• • D.INI DANI·~MANLII(

.vE · 0 • •

DIN HIZMETL.ERI

Editorler:

Prof. Dr. Nurullah 1\LTA~ Prof. Dr. Mustafa KOYLU

•• •• GUNDUZ EGiTiM ve YAYINCILIK

ISBN: 978-605-5584-41-2

©Tum haklan GONDOZ EGITiM ve YAYINCILIK, TURIZM SANAYI TICARET LTD. ~tne aittir. Bu kitabm tamamr ya da bir krsmr 5846 sayrh yasanrn hukumlerine gore, GONDOZ EGITIM ve YAYINCILIK, TURIZM SANAYI TICARET LTD. ~l:nin izni olmaksrzm elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayrt sistemi ile ~ogaltrlamaz, yazrh, sozJG, gorsel-i~itsel kitfe ileti~im ara~lan yoluyla yayrnlanamaz, depolanamaz.

Baskt HaZJrltk: Turker $enaltun

Ilk Baskr: 2012

Baskt: HERMES TANITIM OFSET Buyuk Sanayi 1. Cad. No: 1 0.? lskjtler- ANKARA Tel: 0312 384 34 32

GUNDUZ EGiTiM ve YAYINCILIK TURiZM SANAYi TiCARET LTD. :?Ti. Gevizlidere Mahallesi 1218. Gad. 6/8 Balgat- ANKARA Tel: 0312.472 66 62 • Faks: 0312.472 66 08 www.gunduzyayincilik.com bilgi@gunduzyayincilik.com

DiNiN RUH ve BED EN SAGLIGI UZERiNDEKi ETI<iSi

Mustafa Koylii

Her ne kadar son iki asmhr, dinle psikoloji bilirni arasmda c;:ok sagl.Ikh bir

ili~ki kurulamadtysa da, ozellilde son 25-30 ylidrr, bu alanda yapuan ara~trr­

malar, dinle ruh ve beden sagltgt arasmda onemli ili~kilerin oldugunu orta­

ya koymaktadrr. Bu gorii~ii, sadece ilahiyat alanmda c;:alt~an bilim adamlar1

degil, tip alanmda c;:alt~an bilim adarnlarx da desteldemektedir. Teoril< yalda­

~Imlarm otesinde, bu konuda yapuan ampirik <;:~malar da, dindarltk di.ize­

yi (sarnirni bir inane;:, ibadete devam, dua etme, kutsal metinleri okuma, vs.)

yiiksek olan l<i~ilerin, dindarltk diizeyi dii~iik olan ki~ilere oranla psil<olojik

ac;:tdan daha iyi durumda olduldartru, hayattan daha c;:ok mutmain oldulda­

nru, daha iyimser bir anla}'l~a sahip olduldarrm, buna kar~Wk daha az stres,

depresyon ve kaygtya maruz kaldlldarrm, stresle daha iyi bir ~ekilde ba~a

c;:J.ktJ.klarmt ve daha az intihara te~ebbiis ettilderini gostermektedir. Aynca

samirni dini inane;: ve tiygulamalarm, sadece ruh sagltg1 ac;:tsmdan degil, ayru

zamanda beden sagltgt ac;:xsmdan da onemli oldugu goriilmektedir. Zira bu

konuda yapuan ara~trrmalar, dindarltk seviyesi yiiksek olan ki~ilerin fonk­

siyonel ac;:tdan daha iyi durumda olduldartru, dii~iik kan basmcma, 4aha az

kalp ve damar rahatstzltklarma ve bu rahats1zltklar sonucu oliime daha az

maruz kaldlldanru, genelde daha uzun bir ya~arn siirdiiklerirti ve sagltk hiz­

metlerini daha az kullandtklarmt ortaya koymaktadrr.

'Dini 'Dan~Imanilk ve v;,. Hizmetleri 1113

Elbette bu alanda yapllan c;:alt~malarm tiimii, dindarhkl.a ruh ve beden sagh­

gt arasmda olurnlu bir ili~kinin oldugunu gostermemektedir. Kimi c;:alt~ma­

lar dindarhkla ruh ve beden saghg1 arasmda her hangi bir ili~kinin olmadt­

giDI ortaya koyarken, kirni c;:alt~malar olumsliz; kirni c;:ah~malar da (biiyill<

c;:ogunlukl.a) olurnlu bir ~kinin oldugunu ortaya koymaktadtrlar. Bu alanm

en onernli uzmanlarmdan biri olan Koenig, 2000 ytlmdan once bu alanda

yaptlan 700 c;:alt~madan SOO'iiniin (% 71) dirlle ruh ve beden sagllgt arasm­

da olurnlu bir ili~ki oldugunu ortaya koydugunu belirtmektedir. Bu analize

gore; 93 c;:alt~manm 60'mda, dindarhl< seviyesi yill<sek olan ki~ilerin daha az

depresyona girdilderi, depresyonu olan ki~ilerin de daha luzll iyile~tikleri;

68 c;:alt~marun 57'sinde intihar olaylarmm daha az gorilldiigu; 69 c;:alt~manm

35'inde daha az kaygllarmm oldugu; 120 c;:alt~manm 98'inde daha az uyu~­

turucu madde kullandtklart; 114 c;:alt~marun 94'iinde psikolojik ac;:tdan daha

iyi durumda, daha iimitli ve iyimser olduklan; 16 c;:alt~marun 15'inde hayatta

daha fazla amac;: ve anlam buldukl.an; 38 c;:alt~manm 35'inde evlililderinde

daha mutlu olduldan ve e~leriyle iyi gec;:indilderi; 20 c;:alt~marun 19'unda

daha fazla sosyal destek aldtklart goriilmii~tiir (Koenig, 2004: 1195). Yme

2000 yilindan once, dindarhkla fiziki sagllk arasmdal<i ~kiyi inceleyen

ara~trrma sonuc;:lariDI ozetleyen Koenig ~u bilgiled vermektedir: 5 c;:alt~ma­

dan S'i de dini inane;: ve uygulamalann bagt~tkltk sistemini giic;:lendirdigini;

7 c;:alt~madan S'i kanser hastahgma ili~kin oliim oranlartru dii~iirdiigiinii; 11

c;:alt~madan 7'si daha az kalp hastallldar1 ve daha iyi kardiyolojil< sonuc;:larm

oldugunu; 23 c;:alt~madan 14'ii daha dii~iik kan basmc1 oldugunu; 3 c;:alt~ma­

dan 3'ii daha dii~iik kolesterolii oldugunu; 25 c;:alt~madan 23'ii daha az sigara

is;tiklerini; 5 c;:alt~madan 3'ii daha fazla egzersiz yaptlldartru; 2 c;:alt~madan

.2'si de daha iyi uyku diizenine sahip olduldariDI ortaya koymu~tur. Aynca

' dindarhkla ya~am siiresi arasmdal<i ili~kiyi ara~tlran 52 c;:ah~madan 39'unda

{% 75), dindarhl< seviyesi daha yill<sek olan ki~ilerin, digerlerine oranla daha

uzun siire ya~adlldart bulunmu~tur (Koenig, 2004: 1195; diger c;:alt~malar

ic;:in bkz: Koenig, 1994; Ellison, Boardman,. Williams, Jakson, 2001: 216).

Fizil<i ve ruhi ac;:tdan problernli l<i~ilere sadece kendilerinin dini inane;: ve

uygulamalan de gil, onlara bakan ki~ilerin dini dururnlart da etki etmektedir.

Chang ve arkada~larmm bu alanda yaprm~ oldukl.art bir ara~tlrma da bu tezi

dogrulamaktadtr. Ara~trrmacllar, 127 baktcmm bu konudal<i etkisini ince­

ledilderinde, dolaylt da olsa, dini ve manevi yonii giic;:lii olan, ya da dini ve

manevi motifleri kullanan baktctlarm, ya~lt hastalarla daha kaliteli ili~ki kur-

114 I 'Dini 'DallljmatJlrk ~e 'Din Humetleri

duklanru, bu kurulan olumlu ili~kinin de hastalarda depresyonu azaltt:Igl.lli

ve hastalarm psikolojik a<;:1dan daha sagllkll kalmalarma kat:lo sagladlgl.lli

tes~it etmi~lerdir (Chang, Noonan, Tennstedt, 1998: 467).

Sonu<;:ta bir btitiin olarak, <linin ruh ve beden saghgt tizerine. olan olumlu

etkilerinin olumsuz etkilerinden daha fazla oldugunu soyleyebiliriz. i~te bu

makalede teorik bilgilerden ziyade, bu alanda yapuan <;:ah~malar dogrultu­

sunda dinin ruh ve bede3 sagbgt tizerindeki e~erini incelemeye <;ah~aca­

gtz. Makale temelde tic; boltimd~n olu~acaktrr.' Birinci boli.imde, ruh saghgt

ve dirt i.izerine yapuan ara~tirmalar; ikinci bofi.imde beden s·aghgt ve din ' )

tizerine yapuan ara~tirmalar ele almacak, tic;:i.inci.f boli.imde ise, dirt ve ruh )

saghgma etki eden faktorlerin bir analizi yapumaya <;:ah~uacalctrr. 1

A. Ruh Saghg1 ve Din

Dinin inanan ki~ilere sagladJgt en onemli faydalardan birisi hie; ~tiphesiz on­

larm ruh di.inyasma olan olumlu katkllartdlr. Samirni bir inanca sahip olan

ki~iler genelde psikolojik a<;:tdan daha iyi durumda olup, kaygt, stres, dep­

resyon ve intihara te~ebbtis gibi olumsuz durumlardan kendilerini daha iyi

koruyabilmeictefuler. i~te bu konuda, ozellikle ABD'de yapuan ara~tirma / .

sonuc;:larmdan'i>azt ornekler:

1. Depresyon ve Din

Bilindigi gibi <;:aguruz insanlarl.lli tehdit eden en onemli ruhsal hastaltklarm

ba~mda depresyon gelmektedir. Bugiin di.inyamtzda yakla~tk olarak 100 mil­yon insanm depresyondan etkilendigi bilinmektedir. Depresyon, ozellikle

ya~War arasmda en yaygm olan hastaltklardan birisidir. Her ne k~dar genel

ni.ifus ic;:erisindeki oraru du~i.ik olsa da (ornegin bu oran ABD ic;:in % 1-3 ci­

varmdadlr), hastanede yatan y~ll hastalar a<;:tsmdan baklldlgmda bu oran, %

35'e kadar c;:tkmaktadlr. Bilhassa belli bir kurumda ikamet etmeyen ya~Warda

bu depresyonel semptomlar daha yiiksek oranda kendisini gostermektedir

(Cohen, Koenig, 2003: 220). Tedavi edilmedigi takdirde de depresyon, hem

ya~War, hem de bulunduklar1 toplum i<;:in bir takrm olumsuz sonuc;:lar do­

gtifabilmektedir. Zira depresyonel hastaltklarm c;:ogt!, muayyen bir tedaviyle

sona ermemekte, uzun si.ire devam eden tedaviden sonra da tekrar ortaya

c;:tkabilmektedir. Depresyonlu hastalarm, tedavi gortip <;:tkt:tktan sonra da ti<;:te

ikisinin, en azmdan tic; ay sonra tekrar depresyon gec;:irdikleri gori.ilm~ti.ir. Bu

durum hem ekonomik a<;:tdan olumsuz etki yapmakta, hem de ya~am kalite­

sini d~i.irerek, oli.im oranlarllli yiikseltmektedir (Koenig, George, Pe~erson,

1998: 536; Cummings, Neff, Hussaini, 2003: 23; Westgate, 1996:26).

'Dini 'Danijmanlrk ~e 'Din Hizmet/eri 1115

Acaba din ile depresyon arasmda ne ti.ir bir ili~ki vardtr? Diger bir ifadeyle

dinin, depresyonlu hastalar iizerinde olurnlu her hangi bir katlas1 var rrudtr?

Bu konuda say1stz ara~t:1Imalar1 olan Koenig, dini kallhm derecesiyle dep­

resyon arasmdaki ili~kiyi ara~tlran toplam 93 alan ara~tlimasmdan 59'unda

dini ibadetlere daha fazla katJ.lan l<i~ilerde depresyonel diizensizliklerin

daha dii:;;iik oldugunu ve bu ki~ilerin daha az depresyonel semptomplar gos­

terdikleri tespit edilmi:;;tir. Geriye kalan 33 «;ah~madan; 13'ii her hangi bir

ili~ki bulunmad1gml, dordii daha dindar ki~ilerin daha depresif davraru~lar

sergiledigini ve 16 «;ah:;;ma kar1~lk sonuc;larm bulundugunu ortaya koymu~­

tur (Koenig, 2001 I 2002: 100). Bu konudaki en kapsarnh c;ah~malardan biri­

ni de yine Koenig ve Larson {2001) yaprru~tli. Dindarllkla sagllk arasmdaki

farldl boyutlar1 inceleyen bu ki~iler, bu alanda yapuan 850 c;:ah:;;mayt deger­

lendirmi~ler ve sonuc; olarak, dindarllkla hayattan mutmain olma arasmda,

c;:ah~malarm % 80'inde pozitif bir ili~kinin bulundugunu, depresyon ve kayg1

ile dindarhk ili~l<isini ele alan «;ah~malarm ii«;te ikisinde, dindarhk seviyesi

yiiksek olan ki~ilerin, dindarhk seviyesi dii:;;iik olan ki~ilere oranla daha az

depresyon ge«;irdikleri ve kayg1 duyduklar1 tespit edilmi~tir {Aktaran, Hack­

ney, Sanders, ~003:44).

Bu. alanda yapuan diger bireysel c;:ah~mala,rm sonuc;:lar1 da ~oyledir: Koenig ve

arkada~lar1 111 depresif ya~h hasta iizerine, yalda~Lk bir yil siiren ara~tJrma­

larl sonunda, l<iliseye devam etmeyle Kitab1 Mukaddes okuma gibi dini y~a­

yt~larm 6tesinde intrinsic (asli) dini inancm ve ya~amm, depresyon hastalar1

iizerinde onemli bir etkisi oldugunu, ya~Warm yar1smm bu Zaman zarfmda

her hangi bir nbbi tedavi almadan iyile~tiklerini bulmu~lardir. Ara~tlimacuar,

her ne kadar bu mekanizmanm tam olarak nasu i~ledigini ortaya koyamasalar

da, dini inancm bu hastalara daha iyi bir diinya go~ii kazandirdigrm, acmm

, ve oliimiin daha iyi anla~ilmasuu ve kabullenmesini sagladiguu ileri siirmek-

tedirler. Aynca dini in~cm, ya~Wara daha gii«;lii bir benlik tasaruru kazan­

dirdigrm, bunun da saghgm bozuldugu y~hhk doneminde oldukc;:a giic;:lii bir

destek oldugunu ifade etmektedirler. Yme din, insanlara ic;:inde bulunduklar1

durum ne olursa olsun, ya da ne ti.ir sorunlar ya~arsa ya~smlar, bunlarm iyi­

le~ecegine dair bir umut ve duygusal iyile~meyi saglayacak motivasyon sagla­

maktadi.r (Ko'enig, George, Peterson, 1998: 538-541).

Cummings ve arkada~lar1, 568 ya~~ iizerinde yapt1l<lar1 ara~tJrmada sosyal

destek ve dindarllkla depresif semptomlar ve fonksiyonel rahatsiZhklar ara­

smda bir ~ki oldugunu, sosyal destek seviyesi y,iiksek olanlarla dini faali-

116 I 'Dini 'Danijmanl1k ~e 'Din Hizmetleri

yetlere kat:Jlma oraru yiiksek olan ya~Warda, depresyon orarurun daha dii­

~iik oldugunu, bunun da diger fiziksel yetersizliklere olumlu yonde katk1

sagladtgtru bulmu~lardtr. Ayru ara~tlrmacuar, ne egitimin, ne cinsiyetin, ne

de evlilik durumunun, depresyon konusunda dindarhl< kadar etkili bir fak-. . tor oldugunu belir~lerdir (Cummings, Neff, Hussaini, 2003: 25-29).

Depresyon-dindarhl< ~kisini inceleyen ara~tlrmalardan birisi de Garry J.

Kennedy ve arkada~larma aittir. Kennedy ve arkada~lan ABD'nin Kuzey ! / •

Bronx bolgesinde 1,855 ya~h (65 ya~ v~r-ui<artst)l Katolik, Yahudi ve diger

din mensuplarma ili~kin yaprm~ oldtiklart ara~t'lrmalarmda, ya~Warm %

50'sinin ibadet yerlerine haftahk~ttiklerini tespit etmi~lerdir. ibadet yer­

lerine gitmekle ruh saghgt y.~daki ili~kiye gelince, Katoliklerin % 10'un­

dan az1n1n onemli derecede bir depresyon semptomuna sahip olduklart­

ru, bu orarun Yahudilerde % 20'den fazla, dini tercih belirtmeyen ki~ilerde

ise % 12 oldugunu bulmu~lardtr. Bir b~ olar~aklldtgmda, ya~Warm

% 16.9'unun depresyon i<;inde olduklar1 ortaya~iknu~tlr. Tiim dini grup­

larda dini ibadetlerini yerine getirmeyen ki~ilerdeki depresyon oraru, dini

ibadetlerini yerine getirenlere oranla iki kattlr (Kennedy ve Arkada~lar1,

1996: 304). Ara~t1rmacuar bunun da nedenini, dini ,yerlere devam etmenin

ibadet, dua ya da meditasyon sayesinde, cemaat iiyeleri arasmda bir birlik

olu~turmasma baglamaktadtrlar. Bu birlik de sonuc;ta cemaat iiyelerine bir

gii<; olarak geri donmektedir. Ayru zamanda bu cemaat iiyeleri birbirlerine

sadece manevi a<;tdan degil, ayru zamanda maddi a<;tdan da destek sagla­

dlldarmdan yalruzhk hissi, giic;siizliik, umutsuzlul<, gayesizlik gibi olumsuz

duygu ve dii~iinceler azalmalcta ve bireylerde meydana gelebilecek olan bir­

taktrn psikolojik sorunlarm ortadan kalkmasmda da yardtmc1 olmaktadtr.

Ozellikle depresyonun nedenlerinden biri olan yalruzhl<, toplumdan ve in­

sanlardan uzakla~ma, bagunW.I.k hissinin azalmas1 veya kaybolmas1 olarak

dii~iiniiliirse, tiim bunlarm. toplu ibadetler yoluyla ortadan kalkacagt soyle­

nebilir (Kenne~y ve Arkada~lan, 1996: 306; Westgate, 1996: 31).

ibadetin slldlgt ile depresyon arasmdaki ili~kiyi ara~tlrmak iizere Kanada'da

37 bin ki~i iizerine yapuan bir ara~ttrmada, ibadete devam sikla~hk<;a daha

dii~iik seviyede depresyon, cinnet, psikiyatrik diizensizlikler ve sosyal fobiye

· rastlandtgt bulunmu~tur. Yme bu ara~ttrmada, ya~ama bir anlam bulmada,

giinliik ya~amm zorluklar1yla ba~a c;uanada ve ya~arrun slkmtl ve zorlukla­

rma katlanmada dindarhgm onemli bir yerinin oldugu bulunmu~tur (Baetz,

Bowen, Jones, Koru-Sengul, 2006: 654-657).

'Dini Van~Imanlrk ~e 'Din Hizmelleri 1117

William Mirola, ya~lan 18 ile 55 arasrnda degi~en erkekve kadrn top lam 354

ki~i iizerinde din-depresyon ili~kisini inceledigi ara~trrmasrnda, hem dini

katJ.l1m hem de depresyona yatkrnW.< a<;:1srndan, kadrnlarm daha onde oldu­

gunu bulmu~tur. Yrne ayru ~ekilde, erkeklerin dini katJlunlariyla depresyon­

lan arasmda her hangi bir ili~ki bulamazken, kadrnlarm dini katillmla.nyla

depresyonlan arasrnda ters bir ili~ki (yani daha az depresyona girdilclerini

veya daha hafif atlattiklar1n1) bulmu~tur. Depresyonu onlemede dinin en

<;:ok kullarulan boyutu da dua yoluyla ba~a <;:lkma ~eklinde kendisini goster- ·

mi~tir (Mirola, 1999: 428-432).

Her ne kadar depresyonla din aras~daki ili~ki kesin olrnasa da, dinin en

azmdan depresyona kar~1 koruyucu bir faktor oldugu ve depresyondan

kurtulrnada yardrmc1 bir unsur olabileceg~ kabul edilmektedir. Hollanda'da

2,800 ya~h iizerinde yapJ.lan bir ara~trrmad·a, .dinle depresyon arasmda ters

bir ili~ki bulunmu~tur. Yani dini ya~anhsi yi.L'<sek olan ve dini pratiklere de­

vam eden ya~Warin diger ki~ilere oranla daha az depresyona maruz kald!k­

larl goriilrnii~, diger bir <;:ah~mada ise, en azmdari tedavi konusunda yard!m­

Cl oldugu ortaya <;:lkm1~tlr (Cohen, Koenig, 2003: 221).

Din ve depresyon ili~kisi a<;:Ismdan olaya bir biitiin olaral< bal<Ild!gmda, din

her toplumda, her kiiltiirde ya da herkeste ayru derecede ya da dogrudan

etl<ili olrnasa bile, en azmdan dinin koruyucu bir faktor oldugunu soyleye­

biliriz.

2. intihar ve Dini inan~

Durkheim'in yalda~J.k bir asrr once konuyla ilgili yapt1g1 ara~trrmayx giinii­

~iizdeki ara~trrmalar da dogrulamaktadrr. Bilindigi gibi Durkheim (1897-

1951)'in temel tezi, dini organizasyonlarm kendi iiyeleri i<;:in intihara kar~I

onernli bir koruyucu faktor oldugu yoniindeydi. 0 tezini dogrulamak i<;:in

Katolikler ile Protestanlar1 kar~J.la~trrm1~ ve sonu<;:ta, Katolik mezhebine

bagli topluluklardaki intihar olaylarmm diger mezheplere bagli (Protestan­

lar) gruplardaki ki~ilerden daha az oldugurm bulmu~tu. Ona gore bunun

en onernli nedeni, dinlerin (ya da mezheplerin) ger<;:ekle~tirdigi sosy~ en­

tegrasyon ve sosyal diizenlemelerdi. Ayi).l dine mensup ki~iler sadece inan<;: . .

a<;:Ismdan degil, diger ahlaki konularda, ailevi ve toplumsal i~lerde de ayru

degerleri payla~acaldarmdan, bu homojen yap1 onlarm ruh sagligma da

olumlu yonde etl<i edecektir. Dini homojenlikle intihar olaylar1 arasmdal<i

ili~kiyi ara~trran Ellison ve arkada~lar1, 296 metropolde yapt1g1 ara~trrma

118 I 'Dini 'Danljmanlrk ie 'Din Himretleri

sonucunda, dini homojenlikle intihar olaylarr arasmda ters bir ili~kinin ol­

dugunu bulmu~lardJ.r. Yani ayru dine ya da mezhebe bagl.t toplwnlardaki

intihar olaylarmm farkh dini inan«;: ya da mezheplere bagl.t toplwnlara oran­

la daha dii~iik seviyede oldugunu tespit etrni~lerdir (Ellison, Burr,.McCall,

1997: 287).

Ruh sagligr ve din iizerine yapuan ara~trrmalar, dine daha c;:ok bagh olan

ki~ilerin digerlerine oranla intihara daha az yoneldiklerini ve daha az intihar

eylemi ger«;:ekle~tirdiklerini ortaya koymal<tadJ.r (Jonhson, Larson, 1998:

106). Her ya~ doneminde intihar te~ebbiisleri goriilse de, bu durum ya~War

ic;:in daha onemli bir sorun te~kil etmektedir. Ornegin Amerikalt uzmanlar

kendi toplwnlarmda, ya~Warm % 10'u ile % 30'unun duygusal sorunlarr ol-

. dugunu ileri siirmektedir (Weaver, Koenig, 1996: 496). Yme onlar, eger bu

ya~Wara tedavi uygulanmazsa, ya~hllk donemindeki intihar olaylarmm % 50

artacagmr ileri siirmektedirler. (Weaver, Koenig, 1996: 497).

Ban toplwnlarmda intihar sadece ya~War i«;:in degil, gen«;:ler i«;:in de en

onemli tehdit unsurlarmdan birisidir. intiharla ili~kili davraru~larm oraru

gen«;:ler arasmda% 4 ile% 60 arasmda degi~mektedir (Greening, Stoppelbe­

in, 2002: 404). Aradaki bu biiyiik istatistiksel farkl.ili.klarm nedeni, intihar­

la ili~kili davraru~larm tarurrundaki farkl.ili.klardJ.r. Zira bu dururn intiharr

dii~iinmekten ger«;:ekle~tirmeye kadar uzun bir siireci kapsamal<tadrr. inti­

hara te~ebbiisiin pek c;:ok nedeni vardJ.r. Bunlara literatiirde risk faktorleri

denmel<tedir. Bu risk fal<torlerinin ba~mda aile psikopatolojisi, depresyon,

uyu~turucu madde kullarurru, saldJ.rgarll11< ve aile gec;:rni~inden birilerinin

intihar etmesi vs. gelmekteclir. Bunun otesinde bireylerin genetik yapuarr,

fiziki anormallikler, saldJ.rganhl< ve fevrilik, zayi.f problem «;:ozme kabiliye­

ti ve iirnitsizlik de intihara neden olan hususlardJ.r. Depresyon erkeklerden

«;:ok kadmlar i«;:in 'risk faktorii te~kil etmektedir (Greening, Stoppelbein,

2002: 404-405).

intiharla dindarhl< arasrdaki ili~kiyi inceleyen 68 «;:alt~madan 57'si, daha din­

dar olan ki~iler arasmda d!aha az intihar olayrrun ya~andtg1n1 veya intihara

daha olumsuz balcldtg1n1 ortaya koyarken, geri kalan 11 «;:alt~madan dokuzu

her hangi bir ili~ki olmadtg1n1, ikisi de karr~tk ili~kiler oldugunu ortaya koy­

mu~tur (Koenig, 2001 I 2002: 100). Bu alanda yapuan diger c;:alt~malar da,

dinin depresyona da neden olan farkh stres kaynaklarryla b~a «;:tkmada en

onemli faktor oldugunu gostermektedir. Dini inan«;:lar1n1 yerine getiren ya~-

'Dini 'DatiiJmanhk ~e 'Din Hizmelleri 1119

hlarm depresyon, alkolizm ve i.imitsizlik gibi intihara neden olan risk fak­

torleri konusunda daha dii~iik oranlara sahip olduklart bulunmu~tur. Diger

taraftan bu alanda yapilan bir ara~tlrma, kiliseye devam etmeyen ki~ilerdeki

intihar olaymm diizenli olaral< kiliseye devam eden ki~ilerden dort kat daha

fazla oldugunu ortaya koymu~tur. 25 iilkede yapilan ar~ttrma da dindarhl<­

la intihar etme arasmda ters bir ili~ki oldugunu ortaya koymu~tur (Weaver

and Koenig, 1996: 502; Commerford, Reznikoff, 1996: 43).

Greening ve Stoppelbein, devlet okulunda (444 ki~i) ve dini okulda ·oku­

yan (697) toplam 1.,098 ogrencinin intihar dii~iinceleri ile dini tutum ve

davraru~lart arasmdaki ili~kiyi inceleyen ara~tlrmalarmda, ogrencilerin az

bir ktsnn (% 3.6) kesinlilde intihar sonucu oleceklerini (intihar etmeyi dii­

~iindiiklerini) belirtirken, % 79'unun her hangi bir intihar riski ta~tmadJ.k­

lariDI bulmu~lardrr. Yiiksek intihar riski ta~tyan ogrencilerin, daha depresif

semptomlara sahip olduklart ve daha iimitsiz olduklart gozlenmi~tir. Mese­

leye dini inant; at;Ismdan bal<Ildigmda, en az (oldiikten sonraki bir hayata

inarunayr ic;:eren) Ortodoks inancma sahip olan ogrencilerin intihar riskine

sahip oldugu ya da bu inancm en koruyucu faktor oldugu ortaya c;:lknn~­

tl!. Asli dindarltgm (dini inanc;:lariDI ic;:selle~tirme ~eklinde olan) daha etkili

olacagt kabul edilmekle birlil<te, intihar1 onleme ac;:1smdan giic;:lii bir faktor

olmadig1 ortaya t;lknn~trr (Greening, Stoppelbein, 2002: 410~413).

Dinin sosyal destek saglamak suretiyle diger ruhsal hastahl<larda oldugu

gibi, intihai: olaylarmm azalmasmda ya da onlenmesinde de onemli bir yeri

vardl!. Dini ibadetlere devam eden ki~iler, ayru dinden olan l<i~ilerle arka­

da~ltklart sayesinde, ozellikle nihsal sorunlariDI ha!ifletebilmektedirler. Bu

da intihar riskini azaltmaktadrr. Aynca din, alternatif derecelendirme ve st­

ruf sisterni ortaya koymak suretiyle intihar1 engelleyebi.lql.ektedir. Ornegin

dinler (ozellikle Dogu dinleri ve Hlristiyanlil<) fakirlik durumunu yiicelt­

mek suretiyle, insanlar1 maddi menfaatlerj.n c;:lkmazlarmdan koruyabilir. Bu

inant; ~ekli de insanlarm ruh sagltgiDI korumada onemli kat:lo saglayabilir

(Stack, 1998: 393).

3. Kaygt ve Din

Dinle kayg1 arasmdaki ili~kiyi inceleyen toplam 76 c;:alt~marun (bunlardan

69'u alan c;:alt~mas1, 7'si de klinik c;:alt~ma) 35'inde dindarhk derecesi yiiksek

olan ki~ilerde daha az kaygt ve korku unsuru bulunurken, 17'sinde her hangi

bir ili~kinin olmadig1, 7'sinde kar~Ik ve kompleks ~kiler oldugu, 10'unda ise,

120 I 'Dini 'Danr.smanlrk Ve 'Din Hizmetleri

dindarhk seviyesi ytiksek olan ki~ilerdeki kaygt ve korku derecesinin, dindar­

hk seviyesi dii~iik olan ki~ilere oranla daha yiiksek oldugu o.rtaya ~1.krm~trr.

Bu ara~trrmarun en onemli yanlarmdan birisi de, dindarWda kaygt ili~kisini

ara~trran toplam yedi ~ «yalt~madan alnsmda, kaygtdan kurtulmada dinin

~ok onemli bir yerinin oldugunun tespit edilmesidir. Ozet olaral< ~alt~malarm

biiytik bir klsnu, dindarhk seviyesi ytiksek olan ki~ilerde daha az kaygt ve kor­

kunun oldugunu ortaya koymaktadlr (Koenig, 2001 I 2002: 100).

Bilindigi gibi insanlardaki en onemli l<aygJ..lardan birisi de oli.im kaygtstdlr.

Biiyiik 6l~iide ki~isel kontroliin otesinde .olan oliim ger~egi, ~ogu insanda

biiyiik bir ilgi ve kaygt yaratlr. Bununla birlilcte, bu oli.im kaygtsi ki~iden ki­

~iye farkliliklar gosterir. Oliim kaygisJ..ru artt::Iran ya da eksilten pek ~ok fak­

tor vardlr. Bunlarm ba~mda ya~, .dindarhk seviyesi, ahiret hayatrna inan~ ve

maneviyat durumu gelmektedir. Bu alanda ya~lar1 18 ile 80 arasmda degi~en

132 kadm ve 64 erkek iizerinde yapJ..lan bir ara~tJ.rmada, oli.im kaygtsmda en

belirleyici falctoriin psil<ososyal olgunluk oldugu, bunu ise ya~m tal<ip ettigi

bulunmu~tur. Yani bu ara~tJ.rma sonu~larma gore, psil<Ososyal olgunluk ve

ya~ seviyesi arttik~a, oli.imden korkma ya da kaygtya dii~me durumu da 0

oranda azalmalctad.Ir (Rasmussen, Brems, 1996: 143).

4. iyimserlik ve Din

Dini inan~ ve uygulamalarla limit ve iyimserlik arasmdaki ili~kiyi ar~trran 15

~~madan 12'si, onemli derec~de olumlu bir ~kinin oldugunu ortaya koyar­

ken, iki ~alt~ma her hangi bir ili~kinin olmadigw ortaya koymu~tur. Bu alanda

yapJ..lan hi~bir ~~rna, dindar ~ilerin dindar olmayan ~ilerden daha az iimit­

var ya da iyimser oldugunu ortaya koym~trr. (Koenig, 2001 I 2002: 99).

Dinin ruh saghgma sagiadigt en onemli katkJ..lardan birisi ·de iyimserlik

duygusudur. Peterson, Seligman ve Vaillant 100 Harvard mezunu iizerine

yapt1g1 ~alt~masmda, gen~lik yillarmda kotiimser olanlarm, iyirnser gori.i~li.i

olanlara oranla,. 20-30 sene sonra saghk a~1smdan daha sorunlu olduklarJ..ru

bulmu~tur. Yme olumlu _ki~ilik algtsma sahip olanlarla, olumsuz ki~ilik algt­

sma sahip olan ki~iler arasmda, ya~am siiresi a~tsmdan 7 ile 7,5 yi.l arasmda

bir farkm oldugu bulunm~tur. Diger bir ifadeyle, olumlu ~ilik algtsma

sahip olan bireylerin digerlerine oranla 7 veya 7,5 yi.l daha fazla ya~adiklar1

t~spit edilmi~tir. A.ra~trrmacliar bu durumu bireylerin ya~ama arzusunun

giicii ve ya~llligm olumlu yonlerini on plana ~J..l<arma ile a~Iklamaktad.Irlar

(Aktaran, Cohen, Koenig, 2003: 228).

'Dini 'Danl[manlrk ie 'Din Hizmetleri j 121

i~te bu noktada dinin ruh saghgma en onemli katlwar:mdan birisi de opti­

mizm yani iyimserliktir. Plante ve arkada~laruun farkh yerle~im yerlerin­

den, farkh dini gruplara bagh ve farkh ogretim kurumlarma devam eden

242 iiniversite ogrencisi iiz~rine yapt:Iklart -ara~tlrmada, giic;:lii dini inanca

sahip olan ogrencilerin, hayattan bir anlam bulma, optimizm, digerlerine

yardim etme ve ya~arru olumlu bir meydan okuma olarak gorme oranlart

daha yiiksek iken, daha az kaygt ve strese maruz kaldlklaruu bulmu~lardlr ·

(Plante, Yancey, Sherman, Guertin, 2000: 406-411).

5. Psikolojil< iyi Halve Din

Bilindigi gibi ozellikle ya~la birlikte psikolojik ac;:tdan iyi olma durumu (psyc­

hological well-being) ya duraganla~makta ya da daha kotiiye dogru gitmekte­

dir. Bu durum erkeklere oranla kadlnlarda daha fazla goriiliirken, ki~iden l<i~i­

ye gore de far killik gosterebilmektedir. Zira kimileri ya~lillkla birlikte ya~anan

kronik hastalJklara, zayrlh19ara, bagunhhga daha iyi bir ~ekilde u~ gostere­

bilirken, kimileri de bundan olumsuz yonde etkilenebilmektedir. i~te bu nok­

tada ara~trrmacliar dini ve manevi hayatm toplam psikolojik iyi olmada (c;:ev­

resel hakimiyet, environmetal mastery, bireysel geli~im, digerleriyle olumlu

ili~ki, ya~amda bir anlam bulma, kendini kabul ve otonomi) onemli katklsmm

olabilecegini ileri siirmektedirler (Kirby, Coleman, Daley, 2004: 123).

Yapuan ara~tLrmalar, dini inane;: ve uygulamalarm tutarh bir ~ekilde ve biiyiik

olc;:iide haya~an tatmin olma, mutluluk ve moral ac;:tdan iyi olmanm diger

gostergeleriyle ili~kili oldugunu ortaya koymaktadlr. Bu ili~kiyi inceleyen

100 ara~trrmanm yakla~Ik % SO'i (79 ara~tlrma) bu yaptct unsurlar arasmda

' pozitif bir ili~kinin bulundugunu ortaya koymu~tur. Bu ara~tlrmalarm 10'u

dini inane;: ve uygulamalarla psikolojik iyilik arasmda muhtemel bir ili~kinin

' olabilecegini, diger 9'u da ara~tLrma yapuan ki~iler iizerinde dinin gelecekte

daha biiyiik bir psikolojik iyilige neden olabilecegini rapor etmi~lerdir (Ko­

enig, 2001/2002: 99).

Kirby, Coleman ve Daley, ya~lart 65 ile 95 arasmda degi~en, top lam 233 ya~­

lt iizerine yapt:Iklart ara~tlrmada, ya~Wtgm ve y~Wtgm getirdigi birtaklrn

olumsuzluklarm toplam psikolojik iyi olmada onemli derecede negatif bir

etl<iye sahip oldugunu, ancak dindarhl< ve manevi inanc;:larm bu olumsuz­

luldart gidermede ve psikolojik iyi olma halinin devarrunda dogrudan etkili

ya da en azmdan aract bir kaynak oldugunu bulmu~lardlr. Dini ve manevi

inancm c;:evresel hakimiyet, bireysel geli~im ve digerleriyle olumlu ili~kide

122 I Vini Vanljmanlrk ve Vin Hizmetleri

gtic;:lii bir etkisinin oldugu gorilliirken, kendini kabul, ya~amdan bir anlam

bulma ve otonomi konusunda da daha az etkisinin oldugu ortaya konmu~­

tur. Aslmda bu sonuc;:, bu alanda yapilan diger pek c;:ok ara~trrma sonuc;:larllli

da dogrulamaktad!r (Kirby, Coleman, Daley, 2004: 127).

Yine J. S. Levin, I<. S. Markides veL. A. Ray, gene;:, orta ve ileri yeti~kirilerden

375'er l<i~iden toplam 1,125 ki~i lizerinde, dini iqadetlere devanun psikolo­

jik etl<ileri konusunda yaptildar1 ve 11 yil siiren ara~trrmalarmda iki onemli

sonuca ula~m1~lardrr: Dini ibadetlere katilrrn ile ya~amdan tatmin olma ve

depresyonu onleme arasmda onemli ili~kiler vardrr. Orta ve ileri ya~larda

dini ibadetlere devarnla hayattan mernnun olma arasmda bir ili~l<i bulu­

riurken, depresyonu etl<ileme ac;:1smdan da gene;: nesiller lizerinde ibadetin

olurnlu etl<ilerinin oldugu gorillmti~tiir. Ara~trrmacilar her ne kadar, dini

ibadetlere devarrun hayattan tatmin olma konusunqa dogrudan etl<ili olma­

sa da, zamanla ruhsal dengeyi korumada bir kaynal< olabilecegini, ozellilde

de ya~la birlikte dini katllimm, ya~hlarm hayatmda esasll bir anlam olu~tur­

dugunu belirtmektedirler. Bu durum ozellilde emeklililcte, sagllk dururnla­

rmm kotcle~mesi ve diger nedenlerden otiirti resmi kurumsal i~lerden ve

rollerden el c;:ekildigi anlarda daha onemli hale gelmektedir. bzellilde ya~ll­

llk doneminde din ve dini ibadetlere katilrrn, ya~hlarm hem dini kururnlarm

kendilerine saglarru~ olduldar1 c;:e~itli sosyal servislerden faydalanmalarma,

hem de "ki~isel ho~nutluklara" neden olmalctad!r. Aynca dindarllk ve dini

ibadetlere devam, bireylerde kronil< ve ciddi stres kaynaldarrm azalttlgm­

dan, toplam psil<olojil< iyi alma konusunda da onemli bir kaynak olu~tur­

maktadlr. (Levin, Markides, Ray, 1996: 457-461).

B. Beden Sagh~ ve Din

Dini ya~am tarz1 insanlarm sadece sosyal ve psil<olojik ac;:1dan degil, fizik­

sel ac;:1dan da sagllkll kalmalarma neden olabilmelctedir. Ornegin gtic;:lti bir

inane;: ve baglanma, insanlarm hayata daha iyi bir ~ekilde adapte olmalarma

katla saglamaktadrr. Gerc;:elcten de soo bir davraru~ kallb1 izleyen baz1 dini

gruplarm (ornegin Mormonlar, Ami~ler, Ortodoks Yahudiler) genel olarak

diger gruplardan daha saghkll olduklar1 bilirrrnektedir-(Seybold, Hill, 2001:

23; Cohen, Koenig, 2003: 221). Her ne kadar bu konudal<i sonuc;:lar bir de­

receye kadar ara~trrmadan ara~trrmaya, ara~trrmada kullarillan yontemden

yonteme degi~ildik arz etse de, bir btittin olarak b~d!gmda, din ile be den

saghg1 arasmda olumlu bir ili~kinin oldugu gorillmektedir (Chang, Noonan,

'Dini 'Dan~Jmanlrk ~e 'Din Hiznretleri 1123

Tennstedt, 1998: 463). Jeffrey Levin ve Preston Schiller, her hangi bir dine

baglilikla soz konusu dini ya~ayan ki~ilerin hastalik ve oliim oranlanru ele

alan 200'den fazla yaymlanrru~ eseri incelediklerinde, biiyiik oranda ldinilc

a<;:tdan dindarltlda saglJ.kl..th ya~am arasmda pozitifbir ili~kinin oldugunu, bu

dururnda ya~, cinsiyet, trk, millet, din ve etnik gr_up at;tsmdan da her hangi

bir farkm olmadtguu ortaya koymu~lardtr (Jonhson, Larson, 1998: 106; Kra­

use, Ellison, Marcum, 2002: 21; Seybold, Hill, 2001: 22).

$imdi ornek olarak, once genel anlamda, daha sonra da ayrmtili bir ~ekilde

saghk-din ili~kisini incelemeye <;:alt~altrn.

Idler ve Kasl, 1982-94 ytllan arasmda, boylamsal bir metotla 2812 oziirlii

ya~lt ki~i iizerine yapttklart ara~ttrmada, dinin oziirlii ya~ltlar iizerinde ol­

dukt;a olumlu etkileri oldugunu bulmu~i{U"dtr. Dini ibadetlere devam rnik­

tart artttk<;:a, ya~ltlarm daha fazla fi.ziki aktivite yapttklart, daha az obesite

sorunu ya~adtklart, baglt bulundugu mezhebin ogretilerine uygun olarak,

alkol veya sigarayt daha az kullandtklart ya da hi<; kullanmadtklart, sonu<;:ta

ise tiim bunlarm, onlarm dini pratiklere devam etmeyenlere oranla daha

sagltklt kalmalaruu sagladtgtru tespit etmi~lerdir (Idler, Kasl, 1997: 302-304).

Dinle genel sagW< arasmdaki ili~kiyi ara~ttran bilim adamlarmdan birisi de

Koenig'dir. Ortalama ya~lart 70 olan 542 hasta iizerine yapttgt ara~ttrma­

smda Koenig, dini pratiklere kattlan ki~ilerin daha sagltklt olduklartru, daha

az depresyon ge<;:irdilderi, depresyona maruz kalsalar bile, daha az dindar

olan ki~ilere l<1yasla daha htzlt iyile~tilderini bulmu~tur. Aynca bu <;:alt~ma­

da, asli dindarltgm (intrinsic religion) dini ba~a <;:tkma a<;:tsmdan <;:ok daha

onemli oldugu ortaya <;:tkmt~ttr. Ayrtca bu ara~ttrmaya kattlan hastalarm %

90't, dinin hayatlarmda aldtklart tiim onemli kararlarda temel belirleyici bir

faktor oldugunu ve Tanrt'nm yardtmma ba~vurduklaruu, % 40'mdan fazla­

St dinin psil<Olojik ve fizyolojik sorunlarla b~a <;:tkmada en onemli faktor

oldugunu belirtmi~tir (Koenig, 1998: 221). Bir ara~ttrma sonucuna gore,

269 doktorun % 99'u, manevi inanct olan hastalarm manevi inanct olmayan

hastalara ktyasla hastaltklarla daha iyi ba~ edebildiklerini ifade etmi~lerdir.

Yme Illinois'te yaptlan bir ara~ttrmada (1988), 160 aile doktorunun % 80'i,

hastalar tarafmdan a<;:tk bir ~ekilde istensin ya da istenmesin dini konulara

yer vermelerinin; % 77'si de, doktorlarm, hastalarmm dini inan<;:laruu des­

teklemeleri ve te~vik etmelerinin uygun olduguna inandtklaruu belirtmi~­

lerdir (Koenig, 1998: 222).

124 I Vini Vanljmanlrk 'leVin Hizmetleri

Jeffrey Levin ve H. Vanderpool da yiiksek tansiyon ile dindarhl< arasmdaki

ili~kiyi ara~tJ.ran c;:ah~malar1 incelemi~ler ve sonuc;:ta, c;:ah~malarm % 90'mm

daha dindar olan ki~ilerin daha dii~iik kan basmcma sahip olduklarm1 or­

taya koydugunu tespit etriti~lerdir (Aktaran, Jonhson,.Larson, 1998: 107).

1. I<anser ve Din

Dinin en etkili oldugu saghl< alanlarmdan biri kanser hastahklan alarndrr.

Bunun da en onemli nedeni, stresin dogrudan kanser hastahgtyla ilgili olma­

Sldrr. Art1k ~u bilinen bir ·gerc;:ektir ki, fizyolojik sorunlarm c;:ogu psil<alojil<

rahats1zhldarla ili~kilidir. Bunlar arasmda da izolasyon, aynhk, bagtmhhl<,

acizlik, stres, depresyon ve c;:aresizlik gelmektedir. Tabii soz konusu kanser

olunca, durum c;:ok daha vahirn bir boyuta ula~mal<tadrr. Elbette kanser has­

talarrm strese sokan bir tal<Lm nedenler vardrr. Her ~eyden once kanserde

ciddi bir oliim riski vardrr. Bundan da ote, yalda~an olfuniin stresinden zi­

yade, kanser tarusmdan sonra devam eden tedavi siirecindeki belirsizliktir.

Kanserle ili~kili olan bu belirsizlli<, hastanm gelecege yonelli< hedeflerini,

umutlarrm ve beklentilerini degi~tirmesine ve ertelemesine neden olabil­

mektedir. Aynca kanser siiresinin belirsizligi neticesinde, normal aktif ba~a

c;:Ikma metotlar1 bile kotii sonuc;:lar verebilmektedir.

Kanser hastalar1 sosyal ya~amlarmda da onemli bir stres kaynagtyla kar~1

kar~tya gelirler. Bunlarm ba~mda gelen sorun, bu hastahga maruz kalan ki­

~ilerin i~ c;:evresinde, toplumsal hayatta ve ev ortarrnnda normal ya~am rolle­

rini yerine getirememeleridir. Bu yetersizligin bir sonucu olaral< da, kanser . . hastalar1 digerlerinin yarduruna ihtiyac;: duyduklarmdan dolayr bi.i: gerilim

hissedebilirler. Diizenli olarak bir ba~kasmm yardrrrnna muhtac;: olan kan­

serli hasta, acizlik ve bagunlillk duygusu geli~tirmeye ba~layabilir. Bu tarz

hisler de, onlarm ki~isel imajlarma etki eder. Bu da onlarm daha fazla iimit­

sizlige ve karamsarhga kaptlmalarma neden olur. Bu durum 6zellikle, nor­

mal ya~amm a~agt yul<ar1 tiim a~amalarmda digerlerinin yardrrruna muhtac;:

olan ya~War ic;:in daha etkilidir. Ktsacast kanserli hastalar, hastallklarUu.n bir

sonucu olarak ciddi anlamda sosyal streslerle ka_r~1 kar~tya kalabilirler (Mu­

sick ve Arkada~lar1, 1998: 218-219).

Musick ve arkada~lar1 1986-89 yillarmd.a toplam 4,162 kanserli ya~hya ili~­

kin yaptlklar1 bir ara~hrmada, kanserli ki~ilerin kanserli olmayan ki~ilere

klyasla daha fazla dini ibadetlere katudlldarrm ve bu dini katillmm da kan­

serli hastalarda depresif semptomlan azalttlgrm bul.I:nu~lardtr. Aynca ara~-

Vini Vanflmanlrk Ve Vin Hizmetleri 1125

tlrmac.tlar burada, hastalarm kendi dualar1 ve dini ibadetlere kat.tlmu kadar,

kllisede gorev yapan din adamlannm da 6nemli desteklerinin oldugunu

vurgulamaktad!rlar (Musick ve Arkada~lar1, 1998: 224).

Oli.imciil has taW< olan kanser tedavisinde dinin rolii nedir? Son zamanlarda

yap.tlan ata~tlrmalar kanserle ba~a c;:.tl<mada dinin oldukc;:a 6nemli bir yeri

oldugunu ortaya koymal<tadrr. Musick ve arkada~lar1 ~u degedendirme­

yi yapmaktadrrlar: Bireyler ba~larma gelen her hangi bir olaya kar~I tic; ti.ir

degerlendirme yapabilir. Ya ba~larma gelen olaym onlar iizerinde bir etkisi

yoktur, ya faydal! yarn vardrr, ya da zararh yonii vardrr. Dini degerlendirme

ac;:rsmdan baktlgtrmzda, din hastal!gm daha az zararh algtlanmasmt saglaya­

bilir. Kutsal kitaplardaki birc;:ok ktssa, zorluk ve s!J<mtl zamanlarmda giic;:li.i

bir inancm 6nemini ortaya koymaJ<tadrr. Zor zamanlarda Allah ile beraber

olan, ba~ma gelen musibetlere sabreden' ~~iler, gelecek di.inyada .miil<afat­

landrr.tlacagma inanrrlar. Diger taraftan dirilerin oli.imden sonraki ya~ama

biiyiil< onem atfetmelerinden dolayt, 6liimle kar~1 kar~rya gelen bir ki~i, bu

inanct nedeniyle 6li.imii daha rahat kabullenebilir; oli.imi.i bir bilinmezlik ya

da bir yok olu~ olarak gormel<ten ziyade, mevcut dururndan daha iyi olan

ahiret hayatma bakabilir. i~te dinin kanserle olan ili~kisi de boyledir. Dindar

ki~iler, Allah'1 zor ve stlanttl1 zamanlarda kendilerine en iyi yard!mc1 olarak

gorebilirler. Ozellikle bu gibi durumlarda duanm c;:ok onemli bir yerinin ol­

dugu bilinmel<tedir ((Musick ve Arkada~lart, 1998: 219).

Bowie ve arkada~larmm ya~larr 40-49 arasmda degi~en 147 Afril<al!-Ame­

ril<ali kadmm gogiis · kanseri kaygrsr ile dini inane;: arasmdaki ili~ki iizerine

yapt.tl<larr ara~tlrmala.imda, il<inci ba~a c;:.tl<ma yolu olan "takdire uyma"

$eklinde, ti.im sorunlarm hallini Allah'm takdirine brrakan ki~ilerin gogiis ·

· kanseriyle ilgili daha az kaygtya sahip olduldarr goriilmii~ti.ir. Ylne aym ara~­

tlrmada, kilisenin, "Ti.im hastaltldar da ~ifalar da Allah'm arzusu sonucu ger­

c;:ekle~ir" ~eklindeki ogretisini kabul eden hastalarm, daha az kayglli olduk­

lan ortaya c;:.tl<rm~tlr (Bowie ve Arkada~lan, 2001: 416-420).

2. Ameliyat ve Din

Ai ve arkada~lan, ya~lart 36 ile 86 arasmda degi~en ameliyat yaptlracak

toplam 246 kalp hastas1 iizerinde yapt.tldart ara~trrmada, bu ki~ilerin bii­

yiil< c;:ogunlugunun (% 88) dua ve ibadet ettiklerini, hayat-memat ti.iriinden

bir krizle kar~.tla~tlklarmda (burada kalp ameliyati 6ncesi) dua ve ibade­

tin olumlu bir etkisinin oldugunu ortaya koymu~lard!r (Ai, Peterson, Bol-

126 I Vini Vamjmanlrk ~e Vin Hizmetleri

ling, Koenig, 2002: 75-79). Bu inancm bir sonucu olarak, Ai ve arkada~la­

n, ABD'de bir hasta ameliyat olmadan once, kenctisi dua edebilecegi gibi,

ameliyah yapacak doktorun da kenctisine dua etmesini isteyebilctigini, hatta

ameliyat boyunca ameliy~thanede bir teybin kenctisi ic;:in dua e.debilecegini

belirtmektedirler. Ara~ttrmactlar, doktorlarm hasta ki~ilerin ctini inane;: ve

killtiirlerine bakmaks1zm bu konuya gereken onerni vermeleri gerektigini,

aynca hastanelerde gorev yapan Hlristiyan din adarnlarmm da bu sorunu

c;:ozebilmek ic;:in farkh yol, yo ntem ve yakla~unlar geli~tirdilderini belirtmel(­

tedir (Ai, Peterson, Bolling, Koenig, 2002: _78-79).

3. Kalp Hastahklan ve Din

Koenig, kalp hastallklarma maruz kalrru~ ya~lar1 55 ve iisttinde olan 196

hasta iizerinde yapt1g1 ara~trrmasmda, dini tutum ve davraru~larla cidcti fi­

ziki hastallklar ve fonksiyonel yetersizlikler arasmda ters yonde bir ili~kinin

oldugunu, bu hastalarm daha az psikiyatril< sorunlarla kar~tla~tlklanru, dep­

resyona ve alkole bagh olarak daha az hastanede yatttl<lar1ru ve ara~trrma

yaptlchg1 anda da daha az psikiyatrik ilac;:lar kullandtl<lar1ru bulmu~tur. Dini

faaliyetlerin ozellikle de dini ibadetlere katllunm, biiyiik oranda sosyal des­

tekle ili~kili oldugunu, ancak depresyona maruz kalmayla ara~mda zaylf bir

ili~kinin bulundugunu ortaya koymu~tur (Koenig, 2002: 267-273).

4. Fiziki Fonksiyon ve Din

Peter Pressman ve arkada~lar1, 30 ya~h kadm i.i,zerine yaptlklar1 ara~ttrma­

da, giic;:lii bir inancm stres ve depresyonu azaltbg1ru, hatta yiiriime zorlugu

c;:eken ihtiyar kachnlarm bile inanc;:lan sayesinde daha fazla ve daha uzak

mesafelere kadar yiiriiyebildiklerini ileri siirmektedirler. Ara~trrmactlar bu

durumu ~u ~ekilde izah etmektedirler: Hastalar ne kadar dindarsa, depres­

yonlarl da o kadar hafif olmakta, bu durum da onlarm fiziki terapilerine

daha iyi bir ~ekilde yans1maktadrr (Pressman ve Arkada~lar1, 1990: 759).

5. Sagb.kh Uzun Ya~ama ve Din

Bu alanda yaptlan SO'den fazla c;:ah~mayt inceleyen Koenig, McCullough ve

Larson {2001), bu c;:ah~mal~m 39'unun, dindarhk seviyesi yiiksek olan ~i­

lerin dindarhk seviyesi dii~iik alan ki~ilere oranla, daha uzun ya~adtl<larlfil

gosterctigini belirtmektedir. Bu c;:ah~malardan 10'u, ctinle ya~am siiresinin

uzunlugu arasmda her hangi bir ili~kinin olmarugmt ortaya koyarken, sa­

dece bir c;:ah~ma, dindai ki~ilerin dindar olmayan ki~ilere klyasla daha klsa

Vini Vanl[monlrk ~e 'Din Hiznretleri 1127

ya~adtklanru ortaya koymu~tur. Yme ayru ~ekilde, Hlristiyan din adamlan

iizerinde yap!lan 13 <;ab.~madan 12'si, din adamlarmm kontrol grub una gore

daha uzun siire ya~acW.dartru ortaya koymu~tur.

Dindarltkla uzun ya~am arasmdaki i.ij.~kiyi inceleyen daha kapsarnlt bir t;ab.~­

ma McCullough ve arkada~lar1 tarafmdan yap~llr (2000). McCulluogh ve

arkada~lart126,000 denekli 42 bagunstz meta-analizde, dindarltkla oliime ne­

den olan tiim riskier arasmda negatifbir ili~ki.ni.n oldugunu, diger bir ifadeyle,

dindarhl< seviyesi yiiksek olan l<i~ileri.n daha az oliim riski ta~tdtklartru, oran­

sal olarak da dindar ~ilerin % 29'unun daha az dindar ~ilere layasla daha

uzun ya~adtklartru ortaya koymu~tur (Aktaran, Cohen, Koenig, 2003: 222).

Hatta baz1 ara~tlrmalar kiliseye daha stk giden ~ilerin daha az giden ki~ilere

oranla daha sagltklt ve uzun ya~ad!ldartru ileri siirmektedir (Krause, Ellison ve

Marcum, 2002: 26). Krause, Ellison ve Marcum, 1,022 ya~h iizeri.ne yapt!ldar1,

1996'dan 1999 y!lmda kadar ii<; yilltk boylamsal ara~llrmada, kiliseye daha stk

devam eden ki~ileri.n daha az devam eden ~ilere oranla saghk durumlarlllli':

daha iyi oldugunu ortaya koymu~Iardtr {Krause, Ellison, Marcum, 2002: 37).

C. Uyu~turucu Ma.dde Kullarunu, All<:ol ve.Din

Di.ndarhkla alkol kullm arasmdaki ili~kiyi i.nceleyen 86 t;ab.~madan 76'st

{% 88) dindarhk seviyesi yiiksek olan ki~ileri.n daha az dindar ki~ilere OJ;anla

daha az alkol kullancW.dartru ortaya koymaktadtr. Geri kalan 10 t;ab.~madan

6's1, dindarhkla alkol kullarurm arasmda her hangi bir ili~kinin olmadlgtru

ortaya koyarken, 2'si kart~tk sonut;larm, 2'si de pozitif bir ili~kinin oldugunu

ortaya koymu~tur (Koenig, 2001/2002: 102).

Uyu~turucu kullm ile dindarhk arasmdaki ili~kiyi belirlemek amactyla

' yap!lan 52 t;ab.~madan 48'i, daha dindar alan ki~ileri.n daha az uyu~turucu

kullandtklanru, iki t;ab.~ma her hangi bir ili~ki olmadlgtru, bir t;ab.~ma ka­

n~tk sonut;lar it;erdigini, bir t;ab.~ma ise uyu~turucu kullm ile di.ndarhk

arasmda pozitif bir ili~ki oldugunu ortay~ koymu~tur. Ergenler ve iiniversite

ogrencileri iizeri.ne yap!lan bu 48 t;ab.~madan 42'sinde, dindarhk ile uyu~tu­

rucu kullm arasmda negatif bir ~kinin oldugu ortaya <;tkrm~llr.

. Sigara kullm ile dindarhk arasmdaki ili~kiye gelince, bu konuda da 25

<;ab.~ma yaptlrm~, bu t;ab.~malarm 24'iinde dindarhkla sigara i<;:me arasmda

ters bir ~ki oldugu bulunurken, biri.nde her hangi bir ili~ki bulunamarm~­

tir (Koenig, 2001/2002: 103).

128 I 'Dini 'Don!4mOnllk ve 'Din Hizmetleri

Dindarltkla uyu~turucu madde, alkol ve esrar kullarurru arasmdaki ili~ki­

yi ara~tlrmak amactyla 475 ergen iizerinde yapttklar1 ara~tlrmada Hodge

ve arkada~lart (2001), maneviyatc;ilik (spirituality) ile alkol kullarurru ara­

smda her hangi bir ili~lqnin bulunmad.Igtru, dine katJ.lunla alkol kullanmu

arasmda ters bir ili~kinin oldugunu, yani dine kat.I.lrm orant artbkc;a, alkol

kullarummm da o derece azaldJgm1, hatta alkoliin hie; kullaritlmadlgmt or­

taya koymu~lardtr. Esrar kullantrru ac;tsmdan baktldlgmda, dini kat1hmla

esrar kullarum1 arasmda her hangi bir ili~l<i bulunmazken, maneviyatc;ilik

seviyesiyle esrar kullantrru arasmda n~atif anlamda onernli bir ili~ki bulun­

mu~tur. Yani maneviyat ac;tsmdan yiiksek seviyede olan genc;lerin, hie; esrar

kullanmadlklart, maneviyat seviyesi dii~tiikc;e de esrar kullanma orantrun

yiikseldigi gori.ilmii~tii.r (Hodge, Cardenas, Montoya, 2001: 157).

Hodge ve arkada~lart bu sonucu ~u ~ekilde izah etmektedirler: Din sosyal

bir ortamda ya~arurken ve tecriibe edilirken, maneviyatc;illk Tann'yla daha

ic;sel bir ili~l<i ~eklinde goriilmektedir. DolaylSlyla, etl~ ac;tsmdan ic;sel ma­

neviyatc;ilik d1~sal dindarbktan daha tesirlidir. Ancak sonuc;ta, hem manevi­

yatc;illgm hem de dini kat.I.lrmm uyu~turucu madde kullantrrunda onemli bir

koruyucu oldugu soylenebilir (Hodge, Cardenas, Montoya, 2~01: 158-160).

Din ile ruh sagltg1 arasmdaki ili~ki bir dereceye kadar anla~tlabilmektedir.

Anc'ak, beden saghgtyla d.ii:I; I inane; ili~kisini nastl ac;tklamak gerekir~ Nastl

olur da dini inane; ve uygulamalar, ki~ilerin bedensel saghgma ~lumlu yonde

etki eder? Bu durumu ~u ~ekilde izah edebiliriz:

Her ~eyden once din, inanan ki~ilerin kronil< ve - ~iddetli streslere maruz

kalmalartru engellemek suretiyle, daha iyi bir ruh saghgma kavu~malarma

yard.unct olabilmektedir. Zira din, inanan ki~iler ic;in onemli bir psikolojik

kaynakttr. Allah'm insant kendi imajmda ve en giizel bir ~ekilde yaratmas1,

daima onlan gozetleyip kollamas1, onlarm nzkmi vermesi ve onlara ebedi

bir hayat vaat etmesi, ihanartlarm kendisine kar~1 bir oz-saygt geli~tirmesine

ve giivenmesine neden olarak ruh saghgtru olumlu yonde etl<iler. iyi bir ruh·

saghgt da beden saghgtru etkilemektedir. Aynca din, bireyin davrant~larmi

ve ya~am tarztru c;e~itli nedenlerden dolaf1 etl<ileyebilir. Bunlar; dini norm

ve ahlaki mesajlart ic;selle~mek suretiyle ilahi cezaya maruz kalma korku­

su, dinda~lar tarafmdan dJ~lanma tehdidi, ya~antlan toplumda kabul gorme

arz~su ve ahlili olmayan davrant~lara maruz kalmanm doguracagt sonuc;­

lar gibi hususlardtr. Yine inarulan dine bagh olmakla beraber, dini inane; ve

'Dini 'Dam~man!Jk ~e 'Din Hizmetleri J129

tutumlann, bireylerin saghgm1 olumsuz yoride etkileyecek davraru~lardan

da (ornegin alkol, sigara, uyu~turucu hap kullarurru, gayri me~ru cinsel ili~­

kiler) alikoymak suretiyle sagl.tkli bir ya~ama katk1Sl olabilir. Dini inane;: ve

tutumlar bireyleri tiim davraru~larda ilimli bir yone iterek, onlarm daha

dengeli bir ya~am siirmelerine katkl saglayabilir. Aynca din, c;:ali~ma ve eko­

nomik davraru~ kahplanyla, k.i~iler aras1 ili~kilerde strese neden olabilecek

bir takim olaylar1 da diizenleyebilir. Bir biitiin olarak ele alrugtmizda, dini

inane;: ve tutumlarm str.ese neden olan olaylar1 azaltrrken, psikolojik iyiligin

(mutluluk, hayattan tatmin olma ve moral) artmasma neden olabilecegini

ve bunlarm da sonuc;:ta beden sagbgm1 olumlu yonde etkiledigini soyleye­

biliriz (Ellison, Boardman,. Williams, Jakson, 2001: 218; Cummings, Neff,

Hussaini, 2003: 24).

inancm. ruh saghgma yonelik yul<artda siralanan olumlu etkilerinin yam

sua, son zamanlarda bu konuda en c;:ok tarb~lian hususlardan birisi de din! . ba~a c;:ll<ma (religious coping), daha dogrusu din yoluyla birtalum psikolojik

ve fizyolojik rahatstzl.tklarla miicadele etmedir. Din yoluyla b~a c;:ll<maya

ili~kin bir hayti deneysel c;:alt~ma vardrr (Pearce, 2005: 81-118). Dini ba~a

c;:ll<ma; ya~amsal sorunlarda, Allah'm bu sorunlara yard!m ettigi hissi sag­

layarak, "anlam bulma''d11 giic;:lii bir kaynak olabilir. Yine dini inane;: saye­

sinde insanlar, duygusal bir rahatbk ve sakinlik, sosyal destek, oliim kaygt­

Slill onemsememe ve gec;:irdikleri hastallldarda bir hikmet arama yollartyla

onemli dereeede rahatlayabilir (Cohen, Koenig, 2003: 226; Tarakeshwar,

2006: 646-657). Ancak ~u da bir gerc;:ektir ki dini ba~a c;:li<ma her zaman sag­

hga olumlu katkl saglamaz, hazen olumsuz etl<i de edebilir. Zira bazt ki~iler,

ba~lanna olumsuz her hangi bir ~ey geldigin~e, bunu Allah'm kendilerini

, terk ettigi ya da yaptigt hatalarm bir kar~iligt ~eklinde algliayabilir. Boyle bir

inane;: da insanlarm ruh ve beden saghglill olumsuz yonde etkiler (Parga­

ment ve Arkada~lart, 2001: 1881-1885).

Tabii burada dini ba~a c;:li<ma yollarlill da goz online almak gerekir. Son za-:­

manlarda ara~trrmacliar, tic;: tiir dini ba~a c;:ll<ma modelinden bahsetinek­

tedirler. Bunlardan birincisi, kendini yonetme (self-directing) ~eklidir. Bu

tiir dini ba~a c;:ll<mada, bireyler Allah'm kendilerine, kendi sorunlar1yla ba~a

c;:ll<ma yetenegini verdigine· inarurlar. ikinci ba~a c;:ll<ma yolu olan, "takdire

uyma"; i~i tamamen Allah'm takdirine brrak~al<, bireyin pasif bir ~ekilde

sorunlarmm sonuc;:lariru beklemesi ~eklindedir. Uc;:iincii ba~a c;:ll<ma yolu

ise, "i~birligi" yoluyla ba~a c;:ll<ma yontemidir. Bu yonteme gore Allah, hire-

130 I 'Dini 'Dan!fmanlrk 11t 'Din Hizmet/eri

yin sorunla.nru c;:ozmede bir dost ve yardunc1 olarak gortiliir. Ancak burada

bireyin kendisi de sorunlan c;:ozmede sorumludur (Bowie ve Arkada~lart,

2001: 412; Kolchakian, Sears, 1999: 115-125). Elbette bu iic;: tiir cllni ba~a

c;:Lkma yonteminin kendisine has ozellilderi olup, etkileri de biieyden bireye,

kiiltiirden kiiltiire ve dinden dine farklllik gosterebilir.

D.Sonu~

Dinle ruh ve bed en sagllgmdan bahsederken bir takrm hususlan da dikkate

almak gerekir. Her ~eyden once dindarlik alg1s1 ve derecesi diinyarun c;:e~itli

yerlerinde farldl farkll anla~llmakta ve etkisi de ona gore olmaktadrr. Orne­

gin, Kuzey Avrupa'mn baz1 kesirnlerinde dine, muhtemelen dini uygulama­

lann dii~iik seviyede olmasmdan dolayt, stresle ba~a c;:Lkmada c;:ok nadiren

ba~vurulmaktadrr. Bir c;:alt~maya gore, isvec;:'te dindarlik derecesiyle ilgili

olarak sorulan bir soruya ara~tlrmaya katllanlarm % 80'i "hie;: dindar degi­

lim" cevabllli vermi~tir. Oysa bu oran ABD'de sadece % 10'dur. Yme isvec;:'te

148 saghkll l<i~i iizerinde yapllan bir ara~trrmada, deneklerden sadece %

1'inin dini, stresle ba~a c;:lkrna yolu olarak kullandlgt ortaya c;:lknu~trr. Benzer

~ekilde, Norvec;:'te kanser ihastalart iizerine yapllan bir ara~trr~ada (1995),

hastalardan % 45'i Tarm'ya inanmadlldar1ru belirtirken, % 45'i de inanc;:lan

nedeniyle her hangi bir rahatlama hissetmedilderirli belirtmi~lerdir (Cohen,

Koenig, 2003: 230-231).

Yukar1dal<i din, ruh ve beden sagbg1 arasmdaki ili~kiye yonelik c;:alt~mala­

n incelerken, dikl<at etmemiz gereken diger onernli bir husus da, bu alan­

da yapllan ara~trrmalarm biiyiik c;:ogunlugunun ABD'de yapiliiu~ olmast­

du. Dolaytstyla sonuc;:lar genellenirken, i.ilkelerin dini ve manevi yap1sma

da bakmak gerekir. Ornegin Arnerikalllarm % 94'ii bir Tann'run varllgma

inanrrken, bu oran ingiltere'de % 76'drr. Benzer ~ekilde, Arneril<alllar daha

dl~a doniik bir dindarlik sergileyip, kiliseye gitme oranlar1 da diger i.ilkelere

oranla oldukc;:a yiiksek iken, (ornegm) ingilizler daha ki~isel bir dirli inane;:

ve ya~ann tercih etmektedirler. 2004 ytbnda ingiltere'de yapllan bir ara~trr­

mada, ara~trrmaya katuan ki~ilerin yar1s1 dinin kendi hayatlarmda onernli

bir yere sahip oldugunu ileri siirerken, % 25'i inanc;:ta ve kiliseye devamda

dii~ii~ler ya~adlklarllli belirtmi~lerdir (Kirby, Coleman, Daley, 2004: 124).

Oysa kiliseye devam ABD'de c;:ok ytil<sek seviyededir.

Bu ara~trrma sonuc;:larllli degerlendirirken goz oniinde bulundurmannz ge­

reken diger onernli bir husus da dindarbgm tarurmyla ilgilidir. Bu alanda ·

'Dini Vanl$manlrk ~e 'Din Hizmetleri [131

ara~ttrma yapan ki~ilerin ~ogunlugu tarafmdan kabul edildigi gibi, dindarhl<

~ok boyutlu bir kavram olup, bili~sel, duyu~sal, motivasyonel ve davrant~sal

boyutlart vardtr. Ameril<a'da bulunan Fetzer Institution ve National Insti­

tute of Aging (NIA) dinin ve ruh~ulugun (spirituality) on temel boyutunun

.oldugunu ortaya koymu~lardtr. Bunlar strastyla, dini ve _manevi tarih, ait

oldugu din ve mezhep, toplumsal katllim, ozel-~ahsi uygulamalar, ba~a ~tk­

ma ~ekilleri, inan~ ve degerler, baglanma (commitment), tecrlibeler, destek

duygusu, ili~kileri dlizenleme ve uzla~trrmak i~in motivasyondur (Seybold,

Hill, 2001: 21). DolaylSlyla din ya da dindarhl< derken, dinin yukartda sayilan

boyutlanru da dilckate almak gerekir. Her ne kadar ara~tlrmactlar da dinin

bu farkh boyutlarmm farkmda olsalar da, tlim boyutlanru inceleme imkaru­

na sahip olamadtldarmdan, farkh sonu~Iara varabilmektedirler.

DindarWda ilgili olaral<, dini ya~amm niceligi kadar nitellgi de onernlidir.

Daha a~tl< bir ifadeyle, dindarhl< ~ekli de insanlarm ruhi ve fizil<i sagltklartru

etl<ilemektedir. Ornegin Sethi ve Seligman (1993) yaprm~ olduklart ara~trr­

malarmda, kokten dincilerin, llimll bir inanca sahip olan ki~ilerden; ilim­

h-orta bir dindarhga sahip olan ki~ilerin de liberal dini inanca sahip olan

ki~ilerden daha iyimser, limitli ve dindar olduklartru ortaya koymu~lardtr.

Boyle bir ya~am tarzmm sonucu olarak da, daha muhafazakar gruplarm bir

blitlin olarak, d iger gruplardan daha iyi sagltk durumuna sahip olduldan

tespit edilmi~tir (Aktaran, Seybold, Hill, 2001: 23).

Dindar.llgm fark.ll boyutlart oldugu gibi psil<Olojik uyumun da farkh boyut­

lart vardtr. Bununla birlikte, nastl ki ara~ttrmactlar dindarhl< degi~kenini

incelerken, dindar.llgm sadece bir veya birka~ boyutunu inceleyebiliyorsa,

psil<Olojik uyumun da ancal< baz1 boyutlartru dikkate alabilmektedirler. Bazt

ara~ttrmactlar, psikolojik uyumun olumsuz yonlerine, ornegin, depresyon,

kaygt, su~luluk duygusu, olumsuz ruh haletine agrrhl< verirken, baztlart da

ruh sagligma mutluluk ya da ya~amdan tatmin olma ~eklinde bakmakta­

dtrlar. Diger baztlart da ruh sagllgma varolu~~u ve humanistik bir a~tdan,

kendini ger~ekle~tirme veya ya~amdaki ama~ I gaye olarak bakmaktadtrlar

(Hackney, Sanders, 2003: 45). Elbette tlim bu bakt~ a~tl:=trt da, dinle ruh sag­

.llgt arasmdaki ili~kiyi incelemede bazen farkh sonu~larm ortaya ~tkmasma

neden olabilmektedir.

Dindarltk seviyesi yiiksek olan ~ilerin, d~lik olanlara ktyasla psikolojik a~tdan

daha iyi olduklart, hayattan dalia ~ok mutmain olduklart, daha limitli ve iyim-

132 I Vini Van!fmanlrk ~e Vin Hizmetleri

ser olduklan, daha anlamh bir ya~ama sahip olduklan, daha yiiksek bir sosyal

destege ve evlilikte daha c;:ok mutluluga ve istikrara sahip olduklar1, buna kar­

~ilik dahaaz depresyon ve kayg1y9. maruz kaldlklari, depresyona girdiklerinde

de daha c;:abuk iyile~tikleri, stresle daha iyi bir ~ekilde b~a c;:u<t:J.klari, daha az

intihara te~ebbiis ettikleri ve daha az (ya da hie;:) u~turucu madde veya alkol

kulland!klar1 goriilmektedir. Aynca samimi dini inane;: ve uygulamalarm sadece

ruhsal saghl< ac;:1Smdan degil, ayrn zamanda fiziki saghk ac;:1Smdan da 6nemli ol­

dugu ara~trrmalarm ortaya koydugu sonuc;:Iardlr. Zira dindarhk, daha az kalp ve

damar rahatsiZhldarma veya kalp ameliyatlar1 sonrasmda meydana gelen 6liim

oranlarmm dii~mesine, daha uzun y~ama ve saghk hizmetlerinin daha az kul­

lanuruna katkl saglC!Jllalctadrr (Koenig, 2004: 1195).

i~te tiim bu geli~melerin sonucu olaral< bah diinyasmda, 6zellikle de ABD'de

arhk, hastalarm dini ve manevi boyutunu dikkate almadan hastahgm teda­

visinin miimkiin olmarugr, doktorun mutlaka hastasmm dini inanc1n1 goz

oniinde bulundurmas1 ve ona gore davranmasr gerektigi belirtilmektedir.

Bu yeni anlayr~m aru, "hasta-merkezli tedavi" olup amac;:, bireyi bir biitiin

olarak ele almak ve tedavisini de ona gore yapmakhr (Koenig, 2004: 1199).

Bu yakla~1m1 hem doktorlar hem de hastalar desteklemekt~dir. Ornegin,

Pensilvenya Universitesi Hastanesi'ndeld hastalarla yapuan bir_ ara~trrmada,

(177 ki~i), hastalarm yarrya yaklnl (% 4S), dini inanc;:lar1n1n saghk durumunu

olumlu yonde etl<iledigini belirtirken, % 94'ii doktorlarm hastalarmm dini

ve manevi durumunu dikkate almalarr gerektigini, nasu ki hastalarla ilgili

bir taklm ~eyler soruluyorsa, ayrn ~ekilde dini inancma dair ~eylerin de so­

rulmasr gerektigini belirtmi~lerdir. Her ne kadar upc;:uar arasmda, hastarun

gec;:mi~ine ait ne tiir sorularm sorulacagr hususunda bir birlik olmasa da,

son zamanlarda ~u sorularm sorulmas1 gerektigi iizerinde durulmalctadlr:

"Dini inanc1n1z bu hastahgmiZda sizin ic;:in onemli midir? "Din ya da sahip

oldugunuz inane;:, sizin hayahruzm diger zamanlarmda bir 6nem te~kil et­

mekte midir?" "Size dini konulardan bahsedilmesini ister misiniz?" Bu ve .

benzeri sorularm, hastarun sosyal tarihc;:esi ahrurken, sorulmasr gerektigi

vurgulanmalctadrr (Koenig, 2002: 275).

Dini inane;: ve maneviyat konular1 sadece hastalarla ilgili bir konu olma­

yrp, normal psikolojil< daru~ma ve rehberligin de 6nernli konular1 arasma

girmi~tir. Her ne kadar bu konuda bir anla~ma saglanamasa da, psil<olojil<

dan1~ma ve rehberlik uzmaru olacak ki~ilerin, egitirn ve 6gretirnlerinde ~u

sekiz noktarun dikkate almmas1 tavsiye edilmektedir.

'Dini 'Donlfmanhk ~e 'Din Hizmetleri J733

Psikolojik daru~ma ve rehberlikte dini konularla ilgili dort gorii~ ha.kimdir:

Bunlardan birincisi "reddedici" (rejectionist) ya da diger bir isirnle "ateistik

yakla~tm" olup, kesinlikle dini inancm daru~mada yer almamast gerektigini

savunmaktadtr. Zira bu gorii~ii savunanlara gore din, irrasyonel bir dii~iin­

ce, duygusal bir bozulduk ve zihinsel bir fonksiyondur. ikinci yakla~tm, "dt~­laytd' (exclusivist) yakla~lffi olup, temel faraziyesi, dini ve manevi boyutu

ontolojik bir gen;:ek olarak kabul edip, insan ya~ammm tiim boyutlarmm

dini inanca gore (burada Kitab1 Mukaddese gore) ~ekillenmesi gerel<tigi­

ni, fiziki ve ruhsal hastahldarm temelinin Tann'dan uzalda~mak oldugunu

ileri siirmektedir. Dc;:iincii yalda~Im, yaptct yakla~tm (constructivist) olarak

adlandmlmalctadtr. Bu yakla~trm savunan ki~iler, her ne kadar mutlal< bir

gerc;:egin varhgtru inkar etseler de, bu sayede bireylerin kendi bireysel an­

lam ve gerc;:eklerini bulacaldarma inanmalctadtrlar. DolaylSlyla bu yalda~lffi

esas itibariyle ne tamamen dini bir pozisyonu, ne de ateistik bir yalda~t­

rm benimser. Bu yakla~trnlarm her il<isi de insanlaim kendi yaptlart olarak

goriiliir. Dordiincii ve son yakla~rm ise, c;:ogulcu (pluralist) yakla~lffidtr. Bu

yalda~tm, yaptct yakla~trmn aksine, dini ve manevi mutlal< gerc;:ekligin varh­

gmt tammakla birlikte, ona yonelik olarak farkh (c;:oldu) yollarm ve yorum­

lann olmasma irnl<an tamr. Tann'ya ula~maya sadece tek yolun oldugunu

kabul eden dt~laytct yalda~un~ al<sine, c;:ogulcu yakla~lffi birc;:ok farkh yolun

gerc;:eldigini kabul eder. Her ne kadar hem dt~laytct g<:>rii~, hem de c;:ogul­

cu bakt~ ac;:tst dini ve manevi gerc;:eldigin varhg101 kabul etseler de, c;:ogulcu

yalda~tm, hal<ikatin farkh killtiirlerde farldt ~el<illerde ve farkh insan toplu-

. luldannda da farklt yollarla ifade edilebilecegini kabul eder. Bu anlayt~a gore

nastll<i insanlar fani ve strurh ise, tek bir dini sistem de tiim dini ve manevi

mutlal< gerc;:elderi ku~atamaz. Her farklt sistem de gerc;:egin ancak stmrh bir

:lGsmtm temsil edebilir. i~te bu yald~~trnlara gore de dam~marun, bu yakla­

~tmlardan birine gore davranmast beklenmelctedir (Zinnbauer, Pargament,

2000: 164-168).

<;:ok kiiltiirlii dani~manltlcta egitim, din psikolojisi. ldasilderi ile daru~manltk­

tal<i dini ve manevi konular iizerine okumalar, temel ruh sagltgt ve dinle ilgi­

li yaytnlanrm~ dergilerdel<i mevcut literatiirii inceleme, din ve ruh sagltgma

ili~kin c;:ah~ma gruplarma kattlma, diinya dinleri hal<lnnda bilgi sahibi olmal<,

terapide stldtkla kar~tla~acagt ki~ilerin dinlerine ili~kin uzmanhk bilgisine sa­

hip olmak, farkh dini veya manevi dii~iinceye sahip l<i~ilerle kar~tla~ttgmda, o

alana ili~kin uzmanlara ba~vurmak (Zinnbauer, Pargament, 2000: 169).

134 I Vi11i Vam.[ma11lrk ~c 'Din Hizmetleri

Dinin ruh saghgma olan bu olumlu etkilerinin bir sonucu olarak bugiin

ABD'de T1p Faki.iltesi prograrnlarmm, gen~lik ve yeti~kinlikte biyolojik ve

psikolojik ·geli~irni onemli derecede etkileyen unsurlarm (biyolojik, psiko­

lojil<, sosyo-ki.iltiirel, eko~omik, etnil<, cinsiyet, cinsel yonelim ve aile fak­

torleri) yan1 srra, dini ve manevi (religious I spiritual) unsurlan da i~ermesi

gerektigi vurgulanmakta ve tiim bunlar akredite i~in temel ~art olarak kabul

edilmektedir. Yme psil<alojide de ogrencilerin din de dahil olmak iizere kiil­

tiirel ve bireysel farldJJ.lk konusunda egitim almalan ongoriilmektedir (Co­

hen, Koenig, 2003: 232).

'Dini Vanl.itnDilllk ve 'Din Himretleri 1135

Kaynak~a

AI, A. L. C. Peterson, S. F. Bolling & H. Koenig. (2002). Private prayer and

optimism in middle-aged and older patients awaiting cardiac sur­

gery. The Gerentologist, 42 (1), 70-81.

BAETZ, M. R. Bowen, G. Jones & T. Koru-Sengul. (2006). How spiritual

values and worship attendance relate to psychiatric disorders in

the Canadian population. Canadian journal of psychiatry, 51 (10),

654-661.

BOWIE, J. & Arkada~lart. (2001). The relationship between religious coping

style and anxiety over breast canser in African American women.

Journal of religion and health, 40 (4), 411-422.

CHANG, B. A. E. Noonan & S. L. Tennstedt. (1998). The role of religion I spirituality in coping with caregiving for disabled elders. The Ge­

rentologist, 38 (4), 463-470.

COHEN, A. B. & H. G. Koenig. (2003). Religion, religiosity and spirituality

in the biopsychosocial model of health and ageing. Ageing inter­

national, 28 (3), 215-241.

COMMERFORD, M. C. & M. Reznikoff. (1996). Relationship of religion

and perceived social support to self-esteem and depression in

nursing home resident. The Journal of psychology, 130 (1), 35-50.

CUMMINGS, S. M., J. A. Neff & B. A. Hussaini. (2003). Functional impa­

irment as a predictor of depressive symtomatology: the role of

race, religiosity, and social support. Health and social work, 28

(1), 23-32.

ELLISON, C. G., J. A. Burr & P. L. McCall. (1997}. Religious homogeneity

and metropolitian suicide rates. Social forces, 76 (1}, 273-299.

ELLISON, C., G. Jason D. Boardman, D. R. Williams & J. S. Jakson. (2001).

Religious involvement, stres, and men~al health: findings from the

1995 Detroit area study. Social forces, 80 (1), 215-249.

GREENING, L. & L. Stoppelbein. (2002). Religiosity, attributional style, and

social support as psychological buffers for African American and

white adolescents' perceived risk for suicide. Suicide and life-th­

reatening behavior, 32 (4), 404-417.

136J Vini Vanl$nwnlrk ve Vin Hizmetleri

HACKNEY, C. H. & G. S. Sanders. (2003). Religiosity and mental health: a

meta-analysis of recent studies. Journal for the. scientific studJ of

religion, 42 (1), 43-55.

HODGE, D. R., P. Cardenas & H. Montoya. (2001). Substance use: spiritu­

ality and religious participation as protective factors among rural

youths. Social Work Research, 25 (3) 153-161.

IDLER, E. I. & S. V. Kasl. (1997). Religion among disabled and nondisabled

persons 1: cross-sectional patterns in health practices, social ac­

.tivities, and well~being. Journal of gerentology, 52b ( 6), 294-305.

JOHNSON, B. R. & D. B. Larson. (19.98). The faith factor. Corrections today,

60 (3), 106-110.

KENNEDY, G. J. & Arkada~lan. (1996). The relation of religious preference

and practice to depressive symptons among 1,855 older adults.

Journal ofgerentology, 51b (6), 301-308.

KIRBY, S. E., P. G. Coleman & D. Daley. (2004). Spirituality and well-being

in frail and nonfrail older adults. Journal of gerontology, 59b (3),

123-129.

KOENIG, H. G. (1994). Aging and God: spiritual pathways to mental health

in midlife and later years. New York: Haworth Pastoral Press.

_____ (1998). Religious attitudes and practices of hospitalized me­

dically ill older adults. International journal of geriatric psychiat­

ry. 13, 213-224.

_ _ ___ (2001 I 2002. Religion and medicine II: religion, mental he­

alth, and related behaviors. International journal of psychiatri in

medicine. 31 (1), 97-109.

_______ (2002). Religion, congestive heart failure, and chronic

pulmonary disease. Journal of religion and health. 41 (3), 263-278.

______ _ (2004). Religion, spirituality, and medicine: research

findings and 11Uplications for clinical practice. Southern medical

journal. 97 (12), 1194-1200.

KOENIG, H. G., L. K. George & B. L. Peterson. (1998). Religiosity andre­

mission of depression in medically ill older patients. The ameri­

can journal ofpschiatry. 155 (4), S36-542. :'·

'Dini 'Donfimonlrk ~e 'Din Hizmelleri 1137

KOENIG, H. G., M. McCullough, D. B. Larson. (2001). Religion and health:

a century of research reviewed. New york: Oxford University press.

KOLCHAKIAN, M. & S. F. Sears. (1999). Religious coping in college stu­

dents.]ournal of religion and health. 38 (2), 115-125.

KRAUSE, N.C., G. Ellison & J.P. Marcum. (2002). The effects of church­

based emotional support on health: do they vary by gender? Soci­

ology of religion 63 (1), 21-47.

LEVIN, J. S., I<. S. Markides & L.A. Ray. (1996). Religious attendance and

psychological well-being in Mexican Americans: a panel analysis

of three-generations data. The gerentologist. 36 (4), 454-463.

MIROLA, S. A. (1999). A refuge for some: gender differences in the relati­

onship between religious involment and depression. Sociology of

religion. 60 (4), 419-437.

MUSICK, M. A. & Arkada~lar1. (1998). Religious activity and depression

among community-dwelling elderly persons with cancer: the mo­

derating effect of race. The journal of gerentology. 53b (4), 218-227.

PARGAMENT, I<. I. & Arkada~lar1. (2001). Religious struggel as a predictor

of mortality among medically ill elderly patients: a two-year lon­

gitudinal study. Archieves of internal medicine. 161, 1881-1885.

PEARCE, M. J. (2005). A critical review of the forms and values of religious

coping among informal caregivers. Journal of religion and health.

44 (1), 81-118.

PLANTE, T. G., S. Yancey, A. Sherman & M. Guertin. (2000). The associa­

tion between strength of religious faith and psychological functi­

oning. Pastoral psychology . . 48 (5), 405-412.

PRESSMAN, P. & Arkada~lart. (1990). Religious belief, depression, and am­

bulation status in elderly women with broken hips. The american

journal of psychiatry. 147 (6), 758-760.

RASMUSSEN, C. A. & C. Brems. (1996). The relationship of death anxiety

with age and psychosocial maturity. The journal of psychology. 130

(2), 141-144.

SEYBOLD, K. S. & P. C. Hill. (2001). The role of religion and spirituality

in mental and physical health. Current directions in psychological

sc~ence. 10 (1), 21-24.

138 I 'Dilli 'DamjiiiDIIlrk ve 'Dill Hizmelleri

STACK, S. (1998). Heavy metal, religiosity, and suicide acceptability. Suici­

de and life-threatening behavior. 28 {4), 388-394.

TARAKESHWAR, N. & Arkada~lan. (2006). Religious coping is associated

with the quality of life of patients with advanced cancer. journal

of palliative medicine. 9 (3), 646-657.

WEAVER, A. J. & H. G. Koenig. (1996). Elderly suicide, mental health pro­

fessionals, and the clergy: a need for clinical collobation, training,

and research. Death studies. 20 {5), 495-508.

WESTGATE, C. E. (1996). Spiritual wellness and depression. journal of

counseling and development. 75, 26-35.

ZINNBAUER, B. J. & I<. I. Pargament. (2000). Working with the sacred: four

approaches to religious and spiritual issues in counseling. journal

of counseling and development. 78 (2), 162-171.

http: II www.istanbul.edu.tr I iletim I index.php?tm=5&sahypa=habaroka

&haberno=686& 04.01.2007