ĐỒ Án tỐt nghiỆp ĐỀ tÀi:“ nghiên cứu giải pháp khôi phục môi trường...

Đồ án tốt nghiệp kỹ sư Trang 1 Ngành kỹ thuật môi trường

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hà Nội vốn nổi tiếng là một trong những Thủ đô có nhiều ao hồ nhất thế giới.

Những hồ này không chỉ có giá trị về mặt tự nhiên, cảnh quan, điều hòa vi khí hậu

mà còn có giá trị về văn hóa, là khu danh lam thắng cảnh, vui chơi, giải trí, lễ hội.

Nhiều ao, hồ của Hà Nội gắn liền với các đình chùa, được coi là các địa điểm tâm

linh của Hà Nội. Có lẽ chính vì vậy mà trong lịch sử phát triển hàng nghìn năm, các

thế hệ ông cha chúng ta đã luôn chú trọng giữ gìn bảo vệ và tô điểm thêm cho vẻ

đẹp của các hồ này, để ngày nay chúng ta có thể tự hào về Thủ đô Hà Nội một thành

phố xanh, sạch, đẹp, thành phố của hoà bình với những mặt hồ nước trong xanh thơ

mộng.

Tuy nhiên, trong thời gian đô hộ nước ta, thực dân Pháp đã tiến hành san lấp

nhiều hồ để xây dựng nhà cửa, đường phố, mà tiêu biểu là một phần hồ Hoàn Kiếm

và hồ Thiền Quang… Đến những năm gần đây với quá trình đô thị hóa ngày càng

phát triển của Hà Nội là khá cao. Bên cạnh mặt tích cực thì mặt trái của vấn đề này

đã và đang gây ra nhiều hậu quả. Một trong những hậu quả đó là hiện nay hệ thống

hồ đang phải gánh chịu mức độ ô nhiễm lên mức báo động. Những cơ sở sản xuất, y

tế, trường học, khu dân cư xung quanh hồ thường xuyên đổ rác thải sinh hoạt, phế

thải xây dựng xuống hồ, sự xuất hiện quá mức của các loại tảo xanh, tảo độc trong

khi hồ lại thiếu hệ thống thoát nước, trạm xử lý nước thải, thu gom rác thải. Những

việc làm này đã dẫn tới tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng các hồ, ảnh hưởng tới hệ

sinh thái, cảnh quan, hệ động thực vật sống dưới hồ và nhất là ảnh hưởng trực tiếp

đến cuộc sống sinh hoạt của người dân sinh sống xung quanh khu vực các hồ. Một

tình trạng cũng rất phổ biến hiện nay đó là hiện tượng lấn chiếm diện tích mặt nước

hồ và xâm phạm vào các di tích lịch sử văn hoá kiến trúc khu vực xung quanh hồ để

xây dựng đô thị và nhà cửa trái phép. Do nhiều nguyên nhân khác nhau mà tình

Sinh viên : Nguyễn Thanh Thúy Lớp: 50 MT


trạng này vẫn còn ngang nhiên tồn tại, gây rất nhiều khó khăn cho công tác quản lý,

khai thác hồ nhằm phát triển bền vững.

Tình trạng ô nhiễm hệ thống hồ trong khu vực nội thành Hà Nội đã và đang

được báo chí và các cơ quan quản lý, nghiên cứu quan tâm. Chính quyền thành phố

đã có nhiều nỗ lực trong việc quản lý, khai thác, giữ gìn hệ thống sông, hồ. Tuy

nhiên, những nỗ lực của chính quyền và người dân trong nhiều năm qua vẫn chưa đủ

để giải quyết thực trạng ô nhiễm trước mắt cũng như nguy cơ ô nhiễm nặng hơn

trong tương lai. Nên việc khôi phục hồ đòi các giải pháp thích hợp vượt lên các rào

cản trên và cần có sự tham gia của cộng đồng.

Do vậy , đồ án thực hiện : “ Nghiên cứu giải pháp khôi phục môi trường

một số Hồ Hà Nội ” . Hy vọng với đề tài này có thể đóng góp một phần vào công

tác bảo vệ các hồ một cách hợp lý và bền vững, giữ gìn được vẻ đẹp thơ mộng,

thanh bình của thủ đô Hà nội.

2. Mục đích nghiên cứu đề tài

- Phân tích hiện trạng các hồ Hà Nội và đánh giá những thành công và khó

khăn còn tồn tại của chương trình cải tao môi trường một số Hồ Hà Nội.

- Nghiên cứu, và đề xuất những định hướng, giải pháp nhằm khắc phục vấn

đề môi trường các hồ Hà Nội.

- Đưa ra các mục tiêu quản lý, chỉ tiêu và chương trình hành động trong

tương lai.

- Góp phần tăng cường hiệu quả công tác bảo vệ môi trường hồ nói chung.

3. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu đánh giá hiện trạng chất lượng môi trường nước

hồ, xác định các nguồn gây ô nhiểm từ đó đưa ra giải pháp khôi phục và quản lý

chất lượng nước hồ cũng như quy hoạch cảnh quan môi trường xung quanh hồ.

Phạm vi nghiên cứu tiến hành tại một số hồ ở Hà Nội: hồ Văn Chương, hồ

Linh Đàm.



4. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp thu thập, tổng hợp tài liệu: tổng hợp các tài liệu trong và

ngoài nước về chất lượng môi trường nước hồ.

- Phương pháp điều tra thực địa: điều tra thông tin về các nguồn thải và sự

phân bố dân cư xung quanh hồ.

- Phương lấy mẫu, phân tích mẫu: lấy mẫu, phân tích mẫu nước của một số

hồ đại diện.

- Phương pháp kế thừa: Thu thập tài liệu, số liệu đã có của các đề tài, dự án

và một số chương trình đã và đang thực hiện tại Hà Nội.

- Phương pháp tham vấn cộng đồng dân cư.

5. Cấu trúc của đồ án

Trong phạm vi nghiên cứu đồ án có những nội dung cơ bản như sau:

+ Phần mở đầu

+ Chương 1: Tổng quan về hệ thống hồ Hà Nội

+ Chương 2: Nghiên cứu đánh giá hiệu quả khôi phục môi trường hồ Hà Nội

+ Chương 3: Nghiên cứu đề xuất giải pháp khôi phục một số hồ Hà Nội

+ Kết luận và kiến nghị.

+ Tài liệu tham khảo.



CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG HỒ HÀ NỘI

1.1 Thống kê số lượng và diện tích hồ Hà Nội

Hà Nội được biết đến là “đô thị ao hồ”, đã tạo nên một vẻ đẹp đặc hữu của

một vùng đất kinh kỳ đã có lịch sử 1000 năm văn hiến. Với không gian xanh và mặt

nước đáng kể, các hồ Hà Nội đã đang và sẽ đóng góp lớn vào việc cải thiện điều

kiện khí hậu và cân bằng thiên nhiên cho thành phố với quy mô dân số cũng như

mật độ xây dựng ngày càng tăng. Hệ thống hồ đóng góp vào việc tạo dựng một khu

vực cảnh quan phong phú, đa dạng, vừa có tính nhân tạo, vừa có tính tự nhiên hấp

dẫn đối với dân cư đô thị, cũng như du khách trong và ngoài nước. Trải qua bao

thăng trầm, biến đổi ở mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn khác nhau của lịch sử số lượng,

diện tích hồ ao của Hà Nội cũng có những biến đổi, và giảm trong hai thập kỷ qua.

Trong hội thảo quốc tế với chủ đề "Sử dụng bền vững hồ Hà Nội dựa vào

cộng đồng trong bối cảnh đô thị hóa và biến đổi khí hậu" do Trung tâm Nghiên cứu

Môi trường và Cộng đồng tổ chức ngày 22/6/2012 phân tích, trong vòng 50 năm qua

có đến 80% diện tích mặt nước của thủ đô đã "biến mất". Làm rõ cho ý kiến này,

chuyên gia về quản lý nước Nguyễn Công Thành nêu số liệu: Từ năm 1983 đến năm

1996, 1,7km2 diện tích ao, hồ của Hà Nội đã bị san lấp. Còn một học giả khác đã

cung cấp thông tin thông qua ảnh chụp từ vệ tinh cho thấy, trong 10 năm (1986-

1996) Hà Nội đã mất tới 64% diện tích mặt nước ao, hồ. Tại sao diện tích mặt nước

(bao gồm ao, hồ, kênh, mương tiêu thoát nước) của Hà Nội bị thu hẹp nhanh chóng

đến như vậy. Điều đó tỷ lệ nghịch với những nhà cao tầng, văn phòng, trung tâm

thương mại…, xuất hiện trong thành phố với mật độ ngày càng dày đặc. Nói cách

khác là cơn lốc đô thị hóa, các dự án phát triển đô thị và tình trạng lấn chiếm bất hợp

pháp, một số hồ ao đã bị lấn chiếm để tạo quỹ đất cho phát triển đô thị đã cuốn đi

nhiều hồ ao, kênh, mương làm cho diện tích mặt nước phục vụ việc tiêu thoát bị

ngót dần. Nhưng ngoài ra hậu quả đó không hẳn thuộc về quá trình đô thị hóa mà

còn chính là lỗi của con người khi hằng ngày, hằng giờ đang thực hiện những hành



động trái phép khiến diện tích mặt nước càng bị biến mất khỏi đời sống. Nhìn thấy

rõ nét nhất là sự yếu kém, thậm chí là buông lỏng trong công tác quản lý của chính

quyền cơ sở. Để giải quyết được cần có thêm nhiều giải pháp đồng bộ với sự vào

cuộc của cả cộng đồng và toàn xã hội đặc biệt là trong công tác quản lý là tổ chức lại

bộ máy quản lý hồ hay nói rõ hơn là làm rõ chủ sở hữu hồ để giao công cụ tài chính

và trách nhiệm quản lý, sử dụng hồ trong việc bảo vệ diện tích mặt nước phục vụ

việc tiêu thoát cũng như giảm diện tích bê tông hóa mặt đất, quy định chặt chẽ việc

cao độ chuẩn trong xây dựng.

Hiện nay, theo thống kê chưa đầy đủ Hà Nội có khoảng hơn 112 hồ bao gồm

cả các hồ ngoại thành với tổng diện tích nước mặt khoảng 2.180 ha. Trong nội thành

có khoảng 24 hồ lớn với diện tích khoảng 642 ha, chiếm trên 10% diện tích đất nội

thành của thành phố Hà Nội, như Hồ Tây, Bảy Mẫu, Trúc Bạch, Hoàn Kiếm, Thanh

Nhàn, Định Công... Ngoài ra, còn nhiều hồ, đầm lớn nhỏ phân bố khắp các quận,

huyện của thành phố. Có thể liệt kê một số hồ quan trọng của Hà Nội như sau :

Bảng 1-1: Biến động diện tích hồ qua các năm

Số thứ tự Tên hồ Diện tích

năm 1993

(ha)

Diện tích

năm 2001

(ha)

Diện tích

năm 2010*

(ha)

1 Hồ Tây 526 516 516

2 Trúc Bạch 26 19 18.47

3 Bảy Mẫu 18 18 19.36

4 Ba Mẫu - 4.5 4.12

5 Giảng Võ 4.5 4.5 6

6 Văn chương 6 5.2 1.28

7 Thanh Nhàn 17 8.5 8.5

8 Hoàn Kiếm 16 12 10.6



9 Thiền Quang 5 5.5 4.13

Số thứ tự Tên hồ Diện tích

năm 1993

(ha)

Diện tích

năm 2001

(ha)

Diện tích

năm 2010*

(ha)

10 Kim Liên 3.5 - 0.77

11 Ngọc khánh 3.8 - 3.74

12 Thành Công 6.8 6.1 4.53

13 Giáp Bát 2.4 2.4 2.4

14 Đống Đa 14 14 13.2

15 Nghĩa Đô 4.7 4.7 4.7

16 Định Công 21.5 20.3 20.3

17 Linh Đàm - 74 72

18 Linh Quang 2.8 1.8 -

19 Hai Bà Trưng 1.3 1.1 0.99

20 Yên Sở 43 43 -

21 Thủ Lệ 12 9.9 9.9

22 Trung Tự 5 5.1 5

23 Giám 2.5 0.8 0.69

24 Hố Mè 1.6 1.6 1.3

Tổng 803 756 642

Nguồn: Sở Giao thông Công chính Hà Nội, số liệu được chiết xuất từ ảnh

viễn thám Sport năm 2010



Từ số liệu cho ta thấy không chỉ số lượng hồ của Hà Nội bị mất dần mà ngay

cả diện tích của từng hồ cũng bị thu hẹp dần theo thời gian do các tác động lấn

chiếm, san lấp trái phép của con người.

1.2 Chức năng của hồ đô thị Hà Nội

Hà Nội có hàng trăm hồ lớn nhỏ, các hồ đều ít nhiều đóng vai trò hồ điều hòa

trong hệ thống thoát nước mưa của đô thị có địa hình bằng phẳng như Hà Nội, góp

phần cải thiện khí hậu một khu vực nhỏ hoặc lớn tùy theo diện tích hồ, tạo không

gian, cảnh quan mặt thoáng cho gió thổi vào phố phường. Tóm lại, hệ thống hồ là

thành phần quan trọng trong hệ thống sinh thái đô thị. Từ đó ta có thể phân loại các

chức năng chính của hồ như sau:

1.2.1 Chức năng điều tiết khí hậu và dòng chảy

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của hiện

tượng biến đổi khí hậu, hiện tượng mưa lớn gây ngập úng và hiện tượng hạn hán

ngày càng gia tăng về mức độ và tần suất, gây ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống

của người dân Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung. Các nhà khoa học khẳng

định, các hồ ở Hà Nội đều đóng vai trò điều hòa trong hệ thống thoát nước mưa cho

đô thị có địa hình bằng phẳng như Hà Nội, vai trò điều tiết nước của hồ còn giúp hạn

chế ảnh hưởng lũ lụt vùng hạ lưu bằng cách lưu trữ lượng nước mưa như một “bồn

chứa” tự nhiên, giải phóng nước lũ từ từ, do đó có thể làm giảm hoặc hạn chế lũ lụt

ở vùng hạ lưu. Ngoài ra, hồ cũng là nguồn tài nguyên nước mặt, bởi vì về mùa khô,

hạn hán thì hồ sẽ trở thành nơi cung cấp nguồn nước tưới hữu hiệu. Không chỉ có

chức năng điều tiết lượng nước, hồ Hà Nội còn góp phần cải thiện khí hậu một khu

vực nhỏ hoặc lớn của Hà Nội tùy theo diện tích của hồ. Vào mùa nóng, mặt thoáng

mang hơi nước mát mẻ của hồ sẽ giúp cho gió mát thổi vào phố phường; vào mùa

lạnh, hơi ấm từ hồ giúp cho khí hậu quanh hồ được ấm hơn. Xung quanh hồ thường

có lớp phủ thực vật, lớp thực vật này có nhiều chức năng: giúp cho lượng oxi trong

khí quyển được đầy đủ, giống như lá phổi xanh của khu dân cư quanh hồ, giúp



chống xói mòn của dòng chảy trên bề mặt đất, phần đất phủ thực vật quanh hồ giúp

nước mưa thẩm thấu nhanh hơn, giảm ngập lụt.

Trong khu vực nội thành có thể kể đến như một số hồ như hồ Bảy Mẫu, hồ

Trúc Bạch, hồ Định Công, nhưng có lẽ khi nói đến chức năng tiêu thoát nước phải

nhắc đến Hồ Tây, hồ với diện tích hơn 500ha và thể tích chứa 10,4 triệu m 3 được

xem là hồ lớn nhất Hà Nội, ngoài vai trò tạo cảnh quan, văn hóa… Còn có vai trò

cực kỳ quan trọng trong việc điều hòa nước lũ mỗi khi mưa lớn, gây ngập lụt đô thị.

Cũng góp phần vào công cuộc thoát nước cho thành phố và có chức năng như các hồ

nội thành, thì các hồ ngoại thành cũng có vai trò quan trong trong việc điều hóa,

thoát nước. Đặc biệt là cụm hồ điều hòa Yên Sở với diện tích là 103 ha, hệ thống

thoát nước của công viên hồ Yên Sở sẽ được thiết kế đồng bộ nhằm đảm bảo chức

năng điều hòa của cả thành phố, điều tiết nước khi mưa lũ. Nước của 3 con sông:

Sét, Lừ và Tô Lịch được bơm qua sông Hồng, thông qua trạm bơm Yên Sở. Hồ Yên

Sở sẽ đóng vai trò điều tiết lưu lượng nước cho trạm bơm này để giải quyết tình

trạng ngập úng cho ngoại thành.

Trong khu vực nội thành có khoảng 45 hồ thuộc quyền quản lí của Công ty

thoát nước. Vì vậy, nếu không muốn Hà Nội bị ngập nặng, các cơ quan chức năng

phải nhận thức rõ về chức năng điều hòa nguồn nước của các hồ để có giải pháp phù

hợp để bảo vệ, gìn giữ và phát huy giá trị của hệ thống hồ tại Hà Nội, cần phải khẩn

trương thực hiện chương trình hành động bảo vệ và tôn tạo cảnh quan hồ Hà Nội

giai đoạn 2013-2020.

Bảng 1-2: Bảng các hồ thoát nước của Hà Nội

TT Tên hồChiều sâu trung

bình (m)Nguồn tiếp nhận nước thải

1 Hồ Tây 2-4Hồ Trúc Bạch, Thụy Khê, Yên

Phụ.

2 Trúc Bạch 1,5-2Cống Phạm Hồng Thái,

Nguyễn Trường Tộ

3 Giảng Võ 3-4 Khu nhà ở Giảng Võ, Kim Mã,



Quốc Tử Giám, Nguyễn Khuyến

4 Thủ Lệ 2-3 Khu Thủ Lệ

5 Bảy Mẫu 2-2,5Cống Trần Bình Trọng, Lê

Duẩn

TT Tên hồChiều sâu trung

bình (m)Nguồn tiếp nhận nước thải

6 Thanh Nhàn 2-3 Khu Thanh Nhàn

7 Hoàn kiếm 2 Cống đường bờ hồ

8 Thiền Quang 3-5 Cống Trần Bình Trọng

9 Kim Liên 1,5-2 Khu nhà ở Kim Liên

10 Giám 1,5-2Cống Quốc Tử Giám, Văn

Miếu

11 Ngọc Khánh 2,5 Khu nhà ở Ngọc Khánh

12 Thành Công 3,5Khu nhà ở Định Công, cống

Chẹm

13 Nghĩa Đô 2,4 Khu nhà ở Nghĩa Đô

14 Trung Tự 4-4,5 Cống Nam Đông

Nguồn: Giáo trình thủy văn đô thị, PGS.TS Nguyễn Văn Lai, xuất bản năm

2005- các tuyến mương thoát nước Hà Nội, trang 46.

1.2.2 Xử lý sơ bộ nước thải và cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường

Hiện nay các hồ Hà Nội gần như là bắt buộc phải tiếp nhận và tự xử lý nước

thải chảy tràn, sinh hoạt, công nghiệp trừ một số hồ như Hồ Tây và hồ Hoàn Kiếm,

được sử dụng cho mục đích cảnh quan du lịch, điều hoà nước mưa nên tiếp nhận

nước thải hạn chế, với chức năng như hồ sinh học để xử lý sơ bộ nước thải, với

không gian diện tích lớn, nước thải theo thời gian sẽ tự làm sạch nhờ các quá trình

hóa học, sinh học… nên giảm một lượng lớn các chất độc hại trong nước thải như



BOD, các chất hoá học khó phân huỷ,... Trong những năm gần đây, ô nhiễm môi

trường do nước thải ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn. Lượng nước thải vào hồ

không qua xử lý, vượt quá khả năng tự làm sạch của hồ, làm suy thoái chất lượng

nước giảm chức năng của hồ. Ở một số hồ đã có hệ thống thu gom nước thải riêng

nên nước thải của một số hồ như Hoàn Kiếm, Trúc Bạch, Thành Công, Đống Đa…

được chuyển vào hệ thống cống thoát riêng và hiện một số hồ khác cũng đang được

xây dựng. Trong tương lai gần, giải pháp này sẽ được áp dụng cho toàn bộ hệ thống

hồ thuộc khu vực đô thị của thành phố.

1.2.3 Chức năng tạo lập cảnh quan văn hoá

Sự kết hợp hài hoà của mặt nước và cây xanh ở Hà Nội tạo nên tiềm năng

khai thác, sử dụng lớn của hệ thống hồ. Hầu hết các hồ đều nằm trong các công viên

hoặc vườn hoa trong thành phố. Công viên kết hợp với mặt nước hồ mang lại vẻ đẹp

và sự hài hoà, tạo ra các khu vực vui chơi, giải trí cho người dân. Vẻ đẹp của hồ

nước được tăng lên đáng kể khi các kiến trúc công trình xung quanh chúng được

thiết kế hợp lý như nhà hàng, tượng đài..., làm cho cảnh quan gần với thiên nhiên và

sống động hơn, ngoài ra còn có ý nghĩa quan trọng về mặt tinh thần, tâm linh của

thành phố. Cảnh quan hồ là một phần bản sắc đô thị của Hà Nội, tạo cảm nhận nơi

chốn khá sâu sắc, góp phần làm đậm đà cảm nhận quy thuộc và tình cảm quyến

luyến quê hương của người Hà Nội cũng như ký ức lâu bền về Hà Nội cho khách

vãng lai.

Có thể ví dụ một số hồ nội thành như, hồ Hoàn Kiếm, Hồ Tây, hồ Bảy

Mẫu...Với hồ Hoàn Kiếm, quả thực ít có địa danh nào ở Hà Nội lại có sự đan chồng

của nhiều tầng, nhiều nét văn hoá như hồ Hoàn Kiếm. Là lá phổi của thành phố, một

trong những ốc đảo hiếm hoi cuối cùng mà ta còn có thể tìm thấy được ở chốn thị

thành này trước khi bị chết ngạt vì các loại chất thải hay bị bóp nghẹt vì những hành

động san lấp đang ngày càng gia tăng. Nơi đây còn được xem là nơi hội tụ của

huyền thoại và biểu tượng, một không gian phản chiếu những yếu tố tinh thần, tôn

giáo, vừa linh thiêng huyền bí, vừa lãng mạn giàu chất thơ. Truyền thuyết về gươm



báu và rùa thần vẫn không ngừng được nhắc đến và ngợi ca và hình ảnh cụ rùa già

mỗi lần nổi lên mặt nước vẫn là hình ảnh gây được nhiều cảm xúc nhất đối với

người Hà Nội. Hồ là điểm hẹn, nơi gặp gỡ và cảm nhận về cuộc sống bởi các hoạt

động đa dạng diễn ra xung quanh. Đây là yếu tố rất quan trọng, bởi thực sự thành

phố không có nhiều các không gian đa năng như vậy. Nó đóng vai trò là trung tâm,

nơi hỗ trợ cho các hoạt động truyền thống, nơi đã chứng kiến và tiếp nhận những

thăng trầm lịch sử của thành phố và người dân nơi đây. Chính từ đây mà hồ đã hình

thành và tổ chức nên những tập quán sinh hoạt rất riêng, những tập quán đã trực tiếp

ăn sâu vào cuộc sống hàng ngày của người dân Hà Nội. Thể hiện chất nền sâu thẳm

của một nền văn hiến Thăng Long đã ngàn năm tuổi.

Bên cạnh đó Hồ Tây cũng là một trung tâm cho một Hà Nội, hồ thậm chí còn

có bề dày lịch sử và huyền tích còn sâu đậm hơn hồ Hoàn Kiếm, hồ không chỉ là địa

chỉ du lịch lý tưởng mà nó còn chứa đựng những giá trị văn hoá dân tộc. Quanh hồ

hiện có 21 ngôi đình, đền, chùa đã được xếp hạng với nhiều di tích nổi tiếng, với

nhiều văn vật giá trị: 102 bia đá, 165 câu đối, 140 hoành phi, 18 quả chuông cổ, 60

sắc phong thần, trên 300 pho tượng bằng đồng, gỗ, đá...Nhiều ngôi chùa, đền là thế,

nhưng có lẽ người Hà Nội, khách du lịch vẫn tìm đến đền Quán Thánh, chùa Trấn

Quốc và phủ Tây Hồ. Người người đến đây chẳng những được thưởng thức nét đẹp

kiến trúc của đền chùa cổ xưa mà còn cầu may, cầu phúc... nhất là vào những ngày

lễ, tết.

1.2.4 Chức năng nuôi trồng thuỷ sản

Bên cạnh đó hồ còn được sử dụng để nuôi trồng thủy sản. Chủ yếu là cá, cá

được nuôi trong các hồ để bổ sung nguồn thực phẩm cho nhu cầu của cư dân và cải

thiện môi trường nước hồ. Nuôi cá phát triển mạnh ở Thanh Trì, đặc biệt là Yên Sở

Có 169 ha diện tích mặt nước và các vùng đất trũng được sử dụng để nuôi cá. Vì vậy

nên hồ ở Hà Nội có chức năng quan trọng và giá trị trong môi trường đô thị của

thành phố. Tuy nhiên do việc nuôi trồng không đúng kĩ thuật, chưa có biện pháp

quản lí, xử lí nước thải tong hồ dẫn tới ảnh hưởng đến chất lượng nước hồ. Các giá



trị và chức năng của các hồ trong khu vực đô thị của Hà Nội được tóm tắt trong

bảng sau.

Bảng 1-3: Một số chức năng chính của hệ thống hồ Hà Nội

ST

T

Giá trị/Chức năng Trực tiếp Gián tiếp Không được sử

dụng

1 Tài nguyên động vật tự nhiên X X

2 Nuôi cá và động vật thân mềm XX

3 Thoát nước X

4 Điều hoà nguồn nước ngầm XX

5 Điều tiết lũ lụt XXX

6 Tiếp nhận và xử lý sơ bộ nước thải XXX

7 Tiếp nhận các chất dinh dưỡng XXX

8 Giải trí và du lịch XXX

9 Giao thông thuỷ X

10 Đa dạng sinh học X XX

Ghi chú: X: Mức thấp; XX: Mức trung bình; XXX: Mức cao

Nguồn: Hội thảo Quốc tế "Phát triển bền vững thủ đô Hà Nội văn hiến, anh

hùng, vì hòa bình", Trang web: Http://tainguyenso.vnu.edu.vn.

1.3 Hiện trạng môi trường hồ Hà Nội và nguyên nhân

1.3.1 Hiện trạng môi trường hồ

Hầu hết các hồ đều được hình thành trên đất trẻ và chịu sự tác động của các

yếu tố tự nhiên nên quá trình lão hoá diễn ra nhanh. Cùng với sự phát triển kinh tế

xã hội của thành phố Hà Nội không theo quy hoạch nhất quán, nhiều hồ ở Hà Nội đã



và đang dần biến mất hoặc không còn giữ được vai trò của nó. Không phải chỉ riêng

thành phố Hà Nội mà khắp nơi ở Việt Nam, từ thành thị cho đến nông thôn, người ta

đã và đang ra sức lấp đi các hồ, ao vì nhiều mục đích khác nhau mà trong đó chủ

yếu là để lấy đất xây dựng. Một số hậu quả là ngoài việc mất nhiều giá trị về tài

nguyên, còn mất dần hoặc mất hết các giá trị về môi trường như: úng ngập thường

xảy ra khi có mưa, tình trạng ô nhiễm gia tăng nghiêm trọng, khả năng điều hòa khí

hậu trong và xung quanh hồ ngày càng kém hoặc không còn cảnh quan cho du lịch,

giải trí… Có lẽ từ nhiều năm nay, tình trạng ô nhiễm hệ thống hồ trong khu vực Hà

Nội đã được các cơ quan quản lý, nghiên cứu để tìm ra những giải pháp giữ gìn cảnh

quan, môi trường và đảm bảo đúng chức năng của các hồ. Để đánh giá hiện trạng

môi trường hồ chủ yếu thể hiện theo hai yếu tố chính: Điều kiện vệ sinh hành lang

xung quanh hồ và chất lượng môi trường nước hồ.

Hiện trạng chất lượng nước hồ

Sự bùng nổ dân số cùng với tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa nhanh chóng.

Xây dựng hệ thống thoát nước không theo kịp tốc độ đô thị hoá. dẫn đến lượng nước

thải sinh, kể cả nước thải công nghiệp và nước thải ở các bệnh viện mà phần lớn là

chưa qua xử lý hầu hết là đổ ra sông và hồ, Việc xả nước chưa qua xử lý, chứa một

lượng rất lớn chất hữu cơ (BOD5 từ 100 - 200 mg/l), các nguyên tố dinh dưỡng Nitơ

và Phốt pho, và các chất độc hại khác vào hồ làm gây ô nhiễm cho hồ ngày càng

nặng, vượt quá khả năng tự làm sạch của hồ. Để giải quyết tình trạng đó cơ quan

chính quyền thành phố đã có những nỗ lực đưa ra nhiệm vụ và giải pháp xử lí ô

nhiễm khôi phục môi trường nước hồ. Từ khi có các dự án cải tạo môi trường các hồ

thì hiện trạng môi trường các hồ đã được cải tạo nhìn chung tương đối tốt, được cải

thiện rõ rệt so với trước đây. Theo các kết quả đánh giá diễn biến chất lượng nước ở

các hồ sau khi cải tạo khôi phục môi trường nhìn chung cho thấy chất lượng nước đã

có tiến triển hơn với các mức độ khác nhau, nhiều chỉ tiêu chất lượng nước đảm bảo

tiêu chuẩn môi trường cho phép. Như đối với một số hồ trước khi cải tạo thì có

lượng nước thải lớn chảy vào như hồ Nghĩa Tân, Đống Đa, Thiền Quang. Nhiều hồ



có mật độ tảo lớn như hồ Hữu Tiệp, Văn Chương, Ba Mẫu, Trúc Bạch, Phương Liệt.

Năm 2008 nước tại các hồ ô nhiễm tới mức bốc lên mùi hôi thối nồng nặc, người

dân sống ở khu vực xung quanh phải chịu nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng. Theo

trung tâm Quan trắc và Phân tích Tài nguyên Môi trường Hà Nội, Sở Tài nguyên và

Môi trường Hà Nội, năm 2008 Chất lượng nước tại một số hồ này được thể hiện qua

một số thông số môi trường như hàm lượng BOD5, dầu mỡ, amoni, photpho đều

vượt quá giá trị giới hạn QCVN 08:2008/BTNMT, quy chuẩn quốc gia về chất

lượng nước mặt. Trước tốc độ xuống cấp nghiêm trọng của các hồ Hà Nội, khi đề án

cải tạo môi trường hồ ra đời thì các hồ này sau khi xử lý thì đã giảm được các vấn đề

ô nhiễm môi trường, nước hồ giảm đáng kể mùi hôi, mặt hồ không còn che phủ bởi

rác thải như trước kia. Nhưng do lượng nước thải vẫn chảy trực tiếp vào hồ lớn nên

nước một số hồ vẫn còn xanh lục, có chỗ xanh đậm, một số vị trí vẫn có hàm lượng

các chất ô nhiễm cao nhất là vào mùa khô. Hiện các hồ đang liên tục được giám sát

bổ sung vi sinh vật, khoáng chất giúp duy trì hiệu quả chất lượng nước hồ lâu dài.

Tuy nhiên, hiện nay với công tác quản lý chưa chặt chẽ, và việc quy hoạch

thoát nước thải của thành phố chưa hợp lý dẫn đến việc các hồ sau khi cải tạo vẫn

xảy ra hiện tượng tái ô nhiễm tại một số hồ như Văn Chương, Văn Quán, Bảy Mẫu,

Ba Mẫu... Nguyên nhân là do một số người dân sinh sống xung quanh hồ thiếu ý

thức đã xả rác thải, nước thải sinh hoạt trực tiếp xuống hồ. Theo thống kê của Trung

tâm nghiên cứu và cộng đồng môi trường Hà Nội thì hầu như các hồ luôn trong tình

trạng ô nhiễm và tái ô nhiễm đối với các hồ đã được cải tạo. Nhóm nghiên cứu đánh

giá chất lượng nước và hành lang bờ các hồ Hà Nội đã tiến hành khảo sát chất lượng

nước của 80 hồ trong tổng số 120 ao, hồ bắt đầu triển khai chương trình từ tháng 2

đến tháng 10 năm 2010. Kết quả phân tích cho thấy tất cả các hồ đều có giá trị PH

và nhiệt độ nằm trong giới hạn cho phép, tuy nhiên phần lớn các hồ các chỉ tiêu còn

lại đều không đạt yêu cầu. Phần lớn các hồ đều bị ô nhiễm chất hữu cơ. Khoảng

71% hồ đang bị ô nhiễm hữu cơ có giá trị BOD5 vượt quá tiêu chuẩn cho phép

(BOD5 >15mg/l), trong đó có 14% hồ bị ô nhiễm rất nặng khó có khả năng phục hồi



(BOD5>100mg/l), 25% hồ ô nhiễm nặng (BOD5 từ 50-100mg/l) và 32% có dấu hiệu

ô nhiễm. Ở một số hồ thì hiện tượng phú dưỡng đang có chiều hướng gia tăng, chủ

yếu do ảnh hưởng của nước thải sinh hoạt và nước hồ không được pha loãng hoặc

thoát ra ngoài. Sự ô nhiễm đã làm suy thoái chất lượng nước, gây thiếu oxi và làm

tăng trầm tích trong hồ với lớp bùn đáy khá dày từ 0,5m đến 1m, các chỉ tiêu đều

vượt QCVN 08:2008/BTNMT cho phép, nước có màu xanh hoặc xanh đen, và có

mùi hôi.

Đặc biệt với một số hồ trong khu vực nội thành sau khi cải tạo, như hồ Văn

Quán, hồ Văn Chương, Bảy Mẫu…, sau khi xử lý một thời gian thì hiện nay tại một

số vị trí tình trạng tái ô nhiễm lại xuất hiện gây nhức nhối tại các khu vực này, từng

mảng bèo, bọt đen đặc cùng vô số túi nilong, thậm chí cả xác động vật, cá chết nổi

lềnh bềnh trên mặt hồ. Điều đó cho thấy vấn đề ô nhiễm không hẳn do công tác cải

tạo mà chính sự quản lý chưa chặt chẽ, nhận thức của người dân chưa cao. Như tại

hồ Văn Quán thuộc quận Hà Đông, tình trạng ô nhiễm hiện nay vẫn diễn ra bởi vì

thường xuyên tiếp nhận nguồn nước thải từ các hộ dân, nhà hàng xung quanh. Môi

trường nước ô nhiễm là nguyên nhân khiến cá chết hàng loạt và bốc mùi hôi thối

nồng nặc, gây ảnh hưởng đời sống trong khu vực. Một người dân sống ở đây cho

biết “Tình trạng cá chết nổi trắng hồ xảy ra hơn một tháng nay nhưng không thấy

đội quản lí, vệ sinh môi trường đi vớt cá, thu dọn rác. Cá chết thối rữa, kèm theo

nắng nóng và gió khiến nhiều người dân phải đóng cửa 24/24 vì không chịu được

mùi thối”.



Hình 1-1: Tình Trạng cá chết ở hồ Văn Quán, quận Hà Đông.

Nguồn: Ảnh chụp bởi Thầy, Th.Nguyễn Văn Sỹ chiều ngày 16/6/2012

Ngoài những chức năng giống như các hồ nôi đô, thì hồ tại khu vực ven đô

còn có nhiệm vụ quan trọng khác là cung cấp nước tưới cho hàng chục nghìn héc ta

đất canh tác nông nghiệp. Tuy nhiên, hiện chúng cũng đang chịu cảnh tượng như các

hồ nội đô là tình trạng ô nhiễm, xuống cấp và bị xâm hại nghiêm trọng. Các hồ ven

đô như hồ Yên Sở hoặc khu đô thị mới như hồ Định Công, Linh Đàm, Thanh Trì

đóng vai trò như các hồ đầu mối, tiếp nhận, điều hoà nước mưa và tạo cảnh quan

kiến trúc đô thị. Trong quy hoạch tổng thể thoát nước Hà Nội, các hồ Yên Sở, Linh

Đàm và Định Công sẽ tiếp nhận trực tiếp nước thải sau khi xử lý tại chỗ từ lưu vực

thoát nước số 7. Tuy nhiên các hồ này hàng ngày tiếp nhận hàng trăm nghìn m3 nước

thải chưa xử lý của thành phố Hà Nội và các khu dân cư xung quanh chính điều đó

dẫn đến làm suy giảm chất lượng nước hồ. Các số liệu quan trắc môi trường của

Trung tâm Kỹ thuật Môi trường đô thị cho thấy nồng độ các chất ô nhiễm trong các

hồ ngày càng tăng lên. Trong hồ Yên Sở, BOD5 dao động từ 20 đến 60 mg/l, tổng N

dao động từ 15 - 40 mg/l. Đối với hồ Linh Đàm và Định Công, BOD5 trong nước



thải cũng nằm ở mức từ 15 - 30 ng/l, nhiều chỉ tiêu chất lượng nước trong các hồ

này không đảm bảo quy định đối với nguồn nước mặt loại B. Bên cạnh đó nuôi cá

tại các hồ đầu mối Yên Sở, Linh Đàm, Thanh Trì… có mang lại hiệu quả kinh tế cao

cho khu vực, tuy nhiên nó cũng có những tác động bất lợi do lượng thức ăn dư thừa

cung cấp cho cá và nước thải tạo ra đã làm ảnh hưởng đến môi trường nước hồ.

Hiện trạng bờ hồ và hành lang

Cũng trong tình trạng như chất lượng nước hồ thì bờ hồ và hành lang cũng

trong trạng thái báo động. Theo kết quả khảo sát một số ao, hồ năm 2010 cho thấy:

Hà Nội còn nhiều hồ chưa được kè bờ chiếm 26%, số hồ được kè một phần

chiếm 8%. Còn lại là được kè bờ toàn bộ (hình 1.2).

66%

26%8%

Hồ đã được kèHồ chưa được kèHồ được kè một phần

Hình 1-2: Biểu đồ cơ cấu kè ao, hồ ở Hà Nội

Nguồn: Báo cáo của trung tâm Nghiên cứu Môi trường và Cộng đồng Hà Nội.

Sự khác nhau về vệ sinh môi trường ở các hồ đã được kè và chưa được kè.

Đối với các hồ đã được kè, hành lang bờ được giữ gìn tương đối tốt sạch sẽ, cụ thể

như: 19% rất sạch, 54% sạch, 23% bẩn, 4% rất bẩn (hình 1.3). Ví dụ như hồ Đống

Đa từ khi kè hồ, có hàng rào chắn hiện nay môi trường xung quanh hồ tương đối tốt,

sạch sẽ không còn hiện tượng đổ rác thải lấn chiếm.



4%23%

54%

19% Rất bẩn

Bẩn

Sạch

Rất sạch

Hình 1-3: Biểu đồ cơ cấu hiện trạng hành lang bờ của các ao, hồ đã được kè


Trái ngược với các hồ đã được kè là các hồ chưa được xây kè, hay kè một

phần vẫn đang bị lấn chiếm, đổ đất, phế thải xây dựng; đồng thời rác thải vẫn xả trực

tiếp làm hồ bị bồi lắng, lượng bùn tích lũy ở đáy hồ lớn gây ô nhiễm và giảm diện

tích và dung lượng nước hồ. Tại những hồ này, 80% hành lang bờ hồ bị ô nhiễm,

trong đó 62% rất bẩn, 20% bẩn, 18% sạch.

62%20%

18%Rất bẩn

Bẩn

Sạch

Hình 1-4: Biểu đồ cơ cấu hiện trạng hành lang bờ các ao, hồ chưa được kè




Không những thế hành lang tại những hồ này còn xuất hiện nhiều bãi đỗ xe,

bãi tập kết phế liệu, rác thải sinh hoạt... Gây mất mỹ quan và ô nhiễm môi trường

ngày càng nặng, ảnh hưởng xấu tới chất lượng cuộc sống và sinh hoạt cộng đồng.

Phần lớn là do các hồ đều nằm sâu trong các khu dân cư, hoặc ở vị trí khuất. Đối với

các hồ có khuôn viên đẹp, nhiều nơi bị lấn chiếm để làm hàng quán, khu ăn uống,

các bãi đỗ xe… Điều này gây ảnh hưởng lớn đến mỹ quan ven bờ. Bên cạnh đó vấn

đề xả rác thải từ các hàng quán, các nhóm tập trung ăn uống ven hồ xả trực tiếp

xuống hồ gây ô nhiễm nguồn nước. Cụ thể như hồ Ba Mẫu sau một thời gian dài cải

tạo do vấn đề giải phóng mặt bằng nhưng hiện nay tại một số vị trí bờ hồ vẫn ngổn

ngang vật liệu xây dựng, nhiều hồ gia đình còn nuôi gia súc sát mặt hồ…Để giải

quyết vấn đề này, tạo điều kiện xanh, sạch đẹp cho hồ các cán bộ quản lý cần có

nhưng biện pháp xử lí nghiêm nghặt làm gây ảnh hưởng cảnh quan hồ.

Từ nay đến cuối năm 2012, để môi trường các hồ luôn sạch đẹp, Sở Tài

nguyên và Môi trường tiếp tục triển khai các giải pháp làm sạch nguồn nước trước

khi xả vào hồ; tuyên truyền vận động nhân dân giữ vệ sinh chung, không đổ rác thải

bừa bãi ra hồ…; đặc biệt phối hợp với Hội Cựu chiến binh thành phố thành lập đội

tuyên truyền viên giám sát, bảo vệ thường xuyên môi trường khu vực hồ.



Hình 1-5: Hiện trạng rác thải lấn chiếm ven bờ hồ Ba Mẫu, quận Đống Đa

Nguồn: Khảo sát thực địa hồ chiều ngày 18/9/2012

1.3.2 Nguyên nhân

Trong những năm gần đây, mọi người đều nhận thấy được sự ô nhiễm của

các hồ ngày một nghiêm trọng. Bằng giác quan thông thường, ai cũng nhận thấy hệ

thống sông, hồ (ngoại trừ những hồ đã được cải tạo tốt) đều đã bị ô nhiễm ở mọi cấp

độ. Theo số liệu quan trắc của Sở Tài nguyên Môi trường và Nhà đất, nước mặt ở

các sông, hồ đều bị nhiễm chất hữu cơ và chất rắn lơ lửng, nhất là vào mùa khô. Nếu

như cách đây 15 năm, nhiều người vẫn có thể bơi, tắm trên một số hồ ở nội thành thì

hiện nay không ai dại thử làm điều này. Những con sông ở nội thành đều biến thành

kênh thoát nước, đen ngòm và hôi thối. Từ kết quả nghiên cứu cho thấy, nguyên

nhân chính gây nên ô nhiễm chủ yếu :

Nước thải sinh hoạt và một phần rác thải do người dân thiếu ý thức xả thải

xuống hồ. Theo thống kê mới nhất của Sở Tài nguyên và Môi trường chất thải rắn

Hà Nội khoảng 5.000 tấn/ngày - đêm trong đó 3.500 tấn là chất thải sinh hoạt đô thị,

lượng nước thải sinh hoạt khoảng 600.000m3 mỗi ngày và công nghiệp khoảng



260.000m3... Chính sự gia tăng đó cũng gây áp lực lên môi trường hồ. Tuy hiện nay

nước thải đô thị được xử lý sơ bộ trong các bể lắng và sau đó chảy ra hệ thống cống

hoặc kênh, mương vào ao hồ nhưng phần lớn các bể này hoạt động không hiệu quả

vì xây dựng chưa đúng quy chuẩn, lượng bùn lắng đọng không được nạo vét thường

xuyên nên hầu như nước thải thường được xả thẳng xuống cống ra các hồ. Các loại

chất thải xuống hồ là nguồn photpho và nitrat làm tăng các loại thực vật nổi và tảo.

Các loại tảo có vòng đời rất ngắn, khi chết đi sẽ tích tụ dưới đáy hồ ngày một nhiều,

làm giảm thể tích hồ. Mặt khác, quá trình phân hủy tảo cần có một lượng lớn ôxy

trong nước, vì vậy sẽ làm giảm lượng ôxy hòa tan trong hồ, gây ảnh hưởng đến các

loài động vật thủy sinh và tạo ra khí có mùi hôi thối. Người ta đã tính được rằng 1

pound photpho xuất phát từ bồi lắng lòng hồ tạo nên 2 tấn bèo hoặc sản ra được 80

pound cá, vấn đề là phốt pho chuyển hóa theo hướng nào trong chuỗi dinh

dưỡng. Khi lớp đáy hồ không có oxi, các vi sinh vật hiếu khí không thể sống được

và do đó không có nguồn tiêu thụ lớp bùn đáy khiến lớp bùn ngày càng dày. Việc

các hồ bị ô nhiễm hữu cơ như vậy sẽ ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của người

dân sống quanh hồ, gây nên các bệnh tật cho sức khỏe con người.

Ngoài ra còn có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường

nước hồ, như sự gia tăng dân số, mặt trái của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại

hoá, cơ sở hạ tầng yếu kém, lạc hậu, nhận thức của người dân về vấn đề môi trường

còn chưa cao… Đáng chú ý là sự bất cập trong hoạt động quản lý, bảo vệ môi

trường. Nhận thức của nhiều cấp chính quyền, cơ quan quản lý, tổ chức và cá nhân

có trách nhiệm về nhiệm vụ bảo vệ môi trường nước chưa sâu sắc và đầy đủ. Các

quy định về quản lý và bảo vệ môi trường nước còn thiếu, cơ chế phân công và phối

hợp giữa các cơ quan, các ngành và địa phương chưa đồng bộ, còn chồng chéo, chưa

quy định trách nhiệm rõ ràng dẫn đến tình trạng rác thải sinh hoạt, vật liệu xây dựng

do người dân vô ý thức xả xuống hồ, lấn chiếm diện tích hồ khiến các hồ ở Hà Nội

bị ô nhiễm nặng, nhiều hồ bốc mùi hôi thối đến nhức mũi, nhất là trong những ngày

hè oi bức. Dù hàng ngày có nhân viên vệ sinh môi trường thu dọn rác thải khu vực



hồ, nhưng tình trạng vẫn thường tái diễn khi mà ý thức bảo vệ môi trường ở mỗi

người dân còn chưa cao.

Một nguyên nhân gây ô nhiễm cũng rất đặc trưng xung hệ thống hồ chủ yếu

nằm trong khu vực nội thành nên rất nhiều đường phố xe cộ đi lại tấp nập sẽ thải ra bụi,

các oxit nitrơ và lưu huỳnh sẽ hòa tan vào không khí ẩm và xâm nhập vào hệ sinh thái

tĩnh qua nước mưa làm cho hồ ao bị axit hóa. Khi hồ ao bị axit hóa sẽ làm ảnh hưởng

đến chu kỳ sống, quá trình sinh trưởng của cá, làm chết các thực vật thủy sinh trong hồ.

Có thể thấy, con người đang tự đầu độc chính môi trường sống của mình.

Hồ Hữu Tiệp nằm trong làng Ngọc Hà (quận Ba Đình) là một di tích lịch sử

Quốc gia cũng đang trong tình trạng ô nhiễm nặng. Xác chiếc máy bay B52, dấu tích

của chiến thắng Điện Biên Phủ trên không lừng lẫy năm 1972 của Hà Nội xưa bị

chìm nổi giữa đám rong rêu, rác rưởi với nước hồ đen ngòm. Ngay bên cạnh hồ là

một chợ cóc được họp thường xuyên, bên trái hồ là trường học Tiểu học Ngọc Hà.

Rác thải từ chợ cũng như vỏ bánh kẹo, hoa quả của học sinh thường vứt thẳng

xuống hồ. Một ông cụ, người đã sống ở làng Ngọc Hà này gần 70 năm cho biết:

“Trước đây hồ này cũng trong sạch lắm. Nó là niềm tự hào của chúng tôi, người

nước ngoài đến cũng phải xuýt xoa trước di tích này. Thế nhưng giờ ngày càng ô

nhiễm”. Theo lời kể của ông thì từ khi hòa bình lập lại đến nay, hồ Hữu Tiệp đã

được nạo vét 2 lần, lần thứ 2 mới hoàn thành vào 25/12/2011 vừa qua. “Bao nhiêu

cống nước thải của các hộ gia đình ở đây đều đổ vào hồ, nhiều năm ứ đọng nên khi

vét lên toàn là bùn và rác rưởi”. Thế nhưng hồ mới được nạo vét mà nước đen

ngòm, nổi váng và bốc mùi hôi khó chịu, xung quanh hồ rác thải vẫn tràn ngập. Ông

ngậm ngùi: “Nước thải giờ không được đổ xuống hồ nữa nhưng vẫn bẩn, nhiều

người thiếu ý thức và lũ trẻ con lại vứt rác xuống hồ nên nó mới thế”.



Hình 1-6: Rác thải nổi lềnh bềnh trên mặt hồ Hữu Tiệp. Ngày 27/10/2011

Nguồn: Http://www.baotintuc.vn

Ngay cả hồ Tây, được coi là “lá phổi xanh” chiếm hơn 50% diện tích hồ Hà

Nội cũng đang trong tình trạng bị ô nhiễm và lấn chiếm. Theo quan sát, nhiều khu

vực bờ hồ rác thải nổi lềnh bềnh cùng với xác cá chết bốc mùi hôi thối gây ô nhiễm

không khí. Các nhà hàng du thuyền đua nhau mọc lên và vô số các hộ kinh doanh ăn

uống đủ loại mọc san sát dọc bờ hồ; xả thải trực tiếp xuống hồ hàng ngày hàng giờ.

Chỉ cần dạo một vòng quanh bờ Hồ Tây phía Võng Thị hay khu gần “đường Hàn

Quốc, Nhật Bản” gần hồ sen có thể đếm sơ sơ có hàng trăm quán ăn đủ loại. Trong

khi đó, 90% nhà hàng kinh doanh ăn uống trên mặt hồ không có hệ thống xử lý rác

thải. Cũng phải kể đến tình trạng lấn chiếm hành lang bờ hồ ngày càng nghiêm

trọng, thậm chí ở khu vực sau trường THPT Chu Văn An, có nơi bờ hồ được dựng

thành nhà tạm, có bếp ga đun nấu, đồng thời “tăng gia sản xuất” bằng cách trồng rau

vào các ô đất trên hành lang bờ hồ. Theo nghiên cứu của Công ty TNHH nhà nước

một thành viên Hồ Tây, hiện mỗi ngày đêm có khoảng 4.000m3 nước thải công

nghiệp và sinh hoạt xả xuống hồ Tây. Trong số lượng nước thải này, hàm lượng



amoniac trong nước chiếm tới 1,5 mg/lít, gấp 3 lần tiêu chuẩn cho phép. Bên cạnh

đó, nhiều người dân ở ven hồ xả rác xuống hồ với đủ các loại như túi nilon, rác thải

sinh hoạt… khiến Hồ Tây ngày càng ô nhiễm trầm trọng. Trước tình trạng gây ô

nhiễm nghiêm trọng từ các tàu thuyền này, Sở giao thông vận tải Hà Nội đã nhiều

lần ra quyết định tháo dỡ tàu thuyền kinh doanh trên mặt hồ. Tuy nhiên, chỉ sau một

thời gian, nhà nổi, du thuyền lại tập trung kinh doanh trở lại và tiếp tục xả rác xuống

Hồ Tây.

1.4 Những vấn đề môi trường liên quan đến các hồ Hà Nội

Từ những nguyên nhân đó đã gây ra các vấn đề môi trường nghiêm trọng

làm suy giảm chất lượng môi trường hệ thống hồ Hà Nội như:

1.4.1 Biến đổi chất lượng môi trường nước

Theo phân tích ở trên có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi

trường nước hồ, nhưng vấn đề chủ yếu là do nguồn nước thải sinh hoạt vẫn thường

xuyên xả trực tiếp vào hồ (ví dụ: hồ Văn Chương, Bảy Mẫu, hồ Kim Liên…). Theo

kết quả quan trắc của công ty trách nhiệm hữu hạng một thành viên (TNHH MTV)

thoát nước Hà Nội, năm 2010 có 65 trên số 111 hồ Hà Nội bị xuống cấp nghiêm

trọng, chất lượng nước hồ trong nội thành Hà Nội của công ty TNHH MTV Thoát

nước Hà Nội cho thấy: Các hồ chưa cải tạo, chưa tách nước thải đang ở tình trạng ô

nhiễm nghiêm trọng thuộc mức 4, hàm lượng COD dao động từ 100 đến 150mg/l,

các chỉ tiêu phú dưỡng như Nitơ, Photpho đều vượt chuẩn cho phép từ 2 đến 3 lần,

nồng độ oxy hòa tan trong nước hồ ở mức thấp, chỉ dao động từ 1 đến 3mg/l. Lưu

lượng nước thải chảy vào hồ đã vượt quá khả năng tự làm sạch của hầu hết các hồ

dẫn đến sự suy thoái chất lượng nước hồ, thiếu hụt oxy và làm tăng trầm tích trong

hồ. Tính chất đa dạng sinh học của các thủy vực bị suy thoái, một số hồ đã được cải

tạo chỉ có trơ trọi vách hồ và nước. Chúng ta không nhìn thấy các loài hoa đẹp và

không được cảm thụ hương thơm của các loài thực vật thủy sinh, có lẽ chỉ lác đác

tồn tại ở ao hồ, vườn bách thảo và Văn Miếu.



Cũng có chung tình trạng như hồ, nhìn chung các con sông và kênh đang

ngày đêm tiếp nhận một lượng lớn rác thải, nước thải sinh hoạt của người dân hai

bên bờ. Dẫn tới chất lượng các dòng sông đang tình trạng ô nhiễm mức báo động.

Theo số liệu của Sở TN&MT Hà Nội, sông Nhuệ có chiều dài 64km từ cống Liên

Mạc (Từ Liêm) đến xã Đông Lỗ (Ứng Hòa), sông Đáy dài gần 100km từ xã Vân

Nam (Phúc Thọ) đến xã Yến Vĩ (Mỹ Đức) nhưng đang phải tiếp nhận nước thải từ

700 đầu mối thuộc địa bàn 24/29 quận, huyện, thị xã với khối lượng 80.000m3 chất

thải/ngày, trong đó có 11 khu công nghiệp tập trung, 47 cụm công nghiệp và 1.350

làng nghề cùng chất thải từ các khu đô thị, dân cư, cơ sở y tế, nhà hàng, khách sạn,

du lịch, thương mại... Kết quả quan trắc của Trung tâm Quan trắc môi trường (Bộ

Tài nguyên và Môi trường) cho thấy, mức độ ô nhiễm sông Đáy, sông Nhuệ, sông

Cầu Bây, lượng khuẩn coliform vượt hàng chục lần, chỉ tiêu như BOD5, COD, NH4,

cùng các chất dinh dưỡng chứa nitơ, phốt pho, chất hữu cơ, chất thải rắn độc hại như

đồng, chì, thủy ngân, asen... đều vượt quá tiêu chuẩn nhiều lần. Điều này chứng tỏ

mức độ ô nhiễm môi trường nước mặt đang trong tình trạng báo động.

1.4.2 Lấn chiếm diện tích hồ

Với vấn đề quy hoạch đất chưa được hiệu quả đã dẫn đến tình trạng lấn

chiếm diện tích sông hồ càng trở nên tinh vi và quyết liệt. Như đoạn sông, hồ nào bị

quản lý lơi lỏng thì người ta dùng đến cả ôtô, công nông, xe thồ chở đất đổ xuống.

Còn chỗ nào quản lý chặt chẽ người ta âm thầm đổ xuống từng xô, từng chậu. Đất

và rác thải đổ xuống sông hồ vừa tiện vừa không mất tiền lệ phí vệ sinh. Từng chậu,

từng xô, sau vài năm rồi cũng sẽ trở thành nền nhà. Đất lấn được đến đâu, nhà ra đến

đấy. Ban đầu có thể là tường rào, là móng nhà..., nếu như nghe ngóng thấy không có

động tĩnh gì thì sẽ xây kiên cố lên, hoành tráng thêm.

Những con kênh trên đường Cát Linh, Nguyễn Chí Thanh... từng là con kênh

nước xanh leo lẻo mà nay ngầu đục, nhơ nhớp vì rác và đủ loại xà bần thập cẩm đổ

xuống, chiều ngang kênh bị thu hẹp một cách đáng kinh ngạc bởi sự đóng cọc, bó

cừ, đổ đất san nền của các hộ dân ven kênh. Các hồ Linh Quang, Rẻ Quạt, Tai Trâu,



Tứ Liên, Đầm Ấu…, do nằm trong các khu vực dân cư, cộng thêm với sự quản lý

lỏng lẻo của các cấp chính quyền nên hiện tượng lấn chiếm, đổ đất, phế thải xây

dựng, vứt rác xuống hồ… thường xuyên diễn ra. Kết cục là nguồn nước mặt ở các

hồ này đã bị ô nhiễm nghiêm trọng, lòng hồ bị bồi lắng và làm thu hẹp diện tích sử

dụng. Điều này cũng gây mất mỹ quan, làm giảm khả năng điều hòa thoát nước, gây

tình trạng úng ngập khu vực xung quanh hồ. Có thể nói, dường như chỉ có một số hồ

như Hồ Gươm, hồ Thiền Quang, hồ Thủ Lệ... là không bị lấn chiếm vì có bốn mặt

đều là đường phố. Còn những hồ lớn như Hồ Tây, từ năm 1987 đến nay đã bị “hao”

diện tích tới 50ha, hồ Trúc Bạch bị mất gần 1/4 diện tích. Một số hồ như Ngọc Hà,

Vạn Phúc, Hào Nam..., giờ chỉ còn nghe tiếng chứ thật ra đã xóa tên trong sổ bộ đời

từ lâu. Chỉ trong vòng hơn 10 năm tính từ 1990 trở lại đây, theo thống kê của các cơ

quan chức năng ở Hà Nội, đã có tới 21 hồ bị xóa sổ và hơn 150 ha diện tích mặt

nước hồ bốc hơi. Dĩ nhiên không phải toàn bộ 100% số diện tích này là bị lấn chiếm,

nhưng rõ ràng là có một phần đáng kể bởi mưu đồ lấn chiếm một cách vô tổ chức.

Trước thực trạng đó để tránh hiện tượng, và chấm dứt việc lấn chiếm diện tích, trong

đợt cải tạo môi trường hồ cơ quan thành phố đã quy hoạch, giải phóng tất cả các mặt

bằng, nhà cửa lấn chiếm diện tích hồ, xây dựng bờ hồ có hàng rào chắn, hành lang

trên hồ…

1.4.3 Quy hoạch hồ chưa hợp lý

Hiện nay với tốc độ đô thị hóa của Thủ đô Hà Nội ngày càng phát triển kéo

theo khoảng 65% diện tích sông, hồ bị lấp, số còn lại bị bê tông hoá quá mức khiến

khả năng điều hoà của các hồ ở Hà Nội đang chết dần. Khi bê tông hoá cũng làm

mất đi thực vật thuỷ sinh quanh hồ làm nhiệm vụ lọc chất thải, sinh cảnh cho một số

động vật thuỷ sinh và mất đi một số nguồn gen quý của ao hồ Hà Nội. Nhận định về

tình trạng bê tông hoá hồ, GS. TSKH Trần Hiếu Nhuệ. Viện Kỹ thuật nước và Công

nghệ Môi trường cũng nhận định: “Việc bê tông hoá quá mức vô hình chung đã hạn

chế khả năng thẩm thấu nước”. Đưa ra bằng chứng cho nhận định của mình, G.S

Nhuệ ví dụ về hàng loạt các cầu nhỏ khu vực Hoà Mục, Trung Hoà…. chỉ cần mưa



to một chút là nước nghẽn lại. Ngoài ra một số hồ được cải tạo môi trường lòng hồ

nhưng bờ hồ chưa được kè hay kè bờ một phần dẫn đến tình trạng sạt, trượt lở đất,

kéo theo cái cớ cho người dân đổ rác thải sinh hoạt, vật liệu xây dựng… Tuy nhiên

một vấn đề nữa là quy hoạch hồ chưa đồng bộ, thống nhất, hồ cải tạo với mục đích

gì như hồ cải tạo về khía cạnh môi trường, thoát nước, công viên, hay quy hoạch sử

dụng đất. Vì thế để giải cứu các hồ, cơ quan chức năng thành phố cần có các biện

pháp, kĩ thuật quy hoạch tổng thể một cách bền vững và hợp lý.



CHƯƠNG 2. NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KHÔI PHỤC MÔI TRƯỜNG HỒ HÀ NỘI.

2.1 Nhu cầu cải tạo khôi phục môi trường các hồ Hà Nội.

Trước tình trạng chất lượng môi trường hồ càng ngày càng suy thoái do đó

nhiều cơ quan chức năng đã vào cuộc và ứng dụng nhiều phương pháp khác nhau để

cải tạo các hồ ở Hà Nội đáp ứng cả hai mục đích, điều hòa nước mưa, giảm thiểu

úng ngập và cải tạo chất lượng môi trường hồ cần đưa hồ trở lại với đúng bản chất

của nó. Giữ gìn, cải tạo, phát triển hồ là một việc làm hết sức cấp thiết. Các lãnh đạo

thành phố, các ngành và các cơ quan quản lý đều rất quan tâm đến vai trò và hoạt

động của các hồ, đều mong muốn các hồ của chúng ta trong sạch, đảm nhiệm được

các chức năng của hồ trong hệ sinh thái đô thị và cảnh quan của Thủ đô. Các cơ

quan quản lý đã có nhiều biện pháp tích cực và đã thực thi như là tát cạn, nạo vét

bùn và nuôi thả cá, ngăn chặn dòng nước thải ô nhiễm chảy vào hồ... Tuy nhiên, các

biện pháp vẫn chưa được hoàn chỉnh, chưa có hệ thống và cơ sở khoa học vững chắc

nên kết quả không đạt được sự mong muốn. Hầu hết các hồ đã được cải tạo hoặc

chưa được cải tạo đều trong tình trạng bị suy thoái nhiều hoặc ít nhiều bị ô nhiễm,

chủ yếu là ô nhiễm chất hữu cơ và tảo độc... Mọi người thường có quan điểm là việc

cải tạo hồ cần bỏ ra nhiều tiền mà không thu về được đồng nào. Quan điểm này là

sai lầm khi môi trường, cảnh quan của hồ được cải tạo, làm tăng giá trị thẩm mỹ và

vật chất cho Hà Nội, tạo ra bản sắc cho đô thị, thì từ đó có thể kiếm tiền cho đô thị

thông qua việc thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. TS. Phạm Sỹ Liêm, Viện

trưởng Viện Nghiên cứu Đô thị&Phát triển Hạ tầng nêu thí dụ về hồ Tây Hồ ở Hàng

Châu (Trung Quốc). Hồ này được chính quyền TP. Hàng Châu đầu tư tôn tạo từ

những năm 50, tới nay đã được UNESCO công nhận là "cảnh quan văn hóa" và đã

trở thành một danh thắng nổi tiếng, thu hút khách du lịch, danh tiếng lan rộng ra

trong và ngoài nước. Theo các nhà môi trường và các kiến trúc sư, về mặt tôn tạo



cảnh quan, trước mắt chỉ nên tập trung nguồn lực chủ yếu cho dự án Hồ Tây- Hà

Nội, để trong khoảng dăm năm, hồ này trở thành địa chỉ du lịch trọng điểm hấp dẫn

mọi du khách trong và ngoài nước, đem lại nhiều lợi ích về các mặt môi trường, xã

hội, kinh tế và chính trị.

Khi Đề án "Cải tạo môi trường các hồ nội thành Hà Nội" ra đời, thành phố đã

phát động thực hiện chương trình lớn xã hội hoá cải tạo môi trường hồ nội thành Hà

Nội, hàng chục doanh nghiệp đã đóng góp hàng nghìn tỷ đồng và trực tiếp thực hiện

các biện pháp cải tạo môi trường hồ, tạo cảnh quan đô thị, cải tạo điều kiện sống cho

người dân Thủ đô. Thực hiện Đề án trên, thành phố sẽ cải tạo, khôi phục tổng 112

hồ, trong đó khoảng 111 hồ nội thành và một hồ ở thị xã Sơn tây, được triển khai cải

tạo theo ba giai đoạn đến năm 2015. Giai đoạn I được triển khai từ quý I/2010, hiện

nay đã có 45 hồ đã và đang nhằm cải thiện điều kiện cảnh quan môi trường, tình

trạng úng ngập, với tổng kinh phí dự kiến khoảng 1.447.430 triệu đồng. Trong đó có

rất nhiều hồ được cải tạo theo phương thức xã hội hóa kết hợp ủng hộ kinh phí. Ông

Trần Đức Vũ, Phó Giám đốc Sở kế hoạch và đầu tư cho biết, trong giai đoạn I, các

doanh nghiệp đã ủng hộ khoảng 200 tỷ đồng để cải tạo 23 hồ. Thực hiện giai đoạn II

của đề án, thành phố vẫn tiếp tục kêu gọi các doanh nghiệp đóng góp kinh phí. Việc

các doanh nghiệp chung tay cùng thành phố để cải tạo các hồ là việc làm đáng quý

và ông cũng đề nghị các doanh nghiệp cùng tính toán kỹ, để làm sao đầu tư cải tạo

hồ nhưng không làm ảnh hưởng nhiều đến đời sống của dân cư sống xung quanh.

“Không thể để cải tạo một cái hồ, làm cho cảnh quan đẹp thêm nhưng lại phải di dời

quá nhiều dân”. Thành phố cam kết sẽ cùng các doanh nghiệp cải tạo được nhiều

nhất số hồ có thể cải tạo. Theo đó, có 3 hình thức tham gia: Một là đầu tư trực tiếp

(doanh nghiệp tự bỏ tiền, tự đầu tư cải tạo và bàn giao lại cho thành phố để khai

thác, sử dụng; hai là đầu tư gián tiếp (doanh nghiệp đóng góp tiền, UBND.TP giao

Sở Xây dựng làm chủ đầu tư cải tạo hồ); ba là hỗ trợ (tặng tiền để thành phố cải tạo

hồ). Thành phố sẽ tạo mọi kiện về chính sách đầu tư như: Miễn giảm tiền sử dụng

đất (nếu khai thác kinh doanh dịch vụ từ dự án) theo quy định; Các chi phí bồi



thường giải phóng mặt bằng do thành phố chịu trách nhiệm; Ưu đãi về thuế thu nhập

doanh nghiệp (nếu khai thác kinh doanh dịch vụ từ dự án); Được phép khai thác sử

dụng các công trình đã đầu tư như mặt nước, hạ tầng kỹ thuật xung quanh hồ

để phục vụ mục đích kinh doanh liên quan đến vấn đề quản lý hệ thống thoát nước;

Được vay vốn tín dụng đầu tư hoặc hỗ trợ sau đầu tư theo quy định về tín dụng đầu

tư của nhà nước..

Hiện nay, ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm môi trường hồ nói riêng

luôn là một vấn đề dân sinh bức xúc, làm giảm chất lượng cuộc sống của người dân

Thủ đô. Với cách làm trên, thành phố Hà Nội đã huy động được rất nhiều các cơ

quan, đơn vị, doanh nghiệp tham gia vào một việc làm hết sức có ý nghĩa nhằm bảo

vệ môi trường Thủ đô ngày càng xanh, sạch, đẹp. Thế nhưng làm sao để giữ mãi

màu xanh trong của các hồ sau khi cải tạo trong khi nguồn nước thải của thành phố

chưa qua xử lý vẫn xả vào hồ lại là một vấn đề không hề đơn giản. Vì thế để môi

trường luôn bền vũng các cơ quan quản lý nhanh chóng bắt tay nghiên cứu, thực

hiện để đưa ra các giải pháp tối ưu, đảm bảo nhất trong việc bảo vệ hồ.

Bảng 2-1: Tình hình cải tạo một số hồ trên địa bàn Thủ đô Hà Nội

TT Quận

Số hồ đã

kè

Số hồ

chưa kè

Số hồ có

hệ thống

xứ lý

nước thải

Số hồ

không

cho nước

thải chảy

vào hồ

Số hồ

công ty

thoát

nước

quản lý

1 Ba Đình 9 3 4 7

2 Hoàn Kiếm 1 1 1

3 Đống Đa 6 5 1 2 9

4 Hai Bà Trưng 6 1 2 6

5 Tây Hồ 1 19 1 1



6 Cầu Giấy 1 1 1

7 Thanh Xuân 3 5

TT Quận

Số hồ đã

kè

Số hồ

chưa kè

Số hồ có

hệ thống

xứ lý

nước thải

Số hồ

không

cho nước

thải chảy

vào hồ

Số hồ

công ty

thoát

nước

quản lý

8 Hoàng Mai 7 17 8

9 Long Biên 22 12

Tổng 35 75 2 9 45

Nguồn :Báo cáo diễn biến chất lượng nước các hồ Hà Nội giai đoạn

2006 – 2010, học viên cao học : Nguyễn Thị Hưởng

2.2 Khái quát về chương trình cải tạo phục hồi môi trường hồ Hà Nội nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội

Sông hồ vốn là tài sản quý của Thăng Long xưa cũng như Hà Nội nay. Chính

hệ thống sông, hồ đã tạo cho Hà Nội có nhiều cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp. Năm

2010, thủ đô Hà Nội tròn ngàn năm tuổi. Đại lễ 1.000 năm Thăng Long không chỉ là

sự kiện riêng của Hà Nội mà là niềm tự hào chung của cả dân tộc. Cả đất nước đang

hướng về Hà Nội, chờ đợi thời khắc lịch sử thiêng liêng ngàn năm của Thủ đô. Hà

Nội đã và đang làm tất cả những gì có thể để chào đón du khách trở lại kinh đô xưa,

hoài niệm quá khứ vàng son để thêm tự hào và càng củng cố niềm tin vào vận hội

mới của đất nước đang trên đà phát triển ngày nay. Trước thực trạng ô nhiễm môi

trường rất nghiêm trọng ở nhiều hồ, việc cải tạo các hồ như đã nói ở trên không chỉ

nhằm mục đích thoát nước mà còn tạo cảnh quan đô thị cho Hà Nội. Khi đề án cải

tạo hồ ra đời đồng thời để chào đón Thủ đô Hà Nội tròm 1.000 năm Thăng Long -

Hà Nội, cơ quan lãnh đạo thành phố tiếp tục phát động, kêu gọi các doanh nghiêp,

toàn thể cộng đồng cùng tham gia chương trình cải tạo khôi phục môi trường hồ.



Việc tiến hành cải tạo môi trường các mặt hồ Hà Nội là việc cần thiết, bởi vì các mặt

hồ trong sạch không chỉ làm lành mạnh môi trường sống cho người dân Hà Nội mà

còn tô thêm vẻ đẹp cho thủ đô ngàn năm văn hiến trong dịp lễ trọng đại này. Việc

cải tạo hồ phải được áp dụng công nghệ tiên tiến, giữ được môi trường bền vững

trong tương lai chứ không phải cải tạo sông hồ chỉ phục vụ trong dịp đại lễ này.

Chính vì thế, ngày 20/1/2010, UBND thành phố Hà Nội đã họp với các sở, ngành và

doanh nghiệp nhằm kêu gọi các doanh nghiệp tham gia xã hội hóa thực hiện đề án

cải tạo môi trường các hồ nội thành. Đây là những công trình kỷ niệm 1.000 năm

Thăng Long - Hà Nội, nhận thức được tầm quan trọng và ý nghĩa của hồ các doanh

nghiệp nhiệt tình hưởng ứng, trong đã có một số doanh nghiệp đăng ký cải tạo hồ

theo hình thức B-T (xây dựng - chuyển giao) với tổng kinh phí 430 tỷ đồng, đặc biệt

có những doanh nghiệp xin tặng luôn kinh phí cải tạo hồ cho thành phố.

Để giải quyết tồn tại trên, và cũng nhằm hướng tới đại lễ nghìn năm thăng

long cơ quan thành phố sẽ lựa chọn 23 hồ để thực hiện đầu tư cải tạo. Đây là những

hồ được đánh giá là bức xúc nhất về vệ sinh môi trường, nằm trong khu vực đô thị,

có khả năng điều hòa thoát nước mưa, góp phần tạo cảnh quan khu vực và công tác

giải phóng mặt bằng thuận lợi để thực hiện đầu tư. Từ nay đến cuối năm 2015 thành

phố tiếp tục cải tạo các hồ còn lại như hồ Đình làng Phú Gia (quận Tây Hồ); hồ

Đầm Mực (huyện Thanh Trì); hồ Ao Cửa Làng và Ao cá Bác Hồ (quận Hoàng Mai);

hồ Đầu Băng (quận Long Biên); hồ thôn Huỳnh Cung (huyện Thanh Trì); hồ Cửa

chùa Nam Dư (quận Hoàng Mai); hồ Ao cá giống (quận Tây Hồ) và 7 hồ của huyện

Từ Liêm như gồm cụm hồ Lò Gạch; hồ Đức Diễn (0,9ha) và hồ Đình Quán (0,4ha)

tại xã Phú Diễn; hồ Chuối (0,6ha) tại xã Xuân Phương với các hạng mục chủ yếu:

nạo vét, mở rộng lòng hồ, xây dựng hệ thống kè xung quanh hồ, trồng cây xanh, thi

công đường dạo, hệ thống cấp nước, thoát nước và chiếu sáng.

Nhằm thiết thực hướng tới Đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.

Là một trong các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội, Công ty Cổ phần (CP) Vincom

ý thức được trách nhiệm của mình đối với xã hội, đối với Thủ đô. Công ty Vincom



cũng mong muốn được đóng góp một phần nhỏ vào công cuộc làm đẹp và cải tạo

cảnh quan môi trường cho Hà Nội. Do vậy, khi thành phố có quyết định 691/QĐ-

UBND giao cho công ty cải tạo hồ Thạch bàn 1, trên địa bàn phường Thạch Bàn,

quận Long Biên với tổng diện tích 2,5 ha. Sau khi nhận với thành phố nhiệm vụ cải

tạo hồ Thạch Bàn 1, Công ty Cổ phần Vincom lại tiếp tục được UBND Quận Long

Biên tin tưởng, đề nghị tham gia cải tạo đồng bộ hồ Thạch Bàn 2 liền kề với diện

tích 2,2 ha. Với tinh thần khẩn trương, hướng tới Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng

Long, 2 dự án này đã được chủ đầu tư khởi công và thi công trong thời gian kỷ lục

(từ ngày 20/4 – 30/6/2010), bất chấp sự khắc nghiệt của thời tiết. Trước khi có dự án

cải tạo hồ Thạch Bàn lúc nào cũng trong tình trạng ngập ngụa rác rưởi, hành lang

lấn chiếm, bờ hồ sạt lở xung quanh không được kè gây ô nhiễm nặng nề môi trường

sống của cư dân khu vực, làm nhếch nhác mỹ quan đô thị.

Trong hơn hai tháng, sau khi hồ được triển khai cải tạo thì khoảng hơn 3 vạn

m3 bùn đã được nạo vét, để tạo độ sâu từ 4,2 đến 4,5m cho các hồ. Vincom cũng đã

tiến hành san lấp, định hình tuyến, xây kè, trồng cây xanh, làm đường dạo, lắp đặt

hệ thống chiếu sáng, xây dựng hệ thống cống nối thông các hồ và chuẩn bị hạ tầng

đảm bảo kết nối với hệ thống điều hòa thoát nước cho khu vực Thạch Bàn. Chỉ riêng

việc trồng hệ thống cây xanh, hàng trăm cây bóng mát các loại đang được trồng mới

đã vượt hẳn so với ước tính ban đầu. Công ty Cổ phần Vincom cũng đã trải nhựa

con đường tiếp giáp với hai hồ và trồng cây xanh để tạo cảnh quan đồng bộ cho cả

khu vực... Tổng số tiền cải tạo 2 hồ trên là 36 tỷ đồng. Ông Lê Khắc Hiệp, Chủ tịch

HĐQT Công ty Cổ phần Vincom khẳng định: “việc cải tạo hạ tầng và môi trường hồ

Thạch Bàn đã được hoàn tất, đem lại diện mạo mới mẻ, xanh tươi cho 2 hồ nước

này. Môi trường cảnh quan mới cùng với năng lực điều hòa thoát nước của 2 hồ

Thạch Bàn sau khi cải tạo chính là món quà ý nghĩa và thiết thực mà Công ty Cổ

phần Vincom mong muốn dành tặng cho nhân dân thủ đô Hà Nội. Đồng thời, đây

cũng là hành động thể hiện sự đồng lòng của Vincom, của cộng đồng doanh nghiệp

hưởng ứng đề án cải tạo và bảo vệ hồ nước Thủ đô, góp phần thiết thực vào hoạt

động kỷ niệm Đại lễ 1.000 năm Thăng Long- Hà Nội…”.Sinh viên : Nguyễn Thanh Thúy Lớp: 50 MT


Hình 2-1: Hiện trạng hồ Thạch Bàn trước và sau khi cải tạo

Nguồn: http://www.baocongthuong.com.vn

Cũng nằm trong dự án hướng tới 1.000 năm Thăng Long hồ Hoàn Kiếm là

một trong những hồ được chú ý nhất trong đợt cải tạo này, vì hồ được xem như là

hồn cốt của Thủ đô Hà Nội. Tuy nhiên hồ cũng không tránh khỏi vấn đề môi trường,

Dạo quanh hồ không khó để bắt gặp rác thải, những vết đen, loang lổ như váng dầu

ở khu vực gần bờ. Có những nơi các vết loang này làm thành một mảng lớn trên nền

xanh lục của nước hồ Hoàn Kiếm. Đây là biểu hiện rõ ràng nhất cho tình trạng

xuống cấp nghiêm trọng của môi trường nước hồ. Cùng với thực tế nhìn thấy được

là nước ngày càng bẩn, còn một thực tế nữa là việc bùn và các chất thải không

ngừng dồn xuống nơi đây làm ảnh hường tiêu cực đến chất lượng nước hồ, cảnh

quan môi trường xung quanh và đặc biệt đến đời sống, sức khỏe của cụ Rùa.

Chính vì thế để cải thiện môi trường hồ tốt hơn, đồng thời hướng tới đại lễ

1.000 năm Thăng Long. Vào chiều 28/7/2009, Phó Chủ tịch UBND.TP Hà Nội

Nguyễn Văn Khôi cùng các sở, ngành, đơn vị có liên quan làm việc tại UBND quận

Hoàn Kiếm để bàn thảo về dự án cải tạo hồ với các công việc được đề ra như về



phần lòng hồ bùn, rác thải được hút lên, nước hồ được pha loãng… Đặc biệt công

việc hút bùn được áp dụng công nghệ hút bùn, ép tách nước của CHLB Đức. So với

một số phương pháp xử lý hút bùn trước đây, ưu điểm công nghệ hút bùn này không

cần phải hút bỏ nước của hồ. Chỉ việc cắm trực tiếp mày hút xuống đáy lòng hồ và

hút bỏ bùn theo từng lớp. Việc hút bùn sẽ được thực hiện theo từng vùng nhỏ. Sau

đó sẽ chuyển sang khu vực khác. Với cách làm này sẽ hạn chế làm xáo động các vi

sinh vật ở dưới đáy hồ và đặc biệt không ảnh hưởng đến sức khỏe cụ Rùa. Hỗn hợp

bùn sau khi hút lên được cho qua máy ép để tách nước. Nước tách ra được xử lý

trước khi trả lại hồ, còn bùn được ép thành dạng bánh, thuận tiện cho vận chuyển tới

nơi xử lý. Phần trên bờ như: hè, đường đi dạo, cống thoát nước, vườn hoa.. được tu

bổ, chỉnh trang lại một cách đồng bộ để có một “gương mặt rạng ngời” chào đón

1.000 năm Thăng Long – Hà Nội. Trong những năm qua, hạ tầng kỹ thuật xung

quanh hồ Hoàn Kiếm đã được cải tạo nhiều lần nhưng bị chắp vá và xuống cấp như

đường đi dạo ven hồ được lát bằng nhiều loại gạch, có cao độ không đồng đều, bố trí

không hợp lý; hệ thống thoát nước không đảm bảo, chỉ có một điểm thoát duy nhất ở

phố Hàng Khay; các đèn chiếu sáng đã cũ, xuống cấp và cần được thay thế một cách

khoa học và hợp lý hơn…; hệ thống kè quanh hồ nhiều nơi đã bị sụt, nứt cần sửa

chữa.

Ở phần dự án Cải tạo hè, đường đi dạo, thoát nước, vườn hoa, duy tu lại kè

hồ xung quanh hồ Hoàn Kiếm do UBND quận Hoàn Kiếm và Ban quản lý khu vực

hồ Hoàn Kiếm chịu trách nhiệm thực hiện sẽ dự kiến cải tạo lại 33.277 m2 hè và

đường đi dạo xung quanh hồ, lát lại đá xanh có điểm nhấn là các hoa văn sinh động,

nắn lại các bồn hoa, sửa lại các nắp ga thoát nước, kè lại hồ…Dự kiến, dự án có tổng

mức đầu tư hơn 37 tỷ đồng và lấy từ nguồn ngân sách của UBND quận Hoàn Kiếm.

Trong đó UBND quận Hoàn Kiếm và ban chỉnh trang đô thị của thành phố cần phối

hợp thực hiện đồng bộ, khớp nối giữa dự án cải tạo hè, đường đi dạo, thoát nước,

vườn hoa, duy tu lại kè hồ xung quanh hồ Hoàn Kiếm và dự án chiếu sáng. Bên

cạnh việc bàn thảo về dự án cải tạo hạ tầng kỹ thuật xung quanh hồ Hoàn Kiếm, còn



chỉ đạo về việc cải tạo hè, hạ ngầm các đường dây đi nổi tại tuyến Tràng Tiền, Hàng

Khay và đoạn Điện Biên Phủ thuộc quận Hoàn Kiếm…Dự án cải tạo hồ sau khi

được hoàn thành đã góp phần vào bộ mặt của đô thị Hà Nội và bảo vệ loài rùa quý

đang là vấn đề được chính quyền TP Hà Nội và đông đảo bạn đọc quan tâm, nhằm

kiến tạo một hình ảnh mới đẹp hơn, văn minh hơn cho thắng cảnh nổi tiếng này

đồng thời hướng tới đại lễ trọng đại của Thủ đô.

Có thể thấy, các dự án trên chỉ là một trong nhiều dự án chỉnh trang đô thị

đang được hối hả triển khai trên khắp địa bàn Hà Nội. Thành phố gần 1.000 năm

tuổi đang đánh dấu những bước phát triển của mình bằng những công trình, cảnh

quan đô thị ngày càng văn minh hiện đại nhưng vẫn bảo tồn được bề dày văn hóa –

lịch sử Thăng Long văn hiến. Chỉ trong thời gian ngắn các hồ sau khi cải tạo đã

hoàn thiện, không chỉ đem lại lợi ích thiết thực, làm đẹp cảnh quan và nâng cao chất

lượng môi trường cho thành phố, quận mà còn cho toàn thể nhân dân Thủ đô Hà

Nội.

2.3 Nghiên cứu đánh giá hiện trạng môi trường ở một số hồ đã được cải tạo

Một trong những điều mà người Hà Nội tự hào, đồng thời được du khách

khắp nơi trầm trồ, đó là hệ thống ao hồ phong phú, xinh đẹp nằm ngay trong Thủ đô.

Trong những năm gần đây, công tác bảo vệ môi trường đặc biệt là môi trường nước

đã có bước phát triền mới và đạt được thành tựu đáng khích lệ. Tuy nhiên bên cạnh

đó thì tình trạng ô nhiễm môi trường nước hồ vẫn đang tiếp diễn. So với các hồ chưa

cải tạo, hiện trạng môi trường các hồ đã được cải tạo nhìn chung tương đối tốt, được

cải thiện rõ rệt. Điều kiện vệ sinh trên và xung quanh hồ nhìn chung đảm bảo yêu

cầu hơn. Kết quả kiểm tra cho thấy, chất lượng nước của các hồ đã cải tạo được cải

thiện rất nhiều so với các hồ chưa cải tạo. Tuy nhiên, hàm lượng chất hữu cơ của các

hồ vẫn chưa đạt yêu cầu tối thiểu theo QCVN 08:2008/BTNMT Quy chuẩn kỹ thuật

Quốc Gia về chất lượng nước mặt.

Để đánh giá hiện trạng các hồ sau khi cải tạo, đồ án đã nghiên cứu lựa chọn 2

hồ đại diện như hồ Bảy Mẫu, và hồ Đống Đa là một trong sồ hồ tương đối lớn thuộc



khu vực nội thành Hà Nội. Để đánh giá xem sau khi cải tạo các hồ đã đạt được

những thành công hay khó khăn còn tồn tại. Hồ Bảy Mẫu trước đây hồ cũng là một

trong những hồ trước đây gây bức xúc về vấn đề ô nhiễm môi trường và với vị trí

nằm trong công viên thuộc quận Hai Bà Trưng, nhưng sau khi tiến hành cải tạo thì

chất lượng nước hồ hiện nay có nguy cơ tái ô nhiễm tại một số vị trí. Đối với hồ

Đống Đa trước kia cũng nằm trong tình trạng ô nhiễm tương tự, nằm trong khu vực

dân cư thuộc quận Đống Đa, sau khi được cơ quan chính quyền quan tâm cùng với

sự tham gia của cộng đồng dân cư hiện nay chất lượng nước, môi trường xung

quanh hồ tương đối đảm bảo.

2.3.1 Hồ Bảy Mẫu

Hồ Bảy Mẫu, thuộc phạm vi quận Hai Bà Trưng, hồ nằm trong công viên

Thống Nhất, diện tích của hồ hiện nay khoảng gần 20ha, giữa hồ có đảo Thống Nhất

và đảo Hoà Bình. Hồ nằm sát cạnh đường Lê Duẩn và Đại Cồ Việt ở phía Tây Nam

công viên, hồ không chỉ có vai trò điều hòa mà còn là nơi vui chơi, giải trí, cải thiện

điều kiện vi khí hậu của Thủ đô.

Cũng như các hồ khác ở thành phố Hà Nội, hồ Bảy Mẫu cũng trong tình trạng

ô nhiễm trầm trọng. Do 3 mặt công viên đều tiếp giáp với các khu dân cư thuộc 2

quận (Đống Đa, Hai Bà Trưng) gồm 6 phường (Bách Khoa, Nguyễn Du, Lê Đại

Hành, Kim Liên, Phương Liên, Trung Phụng) nên một số tuyến nước thải sinh hoạt

đã được đổ thẳng ra hồ mà hầu như không qua xử lý. đó là các tuyến nước thải từ

khu vực Nhà Dầu, Khâm Thiên, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Du, Vân Hồ, đường

Lê Duẩn. Trong đó có hai cửa nước thải lớn và gây ô nhiễm nhiều nhất là cống Trần

Bình Trọng và cống Lê Duẩn qua eo Quán Gió ở phía bắc. Lưu vực thoát nước vào

hồ tương đối lớn, trong lưu vực lại có nhiều điểm xả nước thải lớn như khu vực ga

Hà Nội, khách sạn Nikko, các trạm sửa chữa và rửa xe ôtô. Các cửa xả khác như

cống Nguyễn Đình Chiểu, cống Vân Hồ do được xây dựng sau, có ngưỡng tràn nên

mức độ ô nhiễm ít hơn. Tổng lượng nước thải xả vào hồ Bảy Mẫu về mùa khô dao

động từ 8.500 - 12.000m3/ngày. Về mùa mưa, nước thải được pha trộn với nước



mưa đợt đầu chảy vào hồ, mặc dù trên đường Lê Duẩn đã có tuyến cống thoát nước

mưa nhưng tuyến này vẫn chưa được nối với cống ở đường Đại Cồ Việt nên nước

thải và nước mưa khu vực vẫn đổ vào hồ. Bùn cặn trong nước thải, nước mưa chảy

tràn lắng đọng vào đầu hồ làm giảm dung tích, tăng lượng chất hữu cơ và các chất ô

nhiễm khác trong hồ. Sau đợt nạo vét hồ năm 1992, chiều sâu trung bình của hồ là

3,0m, đến nay độ sâu trung bình của hồ chỉ còn 2,5m, vùng đầu hồ độ sâu chỉ còn từ

0,5 - 1,0m. Qua khảo sát, phân tích nước hồ Bảy Mẫu, Trung tâm kỹ thuật môi

trường đô thị và khu công nghiệp năm 2007 đã khẳng định: Các chỉ tiêu hữu cơ như

COD, BOD đều có giá trị lớn hơn các quy định cho phép. Vùng đầu hồ hàm lượng

dầu lớn, cản trở quá trình quang hợp và hoà tan oxy. Hàm lượng nitơ amoni (NH4)

trong nước hồ lớn, hồ bị phú dưỡng nên màu nước xanh thẫm. Bùn cặn tích tụ nhiều,

hàm lượng sunphua lớn, phía cuối hồ hàm lượng chì và cadmi tăng. So sánh kết quả

phân tích với TCVN 6774: 2000 về chất lượng nước ngọt, bảo vệ đời sống thuỷ sinh

và chất lượng nước mặt loại B theo TCVN 5942-1995 cho thấy: Nước hồ Bảy Mẫu

đang bị ô nhiễm nặng, trong nước có hàm lượng hydro sunphua (H2S) cao, nồng độ

oxi thấp… Không những thế một nhà hàng lớn bên trong công viên (nhà hàng

Wind), thải hàng trăm kg rác thải và hàng trăm mét khối nước thải, tro than xuống

hồ. Chính những nguyên nhân đó làm môi trường nước bị huỷ hoại dẫn đến ô nhiễm

chất lượng nước, làm mất vẻ đẹp mỹ quan của hồ và khu vực xung quanh. Cũng

nằm trong chương trình cải tạo hồ Hà Nội. Tính đến thời điểm cuối năm 2009, hồ

Bảy Mẫu là hồ đầu tiên được triển khai thi công cải tạo và thuộc dự án thoát nước

cải thiện môi trường Hà Nội do Chính phủ Nhật Bản hỗ trợ vốn. Cách đây vài chục

năm, hồ Bảy Mẫu đã được cải tạo một lần, nhưng chỉ được vài tháng, bùn lại bồi

lên, nước lại ô nhiễm. Lần này cải tạo triệt để hơn: Bơm kiệt nước, đợi bùn khô thì

cho máy xúc đất đổ đi. Các hạng mục chính của dự án bao gồm: nạo vét hồ (khối

lượng đào khoảng 388.577 m3, đắp 5.282 m3), xây dựng kè đá xung quanh hồ và kè

đá 2 đảo Hòa Bình và Thống Nhất (khối lượng 23.264 m3); lắp đặt 1 trạm biến áp và

xây dựng 1 trạm bơm (gồm 4 máy bơm công suất mỗi máy là 840 m3) cùng hệ thống



thu và xả nước thải điều tiết mức nước hồ. Trải qua nhiều tháng ngày thi công, công

trình đã kịp hoàn thành trước ngày Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội.

Nhìn cảnh quan hồ sạch đẹp, hồ được kè bờ, làm đường dạo quanh hồ… nên được

đông đảo nhân dân có dịp đến đây đều kỳ vọng vào sự đổi thay của môi trường nước

hồ.

Sau bao tháng cải tạo, hiện nay tình trạng môi trường hồ tương đối tốt so với

trước khi. Một phần là do hồ nằm trong khuôn viên nên được sự quản lý nghiêm

nghặt của cán bộ quản lý, và người dân cũng ý thức được trong việc giữ gìn vệ sinh

hồ. Hệ sinh thái xung quanh hồ cũng được đảm bảo như trồng hệ thống cây xanh,

làm đường dạo, những khu giải trí xung quanh hồ đã tạo nên không gian, vẻ đẹp cho

hồ.

Tuy nhiên bên cạnh đó tình trạng chất lượng nước vẫn chưa được tốt, có khả

năng ô nhiễm có thể trở lại. Khoảng tháng 10/2011 hiện tượng nước hồ sủi bọt, đùn

bẩn lên và nước có màu đen tại cửa cống thoát nước thải giữa khu dân cư làng

Hoàng An (bên kia đường tàu) vào hồ. Nhiều xác cá nhỏ bị sóng hồ đánh dạt vào

mép bờ, trên bờ kè. Đây không phải là lần đầu tiên cá chết hàng loạt ở hồ Bảy Mẫu,

trước đó từ năm 2001, 2005, 2006, hiện tượng cá chết bất thường đã từng xảy ra.

Theo khảo sát thực địa ngày 17/8/2012 thì tình trạng cá chết nổi đầy trên mặt nước

vẫn diễn ra. Một công nhân vệ sinh vớt cá cho biết: “Trung bình một ngày vớt được

khoảng mấy rổ cá to”, được biết nguyên nhân do nguồn nước thải sinh hoạt, cơ sở

sản xuất xung quanh hồ chưa qua xử lý vẫn thường xuyên xả thẳng vào hồ làm suy

giảm chất lượng nước và do thay đổi thời tiết nhiều loại cá không thích ứng dẫn tới

hiện tượng cá chết hàng loạt ảnh hưởng đến môi sinh của hồ. Mặc dù hồ đều chịu sự

quản lý của nhiều cơ quan, nhưng cũng vì sự quản lý chưa chặt chẽ, và thống nhất.

Theo ông Nguyễn Văn Hán, Trưởng phòng Tổ chức Hành chính Công ty trách

nhiệm hữu hạng một thành viên Công viên Thống Nhất cho biết: Nguyên nhân chính

nước hồ Bảy Mẫu ô nhiễm trở lại là do nước thải được xử lý xả thẳng vào, qua hệ

thống cống to…, việc quản lý các cống này lại không thuộc trách nhiệm của công ty,



mà thuộc Công ty Thoát nước Hà Nội. Do hồ có thể tích chứa nước tương đối lớn,

nên việc điều tiết thoát nước cũng là chức năng chính của hồ. Nên mỗi khi có mưa,

Công ty Thoát nước Hà Nội lại mở các đăng chắn cửa cống để tiêu thoát lượng nước

ứ đọng trên các tuyến phố, rác và nước bẩn, bùn đất ồ ạt chảy vào hồ, làm tăng gây ô

nhiễm cho hồ.

Vì thế để bảo vệ hồ một cách bền vững trong tương lai. Các cơ quan chức

năng cần có những biện pháp kĩ thuật để kiểm tra, xử lý, và phân công công tác quản

lý thích hợp. Nhanh chóng ngăn chặn việc xả nước thải chưa qua xử lý vào hồ hoặc

có thể thiết kế xây dựng các trạm xử lý nước thải cạnh hồ trước khi vào hồ. Không

nên để nước hồ bị ô nhiễm quá nặng, sẽ càng khó xử lý mà còn tốn kém công sức,

tiền bạc của Nhà nước.

2.3.2 Hồ Đống Đa

Hồ Đống Đa còn có tên gọi là hồ Hoàng Cầu. Là một trong những hồ lớn

nhất thuộc địa bàn quận Đống Đa, được tạo dựng từ những năm 1973 -1976, hiện

nay có diện tích mặt nước rộng trên 13 ha. Đây là khu vực có không gian thoáng

đãng và cảnh quan thiên nhiên đẹp, được người dân xem là chốn thư giãn tập dưỡng

sinh, thể dục vào sáng và chiều. Nhưng hồ cũng rơi vào tình trạng ô nhiễm, đường

ven hồ bị chiếm dụng, nước hồ bị ô nhiễm trầm trọng. Khu vực góc hồ, địa bàn giáp

ranh giữa phường Trung Liệt (quận Đống Đa) và phường Thành Công (quận Ba

Đình) thường xuyên bị ứ đọng nước bẩn, nhớp nháp bùn đất. Đoạn đường quanh hồ

(từ ngã ba gần giáp phố Võ Văn Dũng - Hoàng Cầu đến khu vực trước cổng Quán

Đảo) từ lâu đã trở thành chợ cóc vào các buổi sáng với đủ thứ hàng nông sản thực

phẩm, tươi sống, không còn lối cho người và phương tiện đi lại. Không những thế,

chợ họp ngay cạnh những đống rác, phế thải của công trường cải tạo hồ Đống Đa,

vây cả trụ sở Văn phòng điều hành dự án cải tạo hồ, rất bất tiện và mất vệ sinh môi

trường.



Bảng 2-2: Kết quả phân tích mẫu nước một số hồ chính thuộc quận Đống Đa năm 2009

STT Chỉ tiêu Đơn vị Hồ Đống Đa

QCVN

08:2008/BTNMT(B1)

1 pH mg/l 7.4 5.5-9

2 DO mg/l 3.8 >= 4

3 COD mg/l 42 30

4 BOD5 (200C) mg/l 19 15

5 TSS mg/l 14 50

6 NH4+ mg/l 4.85 0.5

7 CN- mg/l 0.021 0.02

8 PO43- mg/l 0.87 0.3

9 Tổng N mg/l 9.0 -

10 As mg/l 0.006 0.05

11 Fe mg/l 1.495 1.5

12 Mn mg/l 0.061 -

13 Pb mg/l <0.0001 0.05

14 Cr6+ mg/l <0.005 0.04

15 Hg mg/l 0.0002 0.001

16 Dầu mỡ mg/l 1.9 0.1

17 Chất tẩy rửa mg/l 0.0678 0.4

18 coliform MPN/100ml 2.4x105 7.5x103

Nguồn: Chi cục Bảo vệ Môi trường Hà Nội, Báo cáo kết quả quan

trắc chất lượng nước tại các hồ thí điểm xử lí, giai đoạn 2009.



Từ bảng số liệu trên, kết quả quan trắc nước hồ Đống Đa trong năm 2009 cho

thấy có ít nhất 8 trong 18 chỉ tiêu cao hơn tiêu chuẩn. Đặc biệt, các chỉ tiêu COD,

NH4+, dầu và coliform cao hơn nhiều lần so với tiêu chuẩn.

Những năm qua, được sự quan tâm của thành phố, Năm 2010, hồ Đống Đa có

tên trong danh sách công trình cải tạo nhằm cải thiện môi trường Hà Nội do Ban

quản lý dự án thoát nước Hà Nội làm chủ đầu tư và hồ cũng là một số hồ có dự án

được cải tạo để chào mừng kỉ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Do hồ Đống

Đa có lượng bùn rất lớn nên đơn vị thi công phải hút hết nước, vun bùn, tách nước,

để bùn khô mới vận chuyển. Ngoài việc nạo vét lòng hồ, kè bê tông toàn bộ ven hồ,

một hạng mục nữa của dự án này là xây dựng hệ thống cống bao để tách nước thải,

làm đường chạy quanh hồ. Khi dự án này hoàn thành, hệ thống nước mưa và nước

sinh hoạt sẽ được thoát theo các hệ thống riêng , nước thải được thu gom dẫn về khu

xử lý, nên hạn chế việc xả nước thải vào hồ, tạo môi trường trong sạch cho nước hồ.

Bên cạnh đó, cảnh quan khu vực quanh hồ được cải thiện rõ rệt khi bờ được kè toàn

bộ, xây đường dạo, làm các hàng rào chắn… Hiện hành lang hồ tạo khu vui chơi,

giải trí cho người dân khu vực

Hồ đạt được thành công như hiện nay là do có sự phân công quản lý hiệu

quản, hồ sau khi cải tạo đã giao cho phường Ô Chợ Dừa quản lý , bảo vệ hồ. Ngoài

ra có đội ngũ công nhân của công ty môi trường số 4 thường xuyên tu dưỡng, giữ

gìn môi trường xung quanh hồ đồng thời với sự tham gia ý thức của cộng đồng. Để

duy trì chất lượng nước lâu dài và tạo cảnh quan cho khu vực thì hiện nay hồ đang

sử dụng các hóa chất, trồng các cây thủy sinh… Hiện nay đã góp phần trở thành một

lá phổi trong thành phố và cải thiện môi trường, được nhân dân rất hoan nghênh.



Hình 2-2: Cảnh quan và môi trường nước hồ Đống Đa, quận Đống Đa




Tóm lại, qua việc nghiên cứu đánh giá hiện trạng một số hồ Hà nội, chất

lượng môi trường nước, cảnh quan hành lang, ven bờ có tiến triển theo chiều hướng

tích cực hơn, nhưng bên cạnh đó tại một số hồ vẫn còn tồn tại trong công tác quản lý

của cơ quan và ý thức của người dân chưa được cao dẫn đến các hồ chưa thực hiện

theo đúng chức năng của nó. Từ đó dẫn đến tính cấp thiết, chính quyền thành phố

đưa ra giải pháp cụ thể để duy trì, bảo vệ hồ một cách bền vững.

2.4 Nghiên cứu vấn đề trong việc quản lý hồ Hà Nội

2.4.1 Khung pháp lý hiện nay

Để quản lý và bảo vệ môi trường hồ một cách hợp lý và bền vững nên công

tác bảo vệ hồ được thể hiện trên nhiều văn bản pháp luật như Luật Bảo vệ Môi

trường, Luật Tài nguyên nước, Luật Bảo vệ Đa dạng Sinh học, chương trình Nghị sự

Thế kỉ 21 và nhiều quy định khác. Nhưng trực tiếp và sát nhất cho công tác bảo vệ

hồ Hà Nội là hai điều khoản sau:

Điều 63 Luật Bảo vệ môi trường: “UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm tổ chức

điều tra, đánh giá trữ lượng, chất lượng và lập quy hoạch bảo vệ, điều hòa chế độ

nước của ao, hồ, kênh, mương gây ô nhiễm, tắc nghẽn dòng chảy, suy thoái hệ sinh

thái đất ngập nước và làm mất mĩ quan thành phố”.

Điều 17 Luật Tài nguyên Nước quy định về bảo vệ nước ở đô thị, khu dân cư

tập trung nêu rõ: “UBND các cấp có kế hoạch và tổ chức thực hiện việc xử lý nước

thải ở đô thị, khu dân cư tập trung trong phạm vi địa phương, đảm bảo tiêu chuẩn

cho phép trước khi xả thải vào nguồn nước”.

Tuy nhiên hệ thống văn bản dưới luật hướng dẫn việc quản lý hồ ở Hà Nội

còn ít và chưa rõ ràng. Quyết định số 51/2008/QĐ-UBND ngày 16 tháng 12 năm

2008 về việc phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn

thành phố Hà Nội giai đoạn 2009 – 2010 do Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban

hành thể hiện chủ trương phân cấp quản lý ao, hồ. Cụ thể thành phố quản lý hồ trong

công viên (Thủ Lệ, Thống Nhất, Bách Thảo, Yên Sở). Còn quận, huyện quản lý, duy

trì các hồ còn lại theo địa giới hành chính. Riêng Hồ Tây được coi như trường hợp Sinh viên : Nguyễn Thanh Thúy Lớp: 50 MT


đặc biệt. UBND TP Hà Nội ra Quyết định số 92/2009/QĐ-UBND thành phố Hà Nội

quy định có ban quản lý riêng quản lý Hồ Tây.

2.4.2 Công tác quản lý hồ ở Hà Nội

Với không gian xanh và mặt nước đáng kể, các hồ Hà Nội sẽ đóng góp lớn

vào việc cải thiện điều kiện khí hậu và cân bằng thiên nhiên cho thành phố với quy

mô dân số cũng như mật độ xây dựng ngày càng tăng. Hệ thống hồ đóng góp vào

việc tạo dựng một khu vực cảnh quan phong phú, đa dạng, vừa có tính nhân tạo, vừa

có tính tự nhiên hấp dẫn đối với dân cư đô thị, cũng như du khách trong và ngoài

nước. Tuy nhiên việc sử dụng bền vững hồ đang gặp nhiều khó khăn, thách thức,

cũng như cách tiếp cận trong công tác quản lý, bảo vệ hồ.

Cùng với hệ thống thoát nước sông Tô Lịch, Lừ, Sét, Kim Ngưu, hệ thống ao

hồ trong nội đô thành phố đã đóng góp một phần quan trọng trong việc điều hoà

nước mưa và tạo cảnh quan, khí hậu cho khu vực. Theo tiến sĩ Lê Hoàng Lan, làm

việc tại Công ty Tư vấn và Truyền thông - Văn hóa - Giáo dục - Môi trường Pi (Pi

C&E) cho biết hệ thống hồ ở Hà Nội là những hệ sinh thái thực hiện đồng thời nhiều

chức năng khác nhau, cho nên công tác quản lý hồ đòi hỏi sự tham gia của nhiều ban

ngành nhằm đảm bảo khả năng quản lý tốt các chức năng đa mục tiêu của hồ.

Theo phiếu điều tra “Hiện trạng các hồ ở Hà Nội” tháng 6/2001 của Công ty

Thoát nước Hà Nội, các hồ ở nội đô Hà Nội có rất nhiều đơn vị và cá nhân quản lý

được thể hiện ở bảng dưới đây.

Bảng 2-3: Hiện trạng quản lý các hồ ở Hà Nội

TT Tên hồ Cơ quan quản lý

1Trúc Bạch

-Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty Đầu tư Khai thác Hồ Tây-UBND quận Ba Đình

2Hồ Tây

-Công ty Đầu tư Khai thác Hồ Tây-Ban Quản lý Dự án xây dựng Hạ tầng kỹ thuật xung quanh Hồ Tây



-UBND quận Tây Hồ3 Thủ Lệ -Công ty Thoát nước Hà Nội

-Vườn thú Hà Nội

4 Giảng Võ -Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty Hà Thuỷ

5 Ngọc Khánh -Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty Hà Thuỷ

6 Thành Công -Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty Hà Thuỷ

7 Đống Đa -Công ty Hà Thuỷ

8 Giám -Công ty Thoát nước Hà Nội-Sở Văn hoá Thông tin Hà Nội

9 Linh Quang -Công ty Thoát nước Hà Nội

10 Văn Chương -Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty Hà Thuỷ

11 Ba Mẫu -Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty Công viên Thống Nhất

TT Tên hồ Cơ quan quản lí

12 Trung Tự -Công ty Thoát nước Hà Nội

13 Kim Liên -Công ty Thoát nước Hà Nội

14 Hoàn Kiếm -Công ty Thoát nước Hà Nội-UBND quận Hoàn Kiếm

15 Hai Bà Trưng -Công ty Thoát nước Hà Nội

16 Thanh Nhàn -Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty Thương mại và Đầu tư Phát triển Hà Nội

17 Thiền Quang -Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty Hà Thuỷ

18 Bảy Mẫu -Công ty Thoát nước Hà Nội-Công ty TNHH một thành viên Công viên Thống Nhất-Công ty Hà Thuỷ

19 Giáp Bát -Công ty Thoát nước Hà Nội

20 Yên Sở -Công ty Thoát nước Hà Nội



21 Định Công -Hợp tác xã Định Công

22 Linh Đàm -Hợp tác xã Định Công

23 Hố Mẻ -Hộ Cựu Chiến binh phường Khương Thượng

24 Nghĩa Tân -Hợp tác xã NN và Dịch vụ Thương mại Dịch Vọng

Nguồn: Sở Giao thông Công chính Hà Nội, 12/2001- trong Hoàng Văn

Thắng và nnk, 2002.

Từ bảng thống kê ta nhận thấy do có nhiều đơn vị và tính đa ngành trong

công tác quản lý, việc phân bổ chức năng nhiệm vụ và trách nhiêm giữa các bên có

liên quan chưa được rõ ràng dẫn tới sự chồng chéo khó khăn trong công tác quản lý

hồ. Cụ thể trong nhiều trường hợp, cùng một hồ nhưng nhiều thành phần quản lý

hoặc khai thác cùng tham gia. Đặc biệt ở những hồ thuộc quản lý của các hợp tác xã

và các uỷ ban nhân dân phường như hồ Văn Chương, Linh Quang, Bảy Mẫu, đầm

Định Công,... do sự quản lý thiếu chặt chẽ và không kiên quyết nên diện tích các hồ

ngày càng bị thu hẹp do dân lấp hồ làm nhà và các công trình phụ trợ, mặt hồ bị các

loại rau bèo, rác thải... phủ đầy gây ô nhiễm trầm trọng cho môi trường xung quanh.

Có thể mô phỏng hệ thống quản lý hồ Hà Nội trong hình sau đây:



Hình 2-3: Mô hình quản lý hồ

Nguồn: Sách hỗ trợ cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường hồ Hà Nội –

Trung tâm nghiên cứu môi trường & cộng đồng Hà Nội 2010.

Theo mô hình trên đây cho thấy về mặt hành chính hồ được quản lý chặt chẽ.

Về quản lý từ trên xuống, có cả một hệ thống thể chế bao gồm các luật và ở mỗi

thang bậc quản lý đều có phân nhiệm vụ rõ ràng. Ở cấp UBND.TP, các sở có liên

quan: Sở Tài nguyên Môi trường liên quan tới quản lý môi trường hồ, Sở Nông

nghiệp và Phát triển Nông thôn quản lý nuôi truồng thủy sản, Sở Xây dựng về cấp

thoát nước xây dựng, Sở Giao thông vận tải và Sở Kiến trúc quy hoạch về xây dựng,

phương tiện thủy và kiến trúc, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch về các hoạt động

văn hóa thể du lịch thể thao. Sở Xây dựng là cơ quan chủ trì thực hiện đề án cải tạo

môi trường hồ nội thành và công ty thoát nước Hà Nội chịu trách nhiệm quản lý duy

trì vận hành hệ thống thoát nước Hà Nội và xử lý nước thải, bao gồm quản lý mực

nước của các hồ điều hòa. Ngoài ra có những hồ có di tích lịch sử thì lại do các cơ



quan quản lý di tích đảm nhiệm. Các sở ban ngành này giúp cho UBND TP ra các

quyết định khác nhau về hồ.

Ở cấp địa phương, cấp quận sẽ chịu trách nhiệm tiếp nhận các quyết định của

thành phố và chỉ đạo việc thực hiện các quyết định đó. Những cơ quan thực hiện cụ

thể tại hồ là cấp quản lý ở phường, các công ty vệ sinh môi trường, các công ty cây

xanh, các công ty xây dựng kè hồ, các cơ quan nghiên cứu làm sạch hồ, các đội trật

tự giao thông công cộng. Ở cấp phường, các bộ phận trực tiếp liên quan đến quản lý

hồ là các phòng môi trường hoặc công an phường chịu trách nhiệm bảo vệ trị an và

trật tự quanh hồ. Mặc dù có những sự phân cấp, phân nhiệm khá đầy đủ như vậy,

trong thực tế việc quản lý hồ chưa chặt chẽ, thiết sót nên trạng nhiều ao, hồ vẫn bị ô

nhiễm do rác thải sinh hoạt, bị phú dưỡng, nước hồ đục đen và thiếu oxi dẫn tới hiện

trạng cá chết ở nhiều nơi. Trong những năm gần đây báo chí cũng đầy ắp những bức

xúc về việc hồ bị lấn chiếm, bị bức tử, bị ô nhiễm… Có thể thấy cơ chế quản lý hồ

và các biện pháp cải tạo làm sạch hồ thực sự chưa hiệu quả.

2.4.3 Những bất cập và tồn tại của hệ thống quản lý hồ hiện nay

Hệ thống quản lý mô tả trên đây là điển hình của cách quản lý từ trên xuống

và coi kiểm soát xử phạt là biện pháp chủ yếu. Hệ thống này có một thuận lợi lớn là

chức năng nhiệm vụ của các bên rất rõ ràng, các cấp đều biết mình phải làm gì, ở

khâu nào, và chịu trách nhiệm như thế nào. Hệ thống này cũng cho phép sự nhất

quán thông suốt từ trên xuống dưới và có thể triển khai diện rộng nhanh chóng theo

pháp lệnh. Nó cũng cho phép huy động các cơ quan từ trên xuống dưới tham gia rầm

rộ khi có các hoạt động cụ thể cho một mục tiêu nhất định hoặc công tác truyền

thông, ví dụ như nhân ngày Bảo vệ Môi trường thế giới thì tổng vệ sinh các hồ. Tuy

nhiên hệ thống không những chưa thực hiện hết khả năng của nó mà còn bộc lộ

những bất cập, tồn tại như sau:

2.4.3.1 Những bất cập về chức năng của hồ

Các hồ hà nội có chức năng chính là điều hòa nước mưa, thoát nước, chức

năng môi trường, và chức năng cảnh quan phục vụ giải trí cho cộng đồng. Tuy nhiên Sinh viên : Nguyễn Thanh Thúy Lớp: 50 MT


nhiều hồ ở Hà Nội do trước đây có chức năng khai thác kinh tế nên hiện nay vẫn có

hồ vẫn tiếp tục được nuôi cá hoặc trồng rau. Thực ra giá trị kinh tế về việc nuôi cá ở

hồ không có được ý nghĩa như trước đây, việc nuôi cá quang cảnh ở hồ có thể làm

nước hồ dễ bị phú dưỡng nặng do thức ăn đổ xuống nuôi cá. Khi khí hậu thất

thường, cá chết gây nhiều ô nhiễm và rất phản cảm. Việc cho phép các hoạt động

kinh doanh trên hồ và quanh hồ tạo ra những rủi ro lớn nếu không được kiểm soát

nghiêm ngặt. Hồ còn có chức năng chủ yếu tiếp nhận nước mưa của khu vực hoặc

một phần nước thải đã qua xử lý, nhưng hiện nay nước thải của các khu công nghiệp

lớn, nhỏ, nhà hàng và khách sạn đều xả trực tiếp vào làm ô nhiễm nước hồ. Vì vậy

cần xác định rõ ràng và đồng thuận về chức năng chính của hồ Hà Nội để có thể có

các phương án bảo vệ hệ sinh thái của hồ.

2.4.3.2 Những bất cập về quản lý hồ

Hiện nay mỗi hồ thường có hai, ba đơn vị quản lý như các công ty cấp thoát

nước quản lý nước hồ và lòng hồ, các công ty môi trường đô thị thì chịu trách nhiệm

về vệ sinh xung quanh hồ. Các công ty này gần như làm công tác trong tư thế hết

sức bị động, vì hoàn toàn lệ thuộc vào ý thức của người dân và cộng đồng xung

quanh. Nếu nơi nào người dân có ý thức gìn giữ bảo vệ hồ, không xả rác thải ra thì

công việc của các công ty trên đỡ vất vả. Nếu nơi nào ý thức của người dân không

cao, dù có nỗ lực bao nhiêu cũng không thể theo kịp giải quyết ô nhiễm, tốn kém cả

về tiền của và nhân lực, và tạo nhiều bức xúc. Những thiệt thòi nhất lại cũng chính

là những người dân và cộng đồng sống quanh hồ. Đối với nhiều người dân, tuy có ý

thức về bảo vệ môi trường nhưng cách làm không triệt để, sẵn sàng vứt rác một cách

vô ý thức. Rõ ràng ý thức, vai trò, và hành vi của người dân và cộng đồng xung

quanh đối với hồ sẽ mang vai trò quyết định cho sự thành công trong công tác quản

lý bảo vệ hồ và giúp nâng cao hiệu quả của các dự án công trình như kè bờ hoặc cải

tạo hồ.

Bên cạnh đó, sự phức tạp trong công tác quản lý hồ dẫn đến tình trạng không

thống nhất, trái ngược nhau trong công tác quản lý và khai thác hồ. Do vậy hồ không



phát huy được hết chức năng cho vùng. Các số liệu điều tra, nghiên cứu về hồ Hà

Nội không đồng nhất. Đặc biệt là các số liệu về diện tích các hồ và chiều dài các

sông, kênh mương dẫn đến những khó khăn trong quản lý và bảo tồn. Mặt khác, do

áp lực dân số đô thị cao, do nhận thức của cộng đồng không đồng đều, do buông

thải, phế thải xuống lòng hồ đã ảnh hưởng đến công tác quản lý vốn đã chồng chéo

và phức tạp. Ngoài ra còn những vấn đề khác như:

- Chưa có quy hoạch cũng như bộ máy thống nhất quản lý việc sử dụng bền vững

các hồ ở Hà Nội.

- Việc cưỡng chế thi hành các văn bản pháp quy, quy định về đảm bảo vệ sinh môi

trường chưa được thường xuyên và triệt để.

- Lợi ích quản lý và khai thác hồ của các đơn vị khác nhau.

- Do phối hợp chưa đồng bộ giữa công ty thoát nước và các chủ quản lý, có chủ hồ

tạo điều kiện cho công ty nhưng cũng có chủ hồ chưa phối hợp.

- Hầu hết các hồ chưa có hệ thống thu gom tách nước thải không cho chảy vào hồ

nên gây ô nhiễm môi trường nước nghiêm trọng.

- Một số hồ đang được cải tạo, xây dựng thì tốc độ thi công còn rất chậm.

- Hiện tượng một hồ có nhiều chủ quản lý gây khó khăn cho công tác thoát nước.

Hiện ở Hà Nội chưa có hệ thống quan trắc chất lượng nước hồ nên chưa đánh giá

được hết mức độ ô nhiễm của các hồ.

Tóm lại, cần phải bảo vệ các giá trị của hồ ao ở Hà Nội nói riêng và của cả

nước nói chung vì thế hệ hôm nay và cả mai sau. Việc trước tiên là điều tra nghiên

cứu, đánh giá, hiểu rõ bản chất các nguyên nhân gây ô nhiễm hồ và đặc trưng của

từng hồ như tình trạng dinh dưỡng, phân bố nitơ và phốt pho theo mùa, nhiệt độ và

oxi theo thời gian, và chế độ thủy văn của hồ. Từ các nguyên nhân sẽ đề xuất các

giải pháp thích hợp. Đặc biệt, trong việc quản lý, nuôi dưỡng, bảo vệ, tô điểm cho

hồ thì việc quan tâm đến vòng xung quanh bảo vệ hồ từ 5-10 m là giải pháp rất hữu

hiệu. Chính quyền địa phương đóng vai trò trọng tâm trong công tác quản lý hồ,

theo cơ chế phối hợp, đồng hợp tác với các cấp chính quyền trung ương và cộng



đồng. Để chính quyền địa phương có thể thực hiện tốt công tác quản lý hồ, cần xây

dựng đầy đủ cơ sở pháp lý và chú trọng tới việc nâng cao năng lực cho cán bộ quản

lý tại địa phương. Việc quản lý chỉ có thể thực sự thành công và bền vững nếu chính

quyền biết dựa vào cộng đồng, tôn trọng, và huy động sự tham gia của người dân

trong công tác quản lý hồ. Vấn đề ở đây không chỉ đơn thuần là quản lý hồ mà là giữ

và nâng hồ thành những thương hiệu điểm đến đối với người dân thành phố từng

ngày và đối với du khách đến với những thương hiệu hồ trong lòng Hà Nội.

CHƯƠNG 3: NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP KHÔI PHỤC MÔI TRƯỜNG MỘT SỐ HỒ HÀ NỘI

3.1 Đặt vấn đề



Nhằm đáp ứng yêu cầu thoát nước và đảm bảo tính bền vững của hồ trong hệ

thống sinh thái đô thị, việc cải tạo, khôi phục hệ thống hồ đô thị là vấn đề có tính

thiết thực, và ưu tiên hàng đầu trong các dự án thoát nước và bảo vệ môi trường. Để

cải tạo và nâng cao hiệu quả thoát nước, cần thiết lập một cơ chế quản lý thống nhất

hệ thống kênh hồ đô thị. Nhận xét về hiệu quả xử lý ô nhiễm nước ở một số hồ ở Hà

Nội mà thành phố đã và đang triển khai thử nghiệm, các nhà khoa cũng đều cho

rằng, về cơ bản, phần lớn các công nghệ xử lý ô nhiễm nước hồ đều có hiệu quả bởi

khả năng giảm các chất gây ô nhiễm. Tuy nhiên, sau giai đoạn xử lý, tại một số hồ

các thông số ô nhiễm lại tăng trở lại. Nguyên nhân chủ yếu là ở hầu hết các hồ thử

nghiệm, nguồn nước thải sinh hoạt, công nghiệp hay rác thải liên tục đổ vào hồ. Bởi

vậy, để duy trì chất lượng nước hồ lâu dài, bền vững cần có giải pháp tổng hợp, dài

hơn, bao gồm cả giải pháp kỹ thuật, công nghệ và quản lý các nguồn nước thải.

Do thời gian có hạn nên đồ án chỉ lựa chọn 2 hồ để nghiên cứu và đề xuất

giải pháp khôi phục môi trường hồ. Các hồ nghiên cứu được lựa chọn theo phương

pháp đánh giá thực địa hiện trang chất lượng nước hồ thông qua các chỉ tiêu môi

trường, hiện trạng sử dụng, tình hình dân cư tại khu vực, công tác quản lý…Và từ

hiện trạng các hồ hiện nay như hồ Bảy Mẫu, Đống Đa… để đưa ra các giải pháp hợp

lý áp dụng cụ thể cho hồ.

3.2 Chọn hồ đại diện cho nhóm hồ nội đô

Khu vực nội đô Hà Nội có rất nhiều hồ, nhưng do sự phát triển không ngừng

của đô thị đã gây áp lực về vấn đề môi trường lên hệ thống hồ nội đô. Để có cái nhìn

tổng quan về môi trường hồ, do đó hồ Văn Chương được lựa chọn là hồ đại diện cho

các hồ nội đô cần được nghiên cứu nằm ở trong khu vực dân cư, nhưng sau một thời

gian cải tạo hồ đang là nỗi bức xúc của cơ quan quản lý và người dân sống xung

quanh hồ. Từ thực trạng hồ hiện nay để xác định nguyên nhân gây ra các vấn đề về

môi trường, và đưa ra được các giải pháp để khôi phục môi trường hồ và đảm bảo

bền vững trong tương lai.

3.2.1 Hiện trạng hồ văn chương



Hình 3-1: Bản đồ vị trí hồ Văn Chương, quận Đống Đa - Hà Nội.

Nguồn: Google Maps

Hồ Văn Chương trước kia có tên gọi là hồ Huy Văn, với diện tích rộng

khoảng 1,28 ha, chiều dài 160 m, chiều rộng 80 m, độ sâu mặt nước cao nhất khoảng

7m, chỗ nông nhất 3m. Hồ nằm trên địa bàn của 3 phường: Văn Chương, Thổ Quan

và Hàng Bột thuộc quận Đống Đa. Vốn nổi tiếng là một trong những “lá phổi xanh”

của quận Đống Đa. Trước kia, hồ rất rộng, nước trong vắt, xung quanh bờ có hàng

cây bóng mát. Với diện tích tương đối nhỏ nên chỉ có chức năng tạo cảnh quan cho

khu vực, chức năng điều hòa, thoát nước cho khu vực còn hạn chế. Tuy nhiên

khoảng 10 năm trở lại đây, nhiều hộ dân ở xung quanh đổ đất lấn chiếm, xây dựng

nhà ở, công trình phụ, điểm kinh doanh phế liệu, chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia

cầm… khiến mặt hồ ngày càng bị co hẹp. Phế thải, nước thải, các chất cặn bã trong

sinh hoạt, chăn nuôi, kinh doanh của các hộ dân quanh bờ được xả xuống khiến hồ

Văn Chương ngày càng ô nhiễm nghiêm trọng. Nước hồ đen đặc, quanh bờ ngập

ngụa rác, ruồi muỗi nhiều vô kể và thường xuyên bốc mùi hôi tanh rất khó chịu. Sau



khi được cơ quan chính quan tâm và và quận, tháng 4/2006 hồ được đưa vào cải tạo,

với tổng mức đầu tư sau khi điều chỉnh là 75 tỷ đồng, trong đó kinh phí GPMB là 64

tỷ đồng. Dự kiến công trình này sẽ được hoàn thành và đưa vào sử dụng vào tháng

1/2007. Sau bao nhiêu năm ì trệ do vướng mắc trong việc giải phóng mặt bằng cho

người dân xung quanh, thì năm 2010 hồ cũng hoàn thành và đi vào hoạt động chính

thức. Từ thực trạng có thể đánh giá những thành công đạt được và các vấn đề còn

tồn tại của hồ sau khi cải tạo:

Những thành công: Hồ sau cải tạo thì hiện nay cảnh quan hồ được cải thiện rõ

rệt với đường dạo, hành lang, dãy cây xanh, có hệ thống thu gom nước mưa xung

quanh hồ, hằng ngày có đông người đến tập thể dục, nghỉ ngơi…Trong đó diện tích

mặt hồ sau khi cải tạo là 12.800m2, các hạng mục chính của dự án gồm kè mái

nghiêng bằng đá hộc lỗ rỗng dài 500m (hình 3.4), chiều rộng bờ là 1,5m, xây dựng

3.721m2 đường dạo xung quanh hồ và đường dẫn từ phố Tôn Đức Thắng vào hồ,

xây dựng 3.550m2 hè, lắp đặt 759m cống thoát nước, trồng 149 cây xanh, thảm cỏ

với diện tích 420m2. Từ khi bờ hồ được kè bê và có hàng rào sắt chắn cao 60cm nên

hiện tượng đổ rác thải ven bờ hồ cũng hạn chế.



Hình 3-2: Mặt bằng tổng thể hồ Văn Chương, quận Đống Đa, Hà Nội.

Mặt cắt A-A



Mặt cắt B-B

Những tồn tại: Dự án đã đi vào sử dụng gần được 2 năm. Nhưng một thực tế

buồn là "lá phổi xanh" này hiện nay đang bị lơi lỏng trong quản lý. Vì hồ nằm sát

khu dân cư nên không gian hành lang quanh hồ bị nhiều hộ dân chiếm dụng để kinh

doanh, phục vụ lợi ích cho cá nhân, khuôn viên hồ thành quán nhậu, quán cafe, bãi

để xe của các nhà hàng… gây mất mỹ quan cho hồ. Không những thế hiện nay chất

lượng nước có xu hướng suy giảm, hiện nay nước hồ có màu xanh ngắt do sự phát

triển quá mức của tảo, nguyên nhân là hồ thường xuyên tiếp nhận nước thải sinh

hoạt chứa nhiều chất hữu cơ, tẩy rửa… chảy vào hồ làm sự phát triển quá mức của

tảo độc, ngoài ra còn do một số người dân thiếu ý thức vẫn vứt rác xuống hồ dẫn tói

sự suy giảm chất lượng nước hồ. Ngày 24/4/2012 thì mặt hồ không khác gì cái ao

bèo, hơn một nửa diện tích mặt hồ là bèo tây trôi nổi cùng rác thải. Được biết bèo

được do người dân thả để ăn tảo, giảm ô nhiễm nhưng do sự phát triển quá mức và

không có biện pháp thu dọn hợp lý nên càng tăng sự ô nhiễm cho nước hồ, bốc mùi

hôi thối nhất là vào mùa hè. Một nguyên nhân nữa dẫn đến tình trạng ô nhiễm của

hồ do hồ nằm trên địa bàn của 3 phường nên việc phân cấp phường quản lý hồ chưa

rõ ràng. Theo lời của những người dân xung quanh sau khi hồ cải tạo được một thời

do không có sự quản lý của phường, hay giao trách nhiệm cho một bộ phận quản lý

nên tình trạng ô nhiễm nước nghiêm trọng, ai đi ngang qua cũng không chịu được

mùi hôi thối bốc lên từ hồ. Đứng trước thực trạng đó hiện nay hồ cũng là một trong

các hồ Hà Nội bức xúc, đáng báo động sau khi được cải tạo.



Mục tiêu: Để khắc phục những vấn đề tồn tại hiện nay, cơ quan quản lý chính

quyền và địa phương cần nghiên cứu đưa ra các giải pháp kĩ thuật kết hợp đồng thời

với giải pháp quản lý, giải pháp trước mắt xây dựng tách hệ thống thoát nước thải

vào hồ, và tuyên truyền nâng cao ý thức người dân nhằm khôi phục môi trường hồ

hiện nay, và duy trì, bảo vệ hồ bền vững trong tương lai.

Hình 3-3: Bèo phủ kín mặt hồ Văn Chương, quận Đống Đa ngày 24/4/2012

Nguồn: http://vietnamnet.vn.



Hình 3-4: Tình trạng môi trường hiện nay tại hồ Văn Chương, quận Đống Đa

Nguồn: Khảo sát thực địa hồ chiều ngày11/10/2012

3.2.2 Đánh giá hiện trạng chất lượng nước hồ Văn Chương

Lựa chọn các chỉ tiêu cần phân tích.

Lấy mẫu để phân tích các chỉ tiêu như: Nhiệt độ, pH, DO, COD, BOD5, TDS,

tổng N, tổng P, độ dẫn điện, độ muối được tiến hành tại phòng thí nghiệm. Đồng

thơì quan sát tại hiện trường các thông tin về thời tiết, cảm quan về chất lượng nước

hồ như màu, mùi, thực vật thủy sinh và tham khảo ý kiến của người dân xung quanh

hồ. Đây là những thông số đặc trưng cho chất lượng nước mặt, từ đó để có cái nhìn

tổng quan về chất lượng nước hồ so với các giá trị quy chuẩn, tiêu chuẩn hiện hành.

Phương pháp xử lí số liệu

Các số liệu kết quả đo đạc và phân tích 10 thông số đại diện cho chất lượng

mẫu nước của hồ và được tổng hợp lại trong các bảng kết quả phân tích, kèm theo là

mô tả điều kiện thời tiết thời điểm lấy mẫu và nhận xét kết quả. Kết quả phân tích

được đối chiếu với quy chuẩn Việt Nam QCVN 08:2008 cột B1 - Quy chuẩn kỹ

thuật quốc gia về chất lượng nước mặt áp dụng đối với nguồn nước có mục đích tưới



tiêu thuỷ lợi hoặc các mục đích sử dụng khác có yêu cầu chất lượng nước tượng tự

hoặc thấp hơn. Việc đối chiếu này cho phép đánh giá chất lượng nước hồ là đạt hay

không đạt với tiêu chuẩn hiện hành.

Mẫu được lấy có đặc điểm:

- Ngày lấy mẫu: buổi chiều ngày 6/11/2012

- Điều kiện thời tiết: trời râm mát, gió nhẹ.

- Hiện trạng quanh hồ: Hồ nằm sát trong khu vực dân cư, giáp với 3 phường, phía

bên Thổ Quan và Hàng bột có nhiều cống xả. Xung quanh hồ có nhiều nhà hàng,

quán xá, hành lang một số vị trí thì lấn chiếm để phục vụ cho lợi ích cá nhân.

- Vị trí lấy mẫu: Mẫu được lấy phía bên bờ giáp phường Văn Chương, không có

cống xả, cách bờ 3m, sâu 25cm.

Bảng 3-1: Số liệu quan trắc chất lượng nước hồ Văn Chương

STT Thông số Đơn vị Mẫu

QVVN

08:2008(B1)

1 pH 7,56 5,5 - 9

2 Nhiệt độ 0oC 26 -

3 DO mg/l 2 ≥ 4

4 TDS mg/l 260 -

5 COD mg/l 97 30

6 BOD5 mg/l 34 15

7 N tổng mg/l 2,59 -

8 P tổng mg/l 1,77 -

9 Độ dẫn điện Ms/cm 536 -

10 Độ muối ‰ 0,3 <0,5



Kết quả nghiên cứu

Từ bảng số liệu phân tích:

- Thông số pH: Độ pH của nước đặc trưng cho độ axit hay độ kiềm của nước. Môi

trường nước tự nhiên có pH nằm trong khoảng 6.5 – 8.5. Nếu pH nằm ngoài khoảng

trên đều ảnh hưởng có hại tới động vật thủy sinh. Với pH hiện nay của hồ nằm trong

tiêu chuẩn cho phép nên không ảnh hưởng đến hệ sinh thái trong hồ.

- Thông số DO: Oxi hòa tan là thông số quan trọng ảnh hưởng đến sự hô hấp, quang

hợp của các vi sinh vật trong hồ, là yếu tố quyết định quá trình phân hủy sinh học

các chất ô nhiễm trong nước. Nước hồ có DO thấp hơn so quy chuẩn. Nguyên nhân

của sự tiêu hao là do quá trình phân hủy chất hữu cơ, sự hô hấp của thủy sinh vật.

Ngoài ra hồ chủ yếu ô nhiễm tảo nên bề mặt hồ bao phủ bởi tạo hạn chế lượng oxi

thâm nhập vào nước hồ... Nên khi DO thấp sẽ làm giảm hoạt động của các loài sinh

vật trong nước hoặc có thể chết.

- Thông số COD: Nhu cầu oxy hóa hóa học là lượng chất oxy hóa cần thiết để oxy

hóa hóa học bao gồm cả vô cơ và hữu cơ trong nước. Nhận thấy COD trong nước hồ

khá cao, vượt quá gấp 3 lần so với quy chuẩn, điều đó dẫn đến tiêu hao lớn lượng

oxi trong nước làm suy giảm chất lượng nước hồ.

- Thông số BOD5: Là lượng oxi cần thiết để vi sinh vật phân hủy các chất hữu cơ

chịu sự phân hủy sinh học trong điều kiện hiếu khí. Theo phân tích ước hồ có BOD5

cũng nằm ngoài và gấp đôi so với quy chuẩn, chứng tỏ hàm lượng chất hữu cơ trong

nước lớn nguyên nhân chính do hồ thường xuyên tiếp nhận nguồn nước thải sinh

hoạt. Với hàm lượng BOD5 vượt quá giới hạn cho phép như vậy ta có thể thấy sự có

mặt của vi sinh vật ở mức rất cao ví dụ như E.coli.

- Thông số P tổng, N tổng: Là thông số thiết yếu trong việc sinh trưởng và phát

triển của thực vật. N tổng và P tổng là hai chỉ số quan trọng quyết định việc tảo có

phát triển qua mức giới hạn hay không. Hiện nay hầu hết các hồ trong nội thành Hà

Nội đều bị phú dưỡng, sau khi phân tích chất lượng nước hồ Văn Chương thì hồ có



hàm lượng dinh dưỡng N, P cao tạo điều kiện cho các nhóm thủy sinh vật phát triển

mạnh, đặc biệt là sự nở rộ nhóm thực vật nổi như một số loài tảo độc. Trong quá

trình phát triển chúng có sản sinh ra những độc tố gây hại cho môi trường nước. Sau

thời kỳ nở rộ lượng lớn tảo bị chết hàng loạt gây mùi khó chịu, chiếm diện tích mặt

nước hồ hay chìm xuồng đáy hồ, làm giảm lượng oxi, làm chết cá và một số loài

thuỷ sinh vật khác. Nguyên nhân gây ra sự phú dưỡng là sự thâm nhập một lượng

lớn N, P từ nước thải sinh hoạt của các khu dân cư, sự đóng kín và thiếu đầu ra của

môi trường hồ.

- Thông số độ mặn: Là tổng hàm lượng muối trong nước, có thể coi độ mặn là tổng

nồng độ của các ion Na, Ka, Ca, Mg, Cl, SO4, HCO3. Vì các ion này chúng chiếm

95% tổng số ion hòa tan trong nước. Nhận thấy độ mặn trong nước thấp hơn tiêu

chuẩn nên không ảnh hưởng đến hệ sinh thái nước hồ.

Nhận xét: Nhìn chung chất lượng hồ đang trong mức độ ô nhiễm nhẹ chủ yếu

ô nhiễm hữu cơ do nước thải sinh hoạt, không gian cảnh quan hồ đang bị lấn chiếm

để phục vụ cho lợi ích riêng. Nên để khắc phục tình trạng này, cơ quan chức năng

cần có giải pháp thích hợp nhằm cải thiện chất lượng nước, cảnh quan môi trường

hiện nay và đảm bảo môi trường hồ bền vững trong tương lai.

3.2.3 Giải pháp cho hồ Văn Chương

3.2.3.1 Giải pháp kỹ thuật

a. Cải tạo, tổ chức thoát nước thải và nước mưa đợt đầu

Tình trạng môi trường hồ hiện nay chủ yếu vấn đề suy giảm chất lượng nước.

Do hồ có vị trí nằm sát khu dân cư, rất nhiều nhà hàng, quán cafe nên hầu như nước

thải sinh hoạt đều được xả trực tiếp vào hồ. Đặc biệt bên phía khu phường Hàng

Bột, Thổ Quan có nhiều cống xả. Trước tiên cơ quan chức năng thành phố cần quy

hoạch lại hệ thống thu gom nước thải tập trung của các hộ gia đình, hệ thống cống

bao thu gom và tách nước thải không cho xả trực tiếp vào hồ rồi dẫn đến trạm xử lý

của thành phố. Hiện nay ví dụ tại hồ Hào Nam (phường Ô Chợ Dừa, quận Đống Đa)

đã xây bịt kín tất cả các ống nước thải ngăn chặn việc xả thải vào hồ. Mặc dù thành



phố đã xây hệ thống thoát nước thải của khu dân cư nhưng do đã xuống cấp nên

nước thải vẫn chảy vào hồ. Vì hồ chủ yếu có chức năng điều hòa tiêu thoát nước

mưa và tạo cảnh quan nên việc đổ nước thải cần được hạn chế đến mức tối đa. Vì

khi xả vào hồ, các loại nước thải đô thị sẽ gây lắng cặn, ô nhiễm hữu cơ làm thiếu

hụt oxi, gây phú dưỡng và độc hại đối với nguồn nước. Nhận thấy tại hồ Bảy mẫu

sau khi cải tạo tốt nhưng do không tách, thu gom nước thải nên tính trạng tái ô

nhiễm trở lại. Vì vậy các loại nước thải này cần được tách khỏi hồ hoặc phải được

xử lý đáp ứng yêu cầu vệ sinh mới được xả vào hồ.

Theo khảo sát thì hiện nay hệ thống cống thu gom nước mưa xung quanh hồ

bị sụt lở, xuống cấp nghiêm trọng điều này ảnh hưởng rất lớn đến hệ thống dẫn nước

xung quanh hồ và cảnh quan. Cần cải tạo, nâng cấp, nghiên cứu lại độ cao của cống

sao cho thoát nước vào hồ là lớn nhất nhưng vẫn đảm bảo chất lượng nước đi vào hồ

không bị ô nhiễm. Cần phải kiểm soát nguồn rác xung quanh hồ, thiết kế song chắn

rác để không gây ra hiện tượng tắc cống thoát nước và ảnh hưởng đến chất lượng

nước hồ. Tuy nhiên cần chú ý tách nước mưa đợt đầu và nước thải ra khỏi hồ. Nước

mưa đợt đầu từ các khu dân cư, đô thị và khu công nghiệp cuốn trôi các chất bẩn

trên bề mặt và khi chảy vào hồ sẽ gây nhiễm bẩn thuỷ vực.

Hình 3-5: Sơ đồ tuyến cống tách nước thải và nước mưa đợt đầu



1. Đập tràn tách nước thải và nước mưa đợt đầu; 2. Tuyến cống bao tách

nước thải về trạm xử lý hay mương thoát nước; 3. Phai chắn điều chỉnh mực nước

hồ.

Theo sơ đồ trên, bộ phận công trình chính để tách nước thải và nước mưa đợt

đầu ra khỏi hồ là đập tràn tách nước (bộ phận số 1). Về mùa khô cũng như khi mưa

nhỏ, nước trong cống không thể vượt qua đập tràn để chảy vào hồ. Còn đối với mùa

mưa, nước thải và nước mưa đợt đầu theo tuyến cống bao số 2 chảy ra mương thoát

nước hoặc về trạm xử lý nước thải tập trung. Sau một thời gian nước mưa có thể

được cho vào hồ với một lưu lượng nhất đinh tùy theo chức năng tiếp nhận nước của

hồ đó, tại các của xả phải có các cửa chắn rác thải thải. Tại bộ phận số 3, phai chắn

điều chỉnh lưu lượng, bổ sung hay xả nước hồ tùy theo từng mùa.

b. Giảm thiểu tối đa sự phát triển của tảo độc

Như phần trên đã phân tích, nước hồ chủ yếu bị ô nhiễm hữu dẫn đến tình

trạng phú dưỡng, do thường xuyên phải tiếp nhận nước thải sinh hoạt của người dân

xung quanh, dẫn đến sự phát triển mạnh của nhiều loài rêu, tảo độc. Khi chết thì tảo

nước có mùi hôi, chuyển sang màu xanh lục đặc hữu. Có thể đưa ra phương án để

cải thiện chất lượng nước và xử lý tảo như nuôi cá với tần suất phù hợp để xử lý tảo,

chứ không với mục đích kinh doanh vì theo quan điểm trước đây khi nuôi cá với

mục đích kinh doanh sẽ cung cấp thức ăn cho cá ảnh hưởng đến chất lượng nước.

Hồ có ba tầng nước nên ta có thể lựa chọn các loại cá sao cho sống phù hợp với mỗi

tầng. Đối với tầng nước mặt có thể thả mè trắng; tầng giữa thả cá rô, tầng đáy thả cá

chép, cá trê. Theo kinh nghiệm nên thả cá trê vì chúng rất háu ăn, ăn tạp, sống thích

nghi tốt mọi điều kiện, thả cá theo tỉ lệ 0,3-0,6 kg/m2, nên thả các loại cá nhỏ khối

lượng khoảng 150-300g vì những loại này chúng rất háu ăn, nên khả năng ăn sinh

khối tốt. Khi cá đạt đến khối lượng khoảng 700g-1kg thì cần vét cá bằng lưới rồi

thay lần cá mới. Chú ý trước khi thả cá cần đánh giá tỉ lệ chết và khả năng thích nghi

của từng loại để có biện pháp thả và thu hoạch hợp lý. Ngoài ra có thể áp dụng các

phương pháp loại bỏ tảo được đề xuất như dùng chế phẩm diệt tảo, sử dụng thiết bị



sonit để phát sóng siêu âm diệt tảo. Tận dụng các kết quả tốt từ các cuộc thử nghiệm

tại một số hồ như hồ Hoàn Kiếm, hồ Văn…, dựa vào tình trạng hiện tại của hồ để có

thể áp dụng các phương pháp phù hợp.

c. Nạo vét, loại bỏ lớp bùn đáy

Sự nạo vét bùn đáy hồ có khía cạnh tích cực là gia tăng độ sâu cho hồ, giảm

lượng trầm tích bị ô nhiễm dưới đáy hồ dẫn đến làm tăng khả năng tự làm sạch nước

hồ giúp cải thiện chất lượng nước và tăng lượng nước ngầm bổ sung vào hồ. Hồ Văn

Chương có độ sâu nước trung bình 5m, nhưng do một thời gian nên sinh khối trong

hồ tăng lên làm giảm độ sâu của nước hồ. Nguyên nhân lượng bùn tạo ra do sau một

thời gian sự phân hủy của tảo, bèo chết lắng xuống đáy hồ; bùn, cát từ lòng đường

theo nước cuốn vào hồ; và một phần chất thải xây dựng, sinh hoạt của người dân

được đổ xuống hồ… Chính vì thế để đảm bảo độ sâu cho hồ, cải thiện chất lượng

nước hồ, cần đưa ra phương án hợp lý để loại bỏ lớp bùn đáy cho hồ. Khi loại bỏ

bùn trong hồ cần đảm bảo không làm xáo trộn môi trường lòng hồ, hồ cần nghiên

cứu để lựa chọn công nghệ hút bùn thích hợp, thân thiện với môi trường. Chú ý khi

nạo vét, hút bùn nên giữ lại một lượng bùn đáy vì cần thiết cho sự cư trú của hệ vi

sinh vật đáy nhằm duy trì khả năng phân huỷ, khoáng hoá chất hữu cơ và còn là nơi

cứ trú của sinh vật đáy như ốc, ngao, cua… Một vấn đề lớn nhất của giải pháp này là

việc xử lý bùn cặn nạo vét để sao không gây ảnh hưởng đến môi trường, dựa vào kết

quả chất lượng bùn của hồ hiện nay có thể tận dụng trong những trường hợp thích

hợp như để san lấp mặt bằng xây dựng, làm phân bón hay đem chôn. Và bùn cần

được xử lý đạt tiêu chuẩn trước khi đưa vào mục đích sử dụng.

+ Bùn có thể tận dụng gia cố ven bờ sông: Nếu bùn cặn đáy thuộc loại ít ô

nhiễm hay ô nhiễm nhẹ thích hợp cho việc san lấp mặt bằng xây dựng, hay đắp bên

ven bờ sông, kênh…

+ Bùn làm phân bón: Do bùn đáy hồ có hàm lượng chất hữu cơ khá cao, nên

có thể tận dụng bùn làm phân bón, nhất là bùn lớp mặt. Mùn, N, P, K là những chỉ

tiêu quan trọng đánh giá chất lượng bùn khi chọn làm phân bón. Tuy nhiên đối với



bùn sử dụng làm phân bón ngoài hàm lượng các chất dinh dưỡng khá cao, cần phải

xử lý các yếu tố độc hại, trong đó có độ chua, nhôm, sắt, đặc biệt là kim loại nặng.

Ðể tạo thành phân bón, phải có công nghệ sản xuất bùn đáy như cần phải trộn bùn

sấy khô với các phụ gia khác và có sự tham gia của vi sinh vật, vv… Ðối với kim

loại nặng, có mức độ nhất định phù hợp với nhu cầu của cây trồng, là các yếu tố vi

lượng cần thiết cho sự phát triển của cây trồng nhưng khi vượt giới hạn cho phép

loại chất rất độc hại và có khả năng tồn lưu trong chuỗi thực phẩm dễ gây bệnh như

ung thư, thần kinh, v.v., cho người khi sử dụng các loài thực phẩm có chứa các chất

này.

+ Bùn được chôn lấp: Đối với loại bùn vô cơ, không có khả năng tận dụng có

thể đem chôn lấp. Cần xử lý sơ bộ trước khi chôn lấp, để không ảnh hưởng đến môi

trường nơi tiếp nhận, phải chôn lấp ở những nơi xa khu dân cư, nơi không sử dụng

nước ngầm để ăn uống. Bùn có mùi hôi, nhưng khi bùn được phơi khô mùi hôi sẽ

giảm và mất dần theo thời gian. Tuy nhiên không nên tập trung khối lượng bùn quá

lớn ở một chỗ, nên đổ bùn san ra thành nhiều đợt để bùn mau khô sẽ hạn chế ô

nhiễm do mùi hôi.

Ngoài ra, có thể trộn bùn đáy với các loại vật liệu khác để thành vật liệu xây

dựng, kết cấu nhẹ, rẻ tiền, vv… Các vấn đề này cần có kinh phí và thời gian đồng

thời với áp dụng các công nghệ mới của thế giới để tận dụng bùn đáy có hiệu quả.

Tính toán lượng bùn có trong hồ

Theo số liệu được cung cấp bởi cán bộ quản lý, hồ hiện có diện tích đáy 10944 m2, lượng bùn hiện nay chiếm chiều dày khoảng 0.5m. Từ đó sẽ tính khối

lượng bùn cần được loại bỏ khoảng 0,4m và giữ lại một lượng bùn đáy. Trong đó ta

có:

S : 10944 m2 , diện tích đáy của hồ, với chiều dài đáy khoảng 152m, chiều

rộng đáy 72m.

h : 0,4 m, chiều dày của lớp bùn

V : thể tích của bùn (m3)



Thể tích khối lượng bùn trong hồ Văn chương:

V = S × h = 10944 × 0,4 = 4377,6 (m3)

Đề xuất phương pháp nạo hút bùn

Để loại loại bỏ lớp bùn đáy của hồ cần nghiên cứu sao vừa không làm ảnh

hưởng xáo trộn đến chất lượng nước mà vừa phù hợp với địa hình khu vực, nguồn

kinh phí … Từ đó lựa chọn các phương pháp nạo vét bùn thích hợp cho hồ. Đề xuất

các phương án loại bỏ bùn khỏi hồ:

Hút bùn bằng phương pháp cơ giới

Để loại bỏ lớp bùn đáy của hồ hiện nay, từ thực tiễn đã áp dụng thành công

tại một số hồ, có thể áp dụng thiết bị bơm hút bùn công nghệ khí nén của Kỹ sư Trần

Ðức Quảng và các cộng sự thuộc Viện nghiên cứu cơ khí, Bộ Công thương. Kết quả

nghiên cứu đã đoạt giải nhì, giải thưởng Sáng tạo Khoa học và Công nghệ Việt Nam

năm 2009. Hiện nay phương pháp này đã và đang được áp dụng, nhân rộng cho các

sông, hồ thoát nước đô thị. Với nguyên lý làm việc như sau:

+ Giai đoạn 1: bơm được thả xuống chìm trong bùn, bùn sẽ được hút vào xi lanh

qua van nạp theo ống hút nhờ chân không.

+ Giai đoạn 2: Sau khi xi lanh đầy bùn, khí nén được đưa vào xi lanh, van nạp đóng

và van xả mở và bùn được đẩy ra khỏi xi lanh đến ống xả.

+ Giai đoạn 3: Khi xi lanh hết bùn và rỗng, áp suất khí nén được tự động điều chỉnh

bằng áp suất không khí, van xả đóng và van nạp mở. Chu kỳ hoạt động được lặp lại.

+ Do ống hút luôn ngập trong bùn nên lượng nước hút theo bùn rất ít và bùn hút

được đảm bảo đặc (nồng độ cao trên 60%).

Ưu điểm: Thiết bị này có năng suất hút 40m3/h, nồng độ bùn 60% và hoạt

động được cả ở những nơi bùn có chứa rác, phế thải. Ngoài ra người công nhân vận

hành tàu hút bùn không phải tiếp xúc trực tiếp với bùn, giảm cường độ lao động, độc

hại. Quá trình hút bùn hầu như không khuấy động bùn, nước, giảm thiểu các ô



nhiễm, tác động thứ cấp phát sinh do quá trình nạo vét giảm thiểu ô nhiễm, đảm bảo

mỹ quan, văn minh đô thị. Thiết bị này không những phù hợp với Thủ đô, còn có thể

áp dụng được ở các đô thị trong cả nước có điều kiện tương tự như sông, hồ thoát

nước ở Hà Nội.

Nhược điểm: Công nghệ này thì chí phí cho việc nạo vét và vận chuyển đổ

bùn tương đối tốn kém. Ngoài ra do hồ nằm trong khu dân cư nên quá trình nạo vét,

vận chuyển gây ảnh hưởng, cản trở giao thông của khu vực.

Phân tích chi phí nạo vét: Theo đơn giá thì chí phí cho quá trình nạo vét bùn

khi sử dụng thiết bị bơm hút bùn công nghệ khí nén khoảng 233.000đ/m3, với thể

tích bùn hiện nay thì chi phí nạo vét khoảng:

4377,6 × 233.000 ¿ 1.019.980.800 (VNĐ)

Chi phí vận chuyển: Bùn hút sẽ xả bùn vào các thùng chứa hay các xe téc đặt

trên bờ bằng đường ống kín. Sau khi hút bùn xong được đề xuất chuyển đến bãi tập

kết bùn ở Yên Sở, khoảng cách 12km.

Theo đơn giá xây dựng, quyết định số 5481/QĐ-UBND ngày 24/11/2011 của

Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội trong năm 2011. Do cự ly vận chuyển từ nơi hút

đến nơi đổ >1000m thì sẽ áp dụng đơn giá vận chuyển ở cự ly ¿ 1000m và đơn giá

vận chuyển 1000m tiếp theo như sau:

Đơn giá vận chuyển với cự ly L >7 km ¿ Đg1+¿ Đg4×6 +¿Đg5×(L−¿7)

Với: Đg1: Đơn giá vận chuyển trong phạm vi ≤1000m

Đg4: Đơn giá vận chuyển 1km tiếp theo cự ly ≤ 7km

Đg5: Đơn giá vận chuyển 1km ngoài phạm vi cự ly ¿7km

Từ mã hiệu "AB41000" trong đơn giá xây dựng ta có đơn giá vận chuyển

bằng xe ô tô tự đổ năm tấn, như sau:

Đg1¿1,492,945VNĐ/100m3

Đg4 ¿ 591,265 VNĐ/100m3



Đg5 ¿ 365,510 VNĐ/100m3

Tổng chi phí để vận chuyển với khoảng cách 12km: 6.868.085 VNĐ/100m3

Vậy tổng chi phí cho vận chuyển ¿6.868.085 × 4377,6

100 ¿ 300.657.289 (VNĐ)

Bảng 3-2: Tổng cho phí nạo vét bùn hồ Văn Chương

STT Công việc Chi phí (VNĐ)

1 Công tác nạo vét 1.019.980.800

2 Công tác vận chuyển 300.657.289

1.320.638.089

Loại bỏ bùn bằng phương pháp thủ công

Đồ án đề xuất các phương pháp nạo vét bùn bằng thủ công:

- Phương án 1: Bùn được vét bằng các phương pháp thủ công như gầu múc bùn, sau

đó bùn được đồ vào các bè hay thùng thiết kế nổi trên mặt nước hồ, sau một thời

gian bùn lắng xuống đáy thùng và tách nước quay trở lại hồ, trong quá trình tách

nước cần cho thêm các hóa chất tăng khả năng tạo bông cặn làm bùn lắng nhanh

hơn. Khi nạo vét bùn cần khoanh vùng chia diện tích hồ thành nhiều ô nhỏ và thực

hiện hút bùn theo từng ô một để tránh những thay đổi đột ngột cho môi trường sống

của sinh vật ở đó và để bùn không trôi sang các vùng khác. Chú ý các ô sau lần hút

bùn kế tiếp phải cách xa nhau không liền kề vì làm như thế hệ sinh thái khu vực hút

bùn không có khả năng phục hồi trên một diện tích rộng. Sau khi bùn được tách

nước thì bùn được đưa lên sau đó vận chuyển đến nơi tiếp nhận.

+ Ưu điểm: Phương pháp tốn ít hơn so với phương pháp cơ giới vì chi phí nạo bùn

bằng thủ công thấp. Ngoài ra phương pháp loại bỏ bùn nay không mất đáng kể

lượng nước theo trong bùn, và nước có thể tuần hoàn quay trở lại hồ ngay.



+ Nhược điểm: Tuy nhiên phương pháp này vẫn không được khả thi, vì trong quá

trình nạo vét bằng thủ công có thể làm xáo động, phát tán bùn dẫn đến ảnh hưởng

đến chất lượng nước hồ. Thời gian để tách nước và bùn lâu hơn so với phương pháp

cơ giới.

- Phương án 2: Ngoài ra để xử lý bùn có thể tận dụng từ việc thả cá nhưng với tần

suất thích hợp, lựa chọn các loài cá có khả năng thích nghi tốt. Cá không chỉ xử lý

tảo mà chúng còn xử lý bùn rất hiệu quả, chúng sử dụng bùn làm thức ăn. Do đó

lượng bùn được giảm đáng kể. Theo một thông tin của công ty Phú Mĩ Hưng

TP.HCM, về hệ thống xử lý nước thải công suất 10.000m3/ngày đêm của khu dân

cư, là họ đã áp dụng thả cá trong bể lắng, có tới cả chục tấn cá phi, cá trê. Một quản

lý ở đó nói: “mỗi ngày nếu mà hút bùn đi xử lý thì tính ra cả chục tấn bùn, nhưng từ

khi nuôi cá, không phải mất đồng nào nữa, nhưng chỉ khổ một nỗi là lượng cá sinh

sôi quá nhanh”. Phương án này có ưu điểm lớn là không phải tốn chi phí cho việc

nạo vét và vận chuyển bùn, và khi thả các loại cá bé nên chi phí cũng tương đối rẻ….

Nên từ đó tránh tình trạng việc xáo trộn hệ sinh thái hồ, không những thế còn tăng

khả năng làm trong nước hồ hơn. Tuy nhiên để phương pháp đạt được hiệu quả cao

cá sau khi đạt khối lượng cho phép cần phải thu hoạch, vét cá để tránh sự phát triển

quá mức ảnh hưởng môi trường nước hồ.

Các phương pháp thủ công đưa ra này có tính khả thi, vì hồ có diện tích

tương đối nhỏ nên có thể áp dụng và kiểm soát một cách dễ dàng.

d. Làm giàu oxi cho tầng nước mặt và tầng đáy

Hiện nay, hồ Văn Chương được đánh giá là mất khả năng tự làm sạch. Lượng

oxi trong nước ở mức thấp đặc biệt trong nước có rất nhiều tảo gây ô nhiễm nghiêm

trọng, lấn chiến bề mặt làm hạn chế lượng oxi thâm nhập vào môi trường nước. Nên

quá trình tự làm sạch hồ đô thị có thể được tăng cường bằng biện pháp làm thoáng

nhân tạo hay là cấp oxi cưỡng bức. Quá trình này sẽ bổ sung thêm oxi đề vi khuẩn

tiếp tục oxi hoá các chất hữu cơ theo nước thải xả vào hồ, chống hiện tượng phân

tầng. Việc bổ cập nguồn oxi cho nước hồ là rất quan trọng, là một trong những yếu



tố quyết định đến chất lượng của nước hồ. Hiện nay có nhiều biện pháp làm thoáng

nhân tạo để cấp oxi cho nguồn nước nên phải lựa chọn phù hợp để áp dụng cho hồ…

Do hồ văn chương địa hình không thuận lợi để áp dụng các biện pháp như tạo đài

tia phun nước, tạo dòng chảy ra vào hồ…, nên có thể dùng các phương pháp khác

như tạo cánh quạt nước, máy sục khí chìm dạng Jet trong các giếng ngầm ven bờ.

Hay có thể thể tạo dòng chảy ra vào giữa các hồ trong quận có cùng chức năng điều

hòa như hồ Đống Đa, Linh Quang, Hào Nam.

e. Bổ sung nguồn nước để duy trì mực nước hồ

Hiện nay hầu như các hồ sau một thời gian thì hàm lượng bùn dưới đáy hồ có

bề dày khá lớn, nên nước trong hồ không có quan hệ với các tầng chứa nước ngầm.

Vào mùa khô, ít mưa nước hồ không được bổ sung thêm, cộng với quá trình tổn thất

lượng nước do bốc hơi bề mặt hay tận dụng nước hồ để tưới cây cối xung quanh khu

vực hồ... Từ đó dẫn đến mực nước hồ thấp gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái dưới

nước, đặc biệt ảnh hưởng đến các sinh vật sống dưới các tầng đáy hồ. Ví dụ như trời

nóng, mực nước thấp, hàm lượng oxi ít gây chết cá ở nhiều hồ, hay mùa đông độ sâu

nước trong hồ không đủ để giữ nhiệt cần thiết cho các động thực vật có trong hồ

cũng ảnh hưởng đến đời sống của chúng. Vì thế để đảm bảo mực nước hồ cần có các

biện pháp bổ sung, nhập lưu với nước nguồn. Việc bổ sung nước cần tính toán sao

cho không làm xáo trộn đột ngột môi trường nước trong hồ, và phải kiểm tra các chỉ

tiêu chất lượng nước. Đặc biệt là so với tiêu chuẩn chất lượng nước mặt TCVN

5942-1995, quy định giới hạn các thông số và nồng độ cho phép của các chất ô

nhiễm trong nước mặt trước khi đổ vào trong hồ. Tốt nhất nên sử dụng nguồn nước

đã qua xử lý qua hệ thống đường ống của thành phố. Điều này không những giải

quyết được yêu cầu về chất lượng nước bổ sung, mà không gây tác động đến cảnh

quan khu vực... Vì lượng nước cần bổ sung cũng không lớn lắm cho nên đề xuất này

hoàn toàn khả thi. Để bố sung nguồn nước cho hồ Văn Chương khi lượng nước

trong hồ thấp so với thể tích chứa của hồ, vì hồ trong nội thành, ở sát khu dẫn cư thì

có thể được bổ sung từ nhà máy nước như Yên Phụ, Yên Sở, Lương Yên… bằng



cần lắp đặt máy bơm và các ống dẫn nước tạm là có thể cấp nước được cho hồ. Hay

xây dựng các giếng khoan nước ngầm, tùy vào điều kiện địa chất thủy văn của khu

vực hồ để xây dựng, nên khoan các giếng gần bờ, rồi bơm nước qua thiết bị xử lý

sau đó cho chảy vào hồ. Tuy nhiên khoan giếng để bổ sung nước cho hồ không nên

coi là giải pháp hữu hiệu, không nên áp dụng thường xuyên vì nếu khoan giếng

trong hồ có thể dẫn tới ô nhiễm tầng chứa nước ngầm tại khu vực.

f. Tăng cường quá trình chuyển hoá các chất ô nhiễm trong hồ bằng thực vật thuỷ

sinh

Tình trạng ô nhiễm ở các hồ phần lớn là ô nhiễm hữu cơ do hàm lượng nitơ

và photpho quá lớn. Do đó, trồng các loại cây thực vật thủy sinh, sẽ giúp cải thiện

đáng kể chất lượng nước hồ. Trồng cây trên mặt nước đang được xem là một biện

pháp vừa tốt, vừa rẻ, lại an toàn làm sạch các hồ ở Hà Nội vốn đang bị ô nhiễm.

Phương pháp sử dụng thực vật thủy sinh này để loại bỏ các chất ô nhiễm dựa

trên cơ sở quá trình chuyển hoá vật chất trong hệ sinh thái thuỷ vực thông qua chuỗi

thức ăn. Trong môi trường nước, tảo và các thực vật thuỷ sinh tạo nên năng suất sơ

cấp của thuỷ vực. Chúng hấp thụ nitơ (NH4+, NO3

-), phốt pho, cacbon để sinh

trưởng. Thực vật thuỷ sinh là các loài có lá, có rễ, và chúng đều có những bộ rễ rất

lớn. Đây được xem là bộ phận có vai trò rất quan trọng trong việc tham gia loại bỏ

các chất hữu cơ, các chất rắn lơ lửng, nitơ, phốt pho, các kim loại nặng, các tác nhân

gây bệnh...

Hiện nay hồ Văn Chương thường xuyên phải tiếp nhận nước thải sinh hoạt

nên hồ ô nhiễm chủ yếu do các chất hữu cơ, với hiệu quả của việc dùng cây thủy

sinh hồ cũng đã tiến hành thả bè thủy sinh như cây bèo tây. Tuy nhiên, số lượng bè

thủy sinh chưa đủ so với diện tích hồ hiện nay. Vì vậy, cần phải nghiên cứu tăng số

lượng bè thủy sinh, đồng thời sử dụng thêm các loài thủy sinh khác, sinh trưởng

hoàn toàn trong môi trường nước như các thực vật nổi gồm bèo lục bình, cây thủy

trúc… Các bè thủy sinh vật này cần nên đặt tại vị trí có cống xả như tại khu Hàng



Bột, Thổ Quan và tại cống thoát nước điều hòa cho hồ phía phường văn chương để

chúng có thể loại bỏ các chất ô nhiểm một cách hiệu quả.

Ngoài ra có thể áp dụng một số bèo có khả năng hấp thụ NH4+ khá cao từ 90-

100%, trong đó, bèo Nhật Bản hấp thụ từ 93-100%, bèo tấm hấp thụ 90-93,33% và

bèo cái hấp thụ 90-99,99%. Và bèo cũng có khả năng hấp thụ PO4+ cao từ 35-58,6%,

trong đó hấp thụ cao nhất là bèo Nhật Bản từ 40-58,6%, bèo tấm hấp thụ 42,22-50%

và bèo cái hấp thụ từ 35-53,44%. Tuy nhiên, khi đưa vào hồ các loài thực vật này

phải có sự kiểm soát trên một diện tích nhất định. Nếu để chúng phát triển quá mức

cũng sẽ gây hại cho hồ như làm hạn chế ánh sáng vào hồ, hàm lượng oxi giảm, khi

chúng chết đi tạo mùi hôi dẫn đến suy giảm chất lượng nước... Phải thường xuyên

vớt bỏ những cây đã già cỗi để tránh muỗi và côn trùng phát sinh, định kỳ 3 tháng

một lần tùy theo khả năng xử lí của mỗi loại. Hiện nay chúng được dùng phổ biến ở

khá nhiều hồ và góp phần nào giúp cái thiện chất lượng nước hồ như: hồ Đống Đa,

hồ Văn Quán, hồ Ngọc Khánh, hồ Văn, hồ Đắc Di…

Hình 3-6: Cây bèo tây được sử dụng ở hồ Văn Chương, quận Đống Đa.



Hình 3-7: Cây thủy trúc được sử dụng ở hồ Văn Quán, quận Hà Đông.


Tính toán chi phí sử dụng cây thủy sinh

Hiện nay hồ có diện tích bề mặt 12.800m2. Theo kinh nghiệm cứ khoảng 8m2

thủy sinh/1000m2 diện tích mặt hồ, nên diện tích cây thủy sinh cần sử dụng cho hồ:

12.800× 81000

¿ 102,4 (m2 )

Các cây thủy sinh sẽ đóng thành từng bè với diện tích mỗi bè khoảng

10,24m2. Do đó số bè cần thả trong hồ là: 102,410,24

=¿ 10 (bè)

Theo giá thị trường hiện nay để xử lý nước hồ bằng cây thủy sinh thì khoảng

8.000đồng/m2. Nên chi phí để mua cây thủy sinh là:

102,4 × 8.000 ¿ 819.200 (VNĐ)

Chí phí đóng bè: Bè được đóng bằng ống nhựa pvc đường kính 48, đóng

thành hình chữ nhật có chiều dài 5,12m, chiều rộng 2m.

Theo bảng báo giá ống nhựa PVC, D48 có giá 16.300/mét

Chi phí cho 1 bè: [(5,12 +¿ 2 ) ×2 ] × 16300 ¿ 232.112 (VNĐ)

Do đó chi phí cho cả hồ: 232.112×10 ¿ 2.321.120 (VNĐ)

Nên tổng chi phí sử dụng cây thủy sinh:



819.200 +¿ 2.321.120 ¿ 3.140.320 (VNĐ)

g. Tăng cường quá trình chuyển hoá các chất ô nhiễm trong hồ bằng chế phẩm sinh

học

Chế phẩm sinh học là sản phẩm có nguồn gốc sinh học được dùng để xử lý

chất thải, là hỗn hợp gồm vi sinh vật, các chất chiết suất từ động vật, thực vật và vi

sinh vật, không bao gồm các sinh vật biến đổi gen. Các vi sinh vật này được sử dụng

để phân huỷ các chất ô nhiễm hữu cơ và vô cơ dư thừa và những chất gây độc trong

môi trường nước làm suy giảm các chất hữu cơ và nước sẽ sạch hơn. Hồ có dung

tích không lớn nên có thể áp dụng phương pháp này. Tận dụng các kết quả của một

số cơ quan nghiên cứu như Trung tâm vi sinh vật học ứng dụng Đại học quốc gia Hà

Nội, Viện Công nghệ thực phẩm, Viện Sinh học – Công nghệ thực phẩm (trường

Đại học Bách khoa Hà Nội),... đã tạo được chế phẩm vi sinh vật hiếu khí để thả vào

các hồ nhằm giảm thiểu các chất hữu cơ, NH4+, NO3

-...trong nước theo cơ chế:

Quy trình chuyển hóa các chất hữu cơ của vi khuẩn hiếu khí:

PT: (C, O, H, N, S) + O2 + vi khuẩn hiếu khí → CO2 + NH3 + sản phẩm khác +

năng lượng

Trong đó: C, O, H, N, S là các nguyên tố Carbon, Oxy, Hidro, Nitơ và Lưu

huỳnh. Các sản phẩm trong quá trình hiếu khí trên sẽ là nguồn dinh dưỡng cho vi tảo

phát triển hay tạo ra các sinh khối vô cơ không có hại sẽ lắng xuống đáy hồ. Đây là

phương pháp xử lý nước tốt, tuy nhiên phải định kì thu hồi, hút sinh khối ra khỏi hồ

tránh tình trạng ô nhiễm nguồn nước do sự phát triển quá mức của tảo hay làm hạn

chế độ sâu của hồ.

Ngoài ra có thể sử dụng các hóa chất được ứng dụng thành công tại các hồ

như LTH-100 sử dụng thử tại hồ Văn-Hà Nội trong tháng 6 năm 2008 đã đạt kết quả

tốt và định hướng sẽ thí nghiệm tại các hồ ô nhiễm khác trên địa bàn Hà Nội. Chế

phẩm LTH-100 là hỗn hợp bao gồm hydro peroxit và axit xitric có khả năng ôxy hóa

mạnh, không độc hại và không tồn tại lâu trong môi trường. Chế phẩm này có tác

dụng khử mùi hôi, thối và làm trong nước, oxi hóa các hợp chất hữu cơ có trong



nước, tạo ra các chuỗi phản ứng trao đổi anion và cation tạo thành các chất hấp phụ

làm giảm hàm lượng kim loại nặng có trong nước. Hay có thể sử dụng các chế phẩm

ở các nước khác như công nghệ vi sinh IDRABEL của Bỉ được áp dụng ở hồ Thanh

Nhàn 2B. Sau 5 tháng xử lý chất lượng nước hồ Thanh Nhàn đã được cải thiện rất

nhiều. Hầu hết các chỉ số đều đã nằm trong giới hạn cho phép của QCVN

08:2008/BTNMT. Hoặc chế phẩm vi sinh Bioworld Algae Treatment là chế phẩm vi

sinh của hãng Bioworld (Mỹ) dùng để xử lý nước ao hồ ô nhiễm tảo, giảm mùi hôi

trong ao hồ ô nhiễm. Chất lỏng này có tác dụng tối đa hóa hoạt lực của vi khuẩn để

hoạt hóa vi khuẩn giúp chúng phát triển tốt, hoạt động theo phương thức cạnh tranh

chất dinh dưỡng với tảo làm tảo thiếu thức ăn và chết. Đồng thời phân hủy xác tảo

sau khi chết giúp môi trường nước được cải thiện rõ rệt. Chế phẩm này không làm

ảnh hưởng tới quần thể thực vật và động vật có trong ao hồ, là sản phẩn an toàn,

không nguy hiểm, không độc hại.

3.2.3.2 Giải pháp quản lý

Bên cạnh các giải pháp kỹ thuật thì giải pháp quản lý cũng được chú trọng,

góp phần thành công trong vấn đề bảo vệ môi trường hồ bền vững, và cần chú ý

những vấn đề sau:

a. Tổ chức quản lý hồ, khắc phục những lỗ hổng trong quản lý

Để áp dụng đúng được mô hình quản lý hệ thống hồ đô thị ban hành, cần

phân loại hồ theo chức năng vốn có nhằm thuận tiện cho việc phân cấp quản lý,

tránh để hiện tượng quản lý chồng chéo như hiện nay của hồ Văn Chương và tại hồ

Bảy Mẫu. Vì hồ có chức năng chủ yếu điều hòa và tạo cảnh quan môi trường cho

khu vực, nhưng do sự quản lý chưa chặt chẽ, phân công chưa rõ ràng nên vẫn còn

hiện tượng vứt rác, xả nước thải vào hồ. Mặt khác hồ Văn Chương cũng nằm trên

địa bàn quận Đống Đa nhưng với hồ Đống Đa thì tình trạng môi trường hồ hiện nay

tương đối tốt do hồ thuộc sự quản lý của phường Ô Chợ Dừa, với sự giám sát vệ

sinh môi trường của xí nghiệp môi trường đô thị số 4 và một phần do ý thức người



dân sống quanh hồ. Còn đối với hồ Văn Chương thì nằm trên địa bàn của 3 phường,

nên sự quản lý còn chưa rõ ràng, thống nhất. Vì thế cơ quan chức năng thành phố

nên đưa ra các nhiệm vụ, công việc cụ thể cho các cấp, bên quản lý hồ đồng thời xây

dựng một quy chế, đưa ra các văn bản pháp lý cụ thể để xử lý, ngăn chặn những

hành vi vi phạm cho các đối tượng.

- Đối với phường: Đưa công tác bảo vệ hồ, ngăn ngừa rác thải và nước thải và vệ

sinh môi trường hành lang thành chương trình quản lý của phường, chủ động có kế

hoạch hoạt động thường xuyên. Giải tỏa các hàng quán lấn chiếm hành lang hồ, đưa

ra biện pháp xử lý đối với những hành vi cố tình vi phạm, lấn chiếm…Tăng cao

trách nhiệm bảo vệ trị an và trật tự quanh hồ, phân công từng tổ phụ nữ phụ trách

từng mảng có kiểm tra chéo, giám sát bảo vệ hồ. Chủ động khuyến khích và hỗ trợ

các sáng kiến bảo vệ hồ của các tổ, nhóm nhân dân trong việc bảo vệ hồ.

- Đối với cấp quận và thành phố: Cần xem xét rà soát lại các vấn đề, các quy định

hiện nay, nên có một ban quản lý hồ Hà Nội cấp thành phố trực thuộc chi cục bảo vệ

môi trường chịu trách nhiệm theo dõi giám sát các công tác khôi phục và bảo tồn hồ,

đảm bảo sự hợp tác nhiều mặt của các bên liên quan để đạt hiệu quả nhất cho hệ sinh

thái hồ.

b. Vấn đề duy trì, bảo dưỡng hồ thường xuyên

Không thể coi hồ sau khi được xử lý là không còn phải làm gì. Để đảm bảo

môi trường hồ diễn ra tình trang như hiện nay, thì phải có một bộ phận chuyên quản

lý và bảo dưỡng hồ. Trong bộ phận này lại có một nhóm chuyên giám sát tình trạng

hồ, từ đó dựa trên kết quả của giám sát mà tư vấn cho lãnh đạo thành phố để có

những biện pháp giải quyết kịp thời, hợp lý. Cần tăng cường đội ngũ công nhân môi

trường hàng ngày chuyên đi vớt rác thải, cá chết trên mặt hồ, vệ sinh hành lang hồ.

Phường tích cực huy động sự đóng góp nguồn vốn của các doanh nghiệp để cho việc

bảo vệ, duy trì mội trường hiệu quả hơn.

c. Tuyên truyền, vận động và nâng cao ý thức người dân xung quanh



Hồ Văn Chương mới đi vào sử dụng được vài năm, nhưng theo đánh giá hồ

có khả năng tái ô nhiễm trở lại một phần là do ý thức cửa người dân, chưa hiểu được

tầm quan trọng của hồ trong đời sống hàng ngày. Hiện nay tình trạng đổ rác thải,

lấn chiếm ven hồ vẫn diễn ra. Để nâng cao nhận thức cho cộng đồng về vai trò của

hồ trong đời sống hàng ngày phường nên tổ chức các cuộc , buổi phát thanh cho

cộng đồng và phổ biến các biện pháp cần thiết bảo vệ hồ hiệu quả và dựa vào đó

động viên cộng đồng tham gia một cách tự nguyện về vấn đề bảo vệ môi trường nói

chung và môi trường hồ Văn Chương nói riêng. Đồng thời đưa ra các hậu quả nếu

không bảo vệ hồ, vì khi hậu quả xảy ra thì lại ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường

sống của họ. Có thể thu phí, phạt hành chính đối với những hộ dân không chấp

hành, các hộ có tiềm năng xả rác nhiều nhất phải có cam kết với cơ quan quản lý,

xung quanh bờ hồ cắm nhiều biển báo nhắc nhở việc bảo vệ hồ… Từ đó để người

dân có ý thức, trách nhiệm trong công tác bảo vệ hồ.

Bảng 3-3: Tổng hợp các giải pháp áp dụng cho hồ Văn Chương

Các giải pháp tổng hợp bảo vệ hồ Chi phí

Giải pháp kỹ thuật

Cải tạo, tổ chức thoát nước thải và nước

mưa đợt đầu -

Nạo vét, loại bỏ

lớp bùn đáy bằng

cơ giới

Công tác nạo vét bùn 1.019.980.800(VNĐ)

Công tác vận chuyển 300.657.289(VNĐ)

Giảm thiểu sự phát trển của tảo -

Làm giàu oxi cho tầng nước mặt và tầng

đáy

-

Bổ sung nguồn nước để duy trì mực nước

hồ

-

Tăng cường quá trình chuyển hoá các chất



ô nhiễm trong hồ bằng thực vật thuỷ sinh 3.140.320 (VNĐ)

Tăng cường quá trình chuyển hoá các chất

ô nhiễm trong hồ bằng chế phẩm sinh học -

Giải pháp quản lý

Tổ chức quản lý hồ, khắc phục những lỗ

hổng trong quản lý

-

Vấn đề duy trì, bảo dưỡng hồ thường xuyên

-

Tuyên truyền, vận động và nâng cao ý thức

người dân xung quanh

-

3.3 Chọn hồ đại diện cho nhóm hồ ven đô

Khi nói đến chức năng hồ điều hòa cho thành phố thì không thể không nhắc

đến hồ Linh Đàm là một trong những hồ lớn nhất sau Hồ Tây. Tuy nhiện, hồ cũng

rơi vào tình trạng ô nhiễm báo động như các hồ nội thành. Đứng trước vấn đề hiện

trang và nhu cầu của thành phố, các đơn vị cơ quan chức năng đã đặt ra nhiệm vụ

khôi phục cải tạo đồng bộ không những hồ nội thành mà bao gồm cả các hồ ven đô,

và hồ linh đàm là một trong các hồ nằm trong dự án đó. Từ đó để nghiên cứu đưa ra

giải pháp khôi phục vấn đề môi trường cho các hồ ven đô, hồ Linh Đàm được chọn

đại diện để nghiên cứu. Hồ cải tạo và mới được đưa vào sử dụng tháng 11/2011, qua

đó để đánh giá hiện trạng môi trường hồ hiện nay đồng thời đưa ra các giải pháp

quản lý, giữ gìn phù hợp để không mắc những tồn tại như các hồ trước.



Hình 3-8: Bản đồ vị trì hồ Linh Đàm, quận Hoàng Mai - Hà Nội.

Nguồn: Google Maps

3.3.1 Hiện trạng hồ Linh Đàm

Hồ Linh Đàm hiện nay với tổng diện tích khoảng 72 ha, chiều dài khoảng

3300m, rộng 220m, hồ có độ sâu trung bình khoảng 6m. Hồ thuộc quận Hoàng Mai,

phường Hoàng Liệt, Hà Nội. Vốn là hồ thiên tạo từ hàng chục vạn năm trước, là một

trong số các hồ, sông nước hồn cốt của đất Đông Đô, Thăng Long – Hà Nội hiếm

hoi còn sót lại đến ngày nay. Hồ Linh Đàm để nguyên dáng vòng cung ba bề vỗ mát,

điều hòa khí hậu cho bán đảo Linh Đàm. Tuy nhiên người dân không biết tận hưởng

cái thiên nhiên tạo hóa ban tặng, mà hàng ngày hàng giờ gây áp lực lớn đến môi

trường hồ. Nên hồ không tránh khỏi tình trạng ô nhiễm như các hồ khác, và nguyên

nhân sâu xa là hồ thường xuyên phải tiếp nhận nước, rác thải của khu vực và công

tác khai thác, nuôi trồng thủy sản chưa hợp lý…Theo thông tin của Sở Tài Nguyên

Môi Trường Hà Nội, 100% các khu đô thị mới (ĐTM) tại Hà Nội đang xả thẳng



nước thải ra môi trường. Đây là một trong những nguyên nhân khiến nhiều ao hồ và

sông ở khu vực Hà Nội bị ô nhiễm nặng trong thời gian qua. Là một trong những

khu ĐTM đầu tiên của Hà Nội, nhưng hiện nay tất cả nguồn nước thải của hàng

nghìn hộ dân ở khu ĐTM Linh Đàm, quận Hoàng Mai đang xả thẳng ra hồ Linh

Đàm và sông Tô Lịch. Một người dân sống trên phố Nguyễn Hữu Thọ cho biết,

trước đây hồ Linh Đàm rất rộng và nước trong vắt, nhưng từ khi khu ĐTM Linh

Đàm mọc lên, lòng hồ không những bị thu hẹp dần mà nước hồ cũng chuyển sang

màu đen, sau đó cá tôm bắt đầu chết nổi bồng bềnh. “Do nước bị ngả màu, bốc mùi

hôi rất khó chịu nên hiện nay người dân chúng tôi không thể ra hồ tập thể dục và đi

dạo vào mỗi buổi sáng, chiều”. Do hồ có diện tích tuong đối lớn nên cũng tận dụng

để nuôi cá, cân bằng sinh thái trong hồ, nhưng trước tình trạng nguồn nước ô nhiễm

trầm trọng dẫn đến cá chết hàng loạt, nổi lềnh phềnh trắng ven mặt hồ. Những quán

hàng nước và các quán ăn khu vực này khách khứa vắng teo, bởi mùi cá chết bốc lên

hôi thối không chịu nổi, nhiều người qua lại đều phải bịt mũi. Ước tính, lượng cá

chết tại khu vực hồ Linh Đàm lên tới hàng tấn. Theo một số người dân trong khu

vực, nguyên nhân khiến cá chết hàng loạt là do một số vị trí của hồ đang bị phế thải

lấn chiếm, khiến diện tích mặt hồ bị thu hẹp, nước trong hồ còn quá ít, cộng với

nắng nóng liên tục mấy ngày qua, khiến các loại tôm cá đua nhau chết.

Được sự quan tâm của cơ quan chức năng thành phố thì hồ Linh Đàm cũng

nằm trong đề án "Cải tạo môi trường các hồ nội thành Hà Nội”. Dự án cải tạo hồ do

ban quản lí dư án thoát nước Hà Nội thực hiện, sẽ khởi công vào tháng 8/2010. Đây

là một trong những hạng mục trong gói thầu số 7 của dự án thoát nước Hà Nội trong

giai đoạn II, theo tiến độ đã duyệt thì dự án sẽ hoàn thành vào tháng 11/2011. Mục

tiêu cải tạo hồ để điều hòa, chống úng ngập cho thành phố và các khu vực lân cận,

tạo cảnh quan cải thiện môi trường. Khối lượng công việc chính phải thực hiện gồm

nạo vét hồ, kè và xây kè đá xung quanh hồ, đỉnh kè lát bê tông trồng cỏ tạo cảnh

quan, xung quanh hồ được bố trí hệ thống chiếu sáng, đường dạo, cống bao tách

nước bẩn khỏi hồ cùng hệ thống thu và xả nước điều tiết mức nước hồ… Hồ thực



hiện và hoàn thành chậm so với dự kiến, một phần do trong giai đoạn khởi công hồ

phải tạm dừng lại do trong quá trình cải tạo nạo vét hồ thì đồng thời thành phố Hà

Nội giao cho Sở Xây dựng Hà Nội đầu tư xây cầu trên cao thuộc đường vành đai 3

bắc ngang qua hồ công việc. Theo khảo sát hiện nay công việc nạo vét lòng hồ đã

xong, và đã đưa vào sử dụng, xung quanh hồ được trồng các vành đai cây xanh. Tuy

nhiên hồ đang hoàn thiện các công trình phụ như kè nốt phần bờ (tại khu đô thị bán

đảo Linh Đàm, một phần phía đường Nguyễn Hữu Thọ), làm đường đi vào giữa hồ,

khuôn viên đường dạo, hành lang quanh hồ…hiện trạng hồ được thể hiện như

hình.3.9… Do đang trong giai đoạn hoàn thiện nên hiện trạng môi trường nhiều nơi

quanh hồ đang còn ngổn ngang vẫn còn rác thải, đất đá, vật liệu xây dựng…

Hình 3-9: Mặt bằng tổng thể hồ Văn Chương, quận Đống Đa, Hà Nội



Mặt cắt A-A

Mặt cắt B-B



Mặt cắt C-C

3.3.2 Đánh giá hiện trạng chất lượng nước hồ Linh Đàm

Lựa chọn các chỉ tiêu cần phân tích

Lấy mẫu để phân tích các chỉ tiêu như: Nhiệt độ, pH, DO, COD, BOD5, TDS,

tổng N, tổng P, độ dẫn điện, độ muối. Quan sát tại hiện trường các thông tin về thời

tiết, cảm quan về chất lượng nước hồ như màu, mùi, thực vật thủy sinh và tham

khảo ý kiến của người dân xung quanh hồ. Đây là những thông số đại diện cho chất

lượng nước mặt, từ đó đánh giá tổng quan về chất lượng nước của hồ hiện nay.

Mẫu được lấy tại có vị trí như sau:

- Ngày lấy mẫu: buổi chiều ngày 6/11/2012

- Điều kiện thời tiết: trời râm mát, gió nhẹ.

- Đặc điểm vị trí: hồ giáp với 3 khu vực, phía Đông giáp với đường Giải Phóng,

phía Nam giáp với Khu đô thị bán đảo Linh Đàm, phía Bắc-Tây giáp với đường

Nguyễn Hữu Thọ kéo dài. Do hồ có 2 phía chủ yếu sát mặt đường cách khu dân khu

nên ít có nguồn xả, chủ yếu là cống thoát nước mưa, riêng đối với phía giáp khu dân

cư thì có cống xả trực tiếp nước thải sinh hoạt vào trong hồ. Hiện trạng xung quanh

hồ, nhiều đoạn vẫn chưa được kè, đoạn được kè thì không còn hiện tượng đổ rác thải

nhưng vẫn còn gách, đá ngổn ngang.

- Vị trí lấy mẫu:

+ Vị trí 1: Mẫu được lấy phía bên bờ giáp khu dân cư đô thị Bán đảo Linh

Đàm, cách bờ 2m sâu 20cm có cống xả thoát nước sinh hoạt.

+ Vị trí 2: Mẫu được lấy phía bên bờ đường Nguyễn Hữu Thọ, phía giáp với

đường Giải Phóng. Lấy cách bờ 2m, sâu 20cm.

Bảng 3-4: Số liệu quan trắc chất lượng nước hồ Linh Đàm

STT Thông số Đơn vị

Kí hiệu mẫu QVVN 08:2008/BTNMT

(B1)M1 M2

1 pH 7,9 7,7 5,5 - 9



2 Nhiệt độ 0oC 26 26 -

2 DO mg/l 1,1 4,2 ≥ 4

3 TDS mg/l 487 189 -

4 COD mg/l 86 63 30

5 BOD5 mg/l 45 34 15

6 N tổng mg/l 3,46 1,93 -

7 P tổng mg/l 2,87 1,77 -

8 Độ dẫn điện Ms/cm 993 392 -

9 Độ muối ‰ 0,5 0,2 <0,5

Kết quả nghiên cứu.

Từ bảng số liệu phân tích:

- Thông số pH: Kết quả phân tích pH của 2 hồ đều nằm trong quy chuẩn cho phép,

nên không ảnh hưởng đến đời sống sinh vật trong nước.

- Thông số DO: Tại các vị trí khác nhau của hồ DO cũng thay đổi, với vị trí 1 gần

khu dân cư đô thị bán đảo linh đàm thì hàm lượng oxi tương đối thấp so với quy

chuẩn. Còn vị trí 2 dọc đường Nguyễn Hữu Thọ DO nằm trong phạm vi cho phép.

- Thông số COD: Kết quả phân tích cho thấy ở 2 vị trí hàm lượng COD tương đối

cao so với quy chuẩn chất lượng nước mặt. Chứng tỏ hàm lượng chất vô cơ và hữu

cơ trong nước hồ cao.

- Thông số BOD5: Tại thời điểm nghiên cứu thì hàm lượng BOD5 tại 2 vị trí của hồ

đều vượt quá so với tiêu chuẩn. Do nguồn nước gần nguồn thải hay nguồn tiếp nhận

nên dẫn đến hàm lượng chất hữu cơ cao.

- Thông số P tổng, N tổng: Từ kết quả nghiên cứu, với hàm lượng N tổng và P tổng

như hiện nay nước hồ theo khả quan tương đối tốt vì một phần do hồ mới đi vào sử

dụng và diện tích hồ tương đối lớn, khả năng làm sạch cao. Nhưng nếu không có



biện pháp quản lý tốt thì với hàm lượng sẽ càng tăng sẽ làm suy giảm chất lượng

nước hồ.

- Thông số độ mặn: Tại vị trị khu dân cư độ mặn bằng với mức tiêu chuẩn và vị trí

phía đường Nguyễn Hữu Thọ thì tương đối thấp so với tiêu chuẩn nên hầu như

không ảnh hưởng đến chất lượng nước hồ.

Nhận xét: Hiện nay chất lượng hồ tương đối đảm bảo. Tuy nhiên hồ đang

trong giai đoạn hoàn thiện nên cũng ảnh hưởng tới chất lượng nước do đất đá chở

vào thi công, cảnh quan tại một số vị trí vẫn còn rác rưởi, vật liệu xây dựng, lá cây

ngập hành lang quanh hồ …. Từ những bài học cải tạo, khôi phục môi trường các hồ

trước đây đồ án đưa ra các giải pháp bảo vệ và quản lý hồ bền vững lâu dài.

Hình 3-10: Hiện trạng môi trường hồ Linh Đàm, quận Hoàng Mại. Nguồn: Khảo sát thực địa hồ chiều ngày 6/11/2012

3.3.3 Giải pháp cho hồ Linh Đàm

3.3.3.1 Giải pháp kỹ thuật



a. Giải pháp xử lý nước thải trước khi xả vào hồ

Trong đợt cải tạo cơ quan quản lý đã xây dựng hệ thống tách, thu gom nước

thải. Tuy nhiên tại một vài vị trí của khu đô thị bán đảo Linh Đàm, đường Hoàng

Liệt các cống nước thải khu dân cư vẫn được xả vào hồ. Vì hồ mới cải tạo, và một

phần do diện tích hồ rộng, khả năng làm sạch tốt nên tình trạng nước chưa đến mức

báo động. Nên cơ quan cần có những giải pháp quản lý, xử lý nước hồ trước khi xả

vào hồ, nếu không một thời gian hồ lại trở lại như trước kia. Do hồ nằm khu vực ven

đô nên diện tích tương đối rộng, để tránh tình trạng xả nước trực tiếp vào hồ có thể

đề xuất đưa ra phương án xây trạm xử lý nước thải trước khi vào nguồn tiếp nhận.

Trước mắt là xây dựng các đập tràn và công bao tách nước thải không cho đổ thẳng

vào hồ. Giếng tách nước thải phải có song chắn rác và hố lắng cát để hạn chế cát và

bùn cặn chảy vào hồ khi mưa, và định kì nạo vét đáy hồ nhất là vùng đầu hồ.

Trong trường hợp đặc biệt, khi tổ chức thoát nước phân tán, nước thải được

xử lý phải đáp ứng các quy định về vệ sinh môi trường và phù hợp với khả năng tự

làm sạch của nguồn tiếp nhận sẽ được xả vào hồ. Đối với các trạm xử lý nước thải

(XLNT) lưu vực hồ, các yêu cầu xử lý tập trung vào giảm hàm lượng cặn lơ lửng,

BOD, các chất dinh dưỡng nitơ và photpho, tổng coliform... đến mức giới hạn cho

phép nhằm duy trì chế độ oxi cũng như hạn chế nguy cơ phú dưỡng và xuất hiện

bệnh dịch trong hồ. Sơ đồ công nghệ, cấu tạo và chế độ vận hành các công trình

trạm XLNT phụ thuộc loại nguồn tiếp nhận. Khi xây dựng các trạm XLNT trong

khu, điểm cần lưu ý là đảm bảo các yêu cầu vệ sinh môi trường và cảnh quan. Vì

vậy xử lý nước thải trước khi vào hồ là vấn đề quan trọng trong việc giảm thiểu ô

nhiễm chất lượng nước hồ.

b. Áp dụng sử dụng các cây thủy sinh

Hiện nay hồ chưa áp dụng trồng các loại cây thủy sinh nên biện pháp để cải

thiện chất lượng nước là áp dụng thử nghiệm các cây thủy sinh, vừa rẻ, dễ thích

nghi, không những vừa tạo cảnh quan, cân bằng hệ sinh thái trong hồ mà còn đáp



ứng như cầu oxi cho nước và đảm bảo tốt chất lượng nước hồ lâu dài. Quy trình

công nghệ không phức tạp, và chi phí để xử lý không cao khoảng 8.000đồng/m2 .

Dựa vào các tính năng của các loại cây thủy sinh và kinh nghiệm được áp dụng tại

các hồ trước để lựa chọn cho hồ. Như cây thủy trúc, sen, súng, lau, sậy, các loại

bèo… Cách tốt nhất để kiểm soát được sự phát triển, vừa tạo cảnh quan đẹp cho mặt

hồ là đóng thành các bè thả trên mặt hồ tại các vị trí nhiều nguồn xả như khu đô thị

bán đảo và khu vực các cống thoát nước xung quanh hồ, khoảng 8m2 thủy

sinh/1000m2 diện tích mặt hồ. Ở Nhật Bản người ta đã áp dụng thành công phương

pháp tạo chúng thành từng giỏ hoa sen, hoa súng nổi lênh đênh trên mặt nước để tạo

không gian cảnh quan cho hồ. Một cách khác để cải tạo nước hồ mà không lo bị xâm

lấn mặt nước là sử dụng các loại rong, tảo... Đây là thực vật thủy sinh sống ở tầng

giữa của mặt nước, chúng sẽ tạo cho nước hồ màu trong xanh và cảnh quan đẹp.

Trong quá trình trồng các loài này cũng phải thường xuyên vớt bỏ những cây già cỗi

để tránh việc các cây này sau khi chết, thối rữa và làm bẩn nước hồ. So với những

phương pháp xử lý nước thải khác, hình thức xử lý nước thải bằng thực vật được

đánh giá là thân thiện với môi trường, ít tốn kém, mà hiệu quả xử lý ô nhiễm cũng

khá cao.

Tính toán việc sử dụng cây thủy sinh

Hồ Linh Đàm có diện tích bề mặt khoảng 720.000m2. Nên diện tích cây thủy

sinh sử dụng cho hồ:

720.000× 81000

¿ 5760 (m2 )

Các cây thủy sinh sẽ đóng thành từng bè với diện tích mỗi bè khoảng 10m2.

Do đó số bè thủy sinh cần thả trong hồ:

576010

=¿ 576 (bè)

Theo giá thị trường hiện nay để xử lý nước hồ bằng cây thủy sinh thì khoảng

8.000đồng/m2. Chi phí để mua cây thủy sinh: 5760 × 8.000 ¿ 46.080.000 (VNĐ)



Chí phí đóng bè: Bè được đóng bằng ống nhựa pvc đường kính 48, đóng

thành hình chữ nhật có chiều dài 5m, chiều rộng 2m.

Theo bảng báo giá ống nhựa PVC, D48 có giá 16.300/mét

Chi phí cho 1 bè: [(5 +¿ 2 ) ×2 ] × 16300 ¿ 228.200 (VNĐ)

Do đó chi phí cho cả hồ: 228.200×576 ¿ 131.443.200 (VNĐ)

Nên tổng chi phí sử dụng cây thủy sinh:

46.080.000+¿ 131.443.200 ¿ 177.523.200 (VNĐ)

Hiện nay hồ có diện tích tương đối lớn, nên trước khi thả cần dựa vào hiện

trạng chất lượng nước hồ tại từng khu vực để chọn số lượng bè thả phù hợp sao cho

việc kiểm soát cây thủy sinh được dễ dàng và đỡ tốn kém kinh phí.

c. Hoàn thiện việc kè bờ

Thực tế cho thấy việc kè hồ đã đưa lại một số hiệu quả trong đó có việc hạn

chế việc đổ rác bừa bãi ra ven hồ, tránh tình trạng sạt lở đất, đá, lấn chiếm lòng hồ.

Cần lựa chọn phương án kè hồ như thế nào cho hiệu quả. Từ hiện trạng thực tế có

thể thấy hầu hết các hồ Hà Nội hiện nay đều kè bờ bằng biện pháp bê tông hóa toàn

thành bờ hồ. Việc kè hồ bê tông hóa không những mang lại lợi ích nhiều mà còn gây

ra những hạn chế. Sự trả giá ngay tức thì là sau khi cải tạo, kè hồ, các hồ không sạch

hơn mà trở nên hôi thối, bốc mùi nồng nặc, nhất là thời điểm giao mùa. Vì việc kè

bờ bê tông hóa chỉ có tác dụng trước mắt, chứ không hiệu quả lâu dài.

Ngoài ra một hậu quả lớn do kè không đúng kĩ thuật đó những năm gần đây

Hà Nội luôn trong tình trạng ngập úng mỗi khi mưa lớn. Vì mặt bờ bị bê tông hoá

gần hết nên không còn khả năng tự thấm nước, hay mất đi lớp thảm phủ thực vật có

khả năng giữ nước làm cho nước mưa tự ngấm rất khó khăn... Ở Tây Âu đã mắc sai

lầm khi bê tông hoá, nhựa hoá hai bên bờ sông Xen, sông Đa-Nuýp... nên đã từng bị

ngập lụt lớn. Người ta dự tính nếu mật độ xây dựng và lượng cây xanh, vườn hoa

thảm cỏ đảm bảo tiêu chuẩn thì lượng nước mưa tự ngấm ở các đô thị có thể đạt đến

50% đến 60%, còn lại 40% đến 50% mới chảy ra cống thoát. Nếu sử dụng loại gạch

lát vỉa hè không có mạch vữa cũng sẽ tăng hiệu quả tự thoát nước. Nước mưa ngấm



tự nhiên xuống lòng đất làm tăng lượng nước ngầm, bổ sung cho các giếng khoan

của nhà máy nước một lượng nước hữu ích. Nhận định về tình trạng bê tông hoá hồ,

GS.TSKH Trần Hiếu Nhuệ Viện Kỹ thuật nước và Công nghệ Môi trường cũng

nhận định: “Việc bê tông hoá quá mức vô hình chung đã hạn chế khả năng thẩm

thấu nước”. Đưa ra bằng chứng cho nhận định của mình, G.S Nhuệ ví dụ về hàng

loạt các cầu nhỏ khu vực Hoà Mục, Trung Hoà…. chỉ cần mưa to một chút là nước

nghẽn lại.

Đề xuất phương án kè bờ hồ hợp lý:

Hiện nay Hồ Linh Đàm không những không nhận thấy hậu quả trước mắt, rút

kinh nghiệm từ các hồ trước mà hồ vẫn đang áp dụng phương pháp kè bờ bê tông

hóa này, hồ đã kè được hơn nửa diện tích bờ hồ. Do vậy, để giữ gìn môi trường hồ

tốt thì phần bờ còn lại cần được kè với phương pháp thân thiện với môi trường. Như

đã áp dụng ở một số nơi như hồ Thạch Bàn (h2.1), hồ Văn Chương (h3.4), hồ Đắc

Di…, xen kẽ các ô bê tông là các ô đất trống, hay dùng các loại gạch thiết kế rỗng để

lát quanh bờ..., tận dụng lỗ đất trống có thể trồng các loại thực vật. Có thể làm kè

sâu, kè chìm xuống nước, thậm chí cho cỏ lan xuống cả mặt nước... Việc kè bê tông

với các lỗ rỗng giúp cho hồ thực hiện được chu trình trao đổi giữa môi trường nước

hồ và môi trường đất. Cụ thể khi dòng chảy bề mặt trước khi chảy xuống hồ hay

nước từ trong hồ sẽ ngấm vào trong đất qua các lỗ rỗng, cùng với vi sinh vật trong

đất sẽ lọc giữ các chất ô nhiễm có trong nước, không những thế các cây thực vật

phát triển tại các lỗ rỗng này còn có tác dụng hấp thụ các chất hữu cơ, chất độc hại

cho môi trường nước dẫn đến làm cải thiện chất lượng nước hồ tốt hơn.



Hình 3-11: Bờ hồ được kè theo hướng thân thiện với môi trường

Ngoài ra, khi kè bờ cần chú ý đến phương án taluy bờ hồ không được quá

thoải, vì sẽ làm giảm sức chứa của lòng hồ tùy vào vị trí đặc điểm của từng hồ để

thiết kế độ dốc cho bờ phù hợp và xung quanh hồ phải xây dựng các đường bậc

thang, lối đi xuống hồ để phục vụ cho công tác dọn dẹn vệ sinh hồ… Nếu trong

những trường hợp bất khả kháng, nếu có phải xây, kè bê tông thì nên cân nhắc thận

trọng, có sự tư vấn của các nhà khoa học. Để đảm bảo tính mỹ quan cũng như đảm

bảo yêu cầu điều hòa nước.

Tính toán chi phí công tác đào đất

Công tác đào đất được thực hiện bằng phương pháp đào thủ công. Theo số

liệu đo đạc bờ hồ có tổng chiều dài 7200m, hiện hồ đã kè được khoảng 4000m, nên

chiều dài phần bờ còn lại cần kè là 3200m.

Ta có chiều dài bờ cần đào 3200m, chiều rộng bờ cần đào 2,5m, độ sâu cần

đào 20cm. Khối lượng đất cần được đào: 3200 ×2,5 × 0,2 ¿ 1600 m3 đất



Theo đơn giá xây dựng, quyết định số 5481/QĐ-UBND ngày 24/11/2011 của

Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội năm 2011. Chi phí đào đất xác định theo mã:

Mã hiệu Danh mục đơn giá Đơn vị Đơn giá nhân công

Đồng/1m3

AB.1151

2

Đào kênh mương

rộng ≤3, sâu ≤1m, đất

cấp II

m3 181.202

Nên chi phí cho công tác đào đất :

1600 ×181.202=¿ 289.923.200 (VNĐ)

Đất sau khi đào có thể vận chuyển đem tới vị trí tập kết hoặc do hiện nay hồ

đang làm đường đi vào giữa hồ nên có thể tận dụng đất để làm đường.

Tính toán chi phí công tác đổ bê tông kè bờ

Hồ kè với chiều dài 3200m, chiều rộng bờ kè 2,5m, và độ dốc bờ khoảng 450.

Theo đơn giá xây dựng, quyết định số 5481. Chi phí được xác định theo mã::

Mã AF.15300 - Bê tông mái bờ dày ≤ 20cm.

Mã hiệu Danh mục

đơn giá

Đơn

vị

Đơn giá

Vật liệu

Đơn giá

nhân

công

Đơn giá

Máy thi

công

Tổng đơn

giá

Đồng/1m3

AF.15313

Bê tông mái

bờ, đá 1x2

Mac 200

m3 657.131 654.984 67.224 1.379.339

Ta có: Diện tích bờ hồ cần kè: 3200× 2,5 ¿ 8000 (m2)

Bờ dày bê tông khoảng: 0,2m

Chi phí cho đổ bê tông bờ:

8000 × 0,2× 1.379.339 ¿ 2.206.942.400 (VNĐ)

Nên chi phí công tác kè bờ:



289.923.200 +¿ 2.206.942.400 ¿2.496.865.600 (VNĐ)

d. Tăng cường bổ sung làm giàu oxi cho nước hồ

Việc bổ sung lượng oxi cho nước hồ rất quan trọng, là một trong những yếu

tố quyết định đến chất lượng của nước hồ. Hiện nay có nhiều biện pháp làm thoáng

nhân tạo để cấp oxi cho nguồn nước. Ngoài các phương pháp áp dụng đối với hồ

Văn Chương, với địa hình của hồ Linh Đàm có thể áp dụng thêm các phương pháp

như xây dựng đài tạo tia phun nước, thông khí cho tầng đáy, tạo dòng chảy ra vào

hồ…

Xây dựng đài phun nước: Với diện tích và địa hình hồ rất phù hợp để xây

dựng đài phun nước. Khi thiết kế đài phun nước trong lòng hồ cần lắp đặt thêm hệ

thống ống dẫn khí ra các hướng khác nhau của hồ. Khi hệ thống vòi phun hoạt động

nước trong hồ được tạo thành các tia phun nước sẽ thúc đẩy quá trình thâm nhập,

khuếch tán oxi không khí vào trong nước, làm cho các quá trình phân hủy diễn ra

hiệu quả và giúp cho sự sống và phát triển của sinh vật trong nước. Không những

thế tạo đài phun nước trong hồ tạo cảnh quan, không gian mát mẻ, thoáng đãng cho

hồ.



Hình 3-12: Đài phun nước với các vòi phun nhỏ

Nguồn: http://nhacnuoc.wordpress.com

Tạo dòng lưu thông giữa các hồ

Để thực hiện được biện pháp này, cần lựa chọn các cụm nhóm hồ cùng chức

năng một cách phù hợp để tránh tính trạng làm ảnh hưởng chất lượng nước giữa các

hồ với nhau. Do đó Hồ Yên Sở được đề xuất là hồ lưu thông dòng chảy với hồ Linh

Đàm. Hồ Yên sở cũng thuộc quận Hoàng Mai với diện tích hồ tương đối lớn là 43ha

nên chức năng chính của hồ chủ yếu là điều hòa thoát nước cho khu vực. Khi lưu

thông giữa các hồ với nhau không những để điều hoà nồng độ, lưu lượng nước giữa

các mùa mà còn là yếu tố quan trọng tạo dòng chảy thuận lợi để gia tăng hàm lượng

oxi hoà tan trong nước hồ.

Thông khí cho tầng nước tầng đáy

Nước hồ sau khi một thời gian dài thì nước ở tầng đáy thường nghèo oxi và

giàu chất dinh dưỡng do quá trình lắng và bổ sung từ bùn đáy. Biện pháp này nhằm

bổ sung ôxy cho tầng đáy và giảm lượng dinh dưỡng trong nước.



Hình 3-13: Sơ đồ nguyên tắc thay nước tầng đáy

Khi nguồn nước bị ô nhiễm, một trong những biểu hiện là thiếu oxi hoà

tan trầm trọng, đặc biệt ở tầng đáy. Trong những năm gần đây, nhiều nước như Đức,

Nhật Bản, … dùng biện pháp thông khí tầng đáy với các thiết bị công suất 50 -

200W/1000m2, sẽ hút khối nước nghèo oxi ở tầng đáy lên bằng ống xiphông, có van

điều chỉnh để tránh tình trạng xáo trộn các tầng nước hồ. Sau đó nước hồ trải đều

trên mặt thoáng ( một bãi lọc trồng cây hay khu vực tiếp nhận nước bên cạnh hồ).

Do được tiếp xúc trực tiếp với không khí giàu oxi nên hiệu quả trao đổi oxi hơn hẳn

các phương pháp khác. Oxi hoà tan được phân bố đều khắp nguồn nước nên quá

trình tự làm sạch của nước hồ diễn ra mạnh, vi khuẩn hiếu khí phát triển hạn chế sự

phát triển của tảo. Ngoài ra các khí độc (H2S, NH3, CH4) ở tầng nước đáy được đưa

lên và khuếch tán vào không khí. Khi đưa lên mặt thoáng, nước được sát trùng loại

bỏ các vi khuẩn gây bệnh bởi tia cực tím của mặt trời. Nước hồ sau khi xử lí có thể

bơm quay trở lại hồ duy trì mực nước trong hồ hay thấm xuống các tầng đất rồi bổ

sung một lượng vào hồ , nên thiết kế thêm các vòi theo các hướng khác nhau để



nước sau khi xử lý có thể trải đều khắp hồ, trên đường ống lắp thiết bị Ejector để

cung cấp, bổ sung không khí vào hồ. Khi tầng đáy được thông khí sẽ kích thích vi

sinh vật hiếu khí, động vật bậc thấp tầng đáy phát triển, làm tăng khả năng phân hủy,

chuyển hóa sinh khối dưới đáy hồ nên giảm đáng kể lượng bùn đáy… Từ đó cải

thiện được chất lượng nước trong hồ. .

Lựa chon vị trí tiếp nhận xử lý nước tầng đáy

Để áp dụng phương pháp này yêu cầu cần có diện tích đất để tiếp nhận lượng

nước đáy. Do hồ nằm ở vị trí ven đô nên diện tích khu vực xung quanh hồ tương đối

rộng nên áp dụng phương pháp là khả quan và phù hợp. Nước tầng đáy sau khi được

hút lên bằng máy bơm hút nước chạy bằng năng lượng mặt trời được đề xuất đưa lên

mặt thoáng tại khu vực phía đường Nguyễn Hữu Thọ hay bên phía khu đô thị bán

đảo. Dựa vào đặc điểm của mỗi vị trí để đưa ra phương án xử lý thích hợp.

- Xử lý nước bằng cánh đồng lọc: Sẽ tận dụng khu đất khuôn viên ở phía nam

hồ Linh Đàm, gần khu vực bán đảo làm nơi tiếp nhận với diện tích khoảng 2000m2.

Xử lý nước tầng đáy bằng cánh đồng lọc là việc tưới nước thải lên bề mặt của một

cánh đồng với lưu lượng tính toán để đạt được một mức xử lý nào đó thông qua quá

trình lý, hóa và sinh học tự nhiên của hệ đất - nước - thực vật của hệ thống. Khi

nước thải ngấm qua các lổ rỗng của đất các chất rắn lơ lửng có kích thước lớn sẽ bị

giữ lại ngay trên bề mặt đất, các chất rắn lơ lửng có kích thước nhỏ và vi khuẩn bị

giữ lại ở vài cm đất mặt. Các chất hòa tan trong nước có thể bị pha loãng do nước

mưa, các quá trình chuyển hóa hóa học và sinh học có thể loại bỏ được các chất

này.Tuy nhiên ở những vùng khô hạn có tốc độ bốc hơi nước cao, các chất này có

thể bị tích tụ lại (ví dụ các muối khoáng). Một điều khác cần chú ý là nếu hàm lượng

chất lơ lửng quá cao nó sẽ lắp đầy các lổ rỗng của đất làm giảm khả năng thấm lọc

của đất, cũng như làm nghẹt các hệ thống tưới. Trong trường hợp này ta nên cho

cánh đồng lọc tạm dừng lại một thời gian để các quá trình tự nhiên phân hủy các

chất rắn lơ lửng tích tụ này, phục hồi lại khả năng thấm lọc của đất. Chú ý phải

khống chế pH của nước trong khoảng 6.5 - 9 để không làm hại thảm thực vật. Ngoài



ra sự đa dạng của vi sinh vật trong đất cũng giúp cho quá trình phân hủy, chyển hóa

các chất hữu cơ hiệu quả. Các mầm bệnh, kí sinh trùng bị tiêu diệt do tồn tại bên

ngoài ký chủ một thời gian dài, cạnh tranh với các VSV đất, bám vào các bộ phận

của thảm thực vật sau đó bị tiêu diêt bởi tia UV trong bức xạ mặt trời. Với phương

pháp này nước nước tầng đáy được xử lý tốt, chi phí vận hành đơn giản, không tốn

kém. Tuy nhiên nước sau khi xử lý không quay trở lại trực tiếp vào hồ, mà ngấm

vào tầng nước ngầm và bổ sung gián tiếp cho hồ.

Hình 3-14: Khuôn viên hồ, phía khu đô thị bán đảo Linh Đàm


- Xử lý nước bằng bãi lọc trồng cây ngập nước: Bãi lọc sẽ được thiết kế tại vị

trí nằm phía tây, đường Nguyễn Hữu Thọ có diện tích bãi đất trống khoảng 500m 2.

Hệ thống bãi lọc này vùng đất ngập nước nhân tạo với dạng kênh dài và hẹp, độ sâu

nhỏ, tùy vào lượng nước đáy bơm hút để thiết kế bãi lọc với diện tích thích hợp. Cấu

tạo bãi lọc có 1 lớp đất sét tự nhiên hoặc lớp chống thấm dưới đáy để chống rò rỉ.

Trên lớp chống thấm là lớp cát, sỏi lọc. Đồng thời kết hợp trồng các loại cây thủy

sinh vật như thủy trúc, sậy…. Nước tầng đáy sau khi được hút vào bãi lọc sau đó

chảy qua các vùng lọc, chú ý nước sẽ được làm sạch nhờ tiếp xúc với các chất liệu



lọc, rễ thực vật nên chúng có thể loại bỏ các chất hữu cơ có khả năng phân huỷ sinh

học, chất rắn, Nitơ, Phốtpho, kim loại nặng, các hợp chất hữu cơ, kể cả vi khuẩn và

vi rút. Các chất ô nhiễm trên được loại bỏ nhờ nhiều cơ chế đồng thời trong bãi lọc

như lắng, kết tủa, hấp phụ hóa học, trao đổi chất củavi sinh vật và sự hấp thụ của

thực vật.

Hình 3-15: Hệ thống xử lý bằng bãi lọc ngập nước

Nước sau khi được xử lý sẽ chảy vào đường ống dưới đáy bãi lọc sau đó dẫn

về hồ. Chú ý bãi lọc được thiết kế với độ cao phù hợp so với nguồn tiếp nhận để có

thể lấy nước hay bơm hút trở lại hồ một cách dễ dàng. Với phương pháp này chi phí

ban đầu tuy cao hơn so với các phương pháp xử lý truyền thống, trong giai đoạn đầu

xử lý cần đươc giám sát để tránh việc vận hành sai hệ thống. Nhưng đạt hiệu quả

cao, xử lý ổn định, tăng tính đa dạng sinh học, tạo cảnh quan môi trường, hệ sinh

thái cho khu vực. Không những thế, thực vật nước từ bãi lọc trồng cây còn có thể

được chế biến, sử dụng để thức ăn cho gia súc, phân bón cho đất, làm bột giấy, làm

nguyên liệu cho sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ và là nguồn năng lượng thân thiện

với môi trường.

e. Quy hoạch các công trình xung quanh hồ



Cơ quan chức năng cần có giải pháp để sớm hoàn thiện đồng bộ các công

trình xung quanh hồ, tránh tình trạng cái mới vừa xong cái cũ lại ô nhiễm. Hồ Linh

Đàm hiện đang xây dựng đường dạo, hành lang đồng thời trồng các vành đay cây

xanh tại khu vực khu đô thị bán đảo Linh Đàm và một phần đường Nguyễn Hữu

Thọ. Việc xây dựng các hạng mục này không chỉ tạo an toàn, thuận lợi cho công tác

quản lý và đảm bảo giao thông, chống lấn chiếm, xâm thực hồ mà còn tạo không

gian cảnh quan cho khu vực.

Ngoài những biện pháp trên, để chất lượng nước luôn đảm bảo thì cơ quan

quản lý cần áp dụng thêm các biện pháp như bổ sung nguồn nước, các vi sinh vật,

khoáng chất hay nạo vét bùn theo định kì 2 năm một lần,… để duy trì hiệu quả lâu

dài công nghệ đang áp dụng, tăng các quá trình hóa, sinh học diễn ra tốt trong hồ.


a. Tổ chức quản lý hồ hợp lý

Hồ Linh Đàm sau khi cải tạo thì chức năng chủ yếu là làm nhiệm vụ thoát

nước cho khu vực hay tạo khí hậu, cảnh quan cho khu vực và phải chịu sự quản lý

của các công ty thoát nước Hà Nội, hay công trình đô thị quản lý. Để quản lý tốt hồ

cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa các đơn vị quản lý với cơ quan chức năng thành

phố, UBND quận... để đưa ra các điều lệ, quy chế quản lý cụ thể về khai thác vực

nước, quản lý chặt chẽ đất đai xây dựng quanh hồ. Đây là cơ sở để các ngành phối

hợp quản lý hồ hiệu quả và thống nhất. Đặc biệt hồ hạn chế sử dụng với mục đích

nuôi trồng thủy sản như tôm, cá…, tiếp nhận nước thải chưa qua xử lý trước khi vào

hồ. Trước kia hồ cũng sử dụng để nuôi cá nhưng do việc khai thác, quản lý không

hợp lý cộng với thời tiết thay đổi đột ngột dẫn đến cá chết làm suy giảm ô nhiễm

nước hồ.

Tuy nhiên việc nuôi trồng thủy sản đảm cân bằng chuỗi mắt xích thức ăn

trong hồ, có thể xem như là những máy lọc sinh học sẽ biến những vật chất có nguy

cơ ô nhiễm thành những sinh khối. Nhưng một khi mục tiêu sử dụng hồ tập trung



cho việc nuôi thả cá, nhất là đối với trường hợp có bổ sung thức ăn cho cá sẽ dẫn tới

mất cân bằng môi trường hồ. Một số kết quả nghiên cứu cho thấy, chỉ có 17% trọng

lượng khô của thức ăn cung cấp được chuyển thành sinh khối, phần còn lại 80%

hòa tan, lắng đọng dưới dạng phân và chất hữu cơ dư thừa thối rữa vào môi trường

nước. Các loại chất thải chứa nitơ và phốtpho ở hàm lượng cao gây nên hiện tượng

phú dưỡng môi trường nước do phát sinh tảo nở hoa. Ngoài ra khi thay đổi thời tiết,

cá không thích ứng sẽ chết, thối rửa gây mùi cho nước hồ. Vì vậy nuôi cá chỉ nuôi

với tần suất hợp lý để cải thiện chất lượng nước, cân bằng hệ sinh thái chứ không sử

dụng với mục đích kinh doanh, cần có sự kiểm soát chặt chẽ, có nguồn gốc rõ ràng

và đạt yêu cầu chất lượng.

b. Đưa ra các thể chế, chính sách bảo vệ hồ

Để quản lý hồ được hiệu quả và không mắc phải sai lầm tái ô nhiễm như một

số hồ sau khi cải tạo thì cơ quan thành phố cần xem xét và đưa ra các giải pháp hợp

lý bền vững, hồ sau khi cải tạo xong phải giao nhiệm vụ bảo vệ hồ cụ thể cho

phường Hoàng Liệt để quản lý hồ. Đồng thời đưa ra các quy định, văn bản pháp lý

và hành động cụ thể để góp phần xử lý, ngăn chặn các hành vi lấn chiếm, xả thải,...

Bộ Tài nguyên và Môi trường cần mở các lớp tập huấn về các luật, thông tư, nghị

định mới, các khoá đào tạo về quản lý hồ cho các cán bộ Sở Tài nguyên và Môi

trường sau đó sẽ triển khai lại cho các cán bộ môi trường cấp huyện và xã khu vực

có hồ. Ngoài ra chi cục Bảo vệ Môi trường cần phối hợp với hội cựu chiến binh, hội

phụ nữ thành lập đội ngũ tuyên truyền viên tại địa phương để thường xuyên giám sát

bảo vệ môi trường hồ, tổ chức các buổi tham vấn, lấy ý kiến của người dân xung

quanh khu vực hồ về những vấn đề bức xúc còn tồn tại hay có những đóng góp giúp

cải thiện môi trường hồ.

c. Thường xuyên giám sát, duy tu bảo dưỡng hồ

Hồ sau khi hoàn thành phải có đội ngũ công nhân môi trường luôn làm nhiệm

vụ bảo dưỡng, giữ gìn vệ sinh môi trường hồ như vớt rác thải trên mặt hồ, phân công

lao động bảo vệ, chăm sóc vành đai cây xanh, thảm phủ thực vật quanh hồ. Ngoài ra



cần lắp đặt hệ thống quan trắc cũng như tiến hành các biện pháp kiểm soát các

nguồn thải ra, vào hồ. Việc kiểm tra quan trắc phải theo định kỳ hàng tháng để đánh

giá được môi trường hồ cũng như đáp ứng các tiêu chuẩn quy định. Thường xuyên

kiểm tra, nâng cấp hệ thống thoát nước xung quanh khu vực hồ để tránh tình trạng

hư hỏng tắc nghẽn ảnh hưởng đến công tác thoát nước, chất lượng nước hồ.

Hiện nay dự án đang thực hiện làm đường đi dạo vào giữa hồ tạo khu vui

chơi giải trí cho người dân, nên cán bộ quản lý cần phổ biến, tuyên truyền, sau khi

hoàn thành phải có các biển thông báo để tránh tình trạng xả rác, gây mất vệ sinh

làm ảnh hường đến chất lượng nước và mĩ quan của hồ. Để công tác quản lý hồ

được hiệu quản cần trả phí cho cán bộ quản lý, công nhân môi trường trong việc bảo

vệ hồ sau khi cải tạo.

d. Nâng cao ý thức, và sự tham gia của cộng đồng dân cư

Ngoài ra giải pháp quyết định tính bền vững lâu dài của một trường hồ là sự

tham gia của cộng đồng, nâng cao nhận thức của người dân về tầm trọng của hồ

thông qua các phương tiện thông tin, các buổi tuyên truyền tại phường… Có thể đưa

ra ví dụ như người dân khu vực phải chịu tình trạng ô nhiễm môi trường do trong

quá trình cải tạo hồ vừa qua. Cộng đồng nhân dân sống quanh mỗi hồ cần đồng

thuận hợp tác với các doanh nghiệp, các nhà khoa học tham gia xây dựng, bảo vệ hồ,

nói không với xả rác thải bừa bãi xuống lòng hồ, lấn chiếm hồ một cách bất hợp

pháp vì lợi ích cá nhân. Bên cạnh đó định kỳ hàng năm phường nên tổ chức các cuộc

thi về môi trường trong đó có lồng ghép các nội dung liên quan đến môi trường hồ

và bảo vệ nguồn nước mặt cho các đối tượng khác nhau từ học sinh, sinh viên cho

đến các ban ngành, đoàn thể…Nhằm tăng kiến thức và sự hiểu biết về tầm quan

trọng của hồ trong cuộc sống.

Vì thế sự tham gia của cộng đồng có vai trò rất lớn. Công nghệ dù có tốt đến

bao nhiêu chăng nữa mà không có sự ứng xử tốt của người dân cũng không bao giờ

đem đến thành công. Xử lý sạch nhưng người dân vẫn hồn nhiên vứt rác, vứt túi

nilon... xuống hồ thì chẳng có công nghệ nào xử lý nổi. Chỉ có kết hợp đồng bộ các



giải pháp quản lý, khoa học kỹ thuật, nâng cao ý thức cộng đồng trong việc bảo vệ

môi trường nói chung và bảo vệ các hồ nói riêng, chúng ta mới có thể đảm bảo hồ

luôn luôn trong sạch và bề

Bảng 3-5 : Tổng hợp các giải pháp áp dụng cho hồ Linh Đàm

Các giải pháp tổng hợp bảo vệ hồ Chi phí

Giải pháp kỹ thuật

Giải pháp xử lí nước thải trước khi xả vào

hồ -

Áp dụng sử dụng các cây thủy sinh 177.523.200 (VNĐ)

Hoàn thiện việc kè

bờ hợp lý

Công tác đào đất 289.923.200 (VNĐ)

Công tác đổ bê tông 2.206.942.400(VNĐ)

Tăng cường bổ sung làm giàu oxi cho

nước hồ -

Quy hoạch các công trình xung quanh

hồ

-

Giải pháp quản lý

Tổ chức quản lý hồ hợp lý -

Đưa ra các thể chế, chính sách bảo vệ hồ -

Thường xuyên giám sát, duy tu bảo dưỡng

hồ-

Nâng cao ý thức, và sự tham gia của cộng

đồng dân cư -



Đồ án đã đưa ra tổng hợp các giải pháp cho từng hồ. Dựa vào hiện trạng, tính

chất đặc thù của từng hồ, nguồn kinh phí… để áp dụng chúng một cách hợp lý. Việc

cải tạo môi trường nước hồ và giữ được nước hồ trong sạch bền vững là vấn đề

không đơn giản, càng không phải là đơn biện pháp mà phải là tổng hợp đa biện

pháp. Không những thế công tác xử lý, khôi phục môi trường tương đối tốn kém của

cải, vật chất. Cần lấy tiêu chí phòng bệnh hơn chữa bệnh để bảo vệ môi trường nước

nói riêng và môi trường nói chung. Mỗi giải pháp đều có những ưu điểm và nhược

điểm riêng nhưng để thu được hiệu quả cao nhất cần kết hợp, vận dụng các giải pháp

một cách linh hoạt. Các giải pháp đưa ra để giải quyết vấn đề ô nhiễm phải triệt để,

tận gốc để đảm bảo môi trường hồ luôn sạch đẹp và bền vững trong tương lai.



KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

Trong quá trình hiện đại hóa càng ngày phát triển ở Hà Nội, nhưng bên cạnh

vấn đề đó Hà Nội đang gặp phải những vấn đề cấp bách về môi trường trong đó

đáng kể nhất là chức năng môi trường của các hồ đang suy thoái nhanh. Trên cơ sở

đánh giá chất lượng nước và môi trường hành lang các bờ hồ thì hầu như các hồ đều

gặp các vấn đề như: Phần lớn các hồ đều bị ô nhiễm chất hữu cơ, tính đa dạng sinh

học của các hồ đang suy giảm. Nguyên nhân ô nhiễm chính do nước thải sinh hoạt,

cơ sở sản xuất, rác thải, phế liệu xây dựng… được xả thẳng xuống hồ, không những

gây ô nhiễm nguồn nước mà còn giảm diện tích ao, hồ, và nhiều hồ đang dần biến

mất. Ngoài ra một phần nguyên nhân gây ô nhiễm do như thiếu quy hoạch tổng thể,

chính sách và luật pháp cũng như các quy định phù hợp cho việc phát triển đô thị và

bảo vệ môi trường trong quá trình phát triển của kinh tế thị trường.

2. Kiến nghị

Muốn bảo tồn, quản lý tốt các hồ hiện nay thì các biện pháp tổng hợp và đa

ngành về việc quản lý, bảo vệ các hệ sinh thái hồ ở Hà Nội nói riêng và Việt Nam

nói chung là phải đầu tư tương xứng các mặt về vật tư, công nghệ, kinh phí, tổ chức,

nhân lực, văn bản pháp lý... Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý

và các cơ quan khoa học và đồng thời đẩy mạnh biện pháp giáo dục cộng đồng cùng

tham gia bảo tồn và quản lý các hồ. Đồng thời tiến hành kiểm tra và quan trắc chất

lượng nước theo định kỳ.

Xây dựng, cải tạo hệ thống thu gom nước thải tập trung, hệ thống thoát nước,

từng bước giải quyết tình trạng ngập úng, đến năm 2020 trên 80% nước thải sinh

hoạt được xử lý.



Việc quy hoạch sử dụng đất của thành phố cần quan tâm đúng mức đến các

chức năng và thuộc tính của các ao, hồ và sông Hà Nội. Tuyệt đối không chuyển đổi

vào mục đích xây dựng và làm đường giao thông.

Thành lập một cơ quan chuyên trách của thành phố chịu trách nhiệm quản lý

tổng hợp các hồ. Đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý và cán bộ khoa học cũng như đông

đảo quần chúng tham gia có hiểu biết và có trình độ, đạo đức trong công tác quản lý,

bảo tồn môi trường hồ. Nâng cao nhận thức đúng đắn về giá trị, chức năng và thuộc

tính của các hồ cho các cán bộ quản lý và cộng đồng cần được ưu tiên để trên cơ

sở đó có những hành động phù hợp trong quản lý và bảo tồn. Động viên sự tham gia

của đông đảo quần chúng, các tổ chức xã hội như hội phụ nữ, đoàn thanh niên, thiếu

niên, hội người cao tuổi, giáo viên và học sinh các trường học tham gia vào công tác

quản lý và bảo vệ hồ.

Có một bộ phận nằm trong Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội chuyên

quản lý, giám sát tình trạng chất lượng môi trường hồ. Dựa trên kết quả của giám sát

mà tư vấn cho lãnh đạo thành phố về những giải pháp kịp thời hữu hiệu cho quản lý

và bảo tồn hồ đạt hiệu quả.

Cần xây dựng và triển khai thực hiện quy hoạch hồ đến năm 2030, tầm nhìn

đến năm 2050 với tên gọi “Chương trình hành động bảo vệ và tôn tạo cảnh quan hồ

Hà Nội” với mục tiêu lâu dài là: Nâng cao năng lực quản lý bền vững và bảo tồn

môi trường hồ, nhằm duy trì các chức năng sinh thái - kinh tế - xã hội - môi trường

phục vụ cho nâng cao chất lượng cuộc sống, sức khoẻ của cộng đồng và góp phần

phát triển bền vững. Với sự tham gia rộng rãi của cộng đồng, chương trình này sẽ

đưa ra tầm nhìn, đề xuất các dự án, nêu lên phương thức huy động các nguồn lực

cho việc thực hiện và xác định các thứ tự ưu tiên. Để tạo điều kiện cho cộng đồng

tham gia có hiệu quả vào chương trình, nên thành lập Câu lạc bộ “Hồ Hà Nội” nhằm

tập hợp các nhân sĩ, trí thức, sử gia, văn nghệ sĩ, doanh nhân chuyên gia môi

trường, nhà quy hoạch, kiến trúc sư, sinh viên học sinh và bất cứ ai tự nguyện góp

tiếng nói và sức lực vào bảo vệ và tôn tạo hệ thống hồ Hà Nội, tham gia đôn đốc và



giám sát quá trình thực hiện các dự án có liên quan đến hồ. Câu lạc bộ hồ Hà Nội có

vai trò nòng cốt trong thực hiện chương trình nâng cao nhận thức đối với tầm quan

trọng của hệ thống hồ và sự cần thiết phải bảo vệ và tôn tạo cảnh quan hồ.

TÀI LIỆU KHAM KHẢO

[1] Trung tâm Quan trắc và Phân tích Tài nguyên Môi trường Hà Nội, Sở Tài

nguyên và Môi trường Hà Nội. “Chất lượng nước tại một số hồ Hà Nội giai đoạn

2008”.

[2] Chi cục Bảo vệ Môi trường Hà Nội, “Báo cáo kết quả quan trắc chất lượng

nước tại các hồ thí điểm xử lý, giai đoạn 2009”.

[3] PGS.TS Nguyễn Văn Lai. “Giáo trình thủy văn đô thị”, xuất bản năm 2005

[4] Trung tâm Nghiên cứu Môi trường và Cộng đồng. Sách “Công trình chào mừng

đại lễ nghìn năm thăng long”, xuất bản tháng 10-2010.

[5] Trần Đức Hạ- Nguyễn Như Hà. “Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp tổng hợp

để cải thiện môi trường nước một số hồ đô thị tại các vùng sinh thái khác nhau” .

Báo cáo đề tài NCKH cấp Bộ Xây dựng, mã số RDMT 15-06, 2008.

[6] PGS.TS. Trần Đức Hạ (2009). “Các giải pháp cải thiện môi trường nước hồ đô

thị”. Viện Khoa học và Kỹ thuật môi trường (IESE), Trường Đại học Xây dựng Hà

Nội.

[7] Hoàng Văn Thắng “ Quản lý bền vững và bảo tồn đất ngập nước Hà Nội”. Đề

tài hợp tácquốc tế do IUCN Hà Lan tài trợ, Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên và

Môi trường, Đại họcQuốc gia Hà Nội.

[8] http://dwrm.gov.vn

[9] http://www.vacne.org.vn

[10] http://www.baomoi.com

[11] http://www.moitruongdulich.vn

[12] http://moitruongxanh.org.vn



[13] http://www.tinmoitruong.vn

[14] http://www.cecr.vn

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên em xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn và kính trọng sâu sắc đối

với Thầy, Th.S Nguyễn Văn Sỹ - Trưởng khoa Môi Trường, trường Đại Học Thủy

Lợi đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt quá trình hoàn thành đồ

án tốt nghiệp.

Em cũng xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn đến các Thầy Cô trong khoa

Môi trường đã truyền đạt cho em rất nhiều kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong

suốt quá trình học tập và rèn luyện tại trường.

Em cũng xin chân thành cảm ơn các cán bộ thuộc Trung tâm Nghiên cứu Môi

Trường và Cộng đồng và cán bộ quản lí các hồ Hà Nội, cùng sự ủng hộ đóng góp

nhiệt tình của người dân xung quanh khu vực hồ đã tạo mọi điều kiện cho em tiến

hành thu thập số liệu để thực hiện đồ án tốt nghiệp.

Do thời gian và kiến thức chuyên môn còn hạn chế nên đồ án không tránh

khỏi thiếu sót. Vì thế em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp từ thầy cô và

các bạn để đồ án của em được hoàn thiện hơn.

Hà Nội, tháng 12 năm 2012

Sinh viên

Nguyễn Thanh Thúy



MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC HÌNH

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

2. Mục đích nghiên cứu đề tài

3. Phạm vi nghiên cứu

4. Phương pháp nghiên cứu

5. Cấu trúc của đồ án

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG HỒ HÀ NỘI

1.1 Thống kê số lượng và diện tích hồ Hà Nội

1.2 Chức năng của hồ đô thị Hà Nội

1.2.1 Chức năng điều tiết khí hậu và dòng chảy

1.2.2 Xử lý sơ bộ nước thải và cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường

1.2.3 Chức năng tạo lập cảnh quan văn hoá

1.2.4 Chức năng nuôi trồng thuỷ sản

1.3 Hiện trạng môi trường hồ Hà Nội và nguyên nhân

1.3.1 Hiện trạng môi trường hồ

1.3.2 Nguyên nhân

1.4 Những vấn đề môi trường liên quan đến các hồ Hà Nội



1.4.1 Biến đổi chất lượng môi trường nước

1.4.2 Lấn chiếm diện tích hồ

1.4.3 Quy hoạch hồ chưa hợp lý

CHƯƠNG 2. NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KHÔI PHỤC MÔI

TRƯỜNG HỒ HÀ NỘI .

2.1 Nhu cầu cải tạo khôi phục môi trường các hồ Hà Nội.

2.2 Khái quát về chương trình cải tạo phục hồi môi trường hồ Hà Nội nhân dịp

kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội

2.3 Nghiên cứu đánh giá hiện trạng môi trường một số hồ đã cải tạo

2.3.1 Hồ Bảy Mẫu

2.3.2 Hồ Đống Đa

2.4 Nghiên cứu vấn đề trong việc quản lý hồ Hà Nội

2.4.1 Khung pháp lý hiện nay

2.4.2 Công tác quản lý hồ ở Hà Nội

2.4.3 Những bất cập và tồn tại của hệ thống quản lý hồ hiện nay

2.4.3.1 Những bất cập về chức năng của hồ

2.4.3.2 Những bất cập về quản lý hồ

CHƯƠNG 3: NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP KHÔI PHỤC MÔI

TRƯỜNG MỘT SỐ HỒ HÀ NỘI

3.1 Đặt vấn đề

3.2 Chọn hồ đại diện cho nhóm hồ nội đô

3.2.1 Hiện trạng hồ văn chương

3.2.2 Đánh giá hiện trạng chất lượng nước hồ Văn Chương

3.2.3 Giải pháp cho hồ Văn Chương

3.2.3.1 Giải pháp kĩ thuật


3.3 Chọn hồ đại diện cho nhóm hồ ven đô

3.3.1 Hiện trạng hồ Linh Đàm



3.3.2 Đánh giá hiện trạng chất lượng nước hồ Linh Đàm

3.3.3 Giải pháp cho hồ Linh Đàm

3.3.3.1 Giải pháp kĩ thuật


KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

TÀI LIỆU KHAM KHẢO

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1-1: Biến động diện tích hồ qua các năm

Bảng 1-2: Bảng các hồ thoát nước của Hà Nội

Bảng 1-3: Một số chức năng chính của hệ thống hồ Hà Nội

Bảng 2-1: Tình hình cải tạo một số hồ trên địa bàn Thủ đô Hà Nội

Bảng 2-2: Kết quả phân tích mẫu nước một số hồ chính thuộc quận Đống Đa năm

2009

Bảng 2-3: Hiện trạng quản lý các hồ ở Hà Nội

Bảng 3-1: Số liệu quan trắc chất lượng nước hồ Văn Chương

Bảng 3-2: Tổng cho phí nạo vét bùn hồ Văn Chương

Bảng 3-3: Tổng hợp các giải pháp áp dụng cho hồ Văn Chương

Bảng 3-4: Số liệu quan trắc chất lượng nước hồ Linh Đàm

Bảng 3-5: Tổng hợp các giải pháp áp dụng cho hồ Linh Đàm



DANH MỤC HÌNH

Hình 1-1: Tình Trạng cá chết ở hồ Văn Quán, quận Hà Đông.

Hình 1-2: Biểu đồ cơ cấu kè ao, hồ ở Hà Nội

Hình 1-3: Biểu đồ cơ cấu hiện trạng hành lang bờ của các ao, hồ đã được kè

Hình 1-4: Biểu đồ cơ cấu hiện trạng hành lang bờ các ao, hồ chưa được kè

Hình 1-5: Hiện trạng rác thải lấn chiếm ven bờ hồ Ba Mẫu, quận Đống Đa

Hình 1-6: Rác thải nổi lềnh bềnh trên mặt hồ Hữu Tiệp. Ngày 27/10/2011

Hình 2-1: Hiện trạng hồ Thạch Bàn trước và sau khi cải tạo

Hình 2-2: Cảnh quan và môi trường nước hồ Đống Đa, quận Đống Đa

Hình 2-3: Mô hình quản lý hồ

Hình 3-1: Bản đồ vị trí hồ Văn Chương, quận Đống Đa - Hà Nội.

Hình 3-2: Mặt bằng tổng thể hồ Văn Chương, quận Đống Đa, Hà Nội.

Hình 3-3: Bèo phủ kín mặt hồ Văn Chương, quận Đống Đa ngày 24/4/2012

Hình 3-4: Tình trạng môi trường hiện nay tại hồ Văn Chương, quận Đống Đa

Hình 3-5: Sơ đồ tuyến cống tách nước thải và nước mưa đợt đầu

Hình 3-6: Cây bèo tây được sử dụng ở hồ Văn Chương, quận Đống Đa.

Hình 3-7: Cây thủy trúc được sử dụng ở hồ Văn Quán, quận Hà Đông.

Hình 3-8: Bản đồ vị trì hồ Linh Đàm, quận Hoàng Mai - Hà Nội.

Hình 3-9: Mặt bằng tổng thể hồ Văn Chương, quận Đống Đa, Hà Nội

Hình 3-10: Hiện trạng môi trường hồ Linh Đàm, quận Hoàng Mại.Sinh viên : Nguyễn Thanh Thúy Lớp: 50 MT


Hình 3-11: Bờ hồ được kè theo hướng thân thiện với môi trường

Hình 3-12: Đài phun nước với các vòi phun nhỏ

Hình 3-13 Sơ đồ nguyên tắc thay nước tầng đáy

Hình 3-14: Khuôn viên hồ, khu đô thị bán đảo Linh Đàm

Hình 3-15: Hệ thống xử lý bằng bãi lọc ngập nước

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BTNMT - Bộ Tài nguyên Môi trường

BOD - Nhu cầu oxi sinh hóa

COD - Nhu cầu oxy hóa học

DO - Oxy hòa tan

ĐTM - Đô thị mới

GSTSKH - Giáo sư tiến sỹ khoa học

HĐQT - Hội đồng quản trị

QCVN - Quy chuẩn Việt Nam

UBNDTP - Uỷ ban nhân dân thành phố

TDS - Chất rắn hòa tan


ĐỒ Án tỐt nghiỆp ĐỀ tÀi:“ nghiên cứu giải pháp khôi phục môi trường...

Documents