döl tutma

Veteriner Hekim Tahir Selçuk YavuzVeteriner Hekim Tahir Selçuk Yavuz

Graaf Follikülünün oluşması ve olgunlaşması

Kızgınlığın oluşması

Başarılı bir çiftleşme veya suni tohumlama

Döl Tutmanın 3 Temel Faktörü

Ovulasyon – (yumurtlama)

Döllenme

Rahime yapışma ve yuvalanma

Döl Tutmanın Safhaları

ENGELLER

Hipoplasi / Aplasi/ Freemartinizm (ikiz eşliliği) gibi doğmasal anomaliler.

Kistik ovarium veya kalıcı Corpus Luteum gibi problemler

Hormon eksiklikleri (Endocrine problemler)

ENGELLER

Hipotalamus, hipofiz ve yumurtalıklardan kaynaklanan hormonal problemler

Kötü besleme

Kötü sevk ve idare

ENGELLER

Boğa veya sperma ile ilgili problemler

Enfeksiyöz sebepler (Bakteriyel / protozoon / viral enfeksiyonlar)

Spesifik olmayan bakteriyel enfeksiyonlar

ENGELLER

Metritis, endometritis, sonun atılamaması, pyometra

ENGELLER

ENGELLER

SEBEPLER

Genetik faktörler (Doğumsal anomaliler)

Kistik ovarium veya kalıcı Corpus Luteuma sebep olan etkenler:

- Tam olarak bilinememektedir.

- Doğum öncesi ve sonrası stres (cortisol)

- Süt humması (veya subklinik hipokalsemi)

SEBEPLER

Görünen Sebepler:

PGF2 Alfa veya LH eksikliği

SEBEPLER

- Güç doğum

- Sonun atılamaması

- Ketosis

SEBEPLER

- Enerji, Ca, P, Se, E vit eksiklikleri veya dengesizlikleri

- Küflü gıda

- Yüksek süt verimi

- Şişmanlık (Yüksek Vücut Kondüsyon Skoru)

- Akrabalı yetiştirme

- Kalıtım

SEBEPLER

1

SEBEPLER

2

SEBEPLER

3

SEBEPLER

4

SEBEPLER

5

SEBEPLER

- Östrogen içeren otlar ve yem hammaddeleri(Ör: Çayır üçgülü)(Çayır üçgülü taze verildiğinde veya otlatıldığında yüksek östrojenik etki yapar. Ancak kurutulduğunda bu etki söz konusu değildir.)

- Yağlı karaciğer

- Irk (Holstein)

- Dengesiz rasyon

- Genetik olarak predispozisyon (yatkınlık)

SEBEPLER

- Aile (İnek ailesi)

- Yaşlı inekler

- Topallık

- Hormon eksiklikleri ve sebep olan problemler - stres - karaciğerin ilişkisi

SEBEPLER

- Kötü besleme, enerji, NEB, BUN, IGF1 NEB= Negative Energy Balance

BUN= Blood Urea Nitrogen IGF1= Insulin like growth factor 1

SEBEPLER

- Kötü sevk ve idare – stres

- Boğa infertilitesi

- Sperma kalitesi, spermanın verilme zamanı (tohumlama), kızgınlık tespiti, spermanın verildiği yer, spermanın hazırlanışı, muhafazası

SEBEPLER

- Enfeksiyöz sebepler- Bruselloz- Trichomoniasis - Campylobacteriosis- Leptospirosis- Salmonellosis (dublin, typhimurium)

- Viral enfeksiyona sebep olanlar- IBR- BVD

- Mycoplasmalar

SEBEPLER

- Spesifik olmayan bakteriyel enfeksiyonlar- Staphylococcus aureus- Pseudomonas- Pasteurella- Proteus - Klebsiella- Corynebacterium pyogenes - Streptococlar- E.coli- Listeria monocytogenes

SEBEPLER

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

VE

KORUYUCU HEKİMLİK

1. Kayıt ve gözlem

Çok iyi kızgınlık takip programı

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ VE KORUYUCU HEKİMLİK

2. Hipokalsemi ve gizli hipokalsemiye karşı önlemler.- Anyon- Katyon dengesi- Doğum öncesi vitamin D3 enjeksiyonu - Doğumu takip eden saatlerde kalsiyum

enjeksiyonları veya ağızdan kalsiyum destekleri


3. Ketosis ve gizli ketosise sebep olabilecek her türlü problemin önlenmesi – doğru besleme teknikleri, uygun rasyon, kuru dönemde ineklerin şişmanlatılmaması, vücut kondüsyonuna dikkat etme, geçiş dönemi yemleme programı.

4. Enerji eksikliğine sebep olabilecek dengesizliklerin giderilmesi ve ineklerin ihtiyaç dönemlerinde uygun yem katkı maddeleri ile desteklenmeleri.


5. Sonun atılamaması ile ilgili olabilecek problemlerin önlenmesi, Kalsiyum-Fosfor dengesi, Selenyum ve E Vitamini, uygun yem katkı maddeleri.

6. Karaciğerin detoksifikasyonu, karaciğer yağlanmasının önlenmesi, uygun yem katkı maddeleri ile destek.


7. Enfeksiyöz nedenlere karşı aşılamalar.-Bruselloz, Leptospiroz, IBR, BVD gibi aşılamaların titizlikle takibi

8. Kuru ve temiz ilkesinin her yerde uygulanması, kuru ve temiz barınaklar.


9. Topallığı önleyici faktörler (asidoz, kalsiyum eksikliği gibi problemlerin önlenmesi ve tırnak dayanıklılığını arttırıcı yem katkı maddeleri, çinko, iyot)


10.Sperma stok kaplarıyla, termoslarının kontrolü, sıvı azot ilavelerinin zamanında yapılması

11.Suni tohumlamanın kurallarına uygun şekilde yapılması (çözündürme, uygulama yeri, uygulama zamanı)


12. Stres sebebi olabilecek her türlü problemin giderilmesi-Sık sık değiştirilen parametrelerden uzak durulması

-Sıcaklık stresi ile mücadele, yazın ineklerin serinletilmesi

-Doğum öncesi ve doğum sonrası stres faktörlerin önlenmesi


13. V.W.P (gönüllü bekleme süresi) uygulaması

14. Küflü gıdalardan uzak durma (zearalenone), mümkün değilse ya da bilinmiyorsa toksin bağlayıcı maddelerin kullanılması

15. Genetik problemleri olduğu bilinen aile veya hatlardan uzak durma

16. Akrabalı yetiştirmeden uzak durma


17. Östrogenik bitkilerden uzak durma (şayet biliniyorsa)

18. Her türlü müdahalede (doğum, son alma, intrauterin tedavi v.s) temizlik, dezenfeksiyon kurallarına titizlikle uyma.


19. Gözleyelim:-Kızgınlık

-Vücut Kondüsyon Skoru

-Yemlik

- Yemin yenmeyen kısımları

-Düvelerin gelişimi

-Pedometre - Aktimetre

-Doğumu takip eden günlerde ineklerin kontrolü

- Kaba yemin kalitesi ve partikül büyüklüğü


TEDAVİ

Koruyucu önlemlerin alınması gerekir. Ancak; tedavi gerekirse;

Ovarium kistlerinde LH veya GnRh enjeksiyonları, kalıcı Corpus Luteum durumlarında prostaglandin F2 Alfa enjeksiyonları yapılır.

TEDAVİ

Ovsynch programı uygulanabilir

TEDAVİ

- Sürüden çıkarma bazen en önemli tedbir olabilir.- Rahim iltihaplarının tedavisi (Metritis tedavisi)- Bakteriyel enfeksiyonlara karşı antibiyotik tedavileri- Vitamin + Mineral enjeksiyonları- Fosfor, magnezyum, çinko, bakır ve krom içeren yem katkıları- Klinik olarak görülen hipokalsemi veya ketosisin tedavisi

TEDAVİ

Ovarium’un Lokal ve Hormonal düzenleyici

Damarlaşma Faktörleri

Yumurtalıklarda Folliküler ve Corpus Luteum (C.L) şekillenirken oluşan en önemli olay

DAMARLAŞMADIR.

Vücutta bu tip bir damarlaşma (Vasculogenesis, Angiogenesis, Vascular Expansion) sadece OVARİUM aktivitelerindeOVARİUM aktivitelerinde söz konusudur. (sağlıksız olarak TümörTümör oluşumlarında)

Ovarium’un Lokal regülatörleri ve damarlaşma faktörleri döl tutmaya elverişli yumurtayı oluşturan PRİMER PRİMER FOLLİKÜLLERİNFOLLİKÜLLERİN gelişmesini sağlar.

İyi damarlaşma sağlanamayan durumlarda PRİMER PRİMER FOLLİKÜLFOLLİKÜL oluşumu engellenir.

İneğin enerjienerji ihtiyacının karşılanmasıyla “Döl Tutma” arasında yakın bir ilişki vardır.

Yüksek verimli ineklerde enerji eksikliği kendisini “Döl Tutmama”“Döl Tutmama” olarak gösterir.

Ovarium’un lokal düzenleyicileri:

FGF : Fibroblast Growth FactorVEGF : Vascular Endothelial Growth FactorIGF 1-2 : Insulin Like Growth Factor 1-2TGF alfa –beta : Transferring Growth Factor alfa –beta (Follikülogenesis ve follikül gelişimi)TNF alfa : Tümör Necrosis Factor alfaTNF R : TNF’ nin spesifik reseptörleriAng II : Angiotensin II (Ovarium Fonksiyonlarını düzenleyici)E T 1 : Endothelin (Ovarium Fonksiyonlarını düzenleyici)

ETR A , ETR B : Endothelin A ve B reseptörleri E2 R : Östradiol reseptörüGHR : Growth Hormon ReceptorTIMP -1 : Tissue İnhibitor of Metalloproteinase -1 ANP : Atrial Natriuretic PeptidMMP : Matrix MetalloproteinaseuPA : Urokinase –type Plasminogen ActivatorIGF BPs : Insulin – Like Growth Factor Binding ProteinsPAT 1 : Plasminogen Activator Inhibitor 1

Damarlaşma Faktörleri:

FGF’ler , EGF, TNF alfa, TGF beta,

PDGF : Platelet Derived Growth FactorEGF : Epidermal Growth factorAngiogenin , Angiopoietin -1IL 8 : Interleukin 8

IGF’ler Vasoaktif peptidler ( Ang II, ET1, ANP)Prostaglandin E1, Prostaglandin E2Steroidler

İneklerde gebeliğin son 2-3 haftası ile doğumu takip eden ilk 2-3 hafta hastalıklar, verim, uzun ömürlülük ve döl tutma açısından en önemli dönemdir.

Bu dönemde “uygun rasyon”“uygun rasyon” ve “profesyonel yardım”“profesyonel yardım” gerekir.

[email protected]

Sağlıklı sürüler, bol kazançlar dileğiyle…

TEŞEKKÜR EDERİZ.

döl tutma

Health & Medicine