dol 12384 working in the new zealand construction industry - a

DO

L 12

38

4 J

UN

E 1

3

Pagtatrabaho sa industriya ng konstruksyon ng New Zealand

GABAY PARA SA MGA DAYUHAN

II | Pagtatrabaho sa industriya ng konstruksyon ng New Zealand

Paano makakatulong ang gabay na ito sa akin? Hindi mabilis ang pakikibagay sa pamumuhay at pagtatrabaho sa ibang bansa, puwedeng makatulong ang mahusay na impormasyon. Ang mga gabay na nilalaman dito ay upang makapaghanda ang mga dayuhang manggagawa sa pagtatrabaho sa industriya ng konstruksyon ng New Zealand.

Ano ang nilalaman ng gabay na ito?Mayroong mga impormasyon tungkol sa:

→ Pagtatrabaho sa lugar ng konstruksyon sa New Zealand

→ Pamumuhay sa New Zealand

→ Paano ang pagsama ng pamilya sa New Zealand

→ Wika sa lugar ng konstruksyon

→ Mga pamantayang pangkaligtasan ng New Zealand

→ Saan pwedeng pumunta para sa mga kinakailangang impormasyon

ISBN: Print 978-0-478-41307-6 Online 978-0-478-41308-3

Pagtatrabaho sa industriya ng konstruksyon ng New Zeland | 1

Pinahahalagahan ng sektor ng konstruksyon ng New Zealand and mga dayuhang manggagawa. Pinahahalagahan ng New Zealand ang kasiyahan ng mga dayuhang manggagawa gaano man katagal ang pamamalagi dito sa bansa.

Mga NilalamanIMPORMASYON TUNGKOL SA BISAAnong bisa ang kailangan mo upang makapagtrabaho sa New Zealand? 2Gaano ka katagal mananatili? 3Pagsunod sa batas ng New Zealand 5Mga hanapbuhay na may kinalaman sa konstruksyon at nangangailangan ng pagpapatala 6

INDUSTRIYA NG KONSTRUKSYON NG NEW ZEALAND AT KALUSUGAN AT KALIGTASANTungkol sa industriya ng konstruksyon ng New Zealand 8Panatilihin mong ligtas ang iyong sarili 11Pagkuha ng higit pang pagsasanay sa New Zealand 16

ANG LUGAR NG TRABAHO SA NEW ZEALANDPaano nakikipag-usap ang mga Kiwi 18Panahon at trabaho 25Batas pangtrabaho ng New Zealand 26

PAMUMUHAY SA NEW ZEALANDTuluyan/Pabahay 31Pagmamaneho sa NZ 33Pupunta din ba ang iyong pamilya? 34Suporta para sa iyo sa New Zealand 36

PAGTATAYONG MULI NG CANTERBURYPagtatrabaho sa o malapit sa Christchurch 39Tuluyan/Pabahay sa Christchurch 41

2 | Pagtatrabaho sa industriya ng konstruksyon ng New Zealand

Anong bisa ang kailangan mo upang makapagtrabaho sa New Zealand?Mga opsyon para makakuha ng Bisa upang makapagtrabaho sa New Zealand:

Ang pansamantalang bisa ay ibinibigay para sa mga taong:

mayroong alok na trabaho mula sa isang amo o maypagawa sa New Zealand

dalubhasa sa mga hanapbuhay na kinakailangan

pumupunta dito para sa isang natatanging layunin, proyekto, o pangyayari

nais magtamo ng karanasan sa trabaho o magtrabaho pagkatapos mag-aral sa New Zealand

mga mag-aaral na nais magtrabaho

nais makasama ang asawa o kinakasama at makapagtrabaho.

Ang Bisang Paninirahan o Bisang Pangtrabaho tungo sa Paninirahan ay batay sa iyong hanapbuhay o mga kasanayan. Ang mga opsyon kung nais mong manirahan nang permanente sa New Zealand:

Kategorya ng Dalubhasang Dayuhan – para sa mga taong may mga kasanayan, kwalipikasyon at/o karanasang kinakailangan ng New Zealand

Ang Pangtrabaho tungo sa Paninirahan ay para sa mga taong: → kwalipikado sa mga hanapbuhay na kinakailangan sa New Zealand, o

→ may alok na trabaho mula sa isang kinikilalang amo o maypagawa, o

Paninirahan mula sa Pagtatrabaho – para sa mga taong nasa New Zealand na base sa bisang Pangtrabaho tungo sa Paninirahan, at nais mag-apply para sa paninirahan.

Para sa karagdagang impormasyon mag-online sa:

Mga opsyon hinggil sa bisa visaoptions.immigration.govt.nz

Pagtatrabaho sa New Zealandwww.immigration.govt.nz/workinnz


Mga Pandarayuhang Tagapayo Kung pipiliin mong gumamit ng isang pandarayuhang tagapayo (pribadong sektor) gumamit ng isang pandarayuhang tagapayo na lisensyado ng pamahalaan ng New Zealand.

Kung ikaw ay hindi nasiyahan sa payo o mga serbisyong ibinigay ng isang pandarayuhang tagapayo, puwede kang magsampa ng reklamo sa Immigration Advisers Authority.

Para sa higit pang impormasyon:

www.iaa.govt.nz

[email protected]

Libreng tawag: sa New Zealand lamang0508 IAA IAA (0508 422 422) +64 9 925 3838

Gaano ka katagal mananatili?Ang mga dayuhang manggagawang pumupunta sa New Zealand upang magtrabaho sa sektor ng konstruksyon ay maaaring manatili pansamantala. May mga oportunidad para sa mga taong may mga tiyak na kasanayan at karanasan na manatili at manirahan nang permanente sa New Zealand.

Nangangailangan ang industriya ng konstruksyon ng marami at iba't ibang kasanayan: ang ilan ay pangmatagalan, at ang iba ay pansamantala lamang. Ang mga taong may kasanayan o kadalubhasaan na kailangan sa pangmatagalan ay maaaring pagkalooban ng permanenteng paninirahan sa New Zealand.

Upang makita ang mga kasalukuyang listahan ng mga mahahalagang kasanayang kailangan, mag-online sa:

www.immigration.govt.nz/essentialskills

Upang malaman kung ano ang mga opsyong mayroon ka para manatili sa New Zealand:

0508 55 88 55* www.immigration.govt.nz/workinnz

*Humiling ng “Language Line” kung nais mo ng tagapagsaling wika


Ilang payo sa mga pansamantalang manggagawa → Tinutukoy ng mga kundisyon ng iyong bisa ang iyong posisyon, amo o

maypagawa, at lugar ng trabaho. Bilang isang pansamantalang manggagawa, ikaw ay maaari lamang makapagtrabaho ng naaayon o saklaw ng mga kundisyon ng iyong bisa.

→ Lumapit sa pinakamalapit na sangay ng Immigration New Zealand kung nais mong baguhin ang anuman sa mga kundisyong nakasaad sa iyong bisa. Kung nais mong palitan ang iyong amo o maypagawa, maaari kang magpalit sa pamamagitan ng isang Pagbabago ng Kundisyon. Kung ikaw ay magpapalit ng trabaho, kailangang abisuhan din ng iyong dating amo o maypagawa ang Immigration New Zealand.

→ Walang sinuman ang pinapayagang magbanta sa iyo kung magpapalit ka ng trabaho. Walang sinuman ang pinapayagang magtago ng iyong pasaporte o iyong mga personal na dokumento. Kung hawak ng iyong amo o maypagawa ang iyong pasaporte nang wala kang pahintulot tumawag sa contact centre ng Ministry of Business, Innovation and Employment sa:

0800 20 90 20*


→ Ayon sa batas, obligado ang iyong amo o maypagawa na ibawas ang buwis at ACC. Hindi puwedeng bawasan ng iyong amo o maypagawa ng anumang halaga ang iyong sahod nang wala ang iyong nasusulat na pagsang-ayon. Pinoprotektahan ng batas ang karapatan ng manggagawa na makatanggap ng tamang pasahod mula sa kanilang amo o maypagawa at sa mga di awtorisadong pagbabawas. Ikaw ay hindi puwedeng diktahan ng iyong amo o maypagawa kung paano mo gagastusin ang iyong sahod.

→ Nauunawaan ng pamahalaan ng New Zealand at karamihan sa mga amo o maypagawa ang mga hamong kinakaharap ng mga bagong dayuhan/mandarayuhan pagdating nila sa New Zealand, at ikinagagalak nilang tumulong. Upang ikaw ay matulungan, kailangang maging bukas at matapat, kahit na maselan ang suliranin o mahirap man itong talakayin.

→ Ang mga pagbabago sa iyong bisa, kabilang na ang pagpapalawig ng iyong paninirahan sa bansa, ay hindi napoproseso nang mabilisan. Mag-apply ng 2-3 buwan nang mas maaga upang maiwasan ang suliranin sa pagpapalawig ng iyong bisa.


Pagsunod sa batas ng New Zealand Ang mga bagong dating sa New Zealand ay may katulad na karapatan at tungkulin sa ilalim ng batas ng New Zealand gaya ng sinumang taong naninirahan dito. Ang mga bagong dating ay kailangang sumunod sa batas ng New Zealand.

Ang paglabag sa batas ay puwedeng maglagay sa alanganin o peligro ng estado ng iyong bisa at ng iyong pamilya.

Puwedeng atasan ng Immigration New Zealand ang mga dayuhan/mandarayuhan na lisanin ang New Zealand kung ang paglabag ay magiging daan upang pagdudahan ang mabuting pagkatao ng dayuhan/mandarayuhan.

Kabilang dito ang anumang kriminal na pagkakasala (tulad ng pagmamaneho sa ilalim ng impluwensiya ng alak o ng ipinagbabawal na gamot) ng mga dayuhan/mandarayuhang may bisa para sa permanenteng paninirahan o mga pansamantalang manggagawa, nang hindi alintana ang dahilan ng iyong pananatili, o maging pangangailangan ng iyong amo o maypagawa.

Mahalaga Mga ilegal na manggagawaAng mga tao ay dapat na mga mamamayan o residente ng New Zealand, o may angkop na pandarayuhang bisa upang makapagtrabaho sa New Zealand. Ang ilegal na manggagawa ay makakaapekto sa iba sa pamamagitan ng:

→ Pagsasabotahe sa mga kundisyon ng mga manggagawang may trabaho

→ Pagkilos sa labas ng mga sistemang pangkalusugan at pangkaligtasan

→ Pagsasabotahe sa sistemang pandarayuhan ng New Zealand

Kung mayroon kang mga alalahanin tungkol sa mga ilegal na manggagawa puwede kang tumawag sa Immigration NZ Contact Centre.

0508 55 88 55*



Mga hanapbuhay na may kinalaman sa konstruksyon at nangangailangan ng pagpapatala Ikaw ay inoobliga ng batas na magpatala sa isang propesyunal na lupon/organisasyon/samahan kung ang pagpunta mo sa New Zealand ay upang gawin ang mga trabahong sumusunod:

→ Arkitekto

→ Teknikong nagbibigay ng serbisyong pangkoryente

→ Elektrisian

→ Mekaniko ng linya

→ Tubero, gasfitter, at tagalatag ng paagusan

→ Agrimensor na pangkadastre (titulo ng lupa)

Kailangan ng mga taong nagsusumite ng aplikasyon para sa bisang pandarayuhan batay sa alok na trabaho sa mga hanapbuhay na ito na magkaroon ng ganap o pansamantalang rehistrasyon bago mag-apply para sa bisang pangtrabaho, bisang pangtrabaho tungo sa paninirahan, o bisang paninirahan.

Para sa mga detalye ng mga nauugnay na organisasyon sa pagpapatala, mangyaring mag-online sa:

www.immigration.govt.nz/nzworkregister


Chartered Professional Engineers (CPEng.)Sa New Zealand ang mga titulong “Paupahang Propesyunal na Inhinyero” at “Rehistradong Inhinyero” ay magagamit lamang ng mga Inhinyerong nasa rehistro ng CPEng, na pinangangasiwaan ng Institute of Professional Engineers of New Zealand. Karaniwang inoobliga ng mga awtoridad para sa permiso sa pagtatayo ng gusali ang mga Paupahang Propesyunal na Inhinyero na patunayan ang trabahong may kinalaman sa pang-inhinyerong disenyo.

Para sa higit pang impormasyon, mag-online sa:

www.ipenz.org.nz

Mapanganib na Trabaho sa Pagtatayo ng Gusali at mga Lisensyadong Propesyunal sa Pagtatayo ng GusaliLahat ng mapanganib na trabaho sa pagtatayo ng gusali ay dapat na gawin o pamahalaan at sang-ayunan ng isang Lisensyadong Propesyunal sa Pagtatayo ng Gusali.

Tinutulungan ng mga Lisensyadong Propesyunal sa Pagtatayo ng Gusali na tiyaking ang mga manggagawa ay may kasanayan at pananagutan sa industriya ng pagtatayo ng gusali sa New Zealand.

Ang pamamaraan ay pinangangasiwaan ng Ministry of Business, Innovation and Employment.

Para sa mga kahulugan at pagpapatala mag-online sa:

www.lbp.govt.nz


Tungkol sa industriya ng konstruksyon ng New Zealand Kabilang sa industriya ng konstruksyon ng New Zealand ang:

→ Mga gusaling komersyal (imprastrakturang patayo)

→ Mga kalsada, mga serbisyong pang-network, atbp. (imprastrakturang pahalang)

→ Gusaling pantirahan/pambahayan (mga pagkukumpuni ng bahay at mga bagong pagtatayo)

Ang konstruksyon ay isang mahalagang industriya sa New Zealand. Ang sektor ng konstruksyon ay mahigpit na nauugnay sa paglago ng ekonomiya ng bansa, at susi ito sa pagtatayong muli ng Lungsod ng Christchurch matapos ang mga lindol doon.

Ang pamahalaan ng New Zealand ay isang mahalagang ahensiya para sa industriya ng konstruksyon. Maaaring makatutulong sa iyong alamin kung ano ang ginagawa ng Ministry of Business, Innovation, and Employment (MBIE):

→ pinamamahalaan ang mga Kaugnayang Pangtrabaho at Kalusugan at Kaligtasan sa lugar ng trabaho

→ pinangangasiwaan ang pagtatayo ng mga gusali at konstruksyon

→ tumutulong na punuan ang mga kakulangan sa kasanayan at sumusuporta sa mga dayuhan/mandarayuhan upang mamalagi sa trabaho

Para sa higit pang impormasyon mag-online sa website ng MBIE sa:

www.mbie.govt.nz

Dagdag pa dito, pinangangasiwaan ng Canterbury Earthquake Recovery Authority (CERA) ang pagtayong muli ng Christchurch.

Para sa higit pang impormasyon tungkol sa CERA mag-online sa:

www.cera.govt.nz


Paano naiiba ang konstruksyon sa New Zealand?Pagkakaroon ng mga magkakapareho at magkakaibang paraan ng konstruksyon sa New Zealand at sa iyong sariling bansa. Sinasabi ng mga dayuhan/mandarayuhang manggagawa sa konstruksyon na ilan sa mga pagkakaiba ay:

→ Iba't ibang mga materyales, paraan ng pagtatayo at pamantayan sa pagtatayo

→ Ang kinakailangang pagsunod sa mga batas pangkalusugan at pangkaligtasan ng New Zealand sa lugar ng trabaho

→ Mga impormal na istilo ng komunikasyon sa trabaho

→ Mabilis na pagbabago sa lagay ng panahon

Ang New Zealand ay may lumalaking bilang ng mga kababaihan sa konstruksyon at ang pwersa ng manggagawa ay kinabibilangan ng iba't ibang lahi. Makaririnig ka ng iba't ibang mga wika sa lugar ng trabaho, kaagapay ng mga salitang Māori, at islang na Kiwi.


Mahalaga Kalusugan at Kaligtasan sa lugar Ang New Zealand ay mayroong mga batas na angkop upang protektahan ang mga taong nagtatrabaho. Ang mga lugar ng konstruksyon ay may dalang ilang mga malubhang panganib sa sinuman at napakahalagang maunawaan mo ang mga iyon.

Dapat kang bigyan ng iyong amo o maypagawa ng impormasyon at pagpapakilala sa tungkulin bago ka magsimula ng trabaho. Kabilang dito ang mga kasalukuyang panganib at ang nararapat na gawin upang mabawasan ang peligro na may masasaktan.

Dapat ka din nilang bigyan ng angkop na personal na kagamitang pananggalang na kailangan upang magawa mo ang trabaho nang ligtas.

Kung naniniwala kang may peligro sa iyong kalusugan at kaligtasan, agad mo itong ipaalam sa iyong tagapangasiwa o tagapamahala. Sa ilalim ng batas mayroon kang karapatang tumangging gawin ang anumang trabaho na sa iyong paniniwala ay maglalagay sa iyo sa kapahamakan.

Higit pang impormasyon hinggil sa kalusugan at kaligtasan sa trabaho sa New Zealand ang makukuha kung mag-oonline sa:

www.dol.govt.nz


Panatilihin mong ligtas ang iyong sariliIkaw ay dapat na bigyan ng mga amo o maypagawa ng ligtas na lugar ng trabaho, at ng tamang pagsasanay, pamamahala, at kagamitan nang naaayon sa batas ng New Zealand.

Maraming mga panganib sa lugar ng konstruksyon, kabilang ang:

→ Pagkadulas, pagkatalisod, at pagkahulog (ang mga pagkahulog mula sa mga matataas na lugar ay ang pinakakaraniwang sanhi ng mga kamatayan sa konstruksyon – kahit ang mga pagkahulog mula sa taas na isa o dalawang metro ay maaaring makamatay)

→ Mabunggo o madaganan ng umaandar na mga bagay o makinarya

→ Pagkakuryente

→ Kawalan ng kontrol sa makinarya o kagamitan

→ Mga panganib na pangkalusugan tulad ng ingay, pagkakabilad sa kemikal o asbestos

Pinakamadalas na nangyayari ang mga pinsala sa mga lugar ng konstruksyon sa New Zealand dahil sa pagkahulog mula sa mataas na lugar, usok, kawalan ng karanasan, o kakulangan sa pang-unawa ng mga pamantayang pangkalusugan at pangkaligtasan ng New Zealand.

Sa simula ng iyong trabaho, dapat sabihin sa iyo ng iyong amo/maypagawa kung ano ang dapat gawin sa kagipitan (tulad ng sunog o pagligwak ng kemikal) at kung saan nakatago ang mga kagamitang pangkagipitan at mga gamit para sa pangunang lunas. Dapat sabihin sa iyo ng iyong amo/maypagawa na ipagbigay-alam sa kanila ang anumang panganib, sakuna, o “near miss” (ang “near miss” ay isang insidente, sakuna, o kagipitan na puwede sanang nagdulot ng pinsala, nguni't hindi nangyari).

Kung nararamdamang mong hindi sapat ang impormasyon, pagsasanay, o ang iyong kaalaman upang isakatuparan ang isang gawain, dapat mo itong talakayin sa iyong amo/maypagawa.


Personal na kagamitang pananggalangAng mga amo/maypagawa ay may pananagutan sa batas na magbigay ng pagsasanay sa kanilang mga manggagawa na mapatakbo nang ligtas ang mga kagamitan at dapat gumamit ng angkop na personal na kagamitang pananggalang.

Nararapat na pagkalooban ng amo/maypagawa ng personal na kagamitang pananggalang at mga kasangkapan ang mga manggagawa, kabilang dito ang:

Mga mataMga pangkaligtasang salamin, salaming de kolor, at kalasag sa mukha

Pandinig Pamasak sa tenga, pantakip sa tenga

PanghingaMga maskara, respireytor, pangsalang kartutso

Ulo Matigas na sombrero


KatawanOberols, guwarnisyong pangkaligtasan, kasuotang madaling makita, guwantes

Paa Botas o sapatos na may takip na bakal sa dulo

Kaligtasan sa mga matataas na lugarMga guwarnisyon (mga nakakabit na angkla o pampigil na kable), mga harang sa dulo ng bubong

Pagiging lantad sa paningin Mga tsaleko at tsaketa/dyaket na madaling makita


Pagtatrabaho nang ligtas sa mataas na lugarNagtakda ang pamahalaan ng New Zealand ng target na mabawasan ang mga kamatayan at malubhang pinsala sa lugar ng trabaho nang dalawampu't limang porsiyento sa 2020. Upang suportahan ito, lumikha ang pamahalaan ng isang toolkit upang makatulong na sansalain ang mga pagkahulog mula sa mataas na lugar. Ang toolkit ay hindi lamang para sa mga manggagawang nasa mas matataas na estruktura – kalahati ng mga delikadong pagkahulog sa New Zealand ay mula sa taas na tatlong metro o mas mababa. Ang toolkit ay libre at makukuha ang hardcopy nito o kung mag-oonline sa:

www.dol.govt.nz/prevent-falls

MahalagaSa New Zealand ikaw ay obligadong tumangging magtrabaho sa anumang sitwasyong itinuturing mong mapanganib.

PAGPIGIL NG MGA PAGKAHULOG MULA SA MATAAS NA LUGAR

1. Alisin 2. Ihiwalay 3. BawasanAlisin ang mga pagkakataong mahulog sa pamamagitan ng paggawa ng karamihan sa mga trabahong hinggil sa paghahanda hangga't maaari sa ibaba.

Ihiwalay mo ang iyong sarili mula sa peligro ng pagkahulog sa pamamagitan ng paggamit ng proteksyon para sa mga dulo at plantsa upang sansalain ang pagkahulog.

Bawasan ang peligro kapag hindi matatamo ang mga naunang dalawang hakbang na ito.

Mga katanungan tungkol sa Kaligtasan? Puwede kang tumawag sa contact centre ng Ministry of Business, Innovation, and Employment upang mabatid ang higit pa tungkol sa mga kinakailangang pangkalusugan at pangkaligtasan ng New Zealand, iyong mga karapatan, at paano magsampa ng reklamo tungkol sa mga problemang pangkalusugan at pangkaligtasan.

0800 20 90 20*



Accident Compensation Corporation ACCSinasakop ng ACC ang mga pinsalang nangyayari sa trabaho, sa bahay, sa kalsada, at sa panahon ng palakasan – kahit na kanino pang kasalanan iyon. Hindi ka puwedeng maghabla para sa personal na pinsala sa New Zealand – sa karamihan ng mga kaso pinapalitan ng ACC ang karapatang iyan.

Kung ikaw ay mapinsala habang nagtatrabaho sa New Zealand, malamang na bigyan ka ng Accident Compensation Corporation (ACC) ng tulong, kabilang ang tulong na may kasamang gastos sa pagpapagamot. Nagbibigay ang ACC ng dalawampu't apat na oras, pitong araw sa isang linggong sakop para sa pinsala para sa lahat sa New Zealand, kabilang ang mga bisita at mga mandarayuhan.

Gayunman, mahalagang maunawaan mo kung paano gumagana ang mga karapatan sa ACC sa iyong sariling tiyak na kalagayan. Halimbawa, maaaring sakupin ng ACC ang pagkawala ng iyong kita kung hindi ka puwedeng magpatuloy magtrabaho, nguni't ang halaga ng kita, at kailan mo ito simulang matatanggap, ay maaaring nakasalalay sa mga kadahilanang tulad ng gaano ka na katagal nagtatrabaho sa New Zealand at, para sa karapatan mo sa unang linggo, kung ang sakuna ay may kaugnayan sa trabaho.

Sa libritong ito, hindi maaaring maipaliwanag kung paano gumagana ang mga karapatan sa ACC sa bawat sitwasyon at kalagayan. Gayunman, mahalagang mabatid kung ano ang sakop na ibinibigay ng sistema ng ACC, lalo na kung pinag-iisipan mong kumuha ng segurong pamalit-kita.

Upang makita kung ikaw ay karapat-dapat para sa ACC mag-online sa website ng Ministry of Health:

www.moh.govt.nz/eligibility

Alagang PangkalusuganMaaaring ikaw ay hindi karapat-dapat para sa pampublikong pinondohang alagang pangkalusugan ng New Zealand, kung ikaw ay nasa tiyak na mga kategorya ng pansamantalang bisa. Upang tingnan kung ikaw ay karapat-dapat, mag-online sa website ng Ministry of Health:

www.moh.govt.nz/eligibility

Mahigpit na pinapayuhan ng pamahalaan ng New Zealand na magkaroon ang mga tao sa New Zealand na hindi karapat-dapat para sa mga pampublikong pinondohang serbisyong pangkalusugan ng komprehensibong segurong panglakbay na may kasamang segurong pangkalusugan.

Para sa higit pang impormasyon tungkol sa kung paano puwedeng makatulong ang ACC, mag-online sa:

www.acc.co.nz


Pagkuha ng higit pang pagsasanay sa New ZealandBahagi ang Industry Training Organisations (ITOs) ng isang pormal na proseso para sa pagdagdag at paglinang ng mga kasanayan sa lugar ng trabaho at nakaugnay sila sa sistema ng pambansang kwalipikasyon ng New Zealand.

Maraming tungkulin sa industriya ng konstruksyon ang nangangailangan ng mga pormal na kwalipikasyon. Inaayos ng ITOs ang pagsasanay, itinatakda ang mga pamantayan para sa mga kwalipikasyon at trabaho sa industriya upang malaman ang mga pangangailangan hinggil sa paglinang ng kasanayan. Inaalok ng ITOs ang industriya ng konstruksyon ng mga programa at suporta hinggil sa mga pambansang sertipiko:

→ Mga programa sa kalusugan at kaligtasan

→ Pagsasanay sa mga paraan ng pagtatayo ng gusali sa New Zealand

→ Pangbokasyonal na karunungan sa pagbabasa, pagsusulat, at pagbilang

Maaari mong talakayin sa iyong amo/maypagawa ang suporta para sa iyong mga pangangailangan sa pagsasanay.

Building and Construction ITOwww.bcito.org.nz Pagkakarpintero, semento at kongkreto, paglalaryo ng sahig at pader, pagyari ng balangkas at sepo, mga sistemang panloob, angkop na sistemang pampalitada at pagdidikit ng bakal, purong pagpapalitada, paglalatag ng laryo at bloke, pangangalakal ng istorikong pagkakantero, pamamahala ng konstruksyon, teknolohiyang pang-arkitektura at quantity surveyor.

JoineryINDUSTRY TRAINING ORGANISATION

Floor NZ and Decorate NZwww.fl oornz.org.nz atwww.decoratenz.org.nz

Pagliliha at pagtatapos, paglalatag ng karpet, pagkakabit ng vinyl at kahoy, pagpipintura at dekorasyon.

Joinery ITOwww.jito.org.nz

Trabaho ng alwagi, trabaho ng alwaging gumagamit ng aluminyong pang-arkitektura, pagdidisenyo at pagyari ng kusina at palikuran, at industriya ng salamin at salaminan.


Infratrainwww.infratrain.co.nz Mga industriya ng imprastrakturang sibil kabilang ang pag-iinhinyerong sibil, konstruksyon at mantensyong sibil, pagkakalsada at pagtatakip ng bangketa, pagmamarka ng kalsada, mga palingkurang-bayan at subdibisyon, pagbuwag, pangkabukirang pangongontrata at aplikasyon ng mga agrikemikal, pagtilingin, pagkuha, pamamahala ng kontrata at propyedad.

Skills Organisationwww.skills.org.nzElectrotechnology, telekomunikasyon, pagtutubero, paglalatag ng paagusan, paglalapat ng gas, pagbububong, pagpapatakbo ng power crane at trabahong pagtataas, plantsa para sa mga palubid at palayag at daanang gamit ang pang-industriyang lubid, mga serbisyong may kinalaman sa seguridad na de koryente.

Competenzwww.competenz.org.nz Pag-iinhinyero, pagpapalamig, pagpapainit, air conditioning, pagpapanday-susi, mga alarma sa sunog at mga sistemang pangproteksyon.

Electricity Supply ITOwww.esito.org.nz Disenyo, konstruksyon, pagpapatakbo at mantensyon ng produksyon, transmisyon at pamamahagi ng enerhiyang electrikal.


Paano nakikipag-usap ang mga KiwiSa New Zealand, ang mga manggagawa ay maaaring nag-uusap sa iba't ibang wika. Ang mga Kiwi ay maaaring hindi masyadong pormal ang ugnayan sa mga manggagawa at mga amo/maypagawa kaysa sa iyong nakasanayan. Narito ang ilang halimbawa ng istilo ng komunikasyon ng Kiwi.

Kailangan nating putulin ang tablang iyan nang maiksi.

Kailangan lamang nating putulin ang tablang iyan nang maiksi.

Puwede ba nating putulin ang tablang iyan nang maiksi?

Gusto mo bang putulin ang tablang iyan nang maiksi?

Puwede kayang putulin ang tablang iyan nang maiksi.

Ang mga Kiwi ay karaniwang maligoy. Gumagamit sila ng mga pampalambot na salita upang magwaring magalang at magkaroon ng mas mabuting ugnayang pangtrabaho.


Sa New Zealand hindi mo kailangang palaging sumang-ayon sa amo.Kahit na mahalagang sundin ang mga tagubilin, tama din na humamon, mag-alinlangan, o magreklamo nang magalang paminsan.

Nais kong magtrabaho ka nang labis sa takdang oras ngayong gabi dahil huli na tayo sa iskedyul

Ipagpaumanhin mo, pero parang hindi ligtas para sa akin ang magtrabaho sa ilalim nyan. Kailangang tibayan muna natin ito.

Ipagpaumanhin mo, pero magiging mahirap nang bahagya para sa akin ang magtrabaho nang labis sa takdang oras ngayong gabi, kailangan kong umuwi para sa aking mga anak.

Magagawa mo bang ilatag ang mga talasok sa tabi ng pader na laryong iyan?


Oo. Ikaw naman?

Napanood mo ba kagabi ang laro ng Rugby sa telebisyon?

Pakikibagay – pagiging bahagi ng pangkatNapakahalaga na magawa mong makipag-usap at makihalubilo kasama ang iyong mga katrabaho kung nais mong bumagay sa iyong bagong pangkat. Kailangan ng karamihan sa mga bagong manggagawa na matutunan ang istilo ng pakikihalubilo at pakikipag-usap na karaniwan sa kanilang bagong lugar ng trabaho.

Batiin ang iyong mga kasamahan at iyong amo nang may ngiti sa umaga at tumugon sa kanilang pagbati. Magpakita ng interes sa pamamagitan ng pagsali sa mga pag-uusap habang namamahinga at nagtsatsaa o nanananghalian. Mahilig makipag-usap ang mga Kiwi tungkol sa mga paksang katulad ng panahon, balita, palakasan, trapiko, nakaraang panggabing palabas sa telebisyon. Magpaalam sa katapusan ng araw ng trabaho.

Magandang umaga, Paul. Maganda ba ang linggo mo?

Hindi, maganda ba ang laro?


Hindi gusto ng mga Kiwi ang mga taong nagyayabang, kaya natutunan kong maging maingat magkuwento tungkol sa aking anumang mga tagumpay.

Sa aking bansa, hindi kami karaniwang nakikipag-usap sa amo. Pero dito ayos lang na makipagkuwentuhan sa kanya, at inaasahan niyang lalapit kami sa kanya kung may problema o isyung pangkaligtasan.

Maraming salita at parirala sa New Zealand ang puwedeng hindi mo alam. Kung may pagdududa – pakiusapan ang isang tao na ipaliwanag.


Mga Terminong ginagamit sa Pagtatayo ng Gusali at Konstruksyon Maraming mga termino ang ginagamit sa negosyong pagtatayo ng gusali at konstruksyon sa New Zealand na naiiba sa iba pang mga bansa. Ang ilan sa mga ito ay:

Bob the Builder – tauhan sa karikatura ng pagtatayo

Bobcat – maliit na traktorang sa unahan ang pangsakay

Brickie – tagalatag ng laryo

Chippy – tagapagtayo, karpintero

Crescent – naiaayos na spanner

Dwang – isang pahalang na pang-ispasiyong ikinakabit sa pagitan ng dalawang poste (Nogging)

F & T – trosong balangkas at sepo na gawa na

Four by two – haba ng trosong may sukat na halos 94cm x 46cm

Gib Board/ Gibraltar Board – tablang Gypsum/Tablang ipinandidikit

Gibstopper – tagapaglagay ng panghuling palitada sa tablang gib

Jimmy bar – bareta

Jimmy it out – alisin gamit ang bareta

Planed and gauged – trosong pinakinis at sinukat nang tiyak

Plant – makinarya sa lugar

Precast concrete – namoldeng bahagi ng isang parte ng kongkretong material na handa nang gamitin

Quote – presyuhan ang gagawing trabaho

Rough sawn – hindi makinis

Sawhorse – pangsuportang bangkong pangtrabaho

Skip – malaking basurahan

Sparkie – elektrisian

Subcontractor / Subbie – isang mangangalakal na inupahan ng pangunahing kontratista upang gumawa ng tiyak na trabaho tulad ng pagtutubero, pagkakable o pagpipintura

Untreated – walang kemikal na pampatagal

3604 – Palahudyatan ng Pamantayan sa Pagtatayo ng Gusali sa New Zealand


Wikang Kiwi Maraming mga salita at pariralang ginagamit sa New Zealand ang tila kakaiba sa mga taong mula sa ibang bansa Ilan sa mga ito ay ang sumusunod.

Arvo – hapon

Barbie – ihaw

Bloke – lalaki

Bring a plate – magdala ng pagkaing pagsasaluhan

Cheers – salamat

Cowboys – mga hindi kwalipikadong mangangalakal

Dodgy – hindi maasahan, mahinang kalidad

Gear – damit, kagamitan

Jandal – sandalyas, tsinelas

Jumper – panglamig, dyersi

Kiwi – taga-New Zealand

Knackered – hapo, pagod

Lift – elebeytor

(Give someone a) lift – pasabayin sila sa iyong kotse

Loo – banyo, palikuran

Mate/ matey – kaibigan

Motorway – malawak na daanan/karsada

No fl ies on you – ikaw ay matalino, matalas

Offsider – alalay ng isa pa

Petrol – gasolina, gas

Postal code – zip-kowd

Ring – tumawag sa isang tao gamit ang telepono, tulad ng “I'll give you a ring”

Rubbish – sukal, basura

She’ll be right – walang alalahanin, mabuti ang lahat, ayos

Shout – manlibre/magbayad para sa isang ikot (kadalasang mga alak, nguni't puwedeng pagkain o aliwan)

Sickie – lumiban sa trabaho o paaralan dahil ikaw ay maysakit

Smoko- pahinga mula sa trabaho o pang-umagang tsaa/panghapong tsaa

Sunnies – salaming pang-araw

Sweet as – ayos ang lahat

Ta – salamat

Take-aways – mga pagkaing iuuwi at kakainin, mga tindahan ng fast food

Tea – pagkain sa gabi, hapunan

Tiki tour – tumingin-tingin sa paligid

Torch – Flashlight

Ute – maliit na trak

Veges – mga gulay

Wally – payaso, hangal na tao

Yack – magkaroon ng isang pag-uusap kasama ang isang kaibigan, makipag-usap


Mabuting Malaman

Tulong sa komunikasyonMinsan ay maaari kang makarinig ng mga salita sa trabaho na hindi mo naiintindihan ang kahulugan. Ang ilan sa mga salitang ito ay maaaring: mga pagpapahayag sa Kiwi, mga salitang Māori, o mga hindi mo alam na terminong ginagamit sa pagtatayo ng gusali at konstruksyon.

Kung makarinig ka ng mga bagong salita o pagpapahayag na hindi mo naiintindihan, puwede kang magtanong sa sinuman, o puwede kang maghanap sa isa man sa mga sumusunod na websites:

Wikang Kiwi:

www.chemistry.co.nz/kiwi.htm

WIkang Māori:

tinyurl.com/tereomaori

Mga Pagpapahayag sa Ingles:

www.usingenglish.com/reference/idioms

Wikang Ginagamit sa Pagtatayo at Konstruksyon:

www.consumerbuild.org.nz/publish/tools/glossary.php

Para sa higit pang impormasyon tungkol sa komunikasyon sa lugar ng trabaho mag-online sa:

worktalk.immigration.govt.nz


Pagtatrabaho sa labas nang buong taon Ang trabahong konstruksyon ay nagaganap buong taon at karamihan nito ay sa labas. Kaya, anuman ang panahon kakailanganin mong magtrabaho sa labas nang buong taon din.

Ang klima ng New Zealand ay maaaring sadyang naiiba sa kung ano ang inaasahan mo at kung ano ang nakasanayan mo. Ang aming tag-init ay sa pagitan ng Disyembre at Pebrero at ang aming taglamig ay sa pagitan ng Hunyo at Agosto. Ang mga hilagang rehiyon ng New Zealand ay karaniwang mas mainit kaysa sa mga katimugang rehiyon.

Ang panahon ng New Zealand ay puwede ding magbago nang napakabilis – minsan ang New Zealand ay puwedeng magkaroon ng apat na panahon sa isang araw! Ibig sabihin nito kapag umalis ka ng bahay sa umaga kailangan mong maging handa para sa anumang mga pagbabago sa panahon.

Panahon at trabaho

Proteksyon mula sa arawBilang isang bansa sa kalahating katimugang bahagi ng mundo, ang New Zealand ay medyo may mataas na antas ng mapaminsalang ultrabiyoletang radyasyon. Hindi nagbibigay ng init ang ultrabiyoletang radyasyon, kaya puwedeng masunog at mapinsala ang iyong balat kahit malamig ang iyong pakiramdam (e.g., maulap na araw). Ang pagkasunog ng balat ay puwedeng magdulot ng mga melanoma at iba pang mga kanser sa balat. Upang maiwasan ang pagkasunog ng balat, mahalaga na:

Magsuot ng sombrero at pananamit na tinatakpan ang iyong balat

Maglagay ng sunscreen (SPF 30+)

Ang pagsusuot ng nakapulupot na salaming pang-araw ay makakatulong na protektahan ang iyong mga mata.


Batas pangtrabaho ng New Zealand

Ikaw ay protektado ng mga pinakamababang karapatan sa batas.

Mga Kasunduang PangtrabahoDapat kang bigyan ng iyong amo/maypagawa sa New Zealand ng nasusulat na kopya ng inihaing kasunduang pangtrabaho kapag inaalok ka nila ng trabaho. Puwede mo itong kuhanin upang basahin at talakayin kasama ang iba pang mga tao bago mo pirmahan at tanggapin ang trabaho.

Kung anumang bagay tungkol sa kasunduan ang hindi malinaw, tanungin mo ang iyong amo/maypagawa. Kung ang kasunduan ay mayroong mga bagay na hindi mo gusto, may karapatan kang talakayin ang mga ito kasama ang iyong amo/maypagawa at subukang makipag-areglo hinggil sa mga pagbabago.

Kapag ikaw at ang iyong bagong amo/maypagawa ay parehong pumirma sa kasunduan, humingi ng kopya at pag-ingatan ito. Maaaring kailanganin mong siyasating muli ang mga tuntunin at kundisyong sinang-ayunan mo sa simula kung magkakaroon ng hindi pagkakasundo kalaunan.

Obligado ang iyong amo/maypagawa na magtago ng tamang tala ng oras na ipinagtrabaho mo, mga bayad na natanggap mo, at mga karapatan mo sa bakasyon at pagliban. Obligado ang iyong amo/ maypagawa na ibigay sa iyo ang impormasyong ito kung hihilingin mo.


Larawan ditoLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaLaaLaLLaLararararararaaarararararararaaararaarararaar wawawawawawawawawawaaawwawwawaaawwwwwawwawwawaawwwawwawawwwwwwawwaawawawww nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn dddddddddddidddddddiiiidddddddddddddddddiiddddddddddidddddididdddddddddddddddiidddddddddiddiiddddddidddddddidiiddddddiddddddiddddddddddiiiddddidddddiddddddddddddiddddddddddddddddddddddddddddddddddidddddiiididdddddddddddiiiiidddiiiiddddddddiiiiidddddddddddddiiiiidddddddd ttotototototototototototototoootoototototootoottotottotooototottotootototootototooooototttotooototoototototototooottototoootooooootooototoootootototototootoootoototooootoooooootooooototooottotoootoootototototttottootootooooototttttotoooototootoooototttttotooootoootottototototootooooottttttottooootttottotttoooottototttotoootoooootttooooototttooooooooootttoooooootttooooooo

Mga sahod na hindi bababa sa pinakamababang sahodAng pinakamababang sahod para samga taonga nasa wastong edad ay dapat na pasahod sa isang manggagawang edad labing-anim pataas. Ang pinakamababang sahod ay sinusuri kada taon. Upang tingnan ang kasalukuyang pinakamababang sahod mag-online sa:

dol.govt.nz/nzwages

Mga pagbabawasHindi puwedeng bawasan ang iyong kita maliban na lamang kung may kasulatan na ikaw ay sumasang-ayon. Ang ilang mga pagbabawas (katulad ng buwis sa PAYE) ay naaayon sa batas at hindi nangangailangan ng nasusulat na pagsang-ayon.

Ang Immigration New Zealand ay gumawa ng isang gabay sa pagtatrabaho at mga karapatang pangtrabaho sa New Zealand na matatagpuan mo kung mag-oonline ka sa:

www.immigration.govt.nz/workrights

Kung ikaw ay mayroong mga katanungan o nangangailangan ng higit pang impormasyon tungkol sa mga kaugnayang pangtrabaho, suweldo, mga bakasyon, at kalusugan at kaligtasan, i-click ang kawing na “Labour” ng website ng Ministry of Business Innovation and Employment o makipag-ugnayan sa contact centre nito.

0800 20 90 20* www.dol.govt.nz



Mga taunang bakasyonMay karapatan kang kumuha ng apat na linggong bayad na taunang bakasyon pagkatapos mong makumpleto ang isang taong pagtatrabaho. Puwede kang kumuha ng kahit magkasamang dalawang linggo kung nais mo. Hindi ka puwedeng piliting bayaran ng salapi kapalit ang anumang pagliban/bakasyon (e.g., palitan ang iyong pagliban/bakasyon ng salapi). Kung ang iyong pagtatrabaho ay kulang sa isang taon may karapatan kang mabayaran ng iyong bakasyon sa katapusan ng iyong pagtatrabaho. Ito ay kinukwenta base sa walong porsiyento ng iyong kabuuang kita (e.g., ang iyong kalahatang kita bago ibawas ang anumang buwis o iba pang mga pagsasaayos na ginawa).

Ang ilang mga negosyo at lugar ng konstruksyon ay nagsasara para sa nakatakdang panahon ng pahinga tuwing Pasko/Bagong Taon. Mahalagang alamin ito sa iyong amo/

maypagawa lalo na kung hindi ka pa nakakuha ng sapat na karapatan sa pagliban upang sakupin ang buong panahon ng pahinga. Pinapahintulutan ng ilang mga amo/maypagawa ang mga manggagawa na magamit ang paglibang hindi pa sakop ng kanyang karapatan para sa panahon ng pagsasara.

Mahalaga

Kung mayroon kang kasunduang pangtrabahong may terminong mas mababa sa labindalawang buwan, o kung ikaw ay isang kaswal na manggagawa na may labis na pahintu-hinto o pumapalyang takbo ng trabaho, puwede kang pumayag na maidagdag ang walong porsiyento ng kabuuang kita (iyan ang iyong kalahatang kita bago ibawas ang anumang buwis o iba pang mga pagsasaayos na ginawa) sa iyong regular na kita imbes na bayad na pagliban sa trabaho. Dapat na nakasaad ang pagsasaayos na ito sa iyong nasusulat na kasunduang pangtrabaho at dapat nakatala ang halaga ng bayad sa bakasyon na binabayaran kada panahon ng suweldo bilang hiwalay na makikilalang halaga sa iyong sahod.


Mga pampublikong bakasyonBilang karagdagan sa mga taunang bakasyon, may karapatan ka din sa mga pampublikong bakasyon. Kung ang isang pampublikong bakasyon ay pumatak sa araw na karaniwang nagtatrabaho ka may karapatan kang lumiban ng isang araw sa trabaho at bayaran na parang nagtrabaho ka. Kung magtatrabaho ka sa pampublikong bakasyon may karapatan kang tumanggap ng halagang katumbas ng isa't kalahating beses para sa mga oras na ipinagtrabaho mo – at dagdag pa dito, kung ang pampublikong bakasyon ay isang araw na karaniwang nagtatrabaho ka, may karapatan ka din sa isa pang araw ng pahingang may bayad.

Ang mga pampublikong bakasyon sa New Zealand ay:

Pasko ika-25 at 26 ng Disyembre

Bagong Taon ika-1 at 2 ng Enero

Waitangi Day ika-6 ng Pebrero

Biyernes Santo at Lunes ng Pagkabuhay

Nagbabago ang mga petsa kada taon

ANZAC Day Ika-25 ng Abril

Kaarawan ng Reyna Unang Lunes ng Hunyo

Araw ng mga Manggagawa Ikaapat na Lunes ng Oktubre

Araw ng Panlalawigang Anibersaryo

Idinaraos ng iba't ibang lalawigan ang mga pampublikong bakasyon sa iba't ibang petsa


Pagliban dahil sa pagkakasakitMay karapatan ka sa limang araw na bayad na pagliban dahil sa pagkakasakit kada taon pagkatapos na magtrabaho ka nang tuloy-tuloy sa loob ng anim na buwan sa iisang amo/maypagawa. Puwedeng magamit ang pagliban dahil sa pagkakasakit kapag ikaw ay maysakit o nasaktan, o kapag ang iyong asawa o kinakasama, o ang isang taong umaasa sa yo para sa pangangalaga (tulad ng isang anak o matandang magulang) ay maysakit o nasaktan. Kung ikaw ay nagkasakit bago ka makapagtrabaho ng anim na buwan puwede mong tanungin ang iyong amo/maypagawa kung puwede kang gumamit ng ilang araw sa iyong taunang pagliban o gumamit ng hindi bayad na pagliban.

Pagliban dahil sa pagluluksa Matapos ang anim na buwang pagtatrabaho, may karapatan ka sa bayad na pagliban dahil sa pagluluksa kung ang isang taong malapit sa iyo ay pumanaw. Kung ang taong namayapa ay ang iyong asawa o kinakasama, anak, kapatid na lalaki o babae, ina o ama, lolo/lola, apo, o magulang ng iyong asawa o kinakasama may karapatan ka sa tatlong araw na pagliban. Para sa iba pang mga pagluluksa, may karapatan ka sa isang araw na pagliban.

Kapag pumanaw ang malapit na pamilya o mga kaibigan sa iyong lupang tinubuan, napakahirap ito para sa iyo dahil napakalayo mo. May karapatan ka pa din sa pagliban dahil sa pagluluksa, kung kailangan mo ito. Nakatutulong sa ilang mga tao ang pagliban sa trabaho para magluksa.

Paglilipat ng isang pampublikong bakasyon Sa New Zealand, puwedeng magkasundo ang mga amo/maypagawa at manggagawa na ilipat ang pagdaraos ng isang pampublikong bakasyon sa ibang araw ng trabaho upang matugunan ang mga pangangailangan ng negosyo o ang mga indibiduwal na pangangailangan ng manggagawa. Dapat na may kasulatan ang kasunduan ng amo/maypagawa at ng manggagawa. Para sa mga manggagawang nagnanais na palitan ang mga pampabulikong bakasyon ng kanilang sariling pangrelihiyong bakasyon, higit pang impormasyon ang makukuha kung mag-oonline sa:

dol.govt.nz/nzholidays2


Tuluyan/PabahayMaraming iba't ibang opsyon sa tuluyan/pabahay sa New Zealand. Kabilang sa mga ito ang:

→ Tuluyan/Pabahay para lamang sa mga manggagawa (maaaring ayusin sa pamamagitan ng iyong amo o maypagawa)

→ Pangangasera sa isang pamilya sa New Zealand – kung minsan ay tinutukoy bilang “pribadong pangangasera” o “panganguwarter”

→ Pananatili sa tuluyang nag-aalok ng matutulugan at almusal

→ Pag-aapartment – pakikihati sa bahay o apartment kasama ng iba pa

→ Nauupahang tuluyan/pabahay

→ Pagbili ng tahanan

Ang pangungupahan sa New Zealand ay maaaring naiiba sa iyong bansa. Halimbawa, ang mga ari-ariang nauupahan sa New Zealand ay karaniwang walang mga kagamitan. Ibig sabihin nito, kahit na may ibinigay na hurno/kalan para sa pagluluto, kakailanganin mong kumuha/bumili ng iyong sariling mga kasangkapan (kasama na ang mga kama at mga

kumot), pridyeder, makinang panlaba, kubyertos at kagamitan sa pagluluto. Ang ilang lumang bahay sa New Zealand ay puwedeng maging napakalamig dahil hindi sila ininsula at wala silang pangpainit.

Kung magdadala ka ng pamilya sa New Zealand, dapat mong isaalang-alang ang pagdating nang mas maaga at manatili muna sa isang pansamantalang tuluyan habang nag-aasikaso ka ng angkop na pagsasaayos para sa iyong pamilya.

Mayroong pangkalahatang impormasyon ukol sa batas sa pangungupahan at detalyadong impormasyon ukol sa mga gastos sa ari-ariang nauupahan ayon sa uri at lokasyon kung mag-oonline sa:

www.dbh.govt.nz/tenancy-index


Isang paalala tungkol sa seguroKung binabalak mong kumuha ng seguro sa tahanan at/o nilalaman nito, siguruhin mong puwede mong makuha ang sakop ng seguro bago ka bumili ng bahay o pumasok sa isang kasunduan sa pangungupahan.

Para sa higit pang payo tungkol sa iyong mga karapatan at tungkulin bilang isang nangungupahan, puwede kang tumawag sa:

0800 TENANCY (0800 83 62 62)*


Mga

Payo

Puwedeng makakita ng detalyadong payo tungkol sa tuluyan sa New Zealand kung mag-oonline sa:

dol.govt.nz/ssnzhousing

Kabilang sa online na opsyon tungkol sa tuluyan ay -

→ mga karaniwang websites na nag-aanunsiyo ng tuluyan: www.trademe.co.nz www.allrealestate.co.nz www.flatfinder.co.nz

→ panandaliang tuluyan: www.holidayhomes.co.nz www.bookabach.co.nz

Ang gastos sa nauupahang tuluyan/tahanan ay labis na nag-iiba ayon sa lokasyon at kalidad. Kabilang sa paunang gastos sa upa ang pagbabayad ng garantiyang aabot sa apat na linggong upa. Ang mga nangungupahan ay nagbabayad sa may-ari ng garantiya upang sagutin ang mga maaaring gastos sa hinaharap, tulad ng hindi bayad na upa, pagkasira ng ari-arian (kung ang pagkasirang iyon ay maipapakitang kasalanan mo) o anumang iba pang paghahabol. Kung wala sa mga gastos na ito sa hinaharap ang kailangang bayaran kapag natapos ang pangungupahan, puwedeng mabawi ng nangungupahan ang kanilang garantiyang ibinayad.

Sa ilang mga pagkakataon, maaaring kabilang din sa paunang gastos ng nangungupahan ang mga bayad sa tagapag-ayos ng pangungupahan – karaniwan ito ay upa para sa isang linggo, at dagdag na labinlimang porsiyentong buwis sa kalakal at serbisyo (Goods and Services Tax o GST).


Pagmamaneho sa NZKailangan mo ng balidong lisensya sa pagmamaneho mula sa iyong pinanggalingang bansa upang makapagmaneho sa New Zealand. Maaari ding mangailangan ka ng pandaigdig na permiso sa pagmamaneho o isang pagsasaling wika ng iyong lisensya kung hindi ito nakasulat sa Ingles.

Kung kailangan mong magmaneho ng pangdalubhasa o mga mabibigat na sasakyan – tulad ng mga trak, motorsiklo o forklift – kakailanganin mong matugunan ang mga dagdag na kinakailangan sa lisensya na tumutukoy sa ganitong mga uri ng sasakyan.

Kung ikaw ay nasa New Zealand ng mahigit sa isang taon, kailangan mong kumuha ng Lisensya ng Pagmamaneho ng New Zealand o palitan ang iyong banyagang lisensya ng lisensya ng New Zealand (maaaring kailanganin mong dumaan sa mga nasusulat at praktikal na pagsusuri). Dapat mong dalhin ang iyong lisensya sa pagmamaneho kapag ikaw ay nagmamaneho.

Kinakailangang ligtas ang iyong sasakyan at may kasalukuyang Kasiguruhan ng Kaangkupan, na puwedeng makuha mula sa mga lisensyadong ahente saan man sa New Zealand. Kailangan ng iyong sasakyan ng kasalukuyang pagpapatala.

Nagmamaneho kami sa kaliwang bahagi ng kalsada sa New Zealand.

Mahigpit na ipinagbabawal ang hindi paggamit ng sinturong pang-upuan at pampigil sa bata.

Labag sa batas ang pagggamit ng mobile phone kapag nagmamaneho maliban na lamang kung ito ay ang aprubadong modelo na hindi gumagamit ng kamay.

Para sa higit pang impormasyon tungkol sa pagmamaneho sa New Zealand, tingnan ang gabay ng New Zealand Transport Agency “What is different about driving in New Zealand” (“Ano ang naiiba tungkol sa pagmamaneho sa New Zealand”) sa pamamagitan ng pag-oonline sa:

tinyurl.com/nzdrivingguide


Pupunta din ba ang iyong pamilya?Pinapahintulutan ka ng Immigration New Zealand na itaguyod ang mga miyembro ng iyong pamilya sa New Zealand kung matugunan mo ang mga kinakailangang pandarayuhan. Higit pang impormasyon ang makukuha kung mag-oonline sa:

www.immigration.govt.nz/migrant

Kakailanganin ng iyong pamilya na maging handang manirahan sa ibang kultura. Makatutulong kung sasabihin mo sa iyong amo/maypagawa na balak mong dalhin ang iyong pamilya dito.

Kung sasamahan ka nga ng pamilya, pag-isipan mo ang mga sumusunod:

→ Kaya ba nilang magsalita ng Ingles?

→ Kumikita ka ba nang sapat upang masuportahan sila dito?

→ May tuluyan/tahanan ba silang matitirhan?

→ Anong mga paaralan ang papasukan ng iyong mga anak?

→ Kaya bang magmaneho ng iyong kinakasama/asawa?

→ Puwede ba silang magtrabaho?

→ Paano sila puwedeng makakita ng trabaho?

→ Anong buhay panlipunan ang makakamit nila?

→ Sa anong mga serbisyong pampubliko, katulad ng alagang pangkalusugan, sila karapat-dapat?

→ Kaya ba nilang makibagay sa isang bagong bansa?

Mabuting Malaman

Ang NZ Ready ay isang bagong libreng online na kasangkapan sa pagpaplano para sa mga taong lilipat sa New Zealand. Gumawa ng isang pasadyang listahan ng mga gawain, magdagdag ng mga nota, at markahan ang mga bagay na hindi nararapat. Hindi ito mawawala, at palagi itong online. Kumuha ng NZ Ready ngayon, sa:

http://nzready.immigration.govt.nz/


Mga paaralan sa New Zealand Ang mga anak ng mga pansamantalang manggagawa na nasa tamang gulang para makapasok na sa paaralan ay bibigyan ng isang bisang pangmag-aaral (domestic) hanggang ang may hawak ng pansamantalang bisa ay kumikita ng pinakamababang suweldo (NZ $33,675 sa kabuuan kada taon simula Marso 2013). Upang maiwasan ang anumang antala na puwedeng humantong sa puntong kakailanganing magbayad ng mga dagdag gastos sa pag-aaral, mag-apply ng bisang pangmag-aaral para sa mga anak mo bago ka dumating sa New Zealand.

Para sa higit pang impormasyon tungkol sa sistemang pang-edukasyon ng New Zealand , mag-online sa website ng Ministry of Education sa:

www.minedu.govt.nz

Ano ang iba pang mga bagay na kailangan kong malaman?Bago tumanggap ng isang trabaho, pag-isipan ang mga sumusunod:

Mayroon bang kasulatan ang iyong kasunduang pangtrabaho na naglalahad ng tamang trabaho kung saan ikaw ay hinirang?

Alam mo ba kung ano ang mga opsyon sa tuluyan/tahanan at ito ba ay aakma sa iyo at sa iyong pamilya?

Alam mo ba kung ang amo/maypagawa ay may magandang reputasyon sa pangangalaga at sa pagiging patas sa kanyang mga tauhan?

Alam mo ba kung anong mga oras at alin sa mga araw ng linggo ka magtratrabaho?

Magkakaroon ka ba ng sapat na libreng oras upang gawin ang mga bagay na nais mo at ng iyong pamilya habang kayo ay nasa New Zealand?

Sasapat ba ang iyong kita upang matustusan ang iyong sariling mga gastos sa pamumuhay pati na din pagpapadala ng pera sa sariling bayan, kung iyan ang nais mong gawin?

Tandaan – may mga taong handang tumulong kung mayroon kang mga suliranin o katanungan. Pinakamabuting maging matapat at magtanong, nang sa gayon ikaw ay matulungan.


Suporta para sa iyo sa New ZealandAng Settlement Support New Zealand (SSNZ) ay pinopondohan ng Immigration New Zealand upang magbigay ng unang punto ng pakikipag-ugnayan para sa mga bagong dayuhan/mandarayuhan at para sa mga amo/maypagawa ng mga bagong mandarayuhan. Ang mga tagapag-ayos ng SSNZ ay puwedeng magbigay ng kawing sa lokal na impormasyon at serbisyong makakatulong sa pamamalagi sa New Zealand at sa lugar ng trabaho. Nagbibigay sila ng lokal na impormasyon tungkol sa:

Mga grupong pampamayanan Edukasyon at pagsasanay

Paghahanap ng trabaho Pag-aaral ng Ingles

Kalusugan Pabahay

Libangan Paglululan/Sasakyan

Iba pang impormasyon hinggil sa pamamalagi


Mag-online sa website ng SSNZ para sa higit pang impormasyon o tumawag sa:

0800 SSNZ4U (0800 776 948) www.ssnz.govt.nz

Northland

Bay of Plenty

Gisborne

Hawkes bay

Wellington

Marlborough

Canterbury

Otago

Southland

West Coast

Nelson/Tasman

Auckland

Waikato

Taranaki

Manawatu/Whanganui

Mga lokasyon ng SSNZ sa lahat ng dako ng New Zealand


Alamin hanggang sa iyong makakayanan ang tungkol sa iyong bagong trabaho, tungkol sa New Zealand at tungkol sa proseso ng pamamalagi bago ka dumating.Ang isang magandang lugar na pagsimulan ay ang website ng Settlement Support New Zealand:

www.ssnz.govt.nz

Pwede ka ding mag-online sa:

www.newzealandnow.govt.nz

Mga

Payo


Pagtatrabaho sa o malapit sa ChristchurchNoong Pebrero 2011, nakaranas ang Christchurch ng napakalakas na lindol na pumatay ng isang daan at walumpu't limang tao, at sumira ng malaking bahagi ng mga gusali at imprastraktura.

Ang pagtatrabaho sa Canterbury ay maaaring hindi para sa lahat, nguni't para sa mga taong masigasig, maraming mga oportunidad at may kagalakan sa pagtatayo ng bagong lungsod.

Alaming mabuti ang tungkol sa Christchurch bago ka lumipat doon, dahil ang paninirahan sa isang kapaligiran matapos ang lindol ay may mga pambihirang hamon. Malaking bahagi ng lungsod ay tumatakbo na nang normal ngayon, nguni't ang malaking bahagi nito ay hindi pa rin. Marami pa ring mga lugar na pambahayan ang naghihintay ng mga pagkukumpuni. Ang purok ay

nakakadanas pa rin ng mga mahinang paglindol.

Maaari mong tuklasin nang higit pa ang tungkol sa kung paano manirahan sa Christchurch sa panahon ng kanyang pagtayong muli mula sa tagapag-ayos ng Christchurch Settlement Support sa pamamagitan ng pag-eemail sa:

[email protected]

o sa pamamagitan ng pag-oonline sa:

www.settlementsupport.net.nz


Canterbury Skills and Employment Hub Ang Hub ay isang libreng serbisyo kung saan nagpapatala ang mga amo/maypagawa ng kanilang mga bakanteng trabaho at ang mga manggagawang naghahanap ng trabaho. Sa tulong ng kanilang database ay kanilang itinutugma ang tamang mga pangangailangan sa paggawa. Ang layunin ng Hub ay tiyakin ang madaliang pagkuha ang mga kompanya ng mga kinakailangang tauhan na nasa bansa na. Kung hindi ito naaayon, mayroong pinasimpleng proseso upang matulungan silang kumuha ng mga dayuhan/mandarayuhan sa ibang bansa upang madaliang tugunan ang kanilang mga pangangailangan.

Ang mga nakatala sa Hub na naghahanap ng trabaho ay puwedeng magpakita ng personal para sa mga bakanteng trabaho na nakalista sa website ng Hub.

Ang Hub ay dinisenyo sa pakikipagtulungan sa Ministry of Business, Innovation and Employment, Canterbury Earthquake Recovery Authority, Ministry of Social Development at Tertiary Education Commission upang matulungan ang mga amo/maypagawa at mga manggagawang naghahanap ng trabaho.

www.opportunitycanterbury.org.nz


Tuluyan/Pabahay sa ChristchurchAng paghahanap ng lugar na matitirhan sa Christchurch ay magbibigay ng mga hamong naaiba sa iba't ibang bahagi ng New Zealand. Ito ay dahil sa pagdagsa ng mga manggagawa upang tumulong sa pagtatayong muli, at ang pangangailangan ng mga kasalukuyang residente na gumamit ng alternatibong tuluyan habang itinatayong muli o kinukumpuni ang kanilang mga sariling tahanan.

Dapat mong siyasatin kung ang ari-arian ay nasira, at dapat mo ring tanungin kung ano ang mga pagkukumpuning pinaplano, kailan sila magaganap, at kung kakailanganin mo bang umalis habang ginagawa ang mga pagkukumpuni.

Maaari ka ding magsaliksik (o magtanong sa iyong amo/maypagawa o ahensya sa pangangalap) tungkol sa ilang mga opsyong partikular sa Christchurch.

Para sa kasalukuyang impormasyon hinggil sa mga opsyon sa tuluyan sa Christchurch, mag-online sa website ng Christchurch Settlement Support:

www.settlementsupport.net.nz

Ang site ay naglalaman ng mga pinakabagong kawing sa mga opsyon sa tuluyan, kabilang ang mga kawing sa websites na nagsasaayos ng tuluyan para sa iyong panandaliang pananatili at habang nagtatatag ka ng mas permanenteng pagsasaayos sa paninirahan, o para sa mga pangmatagalang pananatili.

Isang paalala tungkol sa seguro sa ChristchurchMarami sa mga kompanyang nagseseguro ang hindi tumatanggap ng mga bagong parokyano sa Christchurch, kaya siyasatin na puwede kang makakuha ng seguro bago ka bumili ng bahay o pumasok sa isang kasunduan sa pangungupahan.

Mahalaga

MGA PAGKILALAAng gabay na ito ay binuo sa pakikipagtulungan

sa mga sumusunod na organisasyon:

dol 12384 working in the new zealand construction industry - a

Documents