DI DEMELER BLANOSU

D demeler Bilanosu KavramD Ak Ve D FazlaD deme Aklarnn NedenleriD Aklar konusunda zlenebilecek Politikalardemeler Bilanosunun erdii SnrlandrmalarTrkiyenin demeler dengesiTrkiyenin Cari lemler Dengesi Aklar SorunuUluslararas Yatrmlar Pozisyonuift Kaytl Muhasebe Yntemi Ve rnek UygulamalarDI DEMELER DENGES

demeler Dengesi demeler Dengesi : Bir lke sakinlerinin dier lke sakinleriyle, belli bir dnemde yapt tm ekonomik faaliyetlerin sistematik ekilde kaydedildii tablodur. Bilanonun ana blmleri unlardr:A. CAR LEMLER HESABIB. SERMAYE HESABIC. FNANS HESABID. NET HATA VE NOKSANE. REZERV VARLIKLAR

Genel Denge

D demeler Bilanosu Kavram D demeler bilanosu veya dengesi, lkelerin belirli bir dnem ierisindeki d ekonomik ve mali ilikilerinin durumunu gsterir. Bir lkenin d demeler bilanosundaki denge veya dengesizlik, o lkenin uluslararas deme gcndeki iyileme ya da bozulmalar yanstr ve dolaysyla da ekonomik ve mali itibarnn bir gstergesi olarak deerlendirilirdemeler bilanosu, bir lkede yerleik kiilerin belirli bir dnem boyunca yabanc lkede yerleik kiilerle yaptklar tm ekonomik ilemlerin sonucunu gsteren sistematik bir kayt biiminde tanmlanr. demeler bilanosu stok deil, akm kavram dr.

D demeler Bilanosu KavramEkonomik lem ve lkede Yerleik Olma Ekonomik ilem mal, hizmet ve teknoloji yada sermaye ihra ve ithali karlnda lkeye dviz giri knn olmas eklinde ifade edilebilir. Uluslararas ekonomik ilemlerin sonucunda genel olarak parasal bir deme sz konusu olmaktadr. Bu balamda;*mal, hizmet veya teknoloji ihra eden veya sermaye ithal eden bir lkeye dviz girecektir.Tersi durumda,*yani mal, hizmet veya teknoloji ithal eden veya sermaye ihra eden bir lkeden ise dviz kacaktr. lkede yerleik olma zellii ise o lkede faaliyetlerine devam eden kii, firma ve kamu kurulularnn ekonomik faaliyetlerinin demeler bilanosuna dahi edileceini ifade eder.

D demeler Bilanosu Kavramb. Alacakl ve Borlu lemlerD dnyaya kar alacak hakk douran ilemler alacakl ilemler dir ve genel olarak lkeye dviz girii salar. Mal ve hizmet ihrac, sermaye ithali gibi. Bu ilemler demeler bilnosununaktifksmna kaydedilirler.D dnyaya kar bor douran ilemler borlu ilemler dir ve genel olarak lkeden dviz kl olur. Mal ve hizmet ithali, sermaye ihrac gibi. Bu ilemler demeler bilnosununpasifksmna kaydedilirler.

D demeler Bilanosu Kavramc. Uluslararas ticari ilemlerin ikilik zeliiUluslararas ekonomik ve mali ilemlerin ounda iki ilem (mal ve hizmet devri ve karl olan parann transferi) eklindedir. demeler bilanosu ift Kaytl Muhasebe Sistemine gre tutulur. Bu yntemde ikilik zelliine uygun olarakbir borlu ilem, ilgili hesabn borlu yanna kaydedildikten sonra, baka bir hesabn da alacakl ksmna kaydedilir. Ayn ekildebir alacakl ilemde hesabn alacakl ksmna kaydedildiinde, baka bir hesabn da borlu ksmnda gsterilmi olacaktr.Neticede, ayn ilemin iki ayr hesabn ters yanlarna kaydedilmesi gereklemektedir. Bu durum bu ilemlerin denkletirilmesi sonucunu dourmaktadr.

D demeler Bilanosu Kavramd. Otonom ve Denkletirici lemlerdemeler bilnosunun temel hesap gruplar,Cari lemler Hesab, Sermaye Hesabve Resmi Rezervler Hesabolarak sralanabilir. Ayrcastatistik Farklardiye bilinen tek kalemlik bir hesap da yer almaktadr.Cari lemlere mal ve hizmet akmlar ile ilgili ilemler kaydedilirSermaye hesabna ise snr tesi sermaye ilemleri kaydedilir.Resmi Rezervler hesab ise merkez bankasnn piyasaya mdahalede bulunarak yapt dviz alm ve satmlar sonuculkenin resmi uluslararas rezervlerindeki net deimeyi gstermektedir.

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARI1. Cari lemler Hesablkenin ihra ve ithal ettii mallar ve hizmetler bu hesaba kaydedilir.

a) Mal Ticareti (grnr ticaret)

Mal ihra ve ithali toplam lkelerin uluslararas ekonomik ilemlerinin byk bir ksmn oluturur. ( Genellikle 1/2 ile 2/3 arasnda )lkeye dviz kazandran balca ilemdirKayt teknii asndan alacakl bir ilem olarak aktife yazlrToplam mal ithalat ile toplam mal ihracat arasndaki dengeye d ticaret bilanosu ad verilir.

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARIb. Uluslararas Hizmetler (Grnmez Ticaret)Hizmet ihra ve ithalinden kaynaklanr.

Uluslararas Hizmetleri Kapsayan lemler

D TurizmUluslararas TamaclkUluslararas Bankaclk ve SigortaclkUluslar aras inaat hizmetleriLisans Bedelleri, Kiralar, KomisyonlarYurtd Resmi Hizmetler

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARIc. Uluslararas Faktr Gelir ve GiderleriYurtiindeki yabanc sermaye irketlerinin faaliyetlerinden kazanp yurtdna transfer ettikleri karlar, lkeye yaplan uzun ve ksa sreli yabanc mali yatrmlarn geliri olarak darya gnderilen paralar (faizler ve temettler) veya d borlara denen faizler bu grupta yer alrBunun gibi, lkede yerleik kiilerin yurt dnda yaptklar dorudan yatrmlardan saladklar karlar, faiz ve temett kazanlar alacakl ilemler olarak d alem faktr gelirleri arasna kaydedilir.

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARId. Tek Yanl Transferlerlkeler arasnda ba ve hibe eklinde yaplan ilemlerdir.Yaplan Karlksz Transfer, bata bulunan lke asndan bor ilemi niteliindedir.Yaplan ban mal eklinde olmas durumunda mal hesabna alacak kayd dlr.

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARIe. Cari lemler Dengesi (Bilanosu)Cari ilemlerin alacakl ve borlu ksmlar toplam arasndaki farkacari ilemler bilnosuveya cari ilemler dengesi (current transactions balance) ad verilmektedir. ki taraf toplam birbirine eit karsa bu durum cari ilemler bilanosunun dengede olmas demektir. Alacakl ksm toplamnn borlu ksmdan byk olmascari ilemler bilnosunun fazla vermesini, tersi yani borlu kesim toplamnn alacakl ksmdan byk olmas isecari ilemler an ifade etmektedir.Alt bilanolar asndan ele alnrsa, Cari ilemler bilanosu, d ticaret bilanosu, hizmetler bilanosu, uluslar aras faktr gelirleri bilanosu ve tek yanl transferler bilanosu toplamndan oluur.

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARIf.Cari lemler Bilanosu ve GSYHCari ilemler hesab, hem cari ylda ihra ve ithal olunan mal ve hizmetleri gsterdii o yla ait GSYH ile dorudan bir ilikikurmaktadr. Yani, lkede retilip yabanclara satlan mallarGSYIHnin bir blmn oluturmaktadr.Ak ekonomilerde(d ticaret yaplabilir lkelerde)milli gelirin(GSYIH)oluumu balamnda cari ilemlerin nemli bir yeri bulunmaktadr. Milli gelir hesaplamalarnda(X)ihracat, toplam harcama akmna bir katlm,(M)ithalatise toplam harcamalardan ayrlan bir sznt durumundadr. Bu nedenle net ihracat denilen ihracat ve ithalat fark denge milli gelirinin oluumunu etkilemektedir.

GSYIH = C + I + G + (X-M)C: tketim harcamlarnI: yatrm harcamalarnG: kamu harcamalarnX: ihracatM: ithalat

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARIdemeler Dengesi EKM-2015CAR LEMLER HESABICari ilemler a,bir nceki yln Ekim ayna gre 2.176 milyon ABD dolar azalarak 133 milyon ABD dolar olarak gereklemitir. Bunun sonucunda, on iki aylk cari ilemler a 38.109 milyon ABD dolar olmutur.Bu gelimede, demeler dengesi tablosundakid ticaret a nn bir nceki yln ayn ayna gre 2.326 milyon ABD dolar azalarak 2.356 milyon ABD dolarna dmesi etkili olmutur. Dier yandan,hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirler 170 milyon ABD dolar azalarak 2.854 milyon ABD dolarna dmtr.Parasal olmayan altnkaleminde, bir nceki yln Ekim aynda 356 milyon ABD dolar net ithalat olurken, bu yln ayn aynda 478 milyon ABD dolar net ihracat gereklemitir.Hizmetler dengesialtndaseyahatkaleminden kaynaklanan net gelirler, bir nceki yln ayn ayna gre 351 milyon ABD dolar tutarnda azalarak 2.472 milyon ABD dolarna gerilemitir.Birincil gelir dengesikalemi altndayatrm gelirikaleminden kaynaklanan net klar, bir nceki yln ayn ayna gre 40 milyon ABD dolar azalarak 631 milyon ABD dolar olmutur

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARI2.Sermaye Hesab ve Finans HesaplarSermaye ilemleri, genelde bir lkede yerleik kii ve kurulularn yabanc lkede yaptklar fiziki yatrmlar (retim tesisleri, bina, arazi vs.) snr tesine aktarlan mali fonlardan (yabanc tahvil, hisse senedi, hazine bonosu vs. alm satm, yabanc lke bankalarnda vadeli hesaplar atrlmas gibi) oluur.lkenin d dnya ile yapt sermaye ilemleri geleneksel olarak demeler bilanosunun sermaye hesabna kaydedilmekteydi. Ancak 2009 ylnda IMF nin yeni dzenlemesine gre bu hesabn bal Sermaye Hesab ve Finans Hesaplar biiminde deitirilmitir. Buna gre retilmeyen ve finansal nitelikte olmayan varlklar (rnein sanat eseri, telif hakk, lisans veya ticari marka bedeli vs.) ile gmen transferleri ve lkenin silinen d borlar (varsa) sermaye hesab ksmnda gsterilir. Finansal nitelikteki sermaye akmlar ise finans hesaplarna kaydedilir.Yurtdndan lkeye sermaye girii, bir alacak ilemi, lkeden sermaye k da bir bor ilemidir.Bu zellik mal ve hizmet akmlarndaki durumun tersinedir.Sermaye hesabndaki toplam alacakl ve borlu ilemlerin net bakiyesine sermaye bilanosu ad verilir.

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARIdemeler Dengesi EKM-2015FNANS HESABIDorudan yatrmlar dan kaynaklanan net giriler (net ykmllk art), bir nceki yln ayn ayna gre 158milyon ABD dolar azalarak 367 milyon ABD dolar tutarnda gereklemitir.Portfy yatrmlar147 milyon ABD dolar tutarnda net giri (net ykmllk art) kaydetmitir.Alt kalemler itibaryla incelendiinde,yurtd yerleiklerinhisse senedipiyasasnda 204 milyon ABD dolar net alm,devlet i borlanma senetleripiyasasnda ise 61 milyon ABD dolar net satm yapt grlmektedir.Yurtdnda ihra edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak,bankalar211 milyon ABD dolarnet geri deme, dier sektrlerise 466 milyon ABD dolar net borlanma gerekletirmitir.Dier yatrmlarkaleminden kaynaklanan net giriler (net ykmllk art) 558 milyon ABD dolar tutarnda gereklemitir.Dier yatrmlaraltnda,yurtii bankalarn yurtd muhabirlerindekiefektif ve mevduat varlklar2.349milyon ABD dolar,yurtd bankalarn yurtiindeki mevduatlar da 571 milyon ABD dolar tutarnda net art kaydetmitir.Yurtdndan salanan kredilerle ilgili olarak,Genel Hkmetvebankaclk sektrsrasyla 151 milyon ve 382 milyon ABD dolar net geri demede bulunurkendier sektrler2.490 milyon ABD dolar net kullanm gerekletirmitir.Bankalar, Ekim aynda ksa vadeli kredilerde net geri deyici, uzun vadeli kredilerde net kullanc olmutur.Resmi rezervlerEkim aynda 1.197 milyon ABD dolar azalmtr.

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARI3. Resmi Rezervler HesabMerkez Bankasnn dviz piyasasna yapm olduu mdahalelerin sonucunda lkenin uluslararas resmi rezervlerindeki deimelerin gsterildii hesaplardr.Denkletirici ilemlerin ortaya k nedeni demeler bilanosunun durumudur. Baka bir deyile d dnyadan salanan otonom gelirlerle otonom giderler arasnda bir dengesizlik bulunmas ya da kabaca bir yaklamla piyasa ileyiinden kaynaklanan toplam dviz arz ve talebi arasndaki dengesizliklerdi.Resmi rezervlerde bir azalma (MBnin dviz satlar) alacak, rezervlerde bir artma da (MBnin dviz allar) bor ilemi niteliindedir

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARI3. Resmi Rezervler HesabResmi Rezerv Deimeleri ve Kur sistemleri1) Sabit Kur sisteminde ama dviz arz ve talep glerindeki bir deime karsnda kurlarda ortaya kmas sz konusu olan bir deimenin tmyle nlenmesidir.Bu durum ancak MBnn piyasada d ak (-B) miktarnda dviz satmas ile gerekleebilir. D fazla (+B) durumunda ise tersi sz konusudur.

Burada B d a, + R ise resmi rezervlerdeki azalmay ifade eder. Rezervlerdeki azalma pozitif iaretli olarak kaydedilir. 2) Serbest Deiken kur sisteminde ise kurlar piyasada arz ve talebe gre belirlendii iin MBnin mdahalesi yoktur. Mdahale olmad iin dviz rezervlerinde bir deime olmaz.

- B = + R + B = - RB=0 ve R=0, dviz kurlar arz ve talebe gre dalgalanr

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARI3. Resmi Rezervler Hesabb. Altn rezervlerindeki deiimin kaydedilmesiSanayide kullanm amacyla yaplan altn ithal ve ihrac mal ticareti gibi cari ilemler iinde gsterilir. Kayt yntemi de dier mallar da olduu gibidir.

D deme amacna bal altn ilemleri ise resmi rezervler hesabnda yer alr. Bu durumda MB'nin altn ihrac resmi rezervler hesabnn alacakl yanna, altn ithali ise borlu yanna kaydedilir.

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARI4. statistik Farklar Hesabstatistik Farklar Hesab, demeler bilanosu istatistiklerini denkletirmek amacyla kullanlr. demeler bilanosunun otonom (yada izgi st) ilemlerinin net bakiyesi ile denkletirici (yada izgi alt) ilemlerin ters ynl bakiyesi birbirine eit olmaldr. Neden otonom ve denkletirici hesaplar birbirine eit olmaz. Gmrk darelerine verilen mal bildirimlerinin yanl kaydedilmi olmasKaaklkTurizm gelirlerinin anket ile belirlenmesithalat ve ihracat ilemi ile bedeli olan parann farkl dnemlerde denmesi

DI DEMELER BLANOSUNUN ANA HESAPLARI4. statistik Farklar Hesabdemeler Bilanosundaki Dengesizlik B= Bc + Bk = RB = demeler bilanosundaki dengesizlikBc = Cari ilemler BilanosuBk= Sermaye Hesab BilanosuR= Resmi rezervler hesabndaki deimeDemek oluyor ki, otonom ilemler gre hesaplanacak d ak 125 milyon dolar iken resmi rezervlere gre ak 200 milyon dolardr. Gerek an 200 milyon dolar olduu kabul edilirse , dengeyi salamak iin, izgi st ilemlerine 75 milyon dolarlk bir kayt (istatistik farklar) eklemek gerekecektir. Demek ki, iaret farkn gz nnde bulundurmazsak ,200=25+100+75 olacaktr. Bu anlatlanlar aada topluca gsterilmitir.rnek: Yl sonunda demeler bilanosu dzenlemesi yaplrken resmi rezervlerdeki azalmann 200 milyon dolar (R=+200), bunun yannda cari ilemler a 25 milyon dolar (Bc=-25) ve sermaye bilanosunda 100 milyon dolarlk bir ak (Bk=-100) grlmekte olsun.ZG ST LEMLERCari ilemler bilanosu-25Sermaye bilanosu-100statistik farklar (NET HATA VE EKSKLKLER)-75NET OTONOM LEMLER-200

ZG ALTI LEMLERResmi rezerv deimeleri+200NET DENKLETRC LEMLER+200

*** Belirtmek gerekir ki, eitliin iki yan arasndaki farklar bazen ok nemli boyutlara ulaabilmektedir. Buda istatistiki farklar hesabnn d dengesizliklerin tahmininde oynad rol gsterir.

DI AIK VE DI FAZLAdemeler bilanosu dengesi, ait olduu yl iindeki otonom ilemlerin toplam alacak ve toplam borlarnn birbirine eit olmasdr. Buna gre toplam borlu ilemlerin toplam alacakl ilemlerden byk olmas durumunda bir demeler bilanosu a, tersi durumda da bir demeler bilanosu fazlas (surplus) vardr.

DI DEME AIKLARININ NEDENLER

Yapsal Nedenlerktisadi DalgalanmaGeici FaktrlerYabanc Sermaye Giri Ve klar

DI DEME AIKLARININ NEDENLER1. Yapsal Nedenlerlkede uygulanan harcama geniletici politikalarKalknma hznn greceli olarak ykseltilmesiTeknolojik gerilik ve ekonomi ynetimindeki gerilik nedeni ile rekabetin ve ihracatn azalmasBaz hammaddeler asndan da bamlln ar derecede olmaslkedeki tercihlerin yabanc mallar ynnde deimesi

DI DEME AIKLARININ NEDENLER2. ktisadi DalgalanmaUlusal ekonomiden kaynaklanan bir dalgalanmann genileme aamasnda gelir ve harcamalar artp fiyatlar ykseleceinden demeler bilanosu ak verir.Daralma aamasna girildiinde, bu faktrlerde tersine bir gelime grlr ve bir d fazlalk ortaya kar.Dalgalanma boyunca grlen bu ak ve fazlalar birbirine eitlenmiyorsa lke ciddi d deme sorunlar iine srklenir.D denge, yabanc lkelerdeki dalgalanmalardan da etkilenir.

DI DEME AIKLARININ NEDENLER3. Geici FaktrlerDnya hammadde fiyatlarnn geici olarak ykselmesiMevsimsel Deimeler (kuraklk, sel vb.)

DI DEME AIKLARININ NEDENLER4. Yabanc Sermaye Giri Ve klarlkede yabanc sermaye giriini caydrc veya kn zendirici gelimeler d deme aklarn artrr.Tersine yabanc sermaye giriini zendiren politikalar da d dengenin fazla vermesine neden olabilir.

DI AIKLAR KARISINDA ZLENEBLECEK POLTKALARdemeler bilnosundaki aklar karsnda lkelerin izleyecekleri yollar, bu aklar finanse etmek, bask altna almak, ya da tedavi edici nlemler zerinde durmak eklinde zetlenebilir. Aklarn finanse edilmesi, yukarda belirtildii gibi resmi dviz rezervlerini kullanlmasn gerektirir. Byle bir yol aklarn dzeltilmesi ynnde nlem almaya gerek duyulmamas demektir.Fakat lke kaynaklar snrsz deildir, sahip olunan d rezervler ne kadar byk olursa olsun, er ge tkenebilirler. Ayrca d borlanmalarn da bir snr vardr. O bakmdan zn sreli aklarn finanse edilmesi deil, tedavi edilmesi gerekir.D aklar durumunda izlenebilecek dier bir yntem de d ticaret ve kambiyo politikas aralarn harekete geirmektir. Yani, hkmetler gmrk vergileri, kotalar ve yasaklamalarla ithalt kstlamaya alrlarken, kambiyo denetimi ile de lkeden dviz ve sermaye kn kstlarlar. Fakat btn bu nlemler d aklan ancak bask altna almaya yarar; gerekte ise aklar giderilmi olmazlar.

DI AIKLAR KARISINDA ZLENEBLECEK POLTKALARnc yol da aklarn tedavisi ya da dzeltilmesidir. Bu yol en g, fakat en gvenilir olandr. Aklarn tedavisi, nce uygulanan kur politikasnn gzden geirilmesini gerektirir. D dengesizliklerin nemli bir nedeni, ou kez uygulanan kur politikasdr. Merkez bankasnn kur istikrarn salamak gerekesiyle piyasaya yapt mdahaleler, ulusal parann ar deerlenmesi (dviz kurunun dk tutulmas) sonucunu dourmu olabilir. Dolaysyla eer ortada byle bir durum varsa, merkez bankas dviz kurunun piyasada denge deerini bulacak biimde deerinin ykselmesine izin vermelidir.Bunun yannda ihracatn artrlabilmesi iin ksa ve uzun dnemde alnabilecek baka nlemler vardr. Ksa dnemde rnein, ihracatnn d piyasalar konusunda bilgilendirilmesi, ihracat retimine ucuz girdi ve kredi salanmas, ihracat brokrasisinin nlenmesi, vs. zerinde durulabilir.Uzun dnemde ise konu daha ok kalknma politikalaryla ilgilidir. hracata ynelik bir kalknma modeli, kaynaklarn dinamik karlatrmal stnlklere gre datmn, d ticaret rejiminin liberalletirilmesini ve uluslararas iblmne gidilerek ekonominin dnya piyasas ile btnletirilmesini gerektirebilir.

DEMELER BLANOSUNUN ERD SINIRLANDIRMALARdemeler bilanosu tekniinden ileri gelen dier baz snrlandrmalar bulunmaktadr. Bunlar aadaki gibi belirtebiliriz:demeler bilanosu, belirli bir ana kadar lkenin birikmi d bor veya d alacaklarn gstermez. demeler dengesi bir akm kavramdr, ancak bir yl iindeki ekonomik ve mali ilemlerin dourduu net ak veya fazlay ortaya koyar.

DEMELER BLANOSUNUN ERD SINIRLANDIRMALARBir lkenin o gne kadar birikmi d bor ve d alacaklarn gsteren tablo uluslararas borluluk dengesi (balance of indebtedness) adn alr. Uluslararas borluluk dengesi, d bor veya varlklar srelerine, trlerine, alacakl ve borlulara gre ayrr. rnein zel d borlarn (varlklarn) hangi oranlarda dolaysz yatrmlardan, portfolyo yatrmlarndan (tahvil ve hisse senedi) veya ksa sreli sermaye aralarndan olutuunun bilinmesinde yarar vardr. Sonra, resmi bor veya varlklarn ne kadarnn dier lke ya da uluslararas kurulularla ilgili olduunu, bunlarn hangi yabanc paralara bal bulunduklarn bilmek de byk nem tar. Oysa, bu ve benzeri bilgiler demeler bilanosu istatistiklerinden elde edilemez. Bunun iin lkenin uluslararas borluluk dengesi gstergesini oluturmak gerekir.

DEMELER BLANOSUNUN ERD SINIRLANDIRMALARdemeler dengesi ak ve fazlalar d ekonomik ilikilerdeki "gerek" bir dengesizlii de gstermemektedir. lkeler gmrk tarifeleri, kotalar ve kambiyo denetimi gibi kstlamalarla uluslararas mal ve sermaye akmlarn snrlandrrlar. Dolaysyla demeler dengesinin gsterdii aklar "fiili" (grnr) aklardr. "Potansiyel" aklarn saptanabilmesi iin demeler dengesi kaytlarnn tesine geilip, uygulanan ticaret ve kambiyo politikalarnn kstlayc etkilerini tahmin etmek gerekir.demeler bilanosu d ticaretin bileimi ve lkelere gre dal konusunda da bilgi vermez. Oysa bir lke, blge veya para alanlaryla yaplan ticaretin incelenmesinde byk yararlar olabilir. Bunun gibi, demeler bilanosundan d ticaretin bnyesindeki deimeler de izlenemez. Ama rnein kalknan bir lkede, ihracatta sanayi rnleri paynn artrlmas, ithaltta arln tketim mallarndan hammadde ve yatrm mallarna doru kaydrlmas gibi gelimelerin srekli biimde incelenmesi gerekir.

Tablo -1Trkiyenin D demler Dengesi, 2013 (Milyon ABD Dolar)Trkiyenin 2013 ylna ait demeler bilanosu tablo -1 de sunulmutur.2013 yln ait toplam ihracatmz 158.425 milyon dolar, ithalatmz ise 226.396 milyon dolardr. Bu rakamlar f.o.b (free-on.bord: gvertede teslim) deerleri yanstr.hracatmzn bir blm bavul ticaretidir. Bavul ticareti ile yaplan ihracat 7.440 milyon dolardr. (tahmini rakam) Tabloya gre Trkiye'nin toplam ithalat deeri fob olarak -226.396 milyon dolar, cif olarak -251.661 milyon dolardr. C.i.f. ithalat f.o.b. Fiyattan farkl olarak sigorta ve navlun giderlerini de kapsamaktadr.thalatn kapsamndaki navlun ve sigorta demelerinin net 12.910 milyon dolarlk alacakl bir bakiye verdii grlmektedir.hracat, ithalat, parasal olmayan altn ve limanlardan salanan mallarn deeri Trkiyenin d ticaret dengesini (grnr ticaret) oluturmakta ve 2013 ylnda bu hesap -80.023 milyon dolar tutarnda ak vermitir.

Tablo -1Trkiyenin D demler Dengesi, 2013 (Milyon ABD Dolar)Tabloda tamaclk hesabnn 3.278, turizm 23.180, inaat hizmetlerinin 674 milyon dolar fazla verdii, buna karlk sigorta hizmetlerinin -739, finansal hizmetlerin -555 ve resmi hizmetlerin -888 milyon dolar ak verdii grlmektedir.Gelirler dengesi diye adlandrlan faktr gelirleri bilanosu toplam -9.358 milyon dolar ak vermektedir. Bunlar arasnda arlkl yer tutanlar dorudan yatrm gelirleri hesab (-9.070) ile faiz demelerini kapsayan dier yatrmlar (-4.004 milyon dolar)dr.2013 ylnda Trkiyeye net olarak 9.773 milyon dolar tutarnda dolaysz yabanc sermaye girii olmutur. Ayrntsna bakldnda yabanclarn lkemizde 12.887 milyon dolarlk bir yatrm yaptklar, yerli firmalarn ise yurt dnda -3.114 milyon dolar tutarnda yatrm yaptklar grlmektedir.

TRKYENN CAR LEMLER DENGES AIKLARI SORUNUCari ilemler bilanosu alar Trkiye ekonomisinin yllardan beri yaad en ciddi sorunlardan birisidir.Cari ilemler dengesi cari ilemler hesabnda yer alan drt alt hesap grubunun net sonucudur. (d ticaret, hizmetler, faktr gelirleri ve cari transferler)Bu hesap gruplarnn net bakiyeleri toplamna gre de cari ilemler bilanosunda bir denge veya bir dengesizlik durumu ortaya kmaktadr.Cari ilemler dengesi lkenin snr tesi mal ve hizmet akmlarndan elde ettii gelirlerle d aleme yapt harcamalar arasndaki fark olarak tanmlanabilir.Ancak bu ekilde bu ekilde belirlenen cari ilemler ak veya fazlalarn lkeye giren veya kan net dviz fazlas ile e anlaml olarak dnmek doru olmaz.nk bir ilemin demeler bilanosuna kaydedilmesi iin onun snr tesi yaplan ekonomik bir ilem niteliinde olmas yeterlidir.Ama baz ekonomik ilemler ise herhangi bir dviz girdi veya k olmadan da yaplm olabilir. (rnein takas yntemi)

20052006200720082009201020112012Cari ilemler Dengesi Milyar $-21,45-31,84-37,78-40,4412,17-45,45-75,09-47,75Cari lemler Dengesi/GSYH-4,4-6,0-5,8-5,5-2,0-6,2-9,7-6,1Petrol Fiyatlar (Brent Tipi,$/varil)54,5265,1472,3997,2661,6779,50111,26111,67Enflasyon oran8,29,68,810,46,38,66,58,9Faiz oranlar (Mevduat Faizi)20,4021,6522,5622,9117,6515,2714,2216,35Dviz Kurlarnda Deime Hz (Dolara Gre)-5,756,32-8,79-0,1119,09-3,0411,457,23Byme Hz8,46,94,70,7-4,89,28,82,2

Kaynak: TC Kalknma Bakanl, Uluslararas ekonomik Gstergeler, 2013 ve BP, Statistical Review of World Energy 2014 ten.Tablo 2 Trkiyenin Cari lemler Aklar ve Aklar zerinde Etkisi Olan Baz Faktrler,2005-2012

TRKYENN CAR LEMLER DENGES AIKLARI SORUNUCari ilemler a Trkiyenin uzun vadeli, dier bir deyile kroniklemi ekonomik sorunlarndan birisidir. Tablo 2 de Trkiye'nin 2005-2012 dnemindeki cari ilemler dengesi aklar ile bu alarla ilgili olabilecek enflasyon oranlar, petrol fiyatlar, dviz kurlarndaki deime ve byme hz gibi deiikliklere yer verilmitir.2009 ylndaki kriz gz ard edilecek olursa Trkiye'nin cari ilemler ann GSYH'ye oran yzde 4,4 ile yzde 9,7 arasnda deimitir.Trkiyede d ticaret aklarnn nedeni ihracatn ithalat karlayamamasdr. Bunun nedeni petrol fiyatlarndaki ykselmedir. Trkiye, petrol ithalats bir lke olduu iin petrol fiyatlarndaki her arttan olumsuz bir ekilde etkilenmektedir.lkemiz petrolden ok sanayi mallar retimi ve ihracat ynnden de olduka yksek oranda da bamldr.hracatta verim dkl, ileri teknoloji ieren rnlerin azl, pazarlama yetersizlii, vs. de nemli faktrlerdir.erde yksek enflasyona karn kurlardaki atn dk oranlarda tutulmas (ar deerlenmi kur politikas) geleneksel olarak aklarn oluumundaki en etkili faktrler arasnda yer alr.Trkiye, cari ilemler bilanosu aklarna kar geleneksel olarak dk kur yksek faiz politikalar gibi uygulamalara bavurmutur.

TRKYENN ULUSLARARASI YATIRIM POZSYONUUluslararas yatrm pozisyonu, lkenin belirli tarihte o gne kadar olan d varlk ve ykmllklerini ortaya koyar, yani bir stok kavramdr. Uluslararas yatrm pozisyonu nemli bir mali gstergedir.lkenin d varlklarn d ykmllkleriyle karlatrma olana salar.Eer toplam d varlklar toplam ykmllklerden bykse, lke net d yatrmc (net creditor)dr. Bunu tersi durumda lke ne d borlu (net debtor) durumundadr.Tablo 3 den de grlecei gibi, 2013 yl ocak ay iin Trkiye'nin toplam uluslararas varlklar 217.302 milyon dolar, ykmllkleri 642.922 milyon dolardr.Buda Trkiyenin 425.620 milyon dolar tutarndaki net d borlu bir lke olduu anlamna gelmektedir.Ykmllklerimizin nemli blmnn kredilerden ve yurtiinde dorudan yatrmlardan, varllarn nemli ksmnn da rezerv varlklar ile dier yatrmlardan olutuu grlmektedir.

Trkiyenin Uluslararas Yatrm Pozisyonu: Ayrntl Tablo, Ocak 20132013 yl ocak ay iin Trkiye'nin toplam uluslararas varlklar 217.302 milyon dolar, ykmllkleri 642.922 milyon dolardr.Buda Trkiyenin 425.620 milyon dolar tutarndaki net d borlu bir lke olduu anlamna gelmektedir.Ykmllklerimizin nemli blmnn kredilerden ve yurtiinde dorudan yatrmlardan, varllarn nemli ksmnn da rezerv varlklar ile dier yatrmlardan olutuu grlmektedir.Ykmllklerimizin nemli blmnn kredilerden ve yurtii dorudan yatrmlardan, varlklarn nemli ksmnn da rezerv varlklar ile dier yatrmlardan olutuu grlmektedir.

FT KAYITLI MUHASEBE YNTEM VE RNEK UYGULAMALARift kaytl muhasebe sisteminin temel zellii, bir ilemin bir hesabn alacakl veya borlu ksmna kaydedildikten sonra, baka bir hesabn ters yanna kaydedilerek denkletirilmesidir.Dier bir deyile, bir uluslararas ilem ayn miktarda olmak zere bir kez borlu, bir kez de alacakl olarak kaydedilir. Bunun nedeni uluslararas ilemlerde genellikle grlen ikilik zelliiyle ilgilidir.Cari ilemlerde ve sermaye ilemlerinde lke asndan dviz girii (veya alacak hakk) douran ilemler olup aktif yanna yazlr.Dviz k (veya bor) douran ilemler de pasif yanna kaydedilir.Denkletirme amacyla lkeye dviz girii (veya ksa sreli borlanma) pasif,Dviz k (veya ksa sreli borlarda azalma) is aktif ilem olarak muhasebeletirilir.

FT KAYITLI MUHASEBE YNTEM: RNEK UYGULAMALARrnek 1) Bir Trk ihracats ABDye 1.000 $ tutarnda bir ihracat yapmtr. Sat bedeli dviz olarak denmitir.

rnek 2) Bir Trk ithalat Almanyadan 5.000 $ tutarnda bir mal ithal yapmtr. Karlnda ihracatnn ektii vadeli bir polieyi kabul etmi olsun.

rnek 3) Bir yabanc turist Trkiyede bir bankada 500$ bozdurmutur.

AktifPasifMal hracat1.000 -Dviz Girii -1.000AktifPasifMal thalat - 5000Ksa Sreli Sermaye Girii 5000 -AktifPasifTurizm Geliri500 -Dviz Geliri -500

Sayfa3I.CAR LEMLER HESABI-65,068A. DI TCARET DENGES-80,023 hracat f.o.b.158,425 Bavul Ticareti7,440 thalat, fob.-226,396 thalat c.i.f.-251,661 Navlun ve Sigorta12,910 Parasal olmayan altn-11,779 Limanlardan salanan mallar-273B. HZMETLER DENGES23,132 Tamaclk3,278 Turizm23,180 naat Hizmetleri674 Sigorta Hizmetleri-739 Finansal Hizmetler-555 Resmi Hizmetler-888C.GELR DENGES-9,358 cret demeleri-288 Yatrm Geliri-9,070 Dorudan Yatrm-3,739 Portfy Yatrmlar-1,327 Dier Yatrmlar (faizler)-4,004D.CAR TRANSFERLER1,181 i Gelirleri877II.SERMAYE VE FNANS HESAPLARI62,212A.SERMAYE HESABI (retilmeyen ve finansal olmayan varlklar)-93B.FNANS HESAPLARI62,305 Dorudan yatrmlar9,773 Yurtdnda-3,114 Yurtiinde12,887 Portfy yatrmlar23,691 Varlklar2,601 Ykmlkler21,090 Hisse senetleri841 Bor senetleri20,249 Dier yatrmlar (Banka kredileri)38,752 Varlklar2,392 Ykmlkler36,360 Ticari krediler5,603 Krediler21,543 Mevduatlar8,633III.NET HAT VE NOKSAN12,767GENEL DENGE9,911IV.REZERV VARLIKLAR-9,911 IMF nezninde varlklar0 Resmi rezervler-9,911 Dviz varlklar-6,427 Menkul kymetler-3,484

Sayfa3I.CAR LEMLER HESABI-65,068A. DI TCARET DENGES-80,023 hracat f.o.b.158,425 Bavul Ticareti7,440 thalat, fob.-226,396 thalat c.i.f.-251,661 Navlun ve Sigorta12,910 Parasal olmayan altn-11,779 Limanlardan salanan mallar-273B. HZMETLER DENGES23,132 Tamaclk3,278 Turizm23,180 naat Hizmetleri674 Sigorta Hizmetleri-739 Finansal Hizmetler-555 Resmi Hizmetler-888C.GELR DENGES-9,358 cret demeleri-288 Yatrm Geliri-9,070 Dorudan Yatrm-3,739 Portfy Yatrmlar-1,327 Dier Yatrmlar (faizler)-4,004D.CAR TRANSFERLER1,181 i Gelirleri877II.SERMAYE VE FNANS HESAPLARI62,212A.SERMAYE HESABI (retilmeyen ve finansal olmayan varlklar)-93B.FNANS HESAPLARI62,305 Dorudan yatrmlar9,773 Yurtdnda-3,114 Yurtiinde12,887 Portfy yatrmlar23,691 Varlklar2,601 Ykmlkler21,090 Hisse senetleri841 Bor senetleri20,249 Dier yatrmlar (Banka kredileri)38,752 Varlklar2,392 Ykmlkler36,360 Ticari krediler5,603 Krediler21,543 Mevduatlar8,633III.NET HAT VE NOKSAN12,767GENEL DENGE9,911IV.REZERV VARLIKLAR-9,911 IMF nezninde varlklar0 Resmi rezervler-9,911 Dviz varlklar-6,427 Menkul kymetler-3,484

Sayfa1ULUSLARARASI YATIRIM POZSYONU, NET-425,620A. VARLIKLAR217,302Yurt dna dorudan yatrmlar30,683Portfolyo yatrmlar1,828 Hisse senetleri632 Bor senetleri1,196Para piyasas aralar0Dier yatrmlar60,590 Ticari krediler10,913 Krediler4,486 Efektif ve mecduat42,618 Bankalar21,925 Dier sektrler20,693Rezerv varlklar124,201 Parasal altn19,860 zel ekme haklar1,499 IMF nezninde rezerv varllar174 Yabanc para102,668 Dviz verlklar ve mevduat6,286 Menkul kymetler96,382B. YKMLLKLER642,922Yurtiinde dorudan yatrmlar185,109Portfolyo yatrmlar183,043 Hisse senetleri72,770 Bor senetleri110,273Dier yatrmlar274,770 Ticari krediler28,367 Krediler195,067 Merkez Bankas10 Genel Hkmet32,983 Uzun vade32,983 Ksa vade0 Bankalar64,864 Uzun vade33,851 Ksa vade31,013 Mevduat49,859 Merkez Bankas7,940 Bankalar41,919 Yabanc para28,709 Trk liras13,210

Sayfa2

Sayfa3