Wat sê

se oor depressie?

PROFESSIONELE HULP VIR

DEPRESSIE & ANGS webtuistes | kontaknommers | e-posadresse

2

“Depressie

is ’n ernstige en algemene mediese toestand (’n siekte van die brein) met groot impak op persoonlike vlak. Suid-Afrika se grondwet … mense wat teen depressie veg, het die reg op re-spek en toepaslike en doeltreffende behandeling.

Ontsnap van depressie (prof Piet Oosthuizen)

#puppet-projek

Meer en meer mense word vandag met depressie gediagnoseer, meer mense oorweeg selfdood en dis mense wat ons ken. Ek is nie ‘n sielkundige of depressie-ekspert nie, maar ek baklei al vir 30 jaar teen die siekte. Met sukses. Dit is my behoefte om ander wat elke dag teen die siekte baklei met hierdie projek te ondersteun, die stigma nek om te draai en vir depressievegters te sê: “Práát oor jou siekte. Om depressie te hê, is nié ‘n skande nie!”

Die doel van hierdie projek is dat jy

die siekte (depressie) en

die gedrag van familie/vriende (ook jou eie) met depressie beter kan verstaan. Die #puppet-gids is nie die resultaat van ‘n kliniese navorsingsprojek nie. Die inhoud is saamgestel uit inligting wat deur kundiges op die gebied van depressie verskaf is. My waardering daarvoor aan

Prof Piet Oosthuizen (Psigiater)

Prof Lizette Rabe (Ithemba-stigting)

Me. Janine Roos (Hoof: Mental Health Information Centre, Universiteit Stellenbosch)

Me. Liezl Wilckens (Sielkundige) Mense wat vermoed hulle is depressief, móét deur ‘n sielkundige of huisdokter geëvalueer word om met sekerheid te kan sê dat hulle wel depressie het. ‘n Evaluasie kan nie op grond van hierdie gids al-leen gemaak word nie. Depressie is nie ’n doodsvonnis nie. Met die regte behandeling kán ’n depressievegter se lewens-kwaliteit verbeter. Mag jy hierdie gids waardevol vind.

Johan Laten johan@kruispad.com

3

Depressie worry nie of jy beroemd of onbekend is nie ...

jy? iemand

wat jy

ken?

4

‘Life is difficult’

* mense na

aan ons gaan dood

* die pressure om te

presteer, raak net

te veel

* ons het nie genoeg

geld vir kos nie

* ek is alleen

* ons verhoudings &

planne werk nie

altyd uit nie

Pierre het met sy long board teen die spoed van wit lig teen die bult

afgejaag. Hy het sy balans verloor en geval. Sy kop het hard

teen die teer geklap en die vel van sy een arm afgeskraap. Hy

het gegil van die verskriklike pyn. Op daardie oomblik un-

bearable. En toe is Pierre ... lights out!

Jacques se pyn is meer as net

unbearable ...

Hy is al vir langer as 2 weke

baie sad, permanent moeg,

moedeloos. Hy kan niks

daaraan doen nie en dit raak

nie beter nie. Hy kan nie

meer op sy eie met die pyn

deal nie.

Hy het dringend hulp nodig.

5

Jacques

se gevoelens is alledaags,

natuurlik & niks buitengewoon

nie.

Maar ... sy battle van

14 dae + met hierdie

intense emosies hou te lank aan.

Jacques sal deur ‘n sielkundige

geëvalueer moet word om vas te

stel of hy ’n depressief is.

6

SIMPTOME

minder/geen belangstelling

in aktiwiteite wat ek love

vergeet om goed te doen

voel nutteloos en skuldig oor

alles is die meeste van die tyd

op my eie

Eet te veel of te min

Slaap te veel of te

min

Is meeste van die

tyd moeg en het

baie min energie

baie afwesig uit die skool

kan nie op skoolwerk konsentreer

moeilik om besluite te neem

Dink baie aan die dood en om ’n einde aan my lewe te maak.

Ek is hartseer ... 24/7

Voel dikwels geïrriteerd

of kwaad

Baie gespanne en

bekommerd oor alles

Huil baie

7

Staan op en doen iets wanneer jou emosies en die simptome van depressie jou lewe begin beheer en later selfs

oorneem. Dit gaan nie van-self weg nie. Wanneer ’n

depressievegter nie hulp kry om

hierdie simptome te hanteer of beter te manage

nie, kan dit lei tot selfdood.

8

“It’s important to

remember that no

one sign means that

there is a problem.

It’s important to exam-

ine the nature, intensi-

ty, severity and dura-

tion of a problem.”

Distimiese

depressie

Die pasiënt moet twee of

meer van die volgende

simptome hê:

1. Swak of oormatige

eetlus

2. Slaaploosheid of

oormatige lomerigheid

3. Lae energievlakke en

moegheid

4. Swak selfbeeld

5. Kan nie konsentreer of

besluite neem nie

6. Gevoel van hopeloosheid

***

“Elke silwer randjie het ’n donker wolk.”

1 Major (ernstige) depressie

Simptome (bladsy 6) moet minstens 14 dae lank

aanwesig wees om dit as ’n major depressiewe episode

aan te dui. Die siekte kom in herhalende episodes voor, amper soos asma-aanvalle.

2 Distimiese depressie

Net sommige (sien kassie) van die depressiesimp-

tome is oor ’n lang tydperk aanwesig. Dis nie so erg soos

die “ernstige” depressie nie, maar dit kan vir ten minste 1 tot 2 jaar aanhou sonder dat die persoon beter voel.

Die nuwe “normaal” … die toestand is nie so erg dat die persoon se lewe heeltemal uitmekaar val nie en baie mense leef daarmee saam. Hulle dink “dis maar hoe die lewe is”.

Soorte depressie

9

Drank & dwelms

help nie om ’n de-

pressievegter beter te laat voel nie. Wanneer dit oor ’n lang tyd misbruik word, kan dit tot depressie lei.

kokaïen | tik | dagga | mandrax

Al hierdie middels is uiters gevaarlik vir men-se met depressie. Die middels het ’n invloed op die biochemie van die brein en kan ’n episode van depressie begin.

dwelms vs antidepressante

Die kans is baie klein dat jou antidepressant reg sal werk as jy oormatig drink of dwelmmiddels misbruik.

Susan is in ons klas. Sy kerm en kla oor alles. Alles is altyd verkeerd. Wanneer ons pouses buite sit, sit sy eenkant. Wanneer ons haar vra wat fout is, sê sy niks. Sy’s fine. Alles is altyd fine of OK. Sy’s altyd so op haar eie. Ons het al moed opgegee en nooi haar nie meer saam wanneer ons uitgaan nie, want sy’s gedurig moeg. Sy is deel van die top 10 en speel baie goed hokkie, maar Susan sê sy kan niks reg doen nie. Ons pelle sien nie meer kans om met haar te sukkel nie. Party dae is alles awesome, maar net die volgende oomblik is sy weer op mute. Ughh, ek wil die girl sommer met ’n besem bykom! Mitzi sê sy’s seker Susan gebruik drugs of iets. As ‘n mens haar mooi in die gesig kyk, dan kan dit waar wees … ag, ek weet ook nie.

Susan van Breda

“Met die beskrywing wat haar maats van Susan

gee, wil dit voorkom of haar uitdaging distimiese

depressie is. ’n Sielkundige of huisdokter moet

haar evalueer. Indien dit die geval is, kan sy tera-

pie en die gebruik van medikasie oorweeg om haar

lewenskwaliteit te verbeter.”

Louise du Preez (kliniese sielkundige)

10

2 OORERWING

’n Mens erf die helfte van jou gene van jou ma en die ander helfte van jou pa. Die risiko van depressie word bepaal deur die kombinasie van jou gene en hoe dit by mekaar inpas. Dit is

eerder ’n verskeidenheid gene wat elkeen ’n bietjie tot die risiko bydra. Wanneer jy ’n depressieveg-ter is, kan jy ongelukkig niks hieraan doen nie.

3 OMGEWINGSFAKTORE Wanneer daar in verband met depressie na “stres” verwys word, sal die meeste van ons dink aan emosionele stres, eksamenstres en groepsdruk. Dit is belangrik, maar dis belangriker om

te weet dat ‘n mens ook kan stres as gevolg van beserings, operasies, ernstige siektes, aanhoudende fisiek uitdagende omstandighede en (dwelm)middels.

GENE … dit bepaal ons kans op depressie, maar dis

nie noodwendig die “oorsaak” daarvan nie.

Gewoonlik is dit omgewingsfaktore wat

veroorsaak dat die persoon depressief raak.

1 NEURO-OORDRAERS

dra met behulp van neuro-oordragstowwe die boodskap tussen die neurone (senuweeselle) oor. Probleme kan met die chemiese oordrag van die boodskappe van een neuron na ’n ander

ontstaan. Die boodskap is dus “onvolledig” of “verkeerd”. As die neuron ’n verkeerde boodskap ontvang, stuur hy op sy beurt ’n verkeerde boodskap aan, totdat die hele sisteem naderhand wanfunksioneer. Wanneer daar ’n probleem met een of meer van hierdie boodskappers is, kan dit aanleiding tot depressie gee.

Wat veroorsaak depressie?

11

1. Emosioneel Tieners is gewoonlik emosioneel (dikwels a.g.v. hormonale verandering). Dit is nor-maal wanneer tieners hartseer, angstig, gefrustreerd en nie in beheer voel nie.

2. Moody Dit is dus nie maklik om agter te kom of hulle gedrag net tiener moods of regtig depressie is nie.

3. Abnormaal ‘n Tiener se gedrag is abnormaal wanneer hy/sy die simptome van depressie (bl. 6) ervaar en dit nie vanself beter raak nie.

4. Evalueer Wanneer hierdie gevoelens vir ‘n lang tyd aanhou, moet hulle dit ernstig oorweeg om deur ‘n sielkundige of huisdokter geëvalueer te word – die probleem is moontlik baie erger as net ‘n moody tiener.

Tieners: moody of regtig depressief?

Jy kan depressie ontwikkel wanneer jy

’n ouer aan die dood afstaan geboelie word fisiek, seksueel of emosio-

neel mishandel word deel is van gesinsgeweld ouers het wat self depressief

is of drugs misbruik ’n familiegeskiedenis van de-

pressie het

Probleem ...

Dylan se simptome is nie net eie aan depressie nie – daar is baie tieners met gedragsprobleme, wat dwelms misbruik en swak presteer op skool as gevolg van goed wat met hulle gebeur het en wat nie depressief is nie.

doen al slegter in sy skoolwerk moan oor alles is heeltyd moeg het skielik allerhande gedragsprobleme

DYLAN ...

12

Simptome hartkloppings

droë mond ongemak op maag prikkels in ledemate

oormatige sweet lighoofdig

Paniek- aanvalle

gebeur skielik, voel jy verloor be-

heer oor jouself,

of jy mal word of

selfs doodgaan.

Waar?

besige malls & plekke waar hulp

nie maklik beskikbaar is nie

(vliegtuie, snelweë)

Wanneer?

ontmoet vreemdes praat voor mense

onbekende omgewing

Andreas het ‘n prank call gemaak: “Teen 12:40 is daar chaos in julle skool. Be warned.” Iemand het vermoed dit was Andreas en het sy naam vir die graadhoof gegee. Andreas sit en wag nou voor die hoof se kantoor. Hy weet hy is in ernstige moeilikheid, hy

weet net nie hóé ernstig nie. Dis angs!!

Lisa

is verskriklik moeg en baie angstig oor toetspunte wat sy dink swak gaan wees, bang dat sy nie ‘n date vir die matriekafskeid sal kry nie en dat sy haar driver’s toets sal dop. Daarom is sy áltyd besig met iets. Sy kan nie stilsit nie. Dit maak haar nog moeër.

Angs is soms ‘n voorloper of vroeë simptoom van depressie. ‘n Mens kan terselfdertyd angstig en depressief wees. Angstige

mense bekommer hulle oor dinge wat waarskynlik nooit sal gebeur nie. Hulle vererger in hul gedagtes die moont-

like negatiewe uitkoms van enige saak.

Angs

13

take charge

& klap angs vir ‘n vat time out

luister na musiek

mediteer

kry ‘n massering

kry genoeg slaap

haal stadig asem

tel stadig tot by 10

& herhaal

doen net jou bes, nie-

mand is perfek nie

sien die groter prentjie

raak, moenie net op

een klein dingetjie

fokus nie

lag! hard en dikwels

beperk alkohol- & kaffeïeninname: dit dra by tot angstigheid en paniekaanvalle

doen ontspannings-

oefeninge

eet gebalanseerde etes,

moenie maaltye oorslaan

nie

aanvaar jy kan nie alles be-

heer nie

“ Haal asem. Dit reguleer jou hartklop, werk paniekaanvalle teen,

help om in sport te presteer. Vir baie mense is asemhaal ‘n leef-

wyse: tydens fisieke inspanning, in tye van hartseer, wanneer

hulle gespanne en paniekerig is. Dis beskikbaar, doeltreffend en

verniet. Dis my redding en my raad en my gunsteling-sêding:

Haal asem. Nataniël

14

1 Haal asem en kalmeer

asem stadig in deur jou neus

hou vir 3 tellings

asem stadig uit en ontspan die spiere in jou gesig, kakebeen,

skouers en maag

oefen die tegniek 10 keer ‘n dag vir ‘n paar weke

2 Tel en kalmeer

sit gemaklik

maak toe jou oë en haal diep asem

asem die lug uit terwyl jy in jou gedagtes “ontspan” sê

haal 10 keer na mekaar diep en gemaklik asem: begin by 10

fokus elke keer wanneer jy asemhaal op enige spanning in bv.

jou kakebeen, skouers of maag; trek die spesifieke spier(e)

styf saam, hou dit vir ’n paar tellings en ontspan

maak jou oë oop wanneer jy by 1 kom

15

Kan depressie behandel

word?

Ja ... Dit word behandel met medikasie en

korttermyn, doelge-rigte terapiesessies met ’n sielkundige.

“No matter how

hopeless things may feel today, people can get

better with treat-ment - and most

do.”

(www.psychcentral.com)

* * *

Gebruik medikasie wat vir jou voorgeskryf is, verantwoordelik. Dit

kan die lewe wat

depressie van jou

gesteel het, aan jou teruggee.

Praat wanneer jy, of iemand naby aan jou, depressiesimptome ervaar.

Die behandeling van depressie

is nie straight forward nie. Dis nie net pille sluk nie. ’n Kombinasie

van medikasie en terapiesessies is beter vir die pasiënt:

antidepressante: behandel die simptome

terapiesessies: help identifiseer die oorsaak van die simptome

1 Medikasie

Slegs mediese dokters en psigiaters kan die medikasie voor-

skryf. Die behandeling fokus altyd op die individu. Antide-

pressante is nie “lekkervoel-pille” wat jou “gelukkig” maak nie.

Jy alleen bepaal jou geluk.

2 Antidepressante

help om normale emosies te ervaar

is nie verslawend nie

vat dae tot weke voordat dit begin werk

bring aan die begin min verandering

het almal newe-effekte

3 Voorgeskrewe medikasie

Praat eers met jou dokter voordat jy ophou om die medi-

kasie te gebruik of die dosis daarvan te verander.

Medikasie

16

Terapie

1 Jou afspraak by die sielkundige

Die sielkundige kan nie beheer van jou gedagtes oorneem nie. Dis nie ’n

manier om jou dinge te laat doen of sê wat jy nie wil nie. Jy besluit self watter

inligting jy met die sielkundige gaan deel en bespreek.

2 Gesprekke met die sielkundige sal jou help om jou

manier van dinge doen, beter te verstaan

eie gedrag te verander

verhoudings te verbeter

angs en/of depressie te verlig

3 Wat sal dit help om met ’n sielkundige te gaan praat?

Jy sal uitvind hoekom jy depressief is en wat dit veroorsaak.

Hy/sy sal voorstelle maak oor dit wat jy kan doen om jou depressie beter te

hanteer.

Jy sal leiding kry om ‘n plan van aksie saam te stel wat jy kan hanteer om

die depressie beter te hanteer/bestuur.

Terapie is nie ’n quick fix nie.

geduld + tyd = verbetering

Dis jóú journey … hou aan baklei!

17

Dis jou verant-woordelikheid om

iets te doen indien jy ‘n depressievegter is.

Depressie is ’n siekte net soos kanker, asma

of diabetes.

Erken jy het die siekte.

Praat daaroor.

Dis nie jou skuld dat jy depressie het nie, maar

dis jou probleem. Wanneer jy iets

konstruktief doen om die depressie beter te bestuur, kan jy

hulp kry en so jou

lewenskwaliteit

verbeter.

***

Screen time Die báie ure (4 uur of

meer) wat kinders daagliks TV kyk en op hulle selfone en reke-naars spandeer, word verbind met depressie

en angs. (Public Health England)

On your marks ...

1 OEFEN

As jy die depressie beter wil beheer en so jou lewenskwaliteit wil

verbeter, moet jy minstens 3, maar verkieslik 4 of 5 keer per

week oefening kry. Doen oefening waarvan jý hou! Kry vir jou ‘n

training partner. Dit sal jou help om gemotiveerd te bly.

oefen vir ten minste 30 minute op ‘n keer: draf, stap, ry fiets, dans

stel daaglikse doelwitte wat jy kan hanteer: loop elke dag vir 30 mi-

nute en moenie wag vir die naweek en dan ure aaneen probeer loop

nie

moenie die Comrades probeer hardloop wanneer jy met ‘n oefen-

program begin nie - vermeerder bv. die afstand geleidelik

luister na jou favourite musiek wanneer jy oefen … lekker hard!

2 SLAAP

As jy sukkel om te slaap, probeer die volgende:

probeer om elke dag op dieselfde tyd te gaan slaap en op te staan

moenie in die dag slaap nie

as jy nie aan die slaap kan raak nie, staan op en gaan doen iets

anders

sorg dat die temperatuur in jou kamer gemaklik is

hou jou kamer donker

gebruik jou bed net om op te slaap

moenie saans te laat eet of honger gaan slaap nie

moenie koffie en alkohol kort voor slapenstyd drink nie

verminder screen time voor slaaptyd

18

Vitamien B-12 & foliensuur Foliensuur: blaargroente en boontjies Vitamien B-12: vleis, vis, suiwelprodukte Foliensuur en Vitamien B-12: eiers, spinasie, salm

3 EET

Die kos wat ons eet, kan ook help wanneer ons teen die depressie baklei. Die volgende inligting is bloot voorbeelde van kossoorte wat in jou dieet oorweeg kan word.

Selenium Volgraan bv. hawermout, bruinrys Brasiliaanse neute, seekos bv. mossels, oesters

Vis (omega 3)

Salm, tuna

Vrugte en groente Vitamien C: aarbeie, bloubessies Beta-karoteen: wortels Vitamien E: neute, sade, koringkiem Begin jou dag gesond met ‘n heerlike smoothie!

Vitamien D Gaan sit in die son, dis ryk aan vitamien D! kaas, eiergele “What’s for breakfast?” ‘n Omelet wat jou mond laat water!

Chocolate “What’s for dessert?!” Yummy donker sjokolade … (donker sjokolade het ‘n uitwerking op die endorfiene wat feel good hormone in die brein vrystel)

19

Help jouself

1 Een dag op ’n slag

Stel vir jouself doelwitte wat jy kan hanteer en realisties is. Beloon jouself wanneer jy

jou doelwitte bereik.

2 Bou aan ’n support netwerk

Maak staat op die ondersteuning van vriende/familie, al is jy te moeg om te praat

of voel jy skaam oor jou siekte of skuldig omdat jy jou vriende afskeep.

Dis nie ’n teken van weakness nie en jy’s nie ’n las vir ander nie.

Praat met iemand persoonlik. Dit sal baie meer help as om met Whatsapp-

boodskappe, Facebook of selfoonoproepe oor jou siekte te praat.

Die persoon met wie jy praat, hoef nie jou probleme op te los nie. Hy/sy moet ie-mand wees wat met aandag na jou luister en jou nie sal judge nie.

3 Kuier saam met vriende, al voel jy nie lus daarvoor nie. Wanneer ’n mens tussen

ander mense is, sal jy minder depressief voel.

4 Sluit aan by ’n ondersteuningsgroep vir depressie.

Hulle verstaan presies hoe jy voel. Julle kan mekaar aanmoedig, ervarings met mekaar deel en waardevolle raad kry om die siekte beter te hanteer.

5 Delete jou negatiewe gedagtes Niemand kan sommer “begin om positief te dink nie”, wees minder krities op jouself en daag jouself uit om minder op die negatiewe gedagtes te fokus. Fokus eerder op alles wat reg verloop, as op die een ding wat verkeerd verloop het. Hou op veralgemeen – “Ek kan niks reg doen nie.” Fokus net op goed wat jy moet en nie moet doen nie.

20

6 Maak jou eie wellness toolbox vir ‘n quick mood boost

(Probeer om elke dag ’n paar van die goed te doen, al voel jy goed)

Doen ’n kort hiking trail

Skryf neer hoekom jy van jouself hou.

Lees ’n goeie boek, gaan slaan gholfballe, lê en ontspan in die bad of ry op jou long board

Kyk ‘n komedie – fliek of TV-program en lag hard en uit jou maag uit!

Doen ’n paar klein takies – maak ’n back up van jou files op jou rekenaar

Gaan stap of speel met jou hond

Luister musiek en sing saam – hárd!

Doen iets wat jy nie beplan het nie

Wat van ‘n mani of ‘n pedi!?

7 Professionele hulp

Wanneer jy alles probeer het om jouself te help en jou depressie raak net erger, moet

jy professionele hulp kry. Doen dit vir jouself.

is nié ’n failure, ’n idioot of ’n loser nie. Ruk al hierdie labels af

wat jy op jouself geplak het!

Glo in jouself. Jy is uniek!

21

Ek blý depressief ...

Wat is die moontlike redes?

Is die diagnose korrek?

Neem jy die medikasie reg?

Gebruik jy die regte dosis?

Gebruik jy die medikasie al lank genoeg?

Gebruik jy ander medikasie wat die antidepressant se werking benadeel of die depressie

aan die gang hou?

Middelmisbruik soos alkohol en ander (dwelm)middels

Is daar leefstylfaktore wat die siekte in stand hou: Slaap jy genoeg? Oefen jy gereeld? Raak

die druk om te presteer dalk te veel?

back to the drawing board ...

Jy en jou huisdokter/sielkundige moet weer na jóú groter prentjie kyk wanneer die de-

pressie nie beter raak nie sodat jou behandeling (medikasie en terapie) aangepas kan word.

22

Jou ouers is bekommerd

oor jou. Praat met hulle

wanneer jy depressief is of on-

seker is of jy wel depressie het.

***

Hulle sê sulke random goed (wat my só kan

irriteer) om uit te vind wat aangaan:

“Ek kom agter jy gaan nie meer saam met JP

hulle uit nie.” “Jy ignoreer ook al jou

selfoonoproepe.” “Jy eet al minder.”

***

Moenie sê dis “niks” nie.

Praat. Wees eerlik. Sê vir hulle hoekom jy so

optree. Hulle is nie net nuuskierig nie.

Hulle wíl jou

help & ondersteun.

Ek ken ‘n depressievegter

Wanneer jy met met ’n depressievegter praat ...

1 Praat en luister

Dit sal nie iemand se depressie gesond maak nie, maar dit kan (al is dit tydelik) verligting bring en die persoon sake in

perspektief help sien.

Praat met die bedrukte persoon oor sy depressie en luister na sy storie.

Moenie die persoon onderbreek nie.

Vermy sarkasme, persoonlike aanvalle en woorde soos “altyd”, “nooit”.

Onthou: die raad wat jy gee, is nie die enigste antwoord/ oplossing nie.

Fokus op dit wat nóú gebeur, nie die verlede nie.

2 Die ondersteuner hoef nie al die antwoorde/oplossings te gee nie, luister en

moenie veroordeel nie.

sal soms kwaad en moedeloos word, dis normaal.

moet ook genoegsame support hê om in beheer van sy eie lewe te bly.

moet die siekte ken om die simptome van die siekte te help raaksien.

23

2 Plaas ‘n bietjie druk

(binne perke) op die persoon om uit te kom en veral fisiek aan die gang te kom, al is hy ongelooflik moeg, lusteloos en sonder dryfkrag.

3 Gaan stap

Die moegheid wat met depressie gepaard gaan, word nie beter van rus nie, maar sal verbeter wanneer jy aktief is.

4 Help met praktiese goed

soos skooltake, beplanning van ’n hersieningsrooster … enige iets wat vir die persoon soos ’n

berg lyk. Doen dinge sáám met die persoon. Moenie beheer oor sy lewe oorneem nie. Gee erken-ning vir dit wat die depressievegter regkry.

Dewald weet hy moet dokter toe gaan

om uit te vind of hy depressief

is. Hy is so pathetic … hy kan

nie eers self die spreekkamer

bel en ‘n afspraak maak nie.

Ek kerm nou al dae by hom

om die afspraak te maak.

Wat moet jy dan doen?

1 Aanmoediging ... dis al wat nodig is om iemand tot aksie te laat oorgaan. Soms is die persoon egter so deur sy depressie “verlam” dat iemand namens hom moet optree en die afspraak maak.

Iemand wat vir die eerste keer depressie ervaar, sal moontlik glad nie weet waar om hulp te gaan soek nie. Vra iemand wat al by ’n sielkundige of psigiater was om te help.

Om daar te wees vir iemand en bloot erkenning aan sy swaarkry

te gee, is dikwels nodiger as om voorstelle en oplossings te gee.

Dinge wat vir jou as vanselfsprekend lyk, is vir die siek persoon baie moeilik om te doen.

24

Wanneer iemand hom in ‘n ondraaglike

situasie bevind en hy geen uitkomkans daar-voor sien nie, voel dit

asof selfdood die

enigste moontlike

uitweg

uit sy huidige situasie

is. Dit kan die gevolg wees van ’n

depressiewe gemoed, fisieke pyn, armoede,

verliese, liggaamlike of emosionele

mishandeling.

***

Niémand kies om self-

doodgedagtes te hê nie.

***

Wanneer die persoon selfdoodgedagtes

erken, vind uit hoe

ernstig dit is:

1. Het hy al ’n plan en ’n datum?

2. Het hy toegang tot die instrument/voorwerp wat hy wil gebruik?

1 Jy vermoed iemand na aan jou wil sy eie lewe neem.

Moet nooit iemand ignoreer wat sê hy wil sy lewe beëindig en jou van sy gedagtes vertel nie.

Kry onmiddellik hulp.

Vorige selfdoodpogings … mense wie se selfdoodpogings al vantevore misluk het, kan dit beslis in die toekoms weer probeer doen.

Gedrag en persoonlikheid … dit verander in die tyd voordat hulle ’n selfdoodpoging aanwend: sommige sal ewe skielik on-verklaarbaar positief wees, asof hulle verlig is dat hulle die fina-le besluit geneem het.

Ander weer sal ál meer kanse vat en gevaarlike dinge aanpak in die hoop dat hulle “per ongeluk” sal sterf.

Besittings … die gevaarligte brand wanneer iemand met ern-stige depressie sy aardse besittings begin weggee.

2 Wat moet ek doen as ek vermoed iemand oorweeg selfdood?

1. Vra direk, luister sonder om te judge en moenie kritiseer nie.

2. Moenie die persoon se terapeut probeer wees nie.

3. Moenie belowe om sy selfdoodplanne geheim te hou nie.

4. As jy bekommerd is, roep ander se hulp in.

5. Probeer die persoon oorreed om professionele hulp by ’n

dokter, sielkundige of psigiater te kry.

!

25

SA Federation for Mental Health Adcock Ingram Depression and Anxiety Helpline

0800 70 80 90

Suicide Crisis Line

0800 567 567

SMS 31393

South African Depression and Anxiety Group

www.sadag.org

0800 21 22 23

Soek ’n ondersteuningsgroep naby jou

0800 21 22 23

Mental Health Information Centre

www.mentalhealthsa.org.za

Navrae: mhic@sun.ac.za

(021) 938 9229

Health24

www.health24.com/Medical/Depression

26

BRONNE

Boeke Ligdans. Jeanne Els, Lux Verbi.BM. 2008 Ontsnap van depressie. Prof Piet Oosthuizen, Tafelberg. 2007

Artikels

Geestesgesondheid. Die Burger, Gesond! 8, 22 Julie 2016

Webtuistes

www.mayoclinic.org/diseases-conditions/persistent-depressive-disorder www.asmfmh.org www.allaboutdepression.com www.psychcentral.com www.healthline.com www.teametiny.com/blog/6-foods-fight-depression www.adaa.org/tips-manage-anxiety-and-stress www.helpguide.org/articles/depression