denisa denis
DESCRIPTION
elabTRANSCRIPT
-
ANALIZAna energetskata potro{uva~ka na Republika Makedonija
i nejzinoto zna~ewe za bilansot na pla}awa i inflacijata
Direkcija za istra`uvaweNarodna banka na Republika Makedonija
Noemvri 2006
-
2SODR@INA
1. Osnovni karakteristiki na energetskiot sektor vo Republika Makedonija - proizvodstvo i potro{uva~ka na energija
2. Vlijanie na porastot na cenite na oddelni energenti vrz bilansot na pla}awa na Republika Makedonija
3. Vlijanie na porastot na cenite na energijata vrz inflacijata vo Republika Makedonija
-
31.1. Proizvodstvo na energija vo Republika Makedonija
- elektri~na energija
- toplinska energija84% cvrsti i te~ni fosilni goriva14% drvo2% geotermalna voda
- mehani~ka energija (nafteni derivati)
HEC18%
TEC82%
-
41.2. Potro{uva~ka na energija vo Republika Makedonija
- komparativni analizi -
-
5Komparativna analiza spored indikatorot zaenergetska intenzivnost
Potro{uva~ka na energija / BDP(vo ton ekvivalent na nafta/000 US$ (PPP))
- Ovoj indikator za RM treba da se tolkuva so pretpazlivost (porastot na potro{uva~kata na energija glavno iniciran od intenziviranataekonomska aktivnost vo zemjata kako trend zapo~na od vtorata polovina na 2004 g.)
- Potro{uva~kata na energija po edinica BDP bele`i opa|a~ki trend vo svetski ramki
- OECD zemji: 35% 2004/1971 g.
0.000.100.200.300.400.500.600.700.80
M
a
k
e
d
o
n
i
j
a
A
l
b
a
n
i
j
a
B
u
g
a
r
i
j
a
H
r
v
a
t
s
k
a
S
l
o
v
e
n
i
j
a
S
r
b
i
j
a
i
C
r
n
a
G
o
r
a
R
o
m
a
n
i
j
a
A
v
s
t
r
i
j
a
[
v
a
j
c
a
r
i
j
a
1995
2003
-
6Komparativna analiza spored indikatorot za `ivotenstandard na naselenieto
Potro{uva~ka na vkupna energija i na el. energija po `itel i BDP (PPP) po `itel, vo 2001 g.
- Spored ovie indikatori RM zaostanuva zad razvienite zemji i ostanatite analizirani zemji vo tranzicija- Sepak zabele`itelen e odreden trend na porast (2.821 kWh el. energija po `itel vo 2004 g., nasproti 2.813 vo 1998 g.)
010002000300040005000600070008000
M
a
k
e
d
o
n
i
j
a
A
l
b
a
n
i
j
a
B
u
g
a
r
i
j
a
H
r
v
a
t
s
k
a
S
l
o
v
e
n
i
j
a
^
e
{
k
a
S
l
o
v
a
~
k
a
P
o
l
s
k
a
R
o
m
a
n
i
j
a
A
v
s
t
r
i
j
a
[
v
a
j
c
a
r
i
j
a
05000100001500020000250003000035000
potro{uva~ka na energija po `itel (leva skala)potro{uva~ka na elektri~na energija po `itel (leva skala)BDP PPP/* po `itel (desna skala)
-Porazvieniteekonomii so povisok`ivoten standard na naselenieto imaatpogolemapotro{uva~ka na energija po `itel
-
7- Dominantni izvori na energija vo RM i vo 2004 g. se jaglenot i naftata (so u~estva od 50% i 31%, soodvetno), a od ostanatiteenergenti ogrevnoto drvo (u~estvo od 6%)
Komparativna analiza spored vidot na energetskiteresursi
Struktura na potro{uva~ka na energija po izvori na energijavo 2001 g., vo %
- Vo svetski ramkizabele`itelen e trend na namalenapotro{uva~ka na naftai nafteni derivati, jaglen i hidroenergija,a zgolemenapotro{uva~ka na priroden gas, nuklearna energija i na energija od obnovliviizvori
57
9
34
10 21
51 51
24
62
2212 1
31
6422
51 37
2520
17
23
29 4350
3
0
14
29
13
1219
33
12
36 23
9
0
0 26
0
20
0 9
24
04
0
25
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
M
a
k
e
d
o
n
i
j
a
A
l
b
a
n
i
j
a
B
u
g
a
r
i
j
a
H
r
v
a
t
s
k
a
S
l
o
v
e
n
i
j
a
S
r
b
i
j
a
i
C
r
n
a
G
o
r
a
^
e
{
k
a
S
l
o
v
a
~
k
a
P
o
l
s
k
a
R
o
m
a
n
i
j
a
A
v
s
t
r
i
j
a
[
v
a
j
c
a
r
i
j
a
jaglen nafta priroden gas nuklearna energijahidroenergija biomasi biogasovi geotermalna energijason~eva energija energija od veter
-
8- Vo RM vo 2004 g. u~estvoto na industrijata iznesuva 29%
Komparativna analiza spored potro{uva~kata posektori
Struktura na potro{uva~ka na energija po sektorivo 2001 g., vo %
- Kaj razvieniteekonomiizabele`itelen e trend na namalenapotro{uva~ka na energija voindustrijata,a zgolemenapotro{uva~ka vouslu`nitedejnosti
32
17
46
31 3137 39 36 32
42
26 2132
22
33
18
23 2820 18
1214
15
2423
19
8
5 8
9 12 13 14 95
9 169
3118 20 27 24
32
23 26 32 30 2827 28
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Makedonija Albanija Bugarija Hrvatska Slovenija Srbija i CrnaGora
^e{ka Slova~ka Polska Romanija Avstrija [vajcarija Evropa,vkupno
industrija paten soobra}aj ostanat soobra}aj zemjodelstvo komercijalni i javni uslugi doma}instva ostanato
-
9Karakteristiki na potro{uva~kata na energija vo Republika Makedonija
-
10
* proekcija za 2006 godina
-Porast na potro{uva~kata na energija(od 9,6%, 2006/2003)
- Porast na uvoznatakomponenta na potro{uva~kata na energija
36.0
38.0
40.0
42.0
44.0
46.0
2003 2004 2005 2006
105.0
110.0
115.0
120.0
125.0
uvozna komponeta na potr. na energija, vo % (leva skala)
bruto potro{uva~ka na energija, vo koli~ini (desna skala)
-
11
-Dominantno u~estvo najaglenot, naftenitederivati i elektri~nataenergija (prose~no u~estvood 88,4%)
- 100% uvozna zavisnost kajsurovata nafta, prirodniot gas i koksot
- Porast na u~estvoto na elektri~nata energija (od23,8% vo 2003 g. na 26,4% vo 2006 g.) i nezna~itelnipromeni kaj ostanatiteenergenti
* prose~no u~estvo vo periodot 2003-2006 g.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
21,3%
u~estvo vo vkupna potro{uva~ka na energija
uvozna komponenta
el. energija 25%
jaglen 33,8%
koks 2,8%
nafteni derivati 29,5%
priroden gas 2,2%
geotermalna voda 0,2%
ogrevno drvo 6,3%
0%
1,6%
100%
21,1%
100%0%
-
12
Potro{uva~kata na energija po dejnosti i vidovi energenti, vo 2004 g.
28.8
99.5
50.9
50.933.8
0%
20%
40%
60%
80%
100%
industrija doma}instva soobra}aj ostanato
jaglen priroden gasnafta i nafteni derivati biomasiel. energija geotermalna energijatoplinska energija
31.7
29.7
17.1
-
13
Potro{uva~ka na energija vo industrijata
ostanato28%
industrija za
`elezo i ~elik72%
industrija za grad.
mat., staklo i
keramika65%
ostanato35%
Najgolem potro{uva~ na elektri~na energija
(vo % od potro{uva~kata na el. energija vo industrijata)
Najgolem potro{uva~ na nafta i nafteni derivati
(vo % od potro{uva~kata na naftai naf.derivati vo industrijata)
-
14
2. Vlijanie na porastot na cenite na energentitevrz bilansot na pla}awa vo Republika
Makedonija
-
15
9 Karakteristiki na uvozot na energija- Trend na porast na uvozot na energija
- Dominantno u~estvona naftata, naftenitederivati i el. energijavo uvozot, ~ij pridonesvo porastot na uvozotvo devette meseci od2006 g. iznesuva 21% (68% vo 2005 g.)* proekcija za 2006 godina
Visokata uvozna zavisnost na potro{uva~kata na energija vo RM pretstavuva zna~aen eksteren faktor, koj ima soodvetni negativni implikacii vrz bilansot na pla}awa
320499
617
288
0
1000
2000
3000
4000
5000
2003 2004 2005 2006uvoz na energija, vo mil. evravkupen uvoz na stoki, vo mil. evra
u
~
e
s
t
v
o
1
4
,
1
%
u
~
e
s
t
v
o
1
3
,
6
%
u
~
e
s
t
v
o
1
9
,
2
%
u
~
e
s
t
v
o
2
0
,
2
%
-
16
9 Zna~itelen porast na uvoznite ceni na naftata, naftenitederivati i na el. energija vo I-IX 2006/I-IX 2005 g. od 29%, 36% i 27%, soodvetno, koj glavno go determinira porastotna uvozot na energija
* Fakti~ka cena po koja e realiziran uvozot, za kg. nafta i nafteni derivati, i za MWh el. energija
Karakteristiki na uvozot na nafta, nafteni derivati i elektri~na energija
25.0
30.0
35.0
40.0
45.0
2003 2004 2005 I-IX.20060.10
0.20
0.30
0.40
0.50
0.60
0.70
elektri~na energija (desna slkala)surova nafta (leva skala)nafteni derivati (leva skala)
-
17
Procenet efekt od porast na cenite na naftata i derivatite
Simulacija: realizirani koli~inivo periodot I-IX 2006 g. po ceni od istiotperiod od 2004 g.
Procenet efekt:Uvozot bi bil pomal za159 mil. evraIzvozot bi bil pomal za74 mil. evraTrgovskiot deficit bi bil pomal za 85 mil. evra
119
-214-129
333
174
45
-300
-200
-100
0
100
200
300
400
500
trgovski deficit, nafta i derivatiizvoz na nafteni derivatiuvoz na nafta i derivati
realizirano simulacija
-
18
- Porast na uvozot na energija vo 2006 g. i 2007 g. od 24% i 11%, soodvetno
- Porast na izvozot na energija vo 2006 g. od 28%, a vo 2007 g. na nivoto od 2006 g.
- Porast na trgovskiotdeficit od razmenata na energija vo 2006 g. i 2007 g. od 22% i 16%, soodvetno
- Porast na u~estvoto voBDP (vo 2006 g.i 2007 g.za 1,1 i 0,7 procentni poeni, soodvetno)
* Izgotvena na po~etokot na noemvri 2006 g.
Proekcija na izvozot i uvozot na energijaza Kv.4. 2006 g. i za 2007 g.*(vo % od BDP)
5.5% 5.9%8.0%
9.1% 9.8%
4%
9%
14%
19%
2003 2004 2005 2006 2007trgovski deficit, energijatrgovski deficit, vkupnotrgovski deficit, bez enegrija
Zgolemeniot deficit vo razmenata na energijapridonesuva za prodlabo~uvawe na deficitotvo tekovnata smetka od bilansot na pla}awa- pridones: 67% vo 2006 g. i 43% vo 2007 g.
-
19
3. Vlijanie na porastot na cenite na energentitevrz inflacijata vo Republika Makedonija
-
20
Vo strukturata na inflaciskiot indeks se izdvojuvaat tri komponenti koi soglasno so nivniot pridones go determiniraatdvi`eweto na inflacijata:
- Ishrana (dominanatna kategorija)
- Domuvawe
- Soobra}ajni sredstva i uslugi
Pridones na oddelnite komponenti na inflacijata vo vkupnata godi{na inflacija
- 6
- 4
- 2
0
2
4
6
8
1 0
9
8
/
1
9
8
/
3
9
9
/
1
9
9
/
3
0
0
/
1
0
0
/
3
0
1
/
1
0
1
/
3
0
2
/
1
0
2
/
3
0
3
/
1
0
3
/
3
0
4
/
1
0
4
/
3
0
5
/
1
0
5
/
3
0
6
/
1
S o o b r a } a jn i s r e d s t v a i u s l u g i O s t a n a t o
I s h r a n a D o m u v a w e
V k u p n a i n f l a c i ja
-
21
9 U~estvoto na cenite na energijata vo inflaciskiotindeks e relativno malo (10,9%), od koi:9 8,3% se odnesuvaat na cvrsti goriva, nafta i gas za
doma}instva i elektri~na energija za doma}instvata(opfateni vo kategorijata domuvawe)
9 2,6% se odnesuvaat na te~ni goriva-nafteni derivati(opfateni vo kategorijata soobra}ajni sredstva i uslugi)
9 Elektri~nata energija za doma}instvata ima najgolemou~estvo (6,2%), ~ii ceni se administrativnoregulirani i nepromeneti vo periodot od juli 2003 g. do avgust 2006 g.
-
22
9 Cenite na naftenite derivati na doma{niot pazar gisledat dvi`ewata na svetskite ceni (redovno dvonedelnousoglasuvawe na rafineriskite i maloproda`nite ceni od1999 g. navamu)
Dvi`ewe na doma{nite ceni na naftenite derivati (denari za litar) i
svetskite ceni na naftata (SAD dolari za barel)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
S ve t ski c e ni na na f t a (US D z a ba re l)
0,00
10,00
20,00
30,00
40,00
50,00
60,00
70,00
80,00
nafta za do ma}ins tvo Mo to ren b enzin ,86 okMotoren benzin, 9 8 o k Bezo loven b enzin ,BMB 95Plinsko mas lo D-2 LPG p lin za ko li
-
23
9 Povrzanosta na doma{nite so svetskite ceni se sogleduva i vodvi`eweto na indeksot na ceni naproizvoditelina industriskiproizvodi vo RM
(indeksi, period/ist period od prethodna godina)
70
8090
100
110120
130
140150
160
I
.
2
0
0
4
I
I
I
V
V
I
I
I
X
X
I
I
.
2
0
0
5
I
I
I
V
V
I
I
I
X
X
I
I
.
2
0
0
6
I
I
I
V
V
I
I
I
X
Ceni naproizvoditeli naindustriskiproizvodi
Ceni naproizvoditeli naenergija
Ceni naproizvoditeli nanafteni derivati
-
24
9 Cenite na naftenite derivati vo Republika Makedonija imaatrelativno malo u~estvo vo presmetkata na inflaciskiot indeks (samo 2,9%), poradi {to nivniot efekt vrz inflacijata se relativizira, vo zavisnost od dvi`eweto na ostanatitekategorii
9 Vo 2006 g., efektot od povisokite ceni na naftenite derivati vrz inflacijata e pozabele`itelen:9 pridones vo porastot na inflacijata od 12% zaklu~no so
oktomvri
9 Zgolemuvaweto na cenata na elektri~nata energija zadoma}instvata od 9,14% vo septemvri 2006 g., determinira samo3,5% od prose~nata inflacija ostvarena zaklu~no so oktomvri2006 g.
-
25
Zna~itelno pogolem del od prose~nata stapka na inflacija koja iznesuva 3,2%zaklu~no so oktomvri 2006 g. se dol`i na povisokite ceni na cigarite zaradi zgolemenata akciza i drugite dava~ki i na povisokite ceni na ishranata
Tutunski proizvodi 38,8
Proizvodi za ishrana 25,3
Goriva 11,7
Sredstva za obrazovanie 8,4
Ostanato 15,8
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Determinantni na inflacijata januari-oktomvri 2006 g.
(pridones vo %)
-
26
Temi za diskusija na ovaa rabotilnica:
Dali postojat indikacii za seriozni distorzii voenergetskiot sektor na R. Makedonija?
Dali i kako se implementira strategijata za razvoj na energetskiot sektor vo R. Makedonija?
Kakvi aktivnosti se prevzemaat vo funkcija na pogolema za{teda na energija?
Koi se perspektivite za supstitucija na uvozniteenergenti i zgolemena upotreba na obnovlivi izvori na energija?