, tot deze vergade-ringen werd uitgenoodigd.

Reeds voor 1941 was er in> 't algemeen geen voldoening over de•werking van het bestuursapparaat. Het algemeen bestuur was te•weinig en het dagelijksch bestuur te veel besturend college. Debonden waren van oordeel, dat er een instantie behoorde te zijn,waarin elke bond vertegenwoordigd was en,die medebeslissen zouover de leiding van het Verbond. Het C.N.V.-bestuur was vangevoelen, dat de bonden zich te weinig stoorden aan de besluitenvan het algemeen bestuur. De illegaliteit van ons Verbond en de

43

christelijke vakbonden bood gelegenheid het vraagstuk van denbestuursvorm onzer centrale onder oogen te zien. Dit leidde tot deconclusie, dat er voortaan zou zijn een bestuur, gevormd door allevoorzitters der aangesloten bonden (eventueel andere hoofdbe-stuurders als plaatsvervangers), terwijl de bezoldigde bestuurdersvan het Verbond het dagelijksch bestuur zouden vormen.

De moeilijke reisgelegenheid in Mei 1945 was oorzaak, dat noggeen uitvoering gegeven kon worden aan dit voornemen, zoodatde bezoldigde bestuurders van het Verbond, die na 5 Mei wederhun functie vervulden, regelmatig vergaderden met de bezoldigdebestuurders der vakbonden, die in Utrecht en omgeving woonach-tig waren, teneinde het werk te leiden en te stimuleeren. Aan hetnauwkeurig uitgewerkte plan om vanuit de centrale punten van hetland, waar de bonden gevestigd waren, n.l. Amsterdam, Rotter-dam, Den Haag en Utrecht, bestuurders te zenden naar verschil-lende landsdeelen, kon geen of onvoldoende uitvoering gegevenworden. Toen de reisgelegenheid weer zoodanig uitgebreid werd,dat per spoor het land kon worden doorkruist, verviel vanzelf denoodzaak tot de uitvoering van dit plan. De bonden waren meestalzelf in staat om de propaganda intensief te voeren, zoodat onder-linge bijstand niet meer dringend noodig was.

Acht maal vergaderde het dagelijksch bestuur van ons Verbondmet de hoofdbestuursleden van de te Utrecht gevestigde vakbon-den. De eerste dezer samenkomsten had plaats op 22 Mei, de achtsteop 3 Juli. Eenmaal vergaderde het dagelijksch bestuur in zijn oudesamenstelling, n.l. op 18 Juni. Bij die gelegenheid werd afscheidgenomen van de vrienden L. Vermeulen en H. Oudekerk, omdatzij niet in het bestuur in zijn nieuwe samenstelling zouden zittingnemen. J. Hofman en G. Hordijk, resp. voorzitter van onze grafischeorganisatie en onzen metaalbewerkersbond, traden als zoodanig mhet nieuwe bestuur op. Op deze plaats mag er aan herinnerd wor-den, dat vriend L. Vermeulen van 1923 af lid van het dage-lijksch bestuur was en met groote trouw en toewijding die functieheeft vervuld. Vriend Oudekerk werd in 1939 in de vacature-Nauta gekozen als lid van het dagelijksch bestuur. Hij was daar,mede in verband met het feit dat hij uit onzen landarbeiderskringwerd benoemd, volkomen op zijn plaats. Het valt eenerzijds te be-treuren, dat de nieuwe bestuursvorm aanleiding werd, dat dezebepoefde vakvereenigingsmannen niet in het nieuwe college terug-kwamen. Hun beider namen staan met eere vermeld in de annalenvan ons C.N.V.

Het dagelijksch bestuur, bestaande uit de vrienden Stapelkamp(voorzitter), de Jong (penningmeester) en Fuykschot en Schipper(secretarissen), vergaderde sinds de bevrijding 27 maal. Als regelgeschiedt dit op Maandagmorgen.

Het bestuur vergaderde voor het eerst op 27 Augustus en komtals regel op eiken derden Maandag van de maand bijeen. In 1945kwam het bestuur vijf maal tezamen. Aanvankelijk hadden dezevergaderingen plaats in gebouw Kromme Nieuwe Gracht 50. Nu

44

C.S.B, weer vrij is, keerden we naar de vroegere plaats vansamenkomst terug.

Ons bureau-personeel.Van degenen die ons vroeger dienden, kwamen alleen terug C.

van Nierop, die de leiding van het secretariaat opnieuw op zichnam, terwijl J. van Rheenen de plaats van den heer Meijer, onzenvroegeren boekhouder, die werd gepensionneerd, heeft ingenomen.Aanvankelijk was er nogal wisseling in het overige personeel.Thans is er eenige stabiliteit gekomen, waardoor het werk wordtvergemakkelijkt en de dames typistes vertrouwd raken met de sfeeren het werk op het kantoor van een vakcentrale.

Nieuwe bestuurders voor Amsterdam, Utrecht en Noord-Brabant,De bezoldigde secretaris van onzen Utrechtschen Christelijken

Besturenbond, vriend J. M. van Nierop, verliet met de liquidatievan de christelijke vakbeweging onzen dienst. Hij had toen nage-noeg den pensioengerechtigden leeftijd bereikt. De U.C. B. heeft nade bevrijding officieel afscheid van hem genomen en wij vermeldenhier zijn naam met eere, Hij heeft vele jaren op een moeilijkenpost gestaan en veel ondankbaar werk moeten doen. In zijn plaatswerd benoemd vriend. H. Leusink, lid van den N.C.B, en voor-zitter van den christelijken besturenbond in Leerdam. Wij mogengelooven dat een goede keus werd gedaan.

De vrienden uit Eindhoven drongen bij het C.N.V.-bestuur sterkaan op de benoeming van een bezoldigd bestuurder. De behoefteaan zulk een bestuurder voor de provincie Noord-Brabant werdwel sterk geaccentueerd door het isolement waarin de zuidelijkeprovincies door de oorlogshandelingen en de vernietigingszuchtder Duitschers gekomen waren. Daarom besloot het bestuur voorde provincie Noord-Brabant een bezoldigd bestuurder aan te stel-len, die, hoewel niet als secretaris van den besturenbond te Eind-hoven benoemd, toch, door zijn standplaats aldaar te kiezen, be-langrijk kan medewerken aan hetgeen in deze groote stad voor dechristelijke vakbeweging valt te doen. Op vriend A. C. Bensen,lid van den Werkmeestersbond en penningmeester van den Am-sterdamschen Christelijken Besturenbond, viel de keus. Ook vanhem hebben wij goede verwachting.

Vriend J. van den Burg, de secretaris van den christelijken be-sturenbond te Amsterdam, „promoveerde" tot bezoldigd hoofdbe-stuurder van den Metaalbewerkersbond en verliet daarom dezenpost, dien hij zooveel jaren met eere had ingenomen. Hij blijft dusonze christelijke vakbeweging dienen. Na overleg met onzen Fa-brieks- en Transportarbeidersbond werd in de vacature te Am-sterdam voorzien door de benoeming van vriend W. v. d. Hof, diein Neerlands hoofdstad reeds eenige jaren bezoldigd bestuurdervan dien bond was en bewezen heeft, dat hij zijn „vak" verstaat.

In dit verband memoreeren wij nog, dat vriend H. R. Plomp, dievoor 1941 in Den Haag als bezoldigd secretaris van den besturen-

45

bond reeds een tijdelijke aanstelling had, in den loop van 1945 eenvaste aanstelling verkreeg, terwijl vriend C. Grashoff te Rotter-dam, die tot voor de ontbinding kans zag ,,twee heeren" te die-nen, nu definitief in dienst is als bezoldigd secretaris van denR.C.B.

Voorzitter Stapelkamp.

Hoewel één er van strikt genomen buiten de periode valt waar-over dit verslag handelt, vermelden wij toch twee belangrijke datavoor hem en voor onze vakbeweging. De eerste is l September1944, toen hij herdacht, dat hij voor 25 jaar in dienst trad van dechristelijke vakbeweging, n.l. bij den Nederlandschen Bond vanChristelijke Fabrieks- en Transportarbeiders. De ongunst der tij-den was oorzaak, dat dit jubileum niet werd gevierd. Vriend deJong, die kans had gezien een gouden C.N.V.-insigne te „redden",heeft hem dit eeremetaal, hoewel het tijdstip van zijn 25-jarig lid-maatschap al lang voorbij was, op 25 Mei op de jas gespeld. Detweede is, dat vriend Stapelkamp op 27 Februari 1946 den pen-sioengerechtigden leeftijd (60 jaar) bereikte. Met volledige instem-ming van het geheele bestuur werd besloten hem te verzoeken nogtenminste een jaar aan te blijven. De omstandigheden, waaronderwe thans leven (en we wisten, toen dit besluit genomen werd, nietwelke signatuur deze beslissing nog krijgen zou door het plotselingsterven van onzen penningmeester), zijn van dien aard, dat we zulkeen ervaren kapitein op het C.N.V.-schip nog niet kunnen missen.

Willem de Jong.

Op 30 Januari 1946 vergaderde ons Verbond in een buitenge-wone vergadering. In die bijeenkomst werden twee referaten ge-houden over het Voorontwerp van wet op de Bedrijfschappen.Vriend de Jong had aan de voorbereiding zijn goede zorgen be-steed. En dat beteekende, dat het in orde was. Hij was welge-moed in ons midden. Een dag later trof hem, die zelf aan het stuurvan den auto zat, een doodelijk ongeluk. Wij waren door denfeilen slag beduusd. Mevrouw de Jong en haar kinderen haddenop eenmaal geen echtgenoot en vader meer. En het C.N.V. verloorzijn eminenten penningmeester. Wij staan stil, verbaasd. Maar nietongeloovig, omdat we weten, door het geloof, dat de Heere Zichniet vergist. Voor hetgeen Willem de Jong is geweest voor onsVerbond, verwijzen wij naar „De Gids", waarin de verbonds-voorzitter op christelijke wijze hem heeft herdacht. Hij heeft eenspoor nagelaten in het C.N.V. en de geschiedvorscher zal het, nogbeter dan wij, duidelijk aantoonen.

En wij, we hebben zijn werk overgenomen en gaan voort oppaden, die hij heeft gewezen. Een nieuwe penningmeester werdbenoemd, n.l. vriend P. Koning, die sinds l Mei bezig is zich in tewerken in deze nieuwe, verantwoordelijke functie.

46

f W. DE JONG

ff ij* die ons ontviel

P. KONING

Hij, die kwam

Instellingen en Fondsen.Drukkerij „Edecea" te Hoorn werd door den bezetter geliqui-

deerd, 't personeel werd ontslagen, de machines en de voorradente gelde gemaakt. Alleen het gebouw, waarin het bedrijf werduitgeoefend, was nog aanwezig, toen op 5 Mei 1945 de tyran denstrijd opgaf. Het bestuur van ons Verbond besloot de vraag onderhet oog te zien, of het gewenscht is opnieuw te komen tot exploi-tatie van een eigen drukkerij. Op deze vraag zal door deskundigeneen antwoord gegeven worden, waarbij beslissend zal zijn de vraagof de materialen en de machines, die aan Nederlandsche drukkers-patroons verkocht werden, te achterhalen zijn.

Met het vacantie-oord te Putten staat het ongeveer precies zoo.Het werd door den bezetter voor allerlei doeleinden gebruikt, methet gevolg dat de toestand waarin we onze bezittingen aantrof-fen, zich zonder nadere definitie wel laat verklaren. Thans is hethoofdgebouw nog in gebruik als nood-sanatorium en het laat zichaanzien, dat het nog wel eenigen tijd zal duren voordat we degebouwen, voor het doel waarvoor ze werden gesticht, kunnengebruiken. Het zal wellicht mogelijk zijn in den zomer van 1946een kleine groep vacantiegangers te herbergen.

De fondsen van het C.N.V., t.w. fonds financiering besturen-bonden, eigen gebouwenfonds, weerstandsfonds, voorzieningsfonds,centraal beleggingsfonds, evenals het fonds „Draagt ElkandersLasten" zijn alle tengevolge van de liquidatie verdwenen. Over hetlaatste fonds volgt een afzonderlijk hoofdstuk in dit verslag; overde andere fondsen moeten we thans zwijgen. Het vraagstuk van depensionneering van hen, die thans in dienst der christelijke vakbe-weging zijn of daarin komen, is in studie bij een commissie, waar-van vriend de Jong voorzitter werd, terwijl leden werden aange-wezen door de kantoorbediendenvereeniging, ^den fabrieksarbei-dersbond, publieken dienst, landarbeiders en grafisch bedrijf. Hetsterven van vriend de Jong is oorzaak dat deze commissie haararbeid geruimen tijd heeft moeten onderbreken.

Het bestuur besloot, gelet op de gestegen kosten van het levens-onderhoud en het voorschrift van de Regeering tot verhooging vanalle loonen, ook de salarissen der bezoldigde bestuurders bij dezeregeling te doen aanpassen. Vroeger waren er een zestal schalenvan salarissen voor bezoldigde bestuurders, deze zijn thans tot eenviertal teruggebracht, waardoor de laagste groepen van plaatse-lijke bestuurders en bestuurders in dienst van besturenbonden naarboven opgeschoven zijn en deze daardoor meer verhoogingontvingen. De verhooging voor de beide andere groe-pen, n.l. bezoldigde hoofdbestuurders en de dagelijksche bestuur-ders van ons Verbond zijn aldus: 25 % tot ƒ3.000,— en \2x/2 %voor bedragen boven ƒ 3.000,— naar beneden afgerond.

Eerste algemecne vergadering na de bevrijding.Op 25 Juli 1945, precies vier jaar na de ontbinding van de

christelijke vakbeweging, kwam ons Verbond voor de eerste maal

47

in algemeene vergadering bijeen. „De Gids" gaf in het nummervan 3 Augustus 1945 een vrij uitvoerig verslag, waarnaar wij hierverwijzen. Het leek den mannenbroeders, na zooveel jaren op-nieuw bij elkander zijnde, een weerzien van de „oude meesters".

Het korps hoofdbestuurders was aanmerkelijk verouderd, ver-magerd en vergrijsd. Maar toch vol goeden moed!

Drie dingen stippen wij nog even aan.Ten eerste het feit, dat het beleid tijdens de bezettingsjaren,

onze medewerking aan de stichting van den Raad van Vakcentra-len (met de daaronder ressorteerende organen der samenwerkingmet N.V.V. en R.K.W.) en de totstandkoming van de Stichtingvan den Arbeid werden goedgekeurd.

Ten tweede, dat de nieuw ontworpen statuten en reglementenwerden aanvaard, waardoor wijziging kwam in het bestuursappa-raat.

Ten derde, dat het Verbond afscheid nam van vriend H. Ame-link, die sinds 1915 secretaris van ons Verbond was en na de liqui-datie van ons Verbond den pensioengerechtigden leeftijd bereikteen bij de herrijzenis van ons Verbond niet meer als secretaristerugkeerde. Vlak voor den Duitschen overval, n.l. op l Mei 1940,vierden wij met hem en zijn familie zijn zilveren jubileum. Ruimeen jaar later, n.l. op 30 Juni 1941, werd hij, met Stapelkamp, uithet vakverbondswerk gerukt, waardoor op een vreemdsoortigemanier een eind kwam aan zijn loopbaan als vakvereenigingsbe-stuurder. Daarom besloot het dagelijksch bestuur op de algemeenevergadering officieel afscheid van hem te nemen. Amelink is thansnog doende de geschiedenis van ons Verbond, tot vóór de ont-binding, te boek te stellen. Wij zien met belangstelling uit naar hettweede deel van „Onder Eigen Banier".

HOOFDSTUK III.

Onze doodcn.

In nummer 3 van „De Gids" van Mei 1945, het eerste nummerna de geheele bevrijding van ons vaderland, werd de lijst opge-nomen van de hoofdbestuurders, die ons sinds 25 Juli 1941 doorden dood ontvallen zijn. Wij nemen deze droeve opsomming hierover:

A. S. Boone, secretaris van den Ned. Chr. Grafischen Bond; A.Markering, hoofdbestuurder van den Chr. Metaalbewerkersbond;J. Otten, penningmeester van den Ned. Centr. Bond van Chr.Arbeiders (sters) in de bedrijven van Voedings- en Genotmiddelen;B. Kruithof, voorzitter van den Chr. Bond van Sigarenmakers enTabakbewerkers; C. Nauta, hoofdbestuurder van den Prot. Chr.Bond van Spoor- en Tramwegpersoneel; G. J. Ekkel, voorzittervan den Ned. Chr. Textielarbeidersbond „Unitas".

48

Boone kwam tengevolge van een val uit den trein om het leven.Markering en Kruithof stierven na een langdurige ziekte. Ekkelwerd vrij onverwacht na een kortstondige ziekte weggenomen,Otten werd in Vught door de Duitschers vermoord en Nauta be-zweek al heel spoedig na zijn terugkeer uit het gijzelaarskamp teSt. Michielsgestel, aan zenuwoverspanning.

Verder werden door den dood van ons weggenomen: G. J. deRuiter, oud-penningmeester van „Unitas"; F. Eikerbout, oud-voor-zitter van onzen Metaalbewerkersbond en A. Verveld, oud-voor-zitter van „Unitas" en een der oprichters van het C.N.V.

Om hun trouw, hun arbeid, hun bereidheid om zichzelf voor degoede zaak te geven, zal hun nagedachtenis bij ons steeds in hoogeeere blijven.

Tenslotte herdenken wij hier H. van As, die eenige jaren alspropagandist voor het „Christelijk Sociaal Dagblad", de christelijkevakbeweging diende. Hij viel tezamen met 71 andere goede vader-landers onder het moordend lood van den laffen vijand.

Nog twee namen moeten aan deze lijst worden toegevoegd, n.l.Tj. Pannekoek 1 ) , hoofdbestuurder van den Nederlandschen Chris-telijken Landarbeidersbond, die door de Duitschers na verblijf inVught naar Duitschland werd vervoerd en in het kamp Mauthau-sen werd vermoord, en G. Post, hoofdbestuurder van den Christe-lijken Metaalbewerkersbond, die eveneens — na eerst in Amers-foort geweest te zijn — naar Duitschland werd gebracht en van-daar nooit weerkeerde. Het officieele bericht meldde zijn overlijdenin het vernietigingskamp Neuengamme.

HOOFDSTUK IV.

Organisatorische aangelegenheden.

Het vraagstuk van de bedrijfsorganisatie in het vrije Nederlandheeft, in de jaren dat ons Vaderland bezet was, onze bijzonderebelangstelling gehad. Reeds vrij kort na de ontbinding heeft vriendFuykschot, nadat in kleinen kring uitvoerig over de grondslagendier bedrijfsorganisatie werd gesproken, een schema gemaakt. Meteen tweetal juristen, de heeren Mr P. Borst en Mr M. van Vugt,werd het schema besproken en daarna, aan de hand van een con-cept, de richtlijnen opgesteld. Dit werk werd door de gijzeling vannog een tiental bestuurders, waaronder de beide overgeblevensecretarissen van ons Verbond, onderbroken en eerst daarna weeropgevat.

Het bleek achteraf, dat allerlei instanties, die zich voor ditvraagstuk interesseerden, kennis droegen van de richtlijnen. En hetmag een wonder heeten, dat de Duitschers het stuk niet in handen

x) Aan de nabestaanden van vriend Pannekoek werd het verzetskruis uitgereikt.

49

hebben gekregen. Het heeft in verschillende kringen verhelderendgewerkt, ook al wekte het hier en daar principiëele bestrijding.Na de bevrijding zijn de richtlijnen gedrukt en op groote schaalverspreid. Een groot aantal besturenbonden besprak deze richt-lijnen in hun vergadering. Voorts was het voor velen een goedehandleiding en werden de ideeën van het C.N.V. op deze wijze ge-meengoed.

Ook het rapport van de nieuwe grondvormen van de vakorgani-satie, gericht op de bedrijfsorganisatie, door ons opgesteld in dentijd, dat het C.N.V. ondergedoken was, heeft het inzicht verduide-lijkt en voorts bijgedragen tot goed begrip van de wijze, waarop de:arbeiders, bedienden, technici en werkmeesters straks georgani-seerd behooren te zijn. Wij vinden die grondvormen ook terug inhet rapport, opgesteld door een commissie uit den Raad van Vak-centralen over de bedrijfstaksgewijze organisatie der werknemers-vakbeweging. Dit rapport laten we hier onbesproken omdat hetbuiten de periode valt, waarover dit verslag handelt.

Hoewel het verband eenigszins verwijderd is van de bedrijfs-,organisatie, valt toch te memoreeren, dat thans een begin gemaaktis met de vorming van een groote organisatie van overheidsper-soneel, die dan bestaan zal uit de bonden van ambtenaren, be-lastingambtenaren, postpersoneel en personeel in publieken dienst.Deze aangelegenheid is in de illegale periode uitvoerig besproken.Binnenkort loopt dus dit ,,schip" van stapel. De illegale periode wasniet onvruchtbaar.

Sinds de bevrijding zijn in een groot aantal (plm. 70) plaatsenpropaganda-vergaderingen gehouden, die vooral in de eerste pe-riode buitengewoon goed bezocht waren. Het initiatief tot hethouden van deze samenkomsten werd overgelaten aan de besturen-bonden. Hieruit ontstonden wel eens moeilijkheden, omdat nietaltoos met de dagelijksche leiding van 't verbond overleg gepleegdwerd over den datum. Dit leidde o.a. tot bespreking in de noorde-lijke en oostelijke provincies, teneinde een heele reeks vergaderin-gen in een paar weken tijds in die streken te houden, waardoorenorm tijdverlies werd voorkomen. Vóór 1940 kon men vanuitUtrecht in een achternamiddag nog naar Groningen of Leeuwar-den reizen en 's avonds naar huis terugkeeren. Thans kosten zulkesamenkomsten tenminste twee dagen en dit „verlies" konden weniet dragen.

Naast deze propaganda-samenkomsten werden tot twee keer toez.g. kader- of kernvergaderingen gehouden. De besturenbondenwerden in bepaalde rayons ingedeeld, zoodat met een twin-tigtal bijeenkomsten de meer dan tweehonderd besturenbonden inons land konden worden bereikt. Dit soort vergaderigen werd zeerop prijs gesteld. Het dagelijksch bestuur van ons verbond had opdeze manier een goede gelegenheid om uitvoerige inlichtingen teverschaffen over de samenwerking met de beide andere centralen,de Stichting van den Arbeid, de loonvorming, de propaganda enden verderen opbouw van de christelijke vakbeweging. Naast deze

50

twee vormen van contact in de vakbeweging heeft het dagelijkschbestuur ook nog speciale besprekingen gehouden met de grootebesturenbonden, omdat de ontwikkeling van het ledental in degroote steden niét zoo vlot liep als elders in het land. Had de toe-loop van de leden in de groote steden gelijken tred gehouden metdie in andere deelen van het land, dan zouden we stellig aan hetbegin van 1946 reeds het ledental van Juli 1941 hebben bereikt.In dit overleg werden ook een aantal hoofdbesturen onzer bondenbetrokken. Daarna werden in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag,Utrecht en Eindhoven bijzondere bijeenkomsten gehouden met alleafdeelingsbestuurders.

Op 12 December 1945 werd in Utrecht een Sociale Dag gehou-den, waar de heeren Mr Dr van Rhijn en Dr Ridder als inleidersoptraden. Eerstgenoemde handelde over bedrijfsorganisatie, detweede spreker over de geldsaneering. Deze eerste sociale dagheeft niet in alle opzichten beantwoord aan het doel, dat het ver-bondsbestuur zich daarmede gesteld had.

Niettemin had de conferentie deze beteekenis, dat de noodzaakvan sociaal-economische studie opnieuw op den voorgrond werdgeplaatst. Trouwens, het bestuur van ons verbond had reeds inhet najaar besloten het vraagpunt omtrent de scholing onzer ledenen toekomstige bestuurders in studie te nemen. De daartoe inge-stelde commissie was aan het einde van de verslagperiode nog nietgereed, zoodat we volstaan met deze mededeeling. Het volgendeverslag zal deze materie hopelijk breedvoerig behandelen.

Ook de zorg voor de arbeidende jeugd werd opnieuw bezien inden kring van ons verbond. Ook daarvoor werd een kleine studie-commissie benoemd om de vraag onder het oog te zien of hetjeugdrapport nog maatgevend kon zijn voor het jeugdwerk, of datandere wegen moeten worden bewandeld om den jongen arbeidersde idealen der christelijke vakbeweging te doen verstaan. Metbelangstelling ziet het verbond uit naar het rapport dezer com-missie.

In dit verband is het vermeldenswaard, dat onze Kantoorbedien-denvereeniging en de Grafische Bond het jeugdwerk ter handhebben genomen. Eerstgenoemde organisatie hield zelfs op tweeplaatsen een goed geslaagde conferentie met de jeugdleiders.

Op verzoek van de Nederlandsche Regeering zonden wij naarhet te Londen gehouden Wereldjeugdcongres een afgevaardigde.Als zoodanig trad op vriend A. Borstlap, de leider van de Rotter-damsche jeugdclub onzer Kantoorbediendenvereeniging. Helaasstond dit congres onder communistische invloeden, zoodat de vrijechristelijke jeugdorganisaties in een niet al te prettige verhoudingwaren geplaatst.

Sinds de bevrijding zijn een aantal nieuwe bezoldigde bestuur-ders in verschillende vakbonden benoemd. We noemen in ditverband onzen Ambtenaarsbond, de Fabrieks- en Transportarbei-dersorganisaties, den Grafischen Bond, de Kantoorbediendenver-eeniging, den Landarbeidersbond, de Mijnwerkersorganisatie, Per-

51

poneel in Publieken Dienst, Politieambtenaren, Postpersoneel, Siga-renmakersbond, Spoor- en Tramwegorganisatie, Textielarbeiders-bond, de organisatie voor de bedrijven van Voedings- en Genot-middelen. Een aantal oudere collega's zijn afgezwaaid en een paarkwamen niet op hun vroegere plaats terug.

HOOFDSTUK V.

De Gids

Tijdens de bezettingsperiode is heel sterk naar voren gekomende drang, dat onze beweging zou beschikken over een blad, dataan ieder lid gratis kon worden toegezonden. De Gids, het orgaanvan ons Verbond, werd voor den oorlog maar door enkele hon-derden leden van de bij ons Verbond aangesloten organisaties ge-lezen. Herhaalde pogingen om tot uitbreiding van den lezerskringte geraken, hebben gefaald.

In de illegale periode is toen besloten, om aan dezen toestandeen einde te maken en na de bevrijding De Gids aan alle ledenkosteloos toe te zenden. Dit besluit is door onze Algemeene Ver-gadering van 25 Juli 1945 bekrachtigd.

Dit heeft tengevolge gehad, dat De Gids thans in een oplagevan meer dan 110.000 exemplaren verschijnt. Welk een krachtigpropagandamiddel daarin voor onze beweging wordt gevonden,kan men verstaan, wanneer men de beteekenis van de pers be-grijpt.

De oorspronkelijke opzet was, dat De Gids éénmaal per weekzou verschijnen en wel in een omvang van 8 pagina's, waarbij deinhoud van een dusdanigen aard zou zijn, dat het.blad het karaktervan een familieblad zou verkrijgen.

In het eerste jaar na de bevrijding is het niet gelukt om hetreeds zoover te brengen. Gebrek aan papier, gebrek aan voldoen-de medewerkers en niet het minst ook de financieele gevolgen,aan de uitvoering van dit plan verbonden, waren een beletsel omzoover te komen. Dit blijft echter het ideaal.

Intusschen zijn wij wel van meening, dat De Gids ook reeds indit jaar een beteekenisvollen invloed heeft gehad op de ontwikke-ling van onze leden, en mede de richting heeft aangegeven, waar-in de arbeid van ons Verbond moest worden gestuurd.

Wij hopen, dat spoedig het oogenblik zal aanbreken, dat aan deverder strekkende plannen met betrekking tot De Gids uitvoeringkan worden gegeven.

52

HOOFDSTUK VI

Van velerlei en veelsoortigen arbeid.

Kerk en sociale actie.Er is welhaast geen verslag van ons Verbond of ge vindt er het

opschrift in, dat ook nu weer onder dit hoofd wordt opgenomen.Dat is vanzelfsprekend. De christelijke vakbeweging wortelt in deKerk, niet alleen omdat haar leden deel uitmaken van de protes-tantsche kerken in ons Vaderland, maar vooral omdat zij haarvoedingsbodem vindt in de Kerk, die door den Heer der Kerk,onzen Heere Jezus Christus gekocht werd met Zijn bloed. Zonderde Kerk geen christelijk-sociale actie.

Het is opmerkelijk, dat in de vooroorlogsche periode meermalengeklaagd moest worden over het feit, dat ambtsdragers der Kerkheel vaak blijk gaven, het optreden der christelijke vakbewegingniet te waardeeren en dit soms vereenzelvigden met de socialisti-sche actie. Er was maar weinig begrip van den geestelijken en ma-terieelen nood, waarin de arbeidende bevolking leefde. Het ideaalder christelijk-sociale actie, zooals Talma het geformuleerd had:„Voor het volk om Christus' wil", werd door de Kerk in zijn alge-meenheid niet gezien noch erkend. Vandaar, dat zoovele christenenzich hielden buiten den strijd voor gerechtigheid en vrede op hetterrein van den arbeid. Vandaar ook, dat sommigen, door onvol-doende voorlichting van de zijde der Kerk, verdwaald raakten in desocialistische vakbeweging en daardoor menigmaal geestelijk ver-schrompelden. Thans, nu de Kerk officieel oproept tot het bouwenaan de rechtsorde van den arbeid, dreigen er allerlei misverstandenen wordt door verschillende dienaren des Woords, meer speciaalin de Hervormde Kerk, het pleit gevoerd'voor het verlaten van denweg die tot nu toe gevolgd werd, n.l.: aansluiting bij de christelijkevakbeweging. Zij zijn van oordeel, dat er naar den eisch der chris-telijke beginselen geen plicht bestaat tot zelfstandigheid der chris-telijk-sociale actie, maar dat de doorbraak vanuit de Kerk moetgaan naar de eertijds (en ook nu nog!) socialistische vakbewegingen dat de belijders van den Christus in die organisatie ihun licht die-nen te ontsteken.

Wij willen in dit verslag met dezulken niet discussieeren. ,,DeGids" heeft dit herhaaldelijk gedaan. We nemen hier in extensoop de circulaire, die in Juni 1945 zoowel aan de landelijke organender kerken in ons land, als aan de kerkeraden der plaatselijke ge-meenten, werd gezonden:

Weieerwaarde en Eerwaarde Heeren,

De vijf bange jaren van duitsche bezetting zijn voorbij. Dezejaren van groote geestelijke spanning en materieelen nood hebbenniet nagelaten invloed uit te oefenen op ons Nederlandsche volk;zoowel ten goede als ten kwade. Vele instellingen door de Chris-

53

tenheid in ons land gesticht, zijn door den bezetter opgeheven. De„organen" dezer instellingen mochten verdwenen zijn, de geestdie drong tot allerlei arbeid op het terrein van het KoninkrijkGods, kon niet gedood worden. Gode zij dank, staan de kerkender Reformatie ongeschokt aan het einde van deze verschrikkelijkeperiode.

In sociaal en maatschappelijk opzicht is er wanorde ontstaan, diezoo spoedig mogelijk moet worden weggenomen, teneinde denherbouw, naar den eisch van het Evangelie, te kunnen beginnen.Voor één van deze instellingen vragen wij een oogenblik Uw zeerbijzondere aandacht.

Ons vaderland kende reeds meer dan een halve eeuw eenchristelijk-sociale actie. Naast sociale bonden en christelijke werk-geversorganisaties waren er de 22 christelijke werknemersvakorga-nisaties, met haar centrale instantie: het Christelijk Nationaal Vak-verbond (C.N.V.), die op het tijdstip van de ontbinding door demachthebbers omstreeks 120.000 leden telden. Zij mochten in dejaren van haar bestaan voor velen tot een zegen zijn.

Toen op 25 Juli 1941 de duitsche machthebber de christelijkevakbeweging wilde gelijkschakelen onder de leiding van denN.S.B.'er Woudenberg, zooals dit met het Nederl. Verbond vanVakvereenigingen (soc.-dem. vakbeweging) reeds eerder geschiedwas, weigerden alle hoofdbestuurders en het bestuur van hetC.N.V. dit als één man. Ook het getuigenis dat de leden gaven,was duidelijk: ruim 80 % zegde enkele dagen na 25 Juli het lid-maatschap op.

Thans is, de Heere zij geprezen, Nederland weer vrij en hebbende besturen der tijdelijk buiten werking gestelde christelijke vak-bonden en het C.N.V., handelend in overeenstemming met deovertuiging der leden, de bonden en de centrale dier bonden,weer hersteld.

In 1939 en tijdens de bezettingsjaren werd overleg gepleegd methet bestuur van het N.V.V. (vóór de overheersching van Wou-denberg) en het bestuur van het R.K. Werkliedenverbond en eenvorm van samenwerking tusschen deze zelfstandig blijvende orga-nisaties gevonden.

Daarnaast werd breedvoerig beraadslaagd met de vertegen-woordigers der, later eveneens opgeheven, centrales van werk-geversorganisaties en een volledige vorm van samenwerking ge-vonden in een zoogenaamde „Stichting van den Arbeid", waarvandezer dagen een uitvoerige mededeeling aan het publiek werdgedaan. Op de daarin aangegeven wijze zullen straks de patroons-en de arbeidersorganisaties aan den wederopbouw van het sociaal-economische leven werkzaam zijn. De totstandkoming van dezenvorm van samenwerking mag gezien worden als een resultaat vanjarenlang overleg reeds vóór den oorlog en in de jaren van bezet-ting nader uitgewerkt.

Wij verwachten van dezen vorm van samenwerking, van welkbeginsel de christelijke vakbeweging altoos voorstander is geweest,

54

voor den wederopbouw van ons vaderland in sociaal en economischopzicht, goede resultaten. Het C.N.V. schreef van 1909 af in zijnbeginselverklaring: „Het verbond aanvaardt de christelijke begin-selen en verwerpt mitsdien den klassestrijd".

Bij deze samenwerking blijven de richtingen gehandhaafd. Hetzijn de representanten van drie groote stroomingen, die de eeuwendoor bedding gevonden hebben in ons Nederlandsche volksleven,nl. die van de reformatie, de humanistische en de roomsche. Hetbestuur van het C.N.V. en daarmede de geheele christelijke vak-organisaties, meent dat het van de herrijzing dezer organisatie opsociaal-economisch gebied, omdat dit ook zoo nauw den geestelij-ken welstand van ons volk raakt, kennis behoort te geven aan dekerken in de verschillende gemeenten, zooals zij dit ook deed aande besturen der kerkgemeenschappen in ons land.

De Christelijk-sociale actie wil nl. leven uit de belijdenis derKerk dat Jezus Christus de Heer is, wiens Koningschap een Koning-schap van alle eeuwen is en Die alle macht heeft in den hemel enop de aarde. Alle vraagstukken, ook die van het maatschappelijkleven, liggen in deze belijdenis besloten. En in de kracht van Hem,die Heer en Koning is, wil zij streven naar recht en gerechtigheidop het zeer breede terrein van het sociale leven. Deze roeping geldtvoor ieder lid der Kerk persoonlijk, overal waar God hem plaatstin de verhoudingen van het bedrijfsleven, zoowel naast den be-drijfsgenoot als den patroon. Naar het woord van den apostelPaulus moet hij, óók in die verhoudingen, een leesbaren brief vanChristus zijn.

Maar deze roeping geldt ook gemeenschappelijk voor de belijdersvan den Heere Jezus Christus. Dit zal collectief alleen daar kunnengeschieden waar Christus' Koningschap wordt erkend. Dit geldtzeer speciaal voor de vakorganisatie, die als belangrijk deel vande bedrijfsgemeenschap over groote en principieele dingen beslis-sen moet. Beslissingen die niet omgaan buiten de belijdenis van hetKoningschap van Christus. De vakbeweging, die zich op sociaal-democratisch standpunt stelt en uit humanistische beginselen leeft,aanvaardt dit Koningschap van Christus niet. De roomsch-katho-lieke vakbeweging wenscht alleen leden der roomsche kerk in deeigen organisaties op te nemen. Vandaar, dat de plaats der ledenvan de kerken der Reformatie voor het belijden en beleven van ditbeginsel in de christelijke vakorganisatie is.

Het streven van sommigen naar een eenheidsvakbeweging, stamthoofdzakelijk uit communistischen kring. Voornamelijk uit de over-weging dat deze groep tot nu toe zelfstandig in Nederland weinigbeteekenis heeft gehad, doch slechts als „cellenbouwer" invloedkan verwerven. De christen-werknemer kan slechts dan voorstan-der van een eenheidsvakorganisatie zijn, indien de grondslag hier-boven uiteengezet, door allen wordt aanvaard.

Er staan voor het herstel van Neerlands volkskracht, grootegeestelijk-zedelijke belangen op het spel.' De Christelijke vakbe-weging verwacht van de kerken, die het Evangelie van den Heere

55

Jezus Christus prediken, grooten invloed op de gezindheid van onsvolk. Zonder die gezindheid: „God lief te hebben boven alles enden naaste als onszelf", zal deze wederopbouw niet slagen. Maarwij verwachten ook van de kerken der reformatie de medewerkingaan de christelijk-sociale actie, ten einde haar zware taak te ver-lichten en te bevorderen. Zij zal daardoor tevens de krachten, diein de kerken zijn, op dit terrein kunnen mobiliseeren.

Daarnevens ga ook de roep vaji het Evangelie tot het betrachtenvan recht en gerechtigheid van de kerken uit tot hen, die haar denrug hebben toegekeerd of die op een dwaalspoor zijn geraakt.

Wij spreken daarom de verwachting uit, dat zoowel de kerke-raden als de predikanten zich van heeler harte verheugen in hetherstel der christelijke vakbeweging en haar ontwikkeling zullenwillen bevorderen.

Onze plaatselijke instanties zijn gaarne bereid U nog naderemededeelingen te doen.

Het Dagelijksch Bestuur van het C.N.V.

Mede naar aanleiding van onzen brief aan de Synodale Com-missie der Ned. Hervormde Kerk heeft een samenspreking plaatsgehad met een instantie uit deze Kerk, n.l. de commissie „Kerk ensamenleving". Geheel bevredigend was deze ontmoeting niet. Al-lereerst omdat de commissie niet een weerspiegeling was van desamenstelling en richtingen der Ned. Hervormde Kerk, maar ookomdat het gesprek niet voldoende een kerkelijk gesprek was.

Blijkens mededeelingen in de uitgaven van de Ned. HervormdeKerk is een rapport1) opgesteld, waarin de Generale Synode zichzal uitspreken over de verhouding Kerk en vakbeweging. Tweedingen zijn in dit verband verrassend, nl. dat de christelijke vakbe-weging, die toch bestaat uit de leden der kerken in ons vaderland,niet gehoord wordt door de Generale Synode en dat sommige predi-kanten nu reeds rondweg in de bladen, die te hunner beschikkingstaan, schrijven, dat de Ned. Herv. Kerk niet kiest vóór de chris-telijke vakbeweging.

Wachtgeldregeling, Arbeidsbemiddeling, Raden van Arbeid.Een commissie uit de Stichting van den Arbeid, waarin schrijver

dezes voor ons Verbond zitting had, heeft zich uitvoerig bezigge-houden met allerlei vragen, die zich groepeeren om het vraagstukvan de wachtgeldregelingen. Hoewel de Minister van SocialeZaken niet ongeneigd was om met de bezwaren van de Stichtingrekening te houden, heeft toch deze materie niet de oplossing ge-vonden, die ervan verwacht mocht worden.

In den tijd van de bezetting zijn de organen van de arbeidsbe-middeling belangrijk gewijzigd en hebben, gedeeltelijk onder in-vloed der machthebbers, een structuur gekregen, die niet op Ne-derlandsche wijze tot stand gekomen is. Thans heeten de arbeids-

Het rapport is inmiddels verschenen.

56

L

t H. VAN AS f A. S. BOONE

f G. J. EKKEL f B. KRUITHOF

beurzen (de benaming was vroeger ook al niet sympathiek) ge-westelijke arbeidsbureaux en staat aan het hoofd dezer instellingenvoor de arbeidsbemiddeling een Rijksarbeidsbureau. Wel zijn dezeinstellingen gezuiverd, maar de herinnering aan deze organen, diemedehielpen de Nederlandsche arbeiders als slaven naar Duitsch-land te voeren, is nog niet geheel uitgebannen. Deze instantieszullen nog wat meer „goodwill" moeten verwerven en haar wer-kingssfeer niet moeten uitbreiden, zoolang ze haar taak op hetterrein der arbeidsbemiddeling nog niet volledig beheerschen.

Aan de gewestelijke arbeidsbureaux en sommige bijkantoren zijnthans commissies van advies gevormd, waarin vertegenwoordigersvan de werkgevers- en werknemersorganisaties zitting hebbengenomen. Wij hopen, dat zij mogen meewerken om de goede sfeertusschen het bedrijfsleven en deze instellingen te verbeteren. Voorhet Rijksarbeidsbureau is ook zulk een adviescommissie ingesteld.Deze heeft echter nog geen begin gemaakt met haar werk.

Overbruggingsuitkeering, zorgi voor repatrieerenden.

De steunregeling is, als gevolg van de oorlogsomstandigheden,gesneuveld. Om deze „doode" rouwt niemand in vrij Nederland.Ook niet de ambtenaren, die met de uitvoering waren belast. Hoegoed bedoeld deze regeling ook was, door allerlei omstandighedenen doordat velen misbruik maakten van deze regeling, werd zijin de toepassing een aanfluiting voor de valide en bonafide arbei-ders in Nederland. Het Militair Gezag heeft ons de Overbruggings-uitkeering gebracht, later overgenomen door het Departement vanSociale Zaken, die het karakter van de steunregeling niet had enwaarvoor de arbeiders erkentelijk zijn. Ook deze regeling, diehelaas door Minister Drees, zonder ovwdeg met de vakcentralen,een belangrijke verslechtering ondergingrniettegenstaande de kos-ten van het levensonderhoud stegen, loopt het gevaar door de sabo-teurs misbruikt te worden. Er zijn b.v. arbeiders, die, hoewel zijgroote geldsommen in korten tijd hadden verdiend, er niet tegenopzagen, zich dadelijk aan te melden voor opname in de overbrug-gingsuitkeering. Dit leidde ertoe, dat de Minister van Sociale Za-ken aan de Stichting van den Arbeid vroeg hem „suggesties" aande hand te doen, ter bestrijding van dit euvel. Deze werden hemgegeven, terwijl daarnaast erop aangedrongen werd de oorspron-kelijke normen van de uitkeering en gebaseerd op 80 % van hetverdiende loon, te herstellen.

Ook aan de zorg voor de repratieerenden heeft de regeering zichveel gelegen laten liggen. Een ernstig euvel was, dat de arbeiders,die uit het buitenland terugkeerden, de opgespaarde gelden aan degrens moesten afgeven. Door verhooging van de valuta zijn deze„spaarders" toch weer voor een belangrijk deel schadeloos gesteld.

De vakcentralen hebben herhaaldelijk gepleit voor een billijkedistributie van schoeisel en kleeding ten behoeve van arbeiders, diebij het werk dat zij verrichten, deze kleedingstukken niet konden

57

ontberen. Het tekort aan deze onontbeerlijke artikelen was oorzaak,dat er veel ontevredenen zijn gebleven, terwijl door het inschuivenvan allerlei instanties de billijke verdeeling wel eens teloorging. Indit verband zij nog gememoreerd, dat de Raad van Vakcentralenzich ook beklaagd heeft over de zeer groote marge, die er in dendetailhandel bestond tusschen den kostprijs en den prijs in den win-kel. De vakorganisatie zal goed doen aan dit punt aandacht teblijven schenken.

Staking in verschillende bedrijven.

Reeds in het Zuiden des lands was geconstateerd, dat naast debestaande drie vakcentralen ook de vierde richting, n.l. de anar-chistische of communistische, te voorschijn gekomen was. Zij heeftdit op dezelfde luidruchtige en onverantwoordelijke wijze gedaanals eertijds. Zoo bracht de eenheidsvakcentrale de Rotterdamschehaven in rep en roer, toen de havenarbeiders de schepen met le-vensmiddelen niet wilden lossen, omdat bij controle op diefstal vangoederen op één der schepen, een B.S. man geschoten had. Daaropis gevolgd de staking aan één der suikerfabrieken in Groningen,vervolgens is daar het drama aan de Hoogovens in Velsen, waar12 ovenisten dit deel van het bedrijf stillegden, 500 arbeiderswerkloos maakten en onze industrie beroofden van de productie van3500 ton staal per maand. De „sinaasappelactie" in Rotterdam,gericht tegen de regeering, omdat aan den eisch tot verbreking vande diplomatieke verhouding met Franco-Spanje geen gevolg werdgegeven, ligt nog versch in ons geheugen. Amsterdam was kortge-leden opk getuige van deze communistische stakingsgymnastiek,toen twee groote scheepswerven werden stilgelegd.

In een speciaal daarover uitgegeven pamflet heeft ons Verbonds-bestuur de Nederlandsche arbeiders gewaarschuwd, op dezen fata-len weg niet voort te gaan.

HOOFDSTUK VIL

Internationale Verbanden.

„In den nood leert men zijn vrienden kennen!" Dat spreekwoordhebben de vrienden van het „Schweizerischer Verband Evangeli-scher Arbeiter und Angestellter" waar gemaakt. Reeds spoedigwerd per brief contact gelegd met het bestuur van het S.V.E.A. inZürich, terwijl enkele maanden daarna vriend Jak. Haas, de alge-meene secretaris, bij gelegenheid van de eerste vergadering vanhet inmiddels herrezen Internationaal Christelijk Vakverbond, naarNederland kwam om naar onzen welstand te informeeren. Bij diegelegenheid hebben wij hem uitvoerig ons wedervaren in den be-zettingstijd verteld, terwijl hij van zijn kant de moeilijkheden, die deZwitsers in de jaren 1940—1945 hadden doorgemaakt, heeft ge-schilderd.

58

Vriend Haas heeft ons toen medegedeeld, dat de leden van hetS.V.E.A. geheel vrijwillig een zeer groot bedrag aan geld haddenbijeengebracht om ons te helpen bij den wederopbouw van hetC.N.V. Deze gelden waren zeer speciaal bestemd voor ons fonds„Draagt Elkanders Lasten", het vacantieoord te Putten, uitzendingvan kinderen naar Zwitserland en bezoek aan het vacantieoord teKandersteg door ongeveer 75 bestuurders (inclusief hun vrouwen).Vervolgens hebben zij ons een aantal goede schrijfmachines gele-verd en ons een auto geschonken, dien we dringend noodig hadden.Tenslotte zamelden de leden een groote hoeveelheid kleeren in, diewe onder de gezinnen in de verwoeste gezinnen van ons land en det.b.c.-lijders hebben verdeeld. Hulde aan de mannen en vrouwenvan onzen Zwitserschen Bond voor wat zij voor het geteisterdeNederland en de leden van het C.N.V. hebben gedaan!

Helaas is het plan tot het uitzenden van kinderen naar Zwit-serland niet uitgevoerd. Allerlei, hier niet nader uiteen te zetten,omstandigheden waren daarvan de oorzaak. Over hetgeen op ditgebied in 1946 is gedaan, zal het volgende verslag mededeelingdoen.

Het Internationaal Christelijk Vakverbond (I.C.V.) kwam reedsin September 1945 voor het eerst in vergadering bijeen. Het eerstecongres vond van 8.—10 October te Brussel plaats. Het ChristelijkNationaal Vakverbond was daar vertegenwoordigd door devrienden Fuykschot en De Jong (dagelijksch bestuur), alsmedeGrotenhuis, Órmel, Ruppert, Schaafsma, Strijbis en Westdijk voorde aangesloten bonden. Fuykschot werd benoemd tot ondervoor-zitter van het I.C.V. en trad als inleider op over het onderwerp:,,De plaats van den arbeid in onderneming en bedrijf." De contri-butie werd bepaald op ongeveer ƒ4.400,— (of £.440.—). Eenresolutie werd aangenomen over de voortzetting van den arbeidvan het I.C.V. en de voorwaarden waarop met andere bonafide envrije vakorganisaties kan worden samengewerkt. Voor hetgeenop dit eerste congres na de bevrijding werd behandeld, verwijzenwe naar de belangrijke uitgave van het I.C.V.: „Het Internatio-naal Christelijk Vakverbond 1937—1945 van Parijs tot Brussel".

De Internationale Arbeidsconferentie (eertijds onderdeel vanden Volkenbond) heeft in October 1945 voor het eerst na denoorlog in Parijs vergaderd. Vriend Fuykschot was daar aanwezigals technisch adviseur van het arbeiderslid, aangewezen door deNederlandsche Regeering. In „De Gids" van l December heeftFuykschot een uitvoerig overzicht gegeven van hetgeen op dit con-gres werd behandeld. Naast de 'zeer belangrijke vraag, hoe straksde I.A.O. voortbestaan kan, nu de Volkenbond ten grave werd ge-dragen en ingeschakeld in het nieuwe instituut van de VereenigdeVolkeren, werden drie fundamenteele vraagstukken behandeld,n.l. de bescherming van kinderen en jeugdige arbeiders, minimumstandaard voor de sociale politiek van de afhankelijke gebiedenen het handhaven en verbeteren van de werkgelegenheid gedurendede periode van industrieelen heropbouw.

59

HOOFDSTUK VIII

De samenwerking tusschen de richtingen in de vakbeweging.

Tengevolge van de samenspreking tusschen de voormannen vande voormalige moderne, roomsch-katholieke en christelijke vakbe-weging, kwam in de illegale periode een vorm van samenwerkingtot stand, die gebaseerd was op de practijk, zooals die in de jarenvoor den oorlog en in 1939 en 1940 was gegroeid.

Echter met dit verschil, dat deze samenwerking werd geregle-menteerd en alle organen der vakbeweging betrof, zoowel de vak-centralen als de vakbonden, de plaatselijke centralen en de afdee-lingen der vakbonden. Deze instanties kregen de volgende bena-mingen: Raad van Vakcentralen (R.v.V.), Bedrijfsunies (B.U.),Raden van Overleg (R.v.O.) en Afdeelingsunies (A.U,). Inden Raad van Vakcentralen zijn de centralen vertegenwoordigddoor Kupers en Vermeulen (N.V.V.), De Bruyn en Kuiper(R.K.W.), Stapelkamp en Hofman (C.N.V.). Vier van deze zesleden zijn stemgerechtigd, n.l. twee van het N.V.V., één van hetR.K.W. en één van het C.N.V.

De samenwerking heeft ten doel, met eerbiediging van eikaarsprincipes en zelfstandigheid, in overeenstemming met de eischenvan het algemeen belang, de algemeene sociaal-economische ensociaal-hygiënische belangen van de werknemers te behartigen.

De Raad van Vakcentralen kan alleen besluiten nemen, indiendrievierde van de stemgerechtigde leden zich daar vóór verklaart.Verklaren de vertegenwoordigers van één der centralen, dat eenaan de orde gesteld punt voor hen van principieele beteekenis is,dan wordt dit punt, indien daarover bij de besprekingen geen over-eenstemming wordt bereikt, van de agenda afgevoerd.

Deze regelen gelden ook voor de andere hierboven genoemdeinstanties der samenwerking.

De Raad van Vakcentralen heeft een groote reeks van vraag-stukken behandeld, onder meer verschillende zaken die in de Stich-ting van den Arbeid aan de orde waren, het aanwijzen van afge-vaardigden naar allerlei instanties of het opstellen van voordrach-ten (b.v. voor de internationale organisatie van den arbeid), ver-tegenwoordiging in de Raden van Arbeid, Rijksverzekeringsbank,bedrijfsvereenigingen, enz.

Met verschillende Bedrijfsunies werd over verschillende onder-werpen overleg gepleegd, grensgeschillen werden behandeld enafwijkende contributieregelingen goedgekeurd.

Het vraagstuk van kleeding en schoeisel is een onderwerp vanaanhoudende zorg. De te groote marge tusschen fabrieksprijzenen detailhandelsprijzen werd besproken met de betreffende instan-ties, terwijl ook de fondsen voor uitkeering bij overlijden en huwe-lijk werden vastgesteld.

Hoewel er in de pers, speciaal in die van het N.V.V., een uitlegwordt gegeven over de principes der richtingen in de vakbeweging,

60

die o.i. niet strookt met de opvatting die gold toen het reglementvan samenwerking werd opgesteld, kan toch in het algemeen ge-zegd worden, dat er redelijke samenwerking is. Het zal zeer devraag zijn of de vormen van samenwerking bestendigd zullen kun-nen blijven als de Eenheidsvakbeweging in het N.V.V. wordt op-genomen, of deze beide instanties een nieuwe centrale stichten.Volgens de mededeeling van het N.V.V. is in beginsel deze samen-werking reeds tot stand gekomen en wacht de uitvoering daarvanop allerlei organisatorische maatregelen.

Sommige onzer vakbonden hebben nogal moeilijkheden met desamenwerking, gelet op de bestuurders uit moderne vakvereeni-gingskringen, die hand- en spandiensten verrichtten voor Wouden-berg om de confessioneele vakbonden te liquideeren, terwijl hetniet opvolgen van de uitspraken van den eereraad van het N.V.V.eveneens hier en daar spanningen opriep.

« HOOFDSTUK IX

Stichting van den Arbeid.

In de negentien verslagen die sinds de oprichting van ons Ver-bond zijn verschenen, vindt men nergens een opschrift als bovendit hoofdstuk vermeld. Wel worden telkens mededeelingen gedaanomtrent min of meer regelmatige besprekingen die met de werkge-verscentralen over verschillende onderwerpen werden gevoerd.Ook komen regelmatig berichten voor over allerlei tegenstellingenen strijdpunten met de patroonscentralen. Maar een orgaan vansamenwerking was voor 1939 nog niet geschapen. In 1939 en ookdaarna was er meer contact dan voorheen, doch een vast accoordwas (naast het convent van de Prot. Chr. werkgevers-, midden-standers- en boerenorganisaties met het C.N.V.) niet getroffen.Thans zijn we zoover, mede onder den invloed van de oorlogs-jaren die we hebben doorgemaakt.

In de periode van de illegaliteit werd de Stichting van den Ar-beid geboren. De voorgeschiedenis werd beschreven in het eerstedeel van dit verslag, in dit tweede deel komt de Stichting voor hetvoetlicht. En al neemt het hier volgende stuk heel wat ruimte in,wij meenen dat het historisch document van de permanente samen-werking tusschen al de groepen die het bedrijfsleven in al zijnschakeeringen beheerschen, hier op zijn plaats is. De volgendeproclamatie verscheen in de vrijgemaakte pers en werd in een grootaantal fabrieken, werkplaatsen en kantoren opgehangen.

Aan de werkgevers en werknemers van Nederland.Het uur der bevrijding is aangebroken.Wij dragen weer eigen verantwoordelijkheid.Ons Vaderland is verarmd en leeggeplunderd.

61

Maar de weg tot opbouw en herstel is vrij.Werkgevers en werknemers, beseft hierbij Uw taak, dat is de

taak om in eendrachtige samenwerking te arbeiden aan den op-bouw van ons land.

De Regeering heeft ter zake ongetwijfeld haar vastomlijndeplannen; steunt hierbij onze eigen wettige overheid.

Geeft U niet over aan persoonlijke wraakgevoelens of willekeur.Ontvangt de slachtoffers van de Duitsche terreur- en deporta-

tiemethoden met open armen; herstelt hen in hun oude functie.Gedurende de bezettingsjaren is regelmatig overleg gepleegdtusschen vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemerscen-tralen, die formeel werden opgeheven, doch in het geheim haararbeid hebben voortgezet. Aan dit overleg werd deelgenomen doorDr Ir A. H. W. Hacke, directeur-generaal van den Arbeid. Indit overleg werd volledige overeenstemming bereikt over eengemeenschappelijke organisatie van den arbeid. De principieelegrondslagen daarvan werden neergelegd in een Stichting van denArbeid, tot bevordering van den socialen vrede, orde en recht-vaardigheid.

Voorzien is in een gemeenschappelijk overleg op sociaal gebied,zoowel bedrijfstaksgewijze als landelijk en centraal. De Stichtingstelt zich voorts ten dienste van de overheid ter vervulling vanopdrachten ten bate van het algemeen belang.

Daarnaast is diepgaand overleg in een vergevorderd stadiumover de wijze van behandeling van economische vraagstukken inorganisatorisch verband, met deelneming van de vakbeweging derwerknemers aan het dragen van verantwoordelijkheid.

Er van uitgaande, dat medezeggenschap van de arbeiders in hetbeheer van de onderneming niet gevraagd wordt, werd eenheidvan inzicht verkregen over de wenschelijkheid van een ruime ver-tegenwoordiging van de arbeidersvakbeweging in het hoogste eco-nomische college dat de Regeering ter zijde zal staan; daarnaastover de noodzakelijkheid, dat op dit terrein ook een aantal lagerepubliekrechtelijke organen moet worden gesticht. Er werd beslotenvoor te stellen, de uitwerking hiervan, alsmede de vraag, hoe deverdere samenwerking op economisch gebied kan worden bevor-derd, onverwijld door de overheid, de ondernemers en werknemersin studie te doen nemen.

Door het gezamenlijk gedragen leed zullen, naar,wij vertrouwen,vroegere tegenstellingen zijn weggevallen, scheidsmuren geslecht.

Versterkt de eendracht van ons volk.Beseft, dat aller gezamenlijke krachtsinspanning vereischt wordt

tot leniging van den nood en tot herstel van wat verloren ging.Werkgevers: Houdt de poorten open.Werknemers: Vervult Uw plicht.Het Vaderland heeft allen noodig.Een nieuwe toekomst ligt voor ons.Aan den Arbeid!Door de gezamenlijke werkgevers- en werknemerscentralen is als

62

verder resultaat van gemeenschappelijk overleg reeds verledenjaar het volgende urgentieprogramma aan de Regeering toege-zonden.

1. Van Regeeringswege worden, in overleg met het georgani-seerde bedrijfsleven, onverwijld maatregelen getroffen dat:a. de werknemers, die in het buitenland gedwongen werken,b. de krijgsgevangenen,c. de door den vijand als gijzelaar geïnterneerden of om an-

dere redenen door den bezetter van hun vrijheden beroofdepersonen,

d. de onderduikers,in hun oude functies te werk worden gesteld.

Als dit om bijzondere redenen niet aanstonds mogelijk is,geldt voor hen een wachtgeldregeling, die onverwijld vanoverheidswege wordt ingesteld of bevorderd.

Tevens wordt voor hen, die voor dien tijd werkloos waren,een financieele regeling getroffen.

2. Onmiddellijke rehabilitatie en herstel in oude functie ondercontinueering van rechten van allen, zoowel in overheids- alsin particulieren dienst die tijdens de bezetting door politieketerreur, dan wel omdat zij weigerden onvaderlandsche hande-lingen te verrichten, werden ontslagen of genoodzaakt werdenontslag te nemen, resp. werden gedegradeerd.

3. Handhaving van het ontslagverbod, uitzonderingen toe testaan door de Overheid, met behulp van organen uit kringenvan werkgevers en werknemers.

4. \Veder-invoering van normale werk- en rusttijden.5. Krachtige bevordering van de werkgelegenheid door het tref-

fen van maatregelen tot onmiddellijken wederopbouw van deverwoeste gebieden, uitvoering van openbare en cultuurtech-nische werken, bouw van goede en ruime arbeiderswoningenen van middenstandswoningen en andere utiliteitsgebouwen.

6. Verhooging van de rantsoenen van de voornaamste levensbe-noodigdheden, in het bijzonder van voeding, schoeisel, dek-king en kleeding. Krachtige bestrijding van den zwarten han-del.

7. Prijszetting door de Overheid. Loonregeling onder toezichtvan de Overheid. Herziening van loonen en prijzen ter verbe-tering van het levenspeil. Handhaving van de beschermende

maatregelen, welke voor huurders van woningen zijn getroffen.8. Directe verbetering van de uitkeeringen aan ouden van dagen.9. Krachtige bevordering van de volksgezondheid, in het bijzon-

der door de bestrijding van de tuberculose.10. Het treffen van financieele voorzieningen voor oorlogsinva-

liden, waaronder ook begrepen die Nederlanders, die slacht-offer werden van bombardementen, zoowel hier als in hetbuitenland.

Het voor zoover noodig boven en behalve reeds bestaandewettelijke voorschriften voorzien in de behoeften van zeeva-

63

renden, die in den oorlog .ter beschikking stonden en staan dergeallieerden en gedurende dezen tijd geheel of gedeeltelijkinvalide zijn geworden, zoowel in die van hun nagelaten be-trekkingen.

Mr D. U. STIKKER, Voorzitter van den Raad van Bestuur inArbeidszaken, tevens Voorzitter van Centraal Overleg in Arbeids-zaken voor Werkgeversbonden.

Ir W. H. VAN LEEUWEN, Lid van het Dagelijksch Bestuurvan den Raad van Bestuur in Arbeidszaken, tevens Voorzitter vanhet Verbond van Nederlandsche Werkgevers.

Ir M. H. DAMME, Lid van het Dagelijksch Bestuur van denRaad van Bestuur in Arbeidszaken, tevens lid van het DagelijkschBestuur van het Verbond van Nederlandsche Werkgevers.

Mr. B. C. SLOTEMAKER, Gedelegeerde van den Raad vanBestuur in Arbeidszaken, tevens Algemeen-Secretaris van het Ver-bond van Nederlandsche Werkgevers.

Ir. F. H. E. GULJË, Vice-Voorzitter van den Raad van Bestuurin Arbeidszaken, tevens Voorzitter van de Algemeene KatholiekeWerkgeversvereeniging en Voorzitter van het R.K. Verbond van\Verkgeversvakvereenigingen.

Dr. L. G. KORTENHORST, Algemeen-Secretaris van de Alge-meene Katholieke Werkgeversvereeniging en Directeur-Secretarisvan het R.K. Verbond van .Werkgeversvakvereenigingen.

H. DIEMER, Gedelegeerde van het Prot. Christelijk Werkge-versverbond.

D. SWAGERMAN, Secretaris van den Koninklijken Neder-landschen Middenstandsbond en Voorzitter van de NederlandscheMiddenstands-Centrale.

Mr F. J. H. BACHG, Directeur van het Bureau van den Neder-landschen R.K. Middenstandsbond, tevens Secretaris van de Ne-derlandsche Middenstands-Centrale.

Mr J. VAN ANDEL, Gedelegeerde van het Bestuur van denProt.-Christelijken Middenstandsbond, tevens Secretaris van deNederlandsche Middenstands-Centrale.

H. D. LOUWES, Voorzitter van het Koninklijk NederlandschLandbouw Comité.

A. N. FLESKENS, Voorzitter van den Katholieken Nederland-schen Boeren- en Tuindersbond.

CHR. VAN DEN HEUVEL, Gedelegeerde van den Christelij-ken Boeren- en Tuindersbond.

E. KUPERS, Voorzitter van het Nederlandsch Verbond vanVakvereenigingen.

A. C. DE BRUYN, Voorzitter van het R.K. Werkliedenverbondin Nederland.

A. STAPELKAMP, Voorzitter van het Christelijk NationaalVakverbond in Nederland.

Dr Ir A. H. W. HACKE, Directeur-generaal van den Arbeid.

64

t ABR. MARKERING t C. NAUTA

t J. OTTEN f TJ. PANNEKOEK

Hoewel het illegale C.N.V. verschillende bedenkingen had tegenenkele grondslagen van de Stichting, neergelegd in den Stichtings-brief, stelden wij ons con amore achter deze nieuwe instantie, om-dat daarmede ten deele practisch werd verwezenlijkt, wat dechristelijke vakbeweging altijd had voorgestaan, n.l. een orgaanvan overleg niet alleen tusschen de patroons- en de arbeidersvak-bonden, maar ook tusschen de centrale werkgevers- en werknemers-vakverbonden. Hoewel wij de voorkeur geven aan een publiek-rechtelijk orgaan, n.l. de bedrijfsorganisatie met verordenende be-voegdheid, wilden wij toch gaarne medewerking verkenen aaneen privaatrechtelijke instantie, zoolang het publiekrechtelijke or-gaan niet was tot stand gekomen. Mits dit nieuwe orgaan de ont-wikkeling van de bedrijfsorganisatie niet zou belemmeren.

Ook de vraag of de Stichting van den Arbeid niet alleen hetrecht op sociale medezeggenschap erkende, maar eveneens deeconomische medeverantwoordelijkheid der arbeiders aanvaardde,was in het geding. Hoewel de werkgevers van oordeel waren, datde Stichting niet zoo ver kon gaan als de arbeiderscentralen hetgraag wilden, werd toch gaarne medewerking verleend. De beidepartijen vonden elkaar in de uitspraak die hierboven staat vermeld,n.l. de ruime vertegenwoordiging van de arbeidersvakbeweging inhet hoogste economische college, dat de Regeering zal ter zijdestaan en de erkenning van de noodzakelijkheid, dat op dit terreinook een aantal lagere publiekrechtelijke organen moet worden ge-sticht.

Eindelijk werd nog goed gevonden, dat de vraag hoe de verderesamenwerking op economisch gebied kan worden bevorderd, on-verwijld door de overheid, de ondernemers en werknemers in studiezou worden genomen. Helaas is deze laatste wensch nog niet invervulling gegaan, omdat de overheid weigerde gemeenschappelijkmet de twee andere comparanten aan de ronde tafel te gaan zittenter bereiking van dit doel. Later, toen minister Vos met zijn voor-ontwerp op de bedrijfschappen voor den draad kwam, bleekwaarom dit niet geschiedde. De overheid had een gansch anderplan met de bedrijfsorganisatie dan de Stichting van den Arbeid.Trouwens, hoewel dit eigenlijk buiten de verslagperiode valt, isook het dringende verzoek van de Stichting om het vraagstukgemeenschappelijk te bestudeeren en zoo mogelijk tot oplossingte brengen, niet ingewilligd.

De Regeering erkende echter in Juli de Stichting van den Arbeidals advies-college, hetgeen daarna herhaaldelijk in de praktijk, ookinzake de loonvorming, is gebleken.

Onze Verbondsvoorzitter vertegenwoordigt het C.N.V. in hetbestuur der Stichting, die als regel eiken Vrijdag vergadert. Hetis ondoenlijk uit het steeds in omvang toenemende dossier (deagenda met bijlagen van elke vergadering telt als regel 40—50gestencilde vellen) alle onderwerpen die daar behandeld wordenaan te stippen. Het zou den omvang van het verslag weer-doenuitgroeien tot een boekwerk van het formaat van onze vroegere

65

tweejaarlijksche verslagen.Wij stippen daarom enkele onderwerpen aan. Reeds spoedig

werden een aantal commissies gevormd, die allerhande urgentezaken bestudeerden, welke om spoedige behandeling riepen.

Daar was de moeilijkste situatie met de wachtgeldregelingen, dievoor het Zuiden des lands weer anders waren, dan in de laterbevrijde gebieden. De gestelde schalen van uitkeeringen bodenmoeilijkheden, evenals de vergoeding aan de werkgevers, waarvansommige door de periode September 1944—Mei 1945 (de arbeiderskonden niet werken, maar de loonen werden niettemin uitbetaald)hun geheele reserve hadden opgeteerd.

De adviezen van de Stichting werden, jammer genoeg, door hetDepartement van Sociale Zaken niet volledig overgenomen.

In verband met het dringend gebrek aan geschoolde werkliedenwerd een commissie ingesteld, die het vraagstuk inzake scholing,her- en omscholing moest bestudeeren. Aan deze commissie werdtevens opgedragen het geheele vraagstuk van de opleiding, zoowelop de scholen als in het bedrijf, te behandelen. Het rapport inzakede her- en omscholing, waarbij de Stichting met nadruk het ,,zelf-doen" van het bedrijf uitsprak en de noodzakelijkheid van wijzigingvan het desbetreffende Koninklijk Besluit bepleitte, viel bij het De-partement niet in goede aarde. Het stichten van overheidsorganenonder leiding van het Rijksarbeidsbureau werd door het Departe-ment noodig geacht. Deze contraverse is oorzaak geworden, dateerst in Mei 1946 de instantie voor de her- en omscholing in hetleven werd geroepen.

Een studiecommissie werd ingesteld, ditmaal op verzoek vanden Minister van Sociale Zaken, ter behandeling van de werk-loosheidsverzekering. Het voorloopig rapport werd het Departe-mentshoofd aangeboden, terwijl een kleine technische commissiethans nog doende is het rapport aan te vullen. De vakbondenhebben nu deze belangrijke zaak in studie.

Voor de zuivering van het bedrijfsleven werden allerlei instantiesin het leven geroepen, waarbij de vakvereenigingsbestuurders wer-den ingeschakeld.

Het rapport Van Rhijn over de sociale zekerheid was ook eenvoorwerp van studie in de Stichting. In het algemeen sprak deStichting zich uit voor handhaving van de verzekeringsgedachtein tegenstelling tot het genoemde rapport, waarin, op voetspoorvan de plannen, die in Engeland aan de orde zijn, de verzorgings-gedachte sterk naar voren trad. De verschillende sociale wetten, dieonderscheidene uitvoeringsorganen hebben en ook ten aanzien vande vraag wie onder de wet valt, geen uniforme normen stellen,worden thans bestudeerd door een technische commissie, hetgeeneen moeilijk werk blijkt te zijn.

Met betrekking tot het vraagstuk van uitbreiding der vacantieen het verleenen van een toeslag is de Stichting slechts tot een ne-gatief advies gekomen.

Ook de verschillende klasse-indeelingen in de groote reeks col-

66

lectieve arbeidscontracten of toonregelingen, werden commissoriaalgemaakt.

Het vraagstuk van de loonvorming onder leiding van de over-heid (door het college van rijksbemiddelaars) noopte daartoe. Overde loonvorming zelve handelt een apart hoofdstuk in dit deel vanhet verslag. Met voldoening mag worden geconstateerd, dat deklasse-indeeling, die een voortdurende bron van wrijving en te-leurstelling bracht, zoowel bij de patroons als de arbeiders, ingunstigen zin werd gewijzigd. Alle tegenstellingen zijn wel nietoverwonnen, maar het rapport van de Stichting over de groepee-ring der loonen, zoowel naar de indeeling geschoolden, geoefendenen ongeoefenden, als de tweeërlei loonbasis voor Nederland, heeftin dit opzicht goed gewerkt.

Naast al deze onderwerpen hield de Stichting zich bezig met deverhooging van de loongrens voor de sociale verzekeringswetten,n.l. verhooging van f 3.000.— naar f 3.750.— en met den grootenachterstand in de toepassing van enkele sociale verzekeringswetten,met name de Invaliditeits- en Ouderdomswet en de Ongevallen-wet. Verwacht mag worden, gelet op de laatste mededeelingenvan de Rijksverzekeringsbank, dat deze achterstand op het tijd-stip waarop dit verslag verschijnt, ingehaald zal zijn. Gewaardeerdmoet worden, dat de ambtenaren, geheel vrijwillig, overgewerkthebben, om dezen achterstand in te halen.

Tenslotte vermelden wij nog het plan inzake het consumenten-crediet waarmede de Stichting van den Arbeid zich heeft bemoeid.De loonpolitiek die de regeering voert is oorzaak, dat groote groe-pen van de arbeidersbevolking alleen in staat zijri het z.g.n. distri-butiepakket te koopen. Zoodra er schoenen of textielproducten tekoop zijn, laat het loon niet toe deze artikelen aan te schaffen.Langs den weg van credietverleening wil de regeering deze ar-beiders te hulp komen. Het is echter te betreuren, dat het wetsont-werp, thans in behandeling bij de Staten-Generaal, belangrijk af-wijkt van de denkbeelden door de Stichting bepleit, waardoor ditplan tot op zekere hoogte illusoir wordt.

Op 28 November 1945 trad de Stichting voor het eerst naarbuiten op, door het houden van een congres. Op dit congres heeftde voorzitter, Mr. Stikker, nog eens de beteekenis van de Stichtingals orgaan voor permanente samenwerking uiteengezet. Prof. Le-venbach gaf een historisch overzicht van de ontwikkeling der ver-houdingen tusschen werkgevers en werknemers in de laatste eeuw.Prof. Romme handelde over de loonvorming, waarbij hij als zijnmeening te kennen gaf, dat de werkzaamheden van de Rijksbe-rmiddelaars, met betrekking tot de loonvorming, van tijdelijkenaard zullen zijn en deze loonvorming op den duur door het bedrijfs-leven zelf geschieden moet.

In dit hoofdstuk mag worden vermeld, dat twee vooraanstaandefiguren in de Stichting jubileerden, n.l. Dr Ir A. H. W. Hacke,de Directeur-Generaal van den Arbeid, en Prof. Mr B. C. Slote-maker, de algemeen gedelegeerde van de Stichting.

67

Eerstgenoemde herdacht zijn 25-jarige loopbaan bij de Arbeids-inspectie, de tweede vierde zijn zilveren ambtsjubileum in de werk-geversorganisatie.

Ons Verbond heeft beide jubilarissen gefeliciteerd en hendank gebracht voor hetgeen zij al die jaren voor het bedrijfs-leven en de bedrijfsgenooten hebben gedaan.

HOOFDSTUK X

Het loonvraagstuk.

In de zeven en dertig jaren, dat het C.N.V. zijn taak in hetsociaal-economische leven vervult, heeft het Verbond op het gebiedvan het loonvraagstuk op allerlei manier gewerkt, maar eerst na debevrijding heeft die taak een gewijzigden vorm gekregen. Waarhet Verbond deel uitmaakt van de Stichting van den Arbeid, diedoor den Minister van Sociale Zaken als adviescollege ook bij deloonvorming werd ingeschakeld, moet het zich op andere wijzemet dit vraagstuk bezighouden dan vroeger.

Het is niet noodig en zelfs ongewenscht over deze materie inhet verslag een uitvoerige beschouwing te geven, daarvoor dient,,De Gids", terwijl het vraagstuk ook in de instanties onzer be-weging meermalen uitvoerig is behandeld. Echter blijkt, dat devakorganisatie, mede door de huidige omstandigheden, een orgaanis in de zoozeer geprezen en gesmade geleide economie. Trouwensheel het optreden van de vakorganisatie houdt verband met de ordein het bedrijfsleven, zoowel sociaal als economisch.

Hoe ligt de zaak met de loonvorming?Toen het Zuiden des lands bevrijd was, heeft de nog in Londen

zetelende regeering bepaald, dat loonsverhooging mocht wordengegeven tot een maximum van 25 % op de loonbasis van 1940.Wijzigingen in de loonregeling mochten krachtens het Buitenge-woon Besluit Arbeidsverhoudingen (in den wandel B.B.A. ge-noemd), niet plaats hebben zonder goedkeuring van de Rijksbe-middelaars, die daardoor eigenlijk Rijksloonregelaars gewordenwaren. Toen het overige deel van ons land bevrijd werd, hebbende Rijksbemiddelaars goedgekeurd, dat er niet één maar twee uit-gangspunten voor loonsverhooging zouden zijn, n.l. Mei 1940 enOctober 1942, want de loonen van allerlei groepen, die in Mei 1940nog lagen beneden het ethische minimum, zijn sindsdien verhoogden dan zou een verhooging van 25 % beteekenen, dat deze looneneigenlijk weer omlaag werden gedrukt. Dit geldt zeer speciaal vooronze landarbeiders, die tot voor den oorlog slecht beloond werden.Daarom werd toen een tweede uitgangspunt, en wel van 15 % opde loonen van October 1942 aanvaard.

Na deze oekase zijn op groote schaal de loonen verhoogd met 25%op de basis van 1940 of met 15 % op de basis van 1942. Hier en

68