dokument i bankes boterore

8/18/2019 Dokument i Bankes Boterore

1/115

Dokument i Bankes Boterore

Raport No. 24189-ALB

MEMORANDUM I PRESIDENTIT

TE

SHOQATES NDERKOMBETARE PER ZHVILLIM

DREJTUAR

DREJTOREVE EKZEKUTIVE

MBI

STRATEGJINE

E ASISTENCES PER VENDIN

TE GRUPIT

TE BANKES BOTERORE

PER

SHQIPERINE

(28 Maj 2002)


2/115

Raporti i fundit mbi ecurine e CAS-it: Mars 2000 (Raporti No. IDA/R2000-20)

Ekuivalentet e monedhes

(Kursi i kembimit 30 Prill, 2002)

Njesia e monedhes = Lek1 lek = 0.007 USD

1.00 USD = 147 Leke

Viti Fiskal i Qeverise

1 Janar – 31 Dhjetor

Shkurtime dhe Akronime

AAA - Aktivitete Analitike dhe Keshilluese I-PRSP – Strategjia e Perkohshme e Reduktimit te Varferise

ACP – Plani Anti-Korrupsion JSA - Vleresimi i Stafit te PerbashketCAE – Vleresimi i Asistences per Vendin KESH – Korporata Energjetike ShqiptareCAS – Strategjia e Asistences per Vendin LSMS – Sondazh per Matjen e Nivelit te JetesesCDD – Zhvillimi i Nxitur nga Komuniteti M&E – Monitorimi dhe VleresimiCEM – Memorandumi Ekonomik i Vendit MIGA – Agjencia Shumepaleshe e Garancise se InvestimeveCFAA – Analiza e Pergjegjshmerise Financiare te Vendit MDGs – Objektivat per Zhvillim te MijevjecaritCG - Grupi Konsultativ MOES – Ministria e Arsimit dhe ShkencesCGA - Analiza Gjinore e Vendit MP – Anetar i ParlamentitCPAR – Realizimi i Portofolit per Vendin MTEF - Kuadri Afatmesem i ShpenzimeveDFID – Departamenti per Zhvillim Nderkombetar (Mbreteri e Bashkuar) OJQ – Organizata JoqeveritareBERZH – Banka Europiane per Rindertim dhe Zhvillim OED – Drejtoria e Vleresimit te AktiviteteveBEI – Banka Europiane e Investimeve OSBE – Organizata per Sigurimin dhe Bashkepunimit Europian

ESË – Aktiviteti Ekonomik dhe Sektorial PIU – Njesia per Zbatimin e ProjektitBE – Bashkimi Europian PRGF – Programi per Rritjen Ekonomike dhe Reduktimin e VarferiseFEFAD – Fondacioni per Financimin dhe Zhvillimin e Ndermarrjeve PRSC - Kredi per Mbeshtetjen e Lehtesimit te VarferiseFIAS – Sherbimi Keshillues per Investimet e Huaja PRSP - Dokumenti i Strategjise per Lehtesimin e VarferiseFoA – Miqte e Shqiperise SAA - Marreveshja e Asociimit dhe StabilizimitFSAC – Kredia per Rregullimin e Sektorit Financiar SAP – Procesi i Asociimit dhe StabilizimitFY – Viti Fiskal SEED - Zhvillimi i Ndermarrjeve ne Europen JuglindoreGDP – Prodhimi i Pergjithshem i Vendit SME - Ndermarrjet e Vogla dhe te MesmeGPRS – Strategjia e Rritjes Ekonomike dhe Reduktimit te Varferise PNUD – Programi i Zhvillimit i Kombeve te BashkuaraIBRD – Banka Nderkombetare per Rindertim dhe Zhvillim USAID – Agjencia Amerikane per Zhvillim NderkombetarIDA - Shoqata Nderkombetare e Zhvillimit TVSH – Taksa e Vleres se Shtuar

IFC - Korporata Financiare Nderkombetare INSIG – Instituti i Sigurimeve te ShqiperiseFMN – Fondi Monetar Nderkombetar


3/115

STRATEGJIA E ASISTENCES PER VENDIN

SHQIPERIA

Pasqyra e Lendes

PERMBLEDHJE i

HYRJE 1

I. SITUATA NE VEND 1

A. Zhvillimet Politike dhe Ekonomike 1

B. Situata ne Rajon 2

C. Aktiviteti Makroekonomik, Perspektivat dhe Rreziqet 3

D. Programi i Zhvillimit te Shqiperise: Strategjia e Rritjes dhe e Reduktimit teVarferise

5

II. STRATEGJIA E GRUPIT TE BANKES PER STRATEGJINE E ASISTENCES PERVENDIN

8

A. Progresi i arritur sipas CAS-it te fundit dhe mesimet e nxjerra 8

B. Programi i asistences per vendin per FY03-FY05 13

Permiresimi i Qeverisjes dhe Forcimi i Institucioneve 15

Nxitja e Rritjes se Qendrueshme te Sektorit Privat 19

Nxitja e Zhvillimit Njerezor 26

Roli i IFC dhe MIGA 28

C. Skenaret e Huadhenies dhe Johuadhenies 28Sherbimet Johuadhenese 32

D. Menaxhimi i Portofolit te Investimeve 32

III: ZBATIMI I CAS-it 33

A. Bashkepunimet 33

B. Monitorimi i Rezultateve 35

C. Rreziqet 38

SHTOJCA 1: KONSULTIMET PER CAS-in ME PALET E INTERESUARA 40

SHTOJCA 2: CESHTJET GJINORE 47

SHTOJCA 3: MATRICA E BASHKEPUNIMIT 48


4/115

STRATEGJIA E ASISTENCES PER VENDIN

SHQIPERIA

Pasqyra e Lendes, vazhdim

KUTITE:Kutia 1: Nderprerjet e Energjise Elektrike: Nje Tregues per Sfidat e Zhvillimit te Shqiperise 2

Kutia 2: Varferia ne Shqiperi 6

Kutia 3: Vleresimi i Asistences per Vendin nga OED 7Kutia 4: Sondazh mbi Mendimet e Klienteve 8

Kutia 5: Mesimet e Nxjerra nga Programi i Reformes Institucionale dhe Qeverisese 10

Kutia 6: Zeri dhe Transparenca ne Nivel Lokal: Projekti i Transparences per Tiranen 16

Kutia 7: Studimi Diagnostikues per Investimet e Huaja Direkte 17

Kutia 8: Strategjia Rurale per Shqiperine 20

Kutia 9: Ndertimi i Kapaciteteve ne Parlament 30

Kutia 10: Ecuria e Shqiperise ne lidhje me Objektivat e Zhvillimit per Mijevjecarin 32

TABELAT:Tabela 1: Programi Huadhenes dhe Johuadhenes 26

Tabela 2: Kriteret per Skenarin Baze (Base Case) 27

Tabela 3: Studimet Kryesore Diagnostikuese Ekonomike dhe Sektoriale 28

Tabela 4: Treguesit Kryesore Monitorues te CAS-it 31

ANEKSET

Aneksi A2: Nje Veshtrim i Shkurter per Shqiperine

Aneksi B2: Tregues te Vecante te Ecurise dhe Menaxhimit te Portofolit te BankesAneksi B3: Permbledhje e Programit te Grupit te Bankes

Programi Huadhenes i IDA

Programi i IFC & MIGA

Aneksi B4: Permbledhje e Sherbimeve Johuadhenese


5/115

Permbledhje

i. Situata. Shqiperia ka arritur stabilitet makroekonomik dhe nje rritje te larte ekonomike,ndonese nisur nga nje nivel i ulet, pothuajse gjate cdo viti te tranzicionit te saj nga nje ekonomi ecentralizuar ne nje ekonomi tregu, megjithe disa periudha te shkurtra destabiliteti ne vend dhe nerajon, te cilat kerkonin qe vendi te perqendrohej ne problemet me emergjente te tij. Megjithate,Shqiperia mbetet nje nga vendet me te varfera ne Europe: ne baze te te dhenave te fundit, rreth nje

ne tre shqiptare eshte i varfer dhe nje numer akoma me i madh nuk perfitojne nga sherbimetkryesore. Programi fillestar i reformave ne Shqiperi nxiti aktivitetin e sektorit privat, sidomos ne bujqesi, sektor qe ka qene faktor kryesor i rritjes ekonomike. Shqiperia ka perfituar gjithashtu ngafinancimet e shumta te huaja dhe te ardhurat nga emigracioni. Per shkak te pakesimit tefinancimeve me koncesione, Shqiperia duhet te beje shume me teper perpjekje per te fituar besimine partnereve per investime dhe per t’u futur ne tregjet financiare nderkombetare. Per ta arritur keteobjektiv ne mes te ketij dhjetevjecari, Shqiperia duhet te zgjidhe zhballancimet makroekonomike,te perfundoje programin e reformave, te permiresoje mjedisin e biznesit si dhe menaxhimin e borxhit.

ii. Programi i reformave aktuale perben nje sfide sepse kerkon zgjidhjen e problemevekryesore te zhvillimit, sidomos te problemit te qeverisjes dhe institucioneve te dobeta, shtetit tedobet ligjor dhe mangesive te infrastruktures dhe te sektorit energjetik. Perspektiva e lidhjeve mete ngushta me strukturat europiane – nepermjet negociatave per Marreveshjen eAsociim/Stabilizimit qe priten te fillojne ne vitin 2002 – eshte nje nxitje e fuqishme per reformat,te cilat do te krijojne nje konsensus afatgjate ne vend. Strategjia e Asistences per Vendin (CAS)shpallet ne nje kohe kur Shqiperia ka nje rast te mire per te kaluar nga nje zgjidhje afatshkurter ekrizes ne nje zhvillim te qendrueshem afatgjate. Ne tre vitet e ardhshem, nese ne Shqiperi do tekete stabilitet dhe konsensus, do te krijohen mundesi per zbatimin e reformave te thella strukturoredhe per nje rritje te qendrueshme, nga e cila do te perfitoje e gjithe popullsia.

iii. Programi i Qeverise. Ne kete kuader, hartimi i Dokumentit te Strategjise per Reduktimin eVarferise, qe ne Shqiperi njihet me emrin Strategjia e Rritjes Ekonomike dhe Reduktimit te

Varferise (GPRS) kishte rendesi, sepse i dha mundesi Shqiperise te hartoje strategjine e saj te parekombetare te zhvillimit qe trajton ne menyre te qarte problemin e varferise, ku nepermjetveprimtarise afatmesme te arrihen objektiva afatgjata. GPRS, qe perfundoi ne Nentor te vitit 2001,mbeshtetet ne dy shtylla: qeverisje e mire dhe rritje e fuqishme ekonomike. Gjithashtu ajo kerkon permiresimin e sektorit arsimor, shendetesor dhe te infrastruktures si dhe nje pergjegjshmeri dhe pjesemarrje me te madhe te publikut ne vendimmarrje per rritjen e rolit te shtresave te varfra.


6/115

forcimi i monitorimit dhe vleresimit dhe perdorimi i metodave me baze komuniteti per ndertimin e institucioneve nga poshte lart.

(b) Nxitja e rritjes se qendrueshme te sektorit privat : ruajtja e stabilitetitmakroekonomik; permiresimi i mjedisit per investime; vazhdimi i reformave nesektorin e financave dhe privatizimi i plote i ndermarrjeve; rritje e qendrueshme e prodhimit bujqesor dhe zhvillim i gjithanshem i zonave rurale; permiresimi iinfrastruktures, sidomos nepermjet pjesemarrjes se komunitetit dhe sektorit privat;nxitja e qendrueshmerise se mjedisit dhe shfrytezimi i qendrueshem i burimevenatyrore;

(c) Nxitja e zhvillimit njerezor : rritja e cilesise se arsimit dhe kujdesit shendetesor nezonat urbane dhe rurale, ku reformat ne keto fusha te koordinohen me reformat nesektorin publik dhe ato te decentralizimit; forcimi i qendueshmerise dhe barazise nesistemin e sigurimeve shoqerore dhe rritja e efikasitetit te asistences sociale dhe isherbimeve sociale per komunitetin.

v. GPRS krijon kushte per forcimin e transparences dhe pergjegjshmerise; forcimin e debatit

gjate procesit te formulimit te politikave dhe permiresimin e monitorimit dhe vleresimit te politikave. Keto jane objektiva te rendesishme te CAS-it. Ndertimi i institucioneve eshte gjithashtunje objektiv qendror i CAS-it, i cili perfshihet ne te gjitha aktivitetet e tij. CAS parashikonmbeshtetjen e Bankes per infrastrukturen – vecanerisht ndertimin e institucioneve per te siguruarqendrueshmeri – pasi mangesite ne infrastrukture pengojne investimet private dhe kufizojneshanset per te varferit e zonave rurale. CAS vazhdon te mbeshtese fort Banken per zhvillimin ezonave rurale ku dhe varferia eshte me e theksuar. Ne kuadrin e CAS-it, Banka do te punoje ne baze te arritjeve te deritanishme te punes me komunitetin per ngritjen e institucioneve nga poshtelart.

vi. GPRS gjithashtu ka ndikimin e vet ne aktivitetin e Bankes. Do t’i kushtohet vemendje me emadhe rolit te qeverise dhe partneritetit, duke bere te mundur nje perzgjedhje me te mire ngaBanka. Ne sherbimet johuadhenese do te angazhohen si qeveria ashtu dhe palet e interesuara.Gjithashtu, do te tregohet nje kujdes me i madh per rezultatet, duke vleresuar arritjet e CAS-it ne baze te treguesve te ndermjetem dhe perfundimtare te parashikuar ne GPRS.

vii. Programi huadhenes. Skenari baze i huadhenies per FY03-05 parashikon deri ne 131milion USD per huadhenie, qe konsiston ne rreth kater projekte ne vit ne ndihme te GPRS, nezbatimin e programit te reformave dhe ne rritjen e qendrueshmerise financiare te Shqiperise, e cilaeshte e domosdoshme per rritjen e besueshmerise per investime. Nje numer Kredish perMbeshtetjen e Reduktimit te Varferise (PRSC-te) do ta konsolidonin programin huadhenes teB k d t i it t i GPRS dh d t b ht i f t k


7/115

te permiresimeve te matshme ne fusha te tilla si qeverisja, shteti ligjor dhe sherbimet sociale.Masat qe do te merren per fonde me te medha IDA do te detajohen ne Raportin per Ecurine e CAS-

it.

ix. Programi johuadhenes. Aktivitetet analizuese dhe keshilluese (AAA) do te forcojneGPRS, do te mbeshtesin aktivitetet e Bankes dhe do te sigurojne rekomandime te rendesishme per politikat. Banka ka perfunduar nje sere studimesh diagnostikuese ekonomike dhe sektoriale, duke perfshire Raportin e Vleresimit te Prokurimit per Vendin (FY01), Analizen Institucionale perShpenzimet Publike (FY01) dhe Analizen e Pergjegjshmerise Financiare per Vendin (FY02).Banka do t’i trajtoje ceshtjet e besueshmerise ne menyre sistematike duke i perfshire ato ne PRSC-

te dhe ne aktivitete te tjera.

x. Rreziqet per CAS-in. Zbatimi i CAS-it perballet me tre rreziqe kryesore: (i) mungesen estabilitetit te brendshem apo rajonal; (ii) nderprerjet e shpeshta te energjise elektrike dhe (iii)qeverisjen/institucionet e dobeta. Sic percakohet dhe ne CAS, Banka i zbut keto rreziqe dukembeshtetur programet e reformes te GPRS, duke e vene theksin mbi transparencen dhe pergjegjshmerine, duke luajtur nje rol te rendesishem ne mbeshtetjen e reformave ne sektorinenergjetik, duke perfshire ndertimin e institucioneve ne te gjitha aktivitetet e Bankes si dhe duke

perdorur huate rregulluese dhe investuese per te mbeshtetur reformat dhe per te ndertuar kapaciteteadministrative.

xi. Ceshtjet e meposhtme jane sugjeruar per t’u diskutuar nga Bordi:

• Masat per reduktimin e varferise: A mbeshteten objektivat e GPRS-se sa duhet ngaaktivitetet e propozuara te Bankes? A eshte e drejte perfshirja e ndertimit teinstitucioneve ne te gjitha reformat – sidomos nepermjet rritjes se transparences dhe pergjegjshmerise?

• Kombinimi i mjeteve: A ka nje raport te drejte midis huave rregulluese dhe atyreinvestuese? A eshte i drejte roli i PRSC-ve, i cili ploteson por nuk zevendesonaktivitetin investues?

• Mjedisi i biznesit: Meqenese investimet private, sidomos investimet e huaja direkte, jane te domosdoshme per rritjen e qendrueshme ekonomike dhe rritjen e besimit perinvestime, a jane te drejta masat e propozuara per permiresimin e klimes se investimeve(duke perfshire permiresimin e qeverisjes, kapercimin e pengesave administrative dhe permiresimin e infrastruktures)?


8/115

MEMORANDUM I PRESIDENTIT TE SHOQATES NDERKOMBETARE PER

ZHVILLIM DREJTUAR DREJTOREVE EKZEKUTIVE MBI STRATEGJINE E

ASISTENCES PER VENDIN TE GRUPIT TE BANKES BOTERORE PER SHQIPERINE

HYRJE

1. Dokumenti i Perkohshem per Strategjine e Reduktimit te Varferise ne Shqiperi (I-PRSP) umiratua nga Bordi i Drejtoreve te Shoqates Nderkombetare per Zhvillim (IDA) ne qershor te vitit2000. I-PRSP parashtronte nje skeme per nje PRSP te plote, qe ne Shqiperi njihet me emrinStrategjia e Rritjes Ekonomike dhe Reduktimit te Varferise (GPRS)1. Ne nentor 2001, qeveria

perfundoi dhe shpalli GPRS-ne e saj, pas nje diskutimi ne te cilin u perfshine pushteti qendror dhelokal, shoqeria civile, sektori privat dhe donatoret. GPRS dhe Vleresimi i Perbashket (JSA) e IDA-s dhe Fondit Monetar Ndekombetar (FMN) do t’i paraqitet Bordeve te Bankes dhe FMN-se neqershor te vitit 2002.

2. CAS eshte hartuar si nje plan biznesi i Bankes Boterore per FY 2003-05 ne mbeshtetje teGPRS per Shqiperine. Ky eshte CAS i trete i plote per Shqiperine. CAS-i i vitit 1993 u hartua sirezultat i situates emergjente gjate viteve te para te tranzicionit. CAS i dyte i plote u diskutua ngaBordi ne korrik te vitit 1998 (18161-ALB) pas trazirave te vitit 1997 ne Shqiperi. Raporti mbiecurine e CAS-it u diskutua nga Bordi ne mars 2000 (IDA/R2000-20), pas krizes kosovare te vitit1999. CAS-i aktual i paraqitet Bordit ne nje kohe kur Shqiperia ka nje rast te mire per tekaluar nga nje zgjidhje afatshkurter e krizes ne nje strategji afatgjate zhvillimi te

qendrueshem, sic parashikohet ne GPRS-ne per Shqiperine.

I. SITUATA NE VEND

A. Zhvillimet politike dhe ekonomike

3. Shqiperia ka bere perparim te ndjeshem politik dhe ekonomik qe nga periudha egati-anarkise ne vitin 1997. Shqiperia ka rivendosur dhe ruajtur nje stabilitet makroekonomik, kaforcuar rendin publik dhe ka thelluar reformat strukturore dhe institucionale. Ne vecanti, Shqiperiaka shenuar rritje te larte ekonomike duke frenuar inflacionin, ka privatizuar ndermarrje strategjikesi Banken Kombetare Tregtare (shteterore), ka filluar nje reforme te pergjithshme ne sherbimin

civil dhe, kohet e fundit, ka ndermarre hapa te guximshme per rritjen e qendrueshmerise se sistemitte pensioneve. Gjate krizes se Kosoves te vitit 1999, Shqiperia priti dhe strehoi mbi 450,000refugjate duke ruajtur stabilitetin makroekonomik dhe angazhimin ndaj reformave. Edhe stabiliteti politik ka shenuar rritje; zgjedhjet e pushtetit lokal ne tetor te vitit 2000 dhe zgjedhjet parlamentarete vitit 2001, qe u fituan nga Partia Socialiste ne pushtet, u zhvilluan pergjithesisht te qeta dhe terregullta ndonese rezultatet e tyre jane kontestuar vazhdimisht nga Partia Demokratike


9/115

janarit 2002. Grindjet e brendshme politike e terhoqen vemendjen nga procesi i reformave dukeulur perkohesisht ritmin e tyre. Megjithate, mosmarreveshjet politike u zgjidhen brenda kuadrit

kushtetues dhe nje qeveri e re u formua ne fund te shkurtit 2002. Qe atehere situata e tensionuareshte qetesuar disi: Partia Demokratike i dha fund bojkotit te Parlamentit, fraksionet brenda PartiseSocialiste rane dakort te nderprisnin grindjet e brendshme deri ne zgjedhjet presidenciale dhe ungrit nje komision parlamentar bi-partiak per zbatimin e rekomandimeve nderkombetare mbireformen zgjedhore. Megjithate, zgjedhja e presidentit ne qershor 2002 mund te ringjallin grindjetmidis dy partive kryesore dhe brenda per brenda tyre. Shqiperia duhet te ruaje stabilitetin dhekonsensusin e nevojshem per t’u perqendruar ne sfiden e saj kryesore: konsolidimin e arritjeve teviteve te fundit dhe zgjidhjen e problemeve me te mprehta te saj ne lidhje me qeverisjen dhe

institucionet e dobeta si dhe shtetin ligjor; krimin e organizuar dhe trafiqet; nje mjedis te pafavorshem per investime; si dhe mangesite e medha te infrastruktures, sidomos ne sektorinenergjetik (shih Kutine 1)

Kutia 1

Nderprerjet e energjise elektrike: Nje tregues i sfidave per zhvillimin e Shqiperise

Qe nga gjysma e dyte e vitit 2000, Shqiperia, qe dikur ka qene eksportuese e energjise elektrike, eshte perballur me nderprerje tegjata dhe te perseritura te energjise elektrike. Dimrin e kaluar nderprerjet arriten deri ne 7 ore ne dite ne Tirane, 9 ore ne qytetet e

tjera dhe 13 ore ne zonat rurale. Shkaku kryesor ka qene ndikimi i thatesires ne sistemin energjetik si dhe shperdorimet e medha nekete sektor per shkak te lidhjeve te paligjshme dhe mospagimit te faturave gjate dhjetevjecarit te fundit. KESH, kompaniaenergjetike e Shqiperise, ka importuar energji elektrike, por sasia e importuar eshte e kufizuar si pasoje e rrjetit te amortizuar teshperndarjes. E ndergjegjshme per krizen energjetike dhe pasojat e saj, qeveria tregoi per here te pare angazhimin e saj per tezgjidhur kete krize. Ne dhjetor 2000, qeveria miratoi nje Plan Veprimi dy-vjecar (i ripunuar ne janar 2000 per te mbuluar periudhen2002-2003) per te ndalur perkeqesimin e situates ne kete sektor. Deri tani qeveria ka tejkaluar te gjitha objektivat tremujore nelidhje me arketimet dhe ndalimin e shperdorimeve te energjise. Megjithate, situata e renduar energjetike mbetet rreziku kryesor perstabilitetin makroekonomik, rritjen e qendrueshme dhe lehtesimin e varferise. Nese kjo situate nuk permiresohet mund te coje nedestabilitet politik dhe social, pasi nderprerjet e energjise elektrike jane nje deshmi e perditshme e pamundesise se qeverise per tesiguruar sherbimet baze. Qeveria duhet te tregoje angazhim maksimal per nderprerjen e lidhjeve te paligjshme, pagimin e faturave

dhe eliminimin e korrupsionit ne KESH. Veshtiresite kryesore jane qeverisje dhe institucione te dobeta si dhe shtet i dobet ligjor – po ato veshtiresi me te cilat perballen sektoret e tjere. Kriza energjetike eshte pasoje e mungeses se perspektives ne te kaluaren dhezgjidhja e saj perben nje sfide per zhvillimin e vendit.

B. Situata ne rajon

5. Situata ne rajon paraqet shanse dhe rreziqe. Kriza e Kosoves e vitit 1999 nxiti nje perpjekje te koordinuar nderkombetare per te sjelle paqe, zhvillim dhe stabilitet ne Europen

Juglindore, gje qe coi ne krijimin e Paktit te Stabilitetit dhe, ajo qe eshte me e rendesishme, neforcimin e lidhjeve midis vendeve te Europes Juglindore dhe strukturave europiane nepermjetMarreveshjes se Asociim/Stabilizimit (SAAs) midis Bashkimit Europian (BE) dhe vendeve terajonit. Procesi i Asociim/Stabilizimit (SAP) eshte nje nxitje e rendesishme per konsolidimin politik dhe reformat ne Shqiperi dhe vendet e tjera te Europes Juglindore. Megjithate, shperthimi ikonfliktit etnik ne ish Republiken Jugosllave te Maqedonise ne vitin 2001 – vendi i pare ne


10/115

Shqiperine me perspektiven afatgjate te pranimit ne Bashkimin Europian. Megjithate, Shqiperiambetet e brishte ndaj krizave te brendshme dhe te jashtme. Ne qofte se Shqiperia do te kete

stabilitet dhe do te zgjidhe me sukses problemet me te mprehta te saj, sidomos ne sektorinenergjetik, tre vitet e ardhshme (qe perkojne me periudhen qe mbulohet nga CAS-i aktual) do te jene nje rast i mire per zbatimin e reformave te thella strukturore dhe per rritjen ekonomike nga ecila do te perfitoje e gjithe popullsia.

C. Aktiviteti makroekonomik, shanset dhe rreziqet

7 Qe nga kriza e vitit 1997, Shqiperia ka shenuar nje rritje te larte eknomike, duke e

mbajtur inflacionin ne shifra te uleta. Ndonese u nis nga nje nivel i ulet, GDP u rrit mbi 7 perqind ne vit ne periudhen 1998-2000; inflacioni u mbajt ne nivelin 2-4 perqind dhe rezervat e jashtme ishin ne nivelin e kenaqshem te 4-5 muajve importe. Financimet, ne pergjithesi, u siguruannepermjet ndihmave te medha nga jashte, parave te refugjateve (qe perbejne 10-12 perqind teGDP), dhe aktivitetit te fuqishem te sektorit privat i nxitur nga fillimi i reformave strukturore neShqiperi. Bujqesia, e nxitur nga privatizimi i shpejte i tokes dhe liberalizimi i plote i cmimeve dhe

tregtise, zinte rrreth gjysmen e GDP. Ndertimet dhe sherbimet gjithashtu kane ndikuar ne rritjen endjeshme te GDP. Rritja e GDP ne vitin 2001 ra ne rreth 6.5 perqind si rezultat i perkeqesimit tesituates energjetike dhe rritjes se ngadalte te prodhimit bujqesor, per shkak te kushteve te pafavorshme te motit, ndonese niveli i ndertimeve dhe i prodhimit ne sektorin privat mbeti iqendrueshem. Megjithe mungesat e vazhdueshme te energjise elektrike, ecuria ekonomike gjatetremujorit te pare te vitit 2002 ka qene shume e favorshme, ndonese inflacioni pesoi nje rritje telehte.

8 Por eshte e domosdoshme nevoja per te permiresuar treguesit makroekonomike dhe per te zgjidhur problemet strukturore. Shqiperia ka deficite te medha fiskale dhe te jashtme, tecilat duhet te zbuten per te patur nje rritje te qendrueshme, pasi financimet koncesionale dhefinancimet qe nuk krijojne borxhe do te pakesohen ne periudhen afatmesme. Kjo do te kerkojemasa te forta per te zgjidhur problemet strukturore. Duhet permiresuar puna per punesimin e punonjesve te kualifikuar nepermjet rritjes se pagave, ne menyre qe te frenohet largimi i tyre jashtevendit. Megjithe progresin e arritur ne reformen e sektorit financiar, ne privatizimin e

ndermarrjeve dhe ne administraten publike, ndermjetesimi financiar eshte i kufizuar, eksportet janene nivel te ulet, ka nje klime te pafavorshme per investime dhe kapacitete te dobeta qeverisese dheadministrative. Ne vitet 1992-1999, investimet e huaja direkte per Shqiperine ishin me te uletat nerajon, vetem 51 milion USD ne 1999. Ne vitet 2000 dhe 2001, privatizimet ne shkalle te gjere erriten nivelin e investimeve te huaja direkte ne 143 milion USD dhe 204 milion USD respektivisht.Investimet e huaja direkte varen nga vazhdimi i procesit te privatizimit ne periudhen afatshkurter


11/115

fianciar, i cili mund te thellohet ne vitin 2002 per shkak te rritjes se sasise se energjise elektrike teimportuar, pritet te arrije ne rreth 5.4 % te GDP deri ne vitin 2005. Per te mbeshtetur kuadrin

afatmesem, qeveria ka rene dakort me FMN per nje marreveshje trevjecare per Rritjen ekonomikedhe Reduktimin e Varferise (PRGF).

10. Rritja ekonomike varet nga rritja e eksporteve dhe e aktivitetit ne sektorin privat.Eksportet pritet te rriten pas privatizimit te ndermarrjeve kryesore nga investitore strategjike tehuaj. Prodhimi industrial pritet gjithashtu te rritet ashtu sic pritet te rriten ndertimet, sherbimet dhetransporti. Prodhimi bujqesor do te vazhdoje te rritet, por do te duhen perpjekje te perbashketa perte perfunduar regjistrimi i tokave ne menyre qe te krijohet nje treg funksional tokash. Reformat ne

sektorin e energjetikes jane gjithashtu jetike per rritjen ekonomike.

11. Konsolidimi i metejshem fiskal do te ruaje nje nivel konstant te borxheve dhe do tesiguroje burime te mjaftueshme buxhetore per fushat prioritare. Ruajtja e stabilitetit fiskaldhe ulja e varferise kerkojne stabilitet fiskal per uljen e borxhit te brendshem dhe perristrukturimin e shpenzimeve ne menyre qe ato te perdoren ne menyre me efikase per shtresat evarfera. Te ardhurat nga buxheti – te cilat jane shume poshte nivelit te kerkuar – pritet te rriten me3.5 % te GDP si rezultat i perpjekjeve te vazhdueshme per permiresimin e administrates se

tatimeve dhe doganave. Gjithashtu bizneset informale duhet te integrohen gradualisht neekonomine formale per te zgjeruar bazen e taksave. Shpenzimet me interesa te uleta do te sigurojnerritje te burimeve financiare per fushat prioritare pa rritur shpenzimet e pergjithshme. Si perfundim, deficiti fiskal pritet te zvogelohet nga 8.5 % ne vitin 2001 ne 6 % ne vitin 2005 (shihAneksin B6). Kjo do te sjelle nje ulje te ndjeshme te mbeshtetjes ne huate e brendshme deri ne 2%te GDP, cka do te ule borxhin e brendshem nga 41.1% te GDP ne fund te 2001 ne 35% te GDP nefund te 2005. Megjithate, borxhi i jashtem pritet te jete konstant, rreth 23.5% e GDP per tre vitet eardhshme. Huate e jashtme (kryesisht me kushte lehtesuese) pritet te mbeten burimi kryesor perfinancimin e investimeve publike me shlyerje te shpejte.

12. Megjithe perspektiven e favorshme ekonomike, perspektiva afatmesme dhe besimiper investime ne te ardhmen mbeten te brishta per shkak te faktoreve te jashtem dhe do te

varen nga reformat e metejshme. Megjithese te ardhurat e Shqiperise per fryme e kane kaluar pragun e IDA-s kohet e fundit, Shqiperia vazhdon te mbeshtetet ne nje mase te konsiderueshme nehuate koncesionare per shkak te brishtesise strukturore. Pritet qe Shqiperia te mund te behet e

besueshme per investime nga mesi i ketij dhjetevjecari, duke bere te mundur qe gradualisht temarre hua me kushte tregtare. Megjithate, per t’u bere e besueshme per investime, Shqiperia duhette zgjidhe zhbalancimet makroekonomike, te pershpejtoje reformat e parashikuara ne GPRS,sidomos per permiresimin e mjedisit te biznesit, si dhe te permiresoje menaxhimin e borxheve.Mosarrritja e objektivave ne keto fusha do te vononte hyrjen e Shqiperise ne tregjet nderkombetarete kapitaleve. Rritja ekonomike dhe stabiliteti mund te demtohen nga faktore te jashtem qe nuk


12/115

dhe afatgjata jokoncesionare (me kushte jolehtesuse). Ne rast te mungeses se krizave te jashtmedhe nese i zgjidh drejt shbalancimet makroekonomike, perfundon reformat strukturore dhe

permireson menaxhimin e borxhit, Shqiperia mund te filloje te marre hua nga Banka Nderkombetare per Rindertim dhe Zhvillim (IBRD) gjate vitit te fundit te CAS-it aktual (FY05), por me shume mundesi ka ne periudhen e CAS-it tjeter (IDA 14). Gjate periudhes se CAS-itaktual, Shqiperia do t’u nenshtrohet kushteve te IDA-s (20 vjet, jo 40 vjet maturim), sepse GDP per fryme e Shqiperise e kalon pragun e caktuar nga IDA. Gjate pergatitjes te CAS-it tjeter, Bankado te rivleresoje kredibilitetin e Shqiperise per investime, do te percaktoje rrugen e pershtatshme per t’u kualifikuar per asistence nga IDA dhe do te sugjeroje kohen per kombinimin e fondeve teIDA-s dhe IBRD-se.

D. Programi i zhvillimit per Shqiperine: Strategjia e rritjes ekonomike dhe e reduktimit te

varferise

14. GPRS mbeshtetet ne dy shtylla – permiresimin e qeverisjes dhe vazhdimin e rritjes selarte ekonomike – dhe percakton sektorin e arsimit, te shendetesise dhe infrastrukturen si

fusha prioritare per nderhyrje. GPRS percakton sfidat kryesore te zhvillimit te Shqiperise:

zbatimi i dobet i ligjit, klima e pafavorshme per investime, cilesi e dobet dhe pamundesi e perdorimit te sherbimeve sociale, sidomos ne fushen e arsimit dhe shendetesise; infrastruktura edobet dhe mosplotesimi i nevojave baze si furnizimi me energji elektrike, uje, kanalizime dhengrohje. GPRS konfirmon se qeverisja dhe institucionet e dobeta jane shkaku kryesor i problemevete zhvillimit ne Shqiperi dhe se rritja ekonomike do te jete faktori kryesor per reduktimin evarferise ne Shqiperi. Ruajtja e stabilitetit makroekonomik dhe perkrahja sociale jane kushte tedomosdoshme per zbatimin e strategjise. GPRS mbeshtetet ne programin aktual te reformavestrukturore te qeverise duke theksuar permiresimin e sherbimeve sociale dhe infrastruktures per te

ulur varferine dhe per te siguruar rritjen ekonomike. GPRS gjithashtu thekson nevojen e rritjes se pergjegjesise publike dhe te pjesemarrjes se publikut ne vendim-marrje, cka do te rriste rolin eshtresave te varfera.

15. GPRS ka pese synime kryesore per periudhen tre vjecare: (i) rritjen e GDP ne 18-21%gjate periudhes tre-vjecare; (ii) pakesimin e numrit te te varferve (njerez me te ardhura me pak se2$ ne dite) me 19% (nga 47% ne 1998 ne 38%); (iii) permiresime te dukshme ne infrastrukture dhesherbimet respektive, si p.sh. furnizimi me energji elektrike dhe me uje te pijshem, kanalizimet,

afrimin e ketyre sherbimeve te shtresat e varfera; (iv) uljen e vdekshmerise foshnjore dhe tenenave respektivisht me 15% dhe 25% si dhe shkallen e perhapjes se semundjeve ngjitese dhe (v)rritjen e numrit te nxenesve te regjistruar ne arsimin tetevjecar me 4% dhe ne arsimin e mesem me25% si dhe rritjen e periudhes mesatare te shkollimit me 5%. (Treguesit dhe objektivat endermjetme dhe perfundimtare te GPRS-se jepen ne Aneksin B9).


13/115

dhe permbledhur me poshte (par.18), GPRS perfaqeson perpjekjen e pare te suksesshme performulimin e nje strategjie te plote te zhvillimit kombetar.

17 GPRS eshte mbeshtetur ne nje diagnostikim te varferise, i cili nxjerr ne pah natyrenshumedimensionale te varferise (shih Kutine 2). Per studimin e nivelit te varferise u shfrytezuananketimet e fundit per gjendjen ekonomike dhe sociale te familjes shqiptare. Varferia monetareeshte me e perhapur ne zonat rurale, prek me teper familjet me tre ose me shume femije dhe lidhetme nivelin e ulet arsimor. Dergesat e refugjateve luajne nje rol te rendesishem ne lehtesimin evarferise, vecanerisht per familjet ku kryefamiljare eshte gruaja. GPRS ve ne dukje gjithashtuelementet e varferise qe nuk lidhen me te ardhurat: shume familjeve u mungojne sherbimet baze si

furnizimi me uje te pijshem, kanalizimet, arsimi, sherbimi shendetesor dhe energjia elektrikendersa mungesat ne infrastrukture kufizojne mundesite e popullsise se varfer per nje jete me temire. Ne zonat rurale, sidomos ne zonat malore si p.sh. ne Shqiperine verilindore, ndjehet njefryme izolimi dhe braktisjeje. Treguesit flasin per nje rritje te pabarazise ne te ardhura, cka mundte dobesonte me tej kohezionin social ne Shqiperi. Ne kushtet kur mungon nje sondazh i rregullt nenivel kombetar per gjendjen social-ekonomike te familjes, te dhenat sasiore kane kufizime seriozedhe tendencat e varferise nuk mund te percaktohen. Per kete arsye, qeveria ka hartuar nje plan te pergjithshem per forcimin e monitorimit dhe vleresimit te politikave, duke perfshire perfundimin e

regjistrimit te popullsise ne vitin 2001, i cili pergatit terrenin qe te behen sondazhe te rregullta mefamiljet shqiptare, duke filluar me Sondazhin per Matjen e Nivelit te Jeteses (LSMS) ne vitin 2002.


14/115

Kutia 2

Varferia ne Shqiperi

Analiza e nivelit te varferise e GPRS eshte bazuar ne nje numer te madh te dhenash sasiore dhe cilesore, te cilat , ndonese jo te plota, japin nje pamje shumedimensionale te varferise*. Ne dhjetevjecarin e fundit, Shqiperia ka kaluar nje tranzicion te veshtire politik dhe ekonomik, i karakterizuar nga kriza periodike lokale dhe rajonale dhe i shoqeruar nga nje emigracion i larte sezonal dhei perhershem brenda dhe jashte vendit. Banoret e zonave rurale, familjet me shume anetare, te paarsimuarit dhe shtresat e

pambrojtura e kane patur me te veshtire per ta perballuar situaten e veshtire. Sherbime te rendesishme baze u mungojne dhe shume prej njerezve me te ardhura mesatare.

• Varferia monetare ne Shqiperi eshte e larte ne shtrirje dhe ne thellesi. Afersis

• ht nje ne tre shqiptare eshte i varfer, mbi 500.000 shqiptare jetojne ne varferi te thelle (me me pak se 1$ ne dite).

• Kater ne pese te varfer banojne ne zonat rurale dhe niveli i te ardhurave ndryshon sipas rretheve.

• Pabarazia ne te ardhura eshte shume e theksuar (0.43 Gini) nga njeri rreth ne tjetrin.

• Varferia monetare eshte me e larte ne ato familje ku kryefamiljari ka nje nivel te ulet arsimor – eshte pergjysmuar numri ifamiljeve te varfera me kryefamiljar me arsim te mesem dhe vetem 5% e familjeve me kryefamiljar me arsim te larte

jane te varfera.

• Varferia ka nje ndikim jo-proporcional te femijet – rreth 40% e familjeve me tre ose me shume femije jane te varferakrahasuar me 25% te numrit te pergjithshem te familjeve.

•

Dergesat e emigranteve perbejne nje sistem te rendesishem informal sigurie, nga te cilat perfitojne nje ne pese familje(nje ne tre familje ne zonat rurale) dhe jane jetike sidomos per familjet me kryefamiljare grua.

• Ne pergjithesi, niveli i varferise nuk duket se varet nga fakti nese kryefamiljari eshte mashkull apo femer (ndoshta pershkak se familjet me kryefamiljare grua perfitojne te ardhura nga burrat e tyre qe punojne jashte vendit). Megjithate,varferia eshte me e madhe ne familjet me kryefamiljare grua – vejushet me femije apo gra qe jetojne vetem dhe niveli i

papunesise eshte me i larte te grate. (Shih Shtojcen 2.)

• Varferia monetare behet me e theksuar si rezultat i nje infrastrukture dhe sherbimeve te dobeta apo i mungeses se tyre nete gjithe vendin. 40% e familjeve nuk sigurojne dy apo me shume sherbime baze si arsimin tete-vjecar, furnizimin me ujedhe ngrohjen.

• Sherbimet shendetesore kane nivel te ulet, te varferit kane akses te kufizur ne keto sherbime per shkak te tarifave te lartazyrtare apo jozyrtare. Gjendja shendetsore e femijeve eshte ne vecanti shqetesuese: 31.7% e femijeve nen moshen 5 vjec

jane te pazhvilluar fizikisht si pasoje e kequshqyerjes kronike (11.1% e femijeve nen 5 vjec jane relativisht te konsumuarfizikisht si pasoje e kequshqyerjes). Vdekshmeria foshnjore eshte 28 ne nje mije kurse nen 5 vjec eshte 33 ne nje mije.

Si rrjedhim, strategjia e vendit do te perqendrohet ne masat per rritjen ekonomike dhe forcimin e sektorit publik per te hartuar,monitoruar dhe vleresuar nje program reformash prioritare ne sektoret sociale.

* Analiza e GPRS per varferine mbeshtetet ne: Sondazh per Kushtet e Jeteses (1998) ; Sondazh per Treguesit eShumefishte (2000) ; Vleresimi Cilesor i Varferise (2001) ; Regjistrimi i te dhenave administrative pilot (2001) dhe nje numer

studimesh te vecanta. Te dhenat sasiore nuk jane plotesisht perfaqesuese. Megjithate, Sondazhi per Kushtet e Jeteses i vitit1998, konfirmon rezultate te ngjashme te nivelit te varferise me ato te Sondazhit per te Ardhurat e Familjeve te vitit 1996.

18 Megjithese GPRS perben nje perpjekje te lavderueshme, disa elemente kane nevoje pert’u permiresuar. Sic u tha me siper, qeveria duhet te permiresoje nivelin e ulet te te dhenave nepermjet


15/115

duhet te thellohet dhe institucionalizohet per te vazhduar punen e nisur per perfshirjen e shoqerisecivile ne hartimin e GPRS.

II. STRATEGJIA E ASISTENCES SE GRUPIT TE BANKES PER VENDIN

A. Progresi i arritur sipas CAS-it te fundit dhe mesimet e nxjerra

19. Strategjia e asistences se Bankes eshte mbeshtetur ne pervojen e deritanishme,vecanerisht ne mesimet e nxjerra nga trazirat e vitit 1997. CAS-i i vitit 1993 iu pergjigj situatesshume te veshtire te viteve te para te tranzicionit ne Shqiperi, duke mbeshtetur ndihmat emergjentedhe rehabilitimin fizik te infrastruktures. Gjate viteve 1993-1996, Shqiperia arriti stabilitetmakroekonomik dhe rritje te larte ekonomike, si dhe ndermori reforma te rendesishme, duke ucilesuar si “nje histori e suksesshme” ne Europen Qendrore dhe Lindore. Megjithate, shperthimi ianarkise ne vitin 1997, si pasoje e shembjes se skemave mashtruese piramidale, nxori ne pah brishtesine e institucioneve shqiptare dhe deshtimin e shume reformave. Kriza e ndihmoi Bankente nxirrte disa mesime te rendesishme per strategjine e asistences se saj te ardhshme: (i) rendesine primare qe kane qeverisja dhe ndertimi i institucioneve (ii) nevojen per t’u perqendruar me teper

ne zbatimin sesa ne aprovimin e ligjeve dhe rregulloreve dhe (iii) efektivitetin e zbatimit tereformave me pjesemarrjen e komunitetit, qe funksionoi mire edhe gjate krizes se vitit 1997.

20. CAS-i i vitit 1998 perfshinte rekomandimet e Analizes per Asistencen e Vendit (CAE)te bera nga Departamenti i Vleresimit te Operacioneve (OED) (shiko Kutine 3). CAS-i i vitit1998, i hartuar pas trazirave te vitit 1997, theksoi nevojen per nje shtet te forte, institucione efikase publike dhe reformat e politikave. Ai permbante nje program ndihmash, i cili theksonte tre prioritete strategjike: (i) qeverisjen dhe ndertimin e institucioneve, (ii) nxitjen e rritjes se

qendrueshme te sektorit privat dhe (iii) nxitjen e zhvillimit njerezor. Fluksi i refugjateve kosovarene vitin 1999 e sforcoi kapacitetin administrues te Shqiperise, por nuk i nderpreu reformat.Stabiliteti i brendshem dhe rajonal u permiresua ne vitin 2000, kur qeveria hartoi nje PRSP te perkohshme dhe u angazhua per pergatitjen e nje PRSP-je te plote. Si rezultat i nje klime me tefavorshme per reduktimin e varferise, Raporti mbi Ecurine e CAS-it ne vitin 2000 theksoi rolin eBankes per lehtesimin e varferise, duke i kushtuar vemendje te vecante forcimit te kohezionitsocial dhe ndertimit te institucioneve gjitheperfshirese.

Kutia 3Vleresim i asistences per vendin i kryer nga OED

Rezultatet. Analiza e Asistences per Vendin e vitit 1998 (CAE) e kryer nga OED shqyrtoi asistencen e IDA-s per Shqiperine gjateviteve 1992-1997. CAE arriti ne perfundimin qe asistenca e IDA-s ishte shume efikase, vecanerisht ne mbeshtetje te prodhimit

bujqesor, te privatizimit te ndermarrjeve te vogla dhe te mesme, te reformes tatimore dhe liberalizimit te cmimeve dhe tregtise.Megjithate, CAE konstatoi mangesi ne caktimin e prioriteteve te asistences nga IDA dhe ne shtrirjen e saj ne disa sektore,


16/115

realizuar te gjithe treguesit e huadhenies optimale (high-case) te Raportit per Ecurine e CAS-it tevitit 1998 dhe 2000. U shenuan arritje te dukshme ne realizimin e te tre objektivave te CAS-it. Ne

kuadrin e CAS-it te meparshem, Banka mbeshteti perpjekjet e Shqiperise per permiresimin emenaxhimit te shpenzimeve publike - duke prezantuar nje kuader shpenzimesh afatmesme (MTEF) – duke hedhur bazat per reformimin e gjyqesorit dhe te administrates publike, duke perfshirefillimin e reformes ne administraten publike (Shih Kutine 5 per mesimet e nxjerra nga reformainstitucionale dhe qeverisese). Mbeshtetja nga IDA dhe Korporata Financiare Nderkombetare(IFC) per reformen ne sektorin e financave – nje fushe e kritikuar nga CAE (shih Kutine 3) - ishtevecanerisht e suksesshme, gje qe rezultoi ne privatizimin e Bankes Kombetare Tregtare dhe ne pergatitjen per privatizim te Bankes se Kursimeve. Persa i perket fushes se zhvillimit njerezor,

Banka ndihmoi ne hartimin e kuadrit te politikave dhe ne perdorimin e mekanizmave tekomunitetit per afrimin e sherbimeve sociale tek shtresat e pambrojtura te popullsise.

. 22. Cfare funksionoi mire:

• Zhvillimi i nxitur nga komuniteti. Projektet qe nxisin pjesemarrjen per forcimin e pergjegjshmerise kane patur sukses ne Shqiperi, sic u tregua qarte ne vitin 1997 kurorganizatat me baze komuniteti vazhdonin te punonin mire, megjithe kushtet e veshtira.

Banka u mbeshtet ne arritjet e meparshme te saj per zhvillimin me baze komuniteti(CDD) duke zgjeruar projektet e suksesshme pilot; duke aplikuar kete metode (CDD)ne sektore te rinj, si p.sh. ne zbatimin e sherbimeve sociale dhe duke marre masa persigurimin e qendrueshmerise, si psh. duke i shnderruar fondet e kredise per fshatin neshoqata te qendrueshme kursim/krediti.

• Operacionet e asistences teknike ne sektorin financiar. Projekti i Asistences Teknike per Programin e Rritjes (qe perfundon ne fund te FY02) dhe Projekti aktual i Asistences

Teknike per Ndertimin e Institucioneve ne Sektorin e Financave ishin ne kohen e duhurdhe trajtonin ceshtjet me te rendesishme te reformes ne sektorin financiar. Ato ishinshume te efektshme per realizimin e arritjeve ne kete fushe.

• Plotesimi i mangesive te njohurive nepermjet sherbimeve johuadhenese. CAS-i imeparshem e vinte theksin ne sherbimet analizuese dhe keshilluese (AAA) per tembeshtetur huadhenien dhe per t’i bere qeverise rekomandime per politikat kryesore.Megjithese ka vend per permiresim ne kete drejtim, keto sherbime kane ndihmuar per te

kuptuar me mire ceshtjet sektoriale, kane permiresuar procesin e projektimit dhe kanezgjeruar programin e reformave. Kohet e fundit AAA-te kane mbeshtetur hartimin eGPRS-se.

• Fleksibiliteti ne zbatimin e CAS-it. Banka iu pergjigj shpejt nevojave te qeverise gjatekrizes kosovare ne vitin 1999, kur ajo perpunoi dhe disbursoi brenda 30 ditesh njeK di t Ndih Sh i t P blik dh h t i j j kt h


17/115

Kutia 4

Sondazh mbi mendimet e klienteve

Ne pranvere te vitit 2001, nje sondazh me klientet —i pari i ketij lloji ne Shqiperi—iu dergua individeve qe ishin njohur me programet e Bankes: zyrtareve te qeverisjes qendrore dha lokale, OJQ-ve, perfaqesuesve te sektorit privat dhe donatoreve. Moren pjese 168 veta, nje e treta e te cileve punojne ne administraten shteterore. Sondazhi u kerkoi te intervistuarve te vleresonin – neshkallen 1 me 5 – fushat e aktivitetit (psh. zhvillimin e sektorit privat) ne lidhje me rendesine dhe efektivitetin e Bankes. Vleresimetishin te larta (mbi mesataren) per te gjitha ceshtjet. Pyetja qe mori me shume pike per efektivitet ishte “Bashkepunimi me zyrtaret eBankes Boterore,” cka reflektoi marredhenie te mira profesionale midis punonjesve te Bankes dhe kolegeve te tyre analoge.Ceshtjet e konsideruara me pak te rendesishme se ceshtje te tjera nga pikepamja e efeketivitetit te Bankes, ishin: “Dhenia e

prioritetit te duhur problemit te lehtesimit te varferise”, “Pergjigje e shpejte ndaj kerkesave ne fazen e zbatimit te projektit”,“Perfshirja e njohurive dhe ekspertizes lokale ne studimet e Bankes”, “Ndihma per rritjen ekonomike” dhe “perfshirja e

rekomandimeve praktike ne Studimet e Bankes”. (Megjithate, kjo renditje ishte mbi mesateren). Sondazhi i klienteve tregonnevojen (i) per te bashkepunuar me ngushte me palet e interesuara, sidomos ne pergatitjen e studimeve; dhe (ii) per te percaktuardhe publikuar objektiva te ndermjetem dhe perfundimtare per te matur ne menyre objektive realizimin e synimeve per zhvillim.

23. Cfare nuk funksionoi mire:

• Treguesit ne fushen e arsimit dhe shendetesise jane akoma te ulet megjithe vemendjenqe ka treguar CAS per politikat ne sektorin social. Studimi per sektorin e arsimitmbeshteti Projektin aktual te Reformes ne Arsim por reforma nuk ka patur efektivitetine duhur, pjeserisht per shkak te levizjeve te shumta te personelit drejtues ne ministrite endryshme. Ne sektorin shendetesor, Banka ka bere nje pune te pamjaftueshme permbeshtetjen e reformave ne kuadrin e Projektit aktual te Permiresimit te Shendetesise, por ajo po u kushton vemendje me te madhe ketyre ceshtjeve si pjese e dialogut te saj

per programet e GPRS, MTEF dhe Kredine per Mbeshtetjen e Reduktimit te Varferise,ndersa qeveria ka marre disa masa kohet e fundit, cka flet per rritjen e angazhimit perreformat ne arsim dhe shendetesi.

• Koordinimi i donatoreve ka nevoje per permiresim. Takimet e donatoreve - instrumentikryesor per koordinim ne nivel teknik—u nderprene gjate krizes kosovare. U bene disa perpjekje per rifillimin e ketyre takimeve ne Maj 2000 por, numri i tyre nuk u realizuasipas programit. Banka do te punoje per nje koordinim me te mire te donatoreve gjate

periudhes se CAS-it aktual (shih par. 74 dhe 75 mbi koordinimin e donatoreve).

• Zgjidhja e ceshtjeve te besueshmerise kerkon nje pune sistematike. CAS-i i meparshemu perqendrua ne kontrollet e besueshmerise te projekteve konkrete. Megjithese ketokontrolle mund te jene efektive per minimizimin e abuzimeve te besueshmerise ne projektet e financuara nga Banka, ato nuk i zgjidhin problemet e shumta te


18/115

tregues monitorimi. Megjithate, ka akoma shume vend per permiresim. Qeveria duhet tevendose tregues dhe objektiva, te cilat do te vleresojne ne menyre objektive progresin e

deritanishem per arritjen e synimeve te zhvillimit (shih gjithashtu “Cfare nuk kafunksionuar mire” ne Kutine 5). Banka duhet te kombinoje me mire monitorimin e projekteve me rezultatet e zhvillimit dhe te vleresoje sistematikisht kontributin e saj nearritjen e synimeve te zhvillimit per Shqiperine (shih gjithashtu Kutine 4, Sondazh perMendimet e Klienteve). Ne CAS-in aktual, Banka thekson mbeshtetjen per Shqiperinene procesin e monitorimit dhe vleresimit (shih par. 35 dhe 36) si dhe permiresimin e punes per monitorimin e efektivitetit te programit te Bankes (shih par. 79).

Kutia 5

Mesimet e nxjerra nga programi i reformave institucionale dhe qeverisese

Pas trazirave te vitit 1997 ne Shqiperi, Banka Boterore dhe donatore te tjere e ndihmuan qeverine te hartonte dhe zbatonte nje program te gjere reformash institucionale dhe qeverisese. Gjate pese viteve te fundit qeveria ka patur arritje ne disa sektore terendesishem.

• Korrupsioni. Qeveria aprovoi dhe perpunoi nje Plan te Pergjithshem kunder Korrupsionit (ACP), ngarkoi nje Minister

Shteti te ndiqte zbatimin e ACP dhe ngriti nje njesi nderministeriale per te monitoruar luften kunder korrupsionit.Organizatat e shoqerise civile ne Shqiperi, media dhe sektori privat formuan Koalicionin kunder Korrupsionit ne Shqiperine fillim te vitit 2001 per te ndergjegjesuar publikun per luften kunder korrupsionit. Kohet e fundit problemi ikorrupsionit ka nxitur si asnjehere aktivitetin nderpartiak per te pergatitur nje Ligj per Deklarimin dhe Kontrollin ePasurive dhe detyrimeve Financiare te Zyrtareve te Zgjedhur.

• Administrata Publike. Departamenti i Administrates Publike perfundoi kuadrin ligjor per nje administrate publike(sherbim civil) te qendrueshme dhe profesionale dhe filloi zbatimin e ligjit. Cdo ministri ka nje Sekretar te Pergjithshem.Qeveria ngriti Institutin e Administrates Publike dhe Komisionin e Sherbimit Civil, i cili eshte nje organ i pavarur,ndonese nuk po funksionon sic duhet aktualisht. Ne fillim te vitit 2002, qeveria aprovoi nje strukture te re pagash per

punonjesit e administrates, duke i dyfishuar ato. Qeveria aprovoi nje buxhet afatmesem te shpenzimeve.

• Tatimet dhe Doganat . Qeveria po perdor aktualisht nje sistem vleresimi ne baze te punes per punonjesit e doganave.Regjistrimi i taksapaguesve po permiresohet dhe arketimet e TVSH-se po informatizohen ne gjashte zyra. Nje ligj i ri per

procedurat fiskale e ka thjeshtuar procesin e apelit.

• Sistemi Ligjor dhe Gjyqesor. Kushtetuta e nentorit 1998 dhe ligjet organike te saj per te gjitha institucionet kryesoreligjore perbejne nje baze te shendoshe per nje system gjyqesor te pavarur dhe me profesional. Shkolla e Magjistratures engritur ne vitin 1998 po funksionon mire. Qendra e Publikimeve Zyrtare boton rregullisht Fletoren Zyrtare, e cila boton tegjitha ligjet dhe vendimet kryesore ligjore.

Shqiperia ka hedhur bazen per nje qeverisje me te mire, ndonese niveli mbetet i ulet. Analiza e aktivitetit te Bankes gjate peseviteve te fundit ve ne dukje disa perfundime.

Cfare funksionoi mire


19/115

Programi i Bankes FY03-05 vazhdon te theksoje rregullimet perforcuese reciproke (PRSC) dhe aktivitetet investuese.

Cfare nuk funksionoi mire

• Evidentimi i rezultateve konkrete. Megjithe arritjet ne programin e reformave institucionale dhe qeverisese, permiresimi iqeverisjes eshte nje process i gjate dhe i nderlikuar dhe shqiptaret vazhdojne ta cilesojne korrupsionin si problemin me terendesishem ne vend. Reformat duhet te klasifikohen me kujdes sipas prioriteteve dhe duhet te percaktohen tregues tendermjetem per evidentimin e progresit te arritur. Banka e ka ndihmuar Shqiperine te percaktoje tregues te hollesishem

per monitorimin e rezultateve te Projektit per Reformen ne Administraten Publike. Procesi i GPRS nxiti procesinmonitorues te qeverise. Gjate FY03-05, Banka do t’i kushtoje me shume vemendje monitorimit dhe publikimit tetreguesve per matjen e progresit ne reformen e qeverisjes.

• Kombinimi i reformave te ndermarra nga qeveria me ndertimin e kapaciteteve ne ministrite e linjes dhe ne qeverisjen

vendore. Per te patur rezultate, reformat ne administraten publike duhet te shoqerohen me ndertimin e kapaciteteve.

Qeveria ka bere perpjekje ne kete drejtim ne ministrite e linjes, sidomos ne Ministrine e Arsimit dhe Shkences, por pashume sukses deri tani. Gjate FY03-05, Banka do te integroje me mire reformat institucionale dhe ndertimin ekapaciteteve ne projektet investuese sipas sektoreve.

B. Programi i asistences per vendin per vitet fiskale (FY) 2003-2005

24. CAS-i aktual synon te mbeshtese Shqiperine per zbatimin e GPRS-se. GPRS pasqyron rendesine e objektivave te Raportit mbi Ecurine e CAS 1998 dhe CAS 2000.Prandaj objektivat e CAS FY03-05 jane pergjithesisht te njejta me ato te CAS-it temeparshem. Ato do te ndihmojne qeverine per:

(a) Permiresimin e qeverisjes dhe forcimin e institucioneve: ndertimi i institucioneve publike efikase dhe gjitheperfshirese; rritja e transparences dhe pergjegjshmerise ne tegjitha nivelet; forcimi i monitorimit dhe vleresimit dhe puna me komunitetin perndertimin e institucioneve nga poshte lart;

(b) Zhvillimin e qendrueshem te sektorit privat: ruajtja e stabilitetit makro-ekonomik; permiresimi i mjedisit per investime private; vazhdimi i reformes ne sektorin financiardhe perfundimi i privatizimit te ndemarrjeve; rritja e prodhimit bujqesor dhe zhvillimi igjithanshem i zonave rurale; permiresimi i infrastruktures dhe krijimi i nje mjedisiinstitucional qe do te ndihmonte zhvillimin e infrastruktures, sidomos me pjesemarrjene komunitetit dhe sektorit privat; si dhe nxitja e qendrueshmerise se mjedisit dhe e

shfrytezimit te qendrueshem te burimeve natyrore;

(c) Nxitjen e zhvillimit njerezor: permiresimi i sherbimit dhe cilesise ne sistemin arsimordhe shendetesor ne zonat urbane dhe rurale, nepermjet reformave sektoriale tekoordinuara me programin e reformave te decentalizimit dhe te sektorit publik; forcimii qendrueshmerise dhe barazise se sistemit te sigurimeve shoqerore; dhe permiresimi i


20/115

ndikimin e vet ne aktivitetin e Bankes dhe ne vleresimin prej saj te rezultateve. Projektet per investimedo te hartohen dhe zbatohen brenda nje kuadri me te gjere strategjik. Sherbimet analizuese dhekeshilluese (AAA) do te kryhen, brenda mundesive, nga qeveria dhe nga palet e interesuara, perfshiredhe donatore te tjere aktive ne kete sektor per te siguruar marrjen e pergjegjesive. Do t’i kushtohet njevemendje me e madhe bashkepunimit me jashte - duke perdorur GPRS si nje kuader te perbashket.Banka do t’i kushtoje me shume rendesi rezultateve, duke analizuar mbeshtetjen e saj nepermjettreguesve te ndermjetem dhe perfundimtare te percaktuara ne GPRS. Ajo qe ka me shume rendesi eshtefakti qe GPRS krijon nje mjedis me te mire per thellimin e reformave dhe uljen e nivelit te varferisenepermjet forcimit te rolit te vendit ne programin e reformave, perforcimit te nje vizioni afatgjate, perqendrimit ne rezultate dhe nxitjes se partneritetit.

26. Nje kombinim i huave rregulluese dhe investuese do te ishte mbeshtetja me e mire perGPRS. Tre Kredi per Mbeshtetjen e Reduktimit te Varferise (PRSC-te), prej te cilave e para do t’i paraqitet Bordit me CAS-in aktual, do te vazhdojne te mbeshtesin GPRS-se si dhe reformat e politikavendersektoriale qe jane te domosdoshme per zbatimin e GPRS-se nepermjet huave rregulluese te programuara. PRSC-te do te sigurojne nje mbeshtetje te forte per programin huadhenes te Bankes dhedo te plotesojne – por jo te zevendesojne – huate per investime, te cilat kane patur efektivitet nendertimin e kapaciteteve institucionale, hartimin e programeve te reja me baze komuniteti dhe permiresimin e infrastruktures se Shqiperise. Reformat e kujdesshme te politikave sektoriale do tembeshteten me aktivitete konkrete investimesh, te cilat do te plotesojne nevojat e sektoreve te vecante.PRSC-te e propozuara dhe aktivitetet investuese do te mbeshtesin reciprokisht njeri-tjetrin: PRSC-te dote mbeshtesin reformat kryesore per aktivitetet e linjes, ndersa keto te fundit do te ndihmojne nendertimin e kapaciteteve per zbatimin dhe vazhdimin e reformave. PRSC-te do te perbejne 15-20% te programit huadhenes.

27. Komponentet e PRSC-ve trajtojne kater ceshtje kryesore ndersektoriale te GPRS-se. Komponentet jane: (i) nxitja e rritjes se qendrueshme ekonomike dhe zhvillimi i sektorit privat (rritja e

investimeve dhe qendrueshmeria financiare e sistemit publik te pensioneve, permiresimi i mjedisit te biznesit dhe zhvillimit rural); (ii) forcimi i kapacitetit per monitorimin dhe vleresimin e programit te politikave (krijimi i sistemeve per vezhgime/sondazhe te rregullta sasiore dhe cilesore dhe forcimin eaftesive analizuese dhe institucionale per sigurimin e informacionit per vendimarrjen e politikave); (iii) permiresimi i sherbimeve dhe i efektivitetit te rrjetit te sigurimeve shoqerore (p.sh. trajtimin e problemitte fondeve te pamjaftueshme per arsimin dhe shendetesine, permiresimin e cilesise se shpenzimeve dhesigurimin e financimit te prioriteteve te GPRS-se si p.sh. programet e vaksinimit dhe (iv) permiresimi i funksioneve kryesore ne sektorin publik dhe i masave institucionale (permiresimi i formulimit te

politikave, forcimi i zhvillimit te burimeve njerezore, permiresimi i pergjegjshmerise se sektorit publiksi dhe permiresimi i marredhenieve fiskale nderqeveritare). PRSC e pare (FY02) thekson ngritjen esistemeve per monitorimin dhe vleresimin e politikave, masat per rritjen e transparences dhe pergjegjshmerise te sektorit publik si dhe reformat ne sistemin e pensioneve. PRSC-te e mevonshmedo t’i kushtojne me shume vemendje, ne perputhje me GPRS, permiresimit te mjedisit per aktivitetet esektorit privat zhvillimin e gjithanshem rural dhe decentralizimin fiskal Ne mesin e periudhes se CAS


21/115

programit te reformave dhe sepse shume aktivitete jane projekte ‘te perseritura’, qe mbeshteten neaktivitetin e meparshem te Bankes. CAS percakton nje perzgjedhje me te mire brenda sektoreve: Bankado te rrise financimet per infrastrukturen, e cila do te mbeshtetet me pak nga donatoret. CAS nuk parashikon fonde te tjera per administraten publike dhe gjyqesorin, sepse projektet aktuale te Bankesdo te vazhdojne te mbulojne periudhen e aktivitetit te CAS-it dhe sepse BE, ne kuadrin e Marreveshjesse Asociim/Stabilizimit, do te luaje nje rol me te madh ne keto fusha. Nuk parashikohen fonde te reja per sektorin financiar nga IDA, sepse Kredia e propozuar per Rregullimin e Sektorit Financiar (FY02)si dhe projekti aktual per asistence teknike e mbulojne periudhen e aktivitetit te CAS-it dhe sepsereformat me te rendesishme ne sektorin financiar jane pothuajse ne perfundim. Drejtimet kryesore te punes se qeverise, Bankes dhe donatoreve te tjere jane permbledhur ne Matricen e Partneritetit neShtojcen 3. Informacion me i hollesishem per aktivitetin e Bankes dhe donatoreve te tjere ne kuadrin eGPRS jepet ne Aneksin B9, Matrica e Strategjise se Partnereve te Vendit.

29. CAS nenvizon parimin e perzgjedhjes brenda sektoreve, duke plotesuar me kujdes punen ete tjereve. Persa i perket qeverisjes, Banka do te nderhyje ne menyre selektive – dhe sidomos ne bashkepunim te ngushte vecanerisht me BE – ne kuadrin e programit te gjere te qeverisjes se hartuardhe mbeshtetur nga Miqte e Shqiperise2. Korporata Nderkombetare e Financimit (IFC), BankaEuropiane per Rindertim dhe Zhvillim (BERZH) dhe nje numer donatoresh bilaterale luajne rol kryesorne zhvillimin e sektorit privat. (Aktivitetet e IFC-se jane parashikuar me hollesi ne par. 59). IDA do t’i plotesoje aktivitetet e tyre duke mbeshtetur, nepermjet PRSC-ve te propozuara, reformat kryesore per permiresimin e mjedisit per investime private. Ne sektorin financiar, IDA dhe IFC do te mbeshtesinreformat dhe privatizimin e bankes se vetme shteterore qe ka mbetur dhe kompanise shteterore tesigurimeve. Persa i perket infrastruktures, Banka do te perqendrohet ne reformat e politikave dheforcimin e institucioneve qe jane te nevojshme per infrastrukturen, duke perdorur metoda me bazekomuniteti dhe pjesemarrjen e sektorit privat kur te jete e nevojshme. Banka do te vazhdoje te luaje rolkryesor per te ndihmuar qeverine ne zgjidhjen e krizes energjetike, e cila, po nuk u zgjidh, rrezikonseriozisht rritjen ekonomike dhe stabilitetin. Persa i perket sektoreve sociale, Banka do te perqendrohetne forcimin e politikave dhe institucioneve. Koordinimi me i mire i donatoreve do te siguroje nje ndarjeme te mire te punes ne kuadrin e GPRS (shih par.74).

30. Aktivitetet huadhenese te Bankes jane perqendruar ne reduktimin e varferise, neforcimin e institucioneve dhe ne rritjen e transparences dhe pergjegjshmerise. Keto jane synimetkryesore te CAS-it. Studimi per Varferine (FY03) do te mbeshtetet ne LSMS 2002 dhe ne te dhena tetjera per hartimin e nje programi me te mire per varferine, per percaktimin e pengesave ndaj reduktimitte varferise dhe per te bere rekomandime per permiresimin e strategjise se qeverise per reduktimin e

varferise. Vleresimi i nivelit te varferise do te perfshije nje Analize te ceshtjeve Gjinore te Vendit pert’i kuptuar me mire keto ceshtje (shih Shtojcen 2). Studimi per nivelin e varferise do te jete njekontribut i rendesishem per perditesimin e GPRS-se dhe per aktivitetet e metejshme huadhenese teBankes. Nje studim per Romet, nje nga grupet me te varfera te popullsise shqiptare sipas GPRS-se, dote ndermerret ne FY04 per te percaktuar masat qe mund te mbeshteten nga donatore te tjere. Projektetinvestuese te planifikuara per arsimin (FY04) dhe shendetesine (FY05) te cilat mbeshteten ne


22/115

rolit te shoqerise civile ne hartimin e politikave dhe te buxhetit dhe ne perdorimin me efikasitet tefondeve publike per reduktimin e varferise. Persa i perket infrastruktures, Banka do te theksoje permiresimin e transparences dhe pergjegjshmerise ne perdorimin e fondeve publike, nepermjet berjes publike te investimeve per infrastrukturen dhe nepermjet aktiviteteteve pjesemarrese monitoruese. Nisur nga synimi i GPRS-se per vleresimin e nivelit te varferise ne zonat rurale, Banka do te rrise perpjekjet per te trajtuar zhvillimin e zonave rurale si nje problem qendror. Nje numer aktivitetesh te planifikuara do te ndikojne drejtperdrejt ne ekonomine e zonave rurale. Pervec kesaj, PRSC-te II dheIII do te mbeshtesin reformat kryesore per zhvillimin rural dhe aktivitetet ne sektorin social do tetregojne vemendje te vecante per zhvillimin e arsimit dhe shendetesise ne zonat rurale.

Permiresimi i qeverisjes dhe forcimi i institucioneve

31. Forcimi i qeverisjes dhe ndertimi i institucioneve gjitheperfshirese jane prioriteti kryesorper CAS FY03-05. Qe nga renia virtuale e shtetit ne vitin 1997, Banka, ne bashkepunim te ngushte medonatore te tjere, eshte angazhuar ne ndertimin e kapaciteteve kryesore qendrore, duke perfshireadministraten publike dhe sherbimin civil, menaxhimin e shpenzimeve publike dhe institucionet ligjoredhe gjyqesore. (Arritjet e Shqiperise ne reformen institucionale dhe qeverisese si dhe mesimet e nxjerranga kontributi i Bankes jane permbledhur ne Kutine 5). Megjithese jane hedhur bazat per reformat,

qeverisja dhe institucionet e dobeta si dhe mungesa e shtetit ligjor mbeten pengesat kryesore perzhvillim ekonomik te Shqiperise, sic percaktohet dhe ne GPRS. Ne kuadrin e CAS-it, Banka do t’ishtrije perpjekjet per ndertimin e institucioneve ne sektoret prioritare – arsim, shendetesi, energjetike,transport dhe furnizim me uje nepermjet aktiviteteve sektoriale, te cilat do te perqendrohen nendertimin e kapaciteteve per te plotesuar reformen ne administraten publike te drejtuar nga qendra (shih“Cfare nuk funksionoi mire, ne Kutine 5). Aktivitetet e Bankes do te kryhen me fleksibilitet per tembeshtetur procesin e decentralizimit ne Shqiperi dhe ndertimin e kapaciteteve ne nivel lokal. Sic u permend dhe me lart, ndertimi i institucioneve do te jete nje objektiv qendror i perfshire ne te gjitha

aktivitetet e FY03-05.32. Lufta kunder korrupsionit, i cili eshte tipar dhe shkaktar per institucione te dobeta -mbetet pjese perberese e strategjise se Bankes. Qe nga viti 1998, si pjese e programit antikorrupsionte hartuar dhe mbeshtetur nga Miqte e Shqiperise, Banka e ka ndihmuar qeverine per hartimin dhezbatimin e Planit Antikorrupsion (ACP), i cili perfshin 150 aktivitete konkrete per politikat ekonomike,shtetin ligjor, administraten publike, prokurimin, kontrollin shteteror dhe ndergjegjesimin e publikut.Qeveria po merr masa per permiresimin e metejshem te ACP e mbeshtetur dhe nga Iniciativa

Antikorrupsion e Paktit te Stabilitetit, e shpallur ne fillim te vitit 2000. Pas kater vjete zbatimi te ACP-se, rezultatet jane te ndryshme. Ka shenja te uljes se korrupsionit ne disa fusha - p.sh. te ardhurat urriten rreth 3% te GDP gjate viteve 1998-2001 – cka tregon qe qeveria mund te arrije rezultate kureshte e vendosur. Megjithate, ne pergjithesi korrupsioni mbetet nje fenomen thelbesor dhe kompleks qekerkon perpjekje afatgjata. Nje raport i prillit 2002 nen kujdesin e Iniciatives per Zhvillimin Ligjor tevendeve te Europes Juglindore tregon edhe nje here qe Shqiperia e konsideron luften kunder


23/115

33. Jane hedhur bazat per forcimin e institucioneve kryesore te shtetit – administratespublike dhe gjyqesorit – dhe Banka do te mbeshtetet ne keto arritje. Aktivitetet rregulluese - PRSCII dhe III – do te mbeshtesin reformen e politikave, ndihmuar dhe nga projektet aktuale per Reformenne Administraten Civile dhe reformen Ligjore dhe Gjyqesore, te cilet do te sigurojne masat enevojshme dhe asistencen teknike per zbatimin e reformave. Te dyja projektet e investimeve janekoordinuar me kujdes me donatore te tjere, sidomos me BE dhe Keshillin e Europes. Bazat jane hedhur per reformen ne administraten civile, sidomos per reformen e burimeve njerezore, pas aprovimit teLigjit per Sherbimin Civil ne nentor 1999. Banka mund te ndihmoje per kapercimin e veshtiresive nezbatimin e ligjit duke perdorur aktivitete rregulluese dhe investuese (shih “Cfare funksionoi mire” neKutine 5). Ne bashkepunim me Departamentin per Zhvillim Nderkombetar te Britanise se Madhe(DFID), Banka po mbeshtet nje menaxhim me te mire te shpenzimeve publike, i cili eshte idomosdoshem per reduktimin e varferise. Qeveria po permireson hartimin e buxhetit duke zbatuar njeKuader Afatmesem te Shpenzimeve (MTEF) – edicioni i trete i tij – i cili perqendrohet ne procesin ehartimit te buxhetit. Banka po mbeshtet gjithashtu permiresimin e zbatimit te buxhetit dhe pergjegjesisefinanciare duke forcuar kontrollin e thesarit, llogarive kontabel dhe kontrollin e brendshem si dhe duke bashkepunuar me Kontrollin e Larte te Shtetit dhe komisionet parlamentare, duke perfshirerekomandimet e Analizes Financiare dhe te Kontabilitetit te Vendit (FY02) ne PRSC dhe aktivitete tetjera dhe duke u koordinuar me donatore te tjere. PRSC-te dhe Projekti per Reformen ne AdministratenPublike do te forcojne kapacitetin prokurues ne perputhje me rekomandimet e Raportit te Vleresimit teProkurimeve te Vendit (FY01). (Shih par. 66 dhe Shtojcen 5).

34. Jane hedhur gjithashtu bazat per reformen ligjore dhe gjyqesore: Kushtetua e nentorit te vitit1998 parashikon pavaresine e gjyqesorit, e mbeshtetur nga Ligji i vitit 1998 mbi Organizatat Juridike, iamenduar ne vitin 1999. Megjithate, ka nevoje per forcim te institucioneve dhe per procedura te qarta per zbatimin e Kushtetutes te vitit 1998, sic ishte rasti me perplasjen politike kohet e fundit midisPresidentit dhe Gjykates Kushtetuese ne lidhje me Prokurorin e Pergjithshem. Ka disa shenja modestete permiresimit te gjyqesorit – ne gjykata, cilesia e vendimeve eshte permiresuar dhe vendimet jane

bere publike. Gjithashtu, te diplomuarit e pare nga Shkolla e Magjistratures – e ngritur me ndihmen eKeshillit te Europes dhe donatoreve te tjere, perfshire dhe Banken Boterore – po fillojne te permiresojne vendimet ne gjykatat e shkalles se pare. Megjithate, korrupsioni dhe paaftesia ne sistemingjyqesor vazhdojne te jene probleme serioze dhe perbejne nje pengese madhore per rritjen ekonomike.

35. Banka do te ndihmoje ne permiresimin e monitorimit dhe vleresimit per rritjen eefektivitetit, transparences dhe pergjegjshmerise se politikave publike, duke forcuar ne kete menyreinstitucionet shqiptare dhe duke trajtuar nje mangesi serioze te GPRS (shih par.18). GPRS thekson

nevojen per te dhena te besueshme dhe sisteme monitorimi dhe vleresimi (M&E) per te rriturefektivitetin e shpenzimeve publike dhe per te vleresuar progresin e bere ne arritjen e objektivave tezhvillimit te vendit. Ne baze te aktivitetit te GPRS, CAS mbeshtet permiresimet e bera ne mbledhjen ete dhenave dhe M&E per tre vitet e ardhshme. Qeveria perfundoi Regjistrimin e Popullsise ne vitin2001 dhe nje Sondazh per Matjen e Nivelit te Jeteses (LSMS) do te perfundoje ne veren e vitit 2002, sipjese e nje progami pesevjecar per krijimin e mundesive per sondazhe te rregullta te familjeve me


24/115

Zhvillim te Mijevjecarit (shih Kutine 10). PRSC-te II dhe III do te ndihmojne qeverine te arrijeobjektivat kryesore per zbatimin e planit te M&E, duke plotesuar aktivitetet investuese sektoriale tecilat do te zhvillojne aftesite drejtuese te sektorit publik. Projekti aktual per Reformen ne AdministratenPublike do te nxise ndertimin e kapaciteteve per M&E ne ministrite kryesore te linjes, ndersa MTEF dote ndihmoje ne kete drejtim duke siguruar qe diskutimet per buxhetin t’i kushtojne me shumevemendje arritjeve te deritanishme. Kjo do te sillte percaktimin me te mire te prioriteteve ne sektoret eshendetesise, arsimit, perkrahjes sociale – ministrite pilote ne planin e M&E. Percaktimi me i mire i prioriteteve do te kaperceje nje mangesi aktuale te GPRS (shih par. 18). Pevec kesaj, Banka do tendihmoje qeverine per te rritur transparencen dhe per te angazhuar publikun ne procesin e M&E, dukee futur kete sistem ne sektorin e shendetesise, duke ngritur nje qender pilot te informacionit ne Bashkisi dhe nje karte raportimi (report card) te qytetareve ne Tirane (shih Kutine 6).

37. Shqiperia ka bere hapa te rendesishme ne krijimin e nje kuadri ligjor baze perdecentralizimin, nepermjet nje procesi pjesemarres, i ndihmuar nga USAID dhe institutet lokale.Megjithate, Shqiperia ka shume rruge per te bere per te perfunduar kuadrin baze rregullues dhe per tezbatuar me efektivitet decentralizimin fiskal, duke patur parasysh nje raport te drejte midis pushtetitqendror, autonomise fiskale te qeverisjes vendore dhe aftesive te kufizuara administrative dhe teknike per kryerjen e sherbimeve ne nivelin e qeverisjes vendore. Studimi i planifikuar per DecentraliziminFiskal (FY03) do te analizoje marredheniet fiskale nderqeveritare dhe do te percaktoje nevojat per

zhvillimin e kapaciteteve institucionale. Gjithashtu ai do te ndihmoje qeverine per te zbatuar strategjinee saj te decentralizimit dhe per te siguruar kontribute te rendesishme per hartimin e projekteve tefinancuara nga Banka.

38. Banka do te vazhdoje te mbeshtese aktivitetet me baze komuniteti te cilat do te ndertojneinstitucione nga poshte lart. Rreth nje treta e portofolit aktual te investimeve te Bankes dhe eaktiviteteteve te planifikuara per FY03-05 mbeshteten ne zhvillimin me pjesemarrjen e komunitetit(CDD). Ne baze te arritjeve te deritanishme ne kete fushe (shih par. 22), Banka do t’i zgjeroje

aktivitetet e suksesshme te CDD dhe do te perqendrohet ne qendrueshmerine e institucioneve tekomunitetit nepermjet aktiviteteve aktuale te ujitjes dhe mikrokreditit si dhe nepermjet Projektit (te planifikuar) per Burimet Natyrore (FY05). Banka gjithashtu do te perpiqet te “institucionalizoje” CDDduke e perdorur ate per te rritur efektivitetin dhe pergjegjshmerine e qeverisjes vendore si dhe do te perdore metoden me baze komuniteti per grantin ndersektorial post-konfliktual per Shqiperineverilindore, i cili do te permiresoje gjendjen e femijeve te pambrojtur dhe do te nxise zgjidhjen padhune te konflikteve.

Kutia 6Zeri dhe transparenca ne nivel lokal: Projekti i transparences per Tiranen

Kur z. Edi Rama filloi pune si Kryetar Bashkie ne 2000, ai premtoi te drejtonte me transparence dhe pergjegjshmeri ne kryeqytetine Shqiperise. Ai i propozoi grupit te sektorit publik te Bankes bashkepunim per permiresimin e sherbimeve publike duke i siguruarqytetaret e Tiranes per ngritjen e nje qendre informacioni ne Bashki ne te cilen ata mund te drejtonin ankesat dhe te merrninpergjigje per to


25/115


26/115

qarte per keto zona (Kutia 8). Permiresimi i infrastrukrures, sidomos ne zonat rurale, eshte gjithashtu idomosdoshem per krijimin e nje mjedisi te pershtatshem per biznesin (par. 49).

Perfundimi i reformave ne sektorin financiar dhe privatizimi i ndermarrjeve

41. Shqiperia vazhdon te kete progres te ndjeshem ne reformat e sektorit financiar, sidomosne privatizim. Duke filluar nga viti 1997, Qeveria ka likuiduar Banken (Shteterore) BujqesoreTregtare per shkak te falimentimit te saj, ka privatizuar Banken Kombetare Tregtare te nje konsorciuminvestuesish qe perfshinte IFC dhe Banken Europiane per Rindertim dhe Zhvillim (BERZH), dhe e kalene Banken e Kursimeve (BK) – banken e fundit shteterore dhe me te madhen ne Shqiperi – tefunksionoje sipas nje kontrate te rrepte drejtimi ne pritje te privatizimit te saj, qe eshte ne nje faze te

avancuar. Dy kredi aktuale te IDA-s, Projekti i Asistences Teknike per Programin e Rimekembjes (qedo te perfundoje ne FY02) dhe Projekti i Asistences Teknike per Ndertimin Institucional te SektoritFinanciar, kane dhene nje ndihme te rendesishme ne kete drejtim. Bashkepunimi i ngushte IDA-IFC kaqene shume efikas per privatizimin e sektorit financiar. IFC po luan rolin kryesor ne mbeshtetjen eqeverise per shitjen e Bankes se Kursimeve dhe mendon te investoje ne kete banke duke luajtur nje rolnxites ne privatizimet kryesore. Projekti aktual i Asistences Teknike per Ndertimin Institucional teSektorit Financiar dhe Kredia per Rregullimin e Sektorit Financiar (FSAC, FY02), te cilet do t’i paraqiten Bordit me CAS-in aktual, gjithashtu do te mbeshtesin qeverine per privatizimin e Bankes se

Kursimeve si dhe te INSIG-ut, kompanine shteterore te sigurimeve, duke shenuar heqjen dore perfundimisht te shtetit nga cdo lloj pronesie e rendesishme ne sektorin financiar. IFC dhe BERZHkane rene dakort ne parim te bejne nje investim paraprivatizues ne kapital ne INSIG.


27/115

Kutia 7

Studimi Diagnostikues i Investimeve te Huaja Direkte

Me kerkesen e qeverise, Sherbimi Keshillimor per Investimet e Huaja (FIAS) studioi mjedisin per investime te huaja direkte(FDI) ne Shqiperi. Analiza u bazua ne nje studim ne terren ne maj 2000, i cili perfshinte intervista me 40 investitore ne sektore tendryshem qe kishin bere investime ne Shqiperi apo mendonin te investonin ne Shqiperi.

Studimi diagnostikues vuri ne dukje qe Shqiperia u ofron investitoreve te huaj akses ne tregun e BE-se dhe ne detin Mesdhe,krahe te lire pune dhe punetore te kualifikuar si dhe burime te pasura natyrore dhe minerare. Studimi konkludon se Shqiperia i kamundesite per te ngritur disa here nivelin e FDI nese zgjidhen disa probleme te rendesishme ne lidhje me mjedisin e investimeve.Sipas studimit, problemi kryesor qe shqeteson FDI eshte qeverisja e dobet. Investitoret permendin veshtiresite e meposhtme:

• Mungesa e zbatimit te vazhdueshem dhe transparent te ligjit, veshtiresia me e madhe per rritjen e investimeve te huajadirekte.• Korrupsioni, i cili e rrit koston e biznesit.• Zbatimi i dobet i ligjeve dhe kontratave si rezultat i mangesive ne sistemin gjyqesor.• Zbatimi i manget i ligjit per tatimet dhe procedurat doganore si dhe paaftesia e organeve rimbursuese te tatim/taksave.• Infrastruktura e dobet, sidomos mungesa e furnizimit me energji, uje, dhe problemet e transportit, te cilat rrisin

shpenzimet.• Veshtiresi ne marrjen e lejeve per truall dhe ndertime.• Procedura te gjata per zbatimin e rregullave te biznesit.

Ne baze te studimit, FIAS rekomandon permiresimin e klimes per investime perpara perdorimit te fondeve ne ndihme te FDI-se.Per kete qellim FIAS po vazhdon te ndihmoje qeverine shqiptare duke ndermarre, me bashkefinancues Fondacionin Soros, njestudim mbi Pengesat Administrative per Investime, duke organizuar nje seminar dhe duke formuluar “nje planveprimi”.

42. Banka do te vazhdoje te mbeshtese permiresimin e infrastruktures ne sektorinfinanciar. FSAC do te ndihmoje ne ngritjen e nje sistem per sigurimin e depozitave, ngritjen e nje

sistemi te automatizuar RTGSS, permiresimin e kuadrit ligjor per falimentimin dhe zbatimin ekolateralit dhe forcimin e praktikave te kontabilitetit dhe te kontrollit financiar. Gjithashtu do te permiresoje rregullat dhe mbikeqyrjen bankare dhe te sigurimeve, cka do te ndihmoje qeverine neluften e saj kunder pastrimit te parave. Ligji kunder pastrimit te parave, i pergatitur me ndihmen eFMN-se, u aprovua ne vitin 2001 dhe Thesari Amerikan po i jep asistence Ministrise se Financavene kete drejtim. Banka e ka ndihmuar Banken e Shqiperise te hartoje rregullore kunder pastrimit te parave dhe se bashku me FMN do te krijoje kushte per zbatimin e tyre. Qeveria ka premtuar te permiresoje me tej legjislacionin kunder pastrimit te parave ne 2002 dhe te forcoje zbatimin e tij.

43. Ndermjetesimi financiar dhe cilesia e sherbimeve po permiresohen, sidomos perndermarrjet e vogla dhe te mesme. Qe nga viti 1998, eshte rritur ndermjetesimi financiar per sektorin privat, ndonese nisur nga nje nivel i ulet. Bankat private po zgjerojne aktivitetet bankare me pakice,duke hapur dege te reja ne qytetet kryesore dhe duke siguruar sherbime me te mira, perfshire banke


28/115

pare mikrofinanciar privat ne vend dhe ne krijimin e nje kuadri te pershtatshem rregullues dhe kontrolli per financimet e vogla.

44. Privatizimi i ndermarrjeve po ecen mire. Faza e pare, privatizimi i SME-ve, ka perfunduar.Faza e dyte, privatizimi i sektorit strategjik, perfshiu privatizimin e suksesshem te kompanise celularete telekomunikacioneve ne korrik 2000 dhe dhenien e nje license te dyte ne maj 2001, te dyja procesetransparente dhe konkurruese. Qeveria gjithashtu hartoi kuadrin ligjor per privatizimin e kompanise senxjerrjes se kromit ne Shqiperi si dhe ristrukturoi kompanine e nxjerrjes se naftes ne tre kompani:nxjerrje/shfrytezim, marketing dhe sherbime, duke ndjekur secila menyren e vet te privatizimit. Qeveriadhe ekspertet financiare jane perqendruar tani ne privatizimin e AlbTelekomit, kompanise se telefonisefikse, ndonese kalendari i privatizimit eshte shtyre per shkak te nje tregu te dobet nderkombetar te

telefonise fikse. Banka, e cila perdor fondin italian per ekspertet financiare, do te vazhdoje temonitoroje programin e privatizimit, sidomos per te siguruar tranparence te vazhdueshme.

Rritja e prodhimit bujqesor dhe nxitja e zhvillimit rural

45. GPRS e ve theksin ne zhvillimin e zonave rurale, ku jetojne kater ne pese shqiptare tevarfer. Rritja e prodhimit dhe krijimi i mundesive per punesim ne zonat rurale, si dhe afrimi i tregutdhe permiresimi i sherbimeve sociale dhe financiare jane te domosdoshme per reduktimin e varferise. Nje numer i madh i aktiviteteve te Bankes po kontribuon aktualisht per zhvillimin e zonave rurale. Nepermjet Projektit aktual per Rehabilitimin e Ujitjes dhe Drenazhimin si dhe Projektit per SherbimetBujqesore po behen investime per rritjen e prodhimit bujqesor, lidhjen me tregun dhe regjistrimin etokave. Projekti aktual per Pyjet po permireson menaxhimin e pyjeve dhe perfshin nje komponent pilotte suksesshem per menaxhimin e pyjeve dhe kullotave te komunitetit. Projekti Pilot per Zhvillimin ePeshkimit, i aprovuar ne FY02, do t’i njohe shoqatat e peshkimit me nje menaxhim me te mire te burimeve detare. Pervec kesaj, Projekti per Rruget Rurale dhe Projekti per Punet e Komunitetittrajtojne mangesite ne infrastrukturen rurale ndersa Projekti per Mikrokreditin po zhvillon nje sistemshoqatash kursim/krediti ne zonat rurale. Shumica e aktiviteteve te Bankes jane me baze komuniteti dhekjo metode ka qene shume efikase ne zhvillimin e ndjenjes se pergjegjshmerise (shih par. 22, “Cfarefunksionoi mire”).

46. Gjate FY 03-05, Banka do t’i kushtoje nje vemendje me te madhe zhvillimit rural duke etrajtuar ate si nje objektiv kryesor. Rreth nje e treta e aktiviteteve te FY03-05 do te perqendrohenkryesisht ne zonat rurale ndersa aktivitetet e tjera do te perfshijne elemente te rendesishem rurale.PRSC-te II dhe III (FY03 dhe FY04) do te trajtojne ceshtje qe trajtohen ne Strategjine Rurale FY02(shih Kutine 8) dhe do te mbeshtesin gjithashtu shqyrtimin e propozimeve te qeverise per reformen nesistemin e pensioneve ne zonat rurale. Projekti per Mirembajtjen e Rrugeve (FY02), i cili do t’i paraqitet Bordit me CAS-in aktual, do te permiresoje rruget rurale dhe do te perdore metoda me efikase per mirembajtjen e rrugeve. Nje Projekti tjeter per Transportin (FY04) do te financoje – ne baze terezultateve te nje studimi fizibiliteti – nje pjese te Rruges Durres-Morine, nga e cila pritet te perfitojne

k id h h ll Sh i i ( hih 53) Zh illi i i i


29/115

i Projektit te Pyjeve per menaxhimin e pyjeve dhe kullotave te komunitetit do te fuqizohet ne baze teProjektit per Burimet Natyrore (FY05). Studimi per Zhvillimin e Kapitalit Njerezor ne zonat rurale dote trajtoje permiresimin e cilesise dhe qendrueshmerise se sherbimeve sociale dhe do te ofrojeinformacion per projektin III per Arsimin (FY04) Projektin III per Shendetesine (FY05).

Kutia 8

Strategjia rurale e shqiperise

Te ndergjegjshem per rolin e rritjes ekonomike dhe te reduktimit te varferise ne zonat rurale, Banka, se bashku meQeverine dhe palet kryesore te intresuara, ndermori hartimin e nje Strategjie Rurale ne FY02 si nje kontribut perGPRS dhe CAS. Studimi ka percaktuar shtate faktore te Strategjise rurale:

(i) Permiresimi i klimes per investime private. Perfundimi i kuadrit te nevojshem ligjor – ne vecanti Ligji perFalimentimin – dhe zbatimi me rigorozitet i ligjit dhe rregulloreve. Nje rendesi te vecante ka forcimi i gjyqesorit.

(ii) Zhvillimi i tregut te tokave. Perfundimi i regjistrimit per here te pare te tokave bujqesore private, permiresimi i procesit te regjistrimit te tokave dhe shqyrtimi i tarifave per transaksionet dhe taksat e transferimit, per t’u siguruar qeato nuk pengojne transaksionet e tokave apo zhvillimin e tyre ne menyre te kunderligjshme.

(iii) Permiresimi i sherbimeve rurale. Permiresimi i studimeve bujqesore per t’i plotesuar me mire dhe me nje kostome te ulet nevojat e fermereve te vegjel. Vazhdimi i sherbimeve te ndryshme keshilluese. Te marre fund nderhyrjadirekte e Qeverise ne prodhimin e farnave. Permiresimi i sherbimeve per kategorizimin e farnave per te mbeshteturzhvillimin e prodhuesve private te farnave.

(iv) Nxitja e sherbimeve financiare ne zonat rurale. Perfundimi i rregullores per shoqatat e kursim/kreditimit, permiresimi i rregullores per institucionet financiare jobankare dhe forcimi i kapaciteteve rregulluese dhembikeqyrese. Te nxitet rritja e sherbimeve mikrofinanciare, por te mos lejohet nje rritje e menjehershme e tyre sepsemund te rrezikohet qendrueshmeria financiare.

(v) Rehabilitimi dhe permiresimi i menaxhimit te infrastruktures rurale, duke perfshire rruget rurale, kullimindhe ujitjen si dhe furnizimin e zonave rurale me uje dhe energji elektrike . Ne vecanti, te shfrytezohet pjesemarrja ekomunitetit per krijimin e nje mjedisi institucional, i cili do te siguroje mbulimin e kostos dhe mirembajtjen.

(vi) Hartimi i programeve te vecanta per zhvillimin jobujqesor. Krijimi i nje mjedisi te pershtatshem nepermjet permiresimit te infrastruktures dhe sherbimeve financiare (shiko i, iv dhe v me lart). Perdorimi i metodave me bazekomuniteti dhe ne baze te kerkesave per nderhyrjet ne objektet e vogla.

(vii) Menaxhimi i qendrueshem i burimeve. Te nxitet pjesemarrja e komunitetit ne permiresimin e menaxhimit te pyjeve, kullotave dhe pellgjeve ujembledhese; permiresimi i planifikimit dhe i aftesive menaxhuese nga komuniteti.Pyllezimi i tokave te zhveshura dhe te varferuara ne zonat e pellgjeve ujembledhese dhe rehabilitimi i ketyre zonave.

Nje Studim per Zhvillimin e Kapitalit Njerezor ne zonat rurale (FY04) do te mbeshtetet ne Strategjine Rurale per tekuptuar me mire rolin e kapitalit njerezor ne reduktimin e varferise ne zonat rurale dhe per gjetjen e rrugeve per

i i i dh f i i h bi k i l


30/115

mjedisit, i cili nese nuk do te frenohet do te demtoje perspektiven e zhvillimit te turizmit ne vend dhedo te rrise nivelin e varferise. Faktet e fundit tregojne qe ka nje rritje te angazhimit publik per mbrojtjene mjedisit, duke perfshire prishjen e ndertimeve te paligjshme per t’u zevendesuar nga parqe dheshatervane ne Tirane. Qeveria beri perpjekje per te perfshire ndikimin e mjedisit mbi varferine neGPRS, gje qe thekson nevojen per ndalimin e degradimit te mjedisit, per rehabilitimin e zonave shumete ndotura qe rrezikojne shendetin dhe per shfrytezimin e qendrueshem te burimeve natyrore (shih me poshte). Agjencia Kombetare e Mjedisit u shnderrua ne Ministri te Mjedisit ne gusht 2001 dhe qeveriaaprovoi nje Plan Veprimi Kombetar te permiresuar per mjedisin ne janar 2002. Ne kete kontekst,duhen forcuar kapacitetet rregulluese te qeverise, te ndihmohet qeveria ne angazhimin e saj permjedisin nepermjet veprimeve konkrete dhe te rritet me tej ndergjegjesimi i publikut per mjedisin. Ketoceshtje do te trajtohen ne nje Projekt te planifikuar per Mjedisin (FY03), i cili do te sherbeje per te

nxitur donatoret per te dhene fonde shtese.

48. Sic ve ne dukje GPRS, degradimi i burimeve natyrore kercenon zhvillimin rural dhelehtesimin e varferise. Gjate tranzicionit, siperfaqja e pyjeve eshte pakesuar me rreth 15% dhe rrethnje milion hektare kullota jane degraduar per shkak te shfrytezimit te pakontrolluar. Erozioni i tokave per shkak te prerjes se pyjeve ka demtuar 60% te tokes bujqesore. Projekti aktual i pyjeve i financuarnga Banka, Italia dhe Zvicra perdori nje metode te re te suksesshme te bazuar ne menaxhimin e pyjevedhe kullotave te komunitetit. Projekti i planifikuar i Burimeve Natyrore (FY05) do te mbeshtetet ne

kete pervoje, duke mbeshtetur aktivitetet prodhuese te qendrueshme per te reduktuar varferine dhe perte ndihmuar ne mbrojtjen e mjedisit.

Permiresimi i Infrastruktures

49. CAS-i nenvizon rolin e Bankes ne infrastrukture, e cila luan nje rol te rendesishem perzhvillimin e sektorit privat dhe te cilen, popullsia e varfer – sidomos ajo e zonave rurale – e konsideronsi nje nga problemet e saj kryesore. BE, nje financues i rendesishem i infrastruktures ne vitet emeparshme, po i kalon fondet nga infrastruktura ne fusha te tjera. Nisur nga vendi qe ze infrastrukturane GPRS dhe nga nevojat financiare, CAS siguron nje mbeshtetje te rendesishme per infrastrukturen -mbi 50% te huase per FY03-05. Reformat institucionale te domosdoshme per permiresimin e punessektoriale, privatizimin dhe qendrueshmerine, do te jene nje element i rendesishem ne te gjitha projektet per infrastrukturen. Banka do te kryeje aktivitete me pjesemarrjen e publikut qe do te nxisintransparencen dhe pergjegjshmerine ne perdorimin e fondeve publike, duke u dhene mundesiqytetareve qe gjithnje e me teper t’u kerkojne llogari qeverise dhe perfaqesuesve te tyre per perdoriminme efikasitet te fondeve publike. Banka gjithashtu do te mbeshtese permiresimet e pjesshme teinfrastruktures nepermjet Projektit II te Puneve per Komunitetin (FY04), i cili do te riorientohet persigurimin e transparences dhe vazhdimesise. Banka po mbeshtet permiresimet ne infrastrukture nezonat paraurbane nepermjet Projektit per Menaxhimin e Tokave ne Zonat Urbane.

50. Energjetika. Megjithe deshtimet e meparshme ne zgjidhjen e problemeve te medha ne sektorinj ik i b k li h j kj i i i i j dj k k


31/115

kerkohet per disa vjet, ne varesi te plotesimit te objektivave te Planit te Veprimit dhe te zbatimit tereformave ne Raportin per Politikat.

51. Banka ka luajtur deri tani rolin kryesor ne kete drejtim dhe ajo eshte e vendosur te vazhdoje taluaje kete rol. Projekti per Transmetimin dhe Shperndarjen e Energjise u aprovua ne 1996 por underpre ne 1997 per shkak se qeveria nuk e zgjidhi problemin e lidhjeve te paligjshme te energjiseelektrike dhe sepse nuk u permiresuan arketimet e faturave elektrike. Banka e rifilloi disbursimin efondeve ne qershor 2001 pas plotesimit te objektivave te Planit te Veprimit per tremujorin e pare te2001 nga qeveria dhe KESH. Ne te njejten kohe, Banka vendosi te mbeshtese perpjekjet e qeverise perzgjidhjen e krizes. Projekti per Rehabilitimin dhe Ristrukturimin e Sektorit Energjetik, i cili do t’i paraqitet Bordit ne te njejten kohe me CAS-in aktual, do te mbeshtese asistencen teknike, blerjen dhe

instalimin e kasave me matesa elektrike si dhe rehabilitimin e pjeseve kryesore te rrjetit te transmetimitdhe shperndarjes ne rrethet e Durresit, Elbasanit dhe Kucoves. Me kerkesen e qeverise, Banka do tembeshtese gjithashtu perpjekjet per rritjen e kapacitetit te termocentraleve. CAS parashikon nje Projekt per nje Termocentral (FY03), i cili do te financoje nje pjese te kostos se ndertimit te nje termocentralite ri 100 MW. Banka do te ndihmoje qeverine per te siguruar fonde shtese nga donatore te tjere perndertimin e termocentralit te ri dhe do te vazhdoje te luaje rol kryesor per nxitjen e dialogut

dokument i bankes boterore

Documents