doĞu karadenİz kiyi alanlarinda planlanan yatirimlar … · 2016. 6. 24. · bulunan ve kentin...

DOĞU KARADENİZ KIYI ALANLARINDA PLANLANAN YATIRIMLAR VE TRABZON ÖRNEĞİ İRDELENMESİ

Osman ÜÇÜNCÜ

Karadeniz Teknik Üniversitesi

Mühendisli Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Hidrolik ABD ve Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Bilimleri ABD, 61080 Trabzon

E-Mail: [email protected], Tel.:0462-3773142 Faks: 0462-3772606

Özet

Bu çalışma kapsamında doğu Karadeniz Bölgesi İllerinden Trabzon ve çevresinde yapılan deniz dolgularının durumu ve bunlardan en büyüğü olan v yaklaşık olarak 800 ha alan kaplayan Akyazı ve ek dolguları, kıyılarda bulunan ve kentin atıksularının denizel ortama bırakan derin deşarj yapıları(DDY) ile Doğu Karadeniz bölgesinde özellikle Trabzon ve çevresinde 27 adet balıkçı barınağının envanteri ve bu envanterden çıkan sonuçlar tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:Trabzon, Kıyı ve Dolgular, Kıyı Yapılarından Balıkçı Barınakları ve derin deşarj yapıları

MARINE FACILITIES PLANNED TO BE CONSTRUCTED ON THE EASTERN BLACKSEA COASTAL AREAS: A CASE STUDY CITY OF TRABZON

Abstract

In the scope of this study the current state of the sea fillings carried out on the coast of city of Trabzon located on the Eastern Blacksea district and its vicinity along with some sea fillings and facilities was investigated. Among these fillings the Akyazısea filling is the largest one. The Akyazı sea filling, along with its annexes comprises of about 800 ha area. In this study, the inventory of 27 fish shelters located on the coast of the Eastern Blacksea district and some marine facilities constructed for deep discharge of waste water, along with the Akyazısea filling is discussed and the results obtained were interpreted.

Keywords: City of Trabzon; Coast and Fillings; Fish Shelters; Deep Discharge Facilities

1.Giriş

Tarih boyunca kıyılar, gerek ekonomik gerek kültürel anlamda en çok tercih edilen alanlar olmuş, toplumun ekonomik ve sosyal gelişmesine imkân sağlayarak ülkelerin kalkınmasında önemli roller oynamışlardır. Hızla artan dünya nüfusu doğal zenginliklerle dolu kıyı bölgelerini hızla tahrip etmektedir.

8. KIYI MÜHEND�SL�� SEMPOZYUMU

537

Bunun sonucu olarak kıyılar sağlıklı bir biçimde ve toplumun yaşam kalitesini arttıracak şekilde kullanılamamaktadır.

Doğa, çevre ve canlılar üçgeninde bir bütün içinde sürdürülebilir yaşamın devam ettirilebilmesi, kirletici kaynakların belirlenmesi, bunların ortadan kaldırılması ya da en aza indirilmesi için çok farklı ölçme ve değerlendirme sistemlerden faydalanılır.

1960’lı yıllara gelinceye kadar Trabzon’un Ganita, Kemerkaya, Moloz, Sotka, Faroz ve Uzunkum gibi sürekli birbirini takip eden kumsalları ile kentin denizle iç içe olduğu bir şehir olmuştur. Kentin ulaşım ihtiyacını gidermek üzere hiçbir planda yer almayan ilk sahil yolunun yapımı 1964 yılında tamamlanmıştır. Bu yol imar planındaki güneye doğru büyüme hedeflerine zıt

bir şekilde kentin sahil kesiminde yoğunlaşarak doğu-batı yönünde gelişmesine neden olmuştur. Karadeniz Sahil Yolu ekonomik ve hızlı bir çözüm olduğu düşüncesiyle dar kıyı şeridi boyunca deniz doldurularak uygulanmıştır. Karadeniz Sahil Yolu Projesi’nde kıyı yerleşmelerinin durumu, bu yerleşmelerin birer kıyı kenti olduğu gerçeği gözardı edilmiş ve bu yerleşmelerle kıyı arasında olması gereken yaya bağlantısı ve hatta görsel ilişki tamamen yitirilmiştir.

Karadeniz sahili boyunca sık sık karşılaşılan yeşil örtü ve denizin birleştiği küçük koylar ve kıyı boyunca uzanan doğal yeşil örtü yok olmuş ve tüm bunlar yerini, üzerinde kamyon, TIR ve otomobillerin seyrettiği bir transit hız yoluna ve çok sayıda TIR Park alanları, Helikopter Pisti vb yerlere bırakmıştır. Zaman içinde artan trafik yoğunluğu nedeniyle mevcut sahil yolu ihtiyacı karşılayamadığından genişletilmesi gündeme gelmiştir. Bu sebeple tüm Karadeniz sahili boyunca yeni dolgu alanları oluşturularak yol genişletme çalışmaları tamamlanmıştır. Yeni sahil yolunun kenti tümüyle denizden koparmasının ardından Trabzon’un doğal yapısı artık tümüyle bozulmuş ve kent denizle tüm bağlarını koparmıştır. Yapılan yol çalışmaları sırasında kentin Moloz mevkiinde bulunan ikinci en eski antik limanının son kalıntıları da dolgu alanı altında kalarak tümüyle yok olmuştur. Büyük bölümü denizin doldurulmasıyla yapılan sahil yolu aynı zamanda şehrin doğal kıyılarını tahribata uğratmış; Ganita, Kemerkaya, Moloz, Sotka, Faroz ve Uzunkum sahillerindeki asırlardır var olan güzellikleri ve yaşam kültürünü yok etmiştir. Bugün, eski fotoğraflarıyla kıyaslandığında kent siluetinin tümüyle değiştiği, tarihi kimliğini kaybettiği açıkça görülmektedir” dedi.

Ancak kentlerin tarihi süreç içinde kazanmış oldukları bu kültürel, mimari miras, içinde bulundukları doğal çevre ile anlamlıdır. Kentlerin doğal yapısının korunması da tarihi dokular kadar özen gösterilmesi gereken bir konudur. Bugün Trabzon, artık mavinin ve yeşilin kucaklaştığı bir kent değildir. Trabzon’un bir kıyı kenti olmasının oluşturduğu mimari özellikler ve yaşam özellikleri artık kaybolmuştur. Herhangi bir kıyı kentinin planlanması sırasında göz önüne alınması gereken ilkelerden biri, deniz ile kentin esasen var olan ilişkisini sağlıklı biçimde yönlendirmektir. Bunun yanı sıra ulaşım,


538

yalnızca belirli noktalar arasında en uygun bağlantıyı sağlamak değil, yerleşme sisteminin bir öğesi, sistem içinde bir hizmet altyapısı ve donatımıdır. Trabzon örneğinde ise deniz ile kentin ilişkisi kesilmiş; ulaşım, yerleşme sistemini zedeler bir nitelikte yapılandırılmıştır. Sonuç olarak, benzer durumdaki kıyı kentlerinde bu noktalar göz ardı edilmemelidir. Yerel yönetimlerin, meslek odalarının, koruma kurullarının, yaşadığımız çevrenin toplum yararına kullanılması noktasında, kent kimliğinin varlığının ve devamının öneminin bilincinde olarak yeni yapılaşmaların oluşumunda etkin rol oynaması gerekmektedir.

2.Evsel Atıksu ve Deniz Deşarjı

Doğu Karadeniz Bölgesi'nin orta bölümünde yer alan Trabzon İli'nin (İlin yaklaşık nüfus yoğunluğu 164 kişi/km2) kıyıda dar bir alanda düzlükler, iç kesimlerde dağlar ve vadilerden oluşması; Kıyıda dar alanda olan merkezin dolması nedeniyle yapılaşmanın köylere kadar yoğun bir şekilde yayılması; Görünüm itibariyle de ilçe yerleşimlerinin bütünlük arzetmesi ve Topoğrafyasından dolayı da akış yönlerinin il merkezine doğru olması nedeniyle belde, belediye ve köylerin evsel atıksularıve katı atıkları vadilere deşarj edilmekte ve bu atıksular Karadenize ulaşmaktadır. Trabzon İli'nde Kuzey, Güney yönünde uzanan akarsu vadileri boyunca kurulan yerleşimlerden Söğütlü Vadisi'nde 3. Değirmendere Vadisi'nde 5 belediye ve çok sayıda köy vardır. Aynı vadideki bir üst belediyenin alt yapısının (kanalizasyonunun) çözümü aşağıda kalan belediye için kirlilik oluşturmaktadır. Maliyet nedeniyle arıtma tesisi yapılmadığından kirlilik yaratmaktadır. Birlikte bir çözüm arandığında ise arıtma tesisi yer seçimi belediyeler arasında sorunlara neden olmaktadır. Belediyeler bu sorunlara karşı aynı duyarlılığı göstermediklerinden, sorunlar karşısında öncelikleri çok farklı olmaktadır. Bu belediyelerin alt yapı sorunlarını tek tek ele alarak çözmek ekonomik ve ekolojik olmamaktadır. Bu nedenle, belediyeler arasında bugüne kadar birlikte çözüm oluşturma ihtiyacı doğmuştur. Örnek olarak yapılanlar;

Trabzon (merkez), Kaşüstü, Yalıncak, Pelitli, Çukurçayır ile Yıldızlı ve Söğütlü Belediyelerinin kanalizasyonu aynı proje kapsamında İller Bankası A.Ş. tarafından bir bütün olarak yaptırılmıştır. Toplanan atıksular Trabzon (Merkez), Kaşüstü, Değirmendere, Söğütlü'de ki Derin Deniz Deşarjı (DDD) noktalarına iletilmiştir.

Trabzon OrtahisarBelediyesi sınırlarında Havaalanı, Değirmendere ve Moloz DDD bulunmaktadır. Akçaabat İlçesinde 2 ve her ilçe de 1 olmak üzere DDD sistemleri bulunmaktatır. Bu tesislerin debileri çok değişik olup hepsi de tip proje niteliğindedir. Hepsinde ızgara, kum tutucu ünite ve havalandırma mevcuttur.

Maçka, Esiroğlu, Akoluk ve Çağlayan bölgesinin Değirmendere'yi kirleten evsel atık suları için ortak kolektör hattı ve deniz deşarjı proje yapım çalışmaları Belediyelerinin maddi konudaki çekinceleri nedeniyle sonuçlandırılamadı. Bu


539

akarsuyun drenaj sahasında çok fazla endüstriyel yapılaşmanında olduğu bilinmektedir. Bu tesisler de oluşan atıksular direkt ve indirektDeğirmendereye akıtılmakta ve dere vasıtasıyla da Karadenize ulaşmaktadır.

Akçaköy, Derecik ve Yıldızlı kanalizasyon ortak kolektör hattı ve deniz deşarjı proje etütleri yapıldı. Deşarj noktası Yıldızlı'da planlandı. Akyazı, Gürbulak ve Yeşilova bölgesinin evsel atık suları birlikte projelendirildi. Deşarj noktası Akyazı'da planlandı. Trabzon'a İçme suyu sağlayan havzaların evsel atık sulardan korunması için Kozluca, Sevimli, Özbirlik, Sayvan ve Pınaraltı Köyleri de bu kapsamda değerlendirilmektedir.

Trabzon İlinde bulunan sanayi tesislerinin atıksu arıtma sistemlerinde oluşan arıtma çamurları toprakta kullanılmamaktadır. Yerel Yönetimlere (Belediyeler) ait arıtma sistemleri ön arıtım üniteli Derin Deniz Deşarj sistemleri olduğundan arıtma çamuru oluşmamaktadır. Sistemin elek kısımlarında toplanan katı atıklar, düzenli depolama tesisine gönderilmektedir.

Şekil 1.Atıl bir Atıksu Arıtma Tesisi

Ayrıca Çevre İzni kapsamında işletmelerin arıtma tesislerinde oluşan arıtma çamuru % 75 oranında susuzlaştırıldıktan sonra “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliğin” Ek-2 b bendinde yer alan parametreler doğrultusunda arıtma çamuru analiz edilerek, oluşan çamurun sınıfı belirlenir. Fakat ne yazıktırki arıtma tesislerinin çalışma verimi çok düşüktür. Bütün oluşan atıksular doğrudan denizel ortama verilmektedir.

Trabzon İli sahil şeridinde çok sayıda Ordganize Sanayi Bölgesi(OSB) bulunmaktadır. Bu OSB karma bir OSB bölgesidir. Burada oluşan çok değişik fiziksel ve kimyasal karakteristik parametrelere sahip atıksular oluşmaktadır. Bunların en büyüyü ve doluluk oranı en fazla olan Arsin OSB’de atıksu arıtma tesisi kurulum çalışmasına yeni başlanmışır. Bu OSB atıksuları direkt olarak Karadenize deşarj etmektedir. Karadeniz bu şekilde çok fazla kirlenmektedir.

3.Trabzon İli Kıyıları

Şekil 1’de Trabzon İl sınırları içersinde yer alan ve halen balıkçılık faaliyetlerinde kullanılan 11 adet balıkçı barınağı, 14 adet çekek yeri, 2 adet


540

barınma yeri incelenmiş ve bu balıkcı barınaklarında anket düzenlemesi ve yer gezintisi yapılarak ayrıntılı olarak görülmüştür.

Şekil2. Trabzon ilinde Balıkçı barınak, barınma ve çekek yerleri

Arazi çalışmasıiçin Ulaştırma Bakanlığının yapmış oluğu çalışma ve Balıkçı barınakları Yönetmeliği, Marpol ve ISPS Uygulamaları esas alınmıştır. Daha sonra da bu veriler ışığında Tablo’daki anket soruları hazırlanmışve Balıkcı Barınaklarında uygulanmıştır.

a)Barınma ve Çekek Yeri Planı

b)Tali Balıkçı Limanı ve Planı. Şekil3.Balıkcı Barınak çeşitleria) üst yapısız, b)Üst yapılı

a)Arsin Balıkçı Barınağı İmar Planı

b)Arsin Balıkçı Barınağı

Şekil4.Arsin Balıkçı Barınağı a)Plan ve b)Görüntü


541

Tablo1. Trabzon İl Sınırlarında Balıkcı Barınakları Anketi Sonuçu Sıra No

Yapı Var Yok

Sıra No

Yapı Var Yok

1 İmar Planı 7 20

2 ÇED Raporu 5 22

3 Ulaşım Bağlantısı

26 1

4 Rıhtım uzunluğu 17 10

5 Ana Mendirek 27 0

6 Tali Mendirek 19 8

7 Elektrik 17 10

8 Su 16 11

9 Fener 11 16

10 Çekek Yeri 27 0

11 Rıhtım 16 11

12 Ağ tamir yeri 3 24

13 Ağ Kurutma Yeri 3 24

14 Buz Üretim Yeri 3 24

15 Soğuk Hava Deposu

2 25

16 Balık Satış Yeri 3 24

17 Kasa Yıkama Yeri 0 27

18 Balık İşleme Tesisi 0 27

19 Kapalı Depo 4 23

20 Tuvalet 10 17

21 Otopark 10 17

22 Akaryakıt pompası 0 27

23 İdari Bina 12 15

24 Dinlenme/Kafeterya 8 19

25 Atık alım tesisi 2 25

26 Sintine Alım tesisi 0 27

27 Evsel nitelikli atık tesisi

0 27

28 Katı atık alım tesisi 0 27

29 Atık sular işleme 0 27

30 güvenlİlk yardım 4 23

31 Güvenlik 6 21

32 ISPS-The International Shipand Port Facility Security (ISPS) Code

0 27

34 Marpol 5 22

4.Kentin Kıyı Alanlarında Mekânsal Problemler

Trabzon içinde ve çevresinde çoğu zaman dalgalar sahili ve buralarda bulunan balıkcı barınaklarını ve karayolunu etkisi altına almış ve zararlar vermiştir. (Akyazı Dolgu Sahası, Faroz Limanı vb ). Dolayısıyla da bu dolgu alanlarının ve bu alanlar üzerinde yapılmış olan tesislerin bazı riskler taşıdığı açıktır. 2012 yılında oluşan yüksek dalgalar önce yapılan kıyı dolgu alanları için risk ne


542

kadar hesaplanmıştır, bilinmemektedir. Dolgu alanı yapımı ve üzerinde yapılaşmada görülen bu riskler yasa ve yönetmeliklere maddeler ilave edilerek denetlenmelidir. Dolgu alanının en uygun kullanımı rekreasyon ve deniz ulaşımı olarak görülmektedir. Karayolu yapımı ulaşıma bir derece rahatlık sağlasa da, riskli ve rekreasyon amaçlı kıyı kullanımına uygun değildir. Kıyılarda yapılan bu dolgu alanları ile birlikte yavaş yavaş doğal kıyı mekânı yok edilmiştir. Planlama ve tasarımdaki yetersizlikler birkaç dolgu alanı hariçindemekân kalitesinin düşmesiyle karşımıza çıkmıştır. Yine kıyı dolgu alanları üzerindeki yeşil alanlarla yerleşik alan arasındaki sahil yolu kent ile deniz arasındaki bağlantıyı koparmaktadır. Bunun nedeni bu yol ile gerisindeki yerleşik alan arasında yaya ve taşıt bağlantı yollarının yetersizliği ve sahil yolundaki yoğun taşıt ntrafiğinden kaynaklanan risklerdir.

Arsin ilçesinde dolgu alanının düzenleme çalışması yeni bitmiş ve alan üzerinde çok sayıda açık ve kapalı iş yerleri ihale edilmeye başlanmıştır. Dolgu alanlarının jeolojisinin titizlikle incelenmesi ve yapılacak olan dolguda mühendislik hizmetini verilmesi, malzemenin teknik standartlara uygunluğu tam olarak ortaya konmalıdır. Dolgular yapıldıktan sonra sahipsiz kalmakta ve çok sayıda seyyar satıcı buralarda faaliyet göstermektedir. Denetimin çok iyi yapılması şarttır.

Deniz suyunun aşırı kirlenmesi ve canlı hayatının tehdit oluşturmasında deniz suyunda ve deniz tabanında ötrifikasyon (otlaşma) meydana gelir ve bunun sonucu da taban da kum hareketi meydana gelmesi zorlaşır. Gayet tabii kirli suların kullanılması da hangi amaçla olursa olsun olmaz.

5.Trabzon Kıyı Şeridinde Yapılan En Büyük Dolgu Alanı AKYAZI

Trabzon İli Akyazı mevkiinde projelendirilen Kruvaziyer Liman ve Spor Tesis Alanı Projesi gereği Trabzon Uzunkum-Beşirli bölgesinde mevcut olan T-Mahmuzların çok uzun süredir burada bulunması nedeni ile bu T-Mahmuzlar arasında kum-çakıl dolması meydana gelmiş ve bir sığlaşma olmuştur.

Şekil5. Akyazı Sahil Dolgu öncesi T-Mahmuzlar ve dolgu

İşte bu bölge littoral bölge ve bentik bölge fitoplankton, yosun ve deniz çayırları gibi bitkilerin yanında zooplankton, omurgasız ve omurgalıhayvanların barınma, besleme ve üreme doğal yaşama ortamı haline gelen bir yer olmuştur.


543

Şekil 6.Akyazı Dolgu Sahası

Yapılan bu proje de ÇED Raporu bulunmamaktadır. Yapılan dolgu için de ÇED Raporu yapılmamıştır. Bu şekilde yapılan dolgu ve sonrada üzerinde başlanan inşat ile bu alanda mevcut doğal yaşam ortadan kalkmıştır. Bu sahanın batısında kalan Beşirli deresi ve Doğusundaki Yıldızlıdersi de tehlike altındadır. Çünkü bu her iki dere kutu menfez içerisine alınmış ve boyları deniz içerisine uzatılmıştır. Buradaki canlıların mevsimsel hareketi engellenmiş veya yok edilmiştir. Bu proje de yapılan eksiklikler ileride buna benzer yapılmak istenen projeler için de geçerli olabilecektir.

Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerden kaynaklı çok çeşitli sorunlarda Karadeniz kirliliği üzerinde etkili olmaktadır fakat sorunu büyüterek değil de yalnız kendi içerisinde bilimsel olarak öncelikli olarak kümülatif (birikimli)etkileri düşünülerek ele alınmasının faydası çok büyüktür.

Her yıl nerede denize girilebileceği konusunda tartışma yaşanmaktadır. Deniz suyu analizlerine göre Ortahisar Belediyesi sınırları içerisinde hiçbir noktada denize girilememektedir. Bunun nedeni yol dolguları, yol dolguları ile kara arasında kalan yerlere katı atık depolanmış olması, atıksu deşarjları vb nedenlerden suyun kirli olmasıdır.

Ortaya konacak çözüm önerilerinde bu konunun göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Karadeniz’de çevre sorunlarını önlemenin temel önkoşulları, çevrenin durumunun belirlenmesi, çevre yönetimi için etkili, denenmiş ve bölgede uygulanabilir bir yöntem geliştirilmesi, teknik ve kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, modern teknolojik imkanların Karadeniz ülkelerinin hizmetine sunulabilmesi, çevre kirliliğini önlemek ve çevre bozulmasını durdurmak ve yöreninçevre Sorunları ve işbirliğine yönelik yerel, bölgesel perspektifleryapmak için yatırım ihtiyaçlarının belirlenmesi, bu yatırımların gerçekleştirilmesi için kaynak bulunması ve bölge dışındaki mali kaynakların Karadeniz bölgesine kanalize edilmesidir.


544

Bu noktada önem kazanan diğer bir konu ise, burada ortaya çıkan çevre sorunlarının yerel, bölgesel ve uluslararası niteliklerinin iyi analiz edilerek, hem nedenler hem de sonuçlar bağlamında analitik bir yaklaşımın ortaya konabilmesidir. Karadeniz’in kirliliğinin yalnızca kıyı ülkelerinin sorunu olmadığı, jeo-ekonomik, jeo-stratejik ve jeo-politik yönleriyle bütün bölgeyi ve uluslararası alanı ilgilendirdiği ısrarla vurgulanmalıdır. Bu konuda sağlanacak işbirliği hem çevre sorunlarının oluşumunu frenleyecek hem de mevcut sorunların çözümü kolaylaşacaktır. Bu ise söz konusu alanda ortaya konabilecek iyi bir işbirliği ile mümkündür.

Karadeniz’de çevre sorunlarının çözümüne ilişkin işbirliğinin, ülkeler, özel kuruluşlar, yerel yönetimler, üniversiteler, uluslararası kuruluşlar ve gönüllü kuruluşlar olmak üzere birçok aktörü bulunmaktadır. Bunlar içinde özellikle gönüllü kuruluşların etkinlik kazanması, sorunun çözümünü hem hızlandıracak hem de yaygınlaştıracaktır. Özellikle bölge ülkelerinde faaliyet gösteren bütün çevre gönüllü kuruluşlarının uluslararası çevre kuruluşları ile de dayanışma içinde sergileyecekleri bir işbirliği, bu alanda çözüme yönelik bir konsensus oluşturabilir.

Bu çerçevede öncelikle, nehir sularının arızi kirlenmelerini tespit etmek amacıyla, Karadeniz’e dökülen nehirlerin gözlenmesi ve kontrol edilmesi sağlanabilir. Yine, kanalizasyon sularının deşarjı, plajların arızi kirlenmesi konusunda gözlem ve denetim yapılması, kanalizasyon ve yağmur sularını arıtan tesislerin, çöp toplama alanlarının ıslahı konusunda çalışmanın izlenmesi; yağışlarla denize taşınan pisliklerin ve dip derinleştirme çalışmalarının izlenmesi faaliyetleri gerçekleştirilebilir.

Yükleme-boşaltma çalışmaları, deniz tabanı ıslahı, sintine sularının boşaltılması gibi durumlarda gözetim ve denetim yapılması, denizin biyolojik kaynaklarının ne şekilde kullanıldığının ve kaçak avlanma olup olmadığının denetlenmesi, kıta sahanlığında petrol, gaz ve diğer yer altı zenginliklerinin çıkarılması çalışmalarının denetlenmesi, limanlarda gemilerden atık madde bırakılmasının denetlenmesi, bitki ve canlıların biyolojik çeşitliliğinin devam ettirilmesinde temel yöntem olan sit alanlarındaki sistemlerin gelişmelerinin denetimi gibi çalışmalarda yine bu bağlamda çevre gönüllü kuruluşlarınca yerine getirilebilir.

Geri dönülemez biçimde uluslararası bir aktör hâline gelen Karadeniz’in kirliliği, bugün ancak bu bağlamda bir işbirliği çerçevesinde çözülebilir. Bunun ötesinde yalnızca sözde kalan dilekler, kümülatif ve sınır tanımaz niteliğiyle bu bölgesel sorunun çözümüne katkı sağlamayacaktır.

Dolgu alanlarının jeolojisinin titizlikle incelenmesi ve yapılacak olan dolguda mühendislik hizmetinin tam verilmesi ve de seçilecek olan malzemenin teknik standartlara uygunluğu tam olarak ortaya konmalıdır.


545

Dolgular yapıldıktan sonra sahipsiz kalmakta ve çok sayıda seyyar satıcı(Rize ede 600 adet) buralarda faaliyet göstermektedir. Denetimin çok iyi yapılması şarttır.

6.Akarsular, Yeni Dolgu Alanları ve Deniz’de Kum –Çakıl Alınması

Çoğu akarsuların ıslah çalışması sonrasında sediment taşınımı farklılaşma göstermiş ve denize giriş ağızlarında akış hızlarında artış olması nedeni ile kıyıda oyulmalar meydana geldiği yerler mevcuttur. Bazı noktalarda derelerin ağızların yerleri değiştirilmiştir.

Trabzon Ortahisar belediyesi sınırlarında Beşirli deresi ve tünel arasında kalan kısımda rekreasyon amaçlı dolgu için 2012 yılında meclis kararı almıştır.

Trabzon’un çok az sayıda mevcut olan plajlarında kıyıya 300 m’den daha az mesafelerde deniz motorları ile deniz ortamında kum ve çakıl çekildiği ve yapılan bir araştırma da bunların ruhsatlı oldukları anlaşılmıştır. Bu yerlerde deniz tabanı eğiminin çokyüksek olduğu ve su derinliğinin de 15-20 m civarında olduğudur.

Deniz kıyılarından hangi şartlarda, kıyıların hangi bölgelerinden ne şekilde kum temin edileceği mevzuat dâhilinde belirlenmiştir. 8 Aralık 2007 tarih ve 26724 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Kum Çakıl ve benzeri Maddelerin Alınması, İşletilmesi ve Kontrolü Yönetmeliği’nin İkinci Bölümünde belirtilmiştir.

7.Proje tipi ve özellikleri ile ilgili alternatifleri

Trabzon İlinde ÇED Raporu yapılmış ve Trabzon Hava Limanının genişletme çalışması yapılmak istenmektedir. Bunun yapılması için de mevcut hava Alanına kuzey tarafdan çok büyük bir dolgu ile ancak cevap verilebilecektir.

Trabzon Büüyükşehir Belediyesi Akyazı da 800-900 ha arasında bir dolgu sahası oluşturmuş ve bunun üzerinde parselizasyon yaparak çok fazla bir yoğunluğu kıyıya aktaracaktır.

Yomra Belediyesi sahilinde katı atıkların vahşi döküm yapıldığı ve zaman zaman da eski Trabzon Belediyesininde katı atık dökümü yapmış olduğu sahil kesimini korumak maksadı ile bu vahşi depolama alanının kuzey tarafından dolgu üzerinden bir sahil yolu geçirilmiştir. Burada sonrada mono katı atık depolama sahası parsellenmiş ve üzerinde 2011 yılında yapılan gençlik olimpiyat oyunları için salonlar inşa edilmiştir. Buranın belli bir kısımına Avrasya üniversitesi ve lokantalar inşa edilmiştir.

Bu ve benzer durumlar Trabzon’un bütün ilçelerinde mevcut veya şu an devam etmektedir. Bazı ilçelerde akarsuların yataklarının dahi değiştirildiği bir gerçektir. Yatağı değiştirilen akarsular sunni bir diktdörtgen beton kanal içine alınmakta ve akarsuyun rejimi değişmektedir. Bunun neticesi de denize daha büyük bir hızkla gelen suyun kıyıda oyulma problemleri oluşturduğu


546

görülmüştür. Ayrıca bu şekilde deniz suyukirliliği de oluşmaktadır. Bu durum kendini su canlıları üzerinde göstermektedir.

Diğer çok önemli bir problemde her akarsu üzerinde yapılan çok sayıda HES nedeni kıyı kesimlerinde mevcut deltaların deniz dalaları tarafından erozyona uğratılmasıdır. Çünkü akarsular artık sediment taşıyamıyor ve akarsuların belli kesimlerinde akarsu yatağında olması gereken su debileri bulunmamaktadır. Bu durum akarsuyun kalitesinide ısınma ile bozduğu ve canlılar üzerinden azalan oksiyen ve su derinliği den dolayıda olumsuz etki yapmaktadır.

8.SONUÇ ve ÖNERİLER

Araştırma yapılan 27 adet balıkçı barınaklarının çoğunun imar planlarında gözükmediği ve amacına hizmet etmediği hatta amaca hizmet edebilecek alt yapıya sahip olmadıkları tespit edilmiştir. Sahillerde yapılan balıkçı barınakları için kullanılan taş miktarlarının ne kadar olduğu ve taş ocaklarının nerelerde olduğu kayıt altında değildir.

2014 itibarı ile alınan meclis kararı ile de yeni bir sahil-kıyı kenar çizgisi daha oluşturulmak istenmektedir. Trabzon kentinin Büyük şehir belediyesi olmasından sonra ilçe belediyeleri ile pek çok yönetimsel sorunların yaşanacağı ortadadır. Geçmişte de bazı inşaat hafriyatlarının, katı atıkların, katı atık deponi sahası sızıntı sularının derin deşarj tesislerine akıtılması için de bazı sorunlar yaşanmıştır.

Kıyı değişimlerinin en son teknikler ile envanteri yapılmalıdır. Buna göre de sonraki çalışmaların daha iyi yapılması sağlanabilir.

Trabzon sahillerinde değişimler 40-50 yıl öncesinden başlamış ve deniz içerisine katı atıklar, inşaat molozları vb dökülmesiyle günümüze gelinmiştir. Çok önceleri yapılan yapılar zaman içerisinde sahille hiçbir bağlantısı kalmamıştır. Başlangıçta bu yazlık konutlar ve çok katlı konutlar kıyı ile teması kestiği de bilinmektedir. Bu durumu Trabzon merkez ilçede ve diğer ilçelerde görmek çok kolaydır. Buna en güzel örnek Söğütlü ve Yıldızlı mevkiindeki yapılaşmadır.

Kentin 1970’li yılların başında kullanılan doğal plajlarının yer aldığı çok sayıda doğal plaj yok olmuştur. Bunların yerine kumlaştıraraksunni plaj yapılmammış ve insanların beyinlerinde bu yerler kaybolmuştur. Kıyıyı simgeleyen çok az şey kalmıştır ve bunlardan bir Kalepark kalmıştır. Şehrin çok önemli tarihi eserleri sahilde yol vb işler için yok edilmiştir. Bu kentin tarihi değeri çok yüksek idi fakat bugün bu durum yalnızca yazıda kalmıştır. Bu şekilde kıyı çizgisi de değiştirilmiştir.

Trabzon İli sahil kesiminde dolgu çalışmaları devam etmektedir. Trabzon’da yapılan dolguların çoğu teknik şartlara uygun yapılmadığı ve çok büyük dolgularda mono katı atık depolarıdır. Trabzon’da Olimpic Oyunlar için 2011 yılında yapılan tesislerin çoğu dolgu alanları üzerindedir.


547

Yapılan dolgular ile yeşil alan oluşturulmak istense de Trabzon kenti açık yeşil alan yaklaşık 8,59 m2 /Kişi’dir. Fakat bu 8,59 m2 yeşil alan sahil kımlarında çok az olup sahilden uzak güneylerdedir. Dolgu alanları alış-veriş merkezleri olmaktadır. Trabzon ve ilçelerinin topoğrafik yapısı gereği yağış sularının drenajından sonra ve kanalizasyonların sahile doğru akıtılması şartı ortaya çıkmaktadır. Bundan hareketle artan nüfus ve artan içme suyu ve buna karşılık olarak ortaya çıkan çok büyük miktarlardaki atıksu arıtılması için tesis yerler halen düşünülmemektedir. Bu tesisler için de büyük alanlara ihtiyaç vardır.

Trabzon’da, kıyı alanlarında yasal süreçlerden kaynaklanan birçok sorun bulunmaktadır. Bu sorunların en başta geleni yetkilerin birbirine karışması kıyılarınm korunması ve toplum yararına kullanılması konusunda yetki karmaşasına neden olmasıdır. Kıyının korunmasından çok kıyının kullanımı ağırlıklı bir yasal çerçeve ortaya konmuştur. Kıyı Kanununda toplum yararı gözetilerek kıyı dolgu alanlarının yapılabilmesine izin verilmiş fakat hangi kıyıya ne tür bir dolgunun yapılabileceği konusunda herhangi bir madde bulunmamaktadır. Kıyı dolgu alanları yapılırken ekolojik dengenin korunması gerekliliği ortaya konsa da bunun nasıl denetleneceği açık değildir. Ayrıca kıyı alanları üzerindeki düzenlemelerde Büyükşehir Belediyesi ve ilçe belediyeleri arasında yönetimsel sorunlar da bulunmaktadır. Bu etkileşimin dolgu yapılmadan sahil şeridinin bir bütünlük (kümülatif) içerisinde ele alınarak değerlendirilmesi gereklidir.

Ayrıca Karadenizin ve derelerin kirliliğinin önlenmesi ve ekonomik aynı zamanda da ekolojik çözümler için çalışmaların tek elden yürütülmesi uygun olacaktır.

KAYNAKÇA

1)http://www.trabzon.bel.tr/Genel/SehirSaglikProfili.pdf

2)http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/Trabzon_icdr2012.pdf

3)http://www.jmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=6820&tipi=2&sube=11

4)http://www.jmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=6409&tipi=2&sube=11

Üçüncü, O., Yüksek, Ö.,(2011)Trabzon JMO’da Paneller

5)http://www.trabzon.bel.tr/MeclisKarar/2012/Birlesim_28/148.html

6)http://www.muratkankal.com/karadeniz-sahil-yolu

7)Şehircilik, Çevre ve Mühendislik Açısından 1985-2007 Arası Trabzon Kenti ve Akçaabat İlçesi Çöp Depolama Alanı, ÜÇÜNCÜ,O. ANGIN,Z., KARADAYI, A. (KTÜ)

8)Üçüncü, O., (2006).Wastewater and Waste-Generated Pollution at the Southeastern Black Sea Region.Yayında.


548

9)http://www.aygm.gov.tr/BLSM_WIYS/DLH/tr/DOKUMAN_SOL_MENU/Balikcilik_Kiyi_Yapilari/20110527_151837_10288_1_46492.pdf, Cilt 1, Ankara 2011

10)http://www.aygm.gov.tr/BLSM_WIYS/DLH/tr/DOKUMAN_SOL_MENU/Balikcilik_Kiyi_Yapilari/20110527_152022_10288_1_46492.pdf, Cilt2, Ankara 2011


549

doĞu karadenİz kiyi alanlarinda planlanan yatirimlar … · 2016. 6. 24. · bulunan ve kentin...

Documents