Univerzitet Crne GoreFarmaceutski fakultet Podgorica

Dermatokozmetiki preparati za zatitu koe od sunca-seminarski rad-

Mentor: Doc dr Zorica Potpara Studenti: Sneana Mili 170/11Irena Bubanja 173/11 Aneta Baovi 176/11 Nevena Crnogorac 175/11Anela Perunii 148/10Elma Drekovi 106/09PredgovorJedan od najpotrebnijih izvora ivota na Zemlji je Sunce, koje svojom toplotom i energijom odrava ivot na naoj planeti. Izlaganje UV zraenju pozitivno utie na ljudski organizam aktivirajui zatitne mehanizme koe i uzrokujui konverziju provitamina, 7- dehidroholesterola u vitamin D3. Zatitni mehanizmi imaju ogranien kpacitet, pa prevelike doze Sunevog zraenja izazivaju negativne efekte koji naruavaju zdravlje organizma i utiu na lijep izgled koe. Zatita od Sunevog zraenja predstavlja problem na globalnom nivou za sve ive organizme na Zemlji.Potreba ljudi za prekomjernim izlaganjem UV zraenju navela je ljudsku populaciju na pronalaenje novih naina zatite od ove vrste zraenja, u vidu kozmetikih preparata koji se nanose na kou. U sastavu ovih preparata nalaze se fiziki i hemijski filtri koji apsorbuju UV zraenjePrilikom pisanja rada koristile smo se literaturom na srpskom i engleskom jeziku koja je dostupna na internetu, kako bismo prikupile podatke o dejstvu UV zraenja na kou i njenoj zatiti. Dale sam osvrt na dejstvo i nain upotrebe preparata koji kao aktivne sastojke sadre fizike ili hemijske UV filtere ili njihovu kombinaciju, opisale svojstva sastojaka i pribliile ulogu koju imaju u preparatima.Pisanje rada nam je pooglo da na zanimljiv nain proirimo svoje znanje o ovoj oblasti .Autorke

Sadraj

Uvod................................................................................................................................................41.Dejstvo UV zraenja na kou.......................................................................................................51.1.Efekti dejstva Uv zraenja na ive organizme..............................................................52.Zatita koe od UV zraenja.......................................................................................................62.1.UV osjetljivost i tipovi koe.........................................................................................72.2.Preparati za zatitu koe od UV zraenja...................................................................72.2.1.Zatitni faktor preparata za zatitu od UV zraenja(SPF-sun protection factor)........................................................................................................................................92.2.2.Zatitni filtri.............................................................................................102.2.3.Mineralni i hemijski UV Filteri koji se mogu nai u preparatima i njihova uloga102.2.4 Antisolarni preparati sa UV filterima za svakodnevnu njegu koe.132.2.5.Neeljena dejstva UV filtera i opravdanost njihove primjene u preparatima za svakodnevnu njegu132.2.6.Pravilna upotreba preparata za zatitu od UV zraenja15.

2.2.7.Kako odrediti koliko dugo preparat prua zatitu152.2.8. Primjer preparata za zatitu od sunca..163.Zakjluak...17

Literatura.18

Biografije studenata..19

Uvod

Veliki broj veoma ozbiljnih negativnih efekata sunca na kou neminovno nas upucuje na potrebu za stalnom zatitom. Zatita je potrebna ne samo kada se namjerno sunamo, na plai, naskijanju ili u prirodi, vec i tokom svakodnevnih aktivnosti, kao to su etnja, odlazak na posao itd.Postoji nekoliko naina da se zatitimo od tetnog djelovanja sunca: odjeom, preparatima za tzv. sistemsku fotozatitu ili preparatima za zatitu koe. Da bi zatita od sunca bila pouzdana, odjea mora da pokriva itavu povrinu tijela, da bude izraena od kvalitetnih, neprozirnih, gusto tkanih materijala, ali je to veoma teko podnositi na velikim vrucinama tokom ljeta. Poslijeviedecenijskog traganja do danas nije pronadena supstanca ili kombinacija supstanci koja bi bilau stanju da nakon oralnog uzimanja, sistemskim djelovanjem, sprijei tetno djelovanje sunevogzraenja na kou. Zbog svega toga se smatra da je danas jedino pouzdan, lako prihvatljiv ielegantan nain zatite preparatima koji se nanose na kou, jer su oni odmah na mjestu djelovanja,nema smanjenja djelovanja posle prolaska kroz sistem organa za varenje i mogu se prilagodavatiindividualnim potrebama svake koe. Da bi preparat za zatitu od sunca bio idealan, on mora dazadovolji citav niz vrlo strogih zahteva koji se odnose kako na njegovu efikasnost, kvalitet,stabilnost, nekodljivost, tako i lakocu aplikacije i povoljnu cijenu. Zatitni efekat se ostvarujekombinacijom filtara i podloge, koja u velikoj meri definie sva znacajna svojstva preparata.Zatitni filtri su osnovne komponente ovih preparata i najcece se za postizanje visoke vrednostizatitnog faktora kombinuje vie filtara iz obe osnovne grupe, hemijskih ili UV-apsorbera i fizickih ili mehanickih filtaraZatitni faktor, brojna vrednost vidno istaknuta na ambalai preparata za zatitu od sunca, pokazuje koliko puta due se moe biti na suncu sa preparatom aplikovanim na kou, nego bez njega Proizvodi za zatitu od sunca su neophodni u svim aktivnostima koje se odvijaju na otvorenom. Njihov kvalitet i efikasnost zavise od sastava i naina izrade, a tanu vrijednost zatitnog faktora trenutno nije mogue odrediti idefinisati na jedinstven nain.

1. Dejstvo uv zraenja na kou

Koa (cutis) je najvei ovjekov organ koji prekriva cjelokupnu povrinu ovjekovog tijela. Uloga koe je viestruka: zatitna (mehaniki, fiziki, hemijski uticaji, infekcije), termoregulaciona (razmjena toplote), organ ula (senzibilitet), sekretorna (izluivanje tetnih materija putem znoja). Sastoji se iz dva sloja: povrinskog sloja ili pokoice i dubokog sloja-krzna (sl.1).Slika 1

1.1. Efekti dejstva UV zraenja na ive organizme

Posljedice djelovanja UV zraenja koje osjete ivi organizmi zavise od frekvencije i intenziteta zraenja, vremena izlaganja zraenju, kao i od imunolokog sistema samog organizma. Koa stalno prima odreenu dozu UV zraenja. Dio zraenja koje pada na povrinu koe se zaustavlja u povrinskom sloju koe koji se naziva epidermis. Od cjelokupnog UV spektra UV-B dio spektra (=290-320nm) najintenzivnije djeluje na kou putem velikog broja razliitih fotohemijskih i fotobiolokih efekata koji mogu biti kako pozitivni tako i negativni. Na primjer, zraenje odreene talasne duine izaziva stvaranje vitamina D3 u koi, ali zraenje istih talasnih duina moe izazvati i proces mutacije, starenja koe itd. Kao pozitivan efekat djelovanja UV zraenja na kou moe se navesti konverzija provitamina 7-dehidroholesterola u vitamin D3. Aktiviranje zatitnih mehanizama koe (zadebljanje epidermisa, proces melanogeneze u kojem nastaje tamni pigment melanin itd.) takoe predstavlja pozitivan efekat.

Fiziki procesi koji se odigravaju kada UV zraci padnu na kou su : refleksija refrakcija difrakcija ili prava apsorpcijaRefleksija predstavlja odbijanje fotona bez razmjene energije, nema efekata zraenja na kouTransmisija je proces proputanja zraenja do dermisa i krvnih sudovaApsorpcija zraenja se moe dogoditi u hromoforama Da bi se ostvarilo bioloko dejstvo UV zraenja , fotoni energije prolaze kroz slojeve koe i bivaju apsorbovani od strane hromofora elijskih molekula koji transformiu energiju u hemijski signal i od ije dalje bioloke reakcije zavise efekti UV zraka. Najvanije hromofore u ljudskom organizmu su melanin DNK, RNK; proteini, lipidi,voda, aromatine aminokiseline, trans-urokanska kiselina i dr.UV zraenje moe da izazove tetna dejstva na ljudski organizam preko dva razliita mehanizma: bilo direktnom apsorpcijom energije svetlosih fotona od strane hromofora to dovodi do fotoindukovanih reakcija, bilo indirektno, preko procesa fotosenzibilizacije, gdje endogeni ili egzogeni senzibilizator apsorbuje UV. Posljedine fotobiohemijske reakcije izazivaju promjene u elijskoj i tkivnoj biologiji, prije svega formiranjem slobodnih radikala - Reactive Oxygene Species (ROS)

S obzirom na to da UVA i UVB imaju razliitu talasnu duinu i razliitu dubinu prodiranja, kao i mogunost djelovanja na razliite hromofore, UVB i UVA zraenje imaju I razliite efekte na kou ljudi. Efekti UVA se manifestuju obino poslije dugotrajnog izlaganja, ak i u niskim dozama. Smatra se da UVA stimulie formiranje matriksnih metaloproteinaza(MMP) enzima koji razaraju elastin i kolagen u dermalnom matriksu, to, ako se ne prevenira dovodi do znaajnog gubitka u elasticitetu koe i naglaenog boranja, te tako dovodi do prevremenog, ili fotostarenja. UVA remeti antigen prezentujue funkcije epidermalnih elija, smanjenje broja Langerhansovih elija i na taj nain izaziva imunosupresiju, to indirektno doprinosi nastanku karcinoma. UVA moe da izazove oteenja jedarne i mitohondrijalne DNK, te i na taj nain izazove mutacije i nastanak karcinoma, a takoe moe da izazove fototoksine i fotoalergijske reakcije uz poveavanje broja inflamatornih elija u dermu.. UVB obino izaziva akutne reakcije, najee u vidu crvenila i opekotina, ali i pojaane pigmentacije, mada moe da ima i hronine efekte koji se obino manifestuju kao imunosupresija, mutacije i fotokarcinogeneza, prije svega nemelanomskih karcinoma koe.Melanin je pigment koji se normalno stvara u ljudskoj koi, u melanocitima smjetenim u bazalnom sloju epiderma, gdje ine 5 10% svih elija. Predominantno odreuje boju koe i kose. Posle izlaganja UV zraenju pojaava se sinteza melanina u koi i njegova poveana koncentracija ima zatitnu ulogu , prije svega DNK od tetnog dejstva UV zraka.Pored prethodno opisanih reakcija na duu ekspoziciju ultravioletnom zraenju, koja je u zavisnosti od fototipa koe zajednika za sve ljude, postoje i neodgovarajue reakcije na sunevo zraenje, koje su posljedica nekih specifinih ili individualnih osobina pojedinaca. Stoga suneva svjetlost moe da izazove i promjene i oboljenja sa karakteristinom klinikom slikom, kod posebno predisponiranih osoba. Ove poremeaje nazivano zajednikim imenom fotosenzitivne dermatoze. Fotosenzitivnost je ea kod ena (63%). U fotosenzitivne dermatoze moemo ubrojati etiri grupe oboljenja: steene idiopatske fotodermatoze dermatoze koje se pogoravaju pri izlaganju UV zraenju fotosenzibilizacija lijekovima i hemijskim supstancama genetske i metabolike fotodermatoze

2. Zatita koe od UV zraenja

2.1. UV osjetljivost koe i tipovi koe

Osjetljivost ljudske koe na dejstvo UV zraenja se razlikuje od osobe do osobe i zavisi od mnogo faktora: etnike pripadnosti, ivotnog doba i opteg stanja organizma. Etnika pripadnost, ali i genetski preduslovi (pigmentisanost) se mogu klasifikovati podjelom koe na razliite tipove. Kriterijumi za klasifikaciju koe na razliite tipove su osjetljivost koe koja se ogleda u pojavi eritema i njena sposobnost da nakon sunanja potamni. Dogovorom iz 1975. godine uvedena je klasifikacija na est osnovnih tipova koe, u zavisnosti od naina i brzine reakcije na solarno UV zraenje. Za evropsku populaciju su karekteristina prva etiri tipa koe Tipovi koe i njihove osnovne karakteristike su dati u tabeli 1

Tabela 1 Tipovi koe i njihove karakteristike

Tip koe 1 ne pokazuje znake tamnjenja i pri sunanju brzo dobija teke opekotine. Kod ovog tipa koe se ne preporuuje upotreba vjetakih izvora zraenja (solarijuma) radi tamnjenja. Tip koe 2 slabo tamni i ima visok rizik od pojave opekotina. Tip koe 3 pokazuje napredak u tamnjenju i u projseku dobro podnosi sunanje, ali ponekad ipak trpi opekotine. Tip koe 4 brzo i dobro tamni i rijetko dobija opekotine od Sunca.

2.2.Preparati za zatitu koe od UV zraenja

Preparati za zatitu od UV zraenja predstavljaju sloene kozmetike proizvode koji imaju ulogu zatitnog mehanizma. Istovremeno ovi preparati sadre supstance koje njeguju, hrane i odravaju kou vlanom i kvalitetnom.Ovdje ubrajamo preparate namijenjene za zatitu koe u toku sunanja, kao i preparate za svakodnevnu njegu (npr. dnevna krema, BB krema, puder) koje u svojoj formulaciji sadre UV filtere.

Uspjeno formulisan preparat za zatitu od sunca je viefunkcionalan proizvod koji treba da prui adekvatnu zatitu od sunca, ali i da kou dodatno hidratie, titi od oksidativnog stresa, tj. posjeduje sveobuhvatni anti-age efekat. Ono to bi dobar zatitni preparat trebalo da ispunjava je da: - obezbjeuje zatitu od UVB, - obezbjeuje zatitu od dugotalasnih UVA, - djeluje protiv ROS, - ima aktivne sastojke koji aktiviu mehanizme za reparaciju oteenja DNK, - da su filteri koje sadri stabini i bezbjedni. to se tie izrade preparata za zatitu koe od Sunevog zraenja potrebno je ispuniti odreene zahjteve: minimalan iritacioni potencijal (minimalne koliine konzervanasa, parfema, antioksidanasa itd. u sastavu preparata) da sadri komponente koje vlae, hrane i njeguju kou netoksinost mogunost brzog i lakog nanoenja na kou vodootpornost, substativnost sa koom i fotostabilnost neisparljiv i da ne boji odjeu odgovarajua cijena na tritu kako bi bio dostupan to veem broju ljudi

Da bi zatitno sredstvo bilo prihvaeno od strane potroaa mora da ispuni i neke druge zahtjeve, prije svega u smislu estetike i mogunosti korienja. Ove osobine zavise od nosaa (vehikuluma) odnosno supstanci koje nose zatitne filtere. One moraju da obezbijede dobru razmazivost, prijatan osjeaj na koi, eventualnu vodootpornost, fotostabilnost i trajnost. Danas zatitni preparati postoje u obliku kremova, losiona, spreja, gela, stika, ulja, upravo u zavisnosti od vrste i sastava nosaa. Takoe, savremeni kozmetiki preparati danas imaju u svom sastavu i UV filtre, ak i ako nisu namijenjeni prvenstveno za tu svrhu. Preparati za zetitu od sunca su najee U/V ili V/U emulzioni losioni ili kremovi, a mogu biti, mada ree, i u obliku gela ili oleogela, mikoremulzija ili ulja za sunanje. Mnogo rjee su u obliku stika, pjene i aerosola. Emulzije-U/V emulzije su najee, lako ih je stabilizovati i UV filtri se u njih lako uklapaju. Manje su otporne prema vodi od V/U emulzija ali daju dobar osjeaj na koi nakon primjene i lako se nanose. V/U emulzije su postojanije prema vodi. Gelovi -Dijele se na vodene i uljne gelove. Vodeni gelovi imaju svojstva slina losionima, ali se jednostavnijeprimjenjuju zbog viskoznosti, dok su uljni gelovi vodootporni ali se teko primjenjuju na kou. Aerosoli- Dobri za pjene, problem je da pripovienim temperaturama postoji mogunost putanja pogonskogplina i eksplozija. Danas dolaze bez pogonskih plinova Losioni - Prikladni jer se ne lijepe na kou, ali teko je ugraditi vie UV filtara (nii SPF) i nisu vodootporni. Ulja - irazito vodootporna, pruajuslabiju zatitu od UV zraenja od emulzija, koriste se za ve potamnjelu kou. Stikovi- Nisu dobre mazivosti i neprikladni za cijelo tijelo, stoga se koriste samo za nos ili obraze

2.2.1. Zatitni faktor preparata za zatitu od Sunevog zraenja (SPF-Sun protection factor)

Osnovna osobina preparata za zatitu od Sunca je zatitni faktor (Sun Protection Factor, SPF, engl.). SPF se definie kao broj koji pokazuje koliko puta due ovjek moe biti izloen dejstvu UV zraenja uz primjenu zatitnog preparata nego bez njega, a da pri tome ne doe do pojave prvog vidljivog crvenila na koi. Zatitni faktor predstvalja odnos vrijednosti minimalne eritemske doze (MED) za zatienu i nezatienu kou. MED moe da se izrazi kao vrijeme izlaganja ili kao doza zraenja koja izaziva teko uoljivu reakciju 20-28-og sata nakon izlaganja UV zraenju, odnosno, jednostavnije reeno, SPF je mjera koja oznaava koliko dugo je mogue ostati na suncu bez opasnosti od opekotina u odnosu na okolnosti bezzatite. Na primjer, ako bez zatite nastanu opekotine nakon 10 minuta, SPF 30 teoretski omoguuje 300 minuta izloenosti suncu bez opasnosti od pojave crvenila. SPF (Sun Protection Factor) skala nije linearna SPF 15 blokira 93% UVB zraka SPF 30 blokira 97% UVB zraka SPF 50 blokira 98% UVB zrakaTo znai da SPF 30 daje samo 4% vie zatite u odnosu na SPF 15 to moe da zbuni potroae

U EU Preporuci je predoena kategorizacija stepena zatite. Preporueno je uzSPF broj oznaiti u koju kategoriju zatite od sunca se ubraja proizvod: niska,srednja, visoka ili vrlo visoka. Kategorija zatite treba biti jednako istaknuta i uoljivana proizvodu kao i SPF faktor. U EU proizvodi sa SPF 6 i 10 se oznaavaju kao niski, sa SPF 15,20 i 25 kao srednji i sa SPF 30 i 50 kao veoma visoki stepen zatite, uz uslov da stepen UVA zatite bude najmanje jedna treina vrednosti SPF.Osim kategorizacije je uveden i pojam minimalne zatite od UVB zraenja.Minimalna zatita od UVB zraenja koju proizvod za zatitu od sunca morapruati je SPF 6. Dakle, proizvodi koji imaju zatitni faktor manji od 6 se ne bi trebaliobiljeavati kao proizvodi za zatitu od sunca. Pored vrijednosti zatitnog faktora na ambalai je naznaen i dio spektra UV zraenja na koji se SPF odnosi. SPF na svim preparatima predstavlja faktor zatite od UV-B zraenja, a kod onih koji sadre i UV-A filter na ambalai je naznaeno zvijezdicom ili nekim drugim oznakama. esto se koristi i termin irok spektar zatite (broad band protection, engl.) kada preparat sadri i UV-B i UV-A filter.Djelovanje zatitnih preparta na kou je individualno. Da bi se preparati za zatitu od Sunevog zraenja pravilno koristili potrebno je znati vrijeme za koje koa pojedinca pocrveni kada je izloena UV zraenju podnevnog Sunca. Mnoenjem ovog vremena izlaganja sa brojnom vrijednou zatitnog faktora, koja je oznaena na ambalai preparata, svaki pojedinac moe izraunati koliko dugo je njegova koa zatiena preparatom odreenog zatitnog faktora. to je koa osjetljivija, bre gori na Suncu, pa je poeljno da osobe sa ovim tipom koe koriste preparate sa visokim zatitnim faktorom (SPF 20 i vie).

2.2.2. Zatitni filtri Zatitni filtri su osnovne komponente koje ulaze u sastav preparata za zatitu od UV zraenja. To su supstance koje imaju sposobnost da apsorbuju, reflektuju ili rasipaju, prije svega zraenje iz UV dijela spektra. Izuzetno je vano da do interakcije izmeu zatitnih filtera i zraenja doe u povrinskom sloju koe, gdje se nalaze izumrle elije, koje ovaj proces ne moe ugroziti (sl.2)Slika 2-Interakcija zatitnih filtara i koe

Zatitni filtri se prema vrsti interakcije sa UV zraenjem dijele na fizike ili mehanike i hemijske ili UV apsorbere. Fiziki ili mehaniki filtri reflektuju, rasejavju ili rasipaju zraenje na povrini koe. To su pigmenti u obliku tenosti, krema ili pudera. Fiziki filtri su neselektivni, to znai da interreaguju sa zraenjem svih talasnih duina. Preparati za zatitu mogu da sadre visoke koncentracije ovih supstanci s obzirom da su one nekodljive. Meutim, visoke koncentracije ovih supstanci u preparatima izazivaju efekat meke-up, tj. bojenje koe, pa se godinama izbjegavala primjena ovih filtera u kremama za sunanje. Danas se koriste mikronizirani, ultrafini pigmenti koji ne interreaguju sa VIS zraenjem (ne boje kou), ali efikasno tite kou od UV zraenja. Hemijski ili UV apsorberi su sloena hemijska jedinjenja koja interreaguju sa UV-B zraenjem ( = 308 nm) i UV-A zraenjem ( = 320-340 nm). Pri interakciji, hemijski filtri mijenjaju svoju strukturu, a fotoni UV zraenja smanjuju svoju energiju i prelaze u fotone zraenja (IC) koji najee dovode samo do zagrijavanja koe. Usljed promjene u strukturi hemijskih filtera, moe doi do pojave alergijskih i reakcija fotosenzibilizacije. Kako bi se postigle visoke vrijednosti zatitnog faktora, hemijski filtri se kombinuju, meusobno ili sa fizikim filterima.2.2.3.Mineralni i hemijski UV Filteri koji se mogu nai u preparatima i njihova uloga

U tabelama 2 i 3 je dat pregled najee koritenih mineralnih i hemijskih UV filtera , kao i njihove uloge

Mineralni blokatori

Cink oksid(Zinc Oxide)titi od UVA i UVB zraenja, apsorbuje i reflektuje zrake irokog spektra, uglavnom ne izaziva iritaciju

Titanijum dioksid(Titanium Dioxide)titi od UVA i UVB zraenja iako ne odbija sav spektar UVA zraka.

Tabela 2.Mineralni blokatori i njihova uloga

Hemijski blokatori

Avobenzoneapsorbuje ceeli spektar UVA zraka, moe biti fotonestabilan.

Oxybenzone apsorbuje UVA zrake i djelimino UVB zrake, pomae stabilizaciji ostalih UV filtera. Prema nekim istraivanjima, upotreba ovog filtera povezuje se s promenama DNK strukture.

Amiloxate

apsorbuje UVB zrake.

Parsol SLXapsorbuje UVB zrake

Uvasorb HEBapsorbuje UVA i UVB zrake

Uvinul A Plus

apsorbuje UVA zrake, fotostabilan, dobro se slae s ostalim filterima, moe osigurati djeliminu zatitu od slobodnih radikala.

Bisdisulizole Disodium apsorbuje UVA zrake, fotostabilan, ne razgrauje se u vodi.

Enzacamene apsorbuje UVB zrake, prema nekim istraivanjima moe imati efekat na produkciju estrogena u tijelu.

Trolamine salicylate apsorbuje UVB zrake, bez mirisa, jo se ispituje.

Cinoxate

apsorbuje UVB zrake.

Sulisobenzoneapsorbuje UVB i UVA zrake, fotostabilan, ali ulazi u kou

Meradimateapsorbuje UVA

Dioxybenzone

apsorbuje UVB zraenja i djelimino UVA zraenja

Ensulizole apsorbuje UVB i j UVA zraenje, vrlo lagan na koi, jo se prouava njegova konana djelotvornost.

Padimate O apsorbuje UVB zraenja, vodootporan, povezuju ga s promenama na DNK.

Aminobenzoic acid apsorbuje UVB zrake, moe izazvati alergije

Octisalate.

apsorbuje UVB zrake, vodootporan

Homosalate.

apsorbuje UVB zrake

Uvinul T 150 apsorbuje UVB zrake, vodootporan, ali nema dugo trajanje.

Octocryleneapsorbuje UVB zrake i delimino UVA zrake, fotostabilan. Neka istraivanja povezuju ga sa pojavom slobodnih radikala i fotoosjetljivou koe pri dugotrajnoj upotrebi

Octinoxateapsorbuje UVB zrake, dobro se upotpunjava s ostalim filterima

Mexoryl XL apsorbuje UVA zrake, ne ulazi duboko u kou.

Mexoryl SX apsorbuje UVA zrake, ne ulazi u kou, ne titi od cijelog UV spektra pa ga je dobro kombinovati s jo nekim filterima.

Tinosorb Mapsorbuje UVB i UVA zrake, fotostabilan i ne izaziva iritacije na koi.

Tinosorb Sapsorbuje UVB i UVA zrake, fotostabilan.

Tabela 3.Hemijski UV filteri i njihova uloga

2.2.4.Antisolarni preparati sa UV filtrima za svakodnevnu njegu koeJedna od posljedica prekomjernog sunevog zraenja je prevremeno starenje koe. Fotostarenje je danas posebno izraeno, zbog poveane koliine UV zraenja, ali i zbog mode preplanulog tena. Ono se smatra odgovornim za ak 90% problema vezanih za starenje koe.Fotoostajrela koa je: suva (zbog smanjenog sadraja vode), zadebljala, nezdravo ukaste boje, neravnomjerno pigmentisana (solarne starake pjege), sa dubokim borama i proirenim povrinskim kapilarima, ali i podlonija nastanku karcinoma. Znaaj antisolarnih preparata za svakodnevnu njegu koe jeste u njihovoj preventivnoj ulozi i spreavanju daljeg fotostarenja. Ovakvi preparati obezbjeuju hidrataciju i UV zatitu kao osnovu njege koe lica, vrata i ruku. Preporuuje da faktor zatite (SPF) u ovim proizvodima bude najmanje 15. Antisolarni preparati se posebno preporuuju u periodu od proljea do kasne jeseni, kao i tokom sunanih zimskih dana. Vano je nanositi ih na sve suncu izloene dijelove tela. Koa u predjelu oko oiju, kao i koa vrata je tanja i zbog toga podlonija nastanku bora.Dakle, hidrantne, zatitne kreme, sa SPF faktorom 15 ili 20 nisu ni preparati za zatitu od sunca koje koristimo na moru ili planini niti anti-age preparati koji e nas podmladiti. Zbog okruenja u kojem ivimo, ovakvi preparati su postali dio svakodnevne njege osobe koja nastoji da odri zdrav, svje i mladalaki izgled svoje koe. Ne treba zaboraviti da je UV zraenje prisutno tokom cijele godine, ak i tokom oblanih dana. Na njegovo djelovanje su posebno osetljive osobe svijetle puti i kose, kao i osobe sa pjegama ili drugim pigmentacijama. Antisolarni preparati su posebno pogodni kod osoba koje su alergine na sunce, kao i kod osoba na terapiji lijekovima koji mogu izazvati fotosenzitivne reakcije na koi (spreavanjem interakcija UV zraka sa lijekom zatieni smo od potencijalnih reakcija preosetljivosti na sunce).2.2.5.Neeljena dejstva UV filtera i opravdanost njihove primjene u preparatima za svakodnevnu njeguPored pozitivnih, UV zatitna sredstva imaju i sporedne efekte, od kojih neki mogu da imaju ozbiljne posljedice. Ovo se odnosi na smanjenje sinteze vitamina D pri intenzivnom korienju zatitnih sredstava, alergijske i fotoalergijske reakcije na pojedine filtere i eventualnu sistemsku apsorpciju pojedinih sastojaka.UV-filteri su u svojoj osnovi hemijske supstance, bez obzira da li se radi o organskim ili fizikim koji uz zatitu koju nude istovremeno na razliite naine optereuju kou. Neke od njih koa apsorbuje, drugi na koi stvaraju film i kao takvi zatvaraju pore te tako oteavaju samo disanje koe, to je posebno neprijatno kod mjeovite ili masne koe koja je sklona nastanku nepravilnosti. Proizvodi koji sadre fizike UV filtere (zink oksid, titan dioksid) ne apsorbuju se kroz kou, fotostabilni su tj. ne raspadaju se pod djelovanjem solarne energije, imaju bolji zatitni efekat na UVA zrake od organskih supstanci te su prikladnije za osobe sklone alergijskim reakcijama koe.Meutim, mineralne blokatore poeljno je koristiti jedino u obliku krema (ne u obliku sprejeva ili pudera) ako su korporirani kao nanoestice koje u sluaju inhalacije ili oralne primjene mogu uzrokovati oteenje organa prilikom ulaska u na krvotok. Ako se u proizvodima nalaze u neotopljenom obliku, ovog tetnog efekta nema. S druge strane, organske supstance mogu se apsorbovati kroz kou i time uticati na hormonsku ravnoteu, izazvati alergijske reakcije i druge toksine reakcije. Meu najsigurnijim organskim molekulama su ecamsulen (Mexoril), Tinosorb S i M te avobenzon (u maksimalnoj koncentraciji od 3% za optimalnu UVA zatitu). Oganski blokator koji bi trebalo izbjegavati upravo zbog velike apsorpcije,naruavanja hormonske ravnotee,pojave alergijskih reakcija i drugih tetnih posljedica jest oxybenzon (ili benzophenon-3), jedan od najrairenijih blokatora.U svakom sluaju, ako je disanje koe oteano, koa ne moe nesmetano da izvrava sve svoje prirodne funkcije. tavie , u sluaju upotrebe kozmetike za njegu s ugraenim UV filterima, kou dodatno, svakodnevno optereujemo. U sluaju kozmetike za sunanje ta upotreba nije upitna, a u sluaju svakodnevne njege, njene slabosti sigurno su vidno vee od koristi koje bi mogli imati. Drugaije reeno: zato bi svakodnevno optereivali kou ako je rizik za njena oteenja zbog dnevne izloenosti relativno mali, odnosno ako oteenja koe moemo izbjei i na druge naine. to je vea vrijednost SPF-a to je vei broj filtera koje je bilo potrebno uvrstiti u proizvod, to posledino znai i vee optereenje za kou. UV- filteri u dekorativnoj kozmetici imaju isti efekat i djelovanje kao i UV-filteri u kozmetici za njegu. S jedne strane pruaju zatitu, a s druge strane, na ve spomenute naine, optereuju kou.I u ovom sluaju vai isto:to je vii SPF koji sadri dekorativna kozmetika, to je vee optereenje koe. Na primjer,puderi, sami po sebi, bez ugraenih UV-filtera, sadre pigmente mineralne estice, koje odbijaju UV zraenje, ime ve pruaju nisku zatitu od sunca, iako to nije deklarisano na samom proizvodu. Trajanje te zatite uobiajeno pokriva ono vrijeme koje smo u prosjeku neposredno izloeni sunevim zracima. Ukoliko osoba upotrebljava puder, potreba za svakodnevnom, dodatnom upotrebomkozmetike za njegu i dekorativne kozmetike koja prua dodatni SPF utoliko je manja.U tabeli 4 je naveden popis UV filtera i njihova potencijalna toksina svojstva po ljudski organizam. Zbog ovih svojstava danas se vode polemike o opravdanosti upotrebe UV filtera u preparatima za njegu koe i u dekorativnoj kozmetici.SupstancaAPSORPCIJATOKSINOST

Proizvodi sa najveim rizikom za nae zdravlje

4-Methylbenzylidene camphor Apsorpcija putem koe,potvrena u majinommlijekuBrojni poremeajihormonske ravnotee

Benzophenone-3 (oxybenzone)Apsorpcija putem koe 1-9%, potvrena u majinommlijeku i urinuUestale fotoalergijskereakcije, tee naruavanjehormonske ravnotee

3-Benzylidene camphor

Poremeaji hormonskeravnotee

Octylmethoxycinnamate(OMC)Apsorpcija putem koe,potvrena u majinommlijeku i urinuEstrogeni efekt, redukcijatiroidnih hormona,alergijske reakcije

Padimate O Apsorpcija putem koe,potvrena u majinommlijekuEstrogeni efekt, oteenjaDNA, alergijske reakcije

Proizvodi s umjerenim rizikom za nae zdravlje

OctocryleneApsorpcija putem koe,potvrena u majinommlijekuBlaga do umjerena iritacijakoe

EnsulizoleApsorpcija putem koe,potvrena u urinuPovremene prijavefotoalergijskih reakcija

HomosalateApsorpcija putem koe 1%, nije potvrena u majinommlijekuPojedini dokazi o uinku nahormonski status, toksinimetaboliti

Sulisobenzone(Benzophenone4)Apsorpcija putem koe 1%Pojedini dokazi o uinku nahormonski status

Zinc OxideIzrazito niska razinaapsorpcijeNema dokaza o fotoalergijskim reakcijama I uinku na hormone, prilikom inhalacije nanoestica, oteenja plunog tkiva, oksidativni stres organa

Titanium DioxideIzrazito niska razinaapsorpcije

Proizvodi s najmanje rizika za nae zdravlje

AvobenzoneApsorpcija in vivo 0.8%Nema uinka na hormonskistatus, rijetko alergijskereakcije

OctisalateApsorpcija in vivo 0.16%Rijetko alergijski dermatitis

Mexoryl SXApsorpcija in vivo 1%Nema uinka na hormonski status, rijetko aletgijske reakcije

Tinosorb MIn vitro mjerenja pokazalanisku apsorpcijuNema uinka na hormonskistatus i bez alergijskihreakcija

Tinosorb SIn vitro mjerenja pokazalanisku apsorpciju

Tabela 4-Popis UV filtera i njiova potencijalna toksinost po ljudski organizam

2.2.6.Pravilna upotreba preparata za zatitu od UV zraenja

Pravilno doziranje i primjena proizvoda za zatitu od sunca su jednako vani kao njegov odabir. ak ni najbolji proizvod za zatitu od sunca ne moe garantovati zatitu od sunca ako se ne koristi na ispravan nain. Brojne studije su pokazale da potroai ne nanose dovoljno proizvoda za zatitu od sunca da bi mogli postii deklarisan steen zatite.U EU Preporuci se navodi kako je da bi se postigla maksimalna naznaena zatita (SPF), potrebno je nanijeti oko 2mg/cm2 sadraja, to je otprilike 36g ili 6 punih ajnih kaika proizvoda za zatitu od sunca, za jedno nanoenje kod odrasle osobe. Nanoenje manje koliine od preporuene rezultira slabijom zatitom od sunca. Preporuuje se na proizvodu istaknuti kako ga je potrebno nanijeti prije izlaganja suncu u dovoljnoj koliini te tokom dana esto nanositi posebno nakon kupanja ili znojenja. Neki proizvonai su se dosjetili da i na primarnoj ambalai grafiki oznae nivoe do kojih se mora potroiti preparat u jednom nanoenju. Zatitni proizvod je potrebno nanjeti svakih dva do tri sata iako je na proizvodu oznaeno vodootporno jer niti jedan proizvod nije u potpunosti vodootporan te se boravkom u vodi djelimino ispire.Za masnu kou se preporuuje gel ili sprej koji imaju svojstvo apsorbcije masti,aza suvu kou kreme koje vlae kou. Kod mjeovite koe treba koristiti losion. Dva proizvoda jednakog deklarisanog SPF faktora mogu pruiti razliitu zatitu u zavisnosti od osobina preparata, kao to su lakoa nanoenja i razmazivanje.

2.2.7.Kako odrediti koliko dugo preparat prua zatituDjelovanje zatitnih preparta na kou je individualno. Da bi se preparati za zatitu od sunevog zraenja pravilno koristili potrebno je znati vrijeme za koje koa pojedinca pocrveni kada je izloena UV zraenju podnevnog sunca. Mnoenjem ovog vremena izlaganja sa brojnom vrijednou zatitnog faktora, koja je oznaena na ambalai preparata, svaki pojedinac moe izraunati koliko dugo je njegova koa zatiena preparatom odreenog zatitnog faktora. to je koa osjetljivija, bre gori na Suncu, pa je poeljno da osobe sa ovim tipom koe koriste preparate sa visokim zatitnim faktorom (SPF 20 i vie). Na primjer, ako naa koa bez zatite pocrveni za 20 minuta (fototip 3) ,a imamo preparat na kome stoji oznaka SPF 15, vrijeme tokom kojeg e naa koa biti zatiena iznosi 20x15 minuta, tj 300 minuta,s tim to je neophodno obnavljati nanoenje preparata nakon svakog kupanja.Vrlo je bitno i odrediti fototip koe, tako da se potroaima savjetuje da uvijek pri izboru preparata potrae savjet dermatologa ili farmaceuta, tj, da preparate za zatitu od sunca kupuju u apotekama. Evropska komisija je sastavila smjernice kako bi svoje graane informisala o opasnosti i tetnom djelovanju sunca te kako da se zatite.Potroaima se savjetuje koritenje proizvoda za zatitu uz druge mjere zatite od sunca. Druge mjere su: Izbjegavajte prekomjerno izlaganje suncu tokom sati kada je ono najjae tj. oko 11 ujutro do 3 popodne. Ako niste u mogunosti skloniti se od sunca, dobro se pokrijte eirom, majicom ili odjeom koja pokriva vaa ramena te nosite sunane naoare koje tite od UV zraka. Izbjegavajte direktno izlaganje beba i male djece suncu. Nanesite dovoljno proizvoda za zatitu. Upotreba odgovarajue koliine jednako je vana kao izbor proizvoda. Kako biste bili zatieni u skladu s oznakom na proizvodu (SPF), potrebno je nanijeti 2mg/cm proizvoda. To iznosi oko 36 grama (6 ajne kaike) kreme za jedno tijelo odrasle osobe. Mnogi ljudi imaju naviku koristiti samo preporuene koliine. Ista koliina proizvoda za zatitu treba se nanijeti nakon kupanja, brisanja ili znojenja kako bi se odrala potrebna zatita. Koristite proizvode za zatitu od sunca koji sadre zatitu od UVB i UVA zraenja

2.2.8. Primjer preparata za zatitu od sunca

Preparat koji smo izabrali je Eucerin U/V emulzioni losion.Ima izrazito laganu teksturu koju koa trenutno upija. Prua visok nivo zatite od sunca.Sadri visoko efikasne, fotostabilne UVA/UVB filtere sa Tinosorb S koji pruaju pozdanu zatitu od opekotina izazvanih sunevim zracima. Zadovoljava standarde EU ( u skladu je sa Kozmetikom Diorektivom). Budui da ne sadri parabene, boje i parfeme, pogodan je za osjetljivu kou i kou sklonu alergijama (slika 3)

Slika 3. Eucerin emulzioni losion

3. Zakljuak

Veliki broj veoma ozbiljnih negativnih efekata sunca na kou neminovno nas upucuje na potrebuza stalnom zatitom. Kako bi se postigla odriva zatita od sunca kozmetikim proizvodima s UV filterima, potrebni su napori proizvonaa pri formulisanju, testiranju i oznaavanju proizvoda kao i edukovanje potroaa. Na konaan stepen zatite utie nekoliko aspekata, odstepena zatite od UVA i UVB zraenja, fotostabilnosti, vodootpornosti, doziranja iprimjene proizvoda te njegovih fizikih karakteristika. Stoga, kozmetiki proizvod za zatitu od sunca mora zadovoljavati vie kriterijuma : mora tititi od zraenja u UVA i UVB intervalu; biti fotostabilan i termostabilan; mora bitinekodljiv i formulisan s doputenim UV filterima i sastojcima. UV filteri su takoe i sastavni dio dnevnih krema i drugih antisolarnih preparata koji se koriste u svakodnevnoj njezi. Budui da UV zraci mogu imati ozbilj e posljedice po zdravlje koe. Poevi od prevremenog starenja pa do ozbiljnih oboljenja , poput karcinoma koe, preporuuje se obavezna primjena preparata za zatitu. Potrebno je voditi rauna I o SPF faktoru na ambalai proizvoda, I na osnovu tipa koe procijeniti koji SPF faktor odgovara koi. S druge strane, UV filtri mogu imati I neeljena dejstva, pa neki naunici savjetuju izbjegavanje njihove upotrebe u svakodnevnoj njezi. Poeljno je da se potroai informiu o sastavu preparata, vrsti UV filtera u preparatu I da koriste samo preparate sa UV filterima koji su u skladu sa zakonskom regulativom.

Literatura

http://www.zzjzsombor.org/pdfdoc/leto/preparatizazastituodsunca.pdfhttp://www2.df.pmf.uns.ac.rs/download/Diplomski-AleksandraPeric.pdfhttp://www.badgerbalm.com/s-30-what-is-spf-sunscreen-sun-protectionhttpwww.lovesensa.rs/clanci/probali-smo/koji-se-mineralni-i-hemijski-filteri-mogu-naci-u-kremama-za-suncanje-factor.aspxhttp://fitoaromaterapija.hr/koza-i-sunce/http://www.pharmamedica.rs/nega/antisolarni-preparati-za-svakodnevnu-negu-koze/http://ec.europa.eu/health/index_en.htmhttp://www.eucerin.rs/

Biografije studenata

Sneana Mili

Roena je na Cetinju 19.06.1992. godine. ivi u Bijeloj, blizu Herceg- Novog,gdje je zavrila osnovnu kolu ''Orjenski bataljon''. Gimnaziju je zavrila u Herceg- Novom u J.U.S.M.. '' Ivan Goran Kovai. Trenutno je student etvrte godine farmaceutskog fakulteta u Podgorici.

NevenaCrnogorac

Roena 26.03.1992. godine u Trebinju. ZavrilajeOsnovnu kolu ,,Ratko ari, apotomgimnaziju ,,StojanCerovi uNikiu. Tokom kolovanja postigla je odlian uspjeh iz svih nastavnih predmeta i zbog toga je nagraena diplomom ,,Lua. 2011. godine je upisala Farmaceutski fakultet u Podgorici i trenutno je student etvrte godine.

Irena Bubanja

Roena 04.01.1993.godine u Nikiu. Zavrila je osnovnu kolu Braa Labudovi , a potom gimnaziju Stojan Cerovi u Nikiu.Tokom kolovanja je postigla odlian uspjeh i nosilac je diplome Lua. Trenutno je stuent etvrte godine Farmaceutskog fakulteta u Podgorici

Aneta Baovi

Roena 19. Septembra 1992. godine u Nikiu. Uila je u Osnovnoj koli Ratko ari u Nikiu. Zavrila je Gimnaziju Stojan Cerovi 2011.godine u Nikiu.Trenutno je student etvrte godine Farmaceutskog fakulteta u Podgorici.

Elma DrekoviRoena je 3.10.1990.godine u Tutinu. Osnovnu kolu zavrila u rodnom gradu 2005.godine kada s upisuje u Gimnaziju. Nosilac diplome Lua.Godine 2009.upisuje Farmaceutski fakultet u Podgorici

. Anela PeruniiRoena je 03.03.1992. u Podgorici. Zavrila sam Osnovnu kolu ,,tampar Makarije i Srednju medicinsku kolu u Podgorici. Student etvrte godine Farmaceutskog fakulteta.

20