YEARS AFTER RIO10

Debating Development Perspectives

ป หลงจากรโอ

วพากษการพฒนาอยางย งย น

Years After Rio10ผเขยน คารล เซกชไนเดอร

บรรณาธการ ไฮเกอ เลชมานน

บทความพเศษ อษฎางค โปรานานนท

เดชา ทองสงเนน

ผแปล มทนา โกสมภ

เดชา ทองสงเนน

พเชษฐ นนตา

ปกและรปเลม ศนสนย กงวานพงศ

กมลพร ปอาทตย

ผจดพมพ มลนธไฮนรค เบลล

สำนกงานภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

พมพท บรษท โชตนาพรนท จำกด

พฤษภาคม 2545

YEARS AFTER RIO10

หนา

ความเปนมาของมลนธไฮนรค เบลล i

ไฮนรค เบลล iii

คำยอ iv

ลำดบเหตการณสำคญเกยวกบ “การพฒนาอยางยงยน” vii

บทท 1 ววฒนาการแนวคดการพฒนา 1

บทท 2 ผลการประชมสดยอดวาดวยสงแวดลอมโลก 18

บทท 3 ววฒนาการทางทฤษฏ : การพฒนาและเศรษฐกจ 29

บทท 4 ผลของการประชมทรโอ 38

บทท 5 ความแตกตางในมมมองความยงยน 55

บทท 6 บนเสนทางสโยฮนเนสเบรก 2545 65

บทความพเศษ : กระบวนทศนใหมในการพฒนาเมองเชยงใหม 76

บทความพเศษ : ISO แนวทางเพอรกษาสงแวดลอมหรอเพอประโยชนทางการคา 82

สารบญ

i

YEARS AFTER RIO10

มลนธไฮนรค เบลล (Heinrich Boell Foundation) เปนองคกรอสระทมแนวทางการดำเนนงานและ

นโยบายทสอดคลองกบของพรรคกรน (Green Party) สหพนธสาธารณรฐเยอรมน มสำนกงานใหญตง

อยบรเวณฮากเกเชอ เฮฟเฟอร (Hackesche Hoefer) ใจกลางกรงเบอรลน เมองหลวงของประเทศสหพนธ

สาธารณรฐเยอรมน และเปนมลนธทดำเนนการอยางถกตองตามกฎหมาย เนนการดำเนนงานทสนบสนน

การแลกเปลยนทางความคดทเปดกวางระหวางผคนในสงคม

ไฮนรค เบลล (พ.ศ. 2460-2528) ไดรบการยกยองวาเปนนกเขยนและนกวจารณสงคมคนสำคญทสด

คนหนงของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ทานไดรบรางวลโนเบลสาขาวรรณกรรม ในป พ.ศ. 2515

วตถประสงคหลกของมลนธไฮนรค เบลล ไดแก การสนบสนนการดำเนนงานเพอสงเสรมความเขาใจ

เกยวกบการปกครองระบอบประชาธปไตยแบบมสวนรวม การสนบสนนใหเกดความเขาใจทดระหวางผคนใน

วฒนธรรมทตางกน การสนบสนนกจกรรมดานศลปะและวฒนธรรม การศกษาวจย การรวมมอเพอการพฒนา

โดยมแนวทางการดำเนนงานทใหความสำคญตอคณคาของนเวศวทยา ระบอบประชาธปไตย ความสามคค

ปรองดองระหวางผคน โอกาสทเสมอภาคระหวางหญงชาย และสนตวธ

นอกจากการจดกจกรรมอบรมเหลานแลว มลนธฯ ยงดำเนนงานผานสถาบนวชาการเขยว (Green

Academy) และสถาบนสตรศกษา (Feminist Institute) ซงทงสององคกรทำหนาทศกษาวจยและเผยแพร

ความรในประเดนทเกยวของ

ปจจบน มลนธฯ มสำนกงานอยในประเทศตางๆ หลายแหงทวโลก เชน บอสเนย-เฮอรเซโกวนา

บราซล กมพชา สาธารณรฐเชค เอลซลวาดอร จอรเจย อนเดย อสราเอล เคนยา ไนจเรย ปากสถาน

ปาเลสไตน โปแลนด รสเซย อฟรกาใต ไทย ตรก สหรฐอเมรกา สำนกงานประจำยโรปทกรงบรสเซล

มลนธไฮนรค เบลล สำนกงานประจำประเทศไทย เรมดำเนนงานอยางเปนทางการเมอเดอนกมภาพนธ

พ.ศ. 2543 โดยมงประสานความรวมมอระหวางองคกรพนธมตรตางๆ ทดำเนนงานอยในประเทศไทยและ

ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เพอสงเสรมการดำเนนงานทนำไปสการพฒนาอยางยงยน ความยตธรรมทาง

สงคมและการไมเลอกปฏบตระหวางหญงชาย และระบอบประชาธปไตยแบบมสวนรวม หากตองการทราบ

ความเปนมาของมลนธไฮนรค เบลล

iii

YEARS AFTER RIO10

ไฮนรค เบลล (พ.ศ. 2460-2528) คอ หนงในนกประพนธทมความสำคญและเปนทรจกกนอยาง

แพรหลายมากทสดของประเทศเยอรมนน เขาไดกลาวถงงานของเขาไววาเปนงานท “มาจากเวลาทผานและ

ผคนรวมสมยทไดรจก สงทผลไดพบพาน ไดมประสบการณ ไดพบเหน และไดยน”

เบลลจงนบวาเปนผบนทกเหตการณทางประวตศาสตรประเทศเยอรมนนทมบทบาทสำคญยงคนหนง

เขาไดรบรางวลโนเบลสาขาวรรณกรรมในป พ.ศ. 2515 นอกจากนน เขายงดำรงตำแหนงนายกสมาคมของ

สมาคมนกเขยนนานาชาต (International P.E.N. - Club) เปนเวลาหลายป

ตวอยางของหนงสอทมชอเสยงของเขา ไดแก Billiards at Half-Past Nine, The Clown, Group

Portrait with Lady, The Lost Honor of Katharina Blum, Women in a River Landscape และ

Irish Journal หนงสอหลายๆ เรองของเขาไดมผนำไปทำเปนภาพยนตร

นอกจากนแลว เมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2543 ดร. อำภา โอตระกล ไดแปลงานหนงสอรวมเรองสน

คดสรรของ ไฮนรค เบลล ชอ “พลเรอนเหมอนกน” (Short Stories) เพอเผยแพรงานของเขา จดพมพโดย

สำนกพมพสามญชน

ดวยความเหนชอบของครอบครวเบลลและพรรคกรน มลนธฯ ไดรบอนญาตใหใช ชอ มลนธไฮนรค

เบลล ตามชอของเขา เพอเปนการรำลกถงบคคลทเปนศนยรวมอนหาไดยากยงของการผสมผสานระหวาง

ความตนตวทางการเมอง การสรางสรรเชงศลปะ การยดถอซงหลกคณธรรม ซงจะยงคงดำเนนเปนแบบอยาง

ใหแกอนชนรนหลงในการแสดงความกลาหาญเพอยนยนจดยนทชดเจนของตนเอง การกระตนใหผอน

ตระหนกและรวมเขาไปมบทบาทเพอสงคม มจตสาธารณะเพอรวมกนทำใหสงคมดขน และการยนหยดบน

เกยรต ศกดศรและสทธของมนษยชน ซงลวนแตเปนคณสมบตของ ไฮนรค เบลล และ มลนธฯ ไดยดเปน

หลกในการดำเนนงานเพอสานตอเจตนารมยของเขาตลอดมาและสบไป

ไฮนรค เบลล

iv

YEARS AFTER RIO10

บทท 1 ววฒนาการแนวคดการพฒนา

OECD องคการความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา

NIC ประเทศอตสาหกรรมใหม

WCED คณะกรรมาธการโลกเกยวกบสงแวดลอมและการพฒนา

WDB ธนาคารเพอการพฒนาโลก

WTO องคการการคาโลก

UN องคการสหประชาชาต

BCSD สภาธรกจเกยวกบการพฒนาแบบยงยน

บทท 2 ผลการประชมสดยอดวาดวยสงแวดลอมโลก

GO ภาครฐ

NGO องคกรพฒนาเอกชน

GNP ผลตภณฑมวลรวมประชาชาต

ADB ธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชย

UNDP โครงการพฒนาขององคการสหประชาชาต

บทท 4 ผลของการประชมทรโอ

CSD คณะกรรมาธการดานการพฒนาอยางยงยน

CBO องคกรชมชน

TFP ผลตภณฑททำจากตนไม

ISO องคกรสากลเพอความเปนมาตรฐาน

JICA องคกรความรวมมอระหวางประเทศของญปน

EIA การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม

คำยอ

v

YEARS AFTER RIO10

SIA การประเมนผลกระทบดานสงคม

EGAT การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

TAO องคการบรหารสวนตำบล

GHG กาซทกอใหเกดปฏกรยาเรอนกระจก

FCCC การประชมกรอบการทำงานเกยวกบการเปลยนแปลงดานภมอากาศ

WRI สถาบนวจยโลก

CSE ศนยวทยาศาสตรและสงแวดลอมประเทศอนเดย

TNC บรรษทขามชาต

MAI ความตกลงพหภาควาดวยการลงทน

บทท 5 ความแตกตางในมมมองความยงยน

CSD คณะกรรมาธการดานการพฒนาอยางยงยน

GATT ขอตกลงทวไปวาดายภาษศลกากรและการคา

PPM กระบวนการและวธการผลต

DSP คณะกรรมการยตขอโตแยง

TRIPS ขอตกลงการคาวาดวยทรพยสนทางปญญา

MEA ความตกลงพหภาควาดวยสงแวดลอม

CTE คณะกรรมาธการดานการคาและสงแวดลอม

ILO องคการแรงงานระหวางประเทศ

ECOSOC สภาเศรษฐกจและสงคม องคการสหประชาชาต

IDC สภาการพฒนาระหวางประเทศ

UNGAS สมชชาใหญแหงสหประชาชาต

บทท 6 บนเสนทางสโยฮนเนสเบรก 2545

CSD คณะกรรมาธการดานการพฒนาอยางยงยน

NGO องคกรพฒนาเอกชน

WTO องคการการคาโลก

PPM กระบวนการและวธการผลต

vi

YEARS AFTER RIO10

ISO องคกรสากลเพอความเปนมาตรฐาน

รายการภาพประกอบ

ภาพประกอบ 1 หลกการการเปลยนรปพลงงาน/สสารเพอทำใหเกดงาน

ภาพประกอบ 2 การใชทรพยากรตางๆ ภายในขอบเขตดลยภาพ

vii

YEARS AFTER RIO10

ลำดบเหตการณสำคญเกยวกบ “การพฒนาอยางยงยน” :

การสรปยอเกยวกบเหตการณสำคญตางๆ ในบรบทเกยวกบการพฒนาอยางยงยนทกลาวถงใน

หนงสอเลมน

ศตวรรษท 18

* พ.ศ. 2319 “ความรำรวยของชาตตางๆ” โดย อดม สมธ

ศตวรรษท 19

* การผลตเชงอตสาหกรรมทเขามาแทนทการผลตทวไป

* คารล มารกซ และคณะพยายามทจะนำรปแบบวธคดใหมในการจดการสงคม เรยกวา “คอมมนสตและ

สงคมนยม”

* นกวจารณสงคมและนกปรชญา โดยเฉพาะ นทซเซ เรมวพากษวจารณสงคมและพฤตกรรมของมนษย

ในสงคมอตสาหกรรม

* การเรมตนประเดนอนรกษธรรมชาตและการเคลอนไหวในอเมรกา (ดำเนนไป จนถงศตวรรษท 20 และม

อทธพลตอนโยบายระดบชาตททำใหมการจดตงวนอทยานแหงชาตขน)

* จอรจ (จอรเจด) แชนดซ เพอนของวาทยากรระดบโลก โชแปง เปนทรจกในฐานะผหญงคนแรกท

ใชเวลายาวนานมากในการพยายามตอสกบการปดกนแบบดงเดมในยโรปมใหสตรมบทบาทใดๆ

* องคกรทเรยกวา “สทธสตร” (เรมในองกฤษ) พยายามเรยกรองความเสมอภาคทางสงคมใหผหญงและ

สามารถทำใหผหญงมสทธในการลงคะแนนเสยง

ตนศตวรรษท 20 ถงชวงแรกของสงครามโลกครงท 2

* “Die Wandervogel” กลมเคลอนไหวทเปนทรจกแพรหลายของเยอรมนนำคำขวญ “กลบคนส ธรรมชาต”

มาใชเพอปรบมมมองของมนษยตอสภาพแวดลอม และธรรมชาต

* มการจดต งกล มตางๆ ในเยอรมนเพ อสนบสนนแนวคด “การกลบคนส ธรรมชาต” เชน “Die

Naturfreunde” หรอ “Freie Korperkultur Bewegung” เพอพยายามทจะนำประเดนสงแวดลอมและ

ธรรมชาตทถกกนออกไปจากการพฒนาสงคมเพมมากขนเรอยๆ โดยถอวาสงแวดลอมและธรรมชาต

เหลานเปนองคประกอบสำคญตอมมมองดานสงแวดลอม

* พ.ศ. 2471 ราคาหนในตลาดหนวอลสตรทตกอยางมาก สงผลใหเกดวกฤตการณดานเศรษฐกจในประเทศ

อตสาหกรรมทวโลก

* ปลายทศวรรษท 20 ถงตนทศวรรษท 30 รฐบาลเยอรมนหลายสมยไดนำ “หลกการการเตอนภยลวงหนา”

มาบรรจไวในนโยบายระดบชาต และหลกการนตอมาไดรบการขนานนามวา “สงคมพลเรอน”

* พ.ศ. 2475 Pigou ไดเสนอทฤษฎเศรษฐศาสตรเรอง “ตลาดทเกดขนภายใน” ในงานพมพของเขาทชอ

“เศรษฐศาสตรสวสดการ”

viii

YEARS AFTER RIO10

* ทศวรรษ 1930 โครงการนวดล (New Deal) ของประธานาธบดรสเวลสของสหรฐอเมรกา ทำใหมาตรฐาน

การครองชพประเทศตางๆ แยลง และมการเนนนโยบายการวางงาน

พ.ศ. 2489

* มการทำขอตกลงทวไปเกยวกบภาษและการคา (GATT) ขน โดยมพนฐานในการสงเสรมการคาเสร

พ.ศ. 2492

* ประธานาธบดแฮร เอส ทรแมน คดศพทคำวา “ดอยพฒนา” (under developed) หมายถงประเทศท

ยากจน เพอใหตรงขามกบคำวา “พฒนาแลว” (developed) ทหมายถงประเทศทรำรวย

ตลอดศตวรรษ 1950

* เกดสญญาณบอกเหตเบองตนแสดงใหเหนความเสยหายดานสงแวดลอมในกรงลอนดอน ลอสแองเจลลส

และเขตทมประชากรหนาแนนในประเทศอตสาหกรรม

พ.ศ. 2502

* โครงการพฒนาของสหประชาชาตไดพฒนาสรปแบบทสมบรณมากขน

ตลอดทศวรรษ 1960

* มความวตกกงวลเกยวกบสงแวดลอมเพมขนในหมนกวทยาศาสตรและคนทวไปในประเทศทพฒนา

แลว

พ.ศ. 2511

* มการจดตง Club of Rome ขน

* การเพมของประชากรมนษยทวโลกเปนทยอมรบกนวาเปนภยตออนาคตของมนษยชาต (Ehrlich เขยนไว

ในหนงสอชอ The Population Bomb)

* แกเรต ฮารดน (Garret Hardin) พมพบทความเรอง “The Tragedy of the Commons” เสนอแนวคด

เกยวกบการรบรและการวางแผนเกยวกบสงแวดลอมของมนษย

พ.ศ. 2512

* มนษยคนแรกไดไปเหยยบดวงจนทร

พ.ศ. 2515

* การประชมสงแวดลอมโลกครงท 1 เปนการประชมครงแรกของสหประชาชาตในประเดนดานสงแวดลอม

(สตอกโฮลม)

* “Limits to Growth” จดพมพโดย Club of Rome

* ธนาคารโลกยอมรบความลมเหลวดานการพฒนาทมงเนนแตความเตบโตทางเศรษฐกจ

* มการจดตงโครงการสงแวดลอมของสหประชาชาต (UNEP)

ix

YEARS AFTER RIO10

พ.ศ. 2522

* การประชมเกยวกบการเปลยนแปลงภมอากาศโลกครงแรกทกรงเจนวา ซงสรปวาการปลอยกาซคารบอน

ไดออกไซดอาจมผลกระทบระยะยาวตอภมอากาศ

พ.ศ. 2523

* คณะกรรมการบรนดท (Brandt Commission) (คณะกรรมการอสระดานการพฒนาระหวางประเทศ)

ซงม วลล บรนดท (Willy Brandt) เปนประธาน ไดออกรายงานเรอง “North-South, A Program for

Survival”

พ.ศ. 2526

* UNGAS จดตง “คณะกรรมการสงแวดลอมและการพฒนาโลก”

พ.ศ. 2527

* อบตเหตทางอตสาหกรรมฆาคนนบพนคนทเมองโบพาล อนเดย

พ.ศ. 2529

* เตาปฏกรณปรมาณรวและระเบดทเชอรโนบล

พ.ศ. 2530

* คณะกรรมการบรนดทแลนด (คณะกรรมการสงแวดลอมและการพฒนาโลก) รายงานเกยวกบ “Our

Common Future”

พ.ศ. 2534

* กลม 77 ประชมกนทกรงปกกงเรยกรองสทธในการพฒนา

พ.ศ. 2535

* การประชมสงแวดลอมโลกทกรงรโอ เดอ จาเนโร จดทำแผนปฏบตการ 21 (Agenda 21)

* การประชมคขนานภาคประชาสงคมกบการประชมสงแวดลอมโลก พมพรายงานเรอง “สนธสญญาทาง

เลอก”

* ตงคณะกรรมาธการการพฒนาอยางยงยนแหงสหประชาชาตขน เพอดแลการดำเนนงานตามแผนปฏบต

การ 21

* รายงานของ Pronk - Iglesias ซงนำเสนอบทบาทและโครงสรางของคณะกรรมาธการการพฒนาอยาง

ยงยนไมไดรบความสนใจ

* มการลงนามกรอบการประชมเกยวกบการเปลยนแปลงภมอากาศโลกในการประชมสดยอดวาดวย

สงแวดลอมและการพฒนาทกรงรโอ เดอ จาเนโร

x

YEARS AFTER RIO10

พ.ศ. 2537

* มการจดตงองคการการคาโลกทการประชมรอบอรกวยเกยวกบการเจรจาตอรองของ GATT ในฐานะท

เปนสถาบนทางกฎหมายระดบนานาชาต เพอดแลกรอบการทำงานเกยวกบกฎระเบยบและขอตกลงทาง

การคาทวโลก

พ.ศ. 2538

* การประชมสดยอดวาดวยดานการพฒนาสงคม

พ.ศ. 2540

* มการรเรมเกยวกบกระบวนการเจรจาระหวางประเทศ (กลม 77 สหรฐอเมรกา สหภาพยโรป) เพอใหม

การประชมเกยวกบการใหเงนสนบสนนเพอการพฒนา

พ.ศ. 2541

* การประชมเกยวกบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศของสหประชาชาตท กรงบวโนส ไอเรส

* การประทวงครงใหญทวโลกเพอยงยงการเจรจาของประเทศทพฒนาแลวเรองขอตกลงพหภาค เรองการ

ลงทน

พ.ศ. 2542

* การประชมครงท 54 ของ UNGAS เพอเรยกรองใหรฐบาลของประเทศตางๆ ใหการสนบสนนดานการเงน

เพอการพฒนาทจะจดขนใน พ.ศ. 2544

* คณะมนตรองคการการคาโลกประชมกนทซแอตเตล

* การประชมองคกรพฒนาเอกชนของโลก

พ.ศ. 2543

* การประชมองคกรครงแรกเพอเตรยมการจดประชมดานการเงนสำหรบการพฒนา

* ธรรมนญโลก (Earth Charter) ดานสงแวดลอม

* การประชมองคกรพฒนาเอกชนแหงสหสวรรษทกรงนวยอรค การนำไปส “เวทสมชชาสงคมโลก” (World

Social Forum)

* การประชมทกรงเฮกเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผลการเจรจาลมเหลว

* UNGAS เรยกรองใหมการประชมสดยอดดานสงแวดลอมทกรงโยฮนเนสเบรก ในพ.ศ. 2545 ภายใตหวขอ

“การประชมสดยอดวาดวยการพฒนาอยางยงยน”

* การเจรจาของ MAI ยงคงดำเนนตอไปทกรงปารส

xi

YEARS AFTER RIO10

ลำดบเหตการณสำคญๆ ทเกยวของกบการพฒนาในชวงระหวางป พ.ศ. 2485-2543

ลำดบเหตการณตางๆ ในชวง 58 ปทผานมา ซงมผลโดยตรงหรอโดยออมกบการพฒนาในดานตางๆ

ไดแก

* กจกรรมมนษย

* เหตการณตางๆ ทกอใหเกดการรบรและแนวความคดมนษยทเกยวกบสงแวดลอมสงคมและเศรษฐกจ

* กฎหมายและระเบยบตางๆ

* การประชมและองคกรทางการเมอง

ผเขยนไมอาจกลาวไดวาเหตการณตางๆ ทเลอกมาบนทกไวนมความครบถวนสมบรณ แตไดพยายามเลอก

มาเพอใหครบตามวตถประสงคของหนงสอเลมน “10 ป หลงการประชมทรโอ : วพากษการพฒนาอยางยงยน”

รวมถงประเดนทนาสนใจนาตดตามในบรบทของการพฒนา อกทงมเหตการณอนๆ อกมากมายทสมควรจะนำ

มากลาวไว ณ ทนเชนกน

พ.ศ. 2485 เหตการณสำคญ :

* การประกาศเจตนารมยของ “องคการสหประชาชาต” เปนการประกาศใชอยางเปนทางการครงแรกของ

คำวา “สหประชาชาต” ทประธานาธบดรสเวลสเสนอขนมา

พ.ศ. 2487 เหตการณสำคญ :

* ขอตกลงแบรดตน วดส (Bretton Woods Agreement) ซงทำใหมการจดตงธนาคารโลกและกองทน

การเงนระหวางประเทศขน

พ.ศ. 2488 เหตการณสำคญ :

* มการจดตงศาลโลกขนทกรงเฮก

* วนท 6 และ 9 สงหาคม มการทงระเบดปรมาณทประเทศญปน

* มการจดตงองคการยเนสโกทกรงลอนดอน

พ.ศ. 2489 เหตการณสำคญ :

* มการจดตงองคการอนามยโลก

* มการทำขอตกลงรวมกนดานภาษและการคา (GATT) ในลกษณะเฉพาะกาล เพอสงเสรมการเปดเสรทาง

การคา

* สมชชาใหญสหประชาชาตรบมตครงแรกของการประชมการใชพลงงานนวเคลยรอยางสนตและกำจด

อาวธนวเคลยรและอาวธอนๆ เพอการทำลายลาง

* Trygve Lie (นอรเวย) ไดรบเลอกใหเปนเลขาธการสหประชาชาตคนแรก

พ.ศ. 2491 เหตการณสำคญ :

* สมชชาใหญองคการสหประชาชาตรบคำประกาศสากลเกยวกบสทธมนษยชน

xii

YEARS AFTER RIO10

* มการเสนอแนวคดการศกษาดานสงแวดลอมตอองคการสหประชาชาต

* มการบงคบใช GATT

* มการจดตงการควบคมดแลการสงบศกของสหประชาชาต (UNTSO) ซงเปนการปฏบตงานดาน

สงเกตการณครงแรกของสหประชาชาตในปาเลสไตน

* คำประกาศสากลดานสทธมนษยชน

พ.ศ. 2496 เหตการณสำคญ :

* สภาสงคมและเศรษฐกจแหงสหประชาชาตรบมตทจะจดหาแผนททองขอกำหนดรวมกนทวโลก โดยม

อตราสวน 1:1,000,000

พ.ศ. 2502 เหตการณสำคญ :

* โครงการพฒนาของสหประชาชาตมความสมบรณแบบมากขน

พ.ศ. 2504 เหตการณสำคญ :

* มการจดตงกองทนสตวปาโลก

* องคการเกษตรและอาหาร (FAO) และยเนสโกเรมโครงการแผนทดนของโลก

พ.ศ. 2507 เหตการณสำคญ :

* รเรมการประชมของสหประชาชาตเรองการคาและการพฒนา

พ.ศ. 2511 เหตการณสำคญ :

* มการจดตง Club of Rome

พ.ศ. 2512 เหตการณสำคญ :

* มการจดตงองคกรควบคมชนบรรยากาศและมหาสมทรแหงชาตขน

พ.ศ. 2513 เหตการณสำคญ :

* วนสงแวดลอมโลกครงแรก

* มการจดตงหนวยงานดานการปกปองสงแวดลอมขน

พ.ศ. 2514 เหตการณสำคญ :

* GATT จดตงกลมมาตรการสงแวดลอมและการคาสากลขน

พ.ศ. 2515 เหตการณสำคญ :

* การประชมสดยอดวาดวยสงแวดลอมโลกครงท 1 เปนการประชมครงแรกของสหประชาชาตเกยวกบ

สงแวดลอม (กรงสตอกโฮลม)

* มการสงดาวเทยมแลนดแซทดวงแรกขนสวงโคจร

* “ขอจำกดดานการเจรญเตบโต” จดพมพโดย Club of Rome

xiii

YEARS AFTER RIO10

พ.ศ. 2516 เหตการณสำคญ :

* การลงนามในอนสญญาเรองการคาระหวางประเทศของสตวและพชทใกลจะสญพนธ

* เรมโครงการสงแวดลอมของสหประชาชาต

พ.ศ. 2518 เหตการณสำคญ :

* มการรบรองอนสญญาตางๆ เกยวกบสงแวดลอมหลายๆ ดาน เชน

พ.ศ. 2514 อนสญญาเกยวกบเขตนำทวมถงกบความสำคญระดบนานาชาต

พ.ศ. 2515 อนสญญาเกยวกบการปองกนการเกดมลภาวะทางทะเล อนเนองมาจากการทงของเสยและ

สงอนๆ ลงในทะเล

พ.ศ. 2516 อนสญญาเกยวกบการคาระหวางประเทศของสตวปาและพชทใกลจะสญพนธ

* UNEP จดตงระบบควบคมสงแวดลอมโลก (GEMS)

พ.ศ. 2519 เหตการณสำคญ :

* การประชม HABITAT ครงท 1 เปนการประชมของสหประชาชาตเกยวกบการตงถนฐานของมนษย

* มการจดตงองคกร UNIFEM ขนเพอสนบสนนสทธสตร

พ.ศ. 2521 เหตการณสำคญ :

* เจมส โทบน เสนอใหมการจดเกบภาษสงแวดลอมทวโลกขนเปนครงแรก

พ.ศ. 2522 เหตการณสำคญ :

* สมชชาใหญสหประชาชาตยอมรบอนสญญาเกยวกบการลดการกดกนสตรในทกรปแบบ

* การประชมเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกครงท 1 ทกรงเจนวา สรปวาการปลอยกาซ

คารบอนไดออกไซดมผลกระทบในระยะยาวตอสภาพภมอากาศ

พ.ศ. 2523 เหตการณสำคญ :

* คณะกรรมการบรนดท (คณะกรรมการอสระดานการพฒนาสากล) ซงมนายวลล บรนดท เปนประธาน

รายงานเรอง “เหนอ-ใต : โครงการเพอความอยรอด” เชอมโยงความเสมอภาคทางเศรษฐกจเขากบการ

พฒนาและเปนจดเรมตนของแนวความคดเกยวกบการพฒนาอยางยงยน

* UNEP เรมโครงการกลยทธการอนรกษโลก

พ.ศ. 2524 เหตการณสำคญ :

* ไอบเอม เปดตวคอมพวเตอรสวนตว (Personal Computer) ของบรษท

* การพมพแผนสดทายของโครงการแผนทดนของโลก ซงจดทำโดย FAO

พ.ศ. 2525 เหตการณสำคญ :

* อนสญญาสหประชาชาตเกยวกบกฎหมายทางทะเล

xiv

YEARS AFTER RIO10

พ.ศ. 2527 เหตการณสำคญ :

* คอมพวเตอรสวนตวรน AT ของไอบเอม เรมทจะมบทบาททสำคญในการคำนวณทางวทยาศาสตรทใช

กบคอมพวเตอรตงโตะ

พ.ศ. 2528 เหตการณสำคญ :

* มการจดตงแผนปฏบตการปาเขตรอนขน (TEAP)

* มการทำขอตกลงเกยวกบการทำไมเขตรอนสากลทกรงเจนวา เพอจดทำกรอบการทำงานทมประสทธภาพ

ในการใชปาเขตรอนแบบยงยน

พ.ศ. 2530 เหตการณสำคญ :

* คณะกรรมการบรนดทแลนด (คณะกรรมการโลกดานสงแวดลอมและการพฒนา) รายงานเกยวกบ

“อนาคตรวมกนของเรา” ซงใหคำจำกดความของ “การพฒนาอยางยงยน” และนำเสนอแนวทางการ

พฒนาอยางยงยน

* มการจดตงสภาบนเพอการสอสารโลกขน เพออำนวยความสะดวกใหกบองคกรพฒนาเอกชน

* กลมทำงานเฉพาะกจไดรบการขอรองจากทประชมกรรมการบรหาร UNEP ใหศกษาดานความหลาก

หลายทางชวภาพ

* การประชมเบลลาจโอ นกวทยาศาสตรชใหเหนถงผลของการทระดบนำทะเลสงขน ซงจะมผลมากกวาผล

โดยตรงดานอณหภมตอการเปลยนแปลงสภาพอากาศแถบชายฝงทะเล

* มการลงนามสนธสญญามอนทรออล

พ.ศ. 2531 เหตการณสำคญ :

* การประชมครงแรกของกลมทำงานเฉพาะกจ กลมเหนดวยกบการทจะใหมการประชมเพอคมครองทอย

อาศยในธรรมชาตภายในกรอบงานระดบชาต

* การประชมทเกยวกบชนบรรยากาศทเปลยนแปลง : นยทเกยวกบความมนคงของโลก โตรอนโต เรยกรอง

ใหมการจดตงกองทนชนบรรยากาศโลกทอยางนอยทสดควรไดรบเงนสนบสนนบางสวนจากภาษของการ

บรโภคเชอเพลงจากซากพชซากสตวของประเทศอตสาหกรรม

* การประชมระหวางรฐบาลเกยวกบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ ซงจดโดย UNEP และองคกร

อตนยมวทยาโลก (WMO)

* การประชมทเวยนนาในป พ.ศ. 2528 เพอคมครองชนโอโซน

พ.ศ. 2532 เหตการณสำคญ :

* การทำลายกำแพงเบอรลน (9 พฤศจกายน) รสเซยเรมแยกตวออกเปนรฐอสระเลกๆ

* การประชมของประเทศเลกๆ เกยวกบการเพมขนของระดบนำทะเลทมลดฟส

xv

YEARS AFTER RIO10

* ทประชมใหญสหประชาชาตตดสนใจทจะจดการประชมเกยวกบสงแวดลอมและการพฒนาใน พ.ศ. 2535

* การบงคบใชสนธสญญามอนทรออลเกยวกบสารตางๆ ททำใหชนโอโซนบางลง

พ.ศ. 2533 เหตการณสำคญ :

* การประชมครงแรกของกลมทำงานเฉพาะกจ เพอเจรจาตอรองเนอหาของสนธสญญาความหลากหลาย

ทางชวภาพ

* ขอตกลงโลกเกยวกบปาไม ซงเสนอโดย นายโอลา อสเดน (Ola Ullsten) นายกรฐมนตรสวเดน

* การประชมปาไมเขตรอน ซงเปนผลตอการเจรจาตอรองใน พ.ศ. 2535 ของการประชมสดยอดกลม

ประเทศจเจดทฮสตน

* การประชมเรองปาไมท UNCED ซงมาเลเซยคดคานไมเหนดวย

* การประชมของประเทศกำลงพฒนาบางประเทศเกยวกบปญหาสงแวดลอมโลก ซงกลาววาเปนความรบ

ผดชอบของประเทศอตสาหกรรมทกอใหเกดการเปลยนแปลงดานสภาพภมอากาศ

* การประชมครงท 4 ของ IPCC จดขนทสวเดนเพอรบรองอยางเปนทางการรายงาน ทคาดวาตาม

สถานการณทเปนอยภายใน พ.ศ. 2548 อณหภมของโลกจะเพมขน 1 องศาเซลเซยสจากตวเลขท ประมาณ

พ.ศ. 2533 และเพมขน 3 องศาเซลเซยส กอนครสตศตวรรษท 21 จะสนสดลง

* การประชมภมอากาศโลกครงท 2 ในเจนวา ประเทศตางๆ 137 ประเทศตกลงทจะเจรจาตอรองเนอหา

ในสนธสญญาภมอากาศโลก

* การประชมสดยอดโลกเกยวกบเดก

* UNDP จดทำดชนการพฒนามนษยขน

พ.ศ. 2534 เหตการณสำคญ :

* เอกสารขอเทจจรงเกยวกบการคาและสงแวดลอม ซง ASEAN รองขอจาก GATT

* การประชมเตรยมการ UNCED ครงท 2 องคกรพฒนาเอกชนและประเทศตะวนตกเพมแรงกดดน

มากขน

* คณะกรรมาธการเพอเจรจาตอรองระหวางรฐบาล การประชมจดขนโดยกลมทำงานเฉพาะกจเพอจดทำ

อนสญญาทเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพในการประชมครงสดทาย

* การประชมครงแรกของคณะกรรมาธการเพอการเจรจาตอรองระหวางรฐบาล

* ประเทศในกลม OECD ยอมรบความรบผดชอบทเกยวกบการเปลยนแปลงของภมอากาศ

* มหาอำนาจหลายประเทศลงนามในธรรมนญโลกซงผกมดตวเองใหฟนฟสงแวดลอม

xvi

YEARS AFTER RIO10

พ.ศ. 2535 เหตการณสำคญ :

* การประชมสดยอดของสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนาทรโอ เดอ จาเนโร โดยม นายมวรส

สตรอง เปนประธาน ไดจดทำแผนปฏบตการ 21 อนสญญาดานความหลากหลายทางชวภาพ อนสญญา

กรอบการทำงานดานการเปลยนแปลงของภมอากาศ และคำประกาศของการประชมทรโอ

* จดตงคณะกรรมการสหประชาชาตดานการพฒนาอยางยงยน เพอดำเนนการตาม แผนปฏบตการ 21

* อนสญญาดานความหลากหลายทางชวภาพเปดใหลงนามทการประชมสดยอดทรโอ สหรฐอเมรกาปฏเสธ

ทจะลงนาม

* ความรเรมโครงการปาเพออนาคต สหรฐอเมรกาประกาศโครงการนออกมาในการประชมสดยอด

สงแวดลอมทรโอ เพอเสรมความชวยเหลอใหกบการอนรกษปาฝน

* องกฤษและเยอรมนเรยกรองใหรฐมนตรทเขารวมการประชมประเทศผผลตนำมนในตะวนออกกลาง

สนบสนนอนสญญาดงกลาว

* ประเทศกำลงพฒนามมตทเกยวของกบแผนปฏบตการ 21 ของการประชมทรโอ และยอมรบขอตกลง

ทกขอทเหมาะสมทประเทศตางๆ เหนพองดวย

* มการจดพมพผงของโลกแบบดจตอล

* จดทำสนธสญญาเบเซล พ.ศ. 2532 ทเกยวกบการควบคมการเคลอนยายขามพรมแดนของขยะอนตราย

และการกำจดขยะเหลานน

* อนสญญากรอบการทำงานเกยวกบการเปลยนแปลงของภมอากาศ ซงมการลงนามกนในการประชมของ

สหประชาชาตทเกยวกบสงแวดลอมและการพฒนาทรโอ เดอ จาเนโร

พ.ศ. 2536 เหตการณสำคญ :

* การปดกนระหวางประเทศในซกโลกเหนอและประเทศในซกโลกใตถกทำลายลงโดยการเจรจาทวภาค

ซงรเรมโดยอนเดยและองกฤษ

* มการเรมตนเจรจาเกยวกบขอตกลงดานการตดไมในเขตรอนสากล

* บราซล กานา อนโดนเซย และมาเลเซย เรยกรองใหขอตกลงใหมครอบคลมถงปาเขตอบอนดวย

* คณะกรรมาธการระหวางรฐบาลเกยวกบความหลากหลายดานชวภาพ ซงจดโดย UNEP

* การประชมโลกเกยวกบสทธมนนษยชน

พ.ศ. 2537 เหตการณสำคญ :

* มการจดตงองคการการคาโลกในการประชมเจรจาตอรองทอรกวยของ GATT เพอใหเปนองคกร

กฎหมายสากลในการจดการดานกรอบการทำงานสากลเกยวกบกฎเกณฑและขอตกลงทางการคา

* การประชมสากลเกยวกบประชากรและการพฒนา

xvii

YEARS AFTER RIO10

* การประชมสากลของสหประชาชาตเกยวกบการพฒนาอยางยงยนของประเทศกำลงพฒนาทเปนเกาะ

เลก

* การประชมสากลเกยวกบการลดภยพบตทางธรรมชาต

พ.ศ. 2538 เหตการณสำคญ :

* การประชมสตรโลกทกรงปกกง

* การประชม FAO ทกรงโรม

* การประชมระหวางรฐบาลเกยวกบปาไดจดการประชมครงท 3 ของคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยาง

ยงยนทกรงนวยอรค

* ประธานาธบดฟลปปนสออกกฎหมายเพอควบคมดแลการแสวงโชคทางชวภาพ

* การประชมครงแรกขององคกรสนบสนนใหคำแนะนำดานวทยาศาสตร เทคนคและเทคโนโลย

* มการจดตงกลมทำงานดานความปลอดภยทางชวภาพทกรงจาการตา

* การประชมรอบแรกของการประชมของฝายตางๆ ของ FCCC ทกรงเบอรลน

* อนเดยทำลายภาวะชงกงนในการเจรจาเร องการลดการปลอยสารพษ โดยเรยกรองใหประเทศ

อตสาหกรรมลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดลง 20% ภายใน พ.ศ. 2543

* การประชมของสหประชาชาตครงท 9 เกยวกบการปองกนอาชญากรรมและการปฏบตตอผกระทำผด

พ.ศ. 2539 เหตการณสำคญ :

* การประชม HABITAT 2 ทอสตนบล

* เปรและสวสเซอรแลนดใหเงนสนบสนนกลมทำงานเพอทบทวนองคกรและเครองมอทมอย ในการทำปาไม

* มการบงคบใชกฎหมายทควบคมแหลงพนธกรรมภายในประเทศสนธสญญาแอนดน ซงหมายถงประเทศ

โบลเวย โคลมเบย เอลซาวาดอร เปรและเวเนซเอลา

* การประชม SBSTTA 2

* การประชมสดยอดเกยวกบอาหารไทย

* การประชมครงท 9 ขององคกรสหประชาชาตวาดวยการคาและการพฒนา

* รอบท 2 ของการประชมของฝายตางๆ ทขนกบ FCCC ทกรงเจนวา

พ.ศ. 2540 เหตการณสำคญ :

* รายงานของ นายอลกอร ตอสหประชาชาตทรโอ + 5 ความคดเหนทกวางขนเกยวกบการสนบสนนมตของ

แผนปฏบตการ 21

* ไมมการตกลงกนในเรองใดๆ ในการประชมครงท 4 และเปนครงสดทายของ IPF ทกรงนวยอรคใน

เดอนกมภาพนธ

* ท CSD-5 IPF เสนอทางเลอกซงไมจำเปนตองเหนรวมกนเฉพาะเรอง

xviii

YEARS AFTER RIO10

* คณะกรรมธการการพฒนาอยางยงยนจดการประชมระหวางรฐบาลเกยวกบปาไม เพอเสนอรายงานขน

สดทายใน CSD-8 ใน พ.ศ. 2543

* สภาสงสหรฐผานมตเบรด - เฮเจล (Byrd - Hagel Resolution) ซงมใจความวา สหรฐอเมรกาจะไม

รบรองสนธสญญาเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หากสนธสญญานนไมรวมขอผกมดทมตอ

ประเทศกำลงพฒนา

* ผผลตรถยนตของสหรฐ บรษทนำมนและสหภาพการคา ทำการโฆษณามลคา 13 ลานดอลลาร รณรงควา

สนธสญญาเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะทำใหสนคาพงสงขนลบลว

* ญปนเสนอการลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดลง 5% ตำกวาระดบในป พ.ศ. 2533 ภายใน พ.ศ.

2551-2555 ญปนเหนชอบทจะลดลง 6% สหรฐอเมรกา 7% และ สหภาพยโรป 8% ตำกวาระดบ ในป

พ.ศ. 2533

* การประชมรอบท 3 ของการประชมของฝายตางๆ ของ FCCC เกยวกบสนธสญญาเกยวโตดานการ

เปลยนแปลงของภมอากาศ

* กลม 77 สหรฐอเมรกา สหภาพยโรป เรมกระบวนการนานาชาตสำหรบการประชมดานการเงนเพอการ

พฒนา

พ.ศ. 2541 เหตการณสำคญ :

* การประชมของสหประชาชาตเกยวกบการเปลยนแปลงดานภมอากาศทบวโนส ไอเรส

* พธสารเกยวโตเปดใหลงนามทนวยอรค

* การประชมครงท 8 ขององคกรสนบสนนทกรงบอนน ซงเนนการคาทปลอยสารพษ

* การประทวงขนาดใหญทวโลกเพอยบยงขอตกลงหลายฝายเกยวกบการลงทน ซงเจรจาเกยวกบประเทศ

ทพฒนาแลว

พ.ศ. 2542 เหตการณสำคญ :

* การประชมองคกรพฒนาเอกชนโลก ซงจดขนทแคนาดาเพอสนบสนนการวางแผนเกยวกบ “สมชชา

ประชาชน”

* การประชมของสหประชาชาตเกยวกบการเปลยนแปลงของภมอากาศทกรงบอนน

* IFF-3 การประชมครงสดทายกอนการประชมใหญทเสนอรายงานตอคณะกรรมาธการการพฒนาอยาง

ยงยนทกรงเจนวา

* การประชม SBSTTA-4

พ.ศ. 2543 เหตการณสำคญ :

* ธรรมนญโลก (Earth Charter)

xix

YEARS AFTER RIO10

* การประชมประจำสหสวรรษขององคกรพฒนาเอกชนทนวยอรค เตรยมการสำหรบ “เวทสมชชา

สงคมโลก”

* การประชม UNDPI/NGO ทนวยอรค เพอเสรมสรางความแขงแกรงใหกบสงคมพลเรอนในการปฏบต

งานของสหประชาชาต

* การขาดประชามตในชวง IFF-2 ทเจนวา ยงคงดำเนนตอไป

* การประชมทกรงเฮกเกยวกบภมอากาศ การเจรจาชงกงน

* การประชมองคกรครงแรกเพอเตรยม “สาระ” ของการสนบสนนดานการเงนสำหรบการพฒนา

* UNGAS ตดสนใจทจะจดการประชมสงแวดลอมโลกครงตอไปทกรงโยฮนเนสเบรก ใน พ.ศ. 2545 ภายใต

หวขอ “การประชมสดยอดโลกวาดวยการพฒนาอยางยงยน”

* การประชม MAI ยงคงดำเนนตอไปทกรงปารส

1

YEARS AFTER RIO10

การพฒนา

บางครงประโยคงายๆ สามารถสรางความสนกสนานจนเราจดจำไดนาน เชน การประชมของนกพฒนาใน

ทวปยโรป นกพฒนาอาวโสจากทวปแอฟรกากลาวขนวา “รไหม มนตลกสนดทพวกทานมปญญาผลตนาฬกาออกมาขาย

ไดเปนลำเปนสน แตพวกเรากลบเปนคนทมเวลามากกวาทาน” ทกคนหวเราะและชนชมความคดทแหลมคมของ

ทานผเฒา ทำใหการประชมในวนนนยตลงไดในสบนาทตอมา ความจรงทแฝงอยในประโยคนนกคอ ทงตวทฤษฎและ

เครองมอในการพฒนาเพอชวยเหลอประเทศ “ยากจนกวา” ทงหลายนน ไมใชสตรสำเรจทจะประยกตใชไดในทกๆ ท

เรองตลกไมใชประเดนของนาฬกา แตทวาคอ “คนทพฒนาแลว” เหลานนตางหากซงเปนปญหาของโลกทตองเผชญ

กบความเปนจรงและประเดนความขดแยงตางๆ ทเกยวของในดานการพฒนาและสงแวดลอม

สำหรบประชากรในประเทศกำลงพฒนา ซงอาจยกเวนชนชนกลางสวนใหญและชนชนสง ความหมายของ

เวลามนยทแตกตางกนไป เวลาและขอจำกดของเวลาเปนพนฐานของทกสง ทงในแงของการมเวลาพอทจะตดสนใจ

ใหถกตองวา การเปลยนแปลงรปแบบใดจะดและมประสทธภาพทสด (ไมใชการเปลยนแปลงใดทำไดเรวและม

ประสทธผลมากทสด) เวลาคอหวใจของความทรงจำรวมของชมชนซงไมตองใชนาฬกาทแบงเวลาออกเปนหนวยวด

ยอยๆ แตเวลาดำเนนไปอยางไมสนสดขนกบฐานประสบการณของแตละคนไป การใชเวลาไมเพยงแตจะเปน

ตวกำหนดความรของแตละบคคลเทานน แตยงรวมถงความสามารถในการหยงรวาอะไรดและจำเปนตอชมชนไดดวย

และเมอเปรยบเทยบกนแลว กระบวนทศนการเปลยนแปลงสสงทดกวาของผคนทคดวา “ตนพฒนาแลว” ขนอยกบ

การนยามความหมายของเขา จรงหรอทคนเหลานนตองการจะอนรกษโลกใบนใหพนจากการทำลายจากนำมอของ

มนษยและเพอมนษยชาตอนๆ เพราะในทางตรงกนขามเขากลบสรางชองวางระหวางสงทเขาตองการทำกบสงทจะตองทำ

และขยายชองวางหางไกลออกไปทกขณะ

แตยงมการผลตนาฬกามากขนเทาไร เวลาทจะมเพอแกปญหาของโลกกกลบนอยลงเทานน มมมองใหมๆ

เก ยวกบเวลาและการดำเนนชวตใหมๆ ดจะมาพรอมกบจำนวนนาฬกาท เพ มข นตลอดเวลา ซ งช ใหเหนถง

ความเขาใจทแตกตางกนไปของการเปลยนแปลงดวยวธการทดกวา ภายใตศกยภาพและความสามารถของแตละ

บคคลทมความสำคญตอบรบทของการพฒนา ในขณะทชองวางทางความคดขยายกวางขนทกท ระยะหางระหวาง

ทางเลอกตางๆ ทเปนไปไดกบกระบวนทศนการพฒนาในปจจบนกยงขยายกวางขนเรอยๆ กระนนมนษยชาต

บทท ๑ววฒนาการแนวคดการพฒนา

2

YEARS AFTER RIO10

* คำวา “แนวคดการพฒนาแบบทรแมน” (The Truman Doctrine) กเหมอนกบศพทเฉพาะอน ๆ เชน “กระบวนทศนของทรแมน” (The Truman’s development paradigm)

เก ดจากการใช ในวงกวางจนกลายเปนวลเฉพาะไป แนวคดทางการเมอง การประกาศใหทร แมน เป นเจ าของความคดแตเพยงผ เด ยวจงไมถ กตองนก

แตเพราะมการนำเอาแนวคดนมาใชเปนครงแรกในสมยททานเปนประธานาธบด แนวคดน จงไดผกตดกบการบรหารของรฐบาลทรแมนไปดวย

ยงคงตองแสวงหาทางเลอกตอไป เพราะในปจจบนความเขาใจและวธการดำเนนการเกยวกบการพฒนามงเนนการเพม

ขนของทงการผลตและการบรโภค ซงเปนตวเรงสำคญททำใหเกดวกฤตของสงแวดลอมตางๆ

เรมแรกของการพฒนา

แนวคดทอธบายความหมายของคำวา “สงคมทดกวา” ดวยการเชอมโยงกบเรอง การพฒนา (เศรษฐกจ) และ

ผลผลตนนเปนเรองคอนขางใหม ในวนท 20 มกราคม พ.ศ. 2492 ประธานาธบด แฮร เอส ทรแมน ไดกลาวสนทรพจน

ในพธสาบานตนเขารบตำแหนงประธานาธบดสหรฐอเมรกาสมยทสองวา ประชาชนอเมรกาตองใหความสนใจกบ

สภาพปญหาของประเทศทยากจนกวา รวมทงรายไดตอหวทตำกวาของประชากรในประเทศเหลานนเมอเทยบกบชาว

อเมรกน เขาเรยกกลมประเทศเหลานนวา “พนทดอยพฒนา” (Truman: 1366) เพอใหแตกตางจากอเมรกา ซงมระดบ

มาตรฐานความเปนอยสงทสดในโลกในขณะนน สหรฐอเมรกาเพงจะชนะสงครามโลกครงทสอง มอตราการเตบโต

ของประชาชาตในชวงระหวางสงครามและทนททสงครามสนสดพงสงขนอยางทไมเคยปรากฎมากอน สงผลใหรายได

ตอหวของคนอเมรกนเพมขนถง 1,400 ดอลลารสหรฐ ในขณะทประชากรมากกวาครงหนงของโลกมรายไดตอหวตำกวา

100 ดอลลารสหรฐตอป (Sachs 1999:8)

เนองจากประธานาธบดทรแมนมฐานคดดานการเมองสบทอดจากแนวคดเรองภาวะเศรษฐกจตกตำครงใหญ

(Great Depression) และแนวทาง “นวดล (New Deal)” ของประธานาธบดรสเวลส เขาจงมมาตรฐานทาง

จรยธรรมสงและเรยกรองใหสงคมเปนเชนนนดวย บนโตะในหองทำงานรปไขของเขามปายเขยนคำขวญ วา “The buck

stops here” ซงหมายความวา “ขาพเจาจะเปนผรบผดชอบแตผเดยว” ปายอนนบงบอกไดถงความเชอของเขาทวา

เหนอสงอนใดการพฒนาและความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจจะตองมงประโยชนเพอประชาชน ดวยความเชอเชนน

ประธานาธบดทรแมนจงบรหารประเทศราวกบวายงคงเปนผนำชมชนมากกวาเปนผบรหารดานเศรษฐกจ ดงทผนำ

รฐบาลหลายๆ ทานเปนอยในตอนน วสยทศนของการพฒนาทรฐบาลของทรแมนนำไปใชเนนการสรางสนตสข

ใหเกดขนบนโลก โดยการยกระดบมาตรฐานความเปนอยของประชากรโลกทงปวงใหดขนถงระดบทไมจำเปน

ตองใชวธจดการความขดแยงแบบเดม เชน สงครามและความกาวราวอนเปนทางออกในการแกปญหาอกตอไป

แนวคดพนฐานของกระบวนทศนทางการเมองของเขาใหความสำคญตอความสมพนธระหวางรายไดประชากรตอหว

และความสำเรจของการพฒนาชมชน รายไดประชากรตอหวสงแปลวาชมชนมการพฒนาดแลว หากรายไดตอหวตำ

หมายถงการพฒนาชมชนประสบความลมเหลว*

3

YEARS AFTER RIO10

แตทวาความคดทจะพฒนาโลกนเพอใหเกดความมงคงแลวสนตสขจะตามมาแบบสหรฐอเมรกานน ยงม

ขอบกพรองอยางมากเกยวกบการพยายามอธบายสภาพเงอนไขทางสงคมดวยมตทางเศรษฐศาสตร ความคดดงกลาว

จะมการประเมน วเคราะหและตดสนสภาพการณของการพฒนาทมอย มากมายหลายหลากในมมมองเดยว

ภายใตวธคดแบบอเมรกนโดยการบงการจาก “มอทมองไมเหน” (invisible hand) ของตลาดเสร ในเวลาตอมา

รปแบบการพฒนาดงกลาวดำเนนไปโดยมองไมเหนคณคาของประโยชนของสวนรวมอนๆ ถกลดความสำคญลง

มมมองแบบ “ความฝนของคนอเมรกน” กไดเขามาแทนทการใชชวตอยางมจรยธรรมแบบดงเดมทมความแตกตาง

หลากหลายของพวกเขา เกดการสญเสยความหลากหลายทางวฒนธรรมอยางรวดเรวไปทวโลกและตามมาดวยปญหา

สงคมนานปการในประเทศกำลงพฒนาทเกดขนจากการนำเอาทฤษฎตลาดเสรของ อดม สมธ มาใชปฏบต ซงแตโดย

ลำพงแลวทฤษฎนกไมอาจแกปญหาทงหมดได

ในปทประธานาธบดทรแมนกลาวสนทรพจนเขารบตำแหนง องคกรตางๆ ของรฐบาลกไดรบเอาวสยทศน

ของการสราง “โลกทพฒนาแลว” มาใช นนคอ การเตบโตทางเศรษฐกจแบบไดรบการชนำ เนองจากรายไดประชากร

ตอหวทตำกวามาตรฐานอเมรกน หมายถง ความขาดแคลนขดสน จงจำตองสรางความมงคงอยดกนด การดำเนน

นโยบายตาม นวดล (New Deal) และแผนการมารแชล (The Marshall Plan) เพอฟนฟยโรปหลงสงคราม ทำให

สหรฐอเมรกา (และยโรปบางสวน) ไดชนำระบบเศรษฐกจดวยการเขาแทรกแซงโดยหนวยงานภาครฐ การดำเนน

การของโครงการท งสองไดแสดงใหเหนวา นโยบายลกษณะเชนน ทำใหอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

และเกดผลกำไรสงมากอยางไมเคยมมากอน ดงปรากฏชดเจนในรายงานของธนาคารโลกระหวางป พ.ศ. 2491-2492

วา “ความแตกตางของชองวางรายไดประชากร แสดงใหเหนถงความจำเปนเรงดวนทจะตองยกระดบมาตรฐาน

ความเปนอยในประเทศดอยพฒนาซงเปนทางออกเดยวในการแกปญหาน”

ในระยะแรกๆ การยกฐานะความเปนอยโดยการเรงการเตบโตดานเศรษฐกจไดกลายเปนเปาหมายหลก (ในทาง

หลกการแตอาจไมใชในทางปฏบต) ของรฐบาลเกอบทกรฐบาลของประเทศสวนใหญภายใตองคการความรวมมอ

ทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organization for Economic Cooperation and Development - OECD) แนวคดน

แพรขยายไปทว รวมถงประเทศทมการปกครองโดยระบบสงคมนยม และ/หรอ ลทธมารกซ/เลนน จนถงชวงกลาง

ทศวรรษท 50 เศรษฐกจและการพฒนาไดกลายเปนเรองทแยกออกจากกนไมได และปลายทศวรรษนการพฒนา

ความจำเปนทจะตองมชอทสะดวกในการเรยกเกดขนมาเพราะวา มแนวคดการพฒนาอนๆ ทเกดขนกอนในประวตศาสตรของมนษยชาต ความคด เรองตลาดเสรของ อดม สมธ

(Adam Smith) รวบรวมรปแบบวธคดเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจ ทฤษฎของคารล มารกซ (Karl Marx) ทปรากฏใน “Das Kapital” และ “Das Kommunistische

Manifest” เปนแนวคดการพฒนาเศรษฐกจและสงคม นกปรชญา สงคม เชน นชเช (Nietzsche) ในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 และการเคลอนไหวของ “Die Wandervoegel”

ในตอนตนครสตศตวรรษ ท 20 นำไปสแนวคดเร องการพฒนาและการบรโภคในยโรป การเคลอนไหวของกลมตอตานการเปลยนแปลงและกลมอนรกษนยม

ทอภปรายถกเถยงประเดนตางๆ เกยวกบการพฒนา ในชวงครสตศตวรรษท 19 ในสหรฐอเมรกา นำไปสการกอตงปาสงวนแหงชาตตางๆ ขน (เชน ปาสงวนแหงชาต Yellowstone)

แนวคด “ธรรมาธปไตย/ธรรมรฐ” (Good Governance) ของนกสงคมนยมเยอรมนในทศวรรษท 30 และแนวคด “Internalized Market” ของ พจ ในป พ.ศ. 2475

ตางกเปนตวอยางของความพยายามทจะอธบายกระบวนทศนตางๆ เกยวกบการพฒนา

4

YEARS AFTER RIO10

กเปลยนจดเนนไปในขณะทมการพยายามทจะลดความยากจนในยโรปตะวนตกสวนใหญภายใตความเชอทวา “สนตสข

ของโลกเกดขนจากการพฒนาเพอขจดความยากจน” กลายเปนเรองของ “การพฒนาเศรษฐกจเพอเพมพนความ

มงคงอยดกนดโดยการผลตใหมากขน” จนแมกระทงในปจจบนสาระโดยสรปเกยวกบการพฒนากคอ พวกเรายงคง

ตดอยกบวธคดการพฒนาแบบนแมวาจะมเหตการณตางๆ มากมายทบบใหมนษยชาตหนมาพจารณาและเรยกรอง

ใหมการเปลยนวธคด รฐบาลของแตละประเทศสวนใหญในปจจบนยงคงประเมนพจารณาขอดขอดอยในการตดสนใจ

เพอบรหารประเทศอยบนฐานคดดงกลาว

อปสรรคดานแรก

ความสำเรจของแนวคดการพฒนาของทวปยโรปไมสามารถเกดขนไดอกโดยงายในประเทศอนๆ หลง

สงครามโลกครงทสองสนสดลงมการปลดปลอยประเทศอาณานคมใหเปนเอกราช รฐบาลของประเทศเกดใหมเหลาน

ตางกรบเอาวธคดของทรแมนมากำหนดนโยบายเพอผลกดนใหประเทศของตนมการเพมผลผลตมากขน ในป พ.ศ.

2492 เนหร (Nehru) ผนำประเทศอนเดยกลาวหลงจากไดรบเอกราชสะทอนใหเหนถงความตงใจของประเทศโลก

ทสามทจะเขารวมในยคสมยของการพฒนา “ปญหาไมไดอยทแนวคดทฤษฏ ระบบไหนกตามทกอใหเกดผลสำเรจ

กอใหเกดการเปลยนแปลงอยางทตองการและทำใหประชาชนพอใจ ไมวาจะเปนระบบคอมมวนสต สงคมนยมหรอ

ทนนยม ระบบนนกจะเจรญงอกงามหยงรากลกเอง... ปญหาทเราเผชญอยทกวนนคอ การยกฐานะความเปนอยของ

ประชาชนใหดขน... (Sachs 1999:5)”

แตทวา ดวยขนบธรรมเนยมประเพณทางสงคมและจรยธรรมในประเทศเหลานน ซงแตกตางจากประเทศ

ในทวปยโรป แนวคดการพฒนาของยโรปจงเหมาะสมกบประเทศทมกลมประชากรขนาดใหญ มพนฐานการผลตเชง

อตสาหกรรมและประชาชนสวนมากใหความสำคญแกเศรษฐกจอยแลว และไดรบแรงจงใจจากสหรฐอเมรกาให

เกดความมงมนเพมขนเทานน ในทางตรงกนขาม ประเทศโลกทสามยงไมพรอมในเชงโครงสรางทจะรบแนวคดใหม

ดานการพฒนาไปลงมอดำเนนการ ในเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2492 คณะผแทนของธนาคารโลกทเดนทางไปทวป

อเมรกาใต ไดรายงานเกยวกบประเทศโคลมเบยไววา “หากจะกำจดวงจรอบาทวแหงความยากจน ความโงเขลา

ทพพลภาพ รวมทงการผลตทตกตำได กจะตองลงมอแกไขระบบเศรษฐกจ การศกษา สขภาพ ทอยอาศย อาหาร

และการผลตอยางจรงจง” (IBRD 1950:XV) นยของรายงานนไดเปนหลกในการกำหนดโครงการพฒนาตางๆ

ของธนาคารโลก โดยมไดมองศกยภาพในการพฒนาและขดความสามารถของภมภาคใหเชอมโยงเขากบดาน

วฒนธรรมและสงคม หากมองเหนแตความเชอมโยงกบ “เศรษฐกจ” ในภมภาคเทานน วถชวต วฒนธรรม

ภมปญญาทองถนไดกลายเปนสวนเกนของการพจารณา ชวงเวลายสบปตอจากนน วสยทศนเกยวกบการพฒนาและ

ความเจรญแบบอเมรกนไดแผอทธพลครอบงำความคดในสงคมของนานาประเทศ โดยเรมจากประเทศโลกทสามและ

ในเวลาตอมา กขยายอทธพลเขาไปเปลยนวสยทศนของสงคมประเทศยโรปทมตอประเดนการพฒนาและความ

5

YEARS AFTER RIO10

เจรญมงคง

การตความหมายการพฒนาทแตกตางเปนครงแรก

ประเทศในยโรปตะวนตกไดพยายามเสนอทางเลอกตางๆ ทจะนำไปสการพฒนาท เรยกวา “ระบบเศรษฐกจ

ตลาดเพอสงคม” (Social Market Economy) ทไมประเมนความสำเรจการพฒนาดวยการเจรญเตบโต แตกลบเนน

การจดตงเครองมอทางการเมองเพอแทรกแซงและชนำระบบเศรษฐกจตลาดเพอสงคม โดยมวตถประสงคใหมการ

กระจายผลประโยชนของการพฒนาอยางเปนธรรมมากขนทวทกชนชนของสงคม แนวโนมททำใหเกดองคกรทาง

การเมองและเศรษฐกจเชนน สวนหนงเปนเพราะประสบการณในอดตเกยวกบ “วกฤตเศรษฐกจตกตำครงใหญ” (Great

Depression) ชวงปลายศตวรรษท 20 และตน ศตวรรษท 30 สงผลใหประชากรจำนวนมากตองผจญกบความยากลำบาก

จงกำหนดมาตรการตางๆ ไวปองกน เชน การประกนสงคมดานตางๆ การศกษาเลาเรยนฟร รวมทงจดทำแผนประกน

สขภาพไวรองรบ

โครงสรางการเมองใหมเปนเสมอนกระจกสะทอนประสบการณทเกดขนในประเทศเยอรมน ลทธฟาสซสต

และสงครามโลกครงทสอง ความตกตำของจรยธรรมทางการเมองยโรปบางสวนนำไปสจดเสอมสดของสงคมเยอรมน

ไดแกการฆาลางเผาพนธชาวยวทมคนตายนบลาน ซงไดจดประกายใหคนรนตอมาเสนอแนะมาตรการทางสงคมและ

เศรษฐกจตางๆ ทเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมดานการเมองอยางจรงจงมากขน สหภาพกรรมกรไดรบอนญาตใหม

บทบาทเปนผนำและเขามาดำเนนการอยางเขมแขงในการพฒนาสงคม ดวยโครงสรางการกระจายอำนาจทางการเมอง

การปกครองภายใตระบอบประชาธปไตย กอใหเกดรากฐานทมนคงดานการมสวนรวมของประชาชน ทงในระดบทองถน

และระดบภมภาค ในระยะยาวการมสวนรวมนจะนำยโรปตะวนตกไปสทศทางใหมแหงการพฒนาทมนโยบาย

กำหนดใหการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจตองคำนงถงผลกระทบตอสงแวดลอม การพยายามรเรมนำโครงสรางใหมๆ

ทสวนใหญเปนแนวคดทางสงคมและเศรษฐกจทางเลอกมาปรบใชเปนบางสวนในชวงระหวางสงครามโลกทงสองครง

ทำใหยโรปตะวนตกสามารถมบทบาทนำในการใชแนวคดดานการจดการส งแวดลอมและปญหาทางสงคมใน

กระบวนการพฒนาทวโลกในเวลาตอมา

จดเรมตนของความเสอมโทรม

ในขณะเดยวกน เกดปรากฏการณใหมขนในยโรประหวางกลางทศวรรษท 50 ซงเรยก วา “หมอกพษแหงนคร

ลอนดอน” (London Smog) ทมาจากควนเสยจำนวนมหาศาลจากการเผาไหมเชอเพลง อากาศเหนอกรงลอนดอน

มมลพษผสมอยมากจนคนแทบหายใจไมออก ทำใหผคนเปนลม เสยชวตดวยโรคหวใจวายหรอปวยดวยโรค

ระบบทางเดนหายใจ การจราจรและชวตของผคนแทบจะตองหยดนงอยกบท สาเหตของปญหานเกดมาจาก

กระบวนการผลตทางอตสาหกรรมและการเผาไหมเชอเพลง “ทไมถกตอง” ของภาคเอกชน และโรงงานผลตพลงงาน

ไฟฟาดวยถานหนคณภาพตำทมาจากเหมองของประเทศองกฤษ จากผลดงกลาว จงมการนำเชอเพลงชนดอนๆ

6

YEARS AFTER RIO10

มาใชแทนถานหน เชน แกสธรรมชาต นำมน และพลงงานปรมาณ พรอมกบออกกฎหมายและขอบงคบวธการใช

เชอเพลงใหมประสทธภาพขน หลงจากนนไมนานเมองสำคญๆ ของประเทศอนๆ กเรมประสบปญหาทางสภาพ

แวดลอมเชนกน จงไดออกมาตรการทคลายคลงกนดงกลาวมาบงคบใช นคอรอยราวจดแรกของการนำเอาแนวคด

การพฒนาซงควรมเปาหมายเพอพฒนาความเปนอยของประชากร แตกลบทำใหผคนบาดเจบลมตาย แตถงกระนน

กตาม ในขณะนนกยงไมมใครตงคำถามตอกระบวนทศนการพฒนา นโยบายการพฒนากยงคงเนนอยทความเจรญ

เตบโตดานเศรษฐกจตอไป โดยเฉพาะเมอปญหาหมอกพษคอยๆ ดขน “การมองไมเหนปญหา แปลวา ปญหาไมม

ไมตองคดถงมน” (ไกลตาไกลใจ)

แตตอมาเร มมความวตกถงผลกระทบและคาใชจายทมลภาวะมตอสภาพของธรรมชาตแวดลอมและ

สงคมในรปของคารกษาพยาบาล การทกระบวนการผลตตองหยดชะงกลง รวมทงเงนอดหนนทจำเปนตอการใช

เช อเพลง “ทดกวา” ในป พ.ศ. 2475 นกเศรษฐศาสตร ชอ พจ (Pigou) เปนคนแรกทแนะนำวาจะไดเงน

จำนวนนมาอยางไรผานวธคดทางเศรษฐศาสตรแบบใหม (The Economics of Welfare : 1932) ทเขาเสนอใหกระจาย

คาใชจายไปตามระบบกลไกของตลาด ไดรบการขนานนามวาเปน “เศรษฐศาสตรแหงการกนดอยด” ป พ.ศ. 2475

เขานำคาเสยหายของสภาพแวดลอมทเกดมาจากมลภาวะมาบวกรวมไวกบคาวตถดบ เพอใหเกดกลไกการควบคมตวเอง

ทางเศรษฐศาสตร ทจะสงผลใหเกดการใชทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธผลโดยใชชอวา “แบบความสมดลทางวตถ”

(materials balance model) ซงตอมาไดรบการพฒนาเปนหลกการ “ผกอมลพษเปนผจาย” (Polluter Pays Principle)

พจเรยกกระบวนการนวา “การแบกรบตนทนไวภายใน” (Internalization) และเรยกหลกการตลาดแบบเกาวา “การ

ผลกดนตนทนออกสภายนอก” (Externalization) ทฤษฎอนมรากฐานมาจากการพจารณาตความของการพฒนา

เศรษฐกจของพจน เปนทฤษฎทกาวหนากวาทฤษฎอนๆ ในสายงานดานน แตไมไดรบความสนใจจากบรรดาผกำหนด

นโยบายพฒนาในขณะนน

ในชวงทศวรรษท 40 และ 50 แนวทางการพฒนาทเปนทางเลอกใหมอนเปนสวนสำคญตอรปแบบการ

พฒนาของตะวนตก ถกนำไปทดลองใชในประเทศคอมมวนสตหรอสงคมนยมนอกจากประเทศรสเซย แตความหมาย

ของอำนาจรฐและการตดสนใจตามแนวคดของสตาลนทำใหฐานเดมของแนวคดเหลานเปลยนไป การทดลองใน

ระยะแรกของประเทศคอมมวนสตทจะใชโครงสรางสงคมแบบใหมโดยเนนการสรางความเขมแขงแกชมชนทไมเคย

มอำนาจ ความเสมอภาคทางสงคมและทางเพศ แนวทางทางเศรษฐกจแบบใหมนนจงไมสามารถดำเนนตอไปไดใน

บรรยากาศเผดจการของพรรคคอมมวนสต ผลทเกดตามมาคอ การอพยพยายถนฐานของประชากรจำนวนมหาศาล

จากประเทศคอมมวนสตไป “โลกตะวนตก” ผาน “มานเหลก” ทแผขยายไปทวยโรปในขณะนน การสราง “กำแพงเบอรลน”

(พ.ศ. 2504) เปนความสำเรจของการสะกดกนมใหประเทศคอมมวนสตสญเสยทรพยากรมนษยมากไปกวานน

แตในขณะเดยวกน กทำใหแนวคดการพฒนาของระบบคอมมวนสตทจะเปนทางเลอกใหมหมดความหมายไป

ทงในโลกตะวนตกและในหมประชากรของประเทศคอมมวนสตเองทเพ มจำนวนขนเร อยๆ ในชวงเวลาตอมา

7

YEARS AFTER RIO10

อยางไรกตาม การจดการสงแวดลอมภายใตระบอบคอมมวนสตเนนความสำคญเฉพาะประเดนทางการเมองและสงคม

โดยมรากฐานจากกระบวนทศนวา มนษยตองนำธรรมชาตมาใชเพอสนองความจำเปนของตนไดโดยไมตองกงวลถง

ความเสยหายทจะเกดขน ดงนน ในประเทศคอมมวนสตขณะนนจงมการทำลายสภาพแวดลอมในระดบสงทไมมทใด

ในโลกเทยบเทาได

ในชวงทศวรรษท 60 มการกลบไปศกษาแนวคด “ตลาดรวมตนทน” (Internationalized Market) และแนวคด

อนๆ เชน หลกการความระมดระวง “Vorsorgeprinzip” ของประเทศเยอรมน ทมรากฐานมาจากหลกการธรรมภบาล

ของภาคประชาสงคมในตนทศวรรษท 30 เพอนำมาปรบใช กลมนกวทยาศาสตร นกวชาการทเกยวของและประชาชน

ทวไปมการรวมตวกนมากขนเรอยๆ โดยไมยอมเพกเฉยตอความเสอมโทรมของสภาพแวดลอมทเกดขนตลอดเวลา

อกตอไป กลมหนงในประเทศอตาลเรมประชมหารอกนเองเปนประจำเพอแกไขปญหาโดยไมพงรฐบาลหรอกลม

ผลประโยชนใด และตอมาเปนทรจกในนามของ “ชมรมของโรม” (Club of Rome) พวกเขาไดวเคราะหปญหาสภาพ

แวดลอมโดยอางองเพยงขอมลทางวทยาศาสตรลวนๆ และไดผลสรปทนากลววา กระบวนทศนของการพฒนามขอเสย

ขอหนงททำใหทงกระบวนการไมอาจใชไดผลอกตอไป ไดแก แนวคดการพฒนาทเกดขนในสมยประธานาธบดทรแมน

ทวางอยกบสมมตฐานทไมมใครคดวาทรพยากรไมมวนหมด ทงทในความเปนจรงแลวทรพยากรมอยอยางจำกด

หนงสอชอ “ขดจำกดของการเจรญเตบโต” (Limits to Growth, Meadows et al.1972) ของชมรมนทตพมพ

ในเวลาตอมา แสดงวธคดตอการพฒนาของมนษยทมผลกระทบตอโลกและพยากรณวา สงคมมนษยกำลงจมดงส

หบเหวลกของความอดอยากและความสบสนวนวาย รวมทงเรมมคำถามตอรากฐานของนโยบายเชงทฤษฎของประเทศ

ดอยพฒนาตางๆ

ครงแรกทความเจรญเตบโตไมบรรลเปาหมาย

ในเวลาเดยวกนกบทมขาวทนาตกใจจากโลกทสามวาแนวคดดานการพฒนาใชไมไดผล ไดมเรองอนทสนคลอน

ความมนใจตอแนวคดดานการพฒนาเกดขนในชวงปลายทศวรรษท 60 ธนาคารโลกและองคการแรงงานระหวางประเทศ

(International Labour Organization) ไดทราบอยางชดเจนจากจำนวนตวเลขทแนนอนวาความยากจนเพมขนสวน

ทางกบความรำรวย การพฒนาเศรษฐกจไมสามารถแกไขปญหาการวางงานไดอกตอไป การผลกดนใหอตสาหกรรม

เจรญเตบโตไมชวยใหมอาหารมากขนเพอเลยงดประชากรโลก ในขณะทประเทศสหรฐอเมรกาและกลมประเทศทม

ความรวมมอกนทางเศรษฐกจและการพฒนา (OECD) พากนสะสมความมงคงอยางทไมเคยมมากอนในประวตศาสตร

บรรดาประเทศกำลงพฒนาทงหลายกยงถดถอยถกทงหางออกไปเรอยๆ ทงในเรองของการตอสกบชองวางระหวาง

ความรำรวยกบประเทศทเจรญแลวและยงตองตอสภายในสงคมของตนเอง กลาวคอ การตอสกบชนชนอำนาจทาง

เศรษฐกจซงกอบโกยความรำรวยทเกดจากกระบวนการพฒนา สงเหลานไดนำไปสการเกด “ความรำรวยทามกลาง

ความยากจน” และชนชนทยากจนกวากจะไมมโอกาสไดสะสมความมงคง หากเปนการสะสมประชากรทยากจน

8

YEARS AFTER RIO10

มากเพมขนเรอยๆ ซงเปนอนตรายตอทรพยากรทมอยจำกดของโลกมากยงขน (Population Bomb, Ehrlich 1968)

ในปลายทศวรรษท 60* กระบวนทศนการพฒนาไดกาวถงทางตนพรอมทงกอใหเกดวงจรอบาทว การเรต ฮารดน

(Garret Hardin) เขยนบทความชอ “The Tragedy of The Commons” (Science, Vol. 162,1968:1243-48) ลมลาง

ความเชอทวา กระบวนทศนการพฒนามทมาจากระบบกลไกการควบคมตวเองและสรปวาวกฤตการณในอนาคต

อนใกลไมมทางแกไขไดทางเทคนค นอกจากตองมการสงเสรมความคดพนฐานเรองศลธรรมและจรยธรรมทาง

การเมองใหมากขน

แตทงภาครฐและภาคอตสาหกรรมยงคงปฏเสธทจะฟงเสยงวพากษวจารณเหลาน จะมกแตภาคประชาชนของ

ประเทศพฒนาแลวทใหความสนใจตดตาม สำหรบหลายๆ คนแลว ทศวรรษทมนษยคนแรกขนไปเหยยบดวงจนทร

เปนทศวรรษเดยวกบการทำลายลาง แผนดนโลกทเพมขนไมวาแมนำ ทะเลสาบ ชายฝงทะเลและปาไมไดกลายเปนดน

โคลนสนำตาลเตมไปดวยสารเคมทมพษปราศจากสงมชวตหรอไมกเปนทดนรกรางวางเปลา เมอโครงการอวกาศ

อพอลโลไดสงสญญาณภาพแรกๆ ของโลกทยงคงมสฟามาจากดวงจนทร จำนวนประชากรโลกเรมตระหนกถงความไมม

ทสนสดของอวกาศ ขดจำกดและไมเหมอนใครของโลกใบนกมสงขนเรอยๆ นกวทยาศาสตรและประชาชนจาก

ทกสาขาอาชพเรมรวมตวกนกอตงเปนกลมความรวมมอใหม ซงเปนจดเรมตนของ “ขบวนการเคลอนไหวสเขยว”* (The

Green Movement)

การประชมของสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมมนษย

ในทสดภาครฐไดมการเคลอนไหวและยอมจำนนตอปญหาสงแวดลอม ในการประชมของสหประชาชาตเมอป

พ.ศ. 2515 จดขนทกรงสตอคโฮลม จากความคดรเรมของชาวสวเดนทเกดจากความเปนหวงกงวลเรองฝนกรด ระดบ

สารพษตกคางของยาฆาแมลงและโลหะหนกในปลาและนกตลอดจนมลภาวะทวๆ ไปในเขตทะเลบอลตก ปญหา

สงแวดลอมไดกลายเปนประเดนใหมทรฐบาลทวโลกใหความสนใจและเปนหวงจนตองยอมกลบมาทบทวนพจารณา

แนวทางการพฒนาและทศนคตทเปนผลสบเนองมาจากนโยบายการพฒนาของรฐบาลแตละยค การประชมทกรง

สตอคโฮลมไดรบการขนานนามวา “การประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมมนษย” (The United Nations

Conference on the Human Environment) และชอนกแสดงถงจตวญญาณรวมของการประชมนานาชาตครงน

ทตระหนกถงความหวงใยเรองการทำลายสงแวดลอมโดยมหลกฐานทางวทยาศาสตรพรอมมล แตอยางไรกตามยงยดถอ

วาสงแวดลอมเปนสมบตของมนษยชาตและเปนวตถดบเพอการพฒนาทางเศรษฐกจ

* ในชวงทศวรรษท 60 กมกลมอนทคลายคลงกบ “ขบวนการเคลอนไหวสเขยว” แตการเคลอนไหวทไดรบการขนานนามน นบเปนการรวมตวเคลอนไหวครงแรกทไมมพรมแดน

เรองประเทศชาตเปนขอจำกดทเหนไดชดเจน เปนรปแบบขององคกรเคลอนไหวทางสงคมและพรรคการเมองอสระทเขารวมตดสนใจนโยบายทงในระดบ ภมภาคและระดบชาต

9

YEARS AFTER RIO10

ในบทนำของทง 26 หวขอจากแถลงการณของการประชมฉบบสดทาย เขยนไววา “... การปกปองและการพฒนา

ปรบปรงสงแวดลอมมนษยใหดขน เปนปจจยสำคญอนมผลตอความอยดกนดของประชากรทงหลายและการพฒนา

ทางเศรษฐกจโลก ... ในประเทศกำลงพฒนา ปญหาสงแวดลอมสวนใหญเกดมาจากความดอยพฒนา ... ดวยความ

เจรญกาวหนาทางสงคมและความกาวหนาของพฒนาการการผลต วทยาศาสตรและเทคโนโลย ความสามารถของมนษย

ในการปรบปรงสงแวดลอมจงเพมสงขนทกวน ... การปองกนและการทำใหสงแวดลอมมนษยดขนจงเปนเปาหมายท

ตองดำเนนการรวมกนอยางสอดคลองเปนอนหนง อนเดยวกนกบเปาหมายทเปนพนฐานเดมของสนตภาพและ

การพฒนาเศรษฐกจของสงคมทวโลก (Stockholm Declaration 1972 : Introduction)”

แนวทางทการประชมครงนเลอกใชทำใหมนใจไดวา วธการปองกนมลภาวะทสำคญๆ ไดกลายเปนประเดนของ

การวางแผนปฏบตทเปนผล ไมมใครมขอกงขากบกระบวนทศนทางการพฒนาหากแตจดเนนการพฒนาไดเปลยนไป

เนนท “การพฒนาเพอสงแวดลอมมนษย” ปญหาสงแวดลอมถกมองวาเปน “...สภาวะของความดอยพฒนา... การ

ทำดทสดกไดเพยงแตการเยยวยาดวยการเรงรดพฒนาโดยการถายทอดความชวยเหลอดานการเงนและเทคโนโลย

จำนวนมาก... (หลกการ 9)” และคณภาพของสงแวดลอมจะเกดขนดวยการกำกบดแลของ “... สถาบนระดบชาต

ทไดรบเลอกใหทำหนาทในการกำหนดแผนจดการหรอควบคมทรพยากรสงแวดลอมทเหมาะสม ...(หลกการ 17)” ดงนน

วกฤตการณทกำลงจะมาถงจงไมไดหมายความวาเปนความขดแยงระหวางความตองการทแตกตางกนของธรรมชาตกบ

มนษย หากแตไดถกมองวาเปนเพยงประเดนการจดการการพฒนาสงแวดลอมเทานน

รากฐานแรกของการเปลยนแปลง

อยางไรกด การประชมทกรงสตอคโฮลมถอเปนจดเรมตนของแนวคดใหมทสำคญในดานความสมพนธของ

มนษยกบธรรมชาต ฝายนตบญญตของโลกโดยทวไปและสภากลมประเทศความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา

(OECD Council) (ในป พ.ศ. 2515 และ พ.ศ. 2517) เรมใชหลกการ “ผกอมลพษเปนผจาย” (Polluter Pays Principle)

ในการปฏบตดานพฒนาเศรษฐกจ หลกการนมทมาจากแนวคดของ พจ เร อง “การแบกรบตนทนไวภายใน”

(Internalization) ทำใหการสนบสนนเงนอดหนนกบอตสาหกรรมทกอใหเกดมลภาวะนนหมดไปและทำใหประเดน

เรองความนาเชอถอ ความรบผดชอบทมตอความเสยหายของสงแวดลอมชดเจนขนอยางนอยกในทางทฤษฎ อนเปน

เหตใหมลภาวะในประเทศพฒนาแลวลดลงเมอเปรยบเทยบกบกอนหนาน แตทวาไดเกดการโยกยายอตสาหกรรม

ทกอมลภาวะไปอยบรเวณนอกเขตเศรษฐกจของโลกในประเทศกำลงพฒนา (อกครงหนงทมการประยกตใชหลกการ

“การมองไมเหนปญหา แปลวาปญหาไมม ไมตองคดถงมน” อบตเหตทางอตสาหกรรมทเมองโบพาล ประเทศอนเดย

ในป พ.ศ. 2527 ทสงผลใหชาวชนบทในอนเดยไดรบสารพษและลมตายจำนวนมาก จงเปนเหตการณททำใหชาวโลก

ไดตระหนกวา การยายอตสาหกรรมไปอยทอนนนไมใชวถทางแหงการแกปญหา)

10

YEARS AFTER RIO10

การประชมทสตอคโฮลมกอใหเกดผลดตอสงแวดลอมอกประการหนง คอ มการกำหนดและเพมงบประมาณ

เพอการวจยดานสงแวดลอม ซงเหนไดชดในเวลาตอมาวาเปนความกาวหนาครงสำคญ เนองจากไดเกดองคความรอนเปน

ประโยชนจากการวจยมากพอทจะสรปในทสดไดวา กรณเหตการณตางๆ ทเกดขนเกยวกบปญหาสงแวดลอมในพนท

ตางๆ ทวโลกนนไมไดเปนแคผลกระทบสวนหนงของการพฒนา หากเปนผลโดยตรงจากการพฒนา นอกจากนการ

ประชมครงนยงมความสำคญตอการเปลยนกระบวนทศนเกยวกบการพฒนาอกครงหนง หลงจากมความเชอวา

“การพฒนาเศรษฐกจกคอ การพฒนาสงคม” มาเปนเวลานานหลายป ผแทนของประเทศทเขารวมประชมทสตอคโฮลม

จงประกาศอยางเปนทางการใหแยกหวขอทงสองออกจากกน และวางรากฐานของการอภปรายและการดำเนนงานของ

ทกชาตอยางความเทาเทยม

การพฒนาฤาคอคำตอบของปญหาการพฒนา

ในป พ.ศ. 2516 นายโรเบรต แมคนามารา ประธานธนาคารโลก ตองยอมรบในทสด วา “... ถงแมผลผลต

มวลรวมประชาชาตในทศวรรษทผานมาจะสงอยางทไมเคยมมากอน ... เมอเปรยบเทยบแลวประชากรสวนทจนทสด

กยงไดรบผลประโยชนนอยมากอยด ... โดยทวไปประชากรระดบบน 40% เปนผมรายได 75% ของรายไดทงหมด ...

(Sachs 1999 : 6)” แตการแกปญหาทเนนแนวทางการพฒนาตามทตกลงในการประชม ณ กรงสตอคโฮลมนนกยง

ใหดำเนนการตอไปได สวนปญหาของความดอยโอกาสในสงคมและเศรษฐกจชนบทนนถกบรรจไวในโครงการ “พฒนา

ชนบท”

ในชวงทเหลอของทศวรรษ 70 และทศวรรษ 80 มการนำเอาแนวทางนกลบมาใชอก ทกครงทงานวจยบงชถง

ปญหาใหมของโลกกำลงพฒนา ไมวาจะเปนปญหาการพฒนาตลาด การจางงานในทองถน การพฒนาความเสมอภาค

ในสงคม การพฒนาความจำเปนพนฐานการ พฒนาใหผหญงมความเทาเทยมกบผชาย และทนาสนใจกคอ “การพฒนา

เพอขจดความยากจน” หลงจากการนำวธคดทางการพฒนาของประธานาธบดทรแมนมาใชตอสกบความยากจน

ในตอนแรก คำวา “การพฒนา” ปรากฎอยางชดเจนวาม 2 ความหมาย ความหมายแรกคอ การทำใหผทรำรวยอยแลว

รำรวยมากขนอก และความหมายทสองกคอ การทระบบเศรษฐกจเขาถงคนและทรพยากรธรรมชาตเพอการนำมาใช

ประโยชนมากขนกวาเดมในประเทศกำลงพฒนา และตนเหตไมใชบคคลใดบคคลหนงหรออำนาจใดๆ หากแตเปน

ระบบของกระบวนการผลต ผลผลตและการบรโภคทผกพนเชอมโยงสงเสรมกนและกนอยางแนนแฟนจนแยกออก

จากกนไมไดจากการปลนสดมภโลกใบน

ในป พ.ศ. 2530 มการตพมพรายงานบรนดทแลนด (Brundtland Report) พบวา จำนวนนอยกวา 20%

ของประชากรโลกเปนผบรโภคทรพยากรของโลกในอตราทมากกวา 70% กลาวโดยสรปเนองจากการขาดกลไกในการ

ควบคมดแลอยางเปนระบบ แนวคดเรมแรกของทรแมนในการพฒนาชมชนอนเปนองคกรทางสงคม จงกลายเปน

ตวแทนและชนำการดำเนนการในระบบเศรษฐกจตลาดเสรทวโลกทผลประโยชนทงปวงตกอยกบประเทศรำรวย และ

11

YEARS AFTER RIO10

ความเสยหายทงหลายตกอยกบประเทศยากจน แนวโนมนเบาบางลงในบางประเทศ เชน ยโรปตะวนตกบางสวนท

โครงสรางทางสงคมและการเมองเออตอกลไกการจดระเบยบแบบมสวนรวม อนเปนกลไกทสามารถนำเสนอกรณตางๆ

ทางสงคมและการเมองใหรฐบาลไปจดทำนโยบายและปฏบต แนวคดนไดรวมเอาปญหาตางๆ ทเกดขนวาเปนปญหา

ทเหมอนกนและการพฒนากไดกลายเปนธรกจใหญประเภทหนง ซงปญหาของโลกไมไดรบการแกไขหากแตไดรบการ

จดการเพอใหเกดผลกำไรตอประเทศอตสาหกรรมและตอคนชนสงรวมทงชนกลางทกำลงเพมจำนวนขนเรอยๆ

ในประเทศกำลงพฒนาอนเออตอการเรงรดความเตบโตทางเศรษฐกจ

รายงานของแบรนดท (The ‘Brandt-Report’)

ทศวรรษท 70 เรมตนดวยการควำบาตรทางการคากบประเทศกลมผผลตนำมนและความตนตระหนกตอ

เศรษฐกจทถดถอยทวโลก บรรดาประเทศอตสาหกรรมจำนวนมากจำเปนตองเรยนรถงอตราการเจรญเตบโตทลดตำลง

ถงแมวามาตรฐานความอยดกนดโดยเฉลยของประชากรในประเทศเหลานยงคงสงขนเรอย ๆ แตอตราวางงานกสงตาม

ไปดวย จนกระทงมความหวาดระแวงวาจะตองเกดความยากจนขนบางในบางสวน ระบบเศรษฐกจของโลกพฒนาแลว

พยายามทจะคงอตราความกาวหนาตามทคาดหวงไว ขณะทชาวโลกไดเรมตระหนกถงความสำคญของประเดนปญหา

ทางสงคมและสงแวดลอม ในชวงตนทศวรรษท 60 และ 70 คณะมนตรอสระดานการพฒนาระหวางประเทศ

(Independent Commission on International Development Issues) ภายใตการนำของอดตนายกรฐมนตร วลล

แบรนดท (Willie Brandt) ของเยอรมนไดเตรยมการเพอแสวงหาแนวทางอนๆ รายงานท เรยกกนวา “รายงานของ

แบรนดท” (North - South : A Program for Survival : 1980) ไดกลาวถงองคประกอบสวนทสามคอ ระบบเศรษฐกจ

“เหนไดชดวาระบบเศรษฐกจของโลกดำเนนไปอยางยำแย จนกระทงเปนผลรายตอผลประโยชนของทกชาตในโลก

ทงในระยะสนและระยะยาว (Brandt-Report : 267)”

รายงานฉบบน มการวเคราะหสถานการณโลกทสามารถเชอมโยงความบกพรองของการพฒนามนษยทางสงคม

เขากบโครงสรางระบบเศรษฐกจทดำเนนการตามกระบวนทศนทางการพฒนา มการเรยกรองใหปฏรปอยางจรงจงเกยว

กบหลกการทเปนแนวทางการปฏบตเรองการคาขายสนคาเพอการบรโภค การใชพลงงาน กระบวนการอตสาหกรรม

การลงทน การถายทอดเทคโนโลย ระบบการเงนของโลกและการชวยเหลอทางการเงนดานการพฒนา มการเรยกรอง

ใหทประชมผนำของโลกรเรมการเจรจาโดยตรงในเรองเหลานระหวางกลมประเทศรำรวยและกลมประเทศยากจน

เนอหาของรายงานในสวนของ “แผนการจดลำดบความสำคญ (North-South : บทท 17)” เรยกรองใหลดความสำคญ

ของผลประโยชนทางเศรษฐกจแหงชาตและประเดนทมความสำคญของแตละชาตลง และหนมาใชแผนยทธศาสตร

อนประกอบดวยโครงการใหความชวยเหลอและการปรบแนวทางการพฒนาของโครงการระหวางประเทศ เพอทจะลด

อปสรรคความยากลำบากทเกดขนจากระบบเศรษฐกจ โดยเฉพาะในประเทศกำลงพฒนา เนอหารายงานแบรนดทฉบบน

ใกลเคยงกบสงท การเรต ฮารดน เรยกรองเมอทศวรรษกอนหนานนใหโลกมศลธรรมจรรยาใหม เปนการแสดงความ

หวงวารายงานฉบบนจะ “ชวยทำใหเกดการยกระดบคานยมทางศลธรรมของโลก (North - South : 7)”

12

YEARS AFTER RIO10

บนเสนทางสการพฒนาอยางยงยน

กระแสการปฏรปทถกปลกจาก “รายงานแบรนดท” ไดกอใหเกดความเตบโตทางเศรษฐกจทวโลกอยางรวดเรว

และเปนผลใหเกดกลมประเทศอตสาหกรรมใหม (Newly Industrialized Countries - NIC) ขนเปนครงแรก แต

แนวโนมทจะเกดวกฤตการณทวโลกกยงไมสามารถกำจดไปได ถงแมวาความสมพนธโดยตรงระหวางโครงสรางทาง

เศรษฐกจและการพฒนาทางสงคมจะไดกลายเปนหวใจของการวางแผนนโยบายและการดำเนนงานแนวใหม ปญหาดาน

สงแวดลอมกยงถกยอมรบวาเปนปญหา โดยเฉพาะในบรบททางนเวศวทยาระดบโลก ความลาชาดานนโยบายและการ

ดำเนนการเกยวกบปญหาสงแวดลอมเปลยนไปเมอเกดมสญญาณเตอนภย เรมแรกดวยความรอนทเพมขนของผวโลก

ความแหงแลงททวคณขนอยางรวดเรว การเหอดแหงของมหาสมทรและชองโหวของชนบรรยากาศโอโซน สถานการณ

เหลานเตอนมนษยชาตใหตระหนกวา การเพมประสทธผลทางเศรษฐกจนำมาซงเศรษฐกจทด แตไมไดหมายความวา

สงแวดลอมจะดขนดวยเสมอไป การททรพยากรมอยอยางจำกดสงผลใหความเตบโตถกจำกดดวย กลายมาเปนประเดน

ของความสนใจอกครงหนง

ในป พ.ศ. 2526 สมชชาใหญองคการสหประชาชาต ไดจดตงคณะมนตรดาน สงแวดลอมและการพฒนา (World

Commission on Environment and Development) ภายใตการนำของประธานสตรชอ โกร ฮารเลม บรนดทแลนด

(Gro Harlem Brundtland) หลกการเบองตนของคณะมนตรชดนระบวา คณะมนตรจดตงขนเพอทำใหกระบวนทศน

ทางการพฒนาผสมผสานเชอมโยงกบความคดระบบนเวศน ความหมายของระบบเศรษฐกจ สงคมมนษยและนเวศวทยา

อนเปนฐานคดสามเสาของการพฒนาไดรบการอธบายภายใตหวขอ “การพฒนาอยางยงยน” เมอรายงานฉบบนตพมพ

ในป พ.ศ. 2530 และกระบวนทศนทางการพฒนา “ใหม” และ “แตกตางไป” ไดรบการกลาวถงเปนครงแรก โลกกได

เผชญกบวกฤตการณทางสงแวดลอมไปแลว ไดแก การระเบดของเตาปฏกรณปรมาณทเชอรโนบลในป พ.ศ. 2529

“อนาคตรวมของเรา” รายงานบรนดทแลนด

คณะมนตรดานสงแวดลอมและการพฒนา ไดเปดประเดนใหมจำนวนมากใหมนษยชาตไดพจารณา ซงมทมา

จากการนำเอาฐานคดสามเสาของการพฒนา (ระบบเศรษฐกจ สงคมมนษยและนเวศวทยา) เขามารวมกนเปนหนงเดยว

ในชวงตนของศตวรรษน ผคนมกจะพดถงแตละประเดนของการพฒนาทสำคญของโลกแยกเปนสวนๆ ไป

โดยไมเชอมโยงสมพนธกบสงอน เชน การขจดความยากจน ความเทาเทยม การเจรญเตบโต การผลต อาหาร ความเสอม

โทรมและการถกทำลาย และมลภาวะ เปนตน การประชมทกรงสตอคโฮลมและการประชมนานาชาตพรอมรายงาน

ทเปนผลตามมา (เหนไดชดทสดใน”รายงาน แบรนดท”) ซงกลาวถงแนวคดทวา ระบบโลกเชอมประสานกนเนองมา

จากขอจำกดทคลายคลงกน “รายงานบรนดทแลนด” ไดนำเอาแนวคดทางนเวศวทยาเขามาใชในการพฒนานโยบายและ

ยทธศาสตรเพอแกปญหาทโลกเผชญอย การพฒนาเศรษฐกจจงถกตความวาเปนระบบการพงพาซงกนและกน

ทำนองเดยวกบสงทเกดขนในระบบนเวศน

13

YEARS AFTER RIO10

การตความเชนนเปนลางวา มมมองของวธคดการพฒนาจะเปลยนไปจากหนามอเปนหลงมอ และไดนำไปส

การประชมสดยอดวาดวยสงแวดลอมทกรงรโอ เดอ จาเนโร ในป พ.ศ. 2535 อยางไรกด การนำเอาแนวคดใหมมาใช

เชงเปรยบเทยบกบหลกการทางนเวศวทยา โดยไมไดใชหลกการนเปนรากฐานอยางแทจรง ทำใหความหลากหลายของ

เครองมอการจดการทเกดขนหลงจากการรายงานนน เปนเพยงแตทำใหกระบวนการทางเศรษฐกจทประยกตใช

ในการพฒนางายขนและไดผล “... ในอดตเราเปนกงวลกบผลกระทบของความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทมตอ

สภาพแวดลอม แตปจจบนเราถกบบใหนกถงผลกระทบของผลเสยทางนเวศวทยา อนไดแก ความเสอมโทรมของดน

ระบบนำใตดน นำ อากาศและปาไมทมตอความมงคงทควรจะเปนของเศรษฐกจ (WCED 1987 : 5) ...”

การพฒนาอยางยงยนมงประเดนไปทหลกการ 7 ประการ อนเปนสวนประกอบสำคญของการทาทายมนษยชาต

ไดแก การควบคมจำนวนประชากร การพฒนาทรพยากรมนษย การผลตอาหาร ความหลากหลายทางชวภาพ พลงงาน

อตสาหกรรมและการเจรญเตบโตของเขตเมอง หลกการเหลานถกจำกดไวทระดบชาตดวยการประเมนความจำเปน

ของประเทศในระดบตางๆ ใหเปนไปตามระดบของการพฒนาเศรษฐกจ รายงานฉบบนพยายามทจะผนวกเอา

ความจำเปนของมนษยชาตเขากบการดำเนนการทจำเปนตอการดำรงอยของระบบนเวศวทยา โดยการเชอมโยงความ

จำเปนทงสองดวย “สภาผแทนราษฎรและระบบการบรหารจดการของรฐสภา” สวนประเดนการพฒนาระดบทองถน

ทไดรบการระบไวไดแก การศกษา การเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนทไมมอำนาจ การถายทอดความร

ความชวยเหลอทางการเงน การปรบตวของฝายบรหารและความเทาเทยมกน เปนตน ดงนน องคกรความรวมมอ

ระหวางประเทศจงมความจำเปนทตองมกรอบการดำเนนงานดานกฎหมายระหวางประเทศทจะดำเนนการตาม

หลกการตางๆ โดยมจดมงหมายเพอการเพมประสทธภาพและมประสทธผลเพมขน

ในสวนทเกยวของกบสงคมมนษย รายงานเรอง “อนาคตรวมของเรา” (Our Common Future) เรยกรองใหม

ความเทาเทยมกนในสงคมมนษยมากขน ในการสรางกลไกแกไขความแตกตางดานอำนาจทางเศรษฐกจและการเมอง

ทงในระดบทองถน ระดบภมภาคและระดบโลกใหไดผลดขน ในแงของระบบนเวศนและเศรษฐกจ มนษยชาต

จะตองปฏบตตามนโยบายการพฒนาโดยจะไมนำทรพยากรมาใชจนสนเปลองไปจนเกนความสามารถของโลก

ในการสรางขนมาทดแทนใหมไดตามธรรมชาต และในขณะเดยวกนจะตองไมทำใหสงแวดลอมสกปรกเกนความ

สามารถทธรรมชาตจะชะลางและฟนตวไดเองดวยกระบวนการตามธรรมชาต รายงานฉบบนจงกลาวถงปญหาการ

บรโภคและความจำเปนทจะตองลดการบรโภคลงเทาทจะทำได (ในอนาคตอนใกลโลกจะมความกาวหนาดานการใช

พลงงานอยางมประสทธภาพ แตกจะมปรมาณการใชพลงงานเพมขนอยางมากดวย ในทสดการลดจำนวนหนวย

พลงงานทใชตอหนงหนวยททำไดจะมากกวาการรกษาดลยภาพ เพราะความตองการพลงงานทเพมขนโดยรวมของโลก)

รายงานฉบบนอธบายถงทางออกของปญหาเหลานไวในหนาแรกวา “ชาตพนธ มนษยพงพาอาศยสงแวดลอม

จงจำเปนตองจดการสงแวดลอมอยางฉลาด (Brundtland : บทนำ)” ดงนน จงมความพยายามทจะจดการสงแวดลอม

อยางมประสทธภาพมากขน และองคกรสำคญทกองคกร เชน ธนาคารเพอการพฒนาโลก (World Development Bank

14

YEARS AFTER RIO10

- WDB) ขอตกลงทวไปเกยวกบภาษและการคา/องคการการคาโลก (The General Agreement on Tarriffs and

Trades - GATT/ World Trade Organization - WTO) องคการสหประชาชาต (UN) และองคกรทเลกกวาแตม

อทธพล เชน สภาธรกจดานการพฒนาอยางยงยน (Business Council on Sustainable Development - BCSD)

กไดผลกดนโครงการและแนวคดใหมตางๆ ออกมา ความพยายามรวมกนขององคกรเหลานทำใหแนวคดดานระบบ

นเวศนฝงรากลกในฐานะเปนปจจยในการลงทนเชงเศรษฐกจแบบใหม แตไมสามารถจะทำใหแนวคดดานระบบนเวศน

เขาไปอยในกระบวนทศนทางเศรษฐกจได “สเขยว” กลายเปนแคการตดฉลากเพอขายสนคาใหเปนทนยม ซงการ

ผลตสวนใหญยงไมไดเปนไปตามแนวคดทคำนงถงระบบนเวศน

เมอคำวา “สงแวดลอม” ถกนำเสนอขนครงแรกในเวทระดบโลก คำนมความสำคญอยางยงในการคนหาสภาวะ

ของธรรมชาตภายใตผลกระทบของรปแบบการพฒนาในอดต แตในขณะนส งแวดลอมถกรกรานและสญเสย

ความสำคญไปเมอธรกจเขามามบทบาทมากยงขน ในรายงานฉบบนชใหเหนปญหาและความขดแยงของระบบเศรษฐกจ

โลกอยางถกตองละเอยดและถถวน จดสำคญของปญหาอยทการมทรพยากรจำกดไมใชอยทเปาหมายหลกของ

รปแบบการพฒนาทมงจะยกมาตรฐานการครองชพของประชากรโลกตามคำจำกดความทไดมาจากรปแบบของ

เศรษฐศาสตรแบบเพมพน เครองมอในการบรหารจดการจงถกขยายออกไปเปน “การจดการทรพยากรธรรมชาต

อยางมประสทธภาพ” เพอใหมนษยชาตสามารถตอบสนองความตองการในการบรโภคทเพมมากขนของคนรนตอๆ

ไปได รายงานของบรนดทแลนดจงสรปการเรมตนของมนษยยคใหมและการเปลยนแปลงจากมนษยนกอตสาหกรรม

ไปเปนมนษยผแสวงหาประสทธภาพ

จดเรมตนของการประชมท รโอ เดอ จาเนโร

ชวงเวลาหลงจากการตพมพรายงานเรอง “อนาคตรวมของเรา” (รายงานบรนดทแลนด) ไดมการคนหาแนวคด

ใหมๆ ของกระบวนทศนการพฒนาอยางเรงดวนและจรงจง ในไมชากตระหนกวาอตราการบรโภคทรพยากรของมนษย

เปนรากเหงาของปญหาระหวางธรรมชาตกบมนษยชาต การบรโภคใหนอยลงเปนทางเลอกเดยวทอาจจะชวยแกปญหาได

ในขณะทชนชนสงในประเทศกำลงพฒนาเกรงจะเสยโอกาสในการพฒนา ประเทศเหลานจงยนยนวามสทธทจะบรโภค

ทรพยากรเพมขน และในแถลงการณปกกงป พ.ศ. 2534 กลม จ 77 ไดอธบายในการประชมสดยอดทรโอวา “ปญหา

สงแวดลอมไมสามารถจดการไดโดยเอกเทศแตตองเชอมโยงกบกระบวนการพฒนา ปญหาสงแวดลอมจะตองถก

พจารณารวมกบความจำเปนในการขยายตวของเศรษฐกจและการพฒนา ดงนน เราตองยอมรบสทธของประเทศกำลง

พฒนาทจะพฒนาตนเอง” (แถลงการณของการประชมรฐมนตรทปกกง วนท 19 มถนายน พ.ศ. 2534)

เมอจอรจ บช ประธานาธบดของสหรฐอเมรกาในขณะนน ประกาศเปดประชมสดยอดสงแวดลอมของโลกในป

พ.ศ. 2535 วา “มาตรฐานการครองชพของคนอเมรกนไมใชประเดนทเราจะนำมาถกเถยงกนในการประชมครงน”

ความรสกเพกเฉยในเรองสงแวดลอมระหวางกลมประเทศพฒนาแลวและกำลงพฒนา จงเปนสญญาณการเปดเวท

15

YEARS AFTER RIO10

การประชม อนเปนเหตใหผลทไดจากการประชมครงนไมเปนไปตามทบรรดานกวทยาศาสตรและผเปนกงวลเรอง

สงแวดลอมคาดหวงและตองการมาก แตอยางไรกตาม สถานการณของโลกถกประเมนอยางละเอยดพอสมควรโดย

คำนงถงการพงพาอาศยซงกนและกนดวย เมอประเมนแลวรฐบาลในประเทศตางๆ ทวโลก กจะสามารถจดการประชม

เพอใหครอบคลมประเดนเรงดวนไดครบถวนพรอมกบเสนอมาตรการตางๆ ทถอวาเปนการตอบสนองรวมกนเปน

ครงแรกของมวลมนษยชาตตอปญหาการพฒนาทมนษยกำลงเผชญรวมกน

การแบงแยกทางภมศาสตรระหวางประเทศซกโลกเหนอกบประเทศซกโลก ใตลดลง

ดงนน การประชมสดยอดสงแวดลอมของโลกทรโอ เดอ จาเนโร จงเปนการประชมทมการพดถงปญหา

สงแวดลอม มการประเมนวเคราะหและจดความสำคญของปญหาเหลานใหเปนอนดบแรกๆ ในระดบโลก โดยม

เปาหมายการกำหนดลวงหนาในการพฒนาแผนดำเนนการขนมาภายในป พ.ศ. 2535 ซงเปนปทมการจดประชม

ทำใหโลกไดรบรปญหาสงแวดลอม ระบบนเวศนและวกฤตการพฒนาของโลก เพอใหเปนไปตามรายงานบรนดทแลนด

จากการประชมสดยอดครงนนไดมความเขาใจโดยทวกนวา ปญหาสงแวดลอมจำนวนมากจะแกไขไดโดยเรมจากการลด

ชวงหางระหวางขนตอนตางๆ ในการพฒนาของประเทศทเขารวมประชมเสยกอน แมวาประเทศอตสาหกรรมใหม

จำนวนมากโดยเฉพาะอยางยงในเอเชยจะถกกนออกจากเขตแดนทางเศรษฐกจแลวกตาม โลกนกยงมคนเพยง 20% เชน

คนในซกโลกเหนอทใชทรพยากรโลกราว ๆ 80% ในขณะทคนอก 80% ทเหลอ เชน คนในซกโลกใตทใชทรพยากรเพยง

20% อยางไรกตาม ปญหาระหวางคนซกโลกเหนอกบซกโลกใตในทศวรรษท 60 และ 70 กแตกตางจากปญหาตอนตน

ทศวรรษท 90 อยางมาก จนถงปจจบน ปญหานกลายเปนปญหาระดบชาตของประเทศกำลงพฒนาทซงผมอำนาจทาง

เศรษฐกจในกลมชนชนกลางและชนสงขางตนเปน “คนรำรวยในหมของคนยากจน” และกำลงใชทรพยากรสวนใหญ

ในจำนวน 20% ทประเทศพฒนาแลวทงหลายไมไดใช

ทงรายงานบรนดทและบรนดทแลนด ไดศกษาความเปลยนแปลงของความสมพนธระหวางโลกอตสาหกรรม

กบโลกทกำลงพฒนา มความพยายามใหมความเทาเทยมกนในเรองการสอสารและการมสทธตาง ๆ อยางนอยกใน

หลกการ แตเร องสทธในประเทศกำลงพฒนากลบกลายเปนดาบสองคมทมอทธพลตอผลการประชมมากกวา

ประเทศทพฒนาแลว เพราะสทธเทาเทยมกนในเรองความคดทางดานเศรษฐกจในทศนะของคนซกโลกเหนอนน ไดรบ

การตความโดยเนนถงความรบผดชอบทเทาเทยมกน กลาวอกอยางหนงกคอ ผบรโภคไมรบผดชอบคาใชจายจากการ

ผลตแตจะรบผดชอบเฉพาะคาใชจายทเกดจากการบรโภคเทานน และเนองจาก 80% ของทรพยากรโลกทบรโภคโดย

คนซกโลกเหนอนนไดมาจากซกโลกใต ซกโลกเหนอจงเพยงแตยนยอมทจะรบผดชอบตอผลกระทบจากการบรโภค

ถาหากซกโลกใตยนดทจะลดการบรโภคใหเทาๆ กน และปรบนโยบายการปฏรปสงแวดลอมและระบบนเวศนท

ใชในการพฒนาของตน

16

YEARS AFTER RIO10

“คนจนหมดความสำคญ”

คนในซกโลกใตมองเรองนในแงมมทตางกน ในหมชนชนกลางทเกดขนใหมแมในประเทศทยากจนมาก เชน

บงคลาเทศ ไมตองการเหนการยตอยางกระทนหนของความสำเรจในการพฒนาในทศวรรษท 80 ทเศรษฐกจเฟองฟ

พวกเขาตองการความมนใจวาความพยายามทจะรกษาระบบนเวศของโลกไวใหสมบรณจะไมเปนอปสรรคตอความ

ตองการทจะพฒนาเศรษฐกจของพวกเขาดวย สำหรบชนชนกลางเหลาน ความตองการบรโภคทรพยากรของซกโลก

เหนอเปนรากเหงาของปญหาและ “สทธเทาเทยมกน” จงหมายถง ความรบผดชอบพอๆ กบการไดมาของทรพยากร

แมวาความขดแยงนจะดเหมอนเปน 2 เรองทแยกจากกน แตทจรงมสาเหตหลกรวมกนคอ เศรษฐกจซงสามารถแปรกลบ

ไปเปนการพฒนาและการขยายตวทางเศรษฐกจได แถลงการณรโอจงเปนความสำเรจของเกอบทกประเทศทเขารวม

ประชม เพราะการประชมครงนสามารถจดการผลประโยชนใหครอบคลมประเทศซกโลกเหนอและประเทศซกโลกใต

อยางเทาเทยมกน “เราตองมสทธเตมทในการพฒนา เพอทจะตอบสนองความตองการของการพฒนาและสงแวดลอม

ในปจจบนและสำหรบในคนรนตอไป (หลกการขอ 3 : แถลงการณ รโอ)”

การประชมทรโอมการกำหนดรปแบบของการพฒนาในอนาคต ซงเปนพนฐานสำหรบการประชมสดยอดโลก

ครงตอไป รปแบบดงกลาวคอ ประเทศซกโลกเหนอใหความรความชำนาญ มาตรฐานและความชวยเหลอดานการเงน

เพอลดผลกระทบตอสงแวดลอมของการจดสรรทรพยากร การผลตและการบรโภค ทงในประเทศกำลงพฒนาและ

ประเทศทพฒนาแลว เพอทจะไดไมตองลดโอกาสการไดประโยชนจากการพฒนาของทกฝายในโลก ในขณะทประเทศ

ในซกโลกใตกตองเรมการปฏรปและกำหนดโครงสรางการบรหาร เพอชวยประเทศซกโลกเหนอและคนรำรวยในหมของ

คนยากจนสรางการพฒนาอยางยงยนไดทวโลกเพอประโยชนของประสทธภาพระบบเศรษฐกจ โดยยงใหความสำคญกบ

ความพยายามเพอการพฒนาซงคงอยภายใตกระบวนทศนของทรแมน ซงความสมพนธของการพฒนาทางสงคม

โดยหลกการเขากบการสงเสรมการเตบโตทางเศรษฐกจ ประเดนสำคญในคำแถลงการณจงกลายเปนสวนหนงของ

วตถประสงคทางเศรษฐกจไปดวย ดงจะเหนไดจากขอความหลายตอนในคำแถลงการณ เชน “การขจดความยากจน

เปนสงจำเปนทขาดไมไดสำหรบการพฒนาอยางยงยน ... (หลกการขอ 5)” “เพอทำใหเกดการพฒนาอยางยงยน

และคณภาพชวตทดขนสำหรบทกคน ... (หลกการขอ 8)” สงจำเปนทแนวคดนควรมงเนน คอ การเขาถงทรพยากร

ทางเศรษฐกจโดยการเช อมโยงการพฒนาทางสงคมเขากบกลไกตลาดการแขงขน เพอใหไดทรพยากรเหลาน

จงกลายเปนแรงผลกดนภายในทกลำดบชนของสงคม ในขณะทแรงกดดนทางสงคมเพอวตถนยมทเพมขนในระดบ

ปจเจก จงมงผลประโยชนสวนตวในทาง เศรษฐกจมากขนและผทพายแพในการแขงขนนกยงถกกนออกไปอยชายขอบ

ความสำคญของเศรษฐศาสตรตอการพฒนาอยางยงยน

คำแถลงการณรโอ ไดกลาวถงปญหาสำคญดานสงคมและการเมองหลายตอหลาย ปญหาดงทระบไวในรายงาน

บรนดทแลนด และไดรวมเอาปญหาเหลานเขาไวในแผนปฏบตการ 21 ทกอใหเกดผลกระทบตอการพฒนาสงคมมนษย

17

YEARS AFTER RIO10

และแนวคดในอนาคต อยางไรกตาม การเลอกแนวคดทเปนทยอมรบแลวของการพฒนาอยางยงยนและการบรหารซง

เชอมโยงโดยตรงกบหลกการทางเศรษฐศาสตร ดวยหวงจะทำใหเกดการเปลยนแปลงไปสสงทดขน จงนบเปนการ

เสยงตงแตแรกเรม การพยายามรวบเอาการพฒนาสงแวดลอมและเศรษฐกจเขาดวยกน กำลงจะเปลยนโลกทงใบ

ใหกลายเปนโภคทรพยเดยวเพอการพฒนาอยางยงยน โดยมมนษยทเปนทรพยากรบคคล ทรพยากรความรขอมล

ทรพยากรชมชน การบรโภคอยางประหยดทรพยากร (ซงไมนาจะนำมารวมกนได) มลโคทใชเปนแหลงพลงงาน

ทรพยากร วตถดบทสามารถนำกลบมาใชไดและอนๆ ตามแผนปฏบตการ 21 โลกกำลงเตรยมสงและรบผเชยวชาญ

ประเภทตางๆ ดานการพฒนาอยางยงยนจากทวโลกไปแยกประเภทและแบงโลกของเราและทกสงทกอยางบนโลกน

ออกเปนทรพยากรทใชประโยชนไดหลายๆ สวน เพอใหมการบรโภคทยงยนและมการควบคมปญหาดานระบบนเวศน

ของโลก วธการทจะรกษาสงแวดลอมโดยการเพมประสทธภาพวตถดบเปนภาพลวงทจะลดความสำคญของเรองเรง

ดวนทสด คอ การพทกษสงแวดลอมลงใหเหลอเพยงการลดการบรโภคโดยรวม และในไมชาคำวา “เศรษฐกจยงยน”*

กจะเลกเนนการพทกษสงแวดลอมและจะถกตความโดยประเทศกำลงพฒนาวา เปนการธำรงไวซงเศรษฐกจไมวาจะดวย

วธการใดและจะไมใชรปแบบเศรษฐกจทคำนงถงสงแวดลอมอกตอไป

* การตความและการใชตวยอศพทเฉพาะเกยวกบกระบวนการพฒนาทหลากหลายและขดแยงซงกนและกน เปนจดออนอยางหนงในงานและนโยบายทเกยวของกบการพฒนา การไมม

คำจำกดความทเปนทยอมรบรวมกนทจะใชอธบายประเดนตางๆ เปนสาเหตใหกลมทมผลประโยชนตางกน 2 กลม อาจจะพดถงประเดนเดยวกนแตหมายถงความคดทขดแยงกนกได

เชนคำวา เศรษฐกจยงยน เดมหมายถงการรกษาสงแวดลอมในฐานะทเปนสงจำเปนเบองตนสำหรบโครงสรางทางเศรษฐกจ แตตวอยางหนงคอ ประเทศไทยทซงเศรษฐกจ

ยงยนเปนทเขาใจกนวาหมายถง ระบบเศรษฐกจทรกษาสงแวดลอม ซงมความหมายขดแยงกนอยในตว

18

YEARS AFTER RIO10

แผนปฏบตการ 21* (Agenda 21)

แผนปฏบตการ 21 เปนขอตกลงฉบบแรกทเปนผลจากการประชมสดยอดวาดวยสงแวดลอมโลกทเมองรโอ

เดอ จาเนโร เมอ พ.ศ. 2535 ทมงสรางความสมดลระหวางการบรโภค ประชากรและความสามารถในการรองรบการ

ดำเนนชวตของมนษย โดยใหความสำคญเรองความยากจน การใชทรพยากรเกนจำเปน สขภาพอนามยและการศกษา

เมองกบเกษตรกร รวมทงขอเสนอแนะวธการแลกเปลยนเทคโนโลยและความร การใหเงนเพอสนบสนนการพฒนาอยาง

ยงยน การปรบโครงสรางกฎหมายระหวางประเทศ แผนปฏบตการ 21 ประกอบดวย 37 หวขอ (ไมนบบทนำ 2 บท

และวาระทางการเงน) แบงเปน 3 สวน ดงน

1. มตทางดานสงคมและเศรษฐกจ ไดแก

- ความรวมมอระหวางประเทศ การตอสกบความยากจน

- การเปลยนรปแบบของการบรโภค ประชากรและความยงยน

- การคมครองและสงเสรมสขภาพมนษย

- การตงถนฐานอยางยงยนและการตดสนใจเพอการพฒนาอยางยงยน

2. การอนรกษและการจดการทรพยากร ไดแก

- การคมครองชนบรรยากาศของโลก

- การจดการทดนอยางยงยน

- การแกไขปญหาการตดไมทำลายปา

- การแกไขปญหาการแปรสภาพเปนทะเลทรายและความแหงแลง

- การพฒนาในพนทภเขาอยางยงยน

- การเกษตรอยางยงยนและการพฒนาชนบท

- การอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ

บทท

๒ผลการประชมสดยอดวาดวยสงแวดลอมโลก

* คำวา Agenda 21 มนยถงแผนการดำเนนงานเพอการพฒนาอยางยงยน ตงแตปจจบนจนถงศตวรรษท 21 ถอวาเปนแผนแมบทของโลกสำหรบการดำเนนงานทจะทำใหกด

การพฒนาอยางยงยน ทงในดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม

19

YEARS AFTER RIO10

- การจดการเทคโนโลยชวภาพ

- การคมครองและการจดการมหาสมทร

- การคมครองและการจดการนำจด

- การใชสารเคมเปนพษอยางปลอดภย

- การจดการของเสยทเปนอนตราย การจดการของเสยทเปนของแขงและนำโสโครก

- การจดการกากกมมนตรงส

3. การสงเสรมบทบาทของกลมทสำคญๆ ไดแก

- กลมสตร เดกและเยาวชนในการพฒนาอยางยงยน

- การสงเสรมบทบาทของคนในทองถน

- การรวมมอกบองคกรพฒนาเอกชน หนวยงานสวนทองถน สหภาพแรงงานและสหภาพการคาภาคธรกจ

และอตสาหกรรม นกวทยาศาสตรและนกเทคโนโลย

- การสงเสรมบทบาทของเกษตรกร

การประชมสดยอดสงแวดลอมโลกทง 2 ครง

ทกหวขอทกลาวมานน ไดรบการนำเสนอเขาทประชมสดยอดสงแวดลอมโลกในป พ.ศ. 2535 ทกรงรโอ เดอ

จาเนโร โดยมบรรดาผแทนและเจาหนาทระดบสงจากรฐบาล 179 ประเทศ เจาหนาทนบรอยจากสหประชาชาต รฐบาล

ทองถน นกธรกจ กลมนกวทยาศาสตรและกลมอนๆ รวมทงเจาหนาทองคกรพฒนาเอกชนทเขารวมการประชมอก 18,000

คน จาก 166 ประเทศ แมวาการประชมสดยอดรโอเปนเหตการณสำคญทางประวตศาสตรของมนษยชาตและสมควร

ไดชอวาเปน “การประชมสดยอดสงแวดลอมโลก” อยางแทจรง อยางไรกตาม การทมผเขารวมประชมจำนวนมากมาย

หมายถงตองมการประนประนอมอยางมากจงจะบรรลขอตกลงได กระบวนการดงกลาวจงมไดราบรนเทาใดนก

กลมบคคลทเขารวมการประชมแบงกวาง ๆ เปนตวแทนจากรฐบาลและตวแทนจากองคกรพฒนาเอกชน การ

เจรจาตอรองของกลมแรกนำไปสรายงานแผนปฏบตการ 21 สวนกลมหลงไดจดใหม “เวทคขนาน” เพอรวบรวมและ

เสนอขอเรยกรองของกลมตนในรปของ “สนธสญญาทางเลอก” (Alternative Treaties) รวมทงพยายามทจะใหกลม

ตวแทนรฐบาลยอมรบประเดนขอเสนอของตนหรออยางนอยกบางสวนของขอเสนอเหลานนไปใสไวในเอกสาร

การประชมสดยอดฉบบทางการดวย ทงสองกลมมความคดเหนพอสรปไดวา กลมตวแทนองคกรพฒนาเอกชนเนนให

ความสนใจเรองสงแวดลอมมากกวา โดยยนยนทจะรบรองแนวคดการธำรงไวซงกระบวนการพฒนาวาจำเปนกวาการ

เตบโตทางเศรษฐกจ มาตรการทกลมนเสนอเกยวกบเรองสงคมมความครอบคลมกวางกวาเดม ใหนำหนกกบการ

เปลยนแปลงโครงสรางของกระบวนการพฒนา และมวธการใหมทแตกตางไปโดยสนเชงจากเดมทมงแตจะพยายาม

เออใหกระบวนการพฒนามความคลองตวดานการเงนและความลนไหลของเงนทนเทานน กลมตวแทนองคกรพฒนา

20

YEARS AFTER RIO10

เอกชนตความปญหาในกระบวนการพฒนาวาเปนความขดแยง ความไมเทาเทยมกนระหวางคนรวยกบคนจน มากกวาจะ

แยกแยะวาเปนปญหาของประเทศซกโลกเหนอออกจากประเทศซกโลกใตตามสภาพทางภมศาสตร และมไดยดวธคด

แบบแผนเหนอ-ใต (North-South) ตามทรายงานบรนดทเสนอไวแตเดม

อยางไรกตาม ภายในกลมตวแทนรฐบาลและกลมตวแทนองคกรเอกชน กมไดมความเหนพองตองกนทงหมด

เชน ฝงยโรปมความเหนตอการพฒนาในดานทคำนงถงสงแวดลอมมากกวาสหรฐอเมรกา แคนาดา ญปนและออสเตรเลย

สวนกลมตวแทนองคกรพฒนาเอกชนเนนดำเนนการสนบสนนแนวคดเชงทฤษฎและปฏบตการ ทงในระดบความรวมมอ

กบตวแทนรฐบาล และในเรองขอเรยกรองเกยวกบสนธสญญาทางเลอกอนๆ*

กระบวนการดำเนนการตามขอเสนอ

ผลอยางเปนทางการของการประนประนอมระหวางกลมขางตน เหนไดชดเจนทสดในวาระ 8 หวขอสดทาย

ซงเสนอวธดำเนนการ เชน จะนำเรองทเปนวาระการประชมนไปส ประชาคมโลกไดอยางไร ในสวนนเองทแผนปฏบตการ

21 กลายเปนประเดนสำคญทถกอางถง ในฐานะเอกสารขอตกลงทจะตองถอปฏบตในอนาคตตอไป แตในเวลาเดยวกน

พบวาแผนปฏบตการดงกลาวมจดออนจำนวนมากทเหนไดชดเมอมาปฏบตใชในอก 8 ปตอมา

การสนบสนนดานการเงนเพอการพฒนาทยงยน

คาใชจายรายปในการดำเนนการตามนโยบาย 31 ขอในแผนปฏบตการตามวาระการ ประชม 38 วาระ เปนเงน

561.5 พนลานเหรยญสหรฐ และทไมรวมอยในเงนจำนวนน คอ งบประมาณการปฏบตงานเกยวกบรปแบบการบรโภค

และงบประมาณสำหรบองคกรพฒนาเอกชน ภาคธรกจ อตสาหกรรม และเกษตร การจดการพฒนาอยางยงยนและ

กฎหมายระหวางประเทศ ประเทศพฒนาแลวทงหลายตกลงจะสมทบงบประมาณเปนเงน 0.7% ของผลตภณฑ

มวลรวมประชาชาตของแตละประเทศภายใน พ.ศ. 2543 และกองทนควรจะบรหารโดยองคการกองทนนานาชาต เชน

สมาคมการพฒนาระหวางประเทศ ธนาคารเพอการพฒนาระดบภมภาค (เชน ADB) และองคการสงแวดลอมโลก

ของสหประชาชาต (United Nation’s Global Environment Facility) และ UNDP เปนตน

การแลกเปลยนดานเทคโนโลย

การแลกเปลยนดานเทคโนโลยประกอบดวย การใหอปกรณฮารดแวรและการฝกชางฝมอ ชางเทคนค ผจดการ

ระดบกลาง นกวทยาศาสตร วศวกรและนกการศกษาอยางเปนระบบ เพอใหประเทศกำลงพฒนามทางเลอกมความร

เพอนำไปปรบปรงประเทศของตน

* สนธสญญาเหลานมจำนวนมากและครอบคลมทกหวขอทกลาวถงในการประชมอยางเปนทางการ ผทสนใจขอมลฉบบสมบรณสามารถสบคนไดในบรรณานกรม

21

YEARS AFTER RIO10

วทยาศาสตรเพอการพฒนาอยางยงยน

การใชวทยาศาสตรเพอการพฒนาอยางยงยน กลาวไว 3 ระดบ คอ วทยาศาสตรชนสงทวไป (เพอพฒนา

เครองมอใหดขน) วทยาศาสตรสงแวดลอมและสงคมศาสตร (เพอปรบความเขาใจของเราเกยวกบระบบของโลกและ

มนษย) และความรภมปญญาพนบานในระดบทองถนจากวฒนธรรมตางๆ (เพอใหมทางเลอกในการปรบใชในทองถน

ไดอยางเหมาะสมยงขน) วธการปฏบตทเสนอไดแก จดใหมศนยนานาชาต โครงการแลกเปลยน การดงาน การฝกอบรม

ในสาขาตางๆ และมาตรการจำเปนเพอหยดการหลงไหลของนกวทยาศาสตรออกนอกประเทศ และการเพมจำนวน

นกวทยาศาสตรในประเทศกำลงพฒนาทงหลาย

การศกษา การฝกอบรม และการรบรของประชาชน

การปฏบตงานเนนใหประชาชนสามารถเขาถงขอมลเกยวกบการพฒนาอยางยงยน โดยจดใหมการศกษาดาน

สงแวดลอมและการพฒนาแกคนทกวย มาตรการทเสนอคอ ใหเดกและนกเรยน นกศกษา เขามามสวนรวมในการ

ศกษาวจยในหวขอทเกยวของ จดใหมโครงการฝกอบรมแกทกภาคสวนในสงคม ใหชมชนทองถนสามารถใชบรการ

ของผเชยวชาญเพอรวมความรภมปญญาพนบานเขาไวสำหรบการศกษาและการฝกอบรม และใหสอมวลชนเขามา

มสวนในการเผยแพรขอมลแนวคดดานการพฒนาอยางยงยน

การเสรมสรางขดความสามารถเพอการพฒนาอยางยงยน

ในการลงมอปฏบตตองอาศยการประเมนของแตละประเทศวามความตองการอะไร ซงกำหนดใหแลวเสรจ

ภายในป พ.ศ. 2537 และรอขอเสนอแนะจากสหประชาชาตอยางชาภายในป พ.ศ. 2540 มาตรการทคดกนไวในครงนน

ไดแก การใหความชวยเหลอเพอพฒนาเสรมสรางทกษะ ความรและความชำนาญทางเทคนคจากสหประชาชาต รฐบาล

เทศบาล องคกรพฒนาเอกชน มหาวทยาลย สถาบนวจย องคกรธรกจ และองคกรเอกชนอนๆ โดยม UNDP เปนผ

รบผดชอบการบรหารจดการเงนทนและประสานงานโครงการเพอพฒนาขดความสามารถดงกลาว

การจดการเพอการพฒนาอยางยงยน

เรองนนบวาเปนความรบผดชอบพเศษของสมชชาใหญสหประชาชาต ในการตง คณะกรรมการระดบสงเพอ

การพฒนาอยางยงยน (Commission for Sustainable Development) ใหมหนาทตดตามดแลการปฏบตตาม

ขอตกลงในแผนปฏบตการ 21 ทเปนผลจากการประชมสดยอดสงแวดลอมโลก รวมทงรวบรวมความรความชำนาญ

จากองคกรตางๆ ของสหประชาชาต สถาบนการเงนนานาชาต กลมธรกจและกลมนกวทยาศาสตรตางๆ ดานการใช

ทรพยากรธรรมชาต เศรษฐศาสตรนเวศ กฎหมายและสนธสญญาเกยวกบสงแวดลอมระหวางประเทศตางๆ เหลาน

ถอเปนความรบผดชอบพเศษของคณะกรรมการดงกลาว โดยม UNDP ทำหนาทเปนผนำในการรวบรวมและจดการ

ทรพยากรทจำเปน

22

YEARS AFTER RIO10

กฎหมายระหวางประเทศ

สนธสญญากฎหมายทมจะเปนกรอบขอตกลงในการยตขอโตแยงเกยวกบการพฒนา รวมทงกำหนดมาตรฐาน

ดานตางๆ อนเปนการตระเตรยมเพอสนบสนนกระบวนการพฒนาอยางยงยน ควรจะมการพฒนาความชำนาญ

ทงดานวทยาศาสตรและดานเทคนค เพอเปนฐานความรประกอบการรวมประชมในการเจรจาตอรองเพอบรรลขอตกลง

ระหวางประเทศ

ขอมลเพอการตดสนใจ

การใหขอมล คณภาพขอมล การเพมขอมล รวมทงความสามารถในการเขาถงขอมลดานการพฒนาอยางยงยน

เพอการตดสนใจ ถอเปนประเดนสำคญเชนเดยวกบการพฒนาตวดชนชวดขอมลเกยวกบความยงยน ดงนน

คณภาพของสงแวดลอมและการพฒนาดานเศรษฐกจควรจะเปนฐานคดของการสราง “มาตรวดการพฒนา” ทเหมาะสม

อนสญญาตางๆ ทเกดจากการประชมทรโอ*

ในการประชมสดยอดวาดวยสงแวดลอมใน พ.ศ. 2535 น ไดมการลงนามและรบรอง อนสญญา 2 ฉบบ ไดแก

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก และอนสญญาวาดวยความหลากหลายทาง

ชวภาพ

กรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก

(UN Framework Convention Climate Change)

จากกรอบอนสญญาฉบบน มการตงคณะทำงานเฉพาะกจขนมาเพอทำหนาทดแลดานงบประมาณและการแลก

เปลยนดานเทคโนโลยไปยงประเทศตางๆ เพอดำเนนการควบคมกาซทกอใหเกดปฏกรยาเรอนกระจกและแกปญหา

การเปลยนแปลงของภมอากาศโลก เชน คณะกรรมการสงแวดลอมโลกของ UNDP โครงการสงแวดลอมของ

สหประชาชาต และธนาคารระหวางประเทศเพอการฟนฟและพฒนา (International Bank for Reconstruction and

Development)

นอกจากนอนสญญายงกำหนดวา ประเทศตางๆ มสทธทจะใชทรพยากรธรรมชาตของตนเองได แตมหนาท

ท จะควบคมมใหกจกรรมในความดแลไปสรางความเสยหายแกสงแวดลอมทอยนอกอาณาเขตประเทศของตน

(สตอกโฮลม, 1972) ดงนน จงเรยกรองทกประเทศใหเกดความรวมมอในวงกวางทสดเทาทจะทำได และใหมสวนรวม

ในการแกปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ รวมทงในเรองกฎหมายและการ

คมครองกระบวนการตามธรรมชาตดวย ทงนเพอรกษาระดบกาซททำใหเกดปฏกรยาเรอนกระจกในชนบรรยากาศไว

มใหสงผลกระทบตอสภาพภมอากาศของโลก อยางไรกตาม “การปลอยกาซทกอใหเกดปฏกรยาเรอนกระจกในประเทศ

23

YEARS AFTER RIO10

กำลงพฒนา ยงถอวาอยในเกณฑตำตอความปลอดภยของมนษย สำหรบประเทศเหลานการพฒนาทจำเปนอนดบแรก

และสำคญกวาการพฒนาอนใดกคอ การพฒนาเศรษฐกจ สงคมและการขจดความยากจน สวนการปลอยกาซอนตราย

ของประเทศกำลงพฒนาจะเพมขนเมอเศรษฐกจของประเทศเหลานขยายตวและมการใชพลงงานมากขน (อนสญญา

สหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก พ.ศ. 2535)*

เน อหาของอนสญญาเรยกรองใหประเทศพฒนาแลวใหความชวยเหลอแกประเทศกำลงพฒนาในการ

ทำตามขอกำหนดของอนสญญา หรอแกปญหาอนเนองมาจากผลของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ดงตอไปน

- สนบสนนงบประมาณและความชวยเหลอดานเทคโนโลย เพอชวยใหประเทศกำลงพฒนาสามารถตรวจ

วดปรมาณกาซทกอใหเกดปฏกรยาเรอนกระจกได

- ใหความชวยเหลอประเทศทมความเสยงสงตอการไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศเพอใหประเทศเหลานมงบประมาณเพยงพอตอการปองกนแกไขผลกระทบทเกดขน

- ใหเทคโนโลยและความรความชำนาญเกยวกบสงแวดลอม และสนบสนนใหมการพฒนาเทคโนโลยใน

ประเทศเหลาน

นอกจากนแลว อนสญญายงไดเรยกรองใหทกประเทศรวมกนปฏบตตามขอตกลง ดงน

- ใหขอมลเกยวกบปรมาณกาซทกอใหเกดปฏกรยาเรอนกระจกทแตละประเทศปลอยออกมา และปรมาณ

ทแหลงดดซบมลพษของประเทศนนๆ สามารถรองรบได

- ตพมพขอมลลาสดเกยวกบโครงการควบคมกาซทปลอยออกมาและโครงการทดำเนนการเกยวกบ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางสมำเสมอ

- สนบสนนการจดการอยางเหมาะสมและการอนรกษแหลงดดซบกาซทกอใหเกดปฏกรยาเรอนกระจก เชน

พช ปา และมหาสมทร

- รวมมอกนวางแผนเกยวกบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมตอเขตชายฝง แหลงนำ

และการเกษตร

- รวมมอในการอนรกษพนททเสยงตอการมอทกภยหรอภาวะแหงแลง โดยเฉพาะอยางยงในแอฟรกา

- เผยแพรใหประชาชนทวไปรบรเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และผลของการเปลยนแปลง

รวมทงสนบสนนและชวยสงเสรมใหประชาชนทวไปมสวนรวมในการแกปญหาดวย

* การประชมทรโอ เดอ จาเนโร ในป พ.ศ. 2535 กลาวถง การแปรสภาพเปนทะเลทรายไวในบทท 12 ของแผนปฏบตการ 21 แตจะมการประชมเพอแกปญหานภายหลงจากการประชม

ทรโอแลว เรองนจงยงไมอยในรายงานแตมแหลงขอมลทสามารถคนควาไดในเอกสารแนบทาย สวนการจดการปาไมกเชนกน ทประชมกลาวถงในรปของ “คำแถลงเกยวกบ

หลกการในเรองปาไม” (Statement of Principles on Forests) ดแหลงขอมลในเอกสารแนบทาย

24

YEARS AFTER RIO10

มการกลาวในชวงทายของอนสญญาวา “แมวาจะตองจดการแกปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก

ประเทศตางๆ ควรจะตองสงเสรมใหมระบบเศรษฐกจระหวางประเทศทเหมาะสมและเปนธรรม ซงจะนำไปสการเตบโต

และการพฒนาทางเศรษฐกจอยางยงยนในทกประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในประเทศกำลงพฒนาทงหลาย การพฒนา

ดงกลาวจะชวยใหประเทศตางๆ สามารถแกปญหาไดดขน แตทวาการใชมาตรการเพอแกปญหาดงกลาว ควรพงระวง

ผลกระทบทจะเกดขนตอการคาระหวางประเทศ (อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก

พ.ศ. 2535)”

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

เนอหาในอนสญญาฉบบนนยามความหมายของ “ความหลากหลายทางชวภาพของโลก ไดแก ความแตกตาง

หลากหลายในการดำรงอยของสงมชวตอนมคณคาตอระบบนเวศน พนธศาสตร สงคม เศรษฐกจ วทยาศาสตร วฒนธรรม

การพกผอนหยอนใจ และสนทรยศาสตร (อนสญญาสหประชาชาตวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ : พ.ศ. 2535)”

หากหมายความตามนยามขางตนสามารถสรปไดวา กจกรรมบางอยางของมนษยไดลดความหลากหลายลง นอกจากน

อนสญญายงไดยำถงความจำเปนทจะตองอนรกษความหลากหลายเพอปองกนมใหเกดการสญเสย โดยจดใหมการลงทน

อยางจรงจงซง “… จะไดกลบคนมาในรป ของผลประโยชนมากมายทงดานสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม” อกทงโลก

ควรจะใชทรพยากรตางๆ ของโลกใหเกดความยงยนและไมกอใหเกดการเสอมสลายในระยะยาว

อนสญญานเรยกรองใหประเทศตาง ๆ ทเขารวม

- ระบองคประกอบตางๆ ดานความหลากหลายทางชวภาพทมความสำคญ ในการอนรกษและการใช

ประโยชนอยางยงยน รวมทงกจกรรมในการควบคมซงอาจมผลกระทบในทางตรงขามตอความหลาก

หลายน

- พฒนากลยทธระดบประเทศ เพอกำหนดแผนหรอโครงการในการอนรกษและการใชประโยชนอยาง

ยงยนดานความหลากหลายทางชวภาพ

- กำหนดใหการอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยนดานความหลากหลายทางชวภาพเปนสวนหนง

ของขอพจารณาในการวางแผนและนโยบาย

- ใชสอและแผนงานทางการศกษา เพอชวยใหประชาชนเขาใจถงความสำคญของความหลากหลายทาง

ชวภาพและความจำเปนทตองมมาตรการตางๆ ในการอนรกษความหลากหลายน

- ออกกฎหมายเพอปกปองพนธสตวและพนธพชทใกลจะสญพนธ รวมทงพฒนาระบบตางๆ ของพนท

ทไดรบการคมครอง เพออนรกษความหลากหลายทางชวภาพและสงเสรมใหมทางเลอกอนๆ ดาน

สงแวดลอมสำหรบบรเวณทอยใกลเคยงพนททไดรบการคมครอง

25

YEARS AFTER RIO10

- ฟนฟและปรบปรงระบบนเวศนทเสอมโทรม สงเสรมการขยายพนธพชและสตวทใกลจะสญพนธ รวมทง

เปดโอกาสใหคนในทองถนไดมสวนรวมในการพฒนาและดำเนนการตามแผนการฟนฟนน

- หามาตรการควบคมความเสยงตางๆ ของสงมชวตทจะไดรบผลกระทบจากการดดแปลงตดตอ

พนธกรรมดวยวธการทางเทคโนโลยชวภาพ

- ใหประชาชนมสวนรวมในการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของโครงการตางๆ ทเปนภยตอความ

หลากหลายทางชวภาพ เพอหลกเลยงหรอใหเกดความเสยหายนอยทสด

- ควบคมหรอกำจดพชหรอสตวตางถนซงเปนภยกบระบบนเวศ รวมทงสตวและพชทอยอาศยในพนท

ทองถนเดม

ประเทศตางๆ ควรจะนำภมปญญาทองถนเกยวกบการอนรกษและการใชประโยชนอยางยงยนในดานความ

หลากหลายทางชวภาพมาใช นอกจากน อนสญญายงกลาวถงบทบาทของประเทศตางๆ ดงน

- ประเทศตางๆ ตองสงเสรมใหมการนำวสดทางพนธกรรมภายในเขตแดนของตนมาใชเพอผลทาง

สงแวดลอมทด การเขาถงความหลากหลายทางชวภาพและแหลงพนธกรรมดงกลาว จะไดรบอนญาต

เฉพาะในกรณทมในการแบงปนผลการวจยและการพฒนาทเปนธรรม รวมทงแบงปนผลประโยชนทได

จากการคาและการใชทรพยากรทางพนธกรรมอนๆ

- ประเทศกำลงพฒนาตองไดรบเทคโนโลยดานสงแวดลอมทดซงจำเปนในการอนรกษและการใช

ประโยชนอยางยงยนของความหลากหลายทางชวภาพ การรบเทคโนโลยนจะตองอยบนเงอนไขท

ยตธรรมและเปนประโยชนสงสด รวมทงจะตองยอมรบเรองสทธบตรดวย

- ประเทศกำลงพฒนาไดใชประโยชนจากเทคโนโลยทนำมาใชจดการกบทรพยากรของตน พรอมกนน

ประเทศตางๆ เหลานนตองมสวนรวมในการวจยดานเทคโนโลยชวภาพดวย

- ตองใหความชวยเหลอประเทศกำลงพฒนาดานเทคนคและวทยาศาสตรใหสามารถพฒนาองคกร

และความเชยวชาญของตนในการใชความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

- ประเทศตางๆ ตองพจารณาความจำเปนเรองขอตกลงดานการจดการทปลอดภยและการใชสงมชวต

ทไดรบการดดแปลงดวยเทคโนโลยชวภาพ

การใหงบประมาณสนบสนนโครงการตางๆ ดงกลาว เกดจากการสมทบของประเทศพฒนาแลวทลงนามรบรอง

สนธสญญาตางๆ เพอชวยเหลอเปนเงนลงทนกอนใหมสำหรบประเทศทกำลงพฒนา ซงจะชวยเออใหประเทศเหลานน

สามารถปฏบตตามเงอนไขของสนธสญญาไดอยางเตมท องคกรของสหประชาชาตทเกยวของกบสงแวดลอมและการ

พฒนาทง 3 องคกรจะเปนผบรหารดแลเงนกองทนในระยะเรมแรก

26

YEARS AFTER RIO10

ปญหาทยงไมไดรบการแกไขและความขดแยงทยงหาขอยตไมได

“… พวกเขาหวงเกนความจรงเกนกวาสงทเกดขนในขณะน … พวกเขาหวงพงการประชมสหประชาชาตวาดวย

สงแวดลอมทกำหนดใหมสนธสญญาโลก (Earth Charter) เพอกระบวนการพฒนาซงประกอบดวยขอตกลงเกยวกบ

การปลอยกาซเรอนกระจกและการอนรกษพนธสตวและพช รวมถงปาไม และแผนปฏบตการ 21 ซงถอวาเปนเครองมอ

ทนำไปสเปาหมายของความสำเรจ รวมทงขอตกลงเกยวกบความจำเปนดานงบประมาณ กลไกตางๆ และการมสวนรวม

เพอใหบรรลเปาหมายเหลานน (บทวเคราะหการประชมทรโอ ’92 ; Earthscan 1993)”

ขอความขางตนเปนตวอยางหนงซงแสดงใหเหนถงจดออนของผลการประชมสดยอดสงแวดลอมโลก ซงประเทศ

ตางๆ มความตงใจทจะสรางแผนปฏบตการทนำไปส “วถทางเลอกใหม” ของการพฒนาอยางยงยน และรวมคำนยาม

นเขากบขนตอนทชดเจนและรวดเรวเพอแกปญหาอยางเรงดวน กอใหเกดการเปลยนแปลงอยางยงยนในการสรางนยาม

ใหมของการพฒนา แตในทสดแผนปฏบตการ 21 กลบเปนเพยงแคขอตกลงเกยวกบการตความสถานการณปญหา

ทประเมนไวในรายงานบรนดทแลนด ซงมฐานคดจากหลกการทางเศรษฐกจเทานน แมแต “วธการดำเนนการทนำเสนอ”

ในแผนปฏบตการ 21 ซงกลาวเพยงวตถประสงค หลกประกนและเครองมอสำเรจรปทเชอมโยงรปแบบวธคดของการ

พฒนาทศทางเดม ซงมวธการดำเนนงานเหมอนกนทกพนทบนโลก โดยไมไดเสนอมาตรการทเปนรปธรรมมความ

เหมาะสมกบบรบททางสงคมทแตกตางกนไปในแตละพนท

การพฒนาเพอความมงคง

การพฒนาอยางยงยน ไดกลายมาเปนเครองมอเพอเพมการบรโภคและรบรองสทธในการกระทำดงกลาว เทยบ

เคยงไดกบหลกการทางนเวศวทยา เชน ภายในขอบเขตความสามารถในการเยยวยาตนเองของโลก ความคดนนาสนใจ

และมเหตมผล แตในความจรงแลว ความคดขางตนไดละเลยขอเทจจรงวาดวยขดจำกดในการฟนตวเองของ

ระบบธรรมชาตซงมเพยงพอใหมนษยโลกไดบรโภค บดนคนรวยประมาณ 20% ของประชากรโลก ไดบรโภคทรพยากร

เกนขดจำกดไปแลว ความจรงนมนยของความขดแยงระหวางโลกเหนอกบโลกใตมาโดยตลอด และในปจจบนกลายเปน

ขอขดแยงระหวางประชากรทรำรวยและประชากรทยากจนโดยไมจำเปนตองเกยวของกบพนททางภมศาสตร ดงนน

เพอทจะใหเกดความยงยนของระบบนเวศน จำเปนตองสรางความสมดลของการบรโภคโดยการลดการบรโภคของ

ประเทศรำรวยลง จนการบรโภคและการผลตสามารถปรบตวสดลยภาพไดอยางชาๆ พฒนาการดานเศรษฐกจทมาก

ขนจะทำใหประเทศในโลกใต* สามารถขยบตวขนมาจนบรรลระดบทควรในรายงานบรนดทแลนด อนวาดวยการ

ปรบความแตกตางของอำนาจทางเศรษฐกจและการเมอง ซงมใหเหนเพมมากขนในกลมประเทศกำลงพฒนา

* คำวา “ใต” ใชในบรบททางสงคมและโดยทวไปหมายถงชนชนทยากจนในสงคม และคำวา “เหนอ” หมายถงชนชนทรำรวย โดยไมขนกบทตงทางภมศาสตร ดงนนตนกำเนดของคำวา

“เหนอในใต” (North in the South) สามารถจะแปลออกมาไดวา ”ชนชนทรำรวยของสงคมในประเทศกำลงพฒนา”

27

YEARS AFTER RIO10

การขาดวสยทศนใหมในการพฒนา

ความคดทจะเปลยนแปลงรปแบบการบรโภคซงเปนเสนทางขนานสวนทางกบการเรงรดการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจอนเปนกระแสหลกทวโลก ยงคงเปนหวขอการอภปรายทยากตอการหาขอสรปเกยวกบการพฒนาและมกจะ

ถกตความอยเสมอวาเปนการเรยกรองของกลมประเทศรำรวยและกลมคนรำรวยในประเทศยากจนให “หยดการพฒนา”

ดงนน การประชมทรโอจงไมสามารถบรรลถงมาตรการทเปนรปธรรมทจะเชอมโยงชองวางระหวางการพฒนาไดมากนก

เมอเปนเชนน รายการเครองมอควรปฏบตทยาวเปนหางวาวดงปรากฎในแผนปฏบตการ 21 จงเปนเพยงเสมอนการเสนอ

แนะทางออมวา การพฒนาขนอยกบวาคนจนจะตามทนคนรวยไดหรอไมเทานน เหมอนดงทเคยเปนมาการประชมทรโอ

ไมสามารถกำหนดรปแบบทชดเจนของ “แนวคดการพฒนาภายใตการบรโภคและผลผลตทจำกด” อนจะสงประโยชน

อยางยงสำหรบมนษยโลก ผลของการประชมครงนไมสามารถแมแตจะประเมนคาใชจายในการดำเนนการพฒนาอยาง

ยงยนใหประสบผลสำเรจแมแตในประเดนหลกๆ เชน รปแบบของการบรโภค องคกร พฒนาเอกชน ธรกจและ

อตสาหกรรม ชาวนา การจดการเพอการพฒนาอยางยงยนและกฎหมายระหวางประเทศ แทนทอยางนอยนาจะม

การพจารณาถงการจดทำงบประมาณ “เบองตน” เพอการดำเนนการ แตกลบไมมการพดถงประเดนเหลานในสวนท 4

วธการดำเนนงาน บทท 33 ทเกยวกบการเงนสนบสนนการพฒนาอยางยงยนของแผนปฏบตการ 21

ผลประโยชนดานเศรษฐกจกบความจำเปนดานนเวศวทยา

ฉะนนจงไมนาประหลาดใจเลยทความขดแยงเกาๆ จะยงดำรงอยหลงจากการประชมทรโอ ซงไดแก ความ

ขดแยงระหวางผลประโยชนดานอำนาจอธปไตยของประเทศกบหนาทความรบผดชอบระหวางประเทศ ทงนเฉพาะปญหา

ขามชาตทเหนไดชดเจนเทานนทไดรบการกลาวถงโดยตรงและยกขนมาเปนหวขอการประชม เชน การจดการปญหา

ฝนกรด การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกและความหลากหลายทางชวภาพ แตกเปนเพยงการเรยกรองใหเปลยน

แปลงและการกำหนดขดจำกดของการผลตในอกหลายปตอไปขางหนา ปญหาทเปนผลกระทบทางออม เชน ปญหา

นำทวมในประเทศหนงอาจเกดจากการตดไมทำลายปาในบรเวณตนนำของอกประเทศหนง ไดรบการพจารณา

ในแงกฎหมายขามแดนระหวางสองประเทศไป (คำแถลงเกยวกบหลกการเรองปาไมในการประชมทรโอ พ.ศ. 2535)

ขอตกลงตางๆ ทเกดขนในการประชมทเมองรโอนน ใหความสำคญกบปจจยทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะการเจรญ

เตบโตดานเศรษฐกจเปนอยางมาก และในการพจารณาขอตกลงทขดแยงกนขน อยางนอยกจะมมาตรการทเกยวของ

กบความสำคญตอระบบเศรษฐกจอยเสมอ เชน ในอนสญญาวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกกลาววา “…

แมวามความจำเปนทจะตองดแลเรองการเปลยนแปลงภมอากาศโลก ประเทศตางๆ ควรสงเสรมสนบสนนระบบ

เศรษฐกจและการพฒนาอยางยงยน โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทกำลงพฒนาทกประเทศ อนจะสงผลทำใหประเทศ

เหลานสามารถจดการกบปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกไดดขน มาตรการตางๆ ทใชในการแกไข

28

YEARS AFTER RIO10

ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก ไมควรสรางขอจำกดตอการคาระหวางประเทศ (อนสญญาสหประชาชาต

วาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก พ.ศ. 2535)”

โลกกำลงไปถงจดอนตรายเนองจากการดำเนนนโยบายทผดพลาดอนหนง ไดแก นโยบายการเพมผลผลต

เพอเพมความรำรวย เพอเพมขดความสามารถในการจดการกบภาวะทโลกรอนมากขน ดวยการเพมประสทธภาพดาน

การจดการและการควบคมเทานน รปแบบวธคดในการพฒนาของยคทรแมนมขอเสยทมองวาแหลงทรพยากร

มอยอยางไมมขดจำกด นยามของ “กระบวนทศนในการพฒนาอยางยงยน” ทนำเสนอในการประชมทรโอมขอผดพลาด

ตรงทเสนอใหมนษยผมองขามขดจำกดดงกลาวเปนผดำเนนการแนะนำ กำหนดทศทางและควบคมการบรโภค

หากมองในแงน การทแผนปฏบตการ 21 ไมสามารถระบวธแกไขปญหาทชดเจนเรองการลดการบรโภคไดนน สมเหต

สมผลดอยแลวเพราะไมมความจำเปน อนทจรงแลวการเพมศกยภาพขดความสามารถและประสทธภาพในทกดานของ

กจกรรมมนษยโลกอนเกยวของกบการบรโภคในทกระดบ สงเหลานรวมถงธรรมชาตซงเปนตวแทนของแหลงทรพยากร

ทมอย มนษยชาตกพรอมทจะรวมโลกเขามาภายใตระบบเดยวและมการเตรยมพรอมทจะกาวเขาสการพฒนาทยงยน

โดยพยายามสรางกลไกตางๆ รองรบ เชน การบรโภคทยงยน ระบบเศรษฐกจอยางยงยน และในทสดสงทเกดขนตามมา

ไดแก การแลกเปลยนและบรโภคทรพยากรอยางเสรไมมขดจำกดและมประสทธภาพมากขน ตามครรลองของ

ปรากฏการณโลกาภวตนยคใหมสำหรบเผาพนธทกลายเปนเหยอของความรำรวย

29

YEARS AFTER RIO10

การคนพบแนวคดและหลกการดานนเวศวทยา นบวาเปนปจจยสำคญทมอทธพลตอมมมองการพฒนาของ

มนษย และนำไปสการใชอยางแพรหลายของคำวา “ความยงยนและการพฒนาอยางยงยน” แตอยางไรกตาม ธรรมชาต

ของการพฒนารวมทงการสรางสรรคในชวงเวลาของการเตบโตและการทำลายลางในชวงของการเสอมถอย ทงสองสง

สมพนธเชอมโยงอยในความยงยนภายใตขอบเขตของดลยภาพ ดงนน เพอทจะรกษาความสมดลยธรรมชาต จำตองม

ปจจยทจำกดจำนวนหนงแกสงมชวตทงมวล การทมนษยกอใหเกดวกฤตในโลกขนเปนผลมาจากแนวทางการพฒนาของ

มนษยทไมคำนงถงขอเทจจรงน และพยายามทจะไดมาซงความเจรญเตบโตอยางไมสนสดและการบรโภคอยางไรขด

จำกด ภายใตกระบวนการทผลกใหตวเองและสงมชวตอนๆ ออกจากขอบเขตของดลยภาพไปพรอมกบการกาวสความ

เสอมถอย (regression) หรอในอกแงมมหนงกคอ การทำลายลาง (destruction)

แตอยางไรกตาม สงทสำคญขณะนไมใชธรรมชาต (ซงจะยงคงอยตอไปหลงจากทมนษยชาตสญสนไปแลว ถงแม

วาเราสามารถเอาชนะวกฤตการณในปจจบนไดกตาม) แตธรรมชาตทมนษยรจกคอ ธรรมชาตทมนษยปรบตวเพออาศย

พงพาธรรมชาตนนๆ วฒนธรรมทองถนหลายวฒนธรรมไดตระหนกถงความจรงน แมวาจะขาดความร “เชงวทยาศาสตร”

เกยวกบหลกการดานนเวศวทยา วฒนธรรมเหลานยงคงอยและพฒนาตอไป “โดยอาศยสญชาตญาณ” ภายในขอบเขต

ของดลยภาพซงกำหนดโดยสภาพแวดลอมตามธรรมชาต เนองจากมนษยชาตโดยรวมอยโดยไมมขดจำกดทชดเจน

การบรโภคแนวคดเชงวทยาศาสตรเกยวกบความยงยนจงกลายเปนประเดนสำคญสำหรบอนาคตของมนษยชาต รวมทง

วฒนธรรมพนบานแบบยงยน ดงนนความยงยนโดยพนฐานแลวคอ แนวทางทจำเปนเพอจดการกบการบรโภคซงมากเกน

กวาความสามารถของธรรมชาตทจะเยยวยาตวเอง เพอดำรงชวตความเปนอยของตนไวได (ซงเปนอกแนวความคดหนง

เกยวกบความยงยน) แมวาแนวคดนนจะพฒนาขนจากกระบวนทศนทนกถงสภาพความเปนจรงทเกดขนในระบบนเวศน

แตถาวฒนธรรมของมนษยอกหลายวฒนธรรมสามารถอยไดอยางยงยน โดยไมตองอาศยความร “ทาง

วทยาศาสตร” ดานนเวศวทยา ทำไมสงคมมนษยปจจบนจงไดคกคามความอยรอดของตนเองเชนนน ความยงยนทาง

นเวศวทยาคออะไร มความสมพนธกบการพฒนาและการเตบโตทางเศรษฐกจอยางไร? เพอหาคำตอบเหลาน จงม

ความจำเปนทจะตองศกษาเชงทฤษฎของคำ “ความยงยนทางนเวศวทยา” วานำมาประยกตใชในบรบทใด เมอเกดความ

เขาใจวาความขดแยงซงเกดจากการประยกตใชคำนกบการพฒนาทองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจแบบสะสมและ

ดงเดมของตลาดเสร เมอนนกเปนไปไดทจะพบทางเลอกและนโยบายทสอดคลอง อนจะนำไปสการพฒนาของมนษย

ทยงยนทางดานนเวศวทยาอยางแทจรง

บทท

๓ววฒนาการทางทฤษฎ : การพฒนาและเศรษฐกจ

30

YEARS AFTER RIO10

ความยงยนทางนเวศวทยาและการพฒนา

ในแงนเวศวทยา “ความยงยน” หมายถง ระบบขององคกรทใชทรพยากรทมอยนอยทสดใหเกดผล

ประโยชนตอบแทนสงสดในการเจรญเตบโตหรอการดำรงไวซงระบบนนๆ ทงในปจจบนและอนาคต ขณะเดยวกนกไมนำ

ทรพยากรมาใชเกนกำลงทธรรมชาตจะสรางขนมาทดแทนได รวมทงไมทำใหความสามารถในการชำระลางและฟนตว

ของสภาพแวดลอมโดยกระบวนการทางธรรมชาตตองทำงานมากเกนไป

ในความเปนจรง โลกของธรรมชาตและสงคมมนษยมการใชและบรโภคทรพยากรธรรมชาตเพอนำมาซงการ

เปลยนแปลงในทางใดทางหนง กระบวนการนเองทเรยกวา “การพฒนา” ในพจนานกรมโลกใหมของเวบสเตอร คำวา

“พฒนา” หมายถง “... ทำใหเตมขน ใหญขน ดขน ฯลฯ …” ดงนน “การพฒนา” จงหมายถง การกระทำหรอกระบวนการ

ทจะทำใหบางสงบางอยางเตมขน ใหญขน ดขน ฯลฯ เปนการเปลยนแปลงของรปทรงหรอสถานภาพโดยการทำงานใดๆ

เพอใหไดมาซงผลกำไรหรอสวนทเพมโดยรวม (ในสวนของรปทรงหรอสถานภาพ) ซงเมอใดกตามทมการพฒนาจะตอง

ใชทงพลงงานและทรพยากรตางๆ ไปพรอมๆ กน โดยสรป “การพฒนา” จะตองม 2 องคประกอบ ไดแก

- การพงพาปรมาณของทรพยากรในชวงเวลาหนงเพอทำใหการเปลยนแปลงสมบรณ

- กระบวนการพฒนาทำใหเกดการเปลยนแบบแผนการกระจานทรพยากรทมอยในสภาพแวดลอมโดย

อตโนมต

แมวาคณลกษณะของกระบวนการการพฒนาแบบใดแบบหนงมกจะมลกษณะเฉพาะตวกตาม การพฒนาของ

ระบบหนงจะมผลกระทบกบโอกาสในการพฒนาของระบบอนๆ ซงอยรวมในสงแวดลอมเดยวกน ทงในระดบทองถน

ระดบภมภาคและระดบโลก

จากแงมมดานนเวศวทยาของโลก การเปลยนแปลงเปนปรากฎการณปกตในระบบนเวศนของมนษยและเกดขน

ตลอดเวลา แตอยางไรกตามไมไดหมายความวา ระบบทกระบบพฒนาการเปลยนแปลงในทางบวกของระบบหนง จะกอ

ใหเกดการลดลงของทรพยากรทมอยสำหรบระบบอนอยางนอยหนงระบบอยางหลกเลยงไมได เนองจากยงมระบบอนๆ

ทตองใชทรพยากรและสงแวดลอมรวมกน สำหรบระบบตางๆ ทตองเผชญกบการลดลงของทรพยากรทมอย การพฒนา

ในทางลบหรอการถดถอยจะเกดขนหากระบบเหลานไมสามารถหนไปใชทรพยากรแหลงอนแทน ธรรมชาตใชววฒนาการ

เพอทำใหสงมชวตทสามารถดำรงรกษาตนเองดวยการบรโภคทรพยากรนอยทสดเพอการอยรอด เชน ในสภาพแวดลอม

ทประกอบดวยสตวกนพชจำนวนมากเกนไปในพนทเดยว สตวทมการยอยทมประสทธภาพและสามารถดงพลงงาน

มาใชไดมากกวาจะมชวตอยไดโดยกนอาหารนอยกวาสตวอนๆ ดงนนจงม โอกาสอยรอดในชวงเวลาของการมปรมาณ

อาหารจำกดยาวนานกวาปกต ภายใตหลกการน การเปลยนแปลงของสงแวดลอมจงมการจำกดวงใหนอยทสดเทาทจะ

ทำได เพอเพมจำนวนของชวตหนงๆ ใหสามารถคงชพไดในบรเวณทกำหนดโดยไมทำลายแหลงทรพยากรของตนเอง

31

YEARS AFTER RIO10

หลกการเปลยนรปพลงงาน/สสารเพอใหเกดการทำงาน

ในระบบนเวศนของโลก สงมชวตนบลานจะใชตนทน* ของโลกและของพลงงานจากดวงอาทตยรวมกนม

ปฏสมพนธกนเพราะอาศยในเขตชวภาพเดยวกน การกำหนดลกษณะและผลความสมพนธของการเสอมถอยหรอการ

พฒนาของสงมชวตแตละอยางใหชดเจนจงแทบจะเปนไปไมได ดงนน นกวทยาศาสตรจงสรปการขาดทนสทธและกำไร

สทธออกเปนกลมของระบบตางๆ เรยกวา “ดลยภาพตามธรรมชาต” ลกษณะและความสำคญของดลยภาพตาม

ธรรมชาตอาจนยามไดจาก

- จำนวนของระบบตางๆ ทเลอกขนมาเพอการพจารณา

- ระยะเวลาของการพจารณา

- ขอบเขตของการศกษา หรอบรเวณสภาพแวดลอมใด ๆ ทนำมาพจารณา

แนวทางทใชอธบายดลยภาพมอย 3 แงมมดวยกน คอ

- การพฒนา (หรอการเสอมถอย) ทางกายภาพ

เขตชวภาพ เขตชวภาพ

วตถดบ

การพฒนา/การเสอมถอยเกดจากการทางาน

ผลลพท

พลงงานคณภาพสง พลงงานความรอนคณภาพตา

สสาร (ทมอย) การสญเสยทาง

ชวภาพ (ทมอย)

การเปลยนแปลงรปแบบการกระจายของทรพยากรทมอย

การ

ทา

งาน

* ทรพยากรธรรมชาตและขบวนการตางๆ ของโลกทจะดำรงมนษยชาต สตวและพชชนดอนๆ (Miller, Environment Science : 168/9)

32

YEARS AFTER RIO10

- การพฒนา (หรอการเสอมถอย) ทางสรรวทยา

- การพฒนา (หรอการเสอมถอย) ทางองคกร/ระบบ

การมอยของทรพยากรหรอขนาดของประชากร ลวนเปนตวอยางของปจจยทางกายภาพในการพฒนา ความตอ

เนองของการพฒนาและการเสอมถอยในชวงเวลาหนงจะนำไปสภาวะการคงทของประชากร ซงเหนไดจากคาเฉลยมความ

คงทและสมำเสมอ หรอความสมดลระหวางการเพมและการลดของจำนวนสงมชวตแตละชนด สวนปจจยทางดาน

สรรวทยาจะเปนการตอบสนองทางรางกายของสงมชวตตอปจจยในสงแวดลอม เชน แมลงปรบตวตอยาฆาแมลงหรอ

การเจรญเตบโตของตวออนในสงมชวตกอนทจะเกด โดยมกฎทวๆ ไปขอหนงวา การทสงมชวตมความซบซอนมากขน

เทาไหร การพฒนาทางดานสรระยงชาลงเทานน สวนปจจยดานองคกร เชน การเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอการตอบ

สนองของกลมสตวทกนเนอเปนอาหารทมตอการถกลา เนองจากการเพมหรอลดลงของจำนวนสมาชกหรอจำนวน

ของเหยอ ทงนปจจยทงสามตองสมพนธเชอมโยงกนอยในระดบตางๆ ของการพฒนาทเกดขน

การใชทรพยากรตางๆ ภายในขอบเขตดลยภาพ

เขตชวภาพ เขตชวภาพ

ผลลพท

พลงงานคณภาพสง พลงงานความรอนคณภาพตา

สสาร (ทมอย) การสญเสยทางชวภาพ

(ทมอย)

วตถดบ

การเปลยนแปลงรปแบบการกระจายของทรพยากรทมอย

การ

ทา

งาน

การพฒนา/การเสอมถอยเกดจากการทางาน

การปลอยของเสยโดยมไดคานงถง

ความสมดลยเชงนเวศน

การใชทรพยากรทมอยโดยมไดคานง

ถงความสมดลยเชงนเวศน

ขอบเขตดลยภาพ

33

YEARS AFTER RIO10

เราสามารถสรปคำนยามทวไปดานนเวศวทยาของการพฒนาอยางยงยนในสภาวะแวดลอมธรรมชาตไดวา เปน

กระบวนการการเปลยนแปลงทางกายภาพ สรระ หรอการเปลยนแปลงเชงโครงสรางภายในหรอของระบบ หรอรปแบบ

ของโครงสรางในชวงระยะเวลาหนง ซงผลคอกำไรสทธในลกษณะรปแบบหรอสถานภาพ (สำหรบระบบหรอรปแบบ

ของโครงสรางนน) ผลกำไรทวานไดมาจากการทำงานบนฐานการใชทรพยากรทมอยใหนอยทสด รวมทงจากการเปลยน

แปลงแบบแผนการกระจายทรพยากรใหนอยทสดดวย ธรรมชาตไดกำหนดและจำกดการบรโภคใหนอยทสดในกรณ

จำเปน ดงนนเมอไรกตามทสภาพแวดลอมใดถกคกคามโดยการบรโภคมากเกนไป เชน จากการทมประชากรมากเกนไป

สภาพแวดลอมทถกทำลายนนจะมขดความสามารถทจะฟนฟตวเอง สงคมมนษยทตองการดำรงชวตอยางยงยนจะตอง

ไมใชทรพยากรธรรมชาตในปรมาณทมากเกนกวาความสามารถของธรรมชาตในการสรางขนมาเสรมได ในขณะเดยวกน

การบรโภคของมนษยไมควรจะเกนขดความสามารถทสภาพแวดลอมจะชำระลางและฟนฟสภาพตนเองตามกระบวนการ

ทางธรรมชาต

ในความพยายามทจะใหคำนยามทางนเวศนของการพฒนาอยางยงยนในสภาวะแวดลอมของมนษย เราตอง

คำนงถงปจจยเกยวกบมนษย 2 ประการ คอ การทมนษยมสมองและมอ ทำใหมนษยตางจากสงมชวตอนๆ ตรงท

มนษยสามารถสรางสภาพแวดลอมของตนเองไดโดยใชเครองมอตางๆ ความแตกตางทสำคญอกอยางหนงนน

เกยวของกบปจจยทางดานสรระ ซงการพฒนาทางสรระศาสตรเปนกระบวนทชาเกนไปตอผลกระทบฉบพลนสำหรบการ

พฒนาทางสงคมของมนษย แนวคดเกยวกบความยงยนในสงคมมนษยจำเปนตองคำนงถงปจจยทางจตวทยาหรอ

ทศนคตดวย ในสภาพแวดลอมทางธรรมชาตการสรางเสรมทางสรระของสงมชวตเปนปจจยทกำหนด (จำกด) วาจะนำ

ทรพยากรทมอยมาใชใหเกดประโยชนอยางไร ในแงสภาพแวดลอมทางสงคมของมนษยปจจยทกำหนดวาทรพยากรทม

อยไดถกนำมาใชอยางไรขนอยกบการตดสนใจของสงคมและผคนในสงคมนน ตวอยางทรจกกนดเชน ชาวฮนดใน

ประเทศอนเดยซงไมบรโภคเนอวว มความเชอวาววเปนสงศกดสทธ ในขณะทเนอววเปนแหลงโปรตนทสำคญสำหรบ

มนษยชาตสวนใหญในพนทอนๆ

ดงนน การพฒนาทางสงคมของมนษยเกยวของกบการพฒนาทางกายภาพและโครงสราง ซงตงอยบนพนฐาน

ของการตดสนใจโดยรวมของสมาชกแตละคน มงเนนทหลกการ 3 ขอดงน

- ในฐานะสงมชวต มนษยเปนสวนหนงของธรรมชาตและพฒนาไปพรอมกบโอกาสตางๆ ในสภาพ

แวดลอมทางธรรมชาตภายใตหลกเกณฑทางนเวศวทยา

- ในฐานะสตวสงคมทใชเครองมอทนแรง มนษยสรางและดดแปลงสภาวะแวดลอมของตนเองให

สอดคลองรองรบหลกเกณฑเชงพฤตกรรม (วฒนธรรม) ของมนษย

- การใชเศรษฐกจเปนเครองมอในการจดการทรพยากรทไดจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาตเพอการ

บรโภค มนษยไดรเรมและยดโยงสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจเขากบระบบนเวศน โดยการชนำของ

หลกเกณฑทางเศรษฐศาสตร

34

YEARS AFTER RIO10

ดงนน เราจงสามารถกำหนดคำนยามของการพฒนาอยางยงยนทางนเวศวทยาในสงคมมนษยวาเปนกระบวน

การเปลยนแปลงทางกายภาพ จตวทยาหรอระบบ/โครงสรางองคกรของมนษยชวงระยะเวลาหนง ซงผลทไดคอ กำไรสทธ

ในดานรปแบบหรอสถานภาพ โดยกำไรทวานตองไดมาจากกระบวนการการทำงาน ซงไมนำทรพยากรธรรมชาตทสามารถ

สรางขนใหมไดมาใชมากจนเกนความสามารถของธรรมชาตทจะสรางขนมาชดเชยได การบรโภคทรพยากรของมนษย

ทงหมดจะตองไมเกนขดความสามารถของสงแวดลอมทจะชำระ ลางและฟนฟสภาพตนเองโดยกระบวนการทางธรรมชาต

เศรษฐกจแบบยงยน ความขดแยงในตวเอง?

ระบบเศรษฐกจ คอ ระบบการบรหารจดการเพอจดระเบยบทรพยากรและการบรโภคหรอการผลต สวน

เศรษฐศาสตร คอ เครองมอทางทฤษฎทอธบายกระบวนการน ระบบเศรษฐกจแบบจารตทเนนการเพมพนภายใตแนวคด

ตลาดการคาเสรนน ไมใชเพอการดแลรกษาระบบนเวศนและธรรมชาต แตเปนการสนองตอบการบรโภคของมนษย

เครองมอทนำเสนอในการประชมทรโอและกระบวนการการพฒนาตางๆ กอนหนานน มเปาหมายเพอความยงยนของ

สงคมมนษย คอ การเตบโตทางเศรษฐกจ แตเศรษฐกจมใชสงทเกดขนตามธรรมชาต หากเปนระบบการบรหารทสรางขน

เพอถายเททรพยากร โดยการใชทรพยากรทมอยและเงนทนทางเศรษฐกจเพอสรางผลกำไร หลกเกณฑทางเศรษฐศาสตร

มกถกนำมาใชในสภาพแวดลอมทมนษยสรางขน การถายเททรพยากรภายในระบบเศรษฐกจหนงๆ นน จงเขากนกบ

สภาพแวดลอมไมไดในทนท หากแตตองปรบใชอยางเขาใจและมสตเพอใหใชงานได และเปนการใชทรพยากรทปราศจาก

ผลกระทบในทางลบตอโลกของเรา

คำนยามของ “ความยงยนจากระบบเศรษฐกจ” จงอยตรงกนขามกบระบบธรรมชาตหรอระบบสงคมมนษย

ดวยเหตผลหลายประการอนทำใหเกดปญหา ไดแก ระบบเศรษฐกจการตลาดทแทจรงมไดมงหวงทจะไดกำไรสงสด

เทาทจะเปนไปไดในการสกดพลงงานซงควรจะใชวตถดบตอปรมาณผลผลตอยางคมคา แตมงทจะไดสวนเกน

ของทรพยากรทมอยใหมากทสดเพอการบรโภคของมนษย ตวชวดของระบบเศรษฐกจแบบเพมพนสะสมในปจจบน คอ

‘ผลตภณฑมวลรวมประชาชาต’ หรอ ‘GNP’ ดงนน การพฒนาทางเศรษฐกจซงเพมปรมาณการผลตเศรษฐกจ

แบบเพมพนสะสมจะตองแยกออกไปจากการพฒนาบนรากฐานของความยงยนในระบบนเวศนอยางชดเจน

ระบบเศรษฐกจแบบเพมพนสะสม ยงคงเปนรปแบบทโดดเดนของการบรหารทรพยากรของมนษย โดยมความ

คดหลกคอ การนำทรพยากรจากสภาพแวดลอมธรรมชาตมาใชมากเกนกวาทจำเปน เพอสรางทใหมปรมาณผลผลต

สวนเกนเพอขยายความตองการทแทจรงในการบรโภค ถงแมวาการบรโภคนจะเกดขนในโลกธรรมชาต เชน ทรพยากร

ตางๆ บนโลกของเราไดถกเปลยนจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาตไปสสภาพแวดลอมของมนษย ทรพยากรตางๆ มได

เพยงแคถกแจกจายไปสรปแบบใหมเทานน แตยงถกนำออกไปจากระบบของธรรมชาตอกดวย ตวอยางเชน ทรพยากร

เหลานนไมมเหลอเพอการบรโภคของสงมชวตรปแบบอนๆ ทรพยากรทางชวภาพทบรโภคเขาไปจะกลบคนมาใหม

ในโลกของสงมชวตในรปของของเสยทขบถายออกมา สวนทรพยากรทางสงคมทบรโภคเขาไปกจะคนกลบมาในรปของ

35

YEARS AFTER RIO10

สงปฏกล (ซงอาจยอยสลายตามธรรมชาตไดหรอไมกตาม) เทานน

มนษยไดพฒนาสงคมและวฒนธรรมขนเพยงเพราะวา มนษยสามารถสะสมทรพยากรไดมากกวาความจำเปน

ทแทจรงในการดำรงอยของตน มนษยไดกดกนสงมชวตรปแบบอนไมใหเขาถงทรพยากรธรรมชาตมากขนทกท โดย

กระบวนการผลต การจดเกบผลผลตสวนเกนและการคา ดงนน สงแวดลอมทควบคมโดยมนษยจงเกดขนมา มนษยชาต

ซงประกอบดวยคนจำนวนมาก หากมความตองการบรโภคทรพยากรท “ไมสอดคลองกบธรรมชาต” สามารถสรางผล

กระทบทางสงแวดลอมอยางรนแรง เนองจากสงคมมนษยโดยรวมบรโภคมากเกนกวาการบรโภคของแตละบคคลรวมกน

หนาทหลกของระบบเศรษฐกจในฐานะเครองมอของมนษย จงมใชการบรโภคทรพยากรแตเปนการเกบรกษานำไปผาน

กระบวนการและกระจายทรพยากร คำวา “เศรษฐกจแบบยงยน” จงใชไดกบระบบเศรษฐกจทใชทรพยากรทมอยใหนอย

ทสด ดงนนการยดถอระบบเศรษฐกจทตงอยบนฐานของผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (GNP) หรอระบบเศรษฐกจ

แบบเพมพน ยอมไมอาจสรางความยงยนในสงคมมนษยได สวนทฤษฎทางเศรษฐกจทเนนการบรโภคทรพยากรใหนอย

ทสดนนกมปรากฎอย เชน นายเฮอรแมน อ เดล ไดกลาวไวในสงทเขาเรยกวา “เศรษฐกจ แบบคงท” (Steady-state

Economy) หรอ “เศรษฐศาสตรของการพฒนาอยางยงยน” (The Economics of sustainable Development)

(ดบรรณานกรม)

แหลงพลงงานอนทมศกยภาพ

นอกจากระบบการจดเกบ การนำเอาระบบเงนตรา (เงนทน) มาใชยงเปนจดเรมตนของขนตอนสำคญในการ

พฒนาเศรษฐกจ เมดเงน คอ เครองบงชวายงมทรพยากรสำหรบการบรโภคของมนษยอยอกเทาใด และทรพยากรท

ตองนำไปแจกจายมอยอกเทาใด เงนจงกลายเปนสงทดแทนสำหรบพลงงานอน เพอใหมนษยเขาถงทรพยากรธรรมชาตได

ดงนน เงนกคอสงทดแทนตวทรพยากรและการเกบเกยวสะสมทรพยากร เงนไดกลายเปนแหลงพลงงานทมศกยภาพ

หลกของมนษยและสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ ตรงกนขามกบระบบธรรมชาตซงไดรบพลงงานมาจากแสงอาทตย

และพนผวโลกเทานน ผลของการใชระบบทางการเงน ไดแก

- ทรพยากรธรรมชาตทมอยสามารถเปลยนรปไปเปนเงนทนได

- สามารถเกบรกษาทรพยากรไวภายนอกสภาวะแวดลอมทางธรรมชาต และทางกายภาพของมนษยทใช

ทรพยากร

- มนษยสามารถแลกเปลยนทรพยากรทไมมประโยชนไปสระบบทมประโยชน (การคา) ไดอยางม

ประสทธผล

- ไมจำเปนตองเคลอนยายทรพยากรเพอการบรโภคทางเศรษฐกจของมนษย เหนอไปกวานนกคอ ยงมการ

ซอขายเปนกรรมสทธได

36

YEARS AFTER RIO10

การเรมใชระบบการเงนไดเพมประสทธผลทางเศรษฐกจในการเกบรวบรวม จำหนายจายแจกและทำใหเกดสนคา

อปโภคบรโภคแกมนษยเนองจากเงนไดกลายเปนทรพยากร ดงนน การทมนษยจะเกบรกษาทรพยากรไดมากกวาทจะ

บรโภคไดหมดในชวงชวตของตนจงเปนเรองทเกดขนงายมาก แตในทางธรรมชาตแลวผลของการพฒนาทางเศรษฐกจบน

ฐานของการเพมปรมาณผลผลตใหมากทสด ไดสรางการสญเสยทางกายภาพของทรพยากรทมอยไปอยางรวดเรว

ความสญเสยนเกดขนเมอมการบรโภคทรพยากร เชน การเคลอนยายเอาไปเกบหรอเปลยนรปไปเปนเงนทนทางเศรษฐกจ

เมออตราการบรโภคสงเกนไปสภาพแวดลอมกจะเสอมโทรมลง นอกจากนในขณะเดยวกน ทรพยากรทมอยตามปกตใน

ธรรมชาตไดถกแปรรปไปเปนทรพยากรทไมอาจนำมาใชไดอก เชน ของเสย (ซงไมอาจยอยสลายได) ทมนษยสรางขน

การสรางสงปฏกลมกทำใหทรพยากรทมศกยภาพหมดไปจากวงจรของระบบนเวศนอยางถาวรและเปนพษตอสภาวะ

แวดลอม สงนไมเคยเกดขนกบโลกทเปนธรรมชาตซงเดมสงปฏกลทเกดจากการบรโภคมกจะกลายเปนแหลงพลงงาน

ทมศกยภาพแหลงใหมสำหรบสงมชวตอนเสมอ

ในทางสงคม เราสามารถสงเกตเหนความคลายคลงกนของผลทตามมา สภาพแวดลอมของมนษยไดเขามาแทนท

สภาพแวดลอมทางธรรมชาตมากขน การพฒนาจะหยดนงในสงคมทไมสามารถเขาถงทรพยากรทแปรเปนพลงงานได

โดยตรงและขาดกำลงเงนทจะซอหาทรพยากรเหลานน ระบบเศรษฐกจอนเปนทมาของความรำรวยของมนษยโดยอาศย

ทรพยากรทมอย ไดกลบกลายมาเปนสาเหตของความยากจนของมนษยชาตสวนใหญ* ในโลกของธรรมชาต

อาจจะมความลำบากทกขยากสำหรบมนษย แตกมกจะอยภายใตขอบเขตของดลยภาพเสมอ ซงหมายความวาเมอม

‘ชวงปทแย’ กจะม ‘ชวงปทด’ ทดแทนใหเสมอ จะมกแตสภาวะแวดลอมทางเศรษฐกจเทานนทรจกนยามของคำวา

‘ความยากจน’ และทำใหเกดสภาพ ‘มแตชวงปทแยเทานน’ แกมนษยชาต มมนษยจำนวนมากขนเรอยๆ ทถกบงคบ

ใหอาศยอยในสภาวะแวดลอมซงสญเสยทรพยากรทมอยสวนใหญไปกบการเกบรกษาไว ทงในรปแบบดงเดมและ

ในรปแบบของเงนทน การเคลอนยายทรพยากรออกไปไดสราง ‘ชวงปทดทไมมวนสนสด’ แกประชากรผรำรวยรอยละ

25 ของโลก (รวมถงคนรำรวยทอยในประเทศทกำลงพฒนาเชนกน)

ตราบใดทมนษยยงอาศยเพยงแคหลกเกณฑของเศรษฐกจแบบตลาดเสรในการชนำพฒนาการทางสงคม

ของมนษย กจะไมมความยงยนในระบบนเวศนและทางสงคม การพฒนาทางเศรษฐกจในระยะยาวจะตองหยดชะงก

เนองจากขอจำกดของปรมาณทรพยากรทมอยและพนททางกายภาพของอาณาบรเวณในระบบนเวศนซงมนษยยดครอง

* ในดานสงแวดลอมทางสงคม ความยากจน (Poverty) คอปญหาของการกระจายทรพยากรซงเกดขนเมอมนษยไมสามารถเขาถงทรพยากรทจำเปนไดอยางเทาเทยมกน

ในดานสงแวดลอมทางระบบนเวศน คำนเชอมโยงกบขดความสามารถในการฟนฟสภาพตนเองของธรรมชาต ตวอยางเชน ถงแมวาทรพยากรทสะสมมาสามารถกระจาย

ไปไดอยางเทาเทยมกนในหมมวลมนษย แตความยากจนกยงคงเปนชะตากรรมของประชากรอกหลายลานคน เนองจากจำนวนมนษยในโลกนท งหมดกเพยงพอ

แลวกบการบรโภคทรพยากรมากเกนกวาทจะสรางเสรมขนมาไดตามธรรมชาต ในระยะยาวทรพยากรธรรมชาตซงทำใหมนษยดำรงอยไดจะถกทำลายไปอยางถาวร กลาวคอ

เกดความยากจนในระบบนเวศน มนษยผเปนสตวสงคมและเปนสงมชวตทมเหตผลจะกลาวโทษมนษยผยากไรวาสความจนยากหรอ ความตายเพอความยงยนและการอยรอด

ของตน ในทสดเขตดลยภาพใหมจะเกดขนโดยการกำจดจำนวนประชากรสวนเกนใหเพยงพอกบสภาพทรพยากรทมนษยสรางขนมาเอง

37

YEARS AFTER RIO10

โดยการบรโภคโดยตรง (ใชประโยชน) หรอโดยออมผานการซอขาย ระบบเศรษฐกจคอเครองมอทมประสทธภาพมาก

สำหรบมนษยในการกำหนดทศทางการถายเททรพยากร โดยมเปาหมายเพอการสรางผลผลตสวนเกนจากทรพยากรนน

อยางตอเนอง ซงเปนรากฐานของการพฒนาทางสงคมของมนษย ระบบเศรษฐกจแบบสะสมและเศรษฐกจแบบตลาดเสร

แบบจารตไดดงเอาทรพยากรจำนวนมากทสดไปจากธรรมชาต เพอสรางผลกำไรสวนเกนใหมากทสดเพอผลผลตใน

ปรมาณมากทสด ในทางกลบกน ความยงยนของระบบนเวศนทแทจรงจะมงเนนการใชทรพยากรใหนอยทสดเสมอ

เพอหลกเลยงการใชจนหมดไป ทงนเพอใหสภาวะแวดลอมเปลยนแปลงนอยทสดหรอเทาทจำเปนจรงๆ เทานน

สาเหตจากความขดแยงดงกลาว จงไมสามารถใหคำจำกดความของเศรษฐกจแบบยงยนโดยอาศยคำนยามทาง

นเวศวทยาได ดงนน เมอใดกตามทมการใชคำวา ‘เศรษฐกจแบบยงยน’ เชอมโยงกบเศรษฐกจทอาศยผลตภณฑ

มวลรวมประชาชาต เมอนนกหมายถง การใหธรรมชาตอยภายใตความตองการของมนษยหรออกนยหนงกคอ ใหสภาวะ

แวดลอมของมนษยเขามาแทนทธรรมชาตซงมนษยหวงทจะควบคมโดยอาศยหลกเกณฑทางนเวศวทยา จดประสงคทาย

ทสดมใชเพอคงไวซงโลกของธรรมชาต แตเพอทำใหมนษยสามารถรกษาผลกำไรไวโดยไมคำนงถงความสญเสยใน

ระบบนเวศน

38

YEARS AFTER RIO10

ถงแมวาในบรรดาผเขารวมประชมสดยอดสงแวดลอมโลกจะมความเหนขดแยงกนคอนขางสงเรองผลสรป

โดยเฉพาะในกลมผทเกยวของกบนเวศวทยา ซงเชอวาเศรษฐกจมอทธพลมากเกนไปในกระบวนการประชม แตการ

ประชมทรโอไดมบทบาทสำคญในการผลกดนใหวาระทเกยวกบสงแวดลอมมความสำคญททดเทยมกบการพฒนา

แผนปฏบตการ 21 (Agenda 21) ไดพยายามเชอมโยงปญหาเกยวกบระบบนเวศนเขากบปญหาของมนษยชาต ในหลาก

หลายระดบและทสำคญทสดคอ ประเดนโครงสรางของสงคมมนษยทมหวขอหลกๆ พดถงการเพมศกยภาพและความ

ยตธรรมทางสงคมโดยการสรางขดความสามารถดวยมาตรการตางๆ ตงแตการถายทอดความร การกระจายความ

ชวยเหลอขององคกรพฒนาเอกชนและกจกรรมทเกยวของกบสตรและเดก หรอการเปลยนแปลงการบรหารจดการของ

องคกรในระดบพนท การเสรมสรางความเขมแขงใหแกเกษตรกร เปนตน คณะกรรมาธการพเศษตางๆ เชน

คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยน โครงการและสถาบนตางๆ ของสหประชาชาต รวมถงโครงการของภาค

เอกชนไดเปนผนำในการลงมอปฏบต โดยกำหนดเปาหมายไวอยางชดเจนคอ สรางสงคมทยงยนใหอยบนพนฐานของการ

มความสำนกและการมสวนรวมของประชาชน ผลกดนใหแผนปฏบตการ 21 กลายเปนเรองระดบภมภาค โดยการเสนอ

ใหมวาระในระดบทองถนเพอนำขอตกลงของรโอไปสระดบผปฏบต

ความกาวหนาระดบทองถนในการพฒนาสงคมผานองคกรพฒนาเอกชน

องคกรพฒนาเอกชนมบทบาทสำคญมากในการทำใหความยงยนบรรลวตถประสงค จากการเพมจำนวนสมาชก

ขนหลายเทาตวในชวงทศวรรษท 90* องคกรชมชน (Community Based Organizations - CBOs) จำนวนมาก

รวมทงเครอขายและองคกรเครอขายตางๆ ไดมการประชมแบบทเรยกวา “การประชมคขนาน” ขององคกรพฒนาเอกชน

ระหวางการประชมทรโอใน พ.ศ. 2535 เพอเตรยม “สนธสญญาทางเลอกอน” (Alternative Treaties) และกำหนด

มาตรการรปแบบดานนโยบายและการปฏบตเพอการพฒนาอยางยงยน โดยมแนวคดหรอจดยนทแตกตางจากรฐ

จตสำนกและการใหความนบถอของชมชนทงในชนบทและในเมองทมตอการทำงานรวมกบองคกรพฒนาเอกชน

อาจนบไดวาเปนกาวยางทโดดเดนในการบรรลถงความเทาเทยมกนทางสงคม หรออยางนอยทสดในการสรางรากฐาน

บทท

๔ผลของการประชมทรโอ

* กระบวนการนไดเรมแลวในชวงศตวรรษท 80 แตเปนรปรางชดเจนเปนครงแรกใน “สนธสญญาทางเลอกอน” ของการประชมคขนานขององคกรพฒนาเอกชนทเมอง รโอ เดอ

จาเนโร ในป พ.ศ. 2535 นบจากนนบทบาทขององคกรพฒนาเอกชนไดเพมมากขนเรอยๆ

39

YEARS AFTER RIO10

เพอการปฏบตใหเกดผลขนจรง อยางไรกด ปญหาของทองถนและขอเสนอทกลมคนเหลานนระบไวมกจะแตกตาง

จากวสยทศนของผกำหนดนโยบายหลงจากการประชมทรโออยางมาก การเมอง โครงสรางอำนาจในทองถน และการ

พงพาทางสงคม มความสำคญมากกวาการคมครองดานสงแวดลอม และ/หรอ การลงมอปฏบตเพอบรรลความยงยน

ในดานสงแวดลอม ดงนน ความเปนประชาธปไตย ความยตธรรมทางสงคม และการมสวนรวม จงกลายมาเปนขอเสนอ

หลกเพอผลกดนใหเกดความเปลยนแปลงในชวง 2-3 ปขางหนาในประเทศกำลงพฒนามากกวาประเดนของธรรมชาต

และสงแวดลอม

สงเหลานมทงขอดอยและขอด ขอด ไดแก วสยทศนทเปนอสระจากโครงสรางทางสงคมทตายตว เชน การถก

จำกดความเปนตวของตวเอง ซงเปนสงทประชาชนพยายามเสาะแสวงหา แนวโนมนไดรบการสนบสนนใหเปนขอเสนอ

ระดบชาตดานการพฒนาอยางยงยน ซงเรมขนกอนการประชมทรโอ ตวอยางเชน ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

ฉบบท 5 (พ.ศ. 2535-2539) ของไทย ซงไดเรมแยกประเดนทางสงคมออกจากประเดนการเตบโตทางเศรษฐกจและ

ไดถอเปนบรรทดฐานทปฏบตตอมาเรอยๆ นบแตนนมา พนฐานทางทฤษฎและตวอยางของการสงเสรมการพฒนาดวย

วธการตางๆ ทนำไปใชไดจรงถกขยายวงออกไปอยางกวางขวางจากการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงมพระราช

นพนธเกยวกบการพฒนาอยางยงยน รวมทงไดทรงแนะนำแนวคดการใชทดนแบบ “เศรษฐกจพอเพยง” เพอการพฒนา

สงคมและเศรษฐกจของทองถน ไดมการสาธตใหเหนถงศกยภาพในการพฒนาแนวคดนขนในหลายๆ โครงการ ซง

สมาชกในราชวงศทกพระองคไดทรงรเรมและทรงตดตามดแลผลการดำเนนงานโครงการดงกลาวอยางใกลชด

เมอประชาชนมสวนรวมเพมมากขนในการกำหนดปญหาของชมชน มการใชเครองมอขององคกรพฒนาเอกชน

ซงกำลงไดรบความนยมเพมขนเรอยๆ มาจดกจกรรมเพอแกปญหาเหลานน (ด SLE/CATAD: องคกรชมชน : ค.ศ.

1998) หลงจากนนไมนานกมการพฒนาไปสระบบเครอขายและองคกรเครอขาย เชน “สมชชาคนจน” ซงมบทบาท

ในการเรยกรองใหมการเปลยนแปลงทางการเมองอยางแขงขน เมอชมชนตางๆ เกยวของกบการเมองมากขน และได

พฒนาวาระทองถนของตนเองดวยเงอนไขทกำหนดขนเอง การประชมทรโอจงมเปาหมายทสำคญ 2 ประการ คอ

การพฒนาทางสงคมและเสรมบทบาทของกลมหลกตางๆ ใหเขมแขงขน

ประเดนความยงยนทเกยวพนกบการพฒนา

ขอเสย คอ การบดเบอนประเดนเกยวกบสงแวดลอมและความยงยนซงนำเสนอโดยแผนปฏบตการ 21 เนองจาก

ไมไดใหความสำคญแกคนสวนใหญทอยในชนบทมากนก ความขาดแคลนของทรพยากรโดยเฉพาะอยางยงในหมบาน

ทยากจนและชมชนทองถน มผลกระทบตอรปแบบของความพอเพยงและการบรโภคของตนในระดบตางๆ รวมทง

ความตองการทจะกำหนดรปแบบวธคดการพฒนาอยางยงยนในประเดนทมแรงกดดนมากกวาสำหรบพวกเขา คอ ความ

ยากจนและความยตธรรมในสงคม ในทางกลบกนคนยากจนในสงคมชนชนกลางทกำลงเพมมากขนในประเทศกำลง

พฒนา โดยเฉพาะอยางยงในเมองทไดลมลองลทธการบรโภคนยมและการใชชวตแบบตะวนตกกลบตองการการเตบโต

40

YEARS AFTER RIO10

ทมากกวาและรวดเรวขนเพอสนองความตองการน การเตบโตทางเศรษฐกจระดบชาตไมวาจะตองแลกดวยอะไรกตาม

จงมความสำคญมากกวาการปกปองคมครองสงแวดลอมของระดบทองถน โดยเฉพาะอยางยงสำหรบประเทศทกำลง

พฒนา แตลกษณะเชนนใชวาจะเกดขนเฉพาะในกลมประเทศทกำลงพฒนาเทานน

ขอจำกดเชงโครงสรางของกระบวนการสงเสรมการพฒนาอยางยงยน

ขอบกพรองเชงโครงสรางและระบบราชการดานการบรหารจดการทงในประเทศทกำลงพฒนาและประเทศท

ใหความชวยเหลอ ไดทำใหปญหาในการดำเนนการตามวตถประสงคของแผนปฏบตการ 21 มมากขน เชน ในจงหวดนาน

(ประเทศไทย) หลงจากทโครงการพฒนาชาวเขา (ไทยพายพ) ประสบความสำเรจระยะแรกในการสงสนคาทเปน

ผลตภณฑทอมอไปจำหนายตางประเทศโดยผานกตกาของ “การคาแบบยตธรรม” (Fair Trade) ชาวบานตองการใหม

กจกรรมการผลตเครองประดบเงนในโครงการดวย เพราะจะทำใหมกำไรมากขนและใชเวลานอยกวาการสานทรองจาน

แตเน องจากวตถดบเง นบางชนดถอวาเปนวตถดบท ผ านกระบวนการผลตมากอน และกฎระเบยบของ

“การคาแบบยตธรรม” ไมไดเปดชองไวใหใชวตถดบแบบนนในการผลตผลตภณฑในโครงการ ดงนน พวกเขาจงไม

สามารถผลตและจำหนายสนคาเครองประดบเงนเหลานนได ในกรณนสงทพวกเขารบรคอ ในฐานะชาวบานในประเทศ

กำลงพฒนาจะตองทอเสอและผาอยในบรเวณเขตรอนทเขยวชอมเทานนจงจะอยอยางมความสขตลอดไป สำหรบพวก

เขาดเหมอนวาการนำเอาแผนปฏบตการ 21 มาลงมอปฏบตนน ไมไดเออประโยชนใหพวกเขาสามารถไตบนไดทางสงคม

และเศรษฐกจได (เมอผลตภณฑของพวกเขาไดรบความนยม บรษทเอกชนซงไมไดอยภายใตขอจำกดของการลงทนใดๆ

กจะทำการแยงตลาดไปอยางรวดเรว โดยผลตสนคาแบบชาวเขาออกมาเปนจำนวนมาก) ความไมยดหยนของประเทศ

ผใหความชวยเหลอน ทำใหเกดสงทเรยกวา “แรงกดดนจากผบรจาค” ขนในหลายพนท องคกรพฒนาเอกชนบางแหง

เรมสราง “ปญหา” ขนมาเพอใหสองคลองกบนโยบายของประเทศผใหความชวยเหลอ เพอทจะรบการสนบสนนดาน

งบประมาณทยงจำเปนตอไป และองคกรผบรจาคหลายแหงกพอใจทจะอนมตงบประมาณเพอหลกเลยงการถกตด

งบประมาณในปตอๆ ไป

“ปรามด” ทกลบดาน

นโยบายตางๆ ในเรองความยงยนของประเทศผบรจาค ซงกำหนดไวภายใตกรอบเวลาทเขมงวดและดำเนนการ

ควบคกนไป ไดสรางปญหาและ “ปรามด” ทกลบดานขน ตวอยางหนงจากประเทศลาว (โครงการพฒนาอดมไชย) ซงเปน

โครงการคมครองรกษาปาไม การทำไรนาเพอยงชพและโครงการผลตภณฑจากปาไมจะตองแบงกลมประชากรใน

หมบานออกเปนชาวบานท ‘รำรวย’ และ ‘ยากจน’ เนองจากมโครงการอนๆ ในการลดความยากจน สรางรายได ความ

เทาเทยมกนระหวางชายและหญง ฯลฯ ทจะตองดำเนนการ และสถต (ในประเทศ ผบรจาค) ทจะตองตระเตรยม แตใน

เขตอดมไชยเชนเดยวกบในประเทศกำลงพฒนาทงหลายทมโครงสรางทางวฒนธรรมอนเกาแกทยงคงอย โดยมความ

เชอวายงมรายไดมากเทาใดกตองแบงปนและมภาระรบผดชอบตอสงคมมากขนเทานน (ด Guns, Germs and Steel:

41

YEARS AFTER RIO10

Jared Diamond: 1998: บทท 14) ดงนน คนทรวยไมไดอยทวาหาเงนไดมากเทาใด แตอยทวาออมไวไดมากแคไหน

ทายทสดภายใตกฎเกณฑดงกลาว ชาวบานทมภาระรบผดชอบทางสงคมสงซงถกจดวาอยในกลมคนรวยนน แททจรง

แลวพวกเขามเงนเหลอเพยงแคพอเลยงปากทองตวเองไดเทานน

อปสรรคในการอนรกษทางนเวศวทยา

นอกเหนอจากตวบงชทงหลายแลว การทประเทศทพฒนาแลวพยายามนำขอเสนอวาระของตนไปสระดบ

ทองถนโดยทไมมความสมพนธกบระดบชมชนในทองถนเลย กลายเปนปญหาของนโยบายการพฒนาทมผลกระทบตอ

“ทองถน” การตความวตถประสงคหลกๆ ไดกอใหเกดมมมองทไมตรงกนทงในระดบทองถนและระดบนานาชาต แต

“วาระของปรามดกลบดาน” ยงเปนการเรมตนความเปลยนแปลงทางลบในระดบภมภาคและแมแตในระดบชาตของ

ประเทศกำลงพฒนาและประเทศอตสาหกรรมใหม อกทงยงจำกดวตถประสงคทการประชมทรโอไดตงไว มการรเรม

โครงการตางๆ โดยมไดสนใจวาจะประสบความสำเรจตามวตถประสงคของแผนปฏบตการ 21 วาดวยการเสรมสราง

ความเขมแขงและเพมขดความสามารถใหกบเจาหนาทในระดบทองถนหรอไม แตกลบมการดำเนนนโยบายพฒนาโดย

องคกรของรฐบาลจากสวนกลาง

ภายหลงการศกษาตามเปาหมายของนโยบายและการกระจายขอมลเกยวกบกลมและพนทเปาหมายตางๆ แลว

ไดมการจดสรรงบประมาณใหเปนจำนวนมาก สวนใหญมาจากรฐบาลทองถน และบางสวนมาในรปแบบของความ

ชวยเหลอจากนานาชาตเพอการสรางความเขมแขงดงกลาว แตยงคงมอปสรรคทตองเผชญอย 2 ประการ ประการแรกคอ

เจาหนาทของรฐขาดความสนใจในเรองตางๆ ในทองถน ซงไมมความสำคญทงในแงสวนตวและตอชวตประจำวน

ของพวกเขาโดยตรง อปสรรคประการทสองเปนปรากฎการณทตรงกบในรายงานบรนดทเมอ 15 ปทผานมา คอ “…

ความสญเปลาและการทจรต การกดขและความรนแรง เกดขนในหลายพนทในโลก …’ (รายงานบรนดท : 10)

สำหรบพรรคการเมองหลายพรรคในประเทศทกำลงพฒนารฐบาลคอ ธรกจ กลาวคอ นกการเมองใชเงนและ

อทธพลในการซอเสยง กดดนพวกพอง ขมขซงหนาและบางครงมการใชความรนแรงเพอใหไดมาซงทนงในสภาหลงจาก

“ไดรบเลอกตง” แลวเขากตองเรยกทนคน เมอถงตอนนนเขากจะตงตำแหนงทถาวร หรอไดรบตำแหนงทมอทธพลใน

รฐบาลหรอใกลชดกบรฐบาลโดยการ “เออประโยชน” ดงนน โครงการเกยวกบสงแวดลอมหลายโครงการไดกลายมาเปน

ชองทางทสรางผลประโยชนใหแกเจาหนาทของรฐบางคน เชน ในชวงกลางทศวรรษท 90 ประเทศไทยมโครงการใหญ

เกยวกบการปลกปา เปนทเขาใจกน*ในประเทศวามการซอกลาไมจำนวนนบลานๆ ตนในราคาทเกนจรง โดยผลกำไร

ตกอยกบกลมเจาหนาททเกยวของ มการปลกตนยคาลปตสบนพนททเรยกวา “ผนปาเสอมโทรม” เพอทจะตดขายภาย

* ไมมหลกฐานทเปนลายลกษณอกษรเทาทผเขยนจะสามารถหาได และขอความในบทนไดมาจากการสมภาษณเปนการสวนตวกบกลมทเกยวของจากการสนทนาและ

สงเกตในระหวางงานภาคสนามและการฝกงานในพนทระหวางป พ.ศ. 2532-2544

42

YEARS AFTER RIO10

ในเวลาไมกปตอจากนน เพอสงไปใหผประกอบการอตสาหกรรมกระดาษในประเทศญปน หลายครงทปาสมบรณหลาย

แหงถก “ทำใหเสอม” โดยจงใจเพอวตถประสงคน โดยการสนบสนนการตดไมทผดกฎหมายในบรเวณพนทปาสมบรณ

หมบานบางแหงไดรบกลาไมจำนวน 2-3 พนตน ขนมาเตมรถบรรทกหลายคนเพอใหชาวบานปลก โดยใหคาแรงวนละ

100 บาท และหลงจากนนกลาไมทปลกไวกจะถกทงใหเหยวแหงตายไป เนองจากไมมใคร “ไดรบคาจาง” ในการดแล

รกษาตนไมในโครงการพทกษสงแวดลอมจงกลายเปนแหลงหาผลประโยชนสวนตวแทนทจะนำความกาวหนามาสการ

สงวนรกษาสงแวดลอม การใชเงนงบประมาณเพอการพฒนาไปในทางทผดเชนเดยวกนนในโครงการใหญๆ ของรฐบาล

กยงมใหเหน ทงทผานมาและทกำลงดำเนนการอยในการรเรมใชมาตรฐานสากล (มาตรฐาน ISO) ในประเทศ (ดขอเขยน

เรอง : ISO – แนวทางเพอรกษาสงแวดลอมหรอเพอประโยชนทางการคา)

การพบกนโดยมไดนดหมาย : การอนรกษสงแวดลอมและความเทาเทยมทางสงคม

ความกาวหนาในการอนรกษตนไมเกดจากกลมบคคลหลายกลมในสงคมไทย และไดรบแรงจงใจอกทางหนง

จากประเดนวาดวยการเสรมสรางศกยภาพ การประพฤตทจรตคอรปชนของเจาหนาทรฐทเกดขนมาชานาน ไดทวความ

รนแรงขนในยคทมการเตบโตของเศรษฐกจอยางรวดเรว ในชวงตนและกลางทศวรรษท 90 จำนวนบคลากรของรฐทม

มากขนไดคกคามทรพยากรไมวาจะไดรบความคมครองหรอไมเพอการบรโภคในยคเศรษฐกจเฟองฟ เมอเขตแดนของ

ปาเพอการอนรกษในประเทศไทยขยายวงกวางออกไปทละนอย ในระหวางกลางทศวรรษท 80 ถงกลางทศวรรษท 90

พนทสาธารณะขนาดกวางใหญทชาวบานใชเปนปาชมชนไดตกอยในความดแลขององคการบรหารสวนกลาง พนทเหลา

นชาวบานเคยใชประโยชนอยางยงยนของสงแวดลอมมาหลายชวอายคนและเปนเสมอนกระดกสนหลงของพวกเขากลบ

ถกดแลภายใตโครงการการพฒนาอยางยงยนโดยปราศจากการใหความสำคญตอวฒนธรรมทองถน

ในชนบท ครอบครวใหมทกครอบครวจะปลกพชและบำรงรกษาตนไมใหมๆ ทกครงทมการสรางบานใหม เพอ

ใหแนใจวาจะมไมไวใช “สำหรบลกหลานของเรา” อนเปนประเพณทสญหายไปแลวในวฒนธรรมเมอง หมบานตางๆ

จะแสดงแนวเขตของปาไมโดยการปลกตนไมเพอแบงเขตทรพยากรธรรมชาตกบชมชนใกลเคยงกนอยางเทาเทยม

โครงการอนรกษปาไดทำใหเกดกฎระเบยบใหมๆ เกยวกบการใชประโยชนจากปาชมชน เชน ในบางกรณเมอมการ

กำหนดเขตปาใหม แนวเขตใหมของปาอนรกษนถงกบตดผานเขาไปในหองนงเลนและหองนอนของคนในชมชน ความ

มนคงทางสงคมในทองถนจงไดกลายมาเปนประเดนปญหาทสำคญ ชาวบานเหนวาโครงการอนรกษตางๆ นน เปนปญหา

ตอการดำเนนชวตและประเพณของพวกเขา พวกเขาจงตองการมสวนรวมและความเทาเทยมทางสงคมเพอทจะไดแสดง

ความคดเหนตอนโยบายอนรกษตางๆ

ในระหวางป พ.ศ. 2539-2542 คนในชนบทไดรเรมการสงเสรมกจกรรม “การบวชปา” จำนวน 50 ลานตนทว

ประเทศ เพอทลเกลาฯ ถวายแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ในศภวาระเฉลมพระชนมพรรษา 72 พรรษา ชาวบาน

ประกอบพธทางพทธศาสนาโดยการใชผา เหลอง (จวร - บรรณาธการ) พนรอบตนไมและนมนตพระสงฆมาประกอบพธ

43

YEARS AFTER RIO10

บวชปา* ตนไมเหลานนจงกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมและประเพณทางศาสนาของประเทศ ดงนน จงไมม

นกลกลอบตดไมกลาแตะตองตนไมเหลานน ชาวบานใชประสบการณทงหมดทมเพอการเลอกตนไมทมอายเกาแกและ

มความสำคญในระบบนเวศนเปนเครองหมายแสดงอาณาเขตปา บรเวณพนทปาของชมชนขนาดใหญไดรบการคมครอง

ดแลเปนอยางด และการลอบตดไมลดลงอยางเหนไดชดจากการสนบสนนของเจาหนาทและหนวยราชการตางๆ

ซงเลงเหนถงประโยชนของการเขามามสวนรวมของประชาชนทแทจรงในการบรหารจดการปาไม จงไดมการเตรยมการ

ออกกฎหมายใหมเพอใหสทธแกชาวบานในการบรหารจดการปาชมชน และพระราชบญญตไดผานรฐสภาแลว (พ.ศ.

2540) แตหลงจากการเปลยนแปลงรฐบาลในอก 2-3 สปดาหตอมา ทำใหการลงมตหยดชะงกและประเดนการบรหาร

จดการปาไมโดยองคกรชมชนของประเทศไทยจงยงไมไดรบการแกไขอยจนทกวนน

แตความสำเรจของการเรยกรองกไดเพมความมนใจและสรางแรงจงใจอยางมากในการแกปญหาอนๆ ใน

ประชาคมทองถนทเกดจากโครงการพฒนาตางๆ ตวอยางเชน เขอนปากมลทจงหวดอบลราชธาน การพฒนาอยางยงยน

ในสงคมมนษยเพอพทกษสงแวดลอม ไดพสจนแลววามใชเปนประเดนของความร โครงสรางและการเตบโตทาง

เศรษฐกจ แตเปนประเดนทมพนฐานมาจากจรยธรรม ความรบผดชอบสวนบคคล อำนาจและอทธพล และเนองจาก

สงเหลานมกจะเปนเครองมอในการตอบสนองความโลภสวนบคคล จงทำใหคำถามดานทศนคตและโครงสรางในการ

บรโภคกลบมาสการพฒนาอยางยงยนอกครง ทายทสดการดำเนนงานการพฒนาอยางยงยนกเปนไปตามหลกการและ

การชนำทางเศรษฐกจ ทงๆ ทการประชมทรโอและแผนปฏบตการ 21 มเจตนาใหเปนอกอยาง

ผลกระทบทางเศรษฐกจระดบทองถนทมาจากการพฒนาระดบชาตทมความสำคญมากกวา

เขอนปากมลจงหวดอบลราชธาน เปนกรณของผลกระทบทางเศรษฐกจอนเนองมาจากการสนบสนนนโยบาย

การพฒนาทไดรบการกลาวถงบอยครงทสด นอกจากน แมวามการวางแผนกอนการประชมสดยอดสงแวดลอมโลก

(Earth Summit) ทรโอ การดำเนนการกยงเปนไปตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5 และ 6 ซงอาง

ถงการขจดปญหาความยากจนและปญหาสงคมของประเทศไวอยางชดเจนอยแลว ดงนน ขอเรยกรองในแผนปฏบตการ

21 จงเปนเพยงการขยายทศทางการพฒนาของประเทศทมอย และภายหลงป พ.ศ. 2535 โครงการสรางเขอนถกอางวา

เปนการชวยสนบสนนการพฒนาอยางยงยนของฝายบรหาร ซงขาดการเตรยมการขาดการศกษาและมงเนนแต

ผลประโยชนสวนตว และหมคนรวยทามกลางคนยากจนยงคงปกปองผลประโยชนสวนตวดวยวธการเดมๆ เชน มองหา

ชองโหวในกฎหมาย ซงกระบวนการสงเสรมการพฒนาอยางยงยนไดเปดโอกาสใหกอบโกยความรำรวยสวนตว และใช

วตถประสงคทงหมดในการวางแผนงานเพอใหบรรลเปาหมายหลกจนกระทงทกวนน

* โครงการนเปนตวอยางทดทจะแสดงใหเหนวา การกระทำทจรตคอรปชนนนมอยในทกชนชนของสงคมไทยไมจำกดเฉพาะในหมเจาหนาทของรฐ บางครงการทจรตคอรปชนแสดงถง

การรวมมอกนอยางกวางขวางในหมขาราชการและภาคเอกชน ถงแมวาการบวชปาเปนเรองของหมบานแตกมหลายกรณทเจาหนาทของรฐผสจรตเปนผรเรมในการพทกษปาไม

จากผทจรตในหมบาน ซงเชอมโยงโดยตรงกบผมอทธพลลกลอบตดไมในทองถน

44

YEARS AFTER RIO10

ประเทศไทยมโครงการสรางเขอนขนาดใหญสบตอกนมาชานาน เขอนแรกทไดรบการอนมตในป พ.ศ. 2500

คอ เขอนภมพลในจงหวดตาก ตอมาจงมการสรางเขอนในพนทภาคกลางอกหลายแหงตามมา เพอสนองความตองการ

การใชไฟฟาในฐานทพทหารอเมรกนในสงครามเวยดนาม จนกระทงป พ.ศ. 2508 ซงหลงจากนนการสรางเขอนยงคง

ดำเนนตอไปเพอตอบสนองตอนกลงทนชาวญปน โดยผานทางหนวยงานความรวมมอนานาชาตของประเทศญปน

(Japan International Cooperation Agency - JICA) เพอสนบสนนแผนการลงทนในประเทศไทยและโดยผาน

ทางธนาคารโลกซงเปนสวนหนงของกลยทธการเพอพฒนาโครงสรางสาธารณปโภคพนฐานของภมภาค เมอมการ

เรมวางแผนโครงการเขอนปากมลในชวงปลายทศวรรษท 80 ประเทศไทยกำลงอยในระหวางการเตรยมการเตบโตทาง

เศรษฐกจใหยงใหญกวาประเทศใดในโลก โดยมผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (GNP) ขยายตวโดยเฉลยถง 9.8%

ระหวางป พ.ศ. 2528-2538

เขอนปากมล เปนเขอนทสามารถรองรบนำเพอการชลประทานและผลตกระแสไฟฟาเพอการพฒนา ในสวนท

เกยวเนองกบโครงการน ธนาคารโลกแสดงความจำนงอยางชดเจนใหมการศกษาผลกระทบตอสภาวะแวดลอม

(Environmental Impact Assessment - EIA) และการศกษาผลกระทบทางสงคม (Social Impact Assessment

- SIA) ซงกไดผลเปนทนาพอใจทงฝายรฐบาลและธนาคารโลก นอกจากนยงไดมการเพมเตมโครงการเพาะเลยงปลา

ในกระชงเขาไปในโครงการสรางเขอน ซงเปนการแสดงถงความหวงใยตอทองถนเรองความเปลยนแปลงทางโครงสราง

เศรษฐกจในภมภาคเพอการหารายไดและการประมงภายหลงการสรางเขอน แตนนกยงไมเพยงพอตอการหลกเลยง

ความขดแยงระหวางคนในทองถน และองคการบรหารสวนกลางและสวนภมภาค ซงเกดขนตอเนองมาจนถงป พ.ศ.

2544 การเคลอนไหวครงลาสดเกยวกบการพฒนาคอ การสลายการชมนม “ชาวบาน” ทอาศยอยตดกบเขอน (พฤศจกายน

พ.ศ. 2543) ถงแมวากลมผสลายจะไดรบคำสงเขมงวดวาใหดำเนนการ “อยางสภาพ” แตบานเรอนทง 300 หลง ถกเผา

จนวายวอด โดยมชาวบานจำนวนหนงไดรบบาดเจบ

ศกยภาพและขดความสามารถทคาดการณไว

ไดมการคาดการณทคลาดเคลอนเกยวกบความตองการของทองถนในการสรางเขอนปากมลนบตงแตแรก ไมเคย

มการผลตกระแสไฟฟา 150 เมกกะวตตไดตามทสญญาไว และแมแตกระแสไฟฟา 40 เมกกะวตตทผลตไดจรง กไมเปนท

ตองการจากความเหนของชาวบานในทองถน นอาจจะถอเปนการลงทนทผดพลาด หากไมคำนงถงวาเขอนถกสรางขน

โดยมพนฐานมาจากความตองการทจะพฒนาในระดบชาต และการสรางเขอนไดละเลยความตองการของชาวบานใน

ทองถนทตองการใชชวตอยางยงยนทางสงคมและเศรษฐกจโดยอาศยสภาพระบบนเวศนในบรเวณเขอน ความจำเปน

ของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (EGAT) ในการวางแผนและการสรางเขอนนำไปสความสำคญของการพฒนา

ทมงไปในทศทางเดยวกบการพฒนาทางเศรษฐกจทคาดการณไวของประเทศ บรเวณเขอนปากมลมศกยภาพทเพยง

พอในการเพมขดความสามารถของประเทศในการรองรบการเตบโตของการพฒนาลกษณะน ซงไดแสดงอตราการ

เจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ท 9.4% ดงนน จงมแผนทจะพฒนาทองถนในบรเวณพนท

45

YEARS AFTER RIO10

ชนบทผานทางโครงการตางๆ ทสามารถสนบสนนขดความสามารถของชาต อยางไรกด การไมรบฟงความคดเหนของ

ทองถน และการเพกเฉยตอความรภมปญญาดงเดมของคนในทองถนเกยวกบศกยภาพของระบบนเวศน และขด

ความสามารถของพนทบรเวณนน ทำใหนโยบายการพฒนาซงไดรบการสนบสนนทงในระดบชาตและระดบนานาชาต

ไดสรางความเสยหายตอระบบนเวศนในทสด ความขดแยงดานการพฒนาลกษณะนเองทองคกรพฒนาเอกชนในพนท

เหนวา รฐมงเออผลประโยชนแกคนรวยมากกวามองเหนผลประโยชนของคนจนและคนทไมมอำนาจ โดยปกตพนดน

บรเวณเขอนปากมลจะแหงแลงมากและเปนดนมคณภาพตำ ถงแมวาสภาพโดยรอบจะแหงแลงแตบรเวณสามเหลยม

ปากแมนำมลมพนททำการประมงทกวางใหญ มพนธปลาอยถง 256 ชนด ผคนในบรเวณลมแมนำกนดอยดโดยไม

จำเปนตอง “ไดรบการพฒนา” และสามารถพฒนาวฒนธรรมทองถนซงผสมผสานกนอยางกลมกลนกบระบบนเวศน

ของแมนำ การเปลยนแปลงสายนำ หมายถง การเปลยนแปลงรากฐานของวฒนธรรมนน ซงจะถกแทนทโดยวฒนธรรม

การบรโภคแบบเมองใหญทรำรวยและมรปแบบของการเตบโตเฉพาะตว ประเทศไทยตองสนบสนนการผลตเพอการ

สงออกตามแนวทางทแสดงไวในรปแบบของการพฒนาเพอทจะไดกลายเปนประเทศทพฒนาแลว สำหรบรฐบาลเขอน

ปากมลเปนเขอนรนเดยวกนทรฐบาล ตงใจสรางเพอทจะเพมขดความสามารถในการทำเกษตรกรรมของประเทศ

โดยการเปดพนทใหมๆ สำหรบการเพาะปลกโดยอาศยระบบชลประทาน โดยทประเทศไทยตองการเปนผสงออกขาว

รายใหญทสดของโลก ซงทำไดมาแลวในชวงทศวรรษท 90 และเพงจะมประเทศเวยตนามทกาวขนมาเปนคแขง*

การพฒนาประเทศเพอเพมผลตภณฑมวลรวมประชาชาตจากการสงออกและสนบสนนการเตบโตทาง

อตสาหกรรม เปนกฎเกณฑเดยวทนำมาใชในการศกษาผลกระทบ ดานสงแวดลอมและการศกษาผลกระทบในทางสงคม

(EIA/SIA) ถงแมจะเหนแลววาระบบเศรษฐกจแบบเพมพนในชวงทศวรรษท 60 และ 70 นนลมเหลว แตเหตผลเบองตน

ทตองนำระบบเศรษฐกจดงกลาวมาใชในกระบวนการพฒนา คอ มการเตบโตมากขน มบรการสาธารณปโภคทดขน คนม

งานทำมากขนและปญหาความยากจนลดลง นอกจากนกยงรวมไปถงการมสวนรวมของประชาชนในทองถนและความ

สมบรณของระบบนเวศนดวยเชนกน จากโครงการสนบสนนการเลยงปลาในกระชงบรเวณทะเลสาบของเขอนเกบนำ

ทำใหจำเปนตองต งอตสาหกรรมประมงและแนะนำศกยภาพของการพฒนาทางเศรษฐกจทจะพฒนาข นได

ดวยกระแสไฟฟาทผลตในทองถน ทงๆ ทมการประทวงอยางตอเนองในทองถน แตบรษทกอสรางเอกชนกสามารถ

สรางเขอนไดจนสำเรจในทสด

ลำดบความสำคญในการพฒนาอยางยงยน

ผลทตามมาคอ พนธปลาทองถนไดหายไปถง 169 สายพนธจากจำนวนทงหมด 256 สายพนธ การเลยงปลาใน

กระชงประสบความสำเรจเพยง 4% ของผลทคาดไว หมบานจำนวน 200-300 หมบาน สญเสยอาชพ การทำมาหากน

* ในเดอนตลาคม พ.ศ. 2543 องคกรอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) ไดเผยแพรผลการศกษาไวอยางนาสนใจวา คนไทยจำนวน 21 ลานคน มอาหารไมพอบรโภคและ

ยงคงตองเผชญกบความอดอยากอย (บางกอกโพสต: 17.10.2543)

46

YEARS AFTER RIO10

ชวตความเปนอยและวฒนธรรมดงเดม กระบวนการกอสรางยงไดทำลายบรเวณผนปาเกาแกอนกวางใหญในลมแมนำมล

โครงการนไดสรางหนใหกบประเทศเพมอก 6,600 ลานบาท ถงแมวาคากอสรางทประมาณการไวเมอเรมโครงการ คอ

3,880 ลานบาทเทานน (WFT – Dams: www.levatenet.com) ชาวบานในทองถนไดรองขอความชวยเหลอจาก

ธนาคารโลกเพอบรรเทาปญหาซงเกดจากเขอน และไดรบคำตอบดงน “… ธนาคารโลกมใชธนาคารหรอองคกร

เพอการกศล … (Third World Network: TWN: Supara)” เหนไดชดวาไมอาจนำประเดนเกยวกบความยากจนและ

ความยงยนมาเจรจาตอรองกนไดอยางลงตวในการวางแผนนโยบายและการดำเนนงานในระดบมหภาคของสงคม

ขอพพาทเชนในกรณเขอนปากมลเกดขนจากความตองการในระดบทองถน ระดบชาตและนานาชาตทขดแยง

กน ในการทจะบรรลความสำเรจเกยวกบความยงยนและสะทอนถงความแตกตางพนฐานในดานมมมองของสงท

สำคญของกลมตางๆ ทเกยวของ กลมผลประโยชนแตละกลมตางกใหคำนยามทแตกตางกนของศกยภาพและขดความ

สามารถของระบบนเวศนทองถน วตถประสงคในการพฒนาอยางยงยนและการเตบโตทางเศรษฐกจแบบยงยน หากผม

สวนไดสวนเสยซงมอทธพลและอำนาจมากกวาในกระบวนการนำเอาแผนปฏบตการ 21 มาปฏบตใช กจะสามารถทำให

งานดำเนนไปไดใกลเคยงกบคำนยามของการพฒนาอยางยงยนตามแบบของตน ในทสดประเดนของความเทาเทยม

ซงเปนรากฐานของการประสานกำลงของนานาชาตในการปกปองสงแวดลอมไดถกหยบยกขนมาเพอขยายผลจาก

ระดบนานาชาตลงสระดบทองถน ความเทาเทยมในระดบนานาชาตยงคงไมไดใหนำหนกทเทาเทยมกนในการดำเนนงาน

แตละประเทศเพอใหสอดคลองกบความสำคญทางสงแวดลอมของประเทศเหลานน เศรษฐกจอาจยงคงเปนตวกำหนดวา

ใครสามารถผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงได ความเทาเทยมทางสงคมสะทอนใหเหนขอขดแยงในระดบทองถน

กระบวนการสงเสรมการพฒนาอยางยงยนผานทางแผนปฏบตการ 21 อยางนอยในประเทศไทยนนไดสญเสยหลกการ

และวตถประสงคโดยยอมใหการจดลำดบความสำคญอนหลากหลายนนถกกำหนดโดยความตองการทางเศรษฐกจ

มใชความตองการในดานสงแวดลอม

ประชาสงคมและประเดน “สเขยว”

รฐและองคกรพฒนาเอกชนไดมความพยายามในระดบทองถนและระดบชาตทจะรเรมการพฒนาประเทศ

ใหเจรญขน เพอเปนการยอมรบวามปญหาในเรองความยงยนและการพฒนา ผคนจากหลายชนชนไดจบมอกนเพอ

กำหนดความตองการของตน เพอผลกดนใหเกด “ธรรมรฐ” เชน การตดสนใจในเชงบรหารเพอผลประโยชนของ

ประชาชนในทองถนและในประเทศ ซงตรงกนขามกบการบรหารเพอผลประโยชนเฉพาะกลมหรออำนาจการบรหาร

ประเทศทไมสจรต สงเหลานคอความตองการทางการเมอง “… ธรรมรฐของชาตอยทการมสวนรวมและการเคลอนไหว

ทางสงคมขององคกรทองถน พลเมองและชมชนทจะเขาใจปญหา พงพาและปรบปรงตนเอง ในขณะเดยวกน มพลงใน

การจดการกบสงทไมดและนาเกลยดในสงคม … (การประชมเชงปฏบตการในหวขอธรรมรฐ: จฬาลงกรณ-มหาวทยาลย

กรกฎาคม พ.ศ. 2541)” และการทำลายอาชพการทำมาหากนของพลเมอง โดยการเปลยนแปลงหรอทำลายรากฐานใน

ระบบนเวศน เชน ในกรณเขอนปากมล ถงแมวาจะเรมตนดวยเจตนาดและแสดงความหวงใยในสภาพแวดลอมทมผล

47

YEARS AFTER RIO10

ตอความมนคงทางสงคมและเศรษฐกจของทองถน ดงนน จากความขดแยงทางสงคมและเศรษฐกจ กลมเคลอนไหวใน

ทองถนไดรวมตวกนโดยมประเดนรวมเกยวกบสงแวดลอม ความจรงทวาความเสอมของ สภาวะแวดลอมของโลกเกดขน

จากการทำลายสงแวดลอมในระดบทองถนตางๆ มากมาย เชอมโยงกบประเดนการมสวนรวมของประชาชน เศรษฐกจ

พอเพยงระดบทองถน และความตองการของคนในชมชนทจะมระบบนเวศนทองถนทสมบรณ กเปนเปาหมายทพอง

ตรงกนกบวาระสากลของการประชมสดยอดวาดวยการพฒนาภายใตความยงยนของสงแวดลอม

บทบาทของรฐในรอยตอของการเปลยนแปลง

แตจดเชอมตอนยกใหรฐเปรยบเสมอนผพทกษผลประโยชนของการเตบโตทางเศรษฐกจในทองถนและพฒนา

ไปไกลมากกวานน และบอยครงไปในทศทางทตรงขามกบปญหาและกลยทธทางเศรษฐกจในระดบชาต ในขณะท

ภมภาคไดพยายามทำใหเกดเศรษฐกจพอเพยงในระดบทองถน ซงเปนการดงใหการบรโภคลดลงมาคงทสมำเสมอ

เพอเปนฐานในการพฒนาตอไป ประเทศตางๆ กจะเขาใจวาภมภาคของตนนนเปนแหลงทรพยากรทมศกยภาพทำให

เศรษฐกจโดยรวมเตบโต อนเปนเหตใหมการเพมการบรโภคและรปนโยบายของชาตในการเพมการใช สงทอาจเรยกวา

“สงแวดลอมของชาต” หรอ “สาธารณะสมบตของชาต” เปนวธการขยายการพฒนาทางเศรษฐกจทถกมองวาเปนภาวะ

คกคามแกบานเรอน ครอบครวและชวตความเปนอย และตอสงทอาจเรยกวา “สงแวดลอมใกลตว” หรอ “สาธารณะ

สมบตของทองถน” ความขดแยงในเชงผลประโยชนนไดลดบทบาทของรฐในแงของการใหความมนคงแกประชาชน

ในระดบทองถน บทบาทนกลบอยภายใตการดแลขององคกรพฒนาเอกชนหลายองคกร โดยการผนกความพยายาม

ของทองถนทจะสรางความมนคงของตนและบอยครงไดรวมประเดนดานสงแวดลอมเขาไปดวย

แนวโนมทวโลกทหวงใยในสงแวดลอมและสภาพของสงคมทยากจนลง เรมผนกกำลงเปนหนงเดยวกนปรากฎ

ขนอยางชดเจนเปนครงแรกในการประชมทรโอ ในชวงทเรยกวา “การประชมคขนาน” และยงคงเปนเชนนนตอเนองมา

จนทกวนน การเชอมรวมประเดนสงคมและประเดนสงแวดลอมเขาดวยกนของแผนปฏบตการ 21 ทำใหเกดการ

เชอมโยงทมนยสำคญระหวางกลมซกโลกเหนอและกลมซกโลกใต ซงกำลงมองหาการตความในรปแบบอนของการ

พฒนาอยางยงยนอยางขมกเขมน กลมทรวมตวกนนคดคานขอเรยกรองของการพฒนาอยางยงยนซงเนนการเตบโต

แบบเพมพนตามทฝายอนรกษนยมทเปนเสยงขางมากในรฐบาลและสถาบนนานาชาต เชน องคการการคาโลกและ

ธนาคารโลกพยายามชนำ

การเปลยนแปลงทางนโยบายของผบรจาค

ความพยายามปรบเปลยนโครงสรางภายในของประเทศทกำลงพฒนา ในระยะท แผนปฏบตการ 21 เปนท

รจกแพรหลาย ทำใหหลายประเทศตกอยในสภาพทไมมทางชนะ ในแงของความชอบธรรมของสถาบนแบบดงเดมตางๆ

ของรฐ มการสญเสยอทธพลและการควบคมจดการทางสงคมและเศรษฐกจในระดบทองถนเพมขนเรอยๆ เนองจากภาค

ประชาสงคมตองการลดบทบาทของรฐในระดบนานาชาต ประเทศเหลานกไดสญเสยความนาเชอถอและความไววางใจ

48

YEARS AFTER RIO10

เนองจากรฐไดกลายมาเปนเครองมอทมความนาเชอถอนอยลง ในการนำเอาขอตกลงดานการพฒนาอยางยงยนมา

ปฏบตในระดบทองถนใหบรรลวตถประสงค ความสนใจของประเทศผบรจาคกลบมงไปทการสนบสนนดำเนนงาน

เกยวกบความยงยนทองคกรพฒนาเอกชนดำเนนการอย

อยางไรกด การพฒนานไดสรางแรงกดดนตอการบรหารจดการทเกยวของในประเทศผบรจาค ในป พ.ศ. 2543

ไดมนโยบายใหมเกดขน เชน นโยบายของกระทรวงความรวมมอทางวชาการและการพฒนา (Ministry of Technical

Cooperation and Development - BMZ) ของประเทศเยอรมนน ซงมแนวโนมในการรวบรวมความหลากหลายของ

องคกรพฒนาเอกชนมาไวทศนยกลาง โดยการจดการผานรปแบบโครงการ (Programmantraege) แทนทจะใหมการ

ปฏบตตามวตถประสงคของการพฒนาผานองคกรพฒนาเอกชนแตละองคกรเปนเอกเทศ ถงแมวากระบวนการน

เรงการรวมตวกนขององคกรพฒนาเอกชนภายใตวาระทเหนพองตองกนโดยปราศจากวธการอน วธการใหมซงสนบสนน

“ประเดนปญหา” มากกวาตวองคกร อาจทำใหกระบวนการทกอใหเกดธรรมรฐนนชาลง ในขณะเดยวกน การจดการของ

ฝายบรหารของประเทศผใหความชวยเหลอในการสนบสนนตวแทนองคกรพฒนาเอกชนจำนวนไมกองคกรอาจจะ

งายขน แตกอาจทำใหขอบเขตของกจกรรมในทองถนขององคกรพฒนาเอกชนลดนอยลง อยางไรกด การปฏบตตาม

ความตองการของภาคประชาสงคมมกขนอยกบความหลากหลายของกจกรรมตางๆ ในระดบทองถนดวย

ประเทศพนธมตรใหม ๆ

ประเทศกำลงพฒนาหลายประเทศเหลอทางเลอกในการทจะทำใหกลมผลประโยชนทกกลมพอใจเพยงทาง

เดยวเทานน นนคอ การมงเนนการเตบโตทางเศรษฐกจ ซงเปนทรจกกนดในสงคมมนษยสมยใหม ยงทำใหเศรษฐกจ

เตบโตไดมากเทาไหร กลมชนชนกลางของประเทศกยงจะขยายออกไปมากเทานน และโอกาสทประชาชนในระดบลาง

จะเคลอนไหวเรยกรองกนอยลง ในขณะเดยวกน การเตบโตทางเศรษฐกจทถกเรงขนกสามารถเพมนำหนกในการเจรจา

ตอรองกบนานาชาต ดงนนผลประโยชนของชาตจงมแนวโนมวาจะมความสำคญเพมมากขน การมงเนนท “การพฒนา

ทเนนความเตบโตทางเศรษฐกจโดยไมคำนงถงสงใด” จงเปนทสนใจของกลมคนททจรตในสงคมสถาบนระดบชาต

ทออนแอควบคมตนเองไดนอยและไมคอยมขอจำกดผกมดใดๆ จงถกครอบงำโดยบคคลซงทำงานเพอ “การพฒนาทาง

เศรษฐกจของตนเอง”

เพอทจะขยายเปาหมายนนออกไปจงมพนธมตรใหมๆ เกดขนทวไปในองคกร การใชเครองมอของอำนาจ

และอทธพลของรฐมแนวโนมรนแรงขนดวยโครงสรางใหมๆ ในระดบชาต ทสรางขนเพอขยายความเทาเทยมกน

ในสงคมใหสอดคลองกบความตองการของนานาชาต ตวอยางเชน ประเทศไทยไดตงองคการบรหารสวนตำบล

(Tambon Administra-tive Organization - TAO) ในป พ.ศ. 2537 เพอกระจายอำนาจการบรหารออกไปจากสวน

กลาง กระบวนการนไดสรางตำแหนงงานของรฐในสวนทองถนขนใหมจำนวนหลายพนตำแหนง ในการบรรจบคลากร

บางสวนอาจยงไมมประสบการณมากนก ดงนน องคการบรหารสวนตำบลจงมไดกลายเปนกลมอำนาจใหม แตทวาเปน

49

YEARS AFTER RIO10

สญญากาศอำนาจใหมททำใหเกดโครงสรางททจรตอยางรวดเรวโดยเจาหนาทจากระดบทสงกวา บอยครงทเกดจากผล

ประโยชนทางเศรษฐกจสวนตวซงกลายมาเปนเหตผลเดยวในการตดสนใจดานนโยบายทองถน ในป พ.ศ. 2544

มการมองวาองคการบรหารสวนตำบลเปนสถาบนของรฐทมการทจรตมากทสดในประเทศ ดงท ผาสก พงษไพจตร

ไดชใหเหนในการปาฐกถาท Wertheim ในป พ.ศ. 2542 ณ กรงอมสเตอรดม ความวา “… (ประเทศไทยม) …

ขาวลอเรองการทจรตดวยวธการทแตกตาง (และใหม) เชน นกการเมองและขาราชการระดบสงวางแผนรวมกนใหม

ความแยบยลซบซอนและใชระยะเวลาทยาวนานขน”

ในทสดการพฒนาอยางยงยนในประเทศทกำลงพฒนา กยงคงเปนประเดนของนโยบายแบบบนลงลาง บอยครง

ทมการใชโครงสรางทประเทศในซกโลกเหนอไดเคยใชกบโครงการความชวยเหลอสำหรบประเทศในซกโลกใต เมอ 20-

30 ปกอน ประเทศทกำลงพฒนาไดสะสมหนจำนวนมหาศาลในนามของการพฒนา ปจจบนภาระในการจายดอกเบย

ทำใหประชากรของประเทศออนแรงลง พวกเขาตองกเงนเพอพฒนาตนเองใหเปนไปตามแนวทางและวตถประสงคท

รฐบาลกำหนด สงเสรมและผลกดนไปตามความตองการระดบชาต การปรบโครงสรางหนในชนบท เชน ในประเทศไทย

จงเปนประเดนหวใจสำคญในการรณรงคหาเสยงเลอกตง (พ.ศ. 2544)

ผลประโยชนระดบชาตกบผลประโยชนระดบโลก

รายงานบรนดทแลนดไดเรยกรองใหม “การจดการอนชาญฉลาดกบสมบตสวนรวม” ซงประสบผลสำเรจอยางด

ในระดบทองถนและเปนทรจกมากขนเรอยๆ วาเปนวธการทจดการสภาพแวดลอมในปจจบนทมความเปนไปได แตใน

ระดบชาตและระดบโลก “การจดการอนชาญฉลาดกบสมบตสวนรวม” ยงคงดเหมอนวาอยบนพนฐานของนโยบายเสร

“มอใครยาวสาวไดสาวเอา” ทกคนตางเหนตรงกนวา นโยบายเชนนใหความเคารพกแตอำนาจทางเศรษฐกจและอำนาจ

ทางการเมองระดบโลกในพนทสาธารณะเทานน และถงแมจะเปนทเขาใจไดวาเปนเรองธรรมดาในการพฒนาสงคม

มนษยเพราะไมมทางเลอกอน แงมมความยงยนทางสงแวดลอมและสงคมตองพายแพตอวธการจดการกบสมบต

สวนรวม เพราะไมมความเทาเทยมกนอยางแทจรงระหวางความจำเปนเชงสงแวดลอมและสงคมกบความจำเปน

ทางเศรษฐกจ ตวอยางทดของสมบตสวนรวมทอยเหนอพรมแดนของแควนหรอประเทศตางๆ กคอ อากาศทเราหายใจ

บรรยากาศของโลกหรออากาศในโลก นนเอง

มนษยชาตใชบรรยากาศเปนทปลอยของเสยทเปนกาซ และจำนวนของเสยทถกปลอยออกไปนนมากเกนขด

ความสามารถของธรรมชาตทจะฟนฟสภาพไดเอง ผลกคอ โลกรอนขนและมผลกระทบตอชนบรรยากาศของโลก

ซงเปนททราบกนมาตงแตป พ.ศ. 2439 เมอนกวทยาศาสตรชาวสวเดน ชอ Svante Arrhenius บรรยายถง “ปฏกรยา

เรอนกระจก” (London, Edinburgh and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science: April

1896) แตนานาชาตเพงใหความสนใจตอปฏกรยาเรอนกระจก เมอนกวทยาศาสตรสองคน คอ Roger Revell และ

Hans Suess นำเรองนมาพดในการประชมทกรงสตอกโฮลม เมอป พ.ศ. 2515 ในป พ.ศ. 2522 ไดมการจดการ

50

YEARS AFTER RIO10

ประชมวาดวยภมอากาศโลกครงแรก (First World Climate Conference) ทกรงเจนวา ประชาคมนานาชาตตางเหนพอง

ตองกนวา ปฏกรยาโลกรอนเปนภาวะคกคามทแทจรงตอบรรยากาศของเรา จงไดพยายามหาวธแกไขตงแตนนมา

ความพยายามนมตนกำเนดมาจากการใชเหตผลของสงคมมนษยเกยวกบการปฏบตตอสมบตสวนรวม ในการทำความ

เขาใจความขดแยงเชงเนอหาของการอภปรายเกยวกบบรรยากาศและวธแกไขทเปนไปได จำเปนจะตองกลาวถงบทความ

ของแกรเรต ฮารดน เรอง “โศกนาฎกรรมของสมบตสวนรวม”

“โศกนาฎกรรมของสมบตสวนรวม” สมยใหม

ตนฉบบของเขาอาศยการอปมาอปไมย โดยบรรยายถงทงหญาในชนบทแหงหนงซงทกคนเปนเจาของและไมม

กฎเกณฑใดๆ มากำหนดการใชประโยชน นายฮารดน ตงชอบทความของเขาโดยอาศยคำพดของนกปรชญา ชอ ไวทเฮด

(Whitehead) ทวา “… สารตถะของโศกนาฎกรรมนนไมใชความทกข หากคอความนาสยองขวญของการกระทำทโหด

เหยม … (Whitehead, Science and the Modern World: 1948)” ฮารดน ใชคำอปมาอปไมยนบรรยายผลกระทบ

ของรปแบบวธคดของการพฒนายคแรกๆ ของโลก เมอ 200 ปทแลว อดม สมธ ใชคำวา “มอทมองไมเหน” ใน “ …

ความคดทวาบคคลใดซง “เจตนาจะไดถายเดยวเทานน” คอ “ถกชกนำโดยมอทมองไมเหนเพอสงเสรม … ประโยชน

ของสาธารณะ” … (Adam Smith, The Wealth of Nations : 1776)”

อาณาบรเวณของ “บรรยากาศในฐานะทเปนสมบตสวนรวม” นน ไมใชแคทองถนแตเปนทงโลก เชน การมอยของ

อากาศอยในสภาพแผขยายไปไดมากทสด การอปมาโดยมฐานมาจากบทความของนายฮารดน เรอง “โศกนาฎกรรม

ของบรรยากาศทเปนสมบตสวนรวมของโลก” สามารถอธบายไดวา บรรยากาศเปดกวางใหทกคนบรโภคได ในขณะท

สงคมมนษยสมยใหมตองอาศยเชอเพลงจากซากพชซากสตวเพอสงเคราะหพลงงานและสามารถใชบรรยากาศได

โดยไรซงขดจำกดและกฎเกณฑใดๆ ดงนนจงคาดการณไดเลยวา แตละชาตจะพยายามใหมจำนวนรถหรอโรงงานทใช

สมบตสวนรวมนนใหมากทสด การเตรยมการเชนนอาจเปนไปดวยดในระยะยาวนานตราบเทาทการเจรญเตบโต

และการถดถอยของการรกษาบรรยากาศยงอยในขดความสามารถของการฟนฟตนเองตามธรรมชาตผานทางแองกาซ

เรอนกระจก (Green House Gasses - GHG) แตในทสด เมอขนาดของเศรษฐกจขยายขนอยางสมำเสมอในชวงเวลา

ยาวนาน กจะทำใหสมบตสวนรวมเขาใกลขดจำกดและเปนเหตใหเกดโศกนาฎกรรมขนอยางโหดรายในสงคมมนษย

ทมการใชเหตผล ทำใหทกชาตตางหาผลประโยชนใหไดมากทสดไมวาจะโดยชดแจงหรอโดยนยและโดยสำนกมากนอย

ตางกนเพยงใด ทกชาตตางมคำถามวา “อะไรคอประโยชนของประเทศชาตและประชากรในการเพมหนวยการ

บรโภคอกหนงหนวยเขาไปในสมบตสวนรวม” ประโยชนทวานมองคประกอบในเชงบวกและองคประกอบในเชงลบ

ดงตอไปน

1. องคประกอบในเชงบวก คอการเพมหนวยการบรโภคขนอกหนงหนวย เนองจาก ประเทศชาตและประชากร

ไดรบผลประโยชน (เกอบ) ทงหมดของอกหนวยหนงซงเพมขนมา ประโยชนในเชงบวก คอ ใกลเคยงกบ +1

51

YEARS AFTER RIO10

2. องคประกอบในเชงลบ คอ ความตองการทรพยากรเพมขนหนงหนวย ทงนเพราะผลของการใชทรพยากร

มากเกนไปสงผลกระทบทกประเทศ การตดสนใจใชประโยชนในเชงลบของชาตใดกตาม มคาเพยงเศษสวนของ -1

เมอรวมสวนตาง ๆ ของการใชประโยชนบางสวนเขาดวยกน ชาตทมเหตมผลกสรปวา วธทเหมาะสมทสดวธเดยว

คอ การเพมอกหนงหนวยการบรโภคเขาไปในสงแวดลอมและเศรษฐกจ และอกหนง อกหนง … แตนคอบทสรป

ของชาตทมเหตผลซงตางกใชบรรยากาศทเปนสมบตสวนรวมของโลกรวมกน นคอโศกนาฎกรรมทกชาตถกกกขงอยใน

ระบบทมการผลกดนใหมความเตบโตทางเศรษฐกจอยางไรขดจำกดในโลกซงมขดจำกด สำหรบมนษยชาตในปจจบน

กระบวนทศนการพฒนาและเศรษฐกจลวนขนอยกบการดงเอาพลงงานมาใชโดยการเผาไหมเชอเพลงทมาจากซากพช

ซากสตวทสะสมในชนบรรยากาศ ขอจำกดทกรปแบบในการใชประโยชนจากบรรยากาศ จงเปนผลกระทบเชงลบโดยตรง

ตอเศรษฐกจและศกยภาพในการเตบโตทางเศรษฐกจ

การประชมกรอบขอตกลงเกยวกบความเปลยนแปลงของสภาวะอากาศ (FCCC)

แตหลงจาก “การประชมเกยวกบภมอากาศของโลกครงแรก” ประชาคมนานาชาตกเหนพองรวมกนวา จำเปนตอง

มการจำกดการใช “บรรยากาศสาธารณะ” ของโลกอยางเรงดวน และไมนาแปลกใจทมการคดคานในชวงตนของ

กระบวนการ กลมประเทศซกโลกเหนอนำโดยสหรฐอเมรกาและประชาคมยโรป ตองการคำนวณขอจำกดตามรายงาน

ของสถาบนวจยโลก (World Research Institute - WRI ประเทศสหรฐอเมรกา) ในป พ.ศ. 2534-2535 จากการ

คำนวณการแพรกระจายในแตละประเทศ สถาบนอางวาการแพรกระจายกาซเรอนกระจกของกลมประเทศซกโลกใต

เทากนกบการแพรกระจายในกลมประเทศซกโลกเหนอ และในไมชากจะไลทนประเทศทพฒนาแลว กลมประเทศ

ซกโลกใตจงตองจำกดการใชบรรยากาศใหมากเทากบกลมประเทศซกโลกเหนอ รายงานในป พ.ศ. 2534 โดยศนย

วทยาศาสตรและสงแวดลอม (Center for Sciences - CSE: ประเทศอนเดย) มการประทวงการคำนวณของสถาบน

วจยโลกดวยหลกฐานหลายประการ และเสนอใหมการวดการแพรกระจายตอคนมใชตอประเทศเปนหลก รายงานน

ยงอางดวยวา กลมประเทศซกโลกเหนอไดใชประโยชนจากบรรยากาศมาเปนเวลานานกวาประเทศทกำลงพฒนา ดงนน

จงควรจะไดรบเชญใหเปนผนำในการเจรจาตอรองเกยวกบบรรยากาศและจดหาความชวยเหลอทางการเงน ซงจำเปน

ในการเรมมาตรการเกยวกบอากาศ กลมประเทศซกโลกเหนอกตอบโตวา มความเตมใจทจะเปนผนำในบรเวณ

ทงสองพนท เนองจากกลมตนมความรำรวยซงจะทำหนาทนไดดกวา ไมใชเพราะมหนาทความรบผดชอบมากกวากลม

ประเทศซกโลกใต ดงนน สำหรบกลมประเทศซกโลกเหนอแลว การลดการแพรกระจายจำเปนตองรวมเอาประเทศ

ทกำลงพฒนาเขามาตงแตแรกเรมกระบวนการดวย ไมเชนนนกลมประเทศซกโลกเหนอจะอางไดวาประเทศกำลง

พฒนาจะไดเปรยบในการพฒนา กอใหเกดความไมเปนธรรมตอประเทศทพฒนาแลว

การยนยอมตามขอเรยกรองนหมายถง กลมประเทศซกโลกใตจะตองสละบางสวนของ “สทธในการพฒนา

ทางเศรษฐกจ” ของตน ดงทไดกลาวไวในประกาศกรงปกกง ป พ.ศ. 2534 ความแตกตางพนฐานในการเจรจาดานนโยบาย

52

YEARS AFTER RIO10

เกยวกบอากาศทวโลกนนไมสามารถแกไขได และการประชมกรอบขอตกลงเกยวกบความเปลยนแปลงของสภาวะอากาศ

ซงมการลงนามทรโอจงแสดงวา ประเทศทลงนามรถง “… หลกเกณฑของความรบผดชอบรวมกน ในระดบท

แตกตางกน” หมายความวา แตละประเทศสามารถทจะมองความรบผดชอบของตนเกยวกบความเปลยนแปลงของ

อากาศอยางแตกตางกน หรอกลมประเทศซกโลกเหนอและกลมประเทศซกโลกใตมความเหนไมตรงกนในขอตกลง

ผลประโยชนของชาตหรอผลประโยชนรวมกนของโลก

ภายหลงการลงนามของการประชมกรอบขอตกลงเกยวกบความเปลยนแปลงของสภาวะอากาศไมนาน การ

เจรจาตอรองระหวางประเทศกเรมตนขนดวยการเนนท “แองนเวศนของโลก” (พชพนธและมหาสมทร) มการแนะนำวา

ใหแลกเปลยนหรอซอแองทมปรมาตรความจสงซงไมมชาตใดใช เพอใหประเทศทพฒนาแลวสามารถแพรกระจาย

กาซเรอนกระจกมากเกนกวาทแองนเวศนสามารถดดซบได ในการประชมทนครเกยวโต (2540) สงทเรยกวา “สนเชอ

การปลอยควนเสย” (Emission Credit) ไดเกดขนและพสจนวามประโยชน และหลงจากนนทนครบวโนส ไอเรส (2541)

เมอประเทศทพฒนาแลวตกลงทจะลดการปลอยกาซเรอนกระจกภายใตเงอนไขวา ประเทศทกำลงพฒนาจะเขามาม

สวนรวมดวย การมสวนรวมนรวมอยในการแลกเปลยนสนเชอการปลอยควนเสยกบประเทศทพฒนาแลวโดยม

สหรฐอเมรกาเปนแกนนำ อนเปนเหตใหสามารถหลกเลยงการปรบเปลยนเศรษฐกจภายในประเทศ เพอใหบรรล

เปาหมายการลดการปลอยควนเสยตามทสญญาผกมดไว เมอประเทศตางๆ พบกนอกครงทกรงเฮกในเดอนพฤศจกายน

พ.ศ. 2543 เพอดำเนนการเจรจาตอรองและกำหนดขอผกมดตอไป กระบวนการในการพฒนานโยบายเกยวกบ

บรรยากาศรวมกน กไดสนสดลงในทสดโดยไมมความคบหนา สาเหตเกดจากความขดแยง คอ การไมเหนดวยกบ

ขอเสนอของสหรฐทตองการอนญาตใหมการนบจำนวนตนไมทปลกขน เพอเปนการเพมปรมาณระบบนเวศนของปา

ซงถอวาเปนแองนเวศนของการปลอยควนเสย แองทเพมขนมานจะชวยทำใหเศรษฐกจของสหรฐสามารถลดขอผกมด

ในการลดการแพรกระจายลงไป 5% (หรอ 20 ลานตน) ในชวงเวลา 5 ปขางหนา

ความลมเหลวในการเจรจาเกยวกบบรรยากาศ แสดงใหเหนถงการดำเนนงานทปราศจากความเมตตาของ

“โศกนาฎกรรมสมบตสวนรวม” เชน ประโยชนสวนตวมอำนาจเหนอประโยชนสวนรวม นอกจากน กยงไดสะทอนใหเหน

ถงความขดแยงระหวางความตองการของทองถนและความตองการของประเทศชาตในระดบภมภาค ดงทไดกลาวไว

กอนหนาน ขอโตแยงตางๆ ทำใหเกดการสนบสนนการพฒนาในรปแบบตางๆ หรอนโยบายสงแวดลอมในระดบ

ใดระดบหนง โดยใชเหตผลทางสงแวดลอมเพยงเพอจะปกปดความคดในดานเศรษฐกจเพอผลประโยชนในระดบสง

ขนไป ขอเสนอของสหรฐอเมรกาในการ “ปลกตนไมเพอเปนแองดดซบ” ไมไดสรางความสนใจดงขอสรปของกลม

นกวทยาศาสตรทอางวา ในสภาวะของโลกทรอนขนปาไมจะปลอยกาซคารบอนไดออกไซดออกมามากเกนกวาทจะ

สามารถดดซบได (จากหนงสอพมพบางกอกโพสต ฉบบวนท 11 พฤศจกายน พ.ศ. 2543 โดยอางจากวารสารทาง

วทยาศาสตร “Nature”) ประเทศสหรฐอเมรกาไมแนใจในหลกฐานใหม จงยนยนขอเสนอของตนถงแมวาจะไดลงนาม

ในขอตกลงของการประชมกรอบขอตกลงเกยวกบความเปลยนแปลงของสภาวะอากาศไปแลว ทไดระบอยางชดเจนวา

53

YEARS AFTER RIO10

“… การขาดหลกฐานทางวทยาศาสตร ไมใชเหตผลในการเลอนการดำเนนงานทจะตอสกบความเปลยนแปลงของอากาศ

...” และจากมมมองทางสงแวดลอม ขอเสนอนนละเลยความจรงทวา เมอตนไมตายลงมนจะคอยๆ ปลอยกาซคารบอน

ไดออกไซดซงถกดดซบไวตลอดชวงอายของมนกลบเขาไปในบรรยากาศ ดงนนการปลกตนไมขนมาใหมจะไมสราง

ขดความสามารถเพมเตม แตจะแทนทปรมาณของขดความสามารถซงสญหายไป โดยการตดไมของอตสาหกรรมไมใน

ตอนแรกเทานน

ขนตอนของความรวมมอระดบโลก

ปฏกรยาของนานาชาตทมตอขอเรยกรองใหมการพฒนาอยางยงยน เกอบจะถงขนโตแยงกนเรองผลกระทบ

ทางเศรษฐกจ เพอจะหลกเลยงสวนทสำคญทสดสงเดยวของความยงยน ซงกคอการลดการบรโภคและหรอการ

เปลยนแปลงแบบแผนการบรโภคอยางเครงครด ภาษาทใชในขอตกลงเรองสงแวดลอมกคลมเครอเมอกลาวถงแนวคด

เชน “เศรษฐกจยงยน” ทำใหมการตความตางกนไป เชน ในประเทศไทยตความในแนวเพอจะดำรงรกษาแนวคดตลาดเสร

ของเศรษฐศาสตรแบบสะสม มากกวาจะเปนมาตรการทจำเปนเพอรกษาสงแวดลอมโลกไว เมอความคดเชนนกระจาย

จากระดบภมภาคไปทวประเทศและไปสนานาชาต เศรษฐกจจงเปนสงทใชรวมกนระหวางกลมทมความสนใจตางกน

การพฒนาถกเทยบเขากบความกาวหนาทางเศรษฐกจ ซงรบรกนวาเปนฐานของรปแบบวธคดในการพฒนาอยางยงยนท

สงเสรมใหประสทธภาพของมนษยเปนทางเลอกในการลดการบรโภคลงทนทและในระยะยาว แตในปจจบนสงคม

มนษยกำลงใชความพยายามอยางยงทจะลดผลผลตอยางมประสทธภาพ โดยการเพมการบรโภคและการเพมความ

กาวหนาทางเศรษฐกจ

เพอใหคงอยในแนวคดน มนษยทำใหระบบเศรษฐกจกาวหนาเรวขนและเรวขนมากกวาความกาวหนาของสงท

เรยกวา “การตอบสนองอยางมกลยทธในทางสงแวดลอม” การตอบสนองน อาจจะถกมองวาเปนการกระทำทกระจาย

อำนาจจากศนยกลางในระดบนานาชาต แตเปนการกระทำรวมกนทรวดเรวเพอจะตอสกบผลกระทบทางลบของกระบวน

การพฒนาทมตอปญหาสงแวดลอม อยางไรกตาม การตอบสนองรวมกนของมวลมนษยชาตทมตอวกฤตการณดาน

สงแวดลอมยงไมผาน “ระบบเตอนภยระยะแรก” ซงมการเรยกรองไวในการประชมสดยอดสงแวดลอมโลกครงแรก

ขณะทมาตรการดานสงแวดลอมทถกตองเพอตอตานวกฤตการณในปจจบนขนอยกบมนษยชาตทงมวล ประเทศตางๆ

สวนใหญกยงขาดความเขาใจทจำเปนดานการตอบสนองจากทวโลกทเพยงพอในแงสงแวดลอมและการบรโภค ความ

กาวหนาของระบบเศรษฐกจขนอยกบประชากรโลกเพยง 25% เทานน* ซงประชากรเหลานกมความพรอมและมปจจย

ครบถวนทจะสรางความกาวหนาดงกลาวอยแลว

ความสนใจในเรองความรวมมอระดบโลก และความสนใจระดบโลก

ในชวงตนทศวรรษ 90 โลกเรายงคงแบงเศรษฐกจตามสภาพทางภมศาสตรเปน “ศนยกลาง” และ “ประเทศรอบ

นอก” อย (ด Prosperity, Poverty and Pollution: Klaus Nurnberger: 1999) การแบงเชนนจำกดโอกาสในการ

54

YEARS AFTER RIO10

พฒนาเศรษฐกจของประเทศอตสาหกรรมใหมและประเทศกำลงพฒนาจำนวนมาก เนองจากยงมระบบสาธารณปโภค

ไมเพยงพอและขาดทรพยากรมนษย สถานการณเชนนถอวาไมมประสทธภาพในการสงเสรมสงคมทยงยน และมาตรการ

เพอใหเกดความเปลยนแปลงเปนสวนสำคญของขอตกลงทรโอ แมวาการประชมทรโอจะเรยกรองใหมเสรทางการคา

ในบรบทของการพฒนาอยางยงยน อตสาหกรรมกมสวนมากทสดในการพฒนา เนองจากการพฒนาทคาดหวงวาควรจะ

มาจากการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ภาพของโลกไรพรมแดนซงเปนสญลกษณของโลกสฟาทแสดงถงความเขาใจ

อยางถองแทของมนษยชาตทจะรบผดชอบตอสงแวดลอมโลก กลายเปนภาพของธรกจและการไหลเวยนเงนทนทไร

พรมแดน

ระบบเศรษฐกจใหมพรอมกบการนำเอาสออเลคทรอนกมาใชชวยใหเกดการเคลอนไหวของเงนทนอยางรวดเรว

ระบบเศรษฐกจใหมกำลงถกสรางขนสำหรบสงคมมนษย นนคอ ระบบเศรษฐกจทเปนอสระจากสภาพทางภมศาสตร

เงนทนสามารถไหลไปไดทกมมโลกเพยงดวยการกดปมโดยไมตองคำนงถงวาทตงของธรกจนนอยทใด ทกคนทมเงนทน

เพยงพอและสามารถเขาถงการสอสารไดสามารถเขาสวงการธรกจได กลมประเทศอตสาหกรรมใหมทรำรวยและประเทศ

กำลงพฒนากสามารถเขารวมธรกจกบประเทศทรำรวยไดทนท ในยคแหงการทำธรกจทวโลกไมมประเทศพฒนาแลวกบ

ประเทศดอยพฒนา มแตมนษยชาตทพฒนาแลวอยตามพนทซงพฒนาแลวทกระจายอยเปนหยอมๆ ทวโลก รายลอม

ดวยมนษยชาตทเหลออยในพนทดอยพฒนา ดงนน ไมใชเพยงเศรษฐกจเทานนทรวมเปนหนงเดยวทวโลก แตแนวคด

เรองสมบตสวนรวมของมนษยกรวมเปนหนง เศรษฐกจโลกทเปนอสระปราศจากกระบวนการควบคมภายนอกระบบ

เศรษฐกจเอง ไมเพยงแตทำใหระบบเศรษฐกจและการเตบโตทางเศรษฐกจเปนอสระจากขอจำกดทยงคงเปนอปสรรค

ตอความสำเรจในการดำเนนการตามขอตกลงของแผนปฏบตการ 21 ซงไดแก อธปไตยของชาต การพฒนาอยางยงยน

และประเดนทางสงคมและสงแวดลอมตางๆ ในการพฒนาอยางยงยนทงหมดยงจะตองผานอปสรรคทางดาน

วฒนธรรมและการกดกนของประเทศตางๆ เพอใหเกดผลแมเพยงบางสวนในระบบเศรษฐกจแบบตลาดเสรแบบ

โลกาภวตน แนวคด เชน ชาต วฒนธรรม ความยงยน และการพฒนา ลวนแตตองยอมจำนนใหเปาหมายแฝงเรอง

ผลประโยชน แมวาขอไดเปรยบทเกดขนกบกระบวนการโลกาภวตนและการทำใหคนเขาถงการศกษา แมในบรเวณ

ทหางไกลทสดในโลกโดยผานทางอนเตอรเนต กไมสามารถเพมอตราการพฒนาอยางยงยนมากพอทจะตามทนการ

พฒนาทางเศรษฐกจและความตองการของการพฒนา โอกาสทจะสราง “การตอบสนองทางสงคมและสงแวดลอม

อยางมกลยทธ” โดยใชกระแสโลกาภวตน อาจจะมความสำคญนอยลงในกระบวนการโลกาภวตน แนวโนมน

ไดรบการกระตนและแสดงใหเหนโดยความรวดเรว (pace) ผานกระบวนการสรางโครงสรางทางการเงนนานาชาต เชน

ในขอตกลงพหภาคเรองการลงทน (Multilateral Agreement on Investment - MAI) เมอเปรยบเทยบกบความ

รวดเรวของขอตกลงนานาชาตวาดวยการใหทนเพอการพฒนา*

55

YEARS AFTER RIO10

ในปจจบนกระบวนการของการพฒนาอยางยงยนถกยดโยงอยางใกลชดกบเปาหมายวตถประสงคทางเศรษฐกจ

โดยทประเดนปญหาสงคมและสงแวดลอมทกลาวถงในแผนปฏบตการ 21 ถกลดความสำคญลง ตราบใดทมนษยชาต

ยงไมแกไขระดบความแตกตางในเรองอำนาจทางเศรษฐกจและการเมอง ความแตกตางในการนำการพฒนาอยางยงยน

มาปฏบตกจะเกดขนอยางปฏเสธไมได ในบทนจะกลาวถงองคกร 2 แหง ซงองคกรทงสองนควรมหนาทชวยใหบรรล

ถงความยงยนสำหรบสงคมมนษยในดานตางๆ เชน ดานสงแวดลอม องคกรดงกลาวไดแก องคการการคาโลก (World

Trade Organization - WTO) และคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยน (Comission on Sustainable

Development - CSD) องคกรแรกเปนตวอยางของปญหาดานสงแวดลอมและสงคมตองยอมจำนนทงโดยตรงและ

โดยออมตออำนาจทางเศรษฐกจ องคกรท 2 เปนตวอยางของคณะกรรมาธการทมภารกจทางการเมองเพอกอใหเกด

ความยงยน แตขาดอทธพลดานการเมองภายในโครงสรางขององคกรสหประชาชาต

องคการการคาโลก (WTO)

ในวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2538 องคการการคาโลก ไดถกตงขนแทนทขอตกลงทวไปเกยวกบภาษและการคา

(GATT) แตองคการการคาโลกแตกตางออกไปตรงทเปนองคกรตามกฎหมายของระบบการคาระหวางประเทศ หมาย

ความวา มตขององคการการคาโลกจะมผลผกพนทางกฎหมายตอประเทศทเปนสมาชกทกประเทศ ขอขดแยง

ระหวางประเทศทอภปรายและกลาวถงในการประชมขององคการการคาโลก จะเกยวของและมผลกระทบตอขอตกลง

ตางๆ ของแผนปฏบตการ 21 เปนอยางมาก แมวาองคการการคาโลกจะไมมอำนาจหนาทเกยวกบการพฒนาอยางยงยน

กตาม ไมมสถาบนอนใดทจะเปนอนตรายนากลวและสงผลคกคามกระบวนการพฒนาทรเรมจากการประชมทรโอได

มากกวาองคการการคาโลก ซงการประชมนแมจะมขอจำกดตางๆ แตยงคงใหนำหนกในประเดนของความหวงใยตอ

สงแวดลอม ซงเหนไดจากปรากฏการณ “โลกาภวตนทางจตวญญาณ” ในปจจบนองคกรนมสวนสำคญอยางยงในการ

บรณาการมาตรการตางๆ ทจำเปนตอการรกษาสงแวดลอมเขาไวในการคาดวย ดงรายงานการคาและการพฒนา

ของสหประชาชาตในป พ.ศ. 2542 สะทอนใหเหนขอบเขตงานและปญหาขององคการการคาโลกวา “ประเทศกำลง

พฒนาไดพยายามมาโดยตลอดทจะกาวเขาสวงจรเศรษฐกจโลก บอยครงทตองเสยสละอยางมากและกแทบจะไมได

ประโยชนอะไรตอบแทน เนองจากความไมสมดลอยางรนแรงระหวางอำนาจทางเศรษฐกจและความอยตธรรมของระบบ

การคาและการเงนนานาชาต”

บทท

๕ ความแตกตางในมมมองความยงยน

56

YEARS AFTER RIO10

ตามความเหนของประเทศกำลงพฒนา การขจดความไมสมดลเหลานนสวนหนงหมายถง การแกไขนโยบาย

เชงปองกนของประเทศรำรวยทใชเพอการอนรกษสงแวดลอม แตเมอพจารณาจากโครงสรางทางการคา โครงสรางตลาด

และแบบแผนการบรโภคและอนรกษ นนจงนำไปสการกดกนทางการคา (CSE; Green Politics หนา 251) ความเทาเทยม

ทางสงคมและความตองการการพฒนาซงถกเสนอโดยประเทศรำรวย (อเมรกาและสหภาพยโรป) เปนไปในรปแบบความ

เขมงวดทมงปกปองสทธตางๆ ของแรงงานรวมทงกระบวนการอนรกษสงแวดลอมในขนตอนและวธการผลตตางๆ

ประเทศยากจนจงมองเหนกลยทธการสงออกไปยงตลาดของประเทศทรำรวยและจากการใชกลไกราคาทไดเปรยบ คอ

คาแรงทตำกวา เมอประเทศยากจนเรยกรองใหยตการกดกนทางการคา (ซงเสนอโดย CSE ของอนเดย) ซงประเทศรำรวย

อางวาทำเพอรกษาสงแวดลอมโลกไว ในขณะเดยวกนประเทศทรำรวยกเลงเหนสทธทจะยนยนการใชกฎหมายและ

มาตรฐานสงแวดลอมทเขมงวดของตนเอง ในกรณเชนน คณะกรรมการประนประนอมไกลเกลยการพพาท (Dispute

Settlement Panel - DSP) ขององคการการคาโลกจะทำหนาทกำหนดบรบททางระบบนเวศนของโครงสรางเศรษฐกจ

และการคาในอนาคต เพราะตระหนกถงความสำคญยงของเศรษฐกจทมตอการพฒนามนษย

ศพทเศรษฐกจชนำการพฒนาอยางยงยน

ในปจจบน การตดสนใจทางการคาสวนใหญอยบนฐานแนวคดของ “ผลตภณฑทเหมอนกน” (like products)

และมาตรา 20 ของขอตกลงเกยวกบระเบยบทางการคาท Marrakech (วนท 15 เมษายน พ.ศ. 2537) ซงยอมให

ประเดนสงแวดลอมไดรบยกเวนจากระเบยบทางการคาได “… ตราบเทาทประเดนเกยวกบสงแวดลอมนนไมมการแบง

แยกประเทศตางๆ ทมสภาพเดยวกน” “ผลตภณฑทเหมอนกน” เชน เหลาสาเกของญปนถกจดเปนผลตภณฑท

เหมอนกนกบเหลาของชาตอนๆ ในการตดสนของ WTO/DSP การตความเชนนทำใหญปนไมสามารถเกบภาษเครองดม

แอลกอฮอลทมไดผลตในประเทศญปน ในทางตรงกนขามคำจำกดความลกษณะเชนน ทำใหประเทศกำลงพฒนา

บางประเทศสามารถผลตทนากระปองเพอสงออกโดยไมตองคำนงถงจำนวนปลาโลมาทถกฆาในกระบวนการผลต

เพราะคำวา “ผลตภณฑทเหมอนกน” สามารถตความไดหลายความหมาย ทงนขนอยกบความเกยวของกบขอตกลง

ทางการคาระหวางประเทศ เชน ขอตกลงดานการคาของทรพยสนทางปญญา (TRIPS) ทำใหมการวเคราะหวาการจด

ทะเบยนตราสนคา (Brand) จะทำใหผลตภณฑอยางเดยวกน เชน ยา หรอ ซอฟทแวรคอมพวเตอร กลายเปนผลตภณฑท

แตกตางกน ในขณะทผลตภณฑทางการเกษตรซงมคณสมบตตางกนกลบ “เหมอนกน” ยาแอสไพรนอาจจะไมใช

ยาแอสไพรน แตเนอเปนเนอและปลาทนาเปนปลาทนา

มาตรา 20 มขอปลกยอยมากมายอนเปนผลและขอตกลงของ GATT ซงจะถกอางถงทกครงทคำตดสนของ

องคการการคาโลกไมสามารถอธบายปญหาไดชดเจน เชน ในกรณทอยนอกเหนอความสามารถทจะตดสนได ครงหนง

มตขอนมผลในการตดสนใหสหรฐอเมรกาตองยกเลกการควำบาตรผลตภณฑปลากระปองจากเมกซโก สหรฐอเมรกา

กลบไดรบอนญาตใหไมตองยอมรบซอกงทจบมาดวยวธการทเปนอนตรายตอเตาทะเล นอกจากนน อาจมความขดแยง

ทางการคาเกดขนระหวางผทลงนามในสญญาขององคการการคาโลก โดยเฉพาะอยางยงถาประเทศอนทไมไดลงนามใน

57

YEARS AFTER RIO10

สญญาขององคการการคาโลกไปเซนขอตกลงสงแวดลอมพหภาค (Multilateral Environmental Agreements -

MEA) ไวแลว องคการการคาโลกจงตงคณะมนตรเพอการคาและสงแวดลอม (Commission on Trade and

Environment - CTE) ขน เพอพจารณาปญหาความขดแยงทอาจจะเกดขนได

ประเดนหลกในการดำเนนงานของคณะมนตรนไดแก

- ความสมพนธระหวางขอตกลงเกยวกบสงแวดลอมพหภาคกบอาณาเขตการคานานาชาตขององคการการ

คาโลก (Multilateral Trade Regime - MTR)

- การจำกดการซอขายผลตภณฑจากประเทศกำลงพฒนาตามมาตรฐานสงแวดลอมและขอกำหนด

การตดฉลากผลตภณฑ

- ความสมพนธระหวางขอตกลงเรองการคาของลขสทธทรพยสนทางปญญากบสงแวดลอม โดยเฉพาะ

อยางยงในอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity)

- ผลดดานสงแวดลอม เมอมการยกเลกเงนอดหนนชวยเหลอและขอจำกดทางการคา

การดำเนนงานของคณะมนตรเทาทผานมายงสรปไมได อาจจำเปนตองมการปรบปรงโครงสรางในรปแบบของ

คณะกรรมการเพมเตมหรอศาลพเศษเฉพาะกรณ เพอใหคณะมนตรการคาและสงแวดลอมมกลไกทชดเจนขนสำหรบ

การไกลเกลยระหวางรฐบาลของแตละประเทศ แตเนองจากความคดเหนทหลากหลายตอประเดนสำคญทางเศรษฐกจ

รฐบาลตางๆ อาจจะเจรจาตกลงกนไดยาก ถาจะตองรวมเอาประเดนสงแวดลอมเขามาตความในมตของ GATT และขอ

ตกลงอนๆ ทเกยวของกบองคการการคาโลก

เศรษฐกจนำหลกการดานสงแวดลอม

ในขณะทองคการการคาโลกดำเนนการโดยยดกฎทประเทศสมาชกเหนพองตองกน ความสำคญขององคกร

จงอยบนความรวมมอทเปนพหภาค ซงมไดเกยวของเฉพาะความแตกตางระหวางประเทศรำรวยกบประเทศยากจน

เทานน แตยงตองรบมอกบความแตกตางในดานมมมองทศนคตของแตละประเทศ ตวอยางเชน กฎหมายยโรปหาม

การนำเขาเนอววทใชฮอรโมนกระตนจากสหรฐฯ มายงกลมประเทศสหภาพยโรปเนองจากความกงวลเกยวกบ

ความปลอดภยในการบรโภค จนกลายเปนสาเหตของความขดแยงทางการคาทยดเยอระหวางสองทวป องคการการ

คาโลก (WTO) จงเปนเวทเจรจาเพอตดสนและกำหนดทศทางระเบยบโครงสรางใหมของการคาเสรในระบบเศรษฐกจ

ยคโลกาภวตน โดยการหาทางประนประนอมและสรางกฎเกณฑสากลเกยวกบการดำเนนการทางเศรษฐกจ แมวาองคการ

การคาโลกจะไมมภาระหนาทโดยตรงเกยวกบการพฒนาอยางยงยน แตกฎระเบยบขององคกรนจะเปนตวตดสนวา

โครงสรางและแบบแผนการบรโภคของโลกจะเปลยนแปลงไปในแนวทางทสอดคลองกบวตถประสงคของแผนปฏบตการ

21 หรอไม

58

YEARS AFTER RIO10

ปญหาตาง ๆ ของกระบวนการนเหนไดจากการดำเนนของ WTO ภายใตแนวคด “วาระทมแตผชนะไมมผแพ“

(Win-win Agenda) ขององคการการคาโลก ผแทนในการเจรจาดานการคาวางแผนทจะเสนอใหใชวาระดานสงแวดลอม

(Green Agenda) กบระเบยบทางการคาระหวางการประชมแหงสหสวรรษ (Millennium Meeting) ทซแอตเทล

(พฤศจกายน/ธนวาคม พ.ศ. 2542) กรณนมขอดทเหนไดอย 2 ดาน คอ การเพมการคาดานเทคโนโลยสงแวดลอม

และการใชมาตรฐานดานสงแวดลอมในประเทศกำลงพฒนารวมกบไปการเปดเสรทางการคา ผแทนในการเจรจาแสดง

ทรรศนะโตแยงวา “จากมมมองเชงประจกษจะเหนไดวามการศกษาคนความากมายซงแสดงใหเหนถงความสมพนธ

เชงบวกระหวางเขตการคาเสร ผลผลตทสงข นและการจดสรรทรพยากรทมประสทธภาพมากขน (Anon :

Environmental Benefits, 1998) สหรฐอเมรกาไดเตรยมประเดนในการเจรจาทซแอตเทล ตวอยางเชน

- “… ดแลใหมการปฏบตตามขอตกลงทมอยแลว (…ซงจะ…) เปดตลาดใหแกผคาสหรฐฯ รวมทงดแล

ใหสมาชกองคการการคาโลกทกประเทศไดประโยชนจากการแขงขนทางทางคา …”

- “… ขอกงวลตอการเขาถงตลาด …”

- “… การเจรจาการคาทางอเลคโทรนค เพอดแลมใหเกดอปสรรคทจะทำใหผลประโยชนจากการทำการ

คาแบบใหมนลาชาหรอเสยไป …”

ความทาทายในการเจรจาดานการคาถกอธบายตอไปอยางนาสนใจวา

“… ผบรหารรนกอนไดสรางระบบการคาโลกทเปดกวางและยตธรรม ทำใหคนงานชาวอเมรกนสามารถผลต

ผลผลตไดสงกวาเดม บรษทอเมรกนไดเปรยบกวาในการแขงขนและครอบครวอเมรกนกมงคงกวาทเคยเปนมา

ขณะนสงททาทายกคอ การรกษาเงอนไขเชนน สำหรบคนรนตอไป (Anon: Trade and Development Report 1999)”

นนกหมายถงวา การคาจะตองขยายตวเพมขน มการบรโภคมากขน สหรฐอเมรกาซงเหนไดชดวาไมไดใหความสำคญ

กบความเสยหายทระบบเศรษฐกจแบบนมตอสงแวดลอม จงสนบสนนทงการเจรจาการคาและการเจรจารอบใหมเพอการ

ขยายตวทางการคาอยางรวดเรวขน ทงนอาศยระบบเศรษฐศาสตรการผลตแบบสะสมเพออางเหตผลใหสอดคลองกบ

นโยบายทเสนอจากการประชมสงแวดลอมโลกทรโอ เดอ จาเนโร คอ จะตองดแลใหมการอนรกษสงแวดลอมผานการเพม

ประสทธภาพ โดยเฉพาะประสทธภาพของมนษย 9 ปหลงจากการพยายามผลกดนแผนปฏบตการ 21 สการลงมอปฏบต

เศรษฐกจยงคงเปนประเดนสำคญของความยงยนในการพฒนามนษยมากกวาประเดนสงแวดลอมเชนเดม

การรวมตวกนภายใตลทธบรโภคนยม

อยางไรกตาม สหรฐอเมรกาไมใชประเทศเดยวทสนบสนนการคาเสรแบบไมมขอจำกด ในชวง 2–3 ปทผานมา

ความขดแยงระหวางประเทศรำรวยกบประเทศยากจนทำใหเกดแงมมใหมเกยวกบอปสงคเชงนเวศน ในป พ.ศ. 2543

ประเทศยากจนใหการสนบสนนการคาเสรยงกวาทเคยในป พ.ศ. 2534 ทงในการประชม G77 ทกรงปกกงและการประชม

เรองสงแวดลอมทรโอ เดอ จาเนโร ตามลำดบ การทชนชนสงและชนกลางระดบบนในประเทศกำลงพฒนามฐานะมงคง

59

YEARS AFTER RIO10

ขนกวาเดม กอใหเกด “คนรวยในประเทศยากจน” เนองจากนโยบายการพฒนาของประเทศรำรวยซงประเทศยากจน

เรยนรมานานกวาครงศตวรรษทมงเนนการบรโภคเปนแรงจงใจแฝงในชวต ลกษณะลทธบรโภคนยมอยางรนแรงปรากฎ

เพมมากขนในกลมคนรวยใหมในประเทศกำลงพฒนา เหมอนกบทเคยเกดขนกบกลมอนรกษนยมในประเทศรำรวย

ระหวางทมการพฒนา เชน ในวนท 27 ตลาคม พ.ศ. 2543 สถานโทรทศน ไอ ท ว ในประเทศไทยแพรภาพการดแล

รกษาเพชรในรายการฮอทไลน ในชวงทมคนดมากทสด (19.20 น.) โดยมหญงสาว 3 คน แตงกายอยางด สวมเครอง

ประดบเพชร รบโทรศพทและคยกบผชมรายการทสนใจโทรเขาในรายการเพอมาสอบถามวา จะมวธการดแลรกษาเพชร

และเลอกสวมใสอยางไร จงจะทำใหเจาของดดทสดเมอตองปรากฏตวในทสาธารณะ คำแนะนำมตงแตการสวม

เครองประดบเพชรรวมกบเครองประดบทอง พจารณาเลอกใสเครองประดบตามอารมณของผสวมทควรจะเขากน

กบสของเพชร ไปจนถงคำแนะนำทวามเพยงทบทม ไพลนและมรกตเทานนทจะเขากนไดกบเพชร ลกษณะการนำเสนอ

เปนแบบการเสนอขอเทจจรงอยางเปนจรงเปนจงมาก

นโยบายของรฐบาลในประเทศกำลงพฒนาสะทอนใหเหนแนวโนมของลทธบรโภคนยมทเพมขนมาก เชน เมอ

รฐบาลเรยกรองวา มาตรฐานแรงงานในประเทศของตนจะตองไมกลายเปนประเดนของการเจรจาเรองการคาระหวาง

รฐบาลในองคการการคาโลก แมวาความเทาเทยมกนในสงคมทสะทอนใหเหนในเรองคาจางและมาตรฐานแรงงาน

จะเปนสงททกประเทศเรยกรองใหมในแผนปฏบตการ 21 แตความเทาเทยมกนดงกลาวกเปนเปาหมายทสำคญตอ

การพฒนานอยกวาขอไดเปรยบในการแขงขนทางเศรษฐกจ ทงนองคกรพฒนาเอกชนบางแหงสนบสนนขอเรยกรอง

ของประเทศกำลงพฒนา แมวาจะยนอยคนละขวกตาม โดยเรยกรองใหองคกรแรงงานระหวางประเทศ (International

Labor Office - ILO) เปนหลกและดแลเกยวกบเรองนโดยไมตองนำไปถกเถยงเปนวาระขององคกรดานเศรษฐกจ

ดวยเหตผลเพอพฒนาการเตบโตทางเศรษฐกจ ประเดนความยงยนจงถกแยกออกจากเรองของความเทาเทยมในสงคม

ความยตธรรมและความเปนประชาธปไตยทเตมรปแบบมากขน โดยเฉพาะอยางยงหลงจากชวง “ไขหวดเอเซย”

(วกฤตการณทางเศรษฐกจทเกดขนในเอเซยเมอป พ.ศ. 2540) สงทเปนมรดกตกทอดจากการประชมทรโอกลายเปน

เพยงการดำรงไวซงการขยายตวทางเศรษฐกจจารตแบบสะสมภายใตตลาดเสรเทานนเอง

แนวโนมในการถวงดล

ในขณะทรฐบาลของประเทศตางๆ ทวโลกคอยๆ หนมามปฏกรยาตอปญหาสงแวดลอม ซงในทนถอเปน

ประเดนสำคญอนหนงของการพฒนาอยางยงยน องคกรพฒนาเอกชนและคนในประเทศรำรวยทเกยวของเรอง

สงแวดลอมไดรวมตวและทำงานอยางจรงจงกบผทสนใจเรองสงแวดลอมในประเทศยากจน ทำใหเกดมองคกรพฒนา

เอกชนทมอำนาจตอรองและมการเคลอนไหวในประเดนดงกลาวมากขน โดยมการทำงานเปนเครอขายประสานงาน

ทวโลก กลมนไดออกขอเรยกรอง “Earth - Charta” ของตนเอง ซงไดมการเพมเตมและปรบเปลยนขอตกลงใน

การประชมทรโอ รวมถงการทคนในประเทศรำรวยมจำนวนมากขนเรอยๆ (และคนในประเทศยากจนบางสวน) หนมาปรบ

วถการดำรงชวตใหม โดยปฏบตตามการตความ “ความยงยน” ในแงมมแตกตางกน นโยบายของบรษท (สวนใหญ)

60

YEARS AFTER RIO10

ในประเทศทรำรวย แสดงใหเหนวาประเทศเหลานนมความตระหนกและใสใจเรองสงแวดลอมมากขน ซงหมายถงวา

มการปฏบตตามหลกการทเรยกวา “บญชสงแวดลอม” (Green Accounting) เพมมากขน

โดยเฉพาะรปแบบการพฒนาของประเทศทางยโรปตะวนตกทไดจดประกายความคดสำคญๆ เกยวกบทางเลอก

สงแวดลอมในอนาคต ทงนผบรโภคมความตนตวและพฤตกรรมทสนองตอบตอความยงยนทางระบบนเวศนอยางจรงจง

มากขน โดยสละซงความยดมนถอมนในตวตนและพวกพอง รวมทงเสยสละความสขสบายสวนตวเพอการพฒนา

สงคมอยางมความรบผดชอบ เพอความกาวหนาของการพฒนาอยางยงยนโดยแทจรง ตวอยางเชน การเปลยนจากการใช

รถยนตไปเปนการเดนและการขจกรยาน นโยบายดานพลงงานทดแทน การนำกลบมาใชอกและการกำหนดมาตรฐาน

อตสาหกรรม เปนตน ผลจากการเสยสละเพอสงคมดงกลาวทำใหยโรปตะวนตกมการกระจายทรพยากรในสงคมอยาง

ทวถง โดยมสดสวนคนยากจนจรงๆ เพยงเลกนอย นอกจากนยงไดกำหนดรปแบบและเปดชองทางของการมสวนรวม

ของประชาชน การเสรมสรางศกยภาพและความเทาเทยมระหวางเพศ การใหบรการประกนสงคมและการดแลสขภาพ

เปนสวนหนงของความเปนประชาธปไตยของประเทศในภมภาคนดวย

9 ป หลงการประชมทรโอ

ทวปยโรปซงเปนตวแทนของประเทศรำรวย อาจจะมศกยภาพตงสหพนธเพอการพฒนาอยางยงยนในระยะยาว

ได ซงอาจจะรวมเอาขบวนการเคลอนไหวทางสงคมของประเทศยากจนเขามารวมดวย เนนปฏบตการเพอถวงดลวธการ

ทเนนเศรษฐกจเปนหลกของสหรฐฯ อยางไรกตามในขณะน ทฤษฎอนๆ ทวาดวยความยงยนและความรทไดมาจาก

การทำตามทฤษฎนนๆ สวนใหญไมสามารถเขาไปมบทบาทเชงความคดในสถาบนททรงอทธพลเพอการวางนโยบายระดบ

นานาชาตหรอองคกรเพอการพฒนาอยางยงยนได เชน ทำใหเกดการแบงขวในเรองจดยน ขอเรยกรองจงมระดบความ

รนแรงมากขน การเดนขบวนประทวงครงใหญทนครซแอตเทลในชวง “การประชมแหงสหสวรรษ” ซงเปนตวอยางของ

การแบงสองขวและความไมลงรอยกนในเรองความยงยน ซงไดเกดเหตการณเชนนตลอดมาในชวง 9 ป หลงจากการ

ประชมทรโอ ชาวบานผยากไรยงคงตองการและจำเปนตองมความกาวหนาทางเศรษฐกจ แตตองมใชแลกมาดวยการ

ทำลายระบบนเวศนของสงแวดลอมรอบตวพวกเขา ชนชนรำรวยในประเทศพฒนาแลวและประเทศกำลงพฒนาเรมมอง

เหนความจำเปนทจะตองพทกษรกษาสงแวดลอมมากขน แตหากตองแลกกบการสญเสยความมงคงไปเพยงเลกนอย

คนรวยสวนใหญกไมตองการใหเกดขน

กระบวนทศนของการพฒนาอยางยงยนทรายงานบรนดทแลนดเสนอขนมาใหม และจากการประชมสดยอด

สงแวดลอมโลก ไมสามารถจะนำพามนษยชาตโดยรวมออกจาก “โศกนาฏกรรมของประชาชน” ได มนษยไดแตใหคำ

จำกดความและรางแผนการพฒนาเพอความยงยน แตไมไดเตรยมเครองมอทจะลงมอปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายตางๆ

เชน การเตบโตทางเศรษฐกจ มนษยชาตจงยงขาดวสยทศนใหมๆ ตอการพฒนา เมอคำนงถงความเปนจรงของโครงสราง

การพฒนาระดบนานาชาตทเปนอยในปจจบน มเพยงองคการการคาโลกเทานนทจะสามารถชวยกำหนดทศทางดาน

61

YEARS AFTER RIO10

เศรษฐกจทจะไมพามนษยชาตกาวลำออกจากอาณาเขตของความสมดลได อยางไรกตาม ยงเปนเรองทเคลอบแคลงวา

องคกรหนงซงไมไดมภาระความรบผดชอบเกยวกบการพฒนาอยางยงยนเลย มหนาทหลกในการกำหนดกฎเกณฑใน

ดานเศรษฐกจนานาชาตทไมคำนงถงความตองการการพฒนาดานสงคมและสงแวดลอมเลยนน จะสามารถใหคำ

จำกดความและตวอยางทปฏบตไดของ “เศรษฐศาสตรแหงการพฒนาอยางยงยน” แกมนษยชาตไดจรงหรอ

ศกยภาพของคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยน

การประชมทรโอ ไดมองเหนความจำเปนทตองมสถาบนทจะสามารถทำใหวสยทศนในเรองการพฒนาอยางยงยน

เปนจรงได จงไดเรยกรองใหมการตง “คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยน” (Commission on Sustainable

Development - CSD) รายงาน Pronk – Iglesias ทออกมาภายหลงในป พ.ศ. 2535 ซงรเรมโดย นายบทรอส

บ ทรอส–กาล (Boutros Boutros-Gali) เลขาธ การสหประชาชาต ในขณะน น ได แนะนำ

ใหมการปฏรปองคการสหประชาชาตเพอปรบโครงสรางการบรหารองคกรใหสอดคลองกบรปแบบวธคดการพฒนา

อยางยงยนแนวใหม รายงานฉบบนเสนอความคดทเปนรปธรรมโดยจะใชการดำเนนงานของคณะกรรมาธการเพอการ

พฒนาอยางยงยนเปนไปตามขอตกลงของแผนปฏบตการ 21 หรอเรยกอกอยางหนงวา “คมภรไบเบลใหมของการพฒนา”

ในรายงานกลาววา “… สหประชาชาตควรจะบรณาการงานดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม โดยมโครงสรางท

สอดคลองกนและมกลยทธรวมกน” และเรยกรองใหม “ความเปนผนำทางดานสตปญญาทไมหยดนง” ดงนน ขอเสนอ

Pronk–Iglesias จงเสนอใหม “เจาหนาทระดบสงททำหนาทรองจากเลขาธการสหประชาชาตทำงานชวยเหลอทาน

เลขาธการในการประสานงานและการบรหารโครงงานตางๆ รวมทงงบประมาณโดยรวมของทกปญหาไมวาดานเศรษฐกจ

สงคม และสงแวดลอม … (Green Politics 1: 348)” ตามรายงานนสมชชาเศรษฐกจและสงคมแหงสหประชาชาต

(Economic and Social Council - ECOSOC) และสมชชาเพอการพฒนาระหวางประเทศ (International

Development Council - IDC) มอำนาจเทาเทยมกบคณะมนตรความมนคงแหงสหประชาชาต (International

Documents Review : Anon : 1993) อยางไรกตาม ตราบจนทกวนนรายงาน Pronk – Iglesias ไมเคยผาน การ

พจารณาอยางเปนทางการ กยงเปนเพยง “เอกสารทไมไดการรบรอง” (ศพทของสหประชาชาตหมายถง “ราง”)

คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนเทาทเปนอยในปจจบนจงมบทบาทนอยมาก ในขณะทความขดแยงหลก

ระหวางการพฒนาอยางยงยนกบการขยายตวทางเศรษฐกจกยงดำเนนตอไปอยางไรทศทางเชนเดม

ขดความสามารถของคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยน

แทนทจะทำใหคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนทตงขนปฏบตหนาทตามแผนปฏบตการ 21 และ

ตดตามดแลใหมผลทางปฏบตเปนไปตามนน คณะกรรมาธการชดนกลบมสถานะเปนเพยงฝายงานหนงภายใตสมชชา

เศรษฐกจและสงคมแหงสหประชาชาต ในป พ.ศ. 2535 โดยดแลประเดนจากการประชมทรโอ ดงน

62

YEARS AFTER RIO10

- เพอประสานกบหนวยงานอนๆ ภายใตสหประชาชาตในกจกรรมตางๆ ทเกยวกบประเดนการพฒนา

อยางยงยน

- เพอวเคราะหความกาวหนาในระดบชาต ระดบภมภาคและระดบนานาชาต

- เพอสนบสนนใหมการลงมอปฏบตตามแผนปฏบตการ 21

แมวาผแทนองคกรพฒนาเอกชนกวา 1,000 คน จะไดรบการรบรอง (Accreditation) ใหเขารวมในการประชม

ตางๆ ของคณะกรรมาธการ คณะกรรมาธการกยงมอำนาจภายในองคกรอยางจำกด จากการแบงสมาชกองคการ

สหประชาชาตออกเปนหนวยงานประจำอยในประเทศตางๆ และแตละหนวยงานมสทธพเศษในการตดสนใจโดยอาศย

หลกเกณฑตางกน สวนงานหลกของคณะกรรมาธการเองกเปนเพยงการนำเสนอเรองราวความสำเรจในการพฒนาอยาง

ยงยนทางอนเตอรเนตเทานน* ซงเรองทนำเสนอจะครอบคลมทกแงดงทกลาวไวในแผนปฏบตการ 21 และการประชม

ใหญของสหประชาชาตมอบหมายใหคณะกรรมาธการ เพอการพฒนาอยางยงยนดแลกระบวนการเตรยมการเพอการ

ประชมทรโอกบการประชม Rio + 10 ทเมองโยฮนเนสเบรก ในป พ.ศ. 2545 อยางไรกตามแมวาคณะกรรมาธการน

จะปฏบตงานไดอยางนาประทบใจ และพยายามทจะเชญผแทนองคกรพฒนาเอกชนเขารวมในขนตอนการประชม

เตรยมการกอนการประชมสดยอดวาดวยการพฒนาทยงยน เพอชวยใหขอเสนอแนะจากประสบการณในการปฏบต

ตามกระบวนการของแผนปฏบตการ 21 คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนกยงไมไดรบสถานะทเทาเทยมกบ

คณะกรรมาธการอนๆ ของสหประชาชาต เนองจากคณะกรรมาธการชดนเปนแคฝายหนงของสมชชาเศรษฐกจและสงคม

แหงสหประชาชาต คณะกรรมาธการชดน จงเกอบจะไมมอำนาจในคณะกรรมาธการอ น โดยเฉพาะอยางย ง

คณะกรรมาธการทดแลปญหาสงแวดลอมทมความเรงดวน เชน ภมอากาศ ความแหงแลงจนกลายเปนทะเลทราย ความ

หลากหลายทางชวภาพ การจดการปาไม เปนตน คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนกลบสนใจในประเดนท

สามารถตดสนใจไดเองโดยไมตองประสานการดำเนนงานกบคณะกรรมาธการอนๆ รวมทงแทนทจะชแนะนโยบายดาน

สงแวดลอมอยางทเสนอไวในขอเสนอ Pronk – Igksias

สหประชาชาตกบการประชม Rio + 10

สมชชาใหญสหประชาชาต (UN General Assembly – UNGAS) ตระหนกดวา กระบวนการปฏบตตาม

แผนปฏบตการ 21 ยงคงมขอบกพรองอย ดงนนในกระบวนการเตรยมการประชม Rio + 10 จงมการกลาวไวในตอนตน

ของเจตนารมณ (A/RES/55/199) วา “… รสกกงวลอยางยงวา แมนานาชาตจะประสบความสำเรจและยงคงมความ

พยายามอยางตอเนองตงแตการประชมทสตอคโฮลม ถงแมวาจะมความกาวหนาใหเหนบางแลว แตสงแวดลอมและ

* ในเรองทเกยวของกบงานพฒนาและผลงานของสหประชาชาตดานการพฒนา ดขอมลอางองจากภาคผนวก

63

YEARS AFTER RIO10

ทรพยากรธรรมชาตทพยายามโอบอมชวตบนโลกน กยงเสอมโทรมลงในอตราทนาตกใจยง …” คำจำกดความของบทบาท

ของคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนในการเตรยมการประชม Rio + 10 ตามทประชมสมชชาใหญ

สหประชาชาตกำหนดแสดงใหเหนถงความจำเปนท จะตองพจารณาตดสนใจอยางรอบคอบในมาตรา 15e

คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนไดรบการมอบหมายให “… ดแลวธการทจะเสรมสรางกรอบการทำงานของ

องคกรสหประชาชาตเพอการพฒนาอยางยงยน อกทงใหประเมนและกำหนดบทบาทและโครงการการดำเนนงานของ

คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยน …” (A/RES/55/199:UNGAS :2000) แมวาการระบเชนนจะเปดโอกาส

ใหคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนมโอกาสกำหนดสถานภาพขององคกรใหม แตกยงขาดสงทจำเปนตองม

ไดแก มาตรการทจะรวมสถาบนระหวางประเทศทกสถาบนทเกยวของเขาดวยกน โดยมนโยบายการดำเนนงานภายใต

หลกการเดยวกนเทานน คอ ความยงยนของระบบนเวศน ไมวาสถาบนเหลานนจะอยภายในหรอนอกองคการ

สหประชาชาตกตาม อยางไรกตาม ทประชมสมชชาใหญสหประชาชาตไมไดพจารณาเงอนไขเบองตนทจำเปนตองม

ดงกลาว เนองจากในทสดทประชมสมชชามไดขอใหคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนกำหนดบทบาทและ

แผนการดำเนนการเตรยมการรวมกบคณะกรรมาธการและสถาบนทงหมดทมสวนรวมในการพฒนาอยางยงยน

แตอยางใด

ภาวะคกคามของ “ความรบผดชอบรวม ในระดบทแตกตางกน”

ยงไปกวานน คำประกาศของสมชชาใหญสหประชาชาตเรอง Rio +10 ยงอาง องถง 2 ครง เกยวกบ “หลกการของ

ความรบผดชอบรวมกน แตแตกตางกน” (Common but differentiated responsibilities) ครงแรกกลาวถงทางออม

โดยการยอมรบคำแถลงของ คณะรฐมนตรท Malmoe* เมอเดอนพฤษภาคมป พ.ศ. 2543 และตอมาอางถงโดยตรงใน

มาตรา 3 เมอเรยกรองให “… ทบทวนพนธกจทางการเมองและการสนบสนนการพฒนาอยางยงยน ใหสอดคลองกบ

หลกการของความรบผดชอบรวมในระดบทแตกตางกน …” (A/RES/55/199:UNGAS:2000) หลกการนไดรบการเสนอ

เปนครงแรกในการประชมทรโอ ในบรบทของ FCCC ในฐานะทเปนวถทางการทตทจะพดวา “เราเหนพองกนวาจะไม

เหนดวย” และเปนการยอมรบอยางตรงไปตรงมาถงความแตกตางดานความตองการความยงยนระหวางประเทศยากจน

กบประเทศรำรวย การรวมเอาแนวทางการเตรยมการประชม Rio + 10 ไวเชนนจะเพอประกนวา การประชมสดยอดท

โยฮนเนสเบรกจะบรรลความสำเรจและประกนไดวาขอเรยกรองทจำเปนตอนโยบายเพอการพฒนาของประเทศใด

ประเทศหนงในอนาคตจะไมสงผลกระทบตอประเทศอนๆ โดยเฉพาะอยางยง หากประเทศนนอยในกลมประเทศทม

ฐานะทางเศรษฐกจทดกวา มฉะนนประเทศอยางสหรฐอเมรกากจะไมสามารถเพกเฉยตอคำตดสนขององคการการคาโลก

เรองทนากระปองจากเมกซโกมาไดเปนเวลา 10 ป และเพงจะยกเลกการหามจำหนายเมอเรวๆ น กระบวนการพฒนา

* แมวาผลการประชมนจะไมมขอเกยวของกบการเมอง แตคำแถลงการณมลกษณะชแนะใหเหนแนวทางเพอการพฒนาอยางยงยนในอนาคต

64

YEARS AFTER RIO10

ตามมตทประชมทรโอซงเรมเมอ 9 ปกอน ดเหมอนจะวนเวยนกลบไปสผลประโยชนเชงเศรษฐกจในทกระดบ แตแมวา

เศรษฐกจจะมอทธพลและมความสำคญอยางยงตอกระบวนการพฒนาอยางยงยน คำแถลงการณทงฉบบของ

สมชชาใหญสหประชาชาตกลาวถงเรองนเพยงครงเดยว โดยมมตในวาระท 4 วา “… ทประชมสดยอดรวมทง

คณะกรรมการเตรยมงานควรจะดแลใหมความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจ สงคมและการพทกษสงแวดลอม

อนเปนสวนประกอบทสงเสรมซงกนและกนเพอการพฒนาอยางยงยน …” ขอความนเปนททราบกนจากแถลงการณ

ของการประชมทรโอ และการไมใหคำจำกดความเชงเศรษฐศาสตรของการพฒนาอยางยงยนจงกลายเปนขอจำกด

สำคญตอแผนปฏบตการ 21 และเปนสาเหตหลกในการครอบงำระหวางประเทศรำรวยและยากจน ดงนน เมอเกดความ

ขดแยงกนเรองนโยบายสงแวดลอมโลกของการพฒนาอยางยงยนเชนน จงเปนไปไดสงมากทประเดนระบบนเวศนและ

ปญหาดานสงคมจะตองไดรบความสำคญนอยกวาเศรษฐกจ โดยผานการประนประนอมของหลายๆ ฝาย เพอความพงใจ

ทางเศรษฐกจของทกฝาย ความลมเหลวของการเจรจา FCCC ทกรงเฮก เปนตวอยางทเหนไดชดในเรองการใหความ

สำคญตอเศรษฐกจมากกวาสงแวดลอม ดงนน จงไมนาแปลกใจทสมชชาใหญสหประชาชาตจะยนยนซำอกวา

ไมควรจะนำแผนปฏบตการ 21 มาเปนประเดนในการพจารณาเจรจากนใหมอกแลว แตควรจะยดหลกการ “ความรบ

ผดชอบรวมในระดบทแตกตางกน” มากกวา

65

YEARS AFTER RIO10

“… ในการตดสนใจ “การประชมสดยอดโลกวาดวยการพฒนาอยางยงยน” (The World Summit on

Sustainable Development) ทประเทศแอฟรกาใต สมชชาใหญองคการสหประชาชาตไดเรยกรองใหมการประเมน

ผลความกาวหนาในรอบ 10 ป ทไดจากการลงมอปฏบตตามมตการประชมของสหประชาชาต เพอกระตนเตอนให

องคกรระดบสงสดของประเทศตางๆ ทวโลกตระหนกถงพนธกจทมตอการพฒนาอยางยงยน สมชชาใหญองคการ

สหประชาชาตยงไดยนยนวา ในการประชมสดยอดครงนคณะกรรมาธการเตรยมการประชมจะตองรกษาความสมดล

ระหวางการพฒนาทางเศรษฐกจ การพฒนาทางสงคมและการพทกษสงแวดลอม เพราะทง 3 เรองนถงแมจะแยก

เปนเอกเทศตอกน หากแตสงผลกระทบซงกนและกน รวมทงเปนองคประกอบหลกในการนำไปสการพฒนาอยางยงยน

(http://www.un.org/rio+10/web_pages/rio+10_summit.htm)” คำประกาศอยางเปนทางการของ

องคการสหประชาชาตในเรองสถานทจดประชมสดยอดครงตอไป สะทอนใหเหนถงประเดนในการหารอ เปาหมายและ

แนวคดหลกของการประชม เชน เรองการพฒนาอยางยงยนเพอการกระตนเตอนใหประเทศตางๆ ทวโลกตระหนกถง

พนธกจของการพฒนาอยางยงยน และเพอสรางสมดลระหวางการพฒนาทางเศรษฐกจ การพฒนาทางสงคมและการ

พทกษสงแวดลอมดงกลาว คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนไดรบมอบหมายใหเตรยมการประชมสดยอดโลก

รวมถงการเตรยมการประเมนผลการปฏบตเพอการพฒนาอยางยงยนในอดต โดยแบงออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบชาต

ระดบภมภาค/อนภมภาคและระดบโลก สวนผลวเคราะหของการประเมนในทกระดบจะใชเปนแนวทางในการหารอรวม

กนในการประชมทกรงโยฮนเนสเบรก ในป พ.ศ. 2545 และเปนขอมลพนฐานสำหรบการจดทำ “รายงานนโยบายโดย

ละเอยดของเลขาธการองคการสหประชาชาตเพอการประชมสดยอดโลก”

กรอบการทำงานของคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนในกระบวนการเตรยมการประชม

Rio+10

“สำหรบการประชมในป พ.ศ. 2545 คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยน เนนใหความสำคญของการ

เตรยมการตงแตเนนๆ และเปยมดวยประสทธภาพ เพอการทบทวนและประเมนความกาวหนาของการปฏบตตาม

แผนปฏบตการ 21 ทผานมา … ในขณะทสมชชาใหญสหประชาชาตเปนผกำหนดขนตอนกระบวนการเตรยมการประชม

คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนไดจดใหมการเตรยมการประชมในระดบทองถน ระดบชาตและระดบ

ภมภาค ซงเรมทนทหลงจากสรปการประชมชวงท 8 ของคณะกรรมาธการ … (DESA2000:1+2)” รายละเอยดขนตอน

บทท

๖ บนเสนทางสโยฮนเนสเบรก 2545

66

YEARS AFTER RIO10

ดงกลาวเปนบทนำของรายงานการประชมบรรยายบทบาทของคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยน เพอการ

ประเมนกระบวนการการพฒนาอยางยงยนตงแตการประชมทรโอ เปนขนตอนการเตรยมการใหสมชชาใหญองคการ

สหประชาชาตตดสนใจเกยวกบประเดนหารอในการประชมทโยฮนเนสเบรกในป พ.ศ. 2545 เพอใหบรรลผลเหลาน

จงกำหนดแนวทางการทบทวนเรองการพฒนาและการเตรยมการ ประชม Rio+10 เปน 3 ระดบ คอ ระดบชาต ระดบ

ภมภาค/อนภมภาค และระดบโลก

ระดบชาต

คณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนจดใหมกจกรรมพเศษ 4 กจกรรม นอกเหนอไปจากการดำเนนการ

เพอการพฒนาอยางยงยนทแตละประเทศลงมอปฏบตอยแลว ไดแก

1. 101 วธการเพอสงเสรมการพฒนาอยางยงยน

เชญชวนใหประเทศตางๆ นำเสนอกจกรรมการพฒนาอยางยงยนในการประชม ทโยฮนเนสเบรกในป พ.ศ. 2545

กจกรรมทสงเขาประกวดจะตองผานเกณฑ ตอไปน

ก. ตองมเปาหมายเพอการปฏบตตามวตถประสงคแผนปฏบตการ 21

ข. ตองสอดคลองกบเปาหมายหลกของการพฒนาอยางยงยนทง 3 ดาน คอ มวตถประสงค จดหมาย

และผลลพธทคำนงถงทงดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม

ค. ตองบรรลผลลพธทเปนรปธรรม

ง. ตองผานการวางแผน และ/หรอ การลงมอปฏบตอยางมสวนรวมจากผมสวนไดเสยฝายตางๆ

จ. อาจจะเกยวของกบโครงการความรวมมอระหวางประเทศ (ในระดบทวภาค ระดบภมภาคและระดบ

พหภาค)

2. วสยทศนการพฒนาอยางยงยนสำหรบศตวรรษท 21

นานาประเทศไดรบการเชญชวนใหจดการแขงขนระดบชาต โดยเปดใหกลมหลกๆ มาเขารวมประกวดเรยงความ

ขนาดสนเกยวกบวสยทศนของตนเองและโอกาสของการพฒนาอยางยงยน

3. โปสเตอรเกยวกบแผนปฏบตการ 21

ไดเชญชวนใหเดกประเทศตางๆ จดการประกวดในระดบชาต โดยใหผเขาประกวดซงเปนเดกอาย 7-12 ป วาด

โปสเตอรแสดงความมงหวงและความหวงใยของตนเองตอการพฒนาอยางยงยน

4. ความกาวหนาระดบชาต

สนบสนนใหมกระบวนการหารอระดบชาตในวงกวาง เพอกำหนดเปาหมายทชดเจนของความกาวหนาในการ

67

YEARS AFTER RIO10

พฒนาอยางยงยน 3-4 เรอง ซงสามารถจะบรรลผลไดใน 5-10 ปขางหนา และจะทำใหเหนความแตกตางอยางมนย

สำคญในความกาวหนาของประเทศตางๆ ไปสความยงยน วตถประสงคเพอกอใหเกดการดำเนนงานโดยอสระหรอ

รวมมอกนของแตละประเทศ อนจะนำไปสสงคมโลกทยงยนอยางชาๆ แตมนคง ความกาวหนาในระดบชาตของประเทศ

หนงจะเปนเปาหมายของประเทศนนๆ ซงจะอยบนพนฐานการจดความสำคญและความสามารถของประเทศมากกวา

สงทเปนขอตกลงระดบโลกซงตองผานการเจรจาระหวางรฐบาล เปาหมายของความกาวหนาเหลานอาจจะแตกตางกนไป

นบตงแตการรเรมกระบวนการเพอพฒนาเครองมอทางกฎหมาย ไปจนถงโครงงานการเกบขอมลเชงลกอยางละเอยด

หรอการทดลองโครงงานการเงนการคลงแบบใหม

ระดบภมภาคและอนภมภาค

คณะกรรมการเตรยมการประชมฯ พยายามจะสรางรปแบบมาตรฐานสำหรบกระบวนการประเมนผลการปฏบต

ในขณะเดยวกนกเปดโอกาสใหมการสรางสรรคของแตละภมภาค พรอมกบเนนความสำคญของกระบวนการแลกเปลยน

ความรวมมอในระดบสงตางๆ ระหวางรฐบาลภมภาคนนๆ กจกรรมสำหรบการเตรยมการ ไดแก

1. ประเมนการทำงานระดบภมภาค โดยเนนเรอง

- ผลความสำเรจหลกๆ ในภมภาคจากการปฏบตตามแผนปฏบตการ 21

- ทศทางในอนาคตและขอจำกดสำคญๆ (ขอจำกดรวมและขอจำกดเฉพาะกรณ) ขอจำกดทเปนผลมา

จากการพฒนาของโลกและสภาวะทเปลยนแปลงไป

- ความคดรเรมและพนธกจใหม

2. รวมสราง “จดยนระดบภมภาค” เพอกำหนดประเดนนโยบายหลก ลำดบความสำคญและการดำเนนการ

ตดตามผล โดยใหครอบคลมประเดนดงตอไปน

- ประเดนการพฒนาอยางยงยนทจำเปนตองใหความสำคญเปนอนดบแรก และทวโลกควรดำเนนการ

ตามขอคดเหนของภมภาค

- การนำประเดนปญหาระดบโลกตางๆ มาพจารณาหาทางแกไข ตงแตระดบภมภาคและอนภมภาค

- ขอเสนอเฉพาะจากระดบภมภาค เพอเสรมสรางประสทธผลของความรวมมอระหวางประเทศและ

องคกรตางๆ

ระดบโลก

กระบวนการเตรยมการประชมเนนเรองการจดทำเอกสารทสมบรณ เพอประกอบการประชมเตรยมการระหวาง

รฐบาลของประเทศตางๆ ทวโลก โดยสามารถใชประโยชนอยางเตมทจากความชำนาญทางวชาการและความสามารถ

ในการวเคราะหทมอยแลวในองคกร หนวยงานและโครงการตางๆ ขององคการสหประชาชาต เอกสารดงกลาวประกอบ

ดวยเนอหา ดงน

68

YEARS AFTER RIO10

- เปนการประเมนผลการปฏบตตามแผนปฏบตการ 21 โดยรวมมากกวาจะแยกเปนบท ๆ

- เตรยม “กลมหวขอหลก” ซงประกอบดวยสวนขอมลและการวเคราะห

- สงสวนทเปนขอมลใหคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนรบทราบภายในเดอนพฤษภาคม พ.ศ.

2545

- สวนของการวเคราะหจะเปนฐานในการจดทำ “รายงานนโยบายโดยละเอยดของ เลขาธการสหประชาชาต”

กระบวนการเตรยมการประชมตองมขอพจารณาอยางไรบาง

การสรปกระบวนการเตรยมการของคณะกรรมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนในบททแลว แสดงใหเหนวา

องคการสหประชาชาตมความพยายามในการเตรยมการเพอใหทกฝายไดหารอเชงนโยบายและตดสนใจในการกำหนด

วาระการประชมสดยอดโลกเพอการพฒนาอยางยงยน แตการเตรยมพรอมดานขอมลเหลานจะลกซงมากเพยงพอ

หรอไมตอการเตรยมสรปการพฒนาอยางยงยน ซงรวมเอาทกแงมมของกระบวนการปฏบตรวมทงประเดนทยงไมม

ขอยต เชน การอภปรายเรองกระบวนทศนทางเศรษฐกจแบบอนๆ ทงน เนองจากกระบวนการเตรยมการจะประสบ

ความสำเรจหรอไมนน ตองขนอยกบการอภปรายอยางเขมขน รวมทงความรวมมออยางจรงจง ทงจากหนวยงานภาครฐ

และองคกรพฒนาเอกชนทกหนวยจากทกระดบของสงคม

มอย 2 ประเดนทไมไดกลาวถงในกระบวนการเตรยมการประชมไดแก การครอบงำของกระบวนทศนเศรษฐกจ

ในกระบวนการพฒนา และผลกระทบจากองคการระหวางประเทศตางๆ ทไมมภาระหนาทในการพฒนาอยางยงยน

เนอหาของกระบวนการเตรยมการไมไดคำนงวา บทบาทของเศรษฐกจไดเขามามอทธพลตอกระบวนการพฒนาอย 2

ประการ ประการแรก เศรษฐกจในฐานะเปนดานหนงของสามเหลยมแหงการพฒนาอยางยงยน ซงประกอบดวยเศรษฐกจ

สงแวดลอมและสงคม ประการทสอง ในฐานะทเปนแรงผลกดนตอการพฒนาในแงมมขององคกรและโครงสราง

ระหวางประเทศ ดงเชน องคการการคาโลก รวมทงกระบวนการโลกาภวตนทกำลงดำเนนอย องคกรเหลานโดยสวนใหญ

แสดงใหเหนถงความตองการสรางผลประโยชนใหตวเอง ซงเปนลกษณะนสยของมนษยโดยทวไปอยางท กาเรต ฮารดน

บรรยายไวในบทท 4 วา การมจรยธรรมทางการเมอง เชน เจตนารมณทางการเมองเปนสงจำเปนในการควบคมผล

กระทบของกลมผลประโยชนทเกยวของกบการพฒนาอยางยงยนดงทกลาวมาแลว การเหนแกประโยชนสวนตนของ

มนษยเปนปจจยสำคญอยางหนงของกลยทธเพอความอยรอดในโลกธรรมชาตและเปนสงจำเปนอยางยงในระดบหนง

แตสงคมทอยรวมกนเปนกลมคนและคงอยไดโดยไมมงแตการเหนแกประโยชนสวนตนเปนทตง เราจะบรรล

ถงการพฒนาอยางยงยนในระยะยาวไดนน จะตองประกอบดวยประเดนสำคญดงตอไปน

1. ระดบทสงคมมนษยสามารถพฒนาการรบรและทศนคตของสมาชกแตละคน ไปสการพฒนาอยางยงยน

รวมทงการปรบเปลยนรปแบบการบรโภคของตน

69

YEARS AFTER RIO10

2. ความสำเรจในการนำเสนอและนำเอากระบวนทศนและโครงสรางทางเศรษฐกจ ทางเลอกปฏบต

กระบวนทศนและโครงสรางเหลานไดใหโอกาสและทางเลอกแกมนษยทจะมชวตอยและพฒนาบนพนฐาน

ของการรบรทศนคตของแตละคนทถกปรบเปลยนเพอบรรลความยงยน

ตวอยางทางเลอกแบบอนๆ

ความเจรญเตบโตเปนคณลกษณะสำคญทสดประการหนงของความคดเรองประชากร คำถามทถกเถยงกนเกยว

กบการพฒนาทมอยในปจจบน จงไมใชเรองการสนบสนนหรอคดคานความเจรญเตบโต แตเปนการถามวามนษยชาต

จะยอมใหมการวพากษวจารณในเชงบวกเก ยวกบส งท มอทธพลสงสดตอความพยายามท จะลงมอปฏบต

ใหเกดความยงยนหรอไม การเรยกรองใหมกระบวนทศนเศรษฐกจทางเลอก จงควรเปนสงทตองทำเพอใหเกดการเจรญ

เตบโตอยางตอเนองภายใตเงอนไขทเปลยนแปลงไป เงอนไขเหลานนอาจจะรวมทงวธใหมๆ หรอวธทแตกตางไปจากเดม

ทจะนำไปสวตถประสงคและเปาหมายในการเตบโตทางเศรษฐกจ เชน การนำเสนอตวชวดของสวสดการเศรษฐกจ

แบบใหม การเปลยนจดเนนในการลงทนหรอหาวธการใหมในการจดสรรและการกระจายทรพยากร เปนตน

นกเศรษฐศาสตรควรมบทบาทสำคญในการเปลยนแปลงกระบวนทศนทางเศรษฐกจ และอาจตองการการสนบสนน

และความรวมมอจากทกฝายทเกยวของกบการพฒนาอยางยงยน ในปหลงๆ นมขอเสนอใหมๆ หลากหลาย เชน

ขอเสนอเรอง “เศรษฐศาสตรของการเตบโตอยางยงยน” (The Economics of Sustainable Growth) ของ เฮอรมน

อ เดล (Herman e. Daly) หรอขอเสนอภายใตชอ “เศรษฐศาสตรทางเลอก” (Alternative Economics) “เศรษฐศาสตร

สเขยว” (Green Economics) เปนตน ประเดนสำคญทสดในการประชมทโยฮนเนสเบรกป พ.ศ. 2545 ไดแก การพจารณา

หาทางเลอกทเปนไปไดตางๆ เกยวกบเศรษฐศาสตรในบรบทของความยงยนอยางจรงจง และควรจะกำหนดความ

หมายและวถปฏบตตามวธการตางๆ ทมงใหทกกลมผลประโยชนมสวนรวมอยางเทาเทยมกน อยางไรกตาม ทางเลอก

ทางเศรษฐกจใหมๆ ไมใชเปนเพยงทางเลอกเดยวทเสนอแกมนษยชาตในความพยายามทจะแสวงหากระบวนการ

การพฒนาอยางยงยนทสามารถปฏบตไดจรง ยงมทางเลอกอนๆ อกมากมายสำหรบการพฒนาสงคมและการพทกษ

ส งแวดลอม เชน การทประเทศในทวปยโรปเสนอรปแบบระบบเศรษฐกจทตางไปจากแนวคดการพฒนาของ

ประเทศตะวนตกอนๆ และประเทศในทวปเอเซย ภายใตแนวคดทเรยกวา “เศรษฐกจแบบตลาดทางสงคม” (Social

Market Economy) ซงมสวนสำคญทำใหประเทศในยโรปสามารถแกปญหาการพฒนาไดดกวาประเทศในภมภาคอนๆ

ปญหาการกระจายทรพยากร โอกาสทเทาเทยมกนของกลมสงคม การมสวนรวมและการเสรมสรางศกยภาพแกประชาชน

เหลาน สงผลใหเกอบทวทวปยโรปมโครงสรางเศรษฐกจและสงคมทเออตอการตดสนใจรวมกนหาทางแกปญหา

และสนบสนนความคดรเรมของภาคเอกชนในการหารปแบบการพทกษรกษาสงแวดลอมทประสบความสำเรจมาใช

ในการพฒนาโครงสรางและตวอยางจากประเทศในยโรปอาจจะเหมาะสมทจะใชในประเทศอนๆ ซงมฐานประสบการณ

และความคดในการพฒนาอยางยงยนของมนษยไปในทศทางเดยวกน วธการและทศนคตพนบานบางอยางทมตอ

70

YEARS AFTER RIO10

การพฒนาจตใจผคน เชน แนวคดเรองความพอเพยงของศาสนาพทธฝายเถรวาท กอาจจะมคณประโยชนและนำมา

ประยกตใชในการศกษาไตรตรองคนหาความยงยนทแทจรงในสงคมมนษย

ขอเสนอแนะเพออภปรายในการประชมทโยฮนเนสเบรก ป พ.ศ. 2545 และกระบวนการเตรยม

การประชม

ในสวนทายของหนงสอเลมนจะนำขอเสนอแนะหลายๆ ประการทมพนฐานขอมลจากบทกอนๆ มานำเสนอ

จะเปนการประมวลประเดนเสนอแนะจากบทกอนๆ ทงนมใชเพอเสนอปญหาในบรบทของการพฒนาอยางยงยน แตเปน

การเสนอประเดนหลกๆ ทมความคดขดแยงกนอยในการสรางความยงยนเพอนำไปสการอภปรายถกเถยงกนตอไป

การพฒนาและการเตบโต

- กรอบในการกระจายผลประโยชนจากการพฒนาทคำนงถงประเดนทางสงคม (ความยากจนและสวนท

หายไปของแงมมทางสงคมและระบบนเวศน การเจรญเตบโตโดยมสงแวดลอมทดขน)

การกระจายการเจรญเตบโตทเปนอยยงคงเปนปญหาสำหรบสงคมมนษย เราพบวายงมความยากจนและคนจน

ถกเบยดขบไปอยชายขอบมากขนทวโลก การเจรญเตบโตทเกดขนใหประโยชนตอประชากรจำนวนนอย โดยเฉพาะ

อยางยงในประเทศกำลงพฒนาซงทรพยากรทมอยจำกดถกบรโภคโดยชนชนนำและชนชนกลางบางกลมเทานน

การพฒนาเชนนทำใหเกดสงทเรยกกนวา “คนรวยในประเทศยากจน” (The North in the South) สงผลตอความ

ขดแยงดงเดมทมระหวางประเทศพฒนาแลวทรำรวย (North) กบประเทศกำลงพฒนาทยากจน (South) โดยเปลยน

ไปสความขดแยงระหวางคนยากจนกบคนรำรวยทวๆ ไปทงโลก โดยไมเกยวของกบสภาพทางภมศาสตรของประเทศ

ซกโลกใตกบโลกเหนอเชนทเคยมา

- ความจำเปนในการจดลำดบความสำคญประเดนเรงดวนใหมๆ ของการพฒนาอยางยงยนทยดโยงเรอง

ความยตธรรมในสงคมและสงแวดลอมเขากบเศรษฐกจ

ทกคนยงคงยอมรบวาเศรษฐกจมอทธพลตอการพฒนาอยางยงยน ไมเพยงเพราะการเตบโตทางเศรษฐกจเปน

เปาหมายสำคญอนหนงของการดำเนนการตามแผนปฏบตการ 21 แตยงสามารถชนำในการพฒนามนษยและเกดความ

ขดแยงตางๆ ตามมา การขาดวสยทศนดานเศรษฐกจทางเลอกทำใหความเหนแกประโยชนสวนตนมมากขนในทก

ขนตอนของการพฒนาในทกระดบผานการแขงขนทสงขน* แผนงานเพอการขจดความยากจนและการพฒนาสงคม

โดยทวไปรวมทงการอนรกษสงแวดลอม ไดกลายเปนประเดนหลกของกจกรรมโครงการพฒนาทองคกรระหวางประเทศ

* ตวอยางเชน การประเมนโปรแกรมเงนกรายยอยในบงคลาเทศ (ของธนาคารเยอรมน) ยนยนไดวาลกคาจำนวนมากใชเงนกระยะสนเพอเรมธรกจเงนกทเรยกดอกเบยสงมาก

71

YEARS AFTER RIO10

ตางๆ ซงไมมภาระหนาทโดยตรงเรองการพฒนาอยางยงยน กลบทำใหเกดผลกระทบจากการดำเนนกจกรรมขององคกร

เหลานน

- ความจำเปนทตองมกรอบคดทศทางรวมระหวางประเทศ เพอปรบเปลยนรปแบบการบรโภค หลกการผกอ

มลพษเปนผจาย (The Polluter Pays Principle : PPP) และเครองมอการบรหารการผลตโดยมแรงจงใจและ

ความชวยเหลอทางการเงน

ผลกระทบจากการพฒนาของมนษยท มตอระบบนเวศยงคงเพ มข น ปรมาณการใชทรพยากรอยางม

ประสทธภาพมากขนในบางประเทศหมดความหมายไป เพราะกจกรรมการบรโภคทเพมขนของมนษยทวโลก รปแบบ

การบรโภคทเปลยนไปตามกระแสโลกาภวตนในปจจบน ทำใหสามารถเขาถงทรพยากรอยางมประสทธภาพมากขน

แตพฤตกรรมการบรโภคแทบจะไมมการเปลยนแปลงเลย ดงนน ควรมวธการทางเลอกอนทอาจจะนำมาใช เชน หลกการ

ผกอมลพษเปนผจาย (PPP) การเปลยนนโยบายของบรษทไปส “บญชสเขยว” การพฒนากระบวนการและวธการผลต

(Process and Production Method - PPM) และ ระเบยบมาตรฐานสากล (ISO) เปนตน วธการเหลานสวนใหญยง

จำกดอยในกลมประเทศรำรวยเทานน เนองจากมการลงทนสงและตองจดปรบโครงสรางใหมตางๆ เพอรองรบ

- ความจำเปนสำหรบนโยบายใหมดานการสรางพลงงาน รปแบบการบรโภคและการใชพลงงานเพอการผลต

การดำเนนการตามกระบวนทศนการพฒนาและการพฒนาอยางยงยนนน ประสบความสำเรจอยางสงในดาน

หนง คอ การเตบโต ทงนพบวาภายในป พ.ศ. 2545 มนษยใชวสดชวภาพ (organic matter) ของโลกไปแลวรวมทงสน

224.5 X 1015 กรม ในจำนวนนมนษย เราใชพลงงานชวมวลจากพชและสตว (Biomass) ในทางตรงและทางออมรอยละ

39 (I.G. Simmons 1993:47) ถาใชความหนาแนนของประชากรโลกในป พ.ศ. 2545 เปนเกณฑ มนษยเราในปจจบน

ใชพลงงานชวมวลจากพชและสตวทสรางขนภายในระบบนเวศนของโลกประมาณรอยละ 46 ของทงหมด แมวาจะม

การผลตพลงงานชวมวลจากพชและสตวโดยใชเทคนคการเกษตรสมยใหมเพมมากขน แตทจรงแลวการเกษตรสมยใหม

กทำใหการผลตพลงงานจากพชและสตวนอยลงเชนกน เพราะตองใชพลงงานในการผลตโดยเฉลยเพมมากกวาการ

เกษตรแบบดงเดม 2 เทา เมอเทยบกบเทคนคการเกษตรดงเดม ในขณะทสามารถประหยดการใชแรงงานสำหรบการเกบ

เกยวได 3 เทา และ 2 เทา สำหรบจำนวนคนทมาชวยแรงงานเทานน (V.Smil 1991:239)

บทบาทหนาทในการพฒนาอยางยงยน

- ความจำเปนทในการปรบโครงสรางกระบวนการตดสนใจในนโยบายการวางแผนและการปฏบตเพอ

การพฒนาอยางยงยน

องคกรพฒนาเอกชนมสวนชวยอยางมากในการปฏบตตามแผนการพฒนาอยางยงยน โดยเฉพาะอยางยง เมอม

การปฏบตการในระดบรากหญา หนวยงานเหลานมบทบาทหนาทและดำเนนงานจนไดรบความไววางใจจากคนใน

72

YEARS AFTER RIO10

ประเทศกำลงพฒนา แตทวาองคกรพฒนาเอกชนเหลานไมใชสวนหนงหรอมไดเปนตวแทนขององคกรระหวางประเทศ

ใดๆ ททำหนาทกำหนดนโยบายในการพฒนาอยางยงยนได องคกรเหลานยงไมไดรบหนาทเปนองคกรหลกทมบทบาท

ในการตดสนใจระดบนโยบาย รวมทงการตดสนใจระดบประเทศแตอยางใด

- ใหรวมหรอแยกองคกรระหวางประเทศทไมมหนาทความรบผดชอบโดยตรง แตมกระบวนการปฏบตงาน

สงผลตอการพฒนาอยางยงยนแยกออกจากกนอยางเดดขาด

ปญหาทางสงคมและสงแวดลอมกลบตกอยกบการจดการขององคกรอยางองคการการคาโลกหรอธนาคารโลก

ซงมบทบาทหนาทหลกเฉพาะดานเศรษฐกจ แตดวยระเบยบขอบงคบและนโยบายขององคกรเหลาน ในทางปฏบตกลบ

มอทธพลอยางมากตอการกำหนดรปแบบทศทางของการพฒนาอยางยงยนในระดบโลก ทงๆ ทเปนองคกรทมโครงสราง

การดำเนนงานอยางอสระ และมไดสะทอนใหเหนความสมพนธเชอมโยงซงกนและกนระหวางการพฒนาทางสงคม

เศรษฐกจและการพทกษสงแวดลอม

- ฟนฟหรอปฏรปองคการสหประชาชาตโดยการปฏรปโครงสราง

องคการสหประชาชาต ซงในทางทฤษฎจะทำหนาทเปนตวกลางในการจดระเบยบบรหารจดการ รวมทงดำเนน

การใหมปฏบตการเพอการพฒนาอยางยงยนของมนษยชาต แตไมไดมอำนาจทางการเมองเทาทควรจะมหากเทยบกบ

ความสำคญและระดบภาระความรบผดชอบของงานเลย ตวอยางเชน คณะกรรมมาธการเพอการพฒนาอยางยงยนมได

มอำนาจในการออกกฎและระเบยบขอบงคบเพอใชในกระบวนการพฒนาทงหมดได แมจะไดรบมอบหมายหนาทมาก

ตาม การขาดอำนาจทางการเมองขององคกรระหวางประเทศสงผลกระทบตอการพฒนาอยางยงยนเชนน สงผลเสยตอ

ความยงยนในระยาวเปนอยางมาก

โครงสรางระดบนานาชาตในการพฒนาอยางยงยน

- รวบรวมความพยายามเพอการพฒนาอยางยงยนใหอยภายใตคณะกรรมาธการนานาชาต ตามขอเสนอใน

รายงาน Pronk-Iglesias ป พ.ศ. 2535

การปฏบตการเพอการพฒนาอยางยงยนนน บางครงกลาชาเนองจากการกระจายตวของคณะกรรมธการตางๆ

ขององคการสหประชาชาตไปอยตามประเทศตางๆ แตละคณะมเอกสทธทจะตดสนใจอยางอสระโดยอาศยเกณฑ

แตกตางกนไป คณะกรรมธการเพอการ พฒนาอยางยงยนไมไดรบการมอบหมายใหเปนหนวยงานควบคมหรอประสาน

การดำเนนงานของหนวยงานระหวางประเทศตางๆ รวมทงการวางแนวทางเพอการกำหนดนโยบายและการปฏบตการ

เพอการพฒนาอยางยงยนแตอยางใด แมวาการเงนระหวางประเทศและการไหลเวยนของเงนทนเปนสงทสนบสนน

ความกาวหนาทางเศรษฐกจ แตยงไมไดอยภายใตกลไกการควบคมทคำนงถงผลกระทบทางสงคมและการพทกษ

สงแวดลอม ธนาคารโลกและธนาคารเพอการพฒนาภมภาคอนๆ ไดทำหนาทเปนองคกรทไดประโยชนจากนโยบายทาง

73

YEARS AFTER RIO10

การคลงตามหลกเศรษฐศาสตรแบบสะสม (accumulative economics) และใหความสำคญสงสดกบการพฒนาเพอ

มงสความเตบโตของระบบเศรษฐกจเทานน

- กระตนนกเศรษฐศาสตรใหเสนอทศนะทางเศรษฐกจแนวใหมทปฏบตได เพอสรางความเปนเอกภาพ

ทางความคดและการเตบโตอยางยงยนใหแกมวลมนษย ซงเปนจดยนตรงขามกบแนวคดเศรษฐศาสตรแบบสะสม

ในปจจบน

การพฒนาจะตองพงพาระบบและโครงสรางทางเศรษฐกจอยตลอดเวลา องคกรตางๆ เชน องคการการคาโลก

จงมอทธพลอยางมากตอการพฒนาอยางยงยน ในขณะเดยวกน องคกรเหลานกลบไมสามารถหาทางเลอกรปแบบ

วธการคดทางเศรษฐกจทมความจำเปนอยางยงตอการเปลยนรปแบบและพฤตกรรมการบรโภคของมนษย โดยไมทำ

ใหจำนวนผยากไรและปญหาเศรษฐกจเพมมากขน

- ปฏรปโครงสรางการดำเนนการตามแผนปฏบตการ 21

ขอเรยกรองจากการประชมทรโอ ไมสามารถกำหนดโครงสรางทสงเสรมการพฒนาอยางยงยนทงดานแนวคด

และปฏบตการได ในขณะทองคกรตางๆ ทงระดบชาตและระดบนานาชาตไดเสนอขอเรยกรองดานการพฒนาของตน

ผคนระดบรากหญากลบตองพงพาชองทางขององคกรพฒนาเอกชน ซงพยายามเขาไปมสวนรวมโดยอยภายใตรมของ

องคกร “อนๆ” ทไดรบการรบรอง แมวาขอเรยกรองดงกลาวของหนวยงานเหลานสามารถเขาไปถงระดบการพฒนา

แนวคดและนโยบายโดยผานการประชมหารอและนำเสนอผานคณะทปรกษาตางๆ กตาม แตกไมไดรบสทธในการ

ออกเสยงใดๆ ภายในองคกรระดบชาตและระดบนานาชาตทรบผดชอบเกยวกบการพฒนาอยางยงยน เชน การประชม

สดยอดสงแวดลอมโลกทโยฮนเนสเบรก เปนตน

ความยงยนในระดบทองถน ระดบชาต และระดบนานาชาต

- ใหอำนาจคนทองถนในการเสนอแนะและดำเนนการเพอการพฒนาทางเลอกตามทศทางความตองการ

ของตน เพอเปนมาตรการสำหรบนโยบายการพฒนาระดบชาตตอไป

การวางนโยบายโดยอาศยการใหความสำคญทตางกนเกยวกบศกยภาพและขดความสามารถชวยทำใหเกด

“ปรามดกลบดาน” ซงเดมอาจจะไมสามารถเชอมโยงขอเรยกรองเพอการพฒนาระดบชาตและนานาชาตเขากบ

ความตองการดานการพฒนาของทองถนได

- ผสานแงมมของทองถนและวฒนธรรมเขาไปในการจดลำดบความสำคญและกรอบเวลา เพอใหการปฏบต

ตามนโยบายการพฒนาระดบชาตหรอระหวางชาตดกวาเดม โดยเฉพาะในแงทศนคตและการรบร

การทองคกรพฒนาเอกชนใหความสำคญมากขนกบขอเรยกรองของประชาสงคม (Civil Society) มใชเปนผล

ของความไมเทาเทยมทางเพศ/ทางสงคม รวมทงการเสรมสรางศกยภาพใหทองถนเทานน แตยงสะทอนใหเหนการขาด

74

YEARS AFTER RIO10

เจตนารมณทางการเมองทแทจรง ในการเรมตนอยางจรงจงของการพฒนาอยางยงยนในระดบรากหญา กรอบการ

ปฏบตการทกำหนดขนในปจจบนเพอการพฒนาอยางยงยนในทองถน เปนเพยงการทำตามหนาทแตเพยงบางสวน

เทานน หนวยงานจำนวนมาก และ/หรอ โครงการพฒนาระดบชาตและนานาชาตพยายามทมเทการดำเนนการทมงส

การปฏบตการอยางจรงจงผานมาตรการตางๆ ทอาจจะประสบความสำเรจในระดบชาต แตทวาการปฏบตการในระดบ

ทองถนบางครงยงมอาจสรปไดวาประสบความสำเรจหรอไม หรอแมกระทงอาจไมบรรลวตถประสงคตามความตองการ

ของทองถนเลยกได

- กอตงองคกรระดบชาต เพอดแลกระบวนการรองทกขสาธารณะเกยวกบการปฏบตการหรอการดำเนน

โครงการเพอการพฒนาอยางยงยน

ประเดนดานสงแวดลอม สงคมและเศรษฐกจ ตางกเปนสวนหนงของการพฒนาอยางยงยนทตองพงพาอาศย

ซงกนและกน เพราะตางเปนสวนทเชอมโยงกนของสงคมมนษยทดำเนนไปโดยโครงสรางทางการเมองทสมพนธกนอย

เนองจากเปนองคกรพฒนาทดำเนนงานดานการพฒนาอยอยางใกลชดในระดบรากหญา ดงนนการทองคกรพฒนา

เอกชนและองคกรใหญทดำเนนการรวมกนอยไดกลายเปนกลมทมสำนกทางการเมองไปดวย ดงนนองคกรพฒนาเอกชน

และองคกรพนธมตรทรวมตวกนในองคกรแมจงมสวนสำคญอยางยงในการดำเนนการตามแนวการพฒนาอยางยงยน

อยางเหนไดชด เพราะพวกเขาเปนกลมททำหนาทดแลตดตามผลกระทบจากโครงสรางทางเศรษฐกจทไมเหมาะสม

รวมถงผลกระทบของการใหความสำคญในการพฒนาระดบชาตทมผลตอการพฒนาทองถน

- คงไวซงความหลากหลายขององคกรพฒนาเอกชนตางๆ โดยเปดสำนกงานระดบภมภาคขององคกรความ

ชวยเหลอระดบนานาชาต เพอสนบสนนการปฏบตการตามแนวทางการพฒนาอยางยงยนใหมากขน

การทประเทศผใหความชวยเหลอและตวแทนใหความสำคญมากขนกบประเดนปญหามากกวาการทำงานกบ

องคกรพฒนาเอกชนเปนรายองคกร ซงจะสงผลใหระดบความสำคญเปลยนไป เพราะทำใหความหลากหลายของความ

ตองการในทองถนลดลงเพราะแนวโนมในการทำงานทเนนประเดนปญหามากขน

- รวมเอาสามเหลยมแหงการพฒนา คอ เศรษฐกจ สงแวดลอมและการพฒนาทางสงคมเขาไวใน

องคกรระดบนานาชาตตางๆ โดยมทมงานทเปนตวแทนของทงสามภาคในจำนวนสดสวนทเทากน

ความสนใจผลประโยชนมอทธพลตอการกำหนดทศทางการพฒนาของแตละประเทศเพมขน เหนชดไดจากการ

ประชมนานาชาตเพอการอนรกษสงแวดลอมตางๆ ซงไมมความกาวหนาเพยงพอทจะบรรลวตถประสงคใดๆ ภาษา

ทใชระหวางประเทศและเอกสารเรองการพฒนากมความคลมเครอจนทำใหเกดการตความไปตางๆ กน โดยไมใสใจ

วตถประสงคและความตองการการพฒนาอยางยงยน การขาดการประสานงานระหวางการจดทำขอตกลงระหวาง

ประเทศประเภทตางๆ เชน TRIPS, MEAs, GATT/ WTO และแมแตแผนปฏบตการ 21 ไดนำไปสความขดแยง

มากมายในการลงมอดำเนนการปฏบตตามนโยบาย

75

YEARS AFTER RIO10

- จดใหมการประชมเพอถกเถยงขอปญหาของแผนปฏบตการ 21 กบ “สนธสญญาทางเลอกอนๆ”

ลทธบรโภคนยมทมแนวโนมเพมมากขนโดยเฉพาะในกลมคนรวยในประเทศยากจน แสดงใหเหนชดถงวธการ

และเจตนารมณทางการเมองระดบนานาชาตเกยวกบความตองการตอการพฒนาอยางยงยน ผลทตามมาคอเกดการ

แบงขวมากขน มความแตกแยกรนแรงมากขนของกลมตางๆ ในการดำเนนงานเพอการพฒนาอยางยงยน ซงกอใหเกด

ความขดแยงราวลกลงไปอก แทนทควรจะเปนเพยงการวจารณเชงสรางสรรคและประนประนอมกน

- กำหนดประเดนเรงดวนในกระบวนการโลกาภวตนใหชดเจน เพอชวยผลกดนประเดนดานสงคมและ

สงแวดลอม

ระบบโลกาภวตนเปนโอกาสอนหนงในการเสนอใหเหนคณประโยชนของวาระเพอการพฒนาอยางยงยน ไดถก

ผลกใหวงไปขางหนาในอตราทเรวกวาเดม โดยไมมขอผกมดเชอมโยงประเดนการพฒนาทางสงคมและการอนรกษ

สงแวดลอมเขากบกระบวนการทเกดจากแรงกระตนทางเศรษฐกจเปนหลก

- เพมความโปรงใสดานการเมองและนโยบายในขนตอนตางๆ ขององคการสหประชาชาต

สถานทประชมตางๆ ขององคการสหประชาชาตในประเทศตางๆ และฐานะองคกร (กง) อสระ ทำใหวธการ

ประเดนสำคญและนโยบายตางๆ มความหลากหลายในการปฏบตงานเพอการพฒนาอยางยงยน อกทงทำใหเกด

คณะทำงานและกลมทมงานเกยวของกนเพมมากขน ซงอาจทำใหขาดความโปรงใสในสายตาของบคคลภายนอกท

สงเกตการณอย และทำใหบคคลเหลานนไมอยากจะเขามามสวนรวมอยางเอาจรงเอาจงในการพฒนาอยางยงยน

- เพมบทบาทของภาคประชาสงคมในการปฏบตการเพอการพฒนาอยางยงยน

ภาคประชาสงคมและความตองการของสงคมนน ไมเพยงเปนแคองคกรประกอบหลกอนหนงของการพฒนา

อยางยงยน แตยงเปนแหลงรวมโภคทรพยของมนษยทยงมศกยภาพในการนำมาเสรมขดความสามารถได การเพม

บทบาทของภาคประชาสงคมในความพยายามเพอการพฒนาอยางจรงจง จะสามารถชวยใหกระบวนปฏบตการเพอ

การพฒนาอยางยงยนเขมแขงขนอกครง ซงเปนหนงในวตถประสงคสำคญทองคการสหประชาชาตไดประกาศไวสำหรบ

การประชมสดยอดโลกทจดขน ณ กรงโยฮนเนสเบรกในป พ.ศ. 2545

76

YEARS AFTER RIO10

บทความพเศษ

กระบวนทศนใหมในการพฒนาเมองเชยงใหม

เมองเชยงใหมมประวตศาสตรมายาวนานตงแตป พ.ศ. 2436 เมอพอขนเมงรายไดมากอตงถนฐานขนใหม

เปนศนยกลางของอาณาจกรลานนา ตงอยกลางทราบลมเชยงใหม-ลำพนระหวางเทอกเขาดอยสเทพและแมนำปง

อดมไปดวยแหลงนำตามธรรมชาตรายลอม ภายหลงจงไดจดทำระบบชลประทานนอกตวเมองออกไป ลำนำใน

ทราบลมนยงใหความอดมสมบรณแกการเกษตรและพนทปาตางๆ เมองเชยงใหมไดพฒนาและขยายอาณาเขต

ออกไปอยางชาๆ โดยมไดเปลยนรปแบบการเตบโตไปตามยคสมยมากนก กระทงประเทศไทยเรมใชแผนพฒนา

เศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1 (พ.ศ. 2504 - พ.ศ. 2509)

กรอบการพฒนาประเทศในอดต

แนวนโยบายมงขยายการเตบโตทางเศรษฐกจ เรมจากการลงทนเพอพฒนาสาธารณปโภคโดยทวไปของ

เมอง เปาหมายของแผนพฒนาประเทศถกกำหนดภายใตสมมตฐานทวา เมอเศรษฐกจดขน เชน ดจากอตราการ

เพมของรายไดเฉลยประชาชาต เมอนนปญหาตางๆ ของประเทศเรมคลคลาย ตรรกะเดยวกนนถกนำไปใชใน

การกำหนดแผนพฒนาฉบบท 2 และ 3 (พ.ศ. 2510 - พ.ศ. 2519) ในการปฏบตตามแผนจะพยายามมงเนนไปท

ประสทธภาพและเสถยรภาพดานเศรษฐกจ มการบรรจประเดนการพฒนาดานสงคมเขาไปในแผนพฒนาฉบบท

3 เพมมากขนในแผนพฒนาฉบบท 4 (พ.ศ. 2521 - 2524) จงเรยก ชอวาเปนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต จนในทสดไดมการเพมสวนทเกยวของกบการพฒนาสงคมเขาไปในแผนพฒนาฉบบท 5 (พ.ศ. 2525

- 2529) โดยผนวกแผนการขจดปญหาความยากจนเขาไปดวย

ระหวางทรฐบาลไทยดำเนนการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 5 กไดขยายการถอครองพนท

สาธารณะของรฐและมการวางแผนพฒนารวมกนหลายฝาย ซงมการวางกรอบนโยบายเพอเรงรดการเตบโตทาง

เศรษฐกจอยางมหาศาล ซงเปนผลในแผนพฒนาฉบบท 6 และ 7 ตามลำดบ จำนวนหนตางประเทศลดลง มการตง

กองทนเงนสำรองขนมาในชวงแผนพฒนาฉบบท 6 (พ.ศ. 2530 - 2534) อตราการเตบโตทางเศรษฐฏจเฉลย

รอยละ 11 ภาคอตสาหกรรมและภาคเศรษฐกจมการขยายตวอยางมาก ธรกจบรการเพมขนอยางรวดเรว จำนวน

การผลตจากยอดสงซอพงพรวดขน จนมการคาดหมายกนวาประเทศไทยไดบรรลเปาหมายกาวขนสการเปน

ประเทศอตสาหกรรมใหม (Newly Industrialized Country - NIC)

77

YEARS AFTER RIO10

เนอหาของแผนพฒนาฉบบท 7 (พ.ศ. 2535 - 2539) ยงคงเหมอนเดม เพยงแตเปนนโยบายการเปดเสร

ทางการเงนและเงนทน เพอรองรบการขยายตวทางเศรษฐกจ เมอสนสดแผนพฒนาฉบบท 7 ในป พ.ศ. 2538

ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) เฉลยเพมขนจาก 2,000 บาทตอคน เปน 68,000 บาท และในป พ.ศ.

2539 เพมเปน 77,000 บาท รฐบาลไทยไดเปลยนแนวนโยบายการพฒนาทใหความสำคญตอ “คน” ในฐานะ

ศนยกลางการพฒนาในแผนพฒนาฉบบท 8 (พ.ศ. 2540 - 2544) มการตงวตถประสงคและเปาหมายภายใต

สมมตฐานทวา หากคนไทยไดรบโอกาสในการพฒนาศกยภาพของแตละคน จะสงผลตอการพฒนาครอบครว

ชมชน เศรษฐกจ สงแวดลอม รวมถงการเมองไปโดยอตโนมต แตในชวงเรมตนของแผนพฒนาฉบบน

ประเทศไทยกลบถกอาการ “ตมยำกง” เลนงาน เกดวกฤตทางเศรษฐกจอยางรนแรง การพฒนาตงแตป พ.ศ.

2504 สงผลใหสงคมไดคนเคยกบการดำรงชวตอยางสะดวกสบาย ระบบสาธารณปโภคพนฐานเครองอำนวยความ

สะดวกตางๆ ตกสงระฟาและอปกรณเครองใชเครองมอทนสมย ยงมการบรโภคทรพยากรธรรมชาตอยาง

ฟมเฟอยมากเทาไหร สงแวดลอมกเสอมโทรมอยางรวดเรวเทากน ปญหาสงแวดลอมเพมขนอยางมากมาย ตามมา

ดวยปญหาสขภาพและคณภาพชวตของผคน ยงไปกวานนคอ สงคมไทยไดกลายเปนสงคมวตถนยมโดยทวกน

เกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางสงคมในแงลบอยางมากมาย ทงน ดวยนโยบายการพฒนาทมงแตการสราง

รายไดและการขาย ทำใหเกดความลมสลายของศลปวฒนธรรมประเพณและวถชวตแบบดงเดม มการเอารด

เอาเปรยบเพมมากขน เกดความถดถอยทางจรยธรรม คนมวนยตอตนเองลดลง ซงทงหมดนลวนทำลายระบบ

คณคาทดงาม ความเอออาทร พงพาอาศยกนของสงคมไทย รวมทงระบบครอบครวขยายแบบไทย ความเปน

ชมชนและวฒนธรรมดงเดมในทองถน รายไดทเพมขนอยางไมเทาเทยมกนในแตละจงหวดและแตละชนชน

ทำใหปญหาเหลานเพมความรนแรงขน ในป พ.ศ. 2540 พบวาจงหวดทรำรวยทสดมรายไดเฉลยสงกวาจงหวด

อนๆ ถง 12 เทา รายไดของกลมทรำรวยทสดรอยละ 20 ของประเทศกบอกรอยละ 80 มชองวางหางกนถง 54

เทา ใน พ.ศ. 2534 และขยบกวางขนเปน 59 เทา ใน พ.ศ. 2539 ขณะเดยวกน กลมผยากไรทสด 20 % แรก

มรายไดเพยง 4.2 % ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศตอหวใน พ.ศ. 2534 และรอยละ 3.8 ในป พ.ศ.

2539 คนจนเพมขนจากรอยละ 11.4 ใน พ.ศ. 2539 เปนรอยละ 15.9 ใน พ.ศ. 2542

ทงภาครฐและภาคเอกชนตองใชจายงบประมาณมากขนเพอแกปญหาทสงสม เปนผลมาจากการพฒนา

ทเนนการเตบโตทางเศรษฐกจ ทมาพรอมกบการเพมขนของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศซงปญหา

สวนใหญเหลานไมสามารถแกไขไดงายๆ รวมทงตองใชงบประมาณเปนจำนวนมหาศาล

การแกไขผลกระทบจากปญหาเหลาน อาจใชเวลาในการดำเนนการทยดเยอไปถงคนในสงคมรนตอๆ ไป

อกหลายรนจงจะสำเรจ แตทวามความเสยหายตอสงคมไทยบางประการทไมอาจแกไขใหฟนคนมาได เชน มรดก

ทางวฒนธรรมของประเทศหลายแหงถกทำลายหรอเสอมสภาพอยางหนก ซงคนไทยในรนลกหลานอาจไมได

ชนชมในคณคาความงามของสถานทเหลานนอกตอไปแลว บดนปรากฎใหเหนอยางชดเจนวาทศทางการพฒนา

ทประเทศไทยดำเนนมาแตในอดต การพฒนาเพอความเตบโตทางเศรษฐกจ การขยายตวของผลตภณฑ

78

YEARS AFTER RIO10

มวลรวมภายในประเทศ สงอำนวยความสะดวกในชวตตามแบบอยางตะวนตกและวฒนธรรมวตถนยม ลวนแลว

แตสรางภาระแกลกหลานของเราและเปนการพฒนาบนหนทางทปราศจากซงความยงยนโดยสนเชง

ผลกระทบของการพฒนาทมตอเชยงใหม

รองรอยของความเตบโตจากแนวคดการพฒนาดงกลาว ยงคงพบเหนไดในเชยงใหม ไมวาในแงของ

โครงสรางการบรหารทองถน มการแบงเขตเทศบาลตำบล* และเขตเมองกลายเปนเทศบาลนครเชยงใหม

สถานภาพและความรบผดชอบของเทศบาลนครเชยงใหมจากเดมทเปนเมองหลวงของจงหวด กลายเปน

ศนยกลางทางเศรษฐกจของภาคเหนอตอนบน และยงเปนศนยปฏบตงานของการพฒนาขององคกรตางๆ

จากนานาประเทศในการจดการลมนำโขง ดงนน จงเกดการเปลยนแปลงรปแบบมาตรฐานสาธารณปโภคพนฐาน

รวมทงสงอำนวยความสะดวกตางๆ เพมขน ตกสงและสรรพสงนำสมยจำนวนมากกลายเปนเอกลกษณ

ของเมองเชยงใหม พรอมกนนน การใชพนทของเมองเชยงใหมกไดขยายออกไปโดยปราศจากการควบคมท

เหมาะสม และไมมการวางแผนการใชทดนจากวสยทศนตามทควรจะเปน ทงหมดนสงผลใหเกดปญหาตามมา

มากมาย

ผนดนอนสมบรณไดถกเปลยนโฉมไปดวยการพฒนา เกดสงกอสรางขนมากดขวางทางระบายนำจากท

ลมน มการถมทางนำและบงหลายแหงทำใหเกดความเสยงตอนำทวม โดยเฉพาะอยางยงในชวงฤดฝนและยงทำ

ใหดนขาดความชมชน การเตบโตของเมองเชยงใหมสวนมากเกดจากการใชพนทโลงในอดตซงเคยเปนลาน (ขวง)

สำหรบพกผอนหยอนใจและเปนพนททสรางความยงยนใหกบสงแวดลอมไดตามธรรมชาต มรดกทางวฒนธรรม

แหงชาตแตโบราณอนเปนเสมอนเอกลกษณของทองถนและของชาตถกขโมยและถกทำลายเสยหายอยางถาวร ซำ

ยงเปนการทำลายการทองเทยวในระดบทองถนและระดบชาต อนเปนทมาของรายไดหลกของเมองพฤตกรรม

การบรโภคในการใชทรพยากรโดยไมคำนงถงผลทตามมา กลายเปนมาตรฐานสงคมและมจดจบจากปญหาของ

ขยะและนำเสยอยางรนแรง

การวางแผนการใชทดนจดทำกนโดยไมมการวางแผนลวงหนาและการขยายพนทของเมอง กไมไดมการ

สรางความสมพนธกบพนทอนๆ ทำใหเกดปญหาผงเมอง ซงไมอาจแกไขไดดวยการแกไขเพมเตมระบบ

สาธารณปโภคพนฐาน โดยเฉพาะการขาดระบบการขนสงมวลชนทเหมาะสม ทำใหชาวเชยงใหมตองใชรถสวนตว

และหาวธการเดนทางอนๆ ซงทำใหเกดปญหาจราจรและมกจะตามมาดวยปญหามลพษทางอากาศขนรนแรง

ปญหาทนาเปนหวงอกประการหนง คอ การยายถนฐานของเกษตรกรและชาวเขาจำนวนมาก ซงหนความยากจน

เขามาหางานทำทดกวาในเมองเชยงใหม เชน งานบรการตางๆ แตงานและทอยอาศยทราคาพอหาไดมนอยกวา

___________________________________________

* หนวยการปกครองของไทบเทยบไดกบอำเภอ มความรบผดชอบเฉพาะภายใตกฎหมายการบรหารทองถน

79

YEARS AFTER RIO10

ความตองการ ทำใหพวกเขาตองสรางบานอาศยอยในชมชนแออด ซงนาเปนหวงวาอาจจะกลายมาเปนแหลงแพร

เชอโรคความรนแรงและปญหาทางสงคมอน ๆ

ผลขางเคยงจากการพฒนาเหลาน ทำใหเชยงใหมอนเปนเมองทตองการเพยงแตจะเปนศนยกลางของ

การเตบโตทพรอมสรรพดวยสาธารณปโภคทพฒนาขน กลายเปนศนยกลางของปญหาทางสงคมและเศรษฐกจ

ทสงสมขนมา ทงในดานของรปแบบ ปรมาณ และความรนแรงตามการขยายตวของเมอง ทกชวตในเชยงใหมม

คณภาพชวตทยำแยลงอยางเหนไดชด เหตผลงายๆ สำหรบการพฒนาอยางไมยงยนทเชยงใหมไดประสบมาใน

อดตคอ การขาดความสมดลในการวางเปาหมายการพฒนาระหวางเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ความไม

สมดลในการพฒนาน โดยเฉพาะอยางยงดวยผลกระทบทางสงคมในดานวถชวตและผลลบตอวฒนธรรม

ชาวพทธของคนไทย ไดสรางสงคมใหมนสยการบรโภคทสญเปลา สงคมทไมอาจรบรองคณภาพและความ

สมบรณของสงแวดลอม สงคมทไมรจกลงทนในการพฒนาดานสงคมของตนเอง สงคมทสรางปญหามลภาวะ

และความอยตธรรมในบานเมอง กลาวอกนยหนง การพฒนาทผานมาของบานเมองนไดสรางสงคมทกำลงอยใน

กระบวนการทำลายตนเองอย เนองมาจากความไมยงยนในดานสงคม สงแวดลอมหรอเศรษฐกจ

การพฒนาเมองเชยงใหมในอนาคต

อนาคตของเมองเชยงใหมตองการการปรบทศทางไปสการพฒนาทสามารถใหสงคมคงความยงยนอยได

ดวยตนเอง ในทางโครงสรางของธรรมชาต สงแวดลอมและเศรษฐกจ วธทถกตองควรนอมนำเอาคำสอนของ

พระพทธองคเรองทางสายกลาง ซงเปนวถดงเดมในการดำรงชวตในประเทศนมาใชชนำความคดและแนวคดของ

สงคมและการกระทำของแตละคนในพนทชนบทสวนมาก

ในดานสงแวดลอม กระบวนทศนการพฒนาทหยงรากมาจากพระพทธศาสนารดถงทรพยากรอนมอย

จำกดสำหรบมนษย โดยเรมตงแตทดนซงควรนำมาใชทละเลกละนอย แตใหมประสทธภาพในการใชใหมาก

เมอคำนงถงศกยภาพของผนดนและปรมาณพนทอนจำกดตอการใชงาน ตองมการตกเตอนถงความเหนแกตว

ในสงคมไทยยคใหม และเปลยนแปลงทศนคตใหเหนแกคณภาพชวตของสวนรวม ซงรวมถงคนรนหลง

ทไมควรจะเกดมาภายใตภาวะการขาดแคลนทรพยากร ปญหาสงคมและเศรษฐกจทยงไมไดรบการแกไข ดงนน

การขยายตวของเมองเชยงใหมในอนาคตจงตองคำนงถงการใชทดนและพจารณาวางแผน ระบบนำ (ตาม

ธรรมชาต) ใหมาก ไมควรถมลำนำลำคลองบงเลนและคงสภาพผนดนอนอดมและทลมเปนสนปนนำเอาไว พนทท

มแนวโนมทจะเกดภยทางธรรมชาตไดบอย เชน นำทวมชวคราว ไมควรจะนำมาใชเพอหลกเลยง “ภยธรรมชาต”

ในอนาคตอนเกดจากฝมอของมนษยเอง การขยายพนทเมองเชยงใหมควรจะอยบนพนฐานเงอนไขและขอจำกด

ตามสภาพแวดลอมธรรมชาตของพนท

80

YEARS AFTER RIO10

ตองมการวางผงเมองและการวางแผนการใชทดนเพอจดแบงเขต ทำใหการเดนทางไปมาไดสะดวกรวดเรว

ควรมการแบงเขตยอยในเมองเลกๆ ซงมศนยกลางของบรการสาธารณะและสาธารณปโภคสำหรบการใชชวต

ซงศนยกลางดงกลาวควรจะประกอบดวย รานคาอยางหนาแนนและเพยงพอ สถาบนการศกษาอยางนอยในระดบ

อนบาลและชนประถมศกษา สนามเดกเลนและอนๆ เปนตน สาธารณปโภคและบรการสาธารณะทงหมดควรอย

ในระยะเดนเทาหรอการเดนทางโดยจกรยาน มการเชอมโยงเขตทพกอาศยเหลานดวยบรการขนสงมวลชน

ทมประสทธภาพพอเพยง เพอลดปรมาณการใชยานพาหนะสวนบคคล ลดปญหาการจราจร ลดปรมาณการใช

นำมนและมลภาวะทางอากาศ ตวเมองควรจะมทโลงกวางใหญพอสมควรสำหรบกจกรรมสนทนาการและ

เพอใหเปนปอดสเขยวของเมอง และเพอเปนพนทสาธารณะสำหรบกจกรรมชมชนและงานแสดงสนคาตางๆ

นอกจากน เพอปกปองและทำนบำรงสงแวดลอมและโบราณสถานและโบราณวตถในเขตเมองควรมการจำกด

ปรมาณสงปลกสรางและควรออกกฎเพอกำกบดแลการกอสรางอยางชดเจน และสดทายควรกำหนดมาตรการเพอ

ประหยดพลงงาน และควรพจารณาวางแผนสรางความสมพนธในดานทรพยากรระหวางกจกรรมตางๆ ในเขต

เมองเพอลดการเดนทางทไมจำเปน

ในดานสงคม บรรยากาศทดในสงคมเปนปจจยทสำคญในการสรางเมองเชยงใหมทยงยน ซงหมายถง

สงคมทเปดกวางสำหรบความตองการของทกฝายและรวธการหาความชวยเหลอ รวมไปถงการจดใหทกคนไดเขา

ถงบรการสาธารณะอยางเทาเทยมกน คนเชยงใหมควรไดรบโอกาสในการมสวนกำหนดทศทางการพฒนาเมอง

โดยตรงผานการมสวนรวมในทกระดบ ตงแตการวางแผน การตดสนใจ การลงมอปฏบตและการตรวจสอบ

ประชาชนทราบและตระหนกถงบทบาทและความรบผดชอบของตนในขอบเขตของเมอง กลาวคอ ประชาชน

สามารถเขาถงและเลอกรปแบบการบรโภคทใชทรพยากรนอยทสดไดดวยตนเอง เชนเดยวกบในดานสงแวดลอม

ประชาชนควรจะมสวนรวมอนรกษสาธารณปโภคและพนทสาธารณะ ประชาชนตองไดรบการศกษาทพอเพยง

สามารถรบรขาวสารจากสอตางๆ และมโอกาสในการแลกเปลยนความคดในการสมมนาหรอกจกรรมทใกล

เคยงกน เพอรวมกนพฒนาเมองและรกษาสงแวดลอม การวางแผนการพฒนาเมองและการวางผงเมองควรให

ประชาชนมสวนรวมในกระบวนการตางๆ

ชมชนตางๆ ในเมองจะเปดโอกาสใหคนในชมชนไดพบปะกนเองอยางสมำเสมอ ไดรจกแตละฝายและให

ความชวยเหลอกนตามประเพณของชมชนทองถน โดยการแบงเมองออกเปนชมชนเลกๆ จำนวนมากทมศนยการ

ศกษาของตนเอง พนทสำหรบประกอบพธกรรมทางศาสนาและสาธารณปโภคและโครงสรางตางๆ เพอสาธารณะ

ประโยชน นคอการสรางพนฐานทางสงคมสำหรบการมสวนรวมของประชาชน โดยใหชมชนเลอกตงคณะกรรมการ

เพอเปนผนำในการพฒนาทองถนของตน ตวแทนของคณะกรรมการสามารถเขารวมเปนผประสานงานและ

ตวกลางระหวางเทศบาลเพอรวมกนพฒนาพนทของชมชน

81

YEARS AFTER RIO10

ดานเศรษฐกจ เชยงใหมในอนาคตตองการรปแบบทยงยนอยางแทจรงในการพฒนาทางเศรษฐกจ ยกตว

อยางเชน มกระบวนทศนทใหความเคารพความตองการดานสงคมและสงแวดลอมอยางเทาเทยมกน ประชาชน

ทกคนตองมงานทำโดยมรายไดพอเลยงตวได โครงสรางทางเศรษฐกจควรหาเลยงเมองไดดวยรายไดท

เพยงพอตอการดแลบรการสาธารณะและสาธารณปโภคดวยความรบผดชอบ ภาคเศรษฐกจตองพงตนเองได

และมความพอเพยง โดยใชทรพยากรทองถนในการสรางรายไดโดยไมทำลายทรพยากรเหลานนลงไป ตองมการ

สรางรายไดทจะพอใหเมองรกษาทรพยากรของตนเพอใหคงสภาพอยถงคนรนหลง ภาคธรกจตองตระหนกถง

บทบาทและยอมรบการจายภาษอากรทเหมาะสมกบรายไดของตน และเหมาะกบปรมาณทรพยากรทตนเองใชไป

หรอปรมาณมลพษทตนเองสรางขนมา กลไกการออกกฎระเบยบตองมความยตธรรมและเหมาะสมกบทกคน

และครอบคลมการใชสาธารณปโภค เชนเดยวกบการรกษาสงแวดลอมและการชวยเหลอธรกจในทองถน

ภาคปฏบตสำหรบกระบวนทศนทางเลอกสำหรบการพฒนาเพอความยงยนของเชยงใหมตองใหทกคนบรโภค

ทรพยากรตามเหมาะแกตนอยางมสตไมฟมเฟอยเทานน

82

YEARS AFTER RIO10

วธการใหมสำหรบการจดการสงแวดลอมเพอผลประโยชนทางการคาในชวงศตวรรษทผานมา ทำใหเกดการ

ขยายตวของกจกรรมทางเศรษฐกจทวโลก พรอมกนนน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดถกทำลายลงไป

จงมหลายประเทศออกมาเสนอขอเรยกรองใหเปลยนทศนคตและรปแบบการบรโภคของมนษย เพอใหการพฒนา

ในอนาคตกาวไปบนพนฐานของความยงยน ดวยเหตผลดงกลาว องคการสหประชาชาตไดเปดใหมเวทการประชม

สดยอดวาดวยสงแวดลอม (United Nations Conference on the Environment and Deve-lopment -

UNCED) ขนทกรงรโอ เดอ จาเนโร ในป พ.ศ. 2535 เพอหาแนวคดและแนวทางใหมๆ สำหรบหลกการการ

จดการสงแวดลอมในบรบทของการพฒนา

ผลจากการประชมในครงนน ตามแผนปฏบตการท 21 การรเรมกำหนดมาตรฐานสากล (International

Standardization Organization - ISO) ถกเลอกใหเปนเครองมอหนงสำหรบหลกการการจดการดงกลาว

โดยมงเนนทการวางกรอบปฏบตใหกบองคกรธรกจและการคา ซงถอเอาประเดนทางสงคมและสงแวดลอมเปน

สวนสำคญ (มานพ เมฆประยร ทอง: Agenda 21 for Sustainable Development, 1994) ในกระบวนการพฒนา

ทงนมวตถประสงค คอ การลดผลกระทบจากการผลตและการบรโภคของสงแวดลอม โดยผานการพจารณา

มาตรฐานการบรการ (มาตรฐาน ISO 9000) และมาตรฐานธรกจและอตสาหกรรม ตามหลกเกณฑของเทคโนโลย

และวธการผลต การคดถงตนทนทางสงแวดลอม การนำวสดอปกรณกลบมาใชใหม การนำมาปรบใชใหม (recycle)

และการจดการขยะ (มาตรฐาน ISO 14000)

มการวางแนวคดและทศนคตใหมขน เพอเปนพนฐานของการผลตและการบรโภคสำหรบอตสาหกรรม

และองคกรธรกจระดบประเทศ เพอใหเกดกระบวนการผลตทสะอาดขนและเพอเพมประสทธภาพการใชวตถดบ

ประเทศกำลงพฒนาสามารถซอเทคโนโลยทพฒนาขนใหมและไมมพษภยตอสงแวดลอมในราคาทไมสงนก

ทประชมทรโอใหความสำคญกบการปลกใหประเทศกำลงพฒนาหนมามองการจดการสงแวดลอมทมประสทธภาพ

วงจรมลภาวะในกระบวนการผลตการบรโภคและการใหบรการสาธารณะ โดยใหพจารณาเปนเงอนไขเบองตน

สำหรบการอนรกษและปกปองสงแวดลอมจากผลสะทอนของการเตบโตทางเศรษฐกจ

ในเบองตนการนำมาตรฐานสากลมาใชในกระบวนการผลต ดจะเปนการแกปญหาทถกทางสำหรบประเทศ

กำลงพฒนา อยางไรกตาม กระบวนการปฏบตจรงแสดงใหเหนวามมาตรการมากมายสำหรบมาตรฐานเหลานน

ซงตองการการลงทนอยางมหาศาล และมกจะหาแหลงเงนทนมารองรบไมได มาตรฐาน ISO จงถกมองอยาง

บทความพเศษ

ISO แนวทางเพอรกษาสงแวดลอมหรอเพอประโยชนทางการคา

83

YEARS AFTER RIO10

เคลอบแคลงในเวลาตอมาวาเปนเพยงการคมครองทางการคาสำหรบประเทศทพฒนาแลวหรอไม ทงนเนองมาจาก

การกดกนสนคาทไมสอดคลองกบเงอนไขตางๆ ออกจากตลาดโลก “ใบสง” ทกลมประเทศอตสาหกรรมออกใหกบ

ประเทศกำลงพฒนาอนไดแก มาตรฐานสนคาทง ISO 9000 และ 14000 อาจเปนเพยงกลไกใหมเพอใหเขาถง

ทรพยากรในกลมประเทศโลกทสามไดงายขน มเพยงบรษทขามชาตขนาดใหญเทานนทจะมทนทรพยมากพอ

สำหรบการลงทนเพอใหไดตามมาตรฐานใหมทจะอำนวยโอกาสในการผลตเพอสงออกสตลาดโลก ผลกคอ บรษท

ขามชาตเหลานฉกฉวยทรพยากรธรรมชาตสำหรบการผลตไปจากคแขงในประเทศ และผลกำไรสวนมากทไดมา

จากเทคโนโลยทมาตรฐานวางไวนกกลบคนไปสประเทศทพฒนาแลว (วทยากร เชยงกล : เพอ ศตวรรษท 21,

2540)

กระนน บรษทขามชาตสวนใหญเลอกทมาทำการผลตในประเทศกำลงพฒนา เนองจากเขาถงวตถดบได

งายขนและราคาถกลง และยงสามารถดำเนนการผลตไดโดยไมตองเสยเวลามาคำนงถงผลกระทบดานสงแวดลอม

ตวอยางเชน บรษทตางชาตจำนวนมากในนคมอตสาหกรรมมาบตาพต จงหวดระยอง ทสรางมลภาวะตอ

สงแวดลอมรวมทงทอยอาศยในพนทอยางสมำเสมอทกวน อาท การปลอยกลนเหมน เสยงดง และมลพษทาง

อากาศ บรษทตางชาตในนคมอตสาหกรรมมาบตาพตน เปนเพยงตวอยางหนงทแสดงใหเหนถงการมงแตผล

ประโยชนสงสดเทานน โดยเลอกทจะแลกกบความสญเสยทางสงแวดลอมและสรางภาระแกชมชนใกลเคยง

บรษทขามชาตอกประเภทหนง คอ บรษททมเทคโนโลยและศกยภาพในการผลตสงและปลอดภยตอ

สงแวดลอมอยกอนแลว แตเลอกทจะไมใชเทคโนโลยทมคณภาพของตนในประเทศกำลงพฒนา อนเนองมาจาก

ชองโหวทางกฎหมายในประเทศกำลงพฒนาทยงไม ครอบคลมเรองการอนรกษสงแวดลอมในการผลตและตนทน

การผลตทตำกวา (ขอเสยอนๆ ของประเทศกำลงพฒนาทไมสามารถควบคมการผลตเพอรกษาสงแวดลอม ไดแก

การขาดมาตรฐานในการตรวจวดมลพษ การขาดความรและประสบการณของเจาหนาทรฐในการประเมน

และควบคมรวมทงจดบอดในตวบทกฎหมาย นอกจากน บรษททองถนเองกยงไมพรอมทจะปรบเปลยนกระบวน

การผลตตามมาตรฐานของ ISO)

ผดกบสถานการณในประเทศทพฒนาแลว มาตรฐาน ISO เปนเครองมอทมประสทธภาพในการปกปอง

สงแวดลอม หากแตตองมการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดและการปรบปรงพนฐานทางการผลต การประมวลผล

และการบรการ โดยรวมการลงทนเพอใหการผลตถกตองตามมาตรฐาน ISO ยงถกกวาคาปรบหรอการเสยโอกาส

อนๆ หากการผลตผดแผกไปจากเกณฑมาตรฐาน ISO ไดรบการพฒนาขนมาจากวนยทางสงคมและเศรษฐกจ

ทเขมแขงของประเทศทพฒนาแลว ซงหาไดยากในประเทศกำลงพฒนา นอกจากจะเปนเครอขายธรกจของบรษท

ขามชาต อยางไรกตาม ประสทธภาพของมาตรฐานตางๆ ยอมแปรผนตามวนยของชาตนนๆ ผลในดานบวกของ

มาตรฐาน ISO ตอสงแวดลอมและเศรษฐกจยอมไมชดเจน หากไมมการตรวจสอบการควบคมและการบงคบใช

ทเหมาะสม

84

YEARS AFTER RIO10

กรณของประเทศไทย

ในชวงสสบปทผานมา การพฒนาไดนำมาซงความเปลยนเแปลงมากมายใหกบประเทศไทย ทงในดาน

โครงสรางสงคม เศรษฐกจ การเมองและการบรหาร แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมสวนสำคญยงกบ

การเปลยนแปลงดงกลาวน โดยฉบบแรกเรม ใชในป พ.ศ. 2504 ปจจบน (พ.ศ. 2545) ประเทศไทยอยในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท 8 ผลกระทบจากการบงคบใชแผนพฒนาประเทศทเดนชดทสด คอ การยายฐานการผลต

จากภาคการเกษตรในอดตไปสภาคอตสาหกรรมในชวงตนสหสวรรษทผานมา เราสามารถเหนการเปลยนแปลง

ทเพมขนตลอดเวลาจากขอมลการนำเขาและสงออก และผลจากการเปลยนแปลงโครงสรางการตลาดทำให

ประเทศไทยกาวเปนหนงในประเทศอตสาหกรรมใหม

ในอดตทผานมา รฐบาลไทยมนโยบายทจะนำการเปลยนแปลงไปสระดบชมชน โดยการสนบสนนแนวโนม

การเปลยนแปลงขนบธรรมเนยมประเพณดงเดม ซงยดตดอยกบภาคการเกษตรไปสภาคอตสาหกรรม หากแต

การเปลยนแปลงดานอตสาหกรรมยงคงรวมศนยอยในเขตเมองใหญเทานน จงทำใหเกดการอพยพแรงงานจาก

ชนบทเขาสเมอง ตามความตองการของตลาดแรงงาน สงผลใหเกดมชมชนแออด (สลม) จำนวนมากในเขตเมอง

การสญเสยแรงงานทองถนและความหนาแนนของจำนวนประชากรในเขตเมอง กอใหเกดปญหาสงคมมากมาย

เชน ปญหายาเสพตด ปญหาทางสขภาพและปญหาการศกษาของเดกไทยทสนลง แทนทจะไดแรงงานผใหญท

ทำงานในภาคเกษตรกรรม

การเปลยนแปลงไปสธรกจ ตลาดและการลงทน

รฐบาลหนมามงเนนนโยบายและการพฒนาสความเปนอตสาหกรรม และเพกเฉยตอเสยงเรยกรองจาก

ภาคเกษตรซงเปนภาคการผลตดงเดมของไทย การยกเวนภาษรายไดสำหรบการลงทนดานอตสาหกรรมจากตาง

ชาต คอความพยายามในการกระตนใหบรษทตางชาตเขามาลงทนและเปนการคอยๆ เปดตลาดทองถน ซงทงสอง

กรณนเปนปจจยสำคญในการเมองไทยมาชานานแลว ทำใหมบรษทขามชาตหลงไหลมาจากทวทกทวป อนเปนการ

สนบสนนบทบาททางเศรษฐกจของประเทศไทยในประชาคมโลก นอกจากน ยงกระตนใหรฐบาลไทยมงเนน

นโยบายทตอบสนองกระบวนการโลกาภวตนในปจจบน

บรษทขามชาตไดประโยชนจากการปรบปรงสาธารณปโภคและขอบขายความสามารถทางการคมนาคม

ขนสงและกฎหมายดานสงแวดลอมทหยอนยาน โดยชวยใหเขาถงและใชทรพยากรธรรมชาตในทองถนตางๆ

ไดงายขน ดวยเงอนไขพนฐานเหลาน ประเทศไทยจงมความพรอมทจะดงดดอตสาหกรรมลงทนทมผลกำไรสง

เขาประเทศ มการเรงรดเปลยนแปลงโครงสรางการผลตภายในประเทศ เพอสอดคลองกบความตองการของ

โครงสรางการตลาดในปจจบนเพอขานรบความเปนโลกาภวตน

85

YEARS AFTER RIO10

โครงการหนงของรฐบาลในการเปดประเทศสตลาดเสรในระบบเศรษฐกจโลก คอ การสรางมาตรฐาน ISO

14000 และ ISO 9000 ในสวนทเกยวของกบอตสาหกรรมและการบรการ โดยเฉพาะ ISO 14000 ซงถอวาม

ความสำคญยงเพราะเปนการแสดงใหเหนถงความพยายามของประเทศในการอนรกษสงแวดลอมของกระบวน

การผลตใหประเทศอตสาหกรรม โดยเฉพาะยโรปและอเมรกายอมรบ และเปดโอกาสใหกบประเทศชาตไดสงเสรม

ผลตภณฑทประทบตราอนรกษสงแวดลอม นโยบายนเปนการตอบสนองขอเสนอจากองคการการคาโลก ซงสนบ

สนนมาตรฐาน ISO แตแรกเรมเพอใหสนคาจากทองถนตางๆ เขาถงตลาดโลกไดงายขน

ผลของมาตรฐาน ISO ในประเทศไทย

ชวง “ไขหวดเอเชย” ระบาดในป พ.ศ. 2540 ไดเกดความสญเสยอยางมากตอภาคธรกจ โดยเฉพาะกบ

บรษทขนาดเลกและขนาดกลาง รฐบาลหนมาสงเสรมการสงออกใหไดมาตรฐาน ISO เพอแกวกฤตเศรษฐกจ

มการชดเชยความสญเสยทางการเงนในระยะสนและระยะยาวใหกบบรษทจำนวนมากเพอใหไดมาซงมาตรฐาน ISO

รฐบาลไทยไดใหความชวยเหลอในรปของโครงการเงนกมยาซาวาจากประเทศญปน อยางไรกด งบประมาณทม

อยกลบถกจดสรรใหกบการพฒนามาตรฐาน ISO ในขณะทเรองสงแวดลอมเปนเรองรองลงไป ทงนเนองมาจาก

ผลประโยชนทองคกรธรกจจะไดรบโดยการถอใบรบรอง ISO 9000 เพอเขาถงตลาดโลกและกฎระเบยบตางๆ

ทไมยากเกนไปในการปฏบต โดยทบรษทสวนมากหนหลงใหกบมาตรฐาน ISO 14000 ซงตองการตนทน

การดำเนนการสงกวาและการปฏบตทซบซอนกวา อยางไรกตาม บรษทเหลานเลอกใชใบรบรองมาตรฐาน ISO

9000 ซงรบรองเพยงมาตรฐานของการบรการในการประชาสมพนธสนคาของตนวามกระบวนการผลตทได

มาตรฐานสากล บรษทเหลานถกบบใหเพมการผลตเพอใหคนทนทตองเสยไปในชวงขอใบรบรองมาตรฐาน ISO

9000 จงทำใหตองใชวตถดบเพมเตมโดยละเลยระเบยบเกยวกบสงแวดลอม เนองจากไมไดรบการรบรองมาตรฐาน

ISO 14000 ในทสดมลภาวะเพมสงขนจากผลของการปฏบตเพอใหไดมาซงมาตรฐาน ISO 9000 อนทำให

ประเทศไทยไดผลประโยชนจากการขยายตลาดสงออก และขณะเดยวกนกสรางความสญเสยดานสงแวดลอมให

กบประเทศชาต

ตอมายงมแนวโนมทเลวรายลง เนองมาจากนโยบายระดบบรษทตางๆ ทยงคงผลตไมไดแมกระทง

มาตรฐาน ISO 9000 ขณะทองคกรตรวจสอบมาตรฐานในประเทศยงไมมการพฒนาเพยงพอ นอกจากน ในบาง

กรณใบรบรองมาตรฐาน ISO ยงสามารถซอขายไดทงทกระบวนการผลตหรอบรการไมไดมาตรฐานจรง เนองดวย

ปญหาการทจรตขององคกรหรอเจาหนาทของรฐและหนวยงานเอกชนทเปนผออกใบรบรอง เปนทรกนในหม

ผทำงานดานการรบรองมาตรฐาน ISO วามหลายบรษททยงไมนำมาตรฐานทถกตองมาใชในกระบวนการผลต จรง

อยางไรกด ยงมบรษทอกหลายแหงทมความสนใจตอการรกษาดแลสงแวดลอมอยางจรงจง โดยปฏบต

ตามมาตรฐาน ISO 14000 ในการผลตอยางจรงจง บรษทเหลานตองเผชญอกปญหาหนงซงในบางกรณกทำใหไม

สามารถปฏบตตามมาตรฐานไดอยางสมบรณแบบตามตงใจไว นนคอ การทรฐบาลขาดกำลงในการประเมน

86

YEARS AFTER RIO10

ตรวจสอบและวดมลภาวะทเกดขนในระหวางการผลต ดงนน จงไมสามารถระบอยางแนชดทกครงไปวาตองใช

มาตรฐานการผลตมากนอยเทาไหรอยางไร

ปญหาจากการนำระบบมาตรฐาน ISO เขามาใช

มาตรฐาน ISO 14000 จะสามารถชวยดแลรกษาสงแวดลอมไดอยางแทจรง หากพรอมซงเครองมอสำหรบ

บงคบใชประเมนและตรวจสอบ ดงนนสาเหตสำคญทสรางผลกระทบจากการนำระบบมาตรฐานมาใชใน

ประเทศไทยจงเกดจากการขาดแคลนเครองมอ และนอกจากนยงมสาเหตอนๆ อก ดงตอไปน

- มาตรฐาน ISO 14000 ตองใชเงนลงทนสงและบรษทตองมความพยายามตอเนองในระยะยาว

- วกฤตเศรษฐกจในปจจบนสงผลใหรฐบาลหนมาสนบสนนและพยายามเพมการสงออก ดงนน นโยบาย

รฐจงมสวนสนบสนนใหใชทรพยากรมากขนจนยากทจะปฏบตตามมาตรฐาน ISO 14000 ไดอยาง

ถกตอง

- การแขงขนทสงขนระหวางบรษทขามชาตและบรษท SME ในประเทศ สบเนองมาจากสวนแบงใน

ตลาดทบบใหบรษททเลกกวาตองใชกลยทธดานราคามาสกบความไดเปรยบของสนคาทตตรา ISO

ดงนน การลดตนทนการผลตจงเปนเรองทมความสำคญเทยบเทากบการลดมาตรการปองกนดาน

สงแวดลอมพนฐานเทาทจะทำได ตวอยางเชน ตองปดระบบการบำบดนำเสยเพอลดตนทนและหนไป

เลอกใชวธการทถกทสดในการกำจดขยะ

- ฐานการผลตอยหางจากองคกรควบคมของรฐ มแนวโนมสงทจะไดรบมาตรฐานแตในนามเทานน

- การขาดแคลนเชงโครงสรางในการบรหารสงผลใหเกดการทจรตหรอการมระบบอปภมภ ซงทำให

การหลบหลกเงอนไขดานสงแวดลอมในการผลตไดงายขน

ทางเลอกใหมในการใชมาตรฐาน ISO

เพอแกปญหาทระบในหวขอขางตน กระบวนการผลตตามมาตรฐาน ISO ควรเนนไปทประเดนสำคญๆ

ดงตอไปน

- ใหความรเรองมาตรฐาน ISO เพอหลกเลยงไมใหสาธารณชนและผบรโภคเขาใจผดเกยวกบใบรบรอง

มาตรฐาน ISO

- ปรบเปลยนเปาหมายการใหเงนทนชวยเหลอในบรบทของการผลตตามกระบวนการมาตรฐาน ISO

โดยเฉพาะมาตรฐาน ISO 14000 โดยหนไปใหความชวยเหลอองคธรกจกรระดบกลางและเลก (SME)

เพอปรบโครงสรางและพฒนามาตรการการประเมนและตรวจสอบ

87

YEARS AFTER RIO10

- นำเสนอวธการผลตใหมๆ ทเหมาะสมสำหรบบรษทขนาดเลกซงใชภมปญญาชาวบานและมกระบวน

การผลตทชวยอนรกษสงแวดลอมอยแลว

- ปรบนโยบายรฐบาลโดยใหความสำคญตอการอนรกษส งแวดลอมมากกวาการขอใบรบรอง

มาตรฐาน ISO เพอสนบสนนการสงออกในทกเงอนไข

- สรางแผนการฝกอบรมดานสงแวดลอมสำหรบภาคเอกชน ไมวาจะเปนบรษทผผลตหรอผใหบรการ

โดยนำเสนอทางเลอกวา มาตรฐาน ISO เหมาะสมหรอไมกบบรษทหนงๆ หรอมทางเลอกอนๆ ทให

ผลสำเรจใกลเคยงกน

88

YEARS AFTER RIO10

เอกสารอางอง

Agarwal, A. et al. Green politics global environmental negotiations 1. New Delhi. Thomson Press (India)Limited, 1999.

Asche, H. et al. Poverty Reduction Strategies in Developing Countries: The New Approach of the HIPC IIInitiative. Preliminary Assessment and Potential Roles for German Technical Co-operation: ADiscussion Paper from within GTZ, 2000.

Brandt, W. North - South: A program for survival report of the Independent Commission on InternationalDevelopment Issues. London. Pan Books Ltd., 1980.

Burroughs, J.; William. Does the Weather really matter? The Social implication of climate change. Melbourne.Cambridge Universit0y Press, 1997.

Daly, H.E. Beyond Growth. Boston. Beacon Press, 1996.

Eckersley, R. Environment and Political Theory: Toward an Ecocentric Approach. London. UCL Press,1995.

Engwicht, D. Towards an eco-city: calming the traffic. Sydney. Southwood Press, 1992.

Food and Agriculture organization of the United Nation. The Road from RIO: Moving Forward in Forestry.Rome, 1994.

Fox, J.J. The poetic power of place: comparative perspective on Austronesian ideas of locality. Canberra.National Capital, 1997.

Gain, F. Chokorie Sunderban: A Forest Without Trees. New York, 1999.

Gray, R. Accounting for the Environment. London. Markus Wiener Publishers, 1993.

Grillo, R.D.; Stirrat, R.L. Discourses of Development. New York. WBC Book Manufacturers, 1997.

Grubb, M. et al. The ‘Earth Summit’ Agreements: A guide and Assessment. London. Biddles Ltd., 1993.

Halfield, S.B.; Evens, B. Environmental Planning and Sustainability. London. Biddles Ltd., 1996.

Hardin, G. The Tragedy of the Commons: by the American Association for the Advancement of Science,1968.

IBRD. The Basis of a Development Program for Colombia. Baltimore. MD: Johns Hopkins UniversityPress, 1950.

King Prajadhipok’s Institute. Constitution of the Kingdom of Thailand: B.E. 2540 (1997).

Lebel, L.; Steffen, w. Global Environment change and Sustainable Development in Southeast Asia: planfor A Sarcs Integrated Study. Southeast Asia Regional Committee for START (SARCS), 1998.

List, P.C. Radical Environmentalism: Philosophy and Tactics. California. Wadsworth,Inc., 1993.

89

YEARS AFTER RIO10

Meadows, D.H. et al. The limits to Growth. London. Pan Book Ltd., 1974.

Miller, G. Tyler. Environment science: working with the earth. United States of America. Von HoffmanPress, 1997.

Muchie, M.; Wesseling H.L.; Prakash O. North perspectives : Debates on Colonialism and North - Southrelations. Amsterdam. Krips Repro - Meppel, 1989.

National Economic and Social Development Board office of the Prime Minister. Government of Thailandthe Eighth National Economic and Social Development Plan (1997-2001). Thailand. Med Saiprinting Ltd.,

N?rnberger, K. Prosperity Poverty & Pollution: Managing the approaching Crisis. New York. St Martin’sPress Inc., 1999.

Organization for Economic co-operation and development. The Polluter - Pats Principle OECD Analysesand Recommendations Environment Directorate. Paris, 1992.

Paehlke, R.; Torgerson, D. Managing leviathan: environmental politics and the administrative state.Broadview Press Ltd., 1990.

Phongpaichit P. Civilizing the State: State, Civil Society and Politics in Thailand ,center for Asian StudiesAmsterdam, 1999.

Phongpaichit, p.; Baker, C. Thailand’s Boom!. Thailand. O.S. printing House, 1996.

Pollard, R.; West, R.; Sutherland, W. Alternative Treaties Synergistic Processes for Sustainable Communities& Global Responsibility: Ideas for Tomorrow Today and International Synergy Institute, 1992.

Radcliff, M.R. Sustainable Development Exploring the Contradictions. New York. Richard clay Ltd., 1987.

Reid, A. Southeast Asia in the Age of Commerce 1450-1680. Volume One: The Lands Below the Winds.Bangkok. O.S. Printing House, 1988.

Reid, A. Southeast Asia in the Age of Commerce 1450-1680. Volume Two: Expansion and Crisis. Bangkok.O.S. Printing House, 1993.

Sachs, W. Development The Rise and Decline of an Ideal An Article for the Encyclopedia of GlobalEnvironmental Change : Germany, 2000.

Sachs, W. Planet Dialectics: Exploration in Environment and Development. New York. St Martin’s pressInc., 1999.

Sherman, R. South African Civil Society And Rio+10: Preparing for the 10-year review of the Rio EarthSummit. Johannesburg, 2000.

Simmons, I.G. Environmental History: A concise Introduction. Norwich. Great Britain page Bros, 1993.

Tappeser, B.; Baier A. Who owns Biological Diversity?: A Brief Description of the Debate the Right toBiological Diversity in the North - South context. Berlin, 2000.

Taylor, A.M.; Poles Apart : Winners and Losers in the History of Human Development. Ottawa. Ont.,IDRC, 1992.

The Nation Identity office Secretariat of the prime minister. King Bhumipol: strength of the Land. Thailand.

90

YEARS AFTER RIO10

Amarin printing and publishing company Ltd., 2000.

Truman, H.S. ‘Inaugural address’. In A Decade of American Foreign Policy. Washington. US GovernmentPrinting Office, 1950.

UNED Forum for the International Workshop. The UN Commission on Sustainable Development andPreparation for Earth Summit 2002. London, 2000.

UNED Forum. Network-2002 Preparing for Earth Summit 2002. Issue V - Volume I, 2000.

UNED Forum. Network-2002 Preparing for Earth Summit 2002. Volume I - Issue VII, 2000.

United Nation Development Program (UNDP). Human Development Report 1995. New York. OxfordUniversity Press, 1995.

United Nation General Assembly Economic and Social Council. Measures taken in the United Nationsystem to accelerate progress in the implementation of Agenda 21 and the Program for the FurtherImplementation of Agenda 21. Report of the Secretary-General: English, 2000.

United Nation. The complete report of the United Nations Conference on Environment and Development.A/ CONF. 151/26 (Vol.1). Agenda 21, 1992.

United Nations General Assembly. Ensuring effective preparation for the 10-year review of progressachieved in the Implementation of Agenda 21 and the Program for the Further Implementation ofAgenda 21. Report of the Secretary-General. English, 2000.

United Nations General Assembly. Global Environment Facility Contributions to Agenda 21. OriginalEnglish, 2000.

Witoon, P. People’ s Forum 2000 “Development must come from the people” 3-5 May 2000, 2000.

World Commission on Environment and Development. Our Common Future. New York. Oxford UniversityPress, 1987.

หนงสอ

โกวทย พวงงาม และ ปรด โชตชวง. อะไร ทำไม อยางไร อบต. ประชาธปไตย ของประชาชนในชนบท. พมพครงท 7. กรงเทพฯ :

บพธการพมพ จำกด, 2540.

เกษยร เตชะพระ. วสามญสำนกรวมบทความและทรรศนะทกลนกรองจาก ประสบการณชวต. พมพครงท 1. สำนกพมพทางไท, 2537.

เกษยร เตชะพระ. ถนกาขาวเศรษฐกจการเมองไทยใตเงาไอเอมเอฟ. กรงเทพฯ : สำนกพมพมลนธโกมลคมทอง, 2542.

ปรชา เปยมพงศสานต. เศรษฐศาสตรสเขยวเพอชวตและธรรมชาต. กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2536.

อนช อาภาภรม. สงแวดลอมและประชากรเครองเชนความเจรญ. กรงเทพฯ : บรษท อมรทรพรนตงแอนด พบลชชง จำกด (มหาชน), 2543.

วทยากร เชยงกล. เศรษฐศาสตรมตใหม. กรงเทพฯ : บรษท อมรทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน), 2542

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). การพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ : สำนกพมพมลนธ โกมลคมทอง, 2538.

โครงการบวชปา 50 ลานตน เพอเฉลมพระเกยรตเนองในวโรกาสทพระบาท สมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงครองราชยครบ 50 ป. บวชปาตนนำ.

พมพโดย กรมสงเสรมฃณภาพสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงแวดลอม, 2539.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. เอกสารการสอนชดวชาแนวคดไทย 12407 หนวยท 1-6. โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2533.

91

YEARS AFTER RIO10

โครงการสมมนาบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตในพนทลมนำ โดยม ประชาชนเปนสวนรวม. เอกสารประกอบการสมมนา หายนะ - ความ

ขดแยงเบองหลงโครงการผนนำและเขอนขนาดใหญ ภาคเหนอ และ ขอเสนอเชงนโยบาย. บรษทอารตแอนดเอเจนซ จำกด, 2543

สำนกงานสถตแหงชาต สำนกนายกรฐมนตร. สมดสถตรายป ประเทศไทย. กองคลงขอมลและสนเทศสถต สำนกงานสถตแหงชาต, 2542

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. เมองไทยในป 2560 : อนาคตเมองไทยในสอง ทศวรรษหนา. กรงเทพฯ : บรษทซคเซสมเดย จำกด, 2539.

เทยนชย วงศชยสวรรณ. “สกระแสกระบวนทศนใหม GLOBAL VISION”. กรงเทพฯ : ไอโอนค อนเตอรเทรด รซอสเซส จำกด,2539.

มานพ เมฆประยรทอง.แผนปฏบตการ 21 เพอการพฒนาอยางยงยน. กรงเทพฯ : อมรทรพรนตง แอน พบลชชง จำกด (มหาชน), 2537.

วทยากร เชยงกล.เพอศตวรรษท 21 วเคราะหแนวโนมการเปลยนแปลง สงคมไทย. กรงเทพฯ : มงมตร, 2540.

ปรชา เปยมพงศสานต. สงแวดลอมและการพฒนา. ศนยหนงสอจฬาลงกรณ : กรงเทพฯ, 2538

วารสาร

กรงเทพธรกจ บทความ”จดประกาย 2" ฉบบวนท 14 ม.ค. 2543

กรงเทพธรกจ บทความ”จดประกาย 3" ฉบบวนท 14 ม.ค. 2543

ขาวสำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ปท 3 ฉบบท 396

ผจดการรายวน บทความ”สงคมสเขยว” ฉบบวนท 10 ก.พ. 2543

มตชนสดสปดาห ปท 20 ฉบบท 1042 (7 ส.ค. 2543)

มตชนสดสปดาห ปท 20 ฉบบท 1044 (21 ส.ค. 2543)

มตชนสดสปดาห ปท 20 ฉบบท 1039 (24 กรกฎาคม 2543)

โลกสเขยว ปท 3 ฉบบท 12 (เมษายน - มถนายน 2534)

โลกสเขยว ปท 4 ฉบบท 17 (กรกฎาคม - สงหาคม 2540)

โลกสเขยว ปท 7 ฉบบท 3 (กรกฎาคม - สงหาคม 2541)

วารสารการประชาสงเฃราะห ปท 42 ฉบบท 4 (กรกฎาคม - สงหาคม 2542)

วารสารพฒนาทดน ปท 37 ฉบบท 376 (มกราคม - มนาคม 2543)

วารสารยเนสโก ครเย (กรกฎาคม - สงหาคม 2535)

วารสารยเนสโก ครเย (ธนวาคม 2540)

วารสารยเนสโก ครเย (มกราคม 2542)

วารสารแรงงานสมพนธ ปท 34 ฉบบท 3 ( พฤษภาคม - มถนายน 2535)

วารสารโลกสเขยว ปท 4 ฉบบท 1 (มนาคม - เมษายน 2538)

วารสารโลกสเขยว ปท 5 ฉบบท 21

วารสารวจยสภาวะแวดลอม ปท 19 เลมท 2

วารสารสงเสรมการอนรกษธรรมชาตและคมครองสงแวดลอม ปท 9 ฉบบท 40 (เมษายน-มถนายน 2539)

วารสารสงเสรมการอนรกษธรรมชาตและคมครองสงแวดลอม ปท 5 ฉบบท 21 (2536)

วารสารสงเสรมการอนรกษธรรมชาตและคมครองสงแวดลอม ปท 5 ฉบบท 23 (2536)

วารสารสงเสรมการอนรกษธรรมชาตและคมครองสงแวดลอม ปท 5 ฉบบท 20 (2536)

วารสารสงเสรมการอนรกษธรรมชาตและคมครองสงแวดลอม ปท 6 ฉบบท 27 (กรกฎาคม - สงหาคม 2537)

92

YEARS AFTER RIO10

วารสารสงเสรมการอนรกษธรรมชาตและคมครองสงแวดลอม ปท 9 ฉบบท 40 (เมษายน - มถนายน 2539)

เวบไซดอางอง

United Nations Secretariat of the Convention to Combat Desertification:http://www.unccd.int/main.php

Agenda 21, ‘RIO Cluster’ Information Habitat the NGO Alternative Treaties full text of the AlternativesTreaties:http://www.igc.org/habitat/tresties/

Forest Conservation Portal Vast Rainforest, Forest and Biodiversity Conservation News & Information:http://forests.org/

Multilateral Agreement on Investment (MAI): A proposed multilateral international agreement that iscurrently under negotiation at the Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) inParis.http://www.appletonlaw.com/MAI/

MAI - What is it?http://www.flora.org/

MAI: Package of commentary, analysis and links to websites about Multilateral Agreement on Investment.http://www.oneworld.org/guides/MAI/index.html

“Financing for development”...... Release ece/gen/00/33 Geneva, 7 December 2000. “Financing for development” conferencehttp://www.unece.org/press/00gen33e.htm

ECA Conference On Financing Development ... In Addis Ababa May 6-8 To Discuss “The Challenges OfFinancing Development.”http://www.telecom.net.et/~usis-eth/wwwhec02.htm

Global Policy Forum - Social and Economic Policy:... ... This is the main GPF page on the subject of Financing for Development, including the UN conferenceprocess leading to a global summit in early 2002. ...http://www.globalpolicy.org/socecon/ffd/indxmain.htm

Financing for Development: Articles -...... UN Regional Conference Urges More Transparency in International Financing... up to the globalsummit on Financing for Development. Asian delegates...http://www.globalpolicy.org/socecon/ffd/

The Earth Charter CampaignPromoting a people Earth Charter for the 21st Century and beyond:http://www.earthcharter.org/draft/charter.htm

United Nations Sustainable DevelopmentDecisions of the general assembly and commission on sustainable development:http://www.un.org/esa/sustdev/majorg.htm

93

YEARS AFTER RIO10

Commission on Sustainable Development:http://www.un.org/esa/sustdev/csd.htm

For environment policies for each political party on the Thai “national Election Day” 6 January 2001:http://www.thaienvironment.net/update_area/spr/env_policy/env_policy.htm

Weekly New & Articles Update:http://www.thaienvironment.net/

ธรรมาภบาลการคาและสงแวดลอม, การทำงานอยางถกตอง, แนะผประกอบ การใสใจทศทางผบรโภค, มงสนคามาตรฐานคอนรกษสงแวดลอม:

http://www.thaienvironment.net/tqual/tq_home.htm

Pollution in Thailand:ไมพลาสตก (Plastic Lumber), คพ.เขมเผาแบตเตอรเกากอมลพษ จวกนโยบาย สวล.พรรคการเมอง “พลว” ไมทำการบาน-ขาดความชดเจน

http://www.thaienvironment.net/tpol/tp_home.htm

Thai water resources:โครงการแกไขปญหานำเนาเสย , เปดบอบำบดพทยา 13 ธค.

http://www.thaienvironment.net/twat/tw_home.htm

Thai safety issues:มาตรการของประเทศสำหรบการจดการกากกมมนตรงส , ผผลตเตาไมโครเวฟ รอนลกคาสงคน สธ.ยนอตรายรงสแนะใชอยางระวง ,

แผนแมบทการปองกน และระงบอบตภยโรงงานทมความเสยงสง

http://www.thaienvironment.net/tsaf/ts_home.htm

เอเทนไรนำ พลงงานทดแทนสำหรบอนาคต , สวทช. เรงเครองเปดอทยานวทย แหงแรก:

http://www.thaienvironment.net/tlab/tl_home.htm

Event’s, Conferences and Exhibitions:http://www.thaienvironment.net/prof/event/pf_event.asp

Joint activities with environmental associations or organizations to facilitate communication within Thaisociety:http://www.thaienvironment.net/eca/eca_home.htm

TWN Third World Network:Thai Groups question World Bank legitimacyhttp://www.twnside.org.sg/title/supara-cn.htm

Escaping the dam era, on dams in Thailand:http://www.levantenet.com/wildlifund/library/dam.htm

Civil society presentations on the Internet:http://www.un.org/esa/ffd/NGO/1100hear/panel_list l.htm

The Global links and networks between sustainable development stakeholders, and across regions:www.earthsummit2002.org

94

YEARS AFTER RIO10

Main areas of work and initiatives of the UN-secretariat in preparation for the 2002 world summit onsustainable development:http://www.un.org/rio+10 /web_pages/brief2002dec l.htm

Malm� Ministerial Declaration:http://www.ourplanet.com/imgversn/112/malmo.html

Study of Heike Leitschuh-Fecht on the significance of 2002 the Earth Summit (German) plus calendar ofinternational events:http://www.egroups.com/files/hbs-intern-rio10/General+Earthsummit+2002+Info/

Beginners Guide to the Earth Summit 2002:http://www.earthsummit2002.org/es/2002/Earth%20Summit%202002.pdf

Southern Perspectives on the Climate Conference .Cop 6 I, annex : a southern analysis of cop 6 by RichardSherman:http://www.cseindia.org/html/cmp/climate/ew/index.htm

Declaration of the United Nations conference on the human environment (1972):http://www.tufts.edu/department/fletcher/multi/texts/STOCKHOLM-DECL.tex

Convention on Biological Diversity:http://www.biodiv.org/biosafe/protocol/index.htm

The Challenge of Global Climate Change. Implementing the Kyoto Protocol, Woods Hole Research Center,update on the United Nations Framework Convention on Climate Change:http://www.grobalchange.org/editall/98aprl.htm

Kyoto Protocol of the united nation framework convention climate change (FCCC):http://www.bigeye.com/kyoto.htm

Kyoto Protocol On Climate Change Implications For The Future:http://www.aaas.org/international/whatshew/bollhsph.htm

Ford predicts end of car pollution. the Independent (UK):http://www.independent.co.uk/news/uk/environment/2000-10/ford061000.shtml

Measures taken in the United Nations system to accelerate progress in the implementation of Agenda 21and the Program for the further Implementation of Agenda 21:http://www.un.org/documents/ga/docs/55/a5578.pdf

Global Environment Facility contribution to Agenda 21:http://www.un.org/documents/ga/docs/55/a5594.pdf

Ensuring effective preparations for the 10- year review of progress achieved in the Implementation ofAgenda 21 and the Progress for the further Implementation Agenda 21:http://www.un.org /documents/ga/docs/55/a55120.pdf

บทความจากเวบไซด

Find Articles:http://www.findarticles.com/cf_0/m1076/3 42/62277263/pl/article.jhtml

95

YEARS AFTER RIO10

A summary Of The Major Documents Signed At The Earth Summit And The Global Forum:http://www.ciesin.org/docs/003-312/003-312.html

“Rio Cluster” of U.N. Proceedingshttp://www.igc.apc.org/habitat/un-prochttp://www.igc.org/habitat/un-proc/index.html

US-Congressional Research Service:http://www.cnie.org/nel/inter-2.html

About Globalization.Com - fresh opinions on Globalization of labor:http://www.aboutglobaolization.com/