dostoyevski budala

7/30/2019 dostoyevski budala

1/122


2/122

oluuyordu. Ayaklarnda kaln tabanl ve yksek topuklu ayakkablar ve gnn modasna uymayan giysilervard.Ceketli yolcu, sknt ile yol arkadan tepeden trnaa kadar szd. Sonra da konumaya balad:"Souk deil mi?" dedi ve omuzlarn oynatt.Dudaklarnda, baz terbiyesiz insanlarn, bakalarnn felaketleri karsnda duyduklar sevinci anlatan gizlibir glmseme vard.

Soru sorulan garip adam:"Evet, ok souk!" diye cevap verdi. "Buzlar erirken byle... ya don olacak olursa ne olacak? lkemizin bukadar souk olabileceini zannetmiyordum... anlalan bu iklime olan baklm kaybetmiim.""Harhalde baka bir lkeden geliyorsunuz?""Evet, svire'den!""Vay canna...amma da uzaktan ha!"Siya sal adam aknlktan slk ald ve glmeye balad.

Konuma balad. Sarn adam her soruya byk bir nezaketle cevap veriyor ve baz sorularn ne kadaryersiz olduklarnn farkna bile varmyordu. Avrupa'da drt yl kadar kaldn, kendisini oraya tedavi iingnderdiklerini, bir beyin hastalndan rahatsz olduunu, bunun da sara veya buna benzer bir hastalkolduunu anlatt.Budala

Siyah sal adam onu dinlerken, birok kez gld. Hele:"Peki tedavi oldunuz mu?" Sorusuna."Hayr tedavi edemediler!" Cevabn alnca glmekten katld."O halde paranz bou bouna harcadnz. Zaten yabanclar bizi byle soyuyorlar ya" dedi.Yanlarnda oturan birisi:"ok dorudur," diye sze balad.Bu adam, krk yalarndayd. Halinden iyi birisi olduu anlalyordu. ri yar bir vcudu, sivilceli bir yzortasnda da krmz bir burnu vard.Devam etti:"Yabanclarn bizi soyup soana evirdikleri, doru."svire'den gelen delikanl tatl ve bartrc bir sesle:"Olabilir, fakat benim hakkmda tamamen yanlyorsunuz.... sylediklerinize kar kmyorum fakat yanndabulunduum doktor tedavim iin bana, iki yla yakn bir sre bakt... elinde nesi var nesi yok harcad...

Rusya'ya gelebilmem iin yol parasn da yine o verdi."Nasl" dedi, "Demek size para verecek baka kimse yoktu.""Hayr; zaten beni oraya gnderen Pavlief leli iki yla yakn bir zaman oluyor. O ld zaman burayauzak akrabamdan Epain hanma yazdm... ses seda kmad... bunun zerine ben de dnmek kararnverdim.""imdi nereye gideceksiniz.""Nerede kalacam m soruyorsunuz? Dorusunu isterseniz ben de bilmiyorum.""Demek, henz bir karar vermediniz?"Siyah sal yolcu ile krmz burunlu adam yeniden katlrcasna glmeye baladlar.Esmer gen sordu:"Korkarm, btn vannz younuz bir pakette."Krmz burunlu adam da:"Ben de o dncedeyim," dedi. "Sanyorum ki btn eyanz budur. Zaten, fakirlik ayp bir ey deil ya

canm!"Sarn adam sylenenlerin doru olduunu bildii iin ses karmad veF. Dostoyevskionlara hak verdi.Her iki adam glmeye balad. Paketin sahibi de onlara bakarak glmeye balad ki, bu da dierlerininalayn bsbtn alevlendirdi.Krmz burunlu memur dakikalarca kasklarm tutarak gldkten sonra:"Ne de olsa," dedi "Paketinizin olduka deeri var. inde Napolyonlar, altnlar, dukalar olmasa bile bu paketEpanin Hanmla olan akrabalnzdan dolay olduka deerlidir. O da eer, Epanin Hanm'la aranzdagerekten bir akrabalk varsa... nk insann dargnlk ve i sknts yznden yalan sylemesi kadar doalbir ey yoktur..."Sansn yolcu:"yi bildiniz," dedi. "nk baknz... Epanin Hanm'la aramda akrabalk var dediim zaman yanldm

anladm... nk ok uzaktan akrabayz... d kapnn mandal gibi bir ey... bu yzden onun bana svire'yeyazmamasn doal karladm ve armadm... zaten ondan da bunu beklerdim."


3/122

"Bou bouna posta paras vermisiniz. Siz samimi ve iyi bir insansnz... Generel Epanin'e gelince onutanrz... nk herkes tanr da ondan... sizi svire'ye yollayan Pavliefe gelince onu da tanrz... eerPavlief Nikola Andrievi ise.... nk bu isimde onlar iki yeen idiler. Birisi Krm'da ya-yor.NikolaAndirevi ise, rahmetli ok iyi bir insand.Sosyete ile gryordu. Drt bine yakn da insan vard.""Kendisine Nikola Andirevi Pavlief derlerdi."Sarn gen bu ekilde cevap verdikten son'ra byk bir dikkatle, her eyi bilen adam incelemeye balad.

Her konuda aklamalar yapan insanlara toplumun belli snflarnda rastlarz. Onlar her eyi bilirler, nk,dncelerini, aratrmalarn yalnzca bir noktada toplamlardr. Onlarn her ne kadar bilgili olduudnlrse de, bilgileri olduka snrldr. Bildikleri, kimin nerede oturduu, nerede valilik yapt, kiminleevlendii, akrabalar, karsnn ne kadar eyiz getirdii ve buna benzer konulardr."Her eyi bildiklerini syleyen bu adamlarn kollan yrtk, klar ak olduu gibi ayda da on yedi ruble kadarbir maa alrlar. Sonra da sahip olduk-lan 'bilgiyi' gerek bilgi ile karlatnrlar ve kendilerinin daha stnoldukla-nna inanrlar."BudalaBu konumalar srasnda esmer adam genellikle esniyor, kompartmann penceresinden bakyor ve bir annce gidecei yere ulamak iin sabrszlanyordu. yle dalgnd ki ne yaptn bilmiyordu. Bazen bakyor,fakat grmyordu, dinliyor fakat duymuyordu, glyordu fakat nedenini kendisi de bilmiyordu.Krmz yzl adam aniden paketin sahibi, sansn delikanlya dnd ve:"Afedersiniz," dedi "Fakat siz kimsiniz?"

Delikanl bir nefeste:"Ben, Prens Leon Nikolayevi Mikin'im," dedi."Prens Miskin mi? Leon Nikolayevi mi? Tanmyorum dorusu. Hatta adn bile duymadm. aknlmisimden deil de... smin tarihi oluundan-dr... Bu isim Karamzin'in tarihinde mutlaka vardr... artk bu gibiPrens isimlerine rastlanmyor. Anlar bile tarihe kart."Prens hemen:"Sanrm," dedi. "imdi Prens Miskin ismini tayan bir ben varm. Ben de sonuncusu olsam gerek. Atalarmagelince, onlar da kibar kyller olarak yaamlar... rnein babam, ordumuzda sttemen olarak grevyapmt. Bu nedenle ben Generalin kzkardei Epanin'in Prens Miskin ile olan ilikisini bir trlanlayamadm. Zaten onun soyu da yaknda yok olacaktr."Memur alayl bir sesle:"Ha! Ha! Soyu yok olacak! Ne gzel bir ifade" dedi.Esmer gen de glmeye balad. Prens, biraz baarsz da olsa bir kelime oyunu yapabildiine ard ve:

"Amacm kelime oyunu yapmak deildi," diye aklama yapt.Memur daha da alayl bir sesle:"Evet, evet" diyerek katlrcasna glmeye balad.Siyah sal adam birden:"Prens, svire'de kaldnz sre iinde profesrn yannda birok bilimlerle ilgilenmisinizdir herhalde!"dedi."Evet... ilgilendim.""Aramzda fark var... nedense ben hibir ey renemedim."Prens, zr diler gibi:10F. Dostoyevski"Benim de zaten rendiklerim gereksiz eyler... hastalm nedeniyle, doktorlar renim yapmama izinvermediler."

Esmer gen aniden:"Rogojin'leri tanr msnz?" dedi."Hayr! Rusya'da hemen hemen kimseyi tanmyorum. Yoksa siz Rogojin misiniz?""Evet! smim de Rogojin Parfion'dur."Memur, bu ailenin nemini belirtmek ister gibi:"Parfion m?" dedi. "Demek u... Rogojin ailesindensiniz, yle mi?"Delikanl, btn yolculuk srasnda yalnz Prens ile konutuu iin adamla hi konumamt. Onun szekarmas cann skt ve sert bir tavr ile:Bu cevap zerine memur aptallat, o anda yznde sayg ile kark bir korku belirdi ve:"Fakat, nasl olur?" diye szne devam etti. "Demek siz Semen Parfeno-vi Bogojin'in olusunuz... babanzlkemizin saygn bir insanyd... zavall bir ay nce ld ve miraslarna tam iki buuk milyonluk bir servetbrakt."Esmer gen:

"Fakat siz btn bunlar nereden biliyorsunuz?" dedi ve gznn ucu ile Prens'e onu iaret ederek:


4/122

"Gryor musunuz? Ben bu insanlar anlayamyorum dorusu... Sahip olacam mirasn kokusunu alralmaz kpek gibi evremde dnmeye balad. Syledii dorudur: Babam tam bir ay nce ld. Ben de busre iinde Pskofda srndm durdum. Ve imdi u grdnz kyafetle, ayaklarmdaki yrtk ayakkablarlaeve dnyorum. Hayrsz aabeyimden ve anamdan ne para aldm, ne haber... nsan bir kpee bile byledavranmaz... Pskofda tam bir ay yatakta ateler iinde yattm."Yz sivilceli adam ellerim ovuturarak:

"Fakat konacanz bir milyonluk, belki de daha fazla bir servet size btn aclarnz unutturur... AmanAllah'm byk bir miras, dans hepimizin bana!" diyerek ellerini havaya doru kaldrd.Rogojin sinirli bir tavrla memuru Prens'e gstererek:"Peki ama... ona ne oluyor?" dedi, sonra da memura dnerek:Budala11"unu bil ki ellerin yerde olarak nmde yrdn grsem bile sana yine on para vermem" dedi."Ben de sana sz veriyorum. Ellerim yerde olarak nnde yryeceim.""Gryor musunuz? Fakat nmde deil yrmek, bir hafta srekli dans etsen, zplasan bile yine benden birey koparamazsn.""Nasl istersen yle olsun... fakat ben her ne olursa olsun senin karnda dans edeceim... karm,ocuklarm evde brakacam ve gelip oynayacam, zplayacam ve kendi kendime: 'Oy Oy!' diyeceim."Esmer gen:

"Ben bu kadar adilik grmedim dorusu," dedi ve nefretinden tkrd. Sonra da Prens'e dnerek:"Evden kaal tam be hafta oluyor" dedi. "Yanmda, sadece sizinki gibi bir paket var. Pskof daki halamnyanna katm. Orada rahatszlandm... benim hastalm srasnda babam bir fel geirerek lm... Allahrahmet eylesin ama eer o da kalm olsayd adamcaz beni mutlaka ldrrd."Karsndaki serseri klkl milyoneri szen Prens:"Herhalde babanz fazla sinirlendirdiniz," dedi.Fakat Prens'i, milyonluk servet hikyesinden ok onun karakteri ve ruhsal durumu ilgilendiriyordu.Rogojin de, Prens ile konumak istiyordu. Bu istek kalbini samimi olarak amaktan ok heyecannbastrmak istediinden kaynaklanyordu. Olur olmaz eylere bakmakla ve nemsiz konular hakkndakonumakla heyecann gidereceini sanyordu. Onu grenler, saykladna deilse bile, hl eski-hastalnn etkisi altnda olduuna inanrd. Memur da bir keye bzlm, nefesini ksm ve Rogojin'inazndan kacak olan her kelimeyi yakalamaya hazr bekliyordu.Rogojin:

"Babam bana ok kzmt," diye sze balad. "Kimbilir, belki de hakk vard. Fakat onu kkrtan aslaabeyim oldu. Anneme gelince, o zavallnn suu yok. O yaldr, btn gnn takvimini okumakla vekendi yandaki kadnlarla konumakla geirir. Bu yzden evde en fazla aabeyimin sz geer. Onunbabamn lm zamannda haber vermemesinin nedenini biliyo-12F. Dostoyevskirum... zaten o srada ben kendimi kaybetmi bulunuyorm'uum.... Sylediklerine gre bana telgraf ekmiler.Telgraf da yalnz yaayan halamn eline gemi. Halam rahibe deildir, fakat ondan beterdir. Telgraf aldzaman ok korkmu ve amadan, doru karakola komu... telgraf hl orada duruyor. Duyduum kadarylaaabeyim, babamn tabutu zerine serilmi olan rtnn, altn ilemelerini kesmi. Sonra da, bunlarn okdeerli olduklarn syleyerek yapm olduu hareketi hakl gstermeye alm. Bu yapt, onunhapishaneye girmesi iin yeterlidir. nk kutsal bir eye hakaret etmitir." Krmz burunlu adama dnerek"Sen ne dersin. Kanun bu hareketi sence nasl karlar?"

Memur birden:"Evet, doru," dedi."Peki, insan bunun iin hapishaneyi boylar m?""Evet, evet doru."Rogojin, Prens'e dnerek szne devam etti:"Oradakilerin hepsi beni hla hasta sanyor... Oysa ben, gizlice ve kimseye haber vermeden, hasta olduumhalde yola ktm. Ah, kardeim Semon Semonovi beni grnce kimbilir ne kadar aracak. Eminim benibabama ok ktlemitir. Babamn bedduasna uramamn nedeni de Nastasiya Fili-ponva'dr. Herkes gibiben de su iledim ve cezam ektim."Memur ciddi bir tavrla ve anlarn canlandrmak ister gibi:"Nastasiya Filipovna m dediniz?" dedi.Rogojin sinirli bir sesle:"Bo ver... madem ki kendisini tanmyorsun?" dedi.

Dieri .afer kazanm bir tavrla:"Kim demi tanmyorum diye.... tanyorum tabii," dedi.


5/122

"Bak hele! Demek dnyada, ondan baka Nastasiya Filipovna yok. Sonra sana unu da sylemek isterim kisen eine az rastlanan cinsten kstahlardansn." Prens'e dnerek:"Zaten bu adamn amsakz gibi zerime yapaca iime domutu. Ne yzsz adamm Allah'm." dedi.Memur tekrar sze kararak:Budala13

"Canm neden kzyorsunuz? Belki de tanyorumdur. Ben hi yanlmam. Siz beni azarlyorsunuz. Onunyznden babanzdan dayak yediiniz kadnn soy ismi Barakof deil mi? Kendisi bir Prenses'tir. TokiAtanos vanovi isminde biri ile ilikisi var ve baka a da yoktur. Bu adam ok zengindir. Bu nedenleGeneral Epanin'in ailesiyle i ilikileri vardr. Rogojin fkeli bir sesle:"Allah belan versin," dedi. "Gerekten her eyi biliyor." "Size unu da sylemek istiyorum kk AleksiLikoef ile tam iki ay dp kalktm... zavall, o da babasn kaybetti. ocukcaz bensiz bir adm bileatamyordu... imdi hapishanede... borlan yznden orasn boylad. Zamannda Armans', Koral'y, PrenssPatzki'yi ve Nastasiya Filipovna'y tanma frsat olmutu. Haklarnda neler biliyordu... neler." Rogojin'indudaklar sarard ve titremeye balad. Memura nefretle bakarak:"Peki ama... Nastasiya Filipovna ile Likotef in arasndaki iliki neydi?" Memur hemen:" Aralarnda iliki falan yoktu. Likotef dnyann parasn harcad halde amacna ulaamad. Nastasiya,Armans'a hi benzemez. Az nce de sylediim gibi onun tek bir a var: Loki. Akamlan onlar hepberaber Byk Tiyatroya veya Fransz Tiyatrosuna giderler., onlar localanna girer girmez subaylar arasnda

hemen fsltlar balar. stedikleri kadar dedikodu yapsnlar bir ey kantladktan sonra! Syledikleri ancakte Nastasiya Filipovna u kadn' cmlesi. Hepsi bu. Daha fazla syleyemiyorlar, nk fazla sylenecek birey yok da ondan." Rogojin kalarn atarak:"Dorudur," diye onaylad. "Zaliojev de zamannda bana ayn eyi sylemiti. Dinleyin Prens: Bir gnNevsk'de dolayordum. zerimde babamn-verdii ve yldr giydiim eski bir ceket vard. Onu birmaazadan karken ve arabasna binerken grdm. O anda ok kt oldum... Sanki gsm kzgn bir okdeldi. Sonra Zaliojef e rastladm. Elbiseleri benimkinin tam tersi idi. ok zarif ve k giyinmiti. Oysa biz kylizmesi giyiyor ve lahana orbas iiyorduk. Zaliojef bana:"14F. Dostoyevski"Bu kadn senin dnyann kadn deildir," dedi. "Bir Prenses'tir. smi de Nastasiya Barakov Filipovna'dr.Toki isminde birisiyle yayor.Fakat To-ki, ya elli be olmasna karn Petersburg'un en gzelkadnlarndan birisi ile evlenmeyi istiyor. Bu nedenle Nastasiya'dan kurtulmay dnyor. Sonra bana, eer

o akam Byk tiyatroya gidecek olursam Nastasiya Filipovna'y locasnda greceimi syledi. Fakat babamo kadar huysuzdu ki ona balete gideceimi syleyecek olsam mutlaka dayak yiyecktim. Ben de gizlicetiyatroya gittim ve Nastasiya Filipovna'y grdm. O gece gzme uyku girmedi. Ertesi gn babam banabeer binlik ruble deerinde % 5 faizli iki senet verdi ve dedi ki: 'Bunlar git sat, sonra Andref e ura, onaolan yedi bin be yz ruble borcumu ver ve kalan paray, sokaklarda srtmeden bana getir.' Senetleri sattm,paray cebime koydum. Fakat Andref e gitmedim ve soluu ngiliz maazasnda aldm. Ularnda fndkiriliinde prlanta bulunan bir ift kpe satn aldm. Drt yz ruble yetmedi. Kim olduumu syleyince krediatlar. Kpeleri cebime koydum doruca Zaliojefe gittim ve kendisine: 'Haydi bakalm babalk beniNastasiya Filipovna'nn evine gtr' dedim. Gittik. O srada ayaklarmn altnda, nmde, samda vesolumda neler olduunu hatrlamyorum, o kadar kendimden gemitim. Byk bir salona girdik. Bizi kendisikarlad. Ben kendimi tantmadm... benim yerine Zaliojef konutu: 'Hanmefendi, bunu Parfion Rogojin'densize rastlad gnn ans olarak kabul etmenizi rica ederim' dedi. Nastasiya kutuyu at, kpelere bakt veglmseyerek: 'Arkadanz Parfion Rogojin'e teekkr ediniz' dedi. Ve selam vererek gitti. O anda lmeyi ne

kadar ok istediimi bilemezsiniz. Asl gururumu inciten konu da Zaliojefe duygulanm aklatmam oldu. Ksaboyumla ve dank klmla ona kmldamadan aknlkla bakyor ve beceriksizliimden utanyordum.Zaliojefe ise tam anlamyla ok iyi giyinmiti. zerinde son moda bir elbise vard. Salarn kvrtm, yznekremler ve pudralar srmt. Boynunda kareli bir kravat vard. Davranlar ve konumalaryla ok kibard.karken Zaliojefe 'Bir daha, benimle buraya gelirsen seni ldrrm' dedim. O glerek 'Babana nasl hesapvereceini ok merak ediyorum'dedi. Gerekten de o srada eve dnmektense kendimi nehre atmaydndm. Sonra kendi kendime:'Canm ne nemi var sanki' dedim veBudala15eve dndm."" Memur: "Ay! Aman," dedi. "Rahmetlinin deil on bin ruble, on ruble iin bile in-san br dnyaya yolladn bildiim iin bu olaydan sonra eve dnmenize ardm dorusu."

Bunlar syledikten sonra Prens'e gz krpt. Prens de Rogojin'i alay ederek szmeye balad.Yz iyice sararan Rogojin, memura:


6/122

"Babamn br dnyaya adam yolladn sana kim syledi?" diye bard. Sonra da Prens'e dnerek:"ok gemeden babam her eyi rendi. Zaten Zaliojef bu olay nne gelene anlatmt. Moruk beni evinst katna kard, odaya benimle beraber kapand ve beni tam bir saat dvd: 'Bu henz balangc,akama bir parti daha var' diye avaz avaz baryordu.""Sonra ne yapt biliyor musunuz? Bu kr sal adam Nastasiya Filipovna'nn evine gitmi. Alayarak,szlayarak, yerlere kapanarak kpeleri istemi. Nastasiya da gidip kutuyu getirmi ve bizimkinin nne

atarak: 'Al, moruk! Parfion'un bunlar alabilmek iin nasl hakaretlere katlandn bildiim iin bumcevherlerin deeri imdi gzmde on kat artmtr. Parfion'e selam syle ve tarafmdan teekkret.'demi.""Bu srada ben Serj Protuin'den yirmi ruble bor aldm, annemin de hayr duasn alarak Pskofa hareketettim. Geldiim zaman hastalktan yanyor-dun. Yal kadnlar, tedavi yerine bana dualar okuyorlard.Cebimde kalan son param da ikiye verdim... zil zurna sarho olmuum ve sokaklarda yatmm... hele birgece hi unutmam zerime kpekler hcum etti." Memur ellerini ovuturarak ve ok neeli:"Artk zlmeyin canm," dedi. "Bundan sonra Nastasiya Filipovna ile gzel gnler geiririz. Eski kpelerin nenemi var efendim; ona imdi yenilerini veririz."Rogojion onu kolundan yakalayarak:"Nastasiya Filipovna hakknda bir kelime daha syleyecek olursan seni dverim" dedi.16F. Dostoyevski

"Beni dvmen, beni kabul etmen demektir. Dv beni... yeter ki zerimde izin olsun... Ne abuk da geldikyahu."Gerekten de tren, istasyona giriyordu. Rogojin, her ne kadar Pskofdan gizlice hareket ettiini sylediyse deistasyonda onu karlamaya gelen birok insan vard. Onu grnce barmaya ve apkalarn sallamayabaladlar. Rogojin, gururla bakarak: "Garip," dedi "Zaliojef de orada." Sonra birden Prens'e dnerek:"Prens, sizinle bu kadar ksa bir sre iinde bu kadar sohbet etmeme ayorum dorusu. Kimbilir. Belki desohbetim size byle bir yolculuk srasnda rastlam olmamdan kaynaklyordun Byle olduu halde (Lebedefi gstererek) ona da yolculuk srasnda rastladm amma.... hi konumak istemedim. Beni mutlakagr.zerindeki u paavralar karalm da sana bir numaral zerdeva derisinden bir krk vereyim.... sonrada ceket, yelek veya hoa gidecek eyler yaptralm... Cebini de unutmam sonra hep beraber Nastasiya Fili-povna'ya gideriz. Gelecek misin? Evet veya hayr?..."Lebedef ar bir tavrla:"Prens Nikola Nikolaevi! Bu frsattan yararlann. Byle bir ans insana bir kez gelir" dedi.

Prens Miskin, kalkt, elini Rogojin'e uzakt ve:"ilk frsatta sizi grmeye geleceim," dedi. "Hakkmda boylu dnm olmanza gerekten sevindim.Teekkr ederim. Bugn zamanm olursa sizi grmeye geleceim, ben de size unu sylemek isterim ki,ben de sizi ok beendim. zellikle prlantal kpe hikyesini anlattnz zaman... zaten bu hikyeden ncede, zntl halinizle de sizi sevmitim. Vereceiniz elbiseye imdiden teekkr ederim. nk ihtiyacmolacak... paraya gelince u anda cebimde ancak bir kapek var.""Bu akamdan sonra paran olur gel, e mi?i.Memur:"Evet, evet bu akam mutlaka gel... cebin parayla dolar;" dedi."Peki cinsellik hakknda ne dnyorsun Prens? Haydi sklmadan syle! Aramzda yabanc yok.""Ben mi? Belki de bilmiyorsunuzdur.... fakat dorusunu sylemek gere-Budala17

kire hasta olduum iin kadnlar hi dnmyorum.""O halde senin dnyadan haberin yok.... fakat Allah senin gibilerini sever."Memur da onaylad."Cenab Allah sizin gibileri sever dorusu."Rogojin, Lebedefe dnerek:"anak yalayc, sana gelince. Beni takip et!" dedi.Ve hep beraber trenden indiler.Lebedef sonunda amacna ulat. Birka saniye sonra grltl grup Voznesenski ynnde istasyondanuzaklat. Prens Litenala ynne gidecekti; ayrld. Hava, sisli ve nemliydi. Geenlerden yolunu sordu.Gidecei yolun iki kilometreden fazla olduunu anlaynca bir arabaya binmeye karar verdi.General Epanin, Litenaia'ye yakn bir yerde Transfiguration evresindeki evinde oturuyordu. Bete altskirada olan bu byk ve btn konfora sahip binadan baka, generalin Sadovada bir evi daha vard kiondan da byk miktarda kira alyordu. Bunlardan baka Petersburg evresinde byk bir fabrikas, byk

bir gelir getiren bir de atosu vard. nceleri, General Epanin byk irketlerin hissedaryd ve iftlikleilgileniyordu. Kendisinin ok zengin olduu dnlyordu, sz geen bir insand. Bu gcn yeteneklerine


7/122

borluydu. Hele kendi i yerlerinde o olmad zaman iler duruyordu. Byle olmasna karn onun okanssz olduunu ve kk yata alayda askerlik yaptn biliyordu.Bu gnk durumu ile, eski sradan yaants karlatrlnca Epanin'in ne kadar yetenekli ve saygdeer birinsan olduu anlalyordu. Kendisi son derece akll ve hogrl olmasna karn hayatnn baznoktalarnn konuulmasndan hi holanmazd. rnein grnmemesi gereken yerlerde, aslagrlmemitir. Kendi dncelerinden ok, bakalarnn dncelerini uygu-luyormu gibi grnrd. ok da

ansl bir adamd. Kumarda ounlukla kazanrd. Her eit insanlarla ilikileri vard. Her zaman gelecekendiesi du-

18F. Dostoyevskiyard. 'A gzl olmamak, sabrl olmak baarnn srr olduunu dnrd. Elli be, elli alt yalarndayd. riyar ve ok salkl bir adamd. inin banda hi glmez fakat akamlan oyun masasnda nee dolu bininsan olurdu.General Epanin'in ailesi, karsndan ve yetimi kzndan oluuyordu. Henz temenken kendi yanda,renim grmemi ve hibir gzellii olmayan ve btn serveti ancak elli insandan oluan bir kzlaevlenmiti. General bu servetini karsnn eyiz olarak getirmi olduu para sayesinde elde etmi olduu iin,ne eskiden onun fakir olduundan, ne de gen yata evlenmi olduu iin pimanlk duyduundan hiszetmemiti. Karsna byk bir sayg duyuyordu ve bu sayg zamanla korku halini almt.

Epanin Hanm ise Prens Miskin ailesindendi. Bu aile her ne kadar tannm deilse de Epanin Hanmonun iyi bir gemie sahip oluundan gurur duyar ve ovunurdu. O zamann ileri gelenlerinden ve bir dediiiki olmayanlardan birisi, gen Prenses'in evlilii ile ilgilendi. Onun bir sz zerine temenle Prensesevlendiler. Yinri be yldan fazla bir zaman kar koca byk bir uyum iinde yaadlar. Soylu bir ailenin sonocuu olmasndan ya da kendi kiisel yeteneklerinden dolay Epanin Hanm, daha ok gen iken birokkibar ve yksek sosyete kadnna kendini sevdirmi ve onlarn arasna girmiti. Daha sonra kocas byk birservete ve iyi bir yere sahip olunca Epanin Hanm'n yksek sosyete ile ilikisini daha da artt.Son yl iinde de Generalin Aleksandra, Adelaid ve Aglae ismindeki kz byd ve hepsi birer genkz oldu. Onlar baba tarafndan sadece Epanin, anne tarafndan ise soylu bir aileye sahiptiler. Oldukabyk bir eyizleri de vard. Bu nedenle babalar Rusya'nn en yksek makamna sahip olabilirdi. stelik her de genti. En bykleri Aleksandra yirmi beinde, ortancas Adelaid yirmi nde, en kkleri Aglae isehenz yirmisinde idi. Bu sonuncusu yle bir gzellie sahipti ki daha imdiden dillere destan olmayabalamt. Fakat aralarndaki farklar yalnz yala ilgili deildi. Bu kz-karde renim, akl ve deer olarak

birbirlerinden ayrlyorlard. Onlar birbirlerini lgnca seviyorlar ve birbirlerine destek oluyorlard. Hatta sadasolda, ailenin gzbebei saylan en kkleri Aglae'ye her iki kzkardeinin onaylar alnarak yaplanfedakrlklardan szediliyordu. Onlar, toplum iin-Budala19de ve toplantlarda dikkati ekmek yle dursun zellikle alak gnll olurlard. Halk, onlarn deerlerinibildii halde onlarda, kendini beenmilik ve gurur gremezdi. En bykleri, mzisyen ortancalar iseressamd. Fakat halk, onlarn yeteneklerinin, ancak bu son zamanlarda farkna vard, daha dorusu o da birrastlant sonucu oldu.Onlar evlenmekten hi sz etmiyorlard, bulunduklar evreden memnun olup onun evresini geniletmekdncesinde deillerdi, bu konuda babalarnn karakterini, hrs ve umutlarn herkes biliyordu.Prens Miskin, generalin evinin zilini ald zaman saat on bire geliyordu. General ikinci katta oturuyordu.Hizmetilerden biri kapy at, gelenin elindeki paket ve pheli grn yznden onu nce uzun uzun

inceledi. Prens, birka defa kendisinin Prens Miskin olduunu, ok nemli bir konu iin Generali mutlakagrmesi gerektiini tekrarlamas zerine, hizmeti onu ieri ald. Prens'i gz hapsinde tutmas iin bir bakahizmetiyi braktktan sonra gitti. Kendisinin nemli bir grevi olduuna inanan hitmetinin yznde ciddi birifade vard.Uak bir koltua kt ve ciddi bir tavrla:"Bu odada bekleyiniz ve elinizdeki paketi de burada braknz!" dedi. Gznn ucuyla gelii gzel birsandalyade uzanm olan ve paketini brakmayan Prens'e bakt. Prens:"zin verirseniz," dedi. "Burada sizinle beraber oturaym. br odada yalnz bama canm sklacak!""Ziyareti olduunuz iin kalamazsnz. Generalin kendisiyle mi greceksiniz?"Hizmeti bu kyafette bir adam efendisinin yanna nasl sokacana akl erdiremedii iin ikinci kez aynsoruyu sordu.Prens:"Evet... bir iim var da" diye ekledi.

"Size... ziyaretinizin nedenini sormuyorum. Benim grevim isminizi bildirmektir. Tekrar ediyorum. Sekreterinigrmeden ieriye sokmam."


8/122

Hizmetinin, karsndaki adam hakkndaki pheleri srekli artyordu.20F. DostoyevskiPrens'in kyafeti, Generali grmeye gelen insanlarn kyafetinden o kadar farklyd ki. Buna karn Generalgnn belli saatinde her trl insan kabul ediyor ve ie ait konularn gryordu. Hizmeti bunu bildii iinve gelenlere ok fazla zorluk kartmamas konusunda emir ald halde karsndaki adamn ziyaretini

olaand bularak Generalden nce sekretere heber vermeyi uygun grd ve bir makine hzyla;"Gerekten yabanc lkelerden mi geliyorsunuz?" dedi. Aslnda sormak istedii "Gerekten siz Prens Miskinmisiniz?" sorusunu soramad."Evet trenden imdi indim. yle zannediyorum ki amacnz bunu deil de siz gerekten Prens Miskinmisiniz?" sorusunu sormakt deil mi? "Sor-madysanz nezaketinizden dolaydr."Uak aptallaarak:"Hm..." diye mrldand."nannz yalan sylemiyorum. Merak etmeyin benim yzmden banza bir ey gelmez. Kyafetim vepaketim artmamal. Bu son zamanlarda ilerpek iyi gitmiyor.""Hm... Canm ekindiim o deil. Benim grevim haber vermektir. Zaten sekreter nerede ise gelir ve sizinlegrr, yeter ki... Sylersem darl-mazsnz ya... Yeter ki General hazretlerini fakirliinizden dolayacndrmaya gelmi olmayasnz?"

"Hayr, kesinlikle o konuda rahat olabilirsiniz.... buraya da bu amalagelmedim.""Afedersiniz... kyafetinizi grnce... yle sanmtm da... ltfen sekreteri bekleyin.... General bir albaylagryor; sonra da sra sekreterinin...""Umarm ok beklemem. Sigara iecek bir yer yok mu? Ttnm de var,pipom da..."Hizmeti hayretle ve nefretle bakarak:"Sigara imek mi?" diye bard ve sanki kulaklarna inanamayarak tekrar etti:"Sigara imek mi? Kesinlikle olmaz. Burada sigara falan iilmez.. Aklnzdan byle bir eyin gemesi bileirkin... alacak ey dorusu.""Fakat ben bu odada imeyi dnmedim. zin verilmediini biliyo-Budala21

rum.... ben sadece bana bir gizli yer gsterin de pipomu ieyim demek istemitim... Buna altk artk birkere... tam saattir imedim."Hizmeti sylenerek:"Peki ama bu kyafetinizle sizi nasl haber vereyim... sonra, ziyareti olduunuza gre yeriniz buras deil....salondur... burada oturmakla bana azar iittireceksiniz,"dedi ve pakete yan yan bakarak:"Amacnz da bu evde oturmak galiba!" diye ekledi."Hayr! Byle bir dncem yok. Davet bile etseler yine kalmam... ben buraya tanmak iin geldim... sadecebu..."Hizmeti ekinerek:"Nasl? Tanmaya m? Peki neden bana i konusunda greceim dediniz?"" derken belki abartm olabilirim... fakat gerekten i iin geliyorum... yle ki: Bir ey sormak istiyorum...fakat asl amacn Epanin ailesi ile tanmak... nk Generalin kars da Mikin'lerdendir.... seninanlayacan ben ve o, akrabayz."

Prens'in son kelimeleri hizmetiyi iyice aptallatrd ve meraklandrd:"Demek... akrabasn yle mi?" dedi."yle saylr. Fakat o kadar uzak ki. Az nce de sylediim gibi, kendisine mektup grdermeme karncevap alamadm. Bu yzden kendisiyle grmeyi uygun grdm. Benim hakkmdaki pheli dncelerinizidatmak iin de size bunlar anlatyorum. Fakat siz hl phe duyuyorsunuz. Beni kabul edeceklerinidnyorum. nk Prenses kendi kanndan olan birini grmek isteyecektir. Duyduuma greakrabalarna dknm ve onlarla gurur duyuyormu."Prens hizmetiyle bu kadar sade ve senli benli konutuu iin hizmetinin gznde klmt. Hizmeti,efendi ile hizmeti arasnda fark biliyor ve Prens'in konuma eklini bir efendiye yaktramyordu. Sonuta;Prens'in, yardm dilenmeye gelen bir serseri ya da gurursuz bir budala olduuna karar verdi. Bu durumdaGenral'e nasl haber vereceini dnd.Hizmeti her zamankinden fazla srar ederek:"Misafir odasna gemenizi rica. edeceim," dedi.

79.F. Dostoyevski


9/122

Prens neeli bir glmsemeyle:"Eer orada oturmu olsaydm sana bunlar anlatamazdm" dedi. "Hl benim kyafetimin ve paketimin etkisialtndasnz. Artk sekreteri bekleme-seniz ve beni haber verseniz kt olmaz sanrm.""Sizi, sekreteri grmeden habere vererem. Sonra General albayla olan grmesi srasnda kendisini hibirkonuda rahatsz etmemem iin bana sk sk emir verdi. Haber vermeden ancak Gabriel Ardalinovigirebilir."

"Kim bu adam, memur mu?""Gabriel Ardalinovi mi? Hayr, irketin zel memurudur. Hi olmazsa elinizdeki u paketi bir yere koyun.""Fena olmaz. zin verirseniz mantomu da karmak istiyorum.""Deil mi ya! Generalin yanna yle gidemezsiniz."Prens kalkt, abucak mantosunu kard. Altndan, eskimi olmasna karn iyi bir elbise kt.Yeleinde,eskimi elik zincire bal bir Cenevresaati aslyd.Hizmeti her ne kadar Prens'i bir aptal olarak dndyse de kendisinin de sadece bir hizmeti olmasndandolay Prensle olan konumas srasnda biraz haksz olduunu ve nezaket kurallarn atn dnd.Prens kendine ait tavrlaryla onun houna gidiyordu; bazen de nefret ediyordu.Prens eski yerine oturdu."Peki Epanin Hanm ne zaman kabul ederler?" diye sordu."Orasn ben bilmem. Hanmefendinin kabul saatleri gelen misafirlere gre deiir. Terzi iin kabul saati on

birdir. Gabriel Ardalinovi de herkesten nce kabul edilir... hatta o kahvalt zamannda bile girer, kar.""Kn burada evler yabanc lkelerdekinden daha scak oluyor. Buna kar dans daha souk. Orada evlero kadar souk oluyor ki bir Rus'un dayanmas imknsz.""Istmyorlar m?""Istyorlar. Fakat evlerin ve pencerelerin yapl ekli baka.""Avrupa'da ok kaldnz m?""Drt yl fakat btn zamanm hep ayn yerde geirdim. Deniz kenarndaydm."Budala23"Buras imdi size biraz yabanc gelmeli?""Gerekten de yle. Belki inanmazsnz ama... Rusa'y unutmadma aryorum. Sizinle konuurkenkendi kendime: 'ok iyi konuuyorsun' diyorum. Kimbilir, belki de bu nedenle bu kadar ok konuuyorumdur.Dnden beri hep Rusa, konumak istiyorum."

"Eski Petrogra'de mi oturuyordunuz?" (Hizmeti ne kadar konumak istemiyorsa da byle nazik birziyaretiyi cevapsz brakmann ayp olacan dnyordu.)"Petrograd'da m? Ancak yolculuklarm srasnda gelip geerken kaldm... zaten o zamanlar hibir eyinfarknda deildim... imdi de birok yeniliklerin yapldn sylyorlar o kadar ki eskiden bilenler yenidenrenmek zorundaymlar. Bir takm yeni kurulan mahkemelerden szedildiini duydum.""Ne! Mahkemeler mi?.. Tabii mahkemeler ya... peki oradaki mahkemeler buradakilerden daha m adil?""Pek farknda deilim. Ama bizde lm cezas yoktur." "Peki Avrupa'da var m?""Var tabii. Schneider'le beraber gittiim zaman Fransa'da, Lyon'da grdm.""Mahkmu astlar m?" "Hayr, kafasn kestiler." "Bard m?""Ne gezer? Btn her ey bir anda oluyor. nsan bir tahta zerine yatryorlar, bir geni bak da bankoparyor. Buna giyotin diyorlar. Ba bir anda kopup gidiyor. Fakat iin en zc taraf; hazrlklar. lmkararnn okunmas, mahkmun elbiselerinin giydirilmesi, tuvaletinin yaplmas, sehpaya karlmas vebalanmas yrek paralayc eyler. Halk da bunlar grmeye gidiyor. Bu kt trene kadnlar da gidiyor."

"Doru deil.""yi ama... byle bir ikenceyi grmeye nasl katlanyorlar acaba? bann kesildiini grdm mahkmgen, zeki, kuvvetli bir genti. smi de Leg-ros'du. ster inann ister inanmayn sehpaya kt zaman rengikire gi-24F. Dostoyevskibiydi ve alyordu. Bu nasl olur, sorarm size? Korkun ey deil mi? Korkudan alayanlar kimlerdir bilirmisiniz? Kk bir ocuun alayabilecein! anlyorum ama.... byk bir adamn, o zamana kadar gzyansaklam krk be yanda bir adamn gzya dkmesini anlayamyorum. Acaba o srada insann iinde nefrtnalar eser? Ne gibi korkular iinde kvranyor? Kutsal kitap: 'ldrme!1 der. O ldrd iin onu daldryorlar. Ben bunu kabul edemem dorusu. Ben bu olay bir ay nce grdm hibir zaman da gzmnnnden gitmiyor. Tam be kez ryama girdi."Prens konuurken heyecanlanm, soluk yzn de hafif bir krmzlk kaplamt. Hizmeti onu derin bir

ilgiyle dinliyordu."Hi olmazsa," dedi "nsan byle bir lmde fazla ikence ekmez."


10/122

Prens heyecanla:"Biliyor musunuz" dedi. "Herkes de sizin gibi dnd iin giyotin ya-plmitr. Hkm infaz edilirken benkendi kendime:'Acaba lmn abukluu onun acsn daha fazla arttryor mu?' diye dnyordum. Belkidncemi garip bulacak ve gleceksiniz ama... dnecek olursanz siz de ayn eyi dneceksiniz.kence edilen bir adam dnn. Her taraf yaralar iinde, bir an geliyor fiziki aclar, ruhsal aclarbastryor. Bu durumda en byk ikence, yaralar deil de, manevi ikencedir. Ruhun bedeninizi terkedeini

bilerek o anda sadece bir et yn olacanz anlamak, insan en byk aclara boar. Yaanan en ktzaman, ban halkaya girdii ve birka saniye iinde ban ba kestiinin anlald zamandr. Bu konudapek ok kii de benim gibi dnyor. Bundan kesinlikle eminim. Adaletin verdii ceza, pek ok sutan dahaar ve zalimcedir. ldrlmek isteyen bir insan cann verinceye kadar kurtulabileceini dnr. Amagiyotinin altna yatan bir insann kurtulabileceini dnmesi olanak ddr.Burada insana bir para umudubile ok gryorlar. Sava srasnda bir askeri topun azna getirip topu ateleyeceiniz ana kadarkurtulabilecei umudunu tar. Oysa lm karan okunan kimse ya alar ya da ldrr.. Belki de yeryznde,idam sehpasna kadar gtrlp, sonra da 'Affedildin, serbestsin' denilen tek bir adam vardr. te o adamsize o srada neler duyduunu syleyebilir. Bir insana byle davranmak insanlk ddr."Budala25Hizmeti dncelerini her ne kadar Prens'teki duygusallkta anlatamaya-caksa da sylenenleri anladyzndeki zgn ifadeden anlalyordu.

"Cannz madem ki sigara imek istiyor, bir aresine bakarz," dedi. "Fakat abuk olalm. Yoksa General sizi,bulunmadnz bir zamanda arabilir. te bakn, u kk merdivenin altnda bir kap var. tiniz sada biroda var, orada iebilirsiniz. Yalnz pencereleri anda etrafa sigara kokusu yaylmasn."Fakat Prens imeye zaman bulamad. Elinde ktlar bulunan gen bir adam odaya girdi. Hademe onunceketini karrken, o da gz ucu ile Prens'e bakyordu.Uak sevimli ve samimi bir tavrla:"Gabriel Ardalinovi, u grdnz kii sylediine gre Prens Mi-kin'mi... Hanmefendinin deakrabasym... Avrupa'dan yeni gelmi... Btn eyas da elindeki u paket... Sadece.."Prens daha fazla bir ey duymad; nk hademe alak bir sesle konumaya balad. Gabriel Ardalinovihem dinliyor, hem de eskisinden daha nazik olarak Prens'e bakyordu. Sonra dinlemesini keserek hzlaPrens'e doru yneldi:"Siz Prens Miskin misiniz?" dedi.Bu, yirmi sekiz yalarnda gzel, sansn, orta boylu ince yapl bir genti. Soylularn gibi kk bir sakal

vard. nce bir yze sahipti. Olduka ciddi grnyordu. Dileri bir sra inciyi andryordu. Neeli ve itengrnmesine karn, gzlerinden merak duyduu okunuyordu.Prens kendi kendine:"Yalnz olduu zaman baklan ve glmsemesi de eminim ki byle deildir! " diye dnd.Prens, Rogojin'e ve hademeye sylediklerinin hemen hepsini bir rpda ona da anlatt.Gabriel Ardalinovi anlann yoklad."Yanlmyorsam bir yl ya da ona yakn bir zaman nce svire'den Liza-veta Prokofyevna'ya bir mektupgnderen sizdiniz?" dedi."Doru."26F. Dostoyevski"O halde sizi burada tanyorlar... hem de ok iyi hatrlyorlar. Ekselans grmek ister miydiniz? Geldiinizihemen bildireceim. Bir saniye kadar beklemenizi rica ediyorum fakat misafir odasna neden

buyurmuyorsunz? (Hademeye sert bir tavrla) Neden Beyefendiyi buraya aldn?""Beyefendi kendisi istemedi?"Tam bu srada kap grltyle ald. Bir subay kt. Elinde bir anta vard. Yksek sesle ev sahibiylevedalayordu.Odann dier ucundan bir ses:"Gabriel, orada msn? Gel bakalm buraya!" dedi.Gabriel Ardalonovi. Prens'i selamladktan sonra arld yere dorugitti.Bir iki dakika sonra kap tekrar ald ve sekreterin sesi duyuldu. "Prens Hazretleri ltfen buyuran."General van Fedorovi Epaniri, odann ortasnda durmu ve gelen misafire bakyordu. Prens ieriyegirince, ona doru iki adm ilerledi. Prens yaklat ve kendisini tantt.General:"Evet" dedi. "Size hangi konuda yardmc olabilirim?"


11/122

"Acele hibir iim yok. Buraya gelmekteki amacm sizinle tanmakt. Sizi byle bir zamanda rahatsz etmekistemezdim ama... ne kabul gnlerinizi biliyordum... ne de alma saatlerinizi., trenden daha imdi indim,isvire'den geliyorum."General glmsemek istedi, fakat kendini tuttu. Bir an dnd, gzlerini krpt ve sonra misafiri bir dahatepeden trnaa kadar szd ve oturmas iin bir sandalye gsterdi. Kendisi de onun yanna oturdu vePrens'e dnerek sabrsz bir tavr ile ziyaretinin nedenini renmek istedi.

Gabriel, masann stndeki ktlar topluyordu. General:"Genellikle gelenleri kabul edecek zamanm olmaz," dedi. "Fakat geldi-nize gre ziyaretinizin bir nedeniolmal. Ben...!"Budala27Prens szn keserek:"Ziyaretimin bir nedeni olduunu dneceinizi biliyordum" dedi. "Emin olun ki ziyaretimin tek nedeni sizinletanmakt.""O eref bana da air... Fakat insan ileri yznden deil elenmek, ban kayacak zaman bilebulamyor... sonra sizinle benim aramda ortak ne olabilir... yani akrabalmzn nedeni.""Nedeni falan yok, aramzda ortak bir nokta da yok. Eer ben Prens Mi-kin'sem einiz de ayn ailedenolduu iin aramzda bir yaknlk var. Ziyaretimin nedeni de budur. Drt yla yakn bir zaman Avrupa'dakaldm. Rusya'dan ayrlrken ok kt bir durumdaydm. Aa yukar delirmek zereydim ve hibir eyin

farknda deildim. Fakat imdi de iyi olduum sylenemez. Anlayacanz iyi insanlara ihtiyacm var. Sizlerinde ok iyi insanlar olduunuzu duydum, hatta yle olduunuza eminim."General:"ltifatlarnza teekkr ederim," dedi. "Ne yapmak istediinizi sorabilir miyim?""Daha bir karar vermedim.""Demek trenden iner inmez buraya geldiniz... hem de.. Eyanzla beraber.""Grdnz btn eyam u paketin iinde... iinde amarlarm var.... genellikle onu yanmda tarm...akama kadar ok zamann var... nasl olsa bir oda kiralarm.""Demek oda kiralamay dnyorsunuz.""Tabii..""lk nce szlerinizden burada yerleeceinizi zannetmitim.""yi ama... Sizin beni davet etmeniz gerekirdi. Fakat unu da itiraf edeyim ki davet etmi olsaydnz bile benkalmazdm... nedeni falan yok..."

"O halde davet etmemekle iyi yaptm. Byle bir dncem de yok. zninizle Prens Hazretleri konumamzbir sonuca balayalm... sizinle benim aramda bir akrabalk olmad konusunda her ikimiz de anlatk...Ve..."Prens kalkt ve durumunun ok nazik olmasna karn nee ile glerek:"Ve... kalkp gitmekten baka are yok," dedi. "Buradaki kurallar bilme-F. Dostoyevskidiim iin ve Petersburg'un sosyete hayatna yabanc olduumdan, konumamzn bylece biteceindendaha buraya gelirken emindim zaten... fakat byle oluu daha iyi oldu... zaten svire'den yazdmmektubun cevapsz kal her eyi aklyordu. Allah'a smarladk Generalim... Rahatsz ettim. zr dilerim."O srada Prens'in baklarnda bir gurur ve samimiyet belirdi. Bunun zerine Generalde de ani bir deiiklikoldu. Biraz ncekine benzemeyen bir sesle:"Prens" dedi; "Ben sizi tanmyorum amma... Lizaveta Prokofyevna belki eski bir akrabasn grmekisteyecektir... eer zamannz varsa biraz bekleyin."

Prens:"Zaman konusu kolay.... her zaman zamanm vardr," dedi. (Ve apkasn masann zerine koydu.)Hanmefendinin benden mektup aldn hatrlayacan zannediyorum. Az nce danda beklerkenhizmetiniz beni sadaka gibi i istemeye gelen bir zavall zannetti. Emin olun ki ziyaretimin nedeni bu deil.Sadece sizinle tanmak istiyordum. Fakat beni zen bir ey varsa, o da byle zamansz sizi rahatszetmemdir." General neeli bir glmsemeyle:"Size unu syleyeyim ki Prens... eer siz grndnz gibi bir insan iseniz sizinle seve seve arkadalkedebilirdim. Fakat'grdnz gibi ok megulm... okunacak ve imzalanacak bir sr i var... Bunlarbittikten sonra da daireye gideceim... bu nedenle ziyaretilerimi sk sk gremiyorum. Fakat sizin iyi birterbiye alm olduunuz belli... Allah akna ka yandasmzPrens?""Yirmi alt.""Yok canm! Ben sizi daha gen zannetmitim."

"Yam pek gstermediimi sylerler. Rahatsz etme konusuna gelince ileride sizi zamansz rahatszetmeyeceim. nk bakalarn rahatsz etmekten ok ekinirim. Bu durumda aramzda pek ortak noktalar


12/122

yok gibi, fakat byle olduu halde insanlar arasnda ortak noktalar bulunabilir. lk bakta insanlar birbirleriniyarglarlar ve yeterince tanyamazlar. Cannz skmayaBudala29baladm galiba.""ki kelime: Servetiniz var m, yoksa i aramay dnyor musunuz? Sorum iin zr dilerim!"

"Rica ederim, ok yerinde bir soru, neden sorduunuzu da ok iyi anlyorum. imdilik bir servetim ve iimyok. Bugne kadar bana, yannda kaldm Profesr Schneider bakt. Gelirken de ancak yol parasn verdi.Cebimde imdi topu topu birka kapek var... kafamda bir i var ama... Bu konuda birilerinin fikrinialmalym.... fakat...""Peki bir i buluncaya kadar nasl geineceksiniz?" diye sordu."Hemen ie balamak... her ne olursa olsun!""Bilgili bir adam olduunuz belli ama. Gnlk ekmeinizi kazanabilecek ne gibi yetenekleriniz var? Afbuyurun.""Affedilecek bir ey yok canm! Dorusunu isterseniz bu konuda hibir yeteneim yok... hastaydm... buyzden renimim de yanm kald... gnlk ekmee gelince... zannederim ki..."General tekrar szn keserek ona baz sorular sordu. Prens de hayatn tekrar anlatt. General Pavlief tenszedildiini, hatta kendisi ile tantn hatrlad. Mikin'in kendisi de bu adamn eskiden renimi nedenyakndan ilgilendiini bilmiyordu... belki de babas ile olan arkadal yzndendi... annesinin babasnn

lmnden sonra, ok kk yata, yazla gnderilmiti. Sal bunu gerektiriyordu. Pavlief onu,kendisinin akrabas olan yal kadnlara brakmt. Prens'e nce bir mrebbiye, sonra da bir mrebbituttular. Prens ocukluk anlarn her ne kadar hatrlyorsa da onlara bir dzen verecek kadar deil. st stegelen nbetler onu adeta budalaya evirmiti. (Budala deyimini zellikle kendisi kulland) gnn birindePavlief in Berlin'de akl hastalklar uzman, svire'li Profesr Schneider'e rastladn bu doktorun budalave delileri Valais kantonundaki bir kuruluta hidroterapi ve jimnastik ile tedavi ettiini anlatt. Bu doktor aynzamanda hastalarnn renimleri ve duygulan ile de ilgileniyordu. Bu nedenle Pavlief beni be yl svire'yegnderdi ve bu uzmana emanet etti; fakat iki yl nce Pavlief aniden ld; ileri kald gibi vasiyetname debrakmad. Doktor Scheider o zamandan beri hastalm tedavi etti. Onun sayesinde imdi oldukasalklym fa-30F. Dostoyevskikat hastalm gemedi. Byle olduu halde Rusya'ya dnmeye can atyordum. Sonunda doktor da lkeme

dnmeme izin verdi."Bu hikye generali ok artt."Peki Rusya'da hi tandnz yok mu?" diye sordu."imdilik hayr! Fakat bulacam sanyorum... nk bir mektup aldm..."General szn keserek ve Prens'in son cmlede yapt imay anlayarak:"Hi olmazsa orada bir eyler renmisinizdir?" dedi. "Hastalnz, kolay bir ie girmeniz engel deil yabari?""Hayr! Zaten bir ie girmemi ve neler yapabileceimi anlamay ok istiyorum. Profesrn yannda drt ylrenim grdm ve Rus kitaplarm okumasn mkemmel rendim.""Rus kitaplarn m? u halde hatasz yazp okumasn biliyorsunuz, demektir.""Evet, tabii.""Mkemmel! Ya yaznz nasl?""O da mkemmel... hatta bu konuda diplomam var diyebilirim. nk gerek bir hattat gibi yazyorum.

(Hararetlenerek) isterseniz bana yazacak bir ey verin... bir uygulama yapalm.""Zahmet olacak ama... grmemiz gerekiyor... dorusu Prens, iyi niyet sahibi oluunuz ok houma gidiyor...kibarlnza da diyecek yok.""alma odanz ne kadar gzel dzenlemisiniz... bir sr u ve kalem... bir yn da kaln ve iyi cinstenkt var... alma odas dediin ite byle olur... u manzaraya gelince... tanyorum... svire'den birpara... ressam bunu herhalde manzaraya bakarak yapm... manzarann yerini de hatrlar gibiyim. Urikantonu...""Bu tabloyu buradan almanza karn olabilir de yani... Ganya! Prens'e kt verin. te kt kalem... umasaya oturun..." General, antasndan byk boy bir resim kararak Ganya'ya hitaben:"Nedir o?" dedi. "Ah Nastasia Filipovna'nn resmi ha? Kendisi mi gnderdi? Ha?""Biraz nce, bir tebrik olarak verdi. steyeli uzun zaman oluyor. yle birBudala31

gnde ona ellerim bo gittiim iin ayp oldu galiba!"General szn keserek:


13/122

"Yok canm? Ne garip dnyorsun. Onun karc olmayan bir kadn olduunu bilmiyorsun galiba? Zatenona ne gibi bir hediyede bulunabilirdin? Binlerce rubleyi gzden karmalsn? Resmini verecek olursan ideiir. Sahi, aklma gelmiken soraym: Senden resim falan istedi mi?""Hayr istemedi, belki de hi istemeyecektir... aman van Federovi bu akamki ziyafeti unutmayn.zelolarak davet edilenler arasndasnz.""Aklmda... gideceim zaten... bu akam yirmi beinci yl dnm deil mi? Ganya bana bak... sana bir ey

syleyeceim, fakat aramzda kalsn... bu akam Atanas vanovi'Ie bana son kararn syleyecek: Evetveya hayr! Haberin olsun."Ganya ard ve yz sararr gibi oldu. Titrek bir sesle:"Sahi, byle mi syledi?" dedi."Bunu o gn syledi., o kadar srar ettik ki sonunda kabul etti... fakat sonu belli olana kadar sana habervermemizi istemedi."General sabit baklarla Ganya'ya bakyordu. Karsndaki adamn ald korkun tavr houna gitmedi.Delikanl heyecanla:"van Fedorovi, unutmayn ki Nastasiya karar verinceye kadar bana son kararm vermem iin zamantanmt. Ne de olsa son sz bende..."General korkarak:"Demek... demek" diye kekeledi."imdilik korkacak bir ey yok."

"Peki biz ne olacaz.""Reddetmiyorum, fakat dncemi deitirebilirim."General skntl bir sesle:"Bir de reddetmen eksikti;" dedi. "Dostum senin iin burada gerekli olan red deil!.. Tam tersi memnuniyetinisevin ve mutlulukla aklamalsn. Evde ne dolaplar dnyor bakalm?""Bizde mi? Evde her ey benim istediim gibi. Babam her zamanki gibi delice dnceleri ile rezaletkarmak istiyor... Konumuyorum... fakat banaF. Dostoyevskisaygda kusur etmiyor... annem olmam olsayd oktan kap dar ederdim... zavall annem genelliklealyor, kzkardeim ise dvnp tepiniyor... fakat hepsine kaderimden ancak kendimin sorumlu olacam,evde de benden baka kimsenin sz gemeyeceine ve herkesin buna uymasn istediimi kesin bir dillesyledim... btn bunlar kzkardeimin, yzne adeta bardm... fakat annem de orada idi."General kollarn aarak ve omuzlarn hafife kaldrarak: "Dorusunu istersen ben bu konudan hl bir

eyler anlamvyorum. Geenlerde Nina Aleksandrovna bana geldiinde (hatrlyorsun deil mi) alad,szlad, 'Neyin var?' dediim zaman bana verdii cevaptan anladm ki bu evlilik aileniz iin byk birerefsizlik olacaktr. Kendisine erefsizlii nereden kardn, Nastasiya Filipovna'ya kimin neyi sitemedebileceini ve onun hareketi hakknda kimin kt bir sz syleyebileceini, btn suun Toki ile beraberyaamasndan m olduunu, byle bir ey dnlse bile bunun, baz noktalan dikkate alnnca, ne kadarnemsiz bir ey olduu sonucuna varlacan sylediim zaman u cevab aldm: 'Fakat onu kzlarnznbulunduu yere sokmazsnz ama...' ne gzel bir itiraz deil mi... hele Nina Aleksandrov-na'nn azndank artcyd dorusu... anlamyor galiba... Anlamyorolacak..."Ganya, Generalin cmlesini tamamlayarak:"Mevkiini, deil mi?" dedi. "Fakat ona kzmakta hakszsnz... nk her eyi anlyor... daha geen gnbakalarnn iine karmamas iin onu azarladm. Ben henz son szm sylemediim iindir ki evde herey yolunda gidiyor...fakat frtna kopacaa benziyor... eer szm bugn verecek olursam kopmu

demektir."Bir kede, gzel yaz konusundaki yeteneini gstererek yazsn yazmakla megul Prens btn bukonumay dinledi. ini bitirdikten sonra masaya yaklap ve Generale kad uzatt ve masa zerindekiresmi iyice szdkten sonra:"Demek Nastasiya Filipovna bu ha?" dedi ve hemen:"Dorusu ok gzel bir kadn!"diye ekledi.Budala33Yanlmyordu; nk resimde, siyah ipekten yaplm ok k fakat sade bir elbise giymi bir kadn; rastgeletaranm, adeta ev halinde olan salar kestane rengindeydi; derin ve siyah gzleri, dnen bir aln vard.Zayf ve solgun yznde masum bir grn vard.General ve Ganya Prens'e aknlkla baktlar.

General:"Nasl, Nastasiya Filipovna'y tanyor musun? Ne zamandan beri?" diye sordu.


14/122

"Evet, tanyorum... Rusya'ya ayak basal henz yirmi drt saat olmasna karn bu gzel kadn tandm;"dedi ve Rogojin'le nasl karlatn, ondan neler rendiini uzun uzun anlatt.General dnceli:"te bir sr haber daha!" dedi.Prens'in hikyesini dinledikten sonra gzlerini Ganya'ya dikti ve ruhunda baz eyler okumak istedi.Ganya da biraz akn:

"Btn bunlar deli samas," dedi... "Bir tccardan, byle bir serserilikten baka ne beklenebilir? ZatenRogojin denen bu adamdan szedildiini ok duydum."General:"Ben de duydum." dedi. "Kpe olayndan sonra onu tanmayan kalmad. Zaten Nastasiya Filipovna daszetti. Fakat imdi konu bir milyon... Bir de tutku konusu. Her ne kadar erefsiz bir tutku ise de yine birtutkudur... bu gibi insanlarn sarhoken neler yapabileceklerini unutmamal... Hm!... (General korkulu birtavrla) bari bir olay kmasa," dedi.Ganya: * "Bu milyon konusu sizi korkutuyor mu?""Ya seni? Korkutmuyor galiba?"Ganya birden Prens'e dnerek:"Prens siz o adam nasl buldunuz? Sizde nasl bir etki brakt? Ciddi bir adam m... yoksa serserinin biri mi?Sizin dnceniz nedir?"Ganya bu soruyu sorarken kendisinde zel bir eyin doduunu hissetti...

F. DostoyevskiBu bir anlamda yeni bir f ikir gibiydi ki delikanlnn akln kartryor ve gzlerinde imekler aktryordu.Generale gelince, o da Prens'e bakyordu.Prens:"Ne diyeyim bilmem ki," diye sze balad. "Bana gre onda byk bir tutku... hatta hastalk gibi bir tutkugrdm... onda da bir hasta hali var. Tekrar yataa decek mutlaka."General bu cmleye taklarak:"Demek," dedi, "Sizin dnceniz bunlar.""Evet!.."Ganya glmseyerek Generale:"Onun, tekrar yataa dmesi iin birka gn gerekiyorsa da bu gibi hikyelerin evreye yaylmalar iinzamana ihtiya yok... akama kadar da bir tanesinin unu bulmasndan korkarm, dorusu..."General:

"Hm!.. Dorudur!.. O zaman her ey de Nastasiya Filipovna'nn kafasndan geenlere bal," diyemrldand."Dorudur ama... onun da bazen ne biim bir insan olduunu bilirsin..."General byk bir aknlkla:"Ne demek istiyorsun?" dedi. "Ganya, beni dinle., bugn olsun onun cann skma... ok rica ederim... nazikdavranmaya al., olmaz m? Yzn neden asyorsun? Beni dinle Garbiel, artk sylenecek szn zamangelmitir., bugn sylenmeyecek olursa artk hibir zaman sylenmeyecek demektir: Ne olduunu bilirsin?Benim bu iteki karlarma gelince o halledilmmi demektir. Sorun nasl zlrse zlsn ben paymalacam. Toki madem ki karan vermi... konu kapanmtr. Bence korkulacak bir ey yok. imdi istediimbir ey varsa o da senin iyiliindir... dn, tan. Yoksa bana gvenmiyor musun? Ben sana gvenmitim...nk sen hem erkek... anlyor musun... erkek. Hem de akll bir adamsn... imdi de... ey olan... eyolan..." Ganya Generalin szn tamamlayarak:"Asl olan" dedi. Dudaklarna, gizlemek istedii zehirli bir glmseme yayld. Generale, sanki ruhunu

onlarda okutmak ister gibi, kindar ve yakc bir bakla bakt. General sinirden kpkrmz oldu ve gzleriniGeneralinBudala35gzleri iine dikerek:"Evet," dedi, "Asl olan akldr. Sen rezil bir adamsn Gabriel Ardalino-vi. Bu tccarn olunun geldiini duyarduymaz kendine ondan kurtulu yollar aramaya baladn. unu bilmeni isterim. Daha ie balarken akll biradam hali taknmalydn. Burada ise taraflarn anlamas, namuslu olmalar ve szlerini tutmalar gerekir.Yoksa... Bir insann namus ve erefini ayaklar altna almamak iin nceden haber vermeniz gerekirdi. Bununiin de nmzde uzun bir zaman vard... ho imdi de yok deil ya (kalarn kaldrd)., nmzde birkasaatlik zaman var... Ne demek istediimi anladn m? Evet mi? Ksaca: Evet mi, hayr m? stemiyorsansyle ve gle gle... unu bil ki zorla gzellik olmaz... seni kafese koymay dnmyorum."Ganya yarm fakat sert bir sesle:

"Kabul!" dedi.Ve ban edi, yz zgr bir ekil ald ve sustu.


15/122

General son derece memnun grnyordu; olduka kzmt, fakat ok ileriye gittiini dnyordu. BirdenPrens'e dnd... onun orada olduu ve her eyi duyduunu hatrlayarak byk bir korkuya kapld. Prens'ebaknca bu dnce kayboldu.General, Prens'in uzatt gzel yazy grnce:"Maallah... grdn m bak gzel yaz buna derler ite... gerek bir model... hem de az bulunur bir model...Ganya sen ne dersin? Byk bir yetenek deil mi?"

Prens, bir tabaka iyi kt zerine bir cmle yazmt:"Bu, mtevazi Rahip Paphnuce'n imzasdr."Prens byk bir memnuniyetle:"Bu imza, XIV yy .dan kalma el yazs bir kitaba gre Rahip Paphnuce'n gerek imzasnn aynsdr," diyeaklad. "Dorusu eskiden bizim metropolit ve papazlarmzn gzel imzalar varm... hepsi de byk birzevk ve sanat eseri eylermi... Generalim, nasl olur da sizin ktphanenizde Pogodin, gibi adamn eseribulunmaz? Ben de kendime gre, baka bir yaz rnei oluturdum. u yuvarlak yazy gryor musunuz?te bunu geen yy.da Fransa'da kullanyorlard.... eskiden bunu tannm sanatlar kullanrlard...36F. Dostoyevskiben de de bir rnei var... u d ve a harflerindeki yuvarlaklarn gzelliine ve zene bakn... Franszharflerinin bu zelliini ben de bizim Rus harflerine uyguladm... biraz zor oldu ama... yapabildim... ite tarifve orijinal bir yaz rnei daha... u cmleyi gryor musunuz? 'Azmin elinden bir ey kurtulmaz.' Buradaki

yaz, idar kurumlarnda ya da askeri makamlarda kullanlan yazdr., bu da yuvarlak ve iyi bir grntoluturan bir yaz eklidir... bir hattat harflerin kuyruklarn keser, daha dorusu ss olarak kullanmaz... itebakn u harflerin kuyruklarkesilmitir... byle olmasna karn yaznn byk bir deeri vardr... sanki, bunuyazann ruhu buraya yansm.u gzelli bakn Allah akna! Geenlerde bu yaz elime getii zamanaknlk iinde kaldm... nerede bulduumu tahmin edersiniz? svire'de! Buna gelince, bu da sade birngiliz yaz ekli... insan zeksndan bundan daha gzel ve daha olaanst bir ey beklenemez; gerek birinci deil mi? Bunlar ise Fransz yaz eklinin son ekilleri... bunlar, seyahat eden bir Fransz memurununmektubundan kardm... bunlarda da yine ngiliz yazsnn izleri var... fakat yuvarlaklar biraz daha siyah vekalnca. Beyzi ekle gelince onun da hafif bir deiiklik geirdiini grrsnz: Biraz daha yuvarlaktr. Buyaz tarznn iek biiminde sslenmesine sabn vardr. Fakat bu tarz ok tehlikelidir; nk byk bir dikkatister... fakat eer baarlrsa da ortaya nefis bir yaz kar... onu grnce insann ak olaca gelir." Generalglerek:"Bu konuda ustasn galiba?" dedi. "Dostum sen yalnz bir hattat deil, ayn zamanda byk bir de

sanatsn. Sen ne dersin Ganya?" Sekreter:"Hayret dorusu," dedi ve glmseyerek ekledi: "Bu yetenek Allah vergisi olsa gerek."General:"Sen istediin kadar gl. nsan bu bilgi ile kendisine mkemmel bir gelecek hazrlar. Prens, yazacanzyazlan kimlere gndereceinizi biliyor musunuz? Size ayda tam otuz be ruble vereceim, (saatinebakarak) Saat da yarm olmu. Prens, belki artk bugn gremeyiz... bu yzden ilerden szet-sek hi dekt olmayacak. Biraz daha oturur musunuz? Sizi belki sk sk ka-Budala37bul edemeyeceimi sylemitim... Fakat size, ihtiyalarnz gidermek iin yardmda bulunacam... sonrassize ait... banzn aresine bakarsanz... dairede, size kvk bir i bulacam... i ar deil, ama sreklialmak gerekecek. Dier konulara gelince yle yaparsnz... u grdnz gen benim en iyidostumdur... kendisiyle arkada olmaya aln... kendisi ailesi ile yani annesi ve kzkardeiyle beraber

oturur. Onlarda kiraya verilecek mobilyal odalar vardr... gayet iyi insanlara verirler... Herhalde NinaAleksandrovna benim hatrm krmaz... bu sizin iin arayp da bulunmayan bir frsat olacak... nk yalnzbanza olacanz yerde bir aile ile yaayacaksnz.... zaten sizin imdilik Petersburg'da yalnz yaamanzdoru olmaz.. Gabriel Ar-dalinovi'in annesi Nina Aleksandrovna ile kzkardei Barbara Ardalinov-na'ya karsonsuz bir saygm vardr. Nina Aleksondrovna, Ardalion Alek-sandrovi isminde bir Generalin kardr... benkendisiyle orduda arkadalk ettim. Sonralan baz nedenler dolays ile darldk... fakat kendisine olan saygmhi eksilmemitir... size bunlar anlatmaktaki amacm, size zellikle tavsiye ettiim iindir... yani sizdensorumlu olan benim... oraya vereceiniz para pek fazla olmayacak... zaten alacanz maa masraflarnzkarlayacaktr... cep harlna da ihtiyacnz olacan inkr etmiyorum. Fakat bana kalrsa cepharlndan, daha dorusu cebinizde para bulundurmaktan kanmanz sizin iin daha iyi olur... size bunlarsylyorsam sakn gcenmeyin... bunu, hakknzda beslediim duygular iin sylyorum... hi paranzolmad iin size imdilik yirmi be ruble kadar vereyim, sonra hesaplarz... eer ileride imdiki gibi doruve samimi olacak olursanz para konusunda aramzda hibir anlamazlk olmayacaktr... sizinle bu kadar

ilgilenmem, hakknzda baz grlerim olduu iindir... bunlar daha sonra renirsiniz... gryorsunuz yasizinle ne kadar samimiyim. Ganya, Prens'in sizde kalmasnda bir saknca var m?"


16/122

Ganya ok nazike:"Hayr," dedi. "zellikle annem ok memnun olacaktr.""Bir tek kiracnz vard deil mi? smi neydi?.. Fer!... Fer!..""Ferdienko!""Tamam! Dorusu o adam ok houma gitmiyor... ok adi bir dalkavuk...Budala

39Nastasiya Filipovna'nn ona yz veriine ayorum. Aralannda gerekten akrabalk var m?""Yok canm... Aralarnda ne gibi akrabalk olabilir ki...""Allah kahretsin! 'Prens'e dnerek' Eh! Syle bakalm Prens Hazretleri:Memnun musunuz?""Teekkr derim General Hazretleri. Gstermi olduunuz ilgi beni ok duygulandrdr. Ben ki hibir istektebulunmamtm... Bundan bir kelime iftihar pay kardm sanmayn... Fakat dorusunu sylemekgerekirse bu akam bam sokacak yerim yoktu... biraz nce Rogojin davet etmiti sahi!""Rogojin mi? Bir baba, daha dorusu bir dost nerisi istiyor musun? Bu adam artk unutmalsn. Benceilikilerini birlikte olacan aileyi dnerekkurmalsn."Prens:"Mademki bu kadar iyi kalpli bir insansnz sizden saklamayacam...

Beni ilgilendiren bir i var.... bakn bir davetiye aldm." General szn keserek:"zr dilerim ama., ok ge kaldm... geldiinizi karma haber vereceim...eer kabul edecek olursa 'ben debu konuda kendisine sizi anlataym. Frsattan yararlann ve onun yannda ll davrann nk size herkonuda yardm dokunabilir... sonra her ikiniz de ayn aile ismini tayorsunuz... eer kabul etmeyecekolursa, hi srar etmeyin... baka bir zaman tekrar deneriz. Ganya, sen de bu arada u hesaplara bak; aznce Fedoisef le olduka zorluk ektik... iinden kamadk... kuzum sen yapver Allah akna."Prens, kendi iinden drt defa konumaya altysa da baanl olamad. General kp gitti. Ganya birsigara yakt, bir tane de Prens'e uzatt. Prens ald, fakat sekreteri rahatsz edecei korkusuyla, konumadve oday incelemeye balad. Ganya, Generalin kontrol etmesini istedii rakam dolu kda bir gz att; aklbaka yerdeydi, onun glmsemesi baklar ve yzndeki dnceli ifade Prens'e, babaakaldklan andanitibaren daha fazla dokundu. Birden, Nastasiya Filipovna'nn resmine yeniden hayran hayran bakanPrens'e yaklat ve:"Prens, bu kadn ok hounuza gidiyor galiba?" dedi ve gzleri ile Prens'i

szmeye balad.Prens ok sade:"ok farkl bir yz var;" dedi. "Bu kadnn sradan bir kaderi olmasa gerek... neeli, fakat ok ac ekmi biryz var; deil mi? Bunu, bakndan ve gzlerinin altndaki u iki elmack kemiinden anlamak mmkn.Yz son derece masum, fakat kiiliini bilmiyorum... yi midir, kt mdr... yi olsayd... Her eykurtulurdu."Alev saan baklarn Prens'ten bir an bile uzaklatrmayan Ganya devam etti:"Siz, byle bir kadnla evlenir misiniz?"Prens:"Ben hibir kadnla evlenemem, hastaym," dedi."Peki ya Rogojin? Bu konudaki dnceniz nedir?""Evleneceini tahmin ederim... hatta belki de bugn yarn... fakat bir hafta sonra da boazlayaca kesin."Bu son kelimeler Ganya'nn vcudunu yle rpertti ki Prens bir lk atmaktan kendini alamad.

Ganya onu kolundan tutarak:"Ne oluyorsunuz?" dedi.O srada kapdan bir hademe seslendi:"Prens Hazretleri, General Hazretleri, Hanmefendiniz yanna buyurmanz rica ediyorlar."Prens, ua takip etti.Generalin her kz da, iri yapl hayat dolu ve ok salklydlar. Uzun bir boy, alacak kadar geniomuzlu, iri gsleri ve bir erkeinki kadar da kuvvetli kollar vard. Midenin, bu ekilde irileme ile byk birilgisi vard... onlar da bunu saklamyordu... anneleri ise, kzlarnn midelerine bu kadar dkn olularn hibeenmiyordu... fakat kzlarnn, kendisine kar sayg duymalarna karn, ona eskisi gibi boyunemediklerini biliyordu. Bu yz-F. Dostoyevskiden de, gururlar krlabilecei korkusuyla onlara karmaya cesaret edemiyordu. Fakat genellikle onun dakiilii bazen kural tanmaz bir hale geliyordu. Lizaveta Prokofievna her gn biraz daha hrn, daha sabrsz,

hatta daha garip bir insan oluyordu. yi ki kocas yanndayd da bakalarndan alamad hrsn ondanalyordu. Daha sonra ailede yine sessizlik balyordu ve her ey


17/122

yolunda gidiyordu.Fakat Hanmefendinin de itah yok deildi. Saat yarm olunca kzlar ile beraber masann bana oturur.Getirilen yemekler bir le yemeinden ok bir ziyafeti andrrd. Bundan nce kk hanmlar,uyandklarnda saat tam onda yataklarnda kahve ierlerdi. Bu eski bir alkanlkt. Saat yarmda yemekmasas, Lizaveta Porkofievna'nn dairesinin yandaki kk bir odaya kurulurdu. Bazen General de msaitolursa gelir, bu gzel sofraya katlrd. Masann zerinde ay ve kahve fincanlar, ya, peynir, bal, klbast ve

hanmefendinin ok houna giden brek tabaklan grlrd. Bazen scak bir orba iilirdi.Hikyemizin balad o sabah, btn aile yemek odasnda, saat yarmda yemee geleceini bildirenGenerali bekliyordu. Bir dakika bile gecikse hemen arkasndan adam kotururlard. Fakat o gn tamzamannda geldi. Selamlamak ve elini pmek iin karsna yaklat zaman yznde garip bir ifade grd.Zaten daha bir gn nce anlatlan bir hikye yznden bunun byle olacan hissetmi, hatta geceleyin de,uyumadan nce bu konuda olduka zlmt. Bu konu hakknda her ne kadar nceden kendini hazrlamve hislerine hakim olmaya almsa da o srada kalbinin arptn hissetti. Kzlar, birer birer gelip onuptler. Onlarn da kendisine dargn olmalarna karn garip bir tavr vard. Bu son zamanlarda olan bir takmolaylar dolaysyla General son derece kukulu olmutu; fakat ne de olsa bir baba ve bir kocayd. Fakatyetenei ve tecrbesi sayesinde bu durumdan syrlmann yollarn buldu.General anssz olduu ve kendi kendini yetitirmekle gurur duyduu kadar, tecrbeli bir koca ve beceriklibir babayd. Birok aileler, hatta en iyileri bile, kzlarn evlendirmek istedikleri halde General kzlarn evliliezorla-mamay prensip kabul etmiti. Hatta bu konudaki dncelerini karsna da

Budala41kabul ettirmekte baarl olmutu. nceleri kars bu dnceyi kabul etmemesine karn, daha sonraGeneralin srar etmesi zerine o da benimsemiti. Nasl olsa kzlar zaman gelince kendileri hareketegeeceklerdi. Bylece kzlar seecekleri hayat arkadalar konusunda hnlamayacaklar ve daha salklbir seim yapabileceklerdi. Anne ve babalar da kzlarn hareketlerini daha rahat izleyebileceklerdi ve yanlbir seimin nne geeceklerdi. Servetlerinin ve mevkilerinin yldan yla artmas sonucu kzlar, zamanladaha parlak bir ekilde ve daha iyi artlar altnda evlenebileceklerdi. General dncelerini bu ekilde,yrtrken ani ve beklenilmedik bir olay oldu: En b-yk kz Aleksandra yirmi be yana bast. Tam busralarda da Atanas va-novi Toki ona talip oldu. En yksek snfa mensup ve byk bir serveti olan birokyksek kiilerle ilikileri bulunan bu kii yeniden evlenmek isteiyle yand. Ya elli bei gemesine karn iyikalpli ve zevkli bir adamd. Uzun zamandr van Fedorovi ile arkadalk ettii, birka mali ortakl da olduuiin dncelerinden ona szetti ve dostane bir t ekli altnda kzlarndan birine talip olup olamayacan

kendisine bildirmesini rica etti. te o zamandan beri sakin Epanin ailesinde bir deiiklik oldu.nceden de sylediiniz gibi kzkardein en gzeli gen Aglae'ydi. Toki son derece iyimser bir adamolmasna karn bundan midini kesti ve Aglae'nin kendisine nasip olmayacan anlad. Byk bir efkatinetkisiyle gzlerini adeta kr, balar sarho olan iki karde kzkardeleri iin yeryznde kimseye ksmetolmam ideal bir evlilik hayal ediyorlard. Aglae'ye talip olacak adamn servetinden nce birok zellikleresahip olmas ve her konuda byk bir saygnlk kazanmas gerekiyordu. ki karde, kzkardeleri iin pek okfedakrla katlanacaklarn aralarnda kararlatrmlard: Bylece de Aglae'ye verilecek eyiz byk birtoplam olacakt. Ana baba bu anlamadan haberdard. Bu nedenle Toki evlenmek konusundaki isteiniaklad zaman onlar da Aleksandra'nn veya da Adelaid'in raz olacaklarndan emindiler... eyiz konusunagelince Toki'nin bu konuda zorluk karmayaca ortadayd. Teklifinin deerine gelince General, hayatntecrbeleri ile yorulmu bir adam olarak, onu ok yksek buldu.Zaten Toki, baz zel nedenlerden dolay ok dikkatle hareket ediyor veF. Dostoyevski

btn giriimleri, ancak kar taraf kontrol etmekten ibaret kalyordu. Bu nedenle ana baba da kzlarn buevlilik konulunda aka haberdar ettiler. Kzlar da her ne kadar olumlu bir cevap vermedilerse de enbykleri Alek-sandra'nn ailenin isteklerine kar gelmeyeceini anladlar. Aleksandra'mn ok salam birkarakteri vard. Son derece iyi, akll ve alak gnllyd. Toki ile nefret duymakszn evlenebilirdi; verdiisz de sadakatla tutmasn bilirdi. Alayiin dman olup, kocasnn hayatn korkulu ve frtnal deil,tamamen sakin ve tatl klabilecekti. Gzleri kamatran bir gzellie sahip olmamakla beraber gzel birekicilii vard. Toki bundan baka ne isteyebilirdi?Fakat i, dnp tanmalar yznden uzadka uzuyordu. General ve Toki, resmi ve fesedilmesiimknsz olan bir bavurunun imdilik yaplmasna imkn olmayaca konusunda dostane bir ekildeanlatlar. Ana baba da kzlarna bu konu hakknda kesin bir dil kullanmadlar. Hatta bu konuda kan kocaarasnda bir dnce ayrl oldu. Epanin Hanm anne olmak nedeni ile honutsuzluunu aklamayabalad ki bu hi iyi deildi. Tam bu sralarda da, evlilik konusunu kknden ykabilecek ok nazik ve oderece zor bir

durum meydana geldi.


18/122

Tokin'in tabirince bu "Nazik ve zor durum" on sekiz yl nce olan bir olay yznden douyordu. O sralardaAtanas vanovi'in Rusya'nn tam ortasnda byk bir malikanesi vard. Filip Aleksandrovi Borakof ismindede kk bir mal sahibi komusu vard. Bu adam eski bir subayd ve soylu, hatta Atanas vanovi'inkindendaha fazla, soylu bir aileye mensuptu. Boazna kadar borca dald halde bir esir gibi alarak ve tarlasnbasit bir kyl gibi srerek ilerine bir dzen vermede baarl olmutu. Glmseyen en kk bir talihkarsnda kendisinde byk bir cesaret uyanmt. Birka gn nce alacakllarnn en nemlisi ile grmek

ve kendisiyle bir i konusunda anlama yapmak iin gitti. O gn ii azim ve mitle doluydu. gn sonrakynn yallarndan birinin dolu dizgin kendisine doru geldiini grd. Yz gz yanklar iinde olan buadam ona bir kara haber getiriyordu. Yirmi drt saat nce, tam le zaman evinde bir yangn kmt.Kars da evle beraber yanmt, ocuklar ise zor kurtulmutu.Budala43Hayatn cilvelerine gs germeye alm olan Barakof bu felakete sabredemedi, ldrd; bir ay sonra dabeyin hummasndan ld. Alacakllar maln mlkn sattlar. Adamlar da il yavrusu gibi dald. Alt yediyalarndaki iki kiz ocuuna gelince, onlar Toki Atanas vanovi koruma altna ald ve onlann bakm,renimi ve terbiyeleri ile ilgilendi. Her ikisini de eski bir memur ve kalabalk bir aile reisi olan khyasnngzetimine verdi. Aradan fazla zaman gemeden bu iki kzkardein by, Nastasiya yalnz kald;kzkardei bomacadan ld. Avrupa'da yaayan Toki zamanla onlann her ikisini de unuttu.Bir gn, aradan be yl getikten sonra, malikanesini ziyaret etmek aklna geldi. Krdaki evinde khyasnn

kzlar arasnda on iki yalarnda en, zeki, tatl ve harikulade bir gzellik saan (Toki bu konuda eski birkurttu) bir kzcaz grd. Bu defalk malikanesinde ancak drt gn kadar kald, fakat bir takm yeni kararlarverdi; gen kzn renimi ve terbiyesi konusunda bir yenilik yapld: Ona, saygn ve olgun bir svire'l kadnretmen tutuldu. Bu kadn ona Franszca ile birok bilimler retti ve bir gen kza gerekecek genel bilgileriverdi. Bu kadn krdaki eve yerleti ve tam drt yl Nastasiya'nn renimi ile ilgilendi. Grevi bittikten sonrada gitti... Nastasiya'y bu defa, Toki'nin, bucaktan bir hayli uzak bir kydeki dier bir malikanesinin komusuolan bir kadn ald. Bu hanm, Toki'nin izni ile gen kzla beraber kydeki evine yerleti. Ahap olan bu evson derece zevkli denmiti. Kyn ismi, sanki mahsus konmu gibi, Teselli idi. Kadncaz, Nastasiya'ydoruca bu sessiz eve getirdi. Kendisi de onunla beraber oraya yerleti... halbuki o zamana kadar, dul veocuksuz olduu iin, bir kilometreye yakn bir uzaklktaki evinde oturuyordu. Nastasiya'nn hizmetini yalbir kadn grecek, ok tecrbeli bir gen kz da odasn yapacakt. Bu evde mzik aletleri, byk bir gen kzktphanesi, tablolar, stampalar, kalemler, fralar, boyalar, bir de ok gzel bir dii taz vard. Aradan ikihafta gemeden Atanas vanovi de geldi.

O gnden sonra Toki steplerin ortasnda kaybolmu bu bir kan topra canndan fazla sevdi ve her yazmevsiminde oraya gidip birka ay kald. Bylece de, zarif bir mutluluk ve sessizlik iinde drt yla yakn birzaman geti.F. ostoyevskiBir gn, kn balangcnda, Toki'nin Otradno kyne yapt ve bu defa ancak on be gn kadar srenyllk ziyaretinden drt ay kadar sonra Nastasiya Filipovna'nm kulana, Toki'nin Petersburg'da evleneceihaberi a-ln-d. Sylendiine gre alaca kz gzel, zengin ve iyi ailedenmi... Bir kelime ile karlacakksmet deildi. Fakat durum biraz abartlyordu. Oldu olacak gz ile baklan bu evlilik henz grmehalindeydi. Ne de olsa bu haber Nastasiya Filipovna'nm hayatnda bir anlamda devrim oldu. O zamanakadar kendisinden asla mit edilmeyen bir cesaret; gsterdi. Bir saniye bile tereddt gstermeksizin ahapevi terketti, yalnz bana yola koyuldu ve gidip Petersburg'da Toki'yi buldu.Nastasiya'nn bir bomba gibi patlamas karsnda alklaan Toki barmak istediyse de, daha ilkkelimelerde sesini ksmak, baka bir tavr almak, gzel kelimeler kullanmak zorunda kald: Eskiden birok

baarlarnn srr olan dili ile imdi ne konuabiliyor, ne de mant ile ikna edebiliyordu. Karsnda imdiyekadar tand ve Temmuz aynda Teselli Ky'nde brakt kadndan baka bir kadn gryordu.Yeni bir kiilie brnen bu kadn birok eyler biliyor ve anlyor gibiydi. O kadar ki insan, onun zeksnnnerede baladn ve bu kadar konu hakknda bilgiyi nereden aldn kendi kendine soruyordu. Bunlan,gen kz ktphanesindeki kitaplardan almasna imkn m vard? Dahas var: Pek ok konu hakknda birkanun adam gibi yarg yrtyor, dnyay deilse bile orada olan eylerin nasl davran grdklerinibiliyordu.Karakterine gelince, zamanla o da byk bir deiiklik geirmiti. Bir renciye benzeyen kzn eskiekingen ve son derece neeli halinden, hatta bazen alamakla geirdii hznlerinden, dalgnlklarndan,korkularndaneser kalmamt.Toki imdi karsnda, kendisiyle alay eden ve kahkahalarla glen garip ve son derece deimi bir kadngryordu. Nastasiya ona kar kalbinde nefret ve bulantya varan bir tiksintiden baka bir ey

hissetmediini, hemen ve can kiminle isterse evlenebileceini aka syledi. Fakat karmaktaki ve buevlilie engel olmaktaki amac Tokin ile alay etmek iindi: "imdi glmek sras bende" diyordu.


19/122

Budala45Bu ekilde sylenip duruyordu. Fakat belki de gerek dncesi bu deildi. Kendisiyle alay eden vekahkahalarla glen yeni Nastasiya Filipovna'nm sylediklerini dinlemekte olan Atanas vanovidncelerine biraz dzen vermeye alyordu. Bu dnme uzun srd. Tam oabe gn ne yapacanard. Ancak bu srenin sonunda kararn verebildi. Kendisi, o zamanlar ellisine yaklam olgun ve iyi bir

adamd. O, kendi ahsndan, huzur ve rahatndan baka dnyada hibir eyi sevmezdi. Btn hayatnnrn olan bu eylerin yok edilmesine sabredemiyordu.Dier taraftan Toki unu da anlad ki bu kez karsnda bakalarna hi benzemeyen bir kadn vard: Bukadn tehditlerini savurmakla kalmayacak, onlar uygulamaya koyacakt. Onu durdurma olana olmad gibiyumuatmann da imkn yoktu.Nastasiya'da uzun zamandr her eyden, hatta kendinden bile bkm bir haldeydi. Nastasiya Filipovna,vahi bir kinle nefret ettii bu adam srf rezil etmek iin kendisini yokedebilir, her eyi katlanabilir ve Sibiryazindanlarn boylayabilirdi. Atanas vanovi biraz korkak olduunu daha dorusu snrsz bir gurur sahibiolduunu gizlememiti. rnein dn treni srasnda kendisini ldreceklerini ya da gln ve kendisinikk drecek olaylar olacaklarn syleseler, korkard. Fakat o, lmden ya da acdan korkmuyordu;bunlar yapan kstah ve terbiyesiz insanlardan korkard. Nastasiya Filipovna'nm bu zayf tarafn anlamtve Nastasiya'nn kendisini nasl vuracan biliyordu. Sonunda teslim oldu ve bu evlilikten vazgeti.Byle bir karar vermesine bir baka ey de etkili oldu. Bu yeni Nastasiya, eskisine hi benzemiyordu...

eskiden iri yar gzel bir kzd... imdi ise... Toki drt yllk bir zaman iinde gzlerinin grmediine kararverdi. Toki eskiden, bazen ona bakarken kafasndan bir takm garip dncelerin getiini hatrlyordu: Elagzlerinde derin ve gizli bir karanlk seilirdi: baklar bir eyler sorar gibiydi. Atanas vanovi iki yldr kzncildinin gnden gne deitiini gryor ve arp kalyordu. Rengi solgunlayordu... garipti, fakat bu daonu daha da gzelletiriyordu... ok grm ve ok yaam apkn adam olarak geen bahardan beri tekamac Nastasiya'y birisiyle evlendirmekti... ona iyi bir eyiz vererek efendi ve memuri aka bir yerde olanbir adamla evlendirmek istiyordu. (Nastasiya bu eski konu hakknda imdi yle alay ediyordu ki...) Fakatonun yeni gzellii karsnda Atanas vanovi ondan baka ekilde yararlanmay dnd. Onu konfor velkse boarak Pe-tersburg'da kendi yannda alkoyacakt. Nastasiya, skse yapacak, byleceToki de gurur duyacakt.Bylece tam be yl geti. Bu sre iinde birok eyler de aydnlanmt. Atanas vanovi'in durumu pek iyideildi. Nedenini bilmedii bir korku iinde yayordu; ksacas: Nastasiya Filipovna'dan korkuyordu. lk iki yliinde kadna evlilik sz eder gibi oldu. Kadnn ses karmayn gurur konusu yaptn ve onun ilk

giriimi kendisinden beklediini sand. Bu dnce ok garipti; fakat Atanas vanovi son derece kuruntuluolmutu; yz hep ask ve dnceliydi. Bir gn, Nastasiya'nn elini istese bile bir red cevab ilekarlaacan byk bir aknlk, hatta biraz da znt ile (nsan kalbinin ktlkleri!) rendi. Bunu, uzunzaman akl almad. Sonra, nedenini yle aklad: Bu "Yaral ve garip" kadn gururu o dereceye vanyorduki, en parlak bir mevkiye bile bir red cevab ile nefretini aklayan benlik sevdasnn vermi olduu budalacamemnuniytini tercih ediyordu.Konunun en ar tarafysa Nastasiya'nn duruma hakim oluuydu. Bir takm maddi konularda her ne kadargzleri boyanmak istediyse de o bunlara nem vermedi. Kendisine salanan rahat hayat benimsemesinekarn be yl iinde bir kenara on para bile koymad.Atanas vanovi aradaki balan koparmak iin ok are arad: Onun evresini kadn ruhundan anlayan birtakm erkeklerle kuatt; farknda deilmi gibi onu Prensler, subaylar, sefaret ktipleri, airler, yazarlar hattasosyalis-lerle tantrd. Zahmetleri boa gitti: Hibir ey onu etkilemedi... sanki kalbi tam, duygulanoktan lm gibi.

Sakin bir hayat srerek okuyor, hatta mzikle ilgileniyordu. Btn tandklar birka fakir ve gln memurkarsndan, iki aktristten, birka tane de yal kadndan oluuyordu. Bir terbiyecinin kalabalk olan ailesinebaylrd; o evde de onu ok severlerdi ve ziyaretlerinden memnun olurlard. Genellikle akamlan be altarkada - fazla deil - onun evinde toplanrlard. Toki onu sk sk gelir grrd. Bu son zamanlarda GeneralEpanin onunla tanma fr-Budala47satm bulmutu. Bu tanma olduka zor olmutu. Nastasiya son olarak da Gabriel Ardaniolovi iletanmt...Ne de olsa Nastasiya'mn byk bir n vard. Gzelliinin herkes hayranyd; fakat daha ileriye gittiini iddiaedecek bir kimse olmad gibi hakknda sylenecek tek bir sz bile yoktu. Onun n, renimi, asalet vezeks Atanas vanovi'in, planlarnda kesin olarak yer almt. te General Epanin de tam bu sralarda bukonuda nemli bir rol oynamaya balad.

Toki, Generale dosta bir ekilde, kzlarnn biri veya dieri hakkndaki dncelerinden szederken sonderece iten ve tam itiraflarda bulunmutu. Her iki adam beraber almay kararlatrdlar. lk nce en iyi


20/122

arelere bavurmay ve zellikle "kalbin en ince ve asil teline" dokunmay uygun grdler. BeraberceNastasiya Filipovna'nn evin gittiler; Toki ona durumun ktln btn plaklyla anlatt; ve btnsularn kendisinde olduunu ve zamannda ona kiri beslemi olduu duygular yznden piman olduunu,nk kendisinin zevki ve sefa alemlerine ve tutkularna ok dkn bir adam olduunu; fakat imdievlenmek istediini ve yaplmas her bakmdan uygun olacak bu evliliin geleceinin Nastasiya'nn elindeolduunu; ve her eyi gen kadnn soylu kalbinden beklediini iten bir dille aklad.

Sonra sra Genarele geldi. O da durumdan bir baba olarak szetti ve Atanas vanovi'in evlilik hakknda sonkarar ancak onun verebileceini aklad. General kznn hatta dier ikisinin kaderinin de onun vereceikarara bal olduunu anlatt.Nastasiya Filipovna kendisinden ne istediini sorunca, Toki be yl nce ondan nasl korktuunu; bununhl gemediini ancak Nastasiya'nn evlenmeye karar verdii gn rahatlayabileceim anlatt.Nastasya Filipovna'nn verdii cevap iki arkada aknlk iinde brakt. Szlerinde, ineleyici ve kindarkahkahalardan eser yoktu. Kadncaz, kalbini, sonunda itenlikle aabildiine memnun olmu gibiydi.Birok kez arkadaa fikir danmak istediyse de buna gururunun engel olduunu itiraf etti; madem ki imdikonu patlak vermiti, her ey yoluna girebilirdi. lk nce hznl bir glmseme, daha sonra da iten birkahkaha ile glerek, artk eskisi gibi frtnalarn kopmayacan syledi. Uzun zamandr dncelerini bi-F. Dostoyevski^raz olsun deitirmiti. Kalbinde her ne kadar bir deiiklik olmadysa da ' olaylar karsnda aklc olmak

ihtiyacn hissetmiti. Artk olan olmu, gemi gemie karmt. Bu nedenle Atanas vanovi'in hl korkuizleri tamasna ardn syledi.Sonra da van Federovi' e dnd ve son derece saygl bir tavrla, kzlarndan szedildiini birok kezduyduunu ve uzun zamandan beri her ne konuda olursa olsun yapaca en deersiz bir iin bile kendisinezevk ve gurur vereceifti anlatt. u anda durumunun ar olduu ve cannn skld kesindi. Atanasvanovi onun kurduu hayalleri sezmi ve aka deilse bile aile hayatna yeniden domak; bylece dekendi hayatna bir yn vermek isteinde olduunu anlamt. Fakat Gabriel Ardalinovi hakkndaNastasiya'nn pek sylenecek sz yoktu. Onun kendisini sevdiini biliyor ve gnn birinde ilgisinin sonsuzolduunu anlad gn kendisinin de sevebileceini kuvvetle mit ediyordu. Fakat onun sevgisinde samimiolduunu dnsek bile, henz gentir diye dnyor ve kesin bir karar vermek isteini duyuyordu. Bugente en fazla houna giden ey, onun almas ve btn ailesine bakmasy-d. Onun sabrl, masum vetuttuu yolda baarl olmak istediini duymutu. Annesinin de olgun ve ok iyi bir kadn olduunusylemilerdi. Kzkardei Barbara'nn da harika bir kz olduunu biliyordu. Ptisin, kendisine ondan ok

szetmiti. Sylendiine gre bu iki kadn, zerlerine gelen felakete sabrla katlanyorlard. Nastasiya onlarlatanmak iin can atyordu; fakat bakalm onlar kendisini ailelerine kabul edecekler miydi? Yetmi be binrubleye gelince Atanas vanovi onlardan szetmekle hata etmiti. Nastasiya parann deerini bilmiyordeildi; bu miktar kabul edecei de kesindi. Bu paradan Gabriel Ardalinovi'e hatta Generale szetmediiiin Toki'ye nazike teekkr etti; fakat Gabriel'in bunu bilmesinde bir saknca yoktu. Mstakbel kocasnnevine girerken, kabul ettii paray beraberinde gtrmesinde eref ve gurura dokunacak hibir ey grmedi.Her ihtimale kar bunun herkes tarafndan bilinmesini istiyordu; nk tekinden berikinden af dilenmekamacnda deildi. Gabriel Ardalinovi ile ancak ailesinin ve kendisinin, hakknda hibir kt dncebeslemediklerinden emin olduu zaman evlenecekti. Gabriel Ardalinovi'in, onun be yl iindePetersburg'da geen hayatn,Budala49Anatas vanovi'le olan ilikisini ve biriktirmi olduu serveti bilmesinin daha iyi olaca dncesindeydi.

Eer bugn bir miktar para kabul ediyorsa, bu satlan bir eref ve namusun karl deil, sadece krlan birhayatn tazminatyd.Bunlar sylerken o kadar cotu ve atelendi ki General byk bir memnunluk duydu ve konuya bitmigzyle bakt. lk korkunun etkisi altnda bulunan Toki ise bu ekilde dnmesinden ve iblisin tekrarcanlanarak gnn birinde neesini karmasndan uzun zaman korktu. Fakat grmeler balad. ki dostun,Nastasiya'nn Ganya'ya olan meyli zerine kurmu olduklar temel yava yava o derece salamlayordu kiToki bile baardan emin grnmeye balamt.O sralarda Nastasiya bir gn Ganya ile konutu; btn bu grme srasnda ancak birka kelimesyleyebildi... Kadn. Ganya'ya kendisini sevmesine karn, evlenene kadar ona "Hayr" deme hakkolduunu ve ayn hakka Ganya'nn da sahip olduunu syledi.Gen adam, ailesinin Nastasiya'ya ve bu evlilie hi de iyi gzle bakmadklarn biliyordu. Bu evlilikyznden de ortada bir takm dedikodular dolamaya balamt. Nastasiya'nn, Ganya'nn kendisini parasiin aldn ve onun ne kadar huysuz, kskan ve para dkn olduunu bildii syleniyordu. Aslnda

Ganya'nn da Nastasiya'dan nefret ettii bu dedikodulara eklendi. Sevgi ve nefret duygulan Ganya'nnkalbinde yer etmiti. Kt bir kadn olarak bilinen Nastasiya ile evlenmi bile olsa gnn birinde ondan


21/122

intikamn alacakt ve Nastasiya da bunu bildii iin o da gizli bir savunma hazrl iindeydi. Btn budedikodular Toki'ye kadar gelmi ve onu byk bir korku iinde brakmt. Fakat Nastasiya'nn yakn birzamanda kesin kararm vereceini sylemesi onu biraz rahatlatarak korkularn datmt.Ortada dolaan en garip, en inanlmaz ve dorudan doruya Generalin kiiliini ilgilendiren dedikodularagelince bunlar, ne yazk ki gnden gne daha kesin bir gereklik kazanyordu. Bazen insann sama birdedikoduya inanaca geliyordu. Saygn bir insan olan Generalin, Nastr.siya Filipovna'ya ak olabileceine

kimse inanmyorsa da van Fedorovi'in Nastasiya'ya kar byk bir heves ve istei vard. Fakat kimegvenebilirdi. Belki de zellikleF. DostoyevskiGanya'nn iyi niyetine.Toki, ortada bir eyler dndn ve General ile sekreteri arasnda bir anlamann olduunu tahmin ediyorgibiydi. Gzlerini ak bryen bir adamn, hele yalannca tam anlamyla bir kr olduunu ve umulmayacakyerden mit beklediini herkes bilir. Dahas var: Bu adamlar kendilerini kaybederler, budalaca hareketederler. Generalin, Nastasiya'ya olduka pahah bir inci kolye hediye edeceim herkes biliyordu. General,Nastasiya'nn kar gzeten bir kadn olmadn bildii halde bu hediyeye byk bir nem veriyordu. Kars,Epanin Hanm da bu inci kolyeden szedildiini duymutu. Kocasnn apkn bir adam olduunu bilmesineve dikkatli hareket etmesine karn bunu grmemezlikten gelemezdi. Kolye konusu onu ok zmt.General bunun tam zamndan farkna vard. Zaten bir gn nce sylenen baz szler ona frtnannyaklatn anlatmt. te bu yzden o, hikyemizin balad sabah, ailesi ile beraber yemek masas

banda bulunmasn hi istemiyordu. Prens'le henz grmeden nce bir bahane ile karsnn yanndankamaya karar vermiti. Tek istedii ey gnn ve gecenin kazasz belasz gemesiydi. Tam bylednrken ieriye Prens girdi. General: "Onu Allah gnderdi" diye dnerek karsnn yanna gitti.Epanin Hanm gemii ile gurur duyard. Sllesinin son temsilcisi olan ve adn duymu olduu PrensMikin'in bir zavall budala ve sadaka ile geinen bir sefil olduunu anszn renince beyninden vurulmuadnd. Genral bunu bilerek hazrlam ve kolye hakknda sorguya ekilmekten korkarak karsnn zihninibaka bir konu ile megul etmeyi dnmt.ok nemli konularda Epanin Hanm gzlerini falta gibi aar, Baklarn bolua diker, arkaya doruyaslanr, hi konumazd. Kocasnn yanda olan bu kadnn ince uzun bir boyu, sk fakat beyazlamayabalayan salar, kamburca bir burnu, soluk ve kk yanaklar, ince ve birbirine kilitli dudaklar, yksekfakat dar bir aln vard. Ela ve olduka iri gzleri bazen umulmadk bir durum alrd.Budala51

"Onu kabul etmemi, hem de imdi, kabul etmemi istiyorsun yle mi?" dedi ve gzlerini dndrerekkarsnda bir aa bir yukar dolaan kocasna bakt."Karcm onu da trene kabul edecek deiliz ya... fakat yine de sen bilirsin... ister kabul edersin, isteretmezsin" diye aklad. "Dorusu ocuk gibi bir adam. Hatta insan acyor bile... hastaym... bazen nbetgeliyormu. Daha bugn svire'den gelmi ve trenden iner inmez buraya uram... kyafetini grme... birAlmana benziyor... Kendisine yirmi be ruble kadar verdim. Ona bizim dairede sekreterlik gibi bir i bulmayaalacam. Yavrucuklarm siz de ona yiyecek bir eyler ikram edin, nk zavall ocuk ackmabenziyor."Hanm, gzlerini kocasndan ayrmayarak:"Dorusu beni aptala evirdin!" dedi. "A olduunu ve kriz geldiini sylyorsun. Nasl krizmi bakalm?""Zannedersem bu krizler ok sk gelmiyormu.. fakat bir ocuk gibi olmasna karn... renimi de yok deil."Sonra kzlarna dnerek:"Siz de onu sk bir snavdan geirirsiniz. Ne gibi zellikleri olduunu bilmemiz kt olmaz!" dedi.

Hanmefendi kelimeleri heceleyerek ve alk alk bir kzlarna bir kocasna bakarak:"Snavdan geirmek mi?" dedi."Karcm szlerimden kt bir anlam karma! Sen yine istediin gibi hareket et. Amacm ona nezaketgstermek ve buraya getirmekti... kt bir ey yaptm zannetmiyorum.""Hem svire'den geliyor, hem de buraya getiriyorsun, yle mi?" "svire'nin buras ile hibir ilgisi yok... tekraredeyim karcm., sen nasl istersen yle yaparz... onu buraya getirmek isteyiimin nedeni senin soyundanve belki de akraban olduu iin... ban sokacak bir yeri yok... ona kar ilgi gstereceini sanmtm...nk ne de olsa o da bizim ailden saylr."Kzlarn en by Aleksandra:** nk benim aklmda hibir ey kalmyor. Fakat ben daha nemli bir ey sanmtm. Yazdnz bu ktnerede?""Generalin alma odasndaki masann stnde kald galiba?"

"Hemen gidip getirsinler!""Bu kadar ok istiyorsanz tekrar yazaym!"


22/122

Aleksandra:"Anne!" dedi. "yle yapsak daha iyi olur... ama imdi yemek zaman...karnmz ok ackt nk.""Pekala!... Prens sofraya buy urun... Sizin de karnnz ackm olmal!""Evet! Teekkrler.""nsann hayatta kibar olmas kadar iyi bir ey yoktur... yalnz sizi... bana

anlattklar kadar... orijinal bulmadm..."Yemek odasna geldikleri zaman hanmefendi szne devam etti: "Prens! uraya, tam karma oturun... sizidaima nmde grmek isterim... Aleksandra, Adelaid siz de Prens ile ilgilenin.... sylendii kadar hastadeilmi, deil mi? Bu durumda belki peeteye de gerek kalmayacaktr... Prens: Yemek yerken enenizinaltna peete koyarlar m?""Hatrladma gre yedi yamda falan evet... imdi ise peeteyi dizleri min stne koymasn rendim.""Dorusu da budur zaten! Peki, ya krizler?"Prens:"Krizler mi?" dedi. "Bazen geliyor... dorusunu isterseniz kendim de bilmiyorum. Burann ikliminin dokunacan sylediler." Hanmefendi kzlarna dnerek: "Hi de ktkonumuyor!" dedi, ve ba ile Prens'in szlerini onaylayarak: "Dorusu bu kadar ummuyordum. Demek herzamanki gibi sylenenlerin hepsi sama ve yalanm" diye ekledi. Sonra da Prens'e dnerek:" Prens," dedive "Byle olmaz ama... hi y emiyorsunuz... haydi, hem yiyin hem de bize kendinizi anlatn... sizi nerede

byttler? Her eyi bilmek isterim... benison derece ilgilendiriyorsunuz?"Prens teekkr etti ve nndeki yemeklere teekkr ederek sabahtan beri birok kez anlatt hikyesinitekrar anlatt. Hanmefendinin memnuniyetiBudala55artyordu. Gen kzlar da, olduka ilgi ile dinliyorlard. Bir ara akrabalk konusu tartld. Prens btnakrabalarn biliyordu. Bu tartma Hammefen-di'nin ok houna gitti, nk o zamana kadar sllesindenszetmeyi her ne kadar istemise de bir trl frsat bulamamt. Bu nedenle yemekten kalkarken okneeliydi."Haydi, imdi bizim toplant odamza gidelim!" dedi. "Kahve ieriz."Yemek odasndan karken Prens'e aklad."Ortak bir odamz vardr. Oras benim salonum gibidir. Yalnz kalnca ben ve kzlarm oraya gideriz... hepimiz

de kendi iimizle ilgileniriz. Byk kzm Aleksandra piyano alar, okur veya iler; Adelaid ise tablo ve portreizer, fakat nedense hibirini bitirmez... Aglae'ye gelince, o hibir i yapmaz, benim de ile gle ilgimyoktur. te buras... Prens uraya ocan yanna oturun ve bize bir eyler anlatn... hikye anlatmayeteneinizi grmek istiyorum... bu konuda tam bir dnce sahibi olmalym ki gnn birinde yal PrensBielokonsky'i grdm zaman sizin hakknzda bilgi verebileyim. Herkesin sizinle ilgilenmesini istiyorum."Sehpasn hazrlamakta olan Adelaid:"Fakat, anneciim, bu ekilde bir ey anlatmak ok garip olmaz m?" dedi ve fralarn, boyalarn alarakyarm kalm bir tabloyu tamamlamaya koyuldu. Bu bir resime gre yapt bir manzarayd.Aleksandra ile Aglae kk bir koltua oturdular ve kollarn aprazlaya-rak dinlemeye hazrlandlar.Prens dikketlerin kendisine evrildiini anlad.Aglae:"Dorusu," dedi, "Bana bu ekilde bir ey anlatmam emretseler hibir ey anlatamam!"Annesi:

"Niin?" dedi. "Garibinize giden neymi bakalm? Neden nazlansn? Allah insana, kullanmas iin bir dilvermi... onu sz syleme sanatn anlamak istiyorum. Cannz ne isterse onu anlatn Prens! svire'de enfazla hounuza giden eylerden ve dncelerinizden szedin. Hele bir balasn da ne gzel anlattngrrsnz."F. DostoyevskiPrens:"lk izlenimlerim ok canl oldu!" dedi. Li/aveta Prokofyevna kzlarna dnerek: "Grdnz m? Ne gzelbalad!" dedi.Aleksandra:"Anneciim, bari szn kesmeyin!" diye annesini uyard. Sonra da Ag-lae'nn kulana eilerek: "Bu Prens,bir budalaya deil de ok zeki bir adama benziyor!" diye fsldad.Aglae:"Mutlaka" diye cevap verdi. "Ben de bunu dnyordum zaten. Numara

yapyorsa alaklk ediyor dorusu! Amac nedir acaba?"Prens:


23/122

"lk izlenimlerim ok canl oldu!" diye tekrarlad. "Beni Rusya'dan gtrdkleri zaman, Almanya'nn bazkentlerinden geerken her eye sessizce bakyordum ve bugnk gibi hatrlyorum, hi soru sormuyordum.Bundan nce, o hastalk yznden st ste krizler geirmi ve olduka ac ekmitim. Hastalk iddetiniartrd, krizler de st ste birka kez geldii zamanlar, tam bir anlamyla aptallayor ve hafzamkaybediyordum; kafam alyorsa da, dncelerim mantkl deildi. Salkl dnemiyordum. Nbetlergeince de kendimi, imdi grdnz gibi acdan salkl ve kuvvetli hissediyordum. Nbet zamanlanmda

iimin acdan kavrulduunu hissettiimi, hatta alamak derecelerine vardm hatrlyorum. Her zamankorkulu ve zgndm. Beni en. fazla zen ey kendimi bir yn yabanc ey arasnda grmem olmutur.zntden lecek gibi oluyordum. Beni bu karanlk uykudan uyandran, pazardaki bir eein anrmasolmutur. Eek beni artm ve ok houma gitmiti; ite o srada kafamda birden bir aydnlk olutu."Lizaveta Prokofyevna:"Bir eek mi? ok garip dorusu!" dedi ve glmekte olan kzlarna fkeli bir bak frlattktan sonra ekledi:"Fakat bu konuda garip grlecek bir ey olmasa gerek... nk baz insanlar eee ak olurlar... bu gibiolaylar mitolojide sk sk grlmtr. Devam edin Prens.""O olaydan sonra eekleri lgnca sevdim. Onlar hakknda bilgi topla-Budala57maya baladm. Ksa bir zaman sonra rendim ki onlar dnyann en yararl, alkan, salam, sabrl ve enucuza mal olan hayvanlardr. O hayvan yznden, svire'den, her bakmdan zevk almmdr; o

dalgnlmdan artk eser kalmamtr.""Bugn bunlar alacak eyler fakat artk bu eei rahat brakalm da baka bir konuya geelim'.Aglae neglyorsun bakalm? Ya sen Adelaid? Prens, eekten ok ho bir ekilde szetti.... o hi olmazsa bir eekgrm... ya sen ne grdn? Henz Avrupa'y bile grmedin?"Adelaid:"Peki anneceim ama," dedi. "Avrupa'y grmedikse bir eek de mi grmedik?"Aglae de:"Ben de anrmasn duydum" diye ekledi. gen kz tekrar bir kahkaha attlar. Prens de onlarla beraber glyordu.Anneleri:"Dorusu ok ayp ediyorsunuz!" dedi. "Prens sen onlarn kusuruna bakma! Aslnda hepsi de ok iyidirleronlarla her zaman kavga ederim... Fakat gzm kadar da severim... hepsi de neeli, dertsiz, lgndrlar."Prens glerek:

"Neden kusura bakaym?" dedi, "Onlarn yerinde olmu olsaydm ben de byle yapardm. Ben, eekhakkndaki dncemi hl deitirmedim: O yararl ve iyi bir arkadatr."Lizaveta Prokofyevna birden:"Ya siz?" dedi. "Prens, bunu sadece meraktan soruyorum!.."Sorduu sorudan dolay bir kahkaha kopard.Hanm devam tti:"Akllarna yine u eek gelmi olacak!" dedi. "Ben unutmutu

dostoyevski budala

Documents