1

INHOUDSOPGAVE A. Jaarverslag Raad van Toezicht B. Directieverslag 1. Het Flevo-Landschap in kort bestek 2. Doelstelling Beheer en recreatief gebruik natuur, landschap en cultuurhistorie 3. Doelstelling Voorlichting en communicatie 4. Doelstelling Herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorie 5. Fondsenwerving 6. Organisatie en administratie 7. Toekomstparagraaf Bijlagen Bijlage 1: Samenstelling Raad van Toezicht en relevante nevenfuncties Bijlage 2: Nevenfuncties en vertegenwoordigingen Directeur Het Flevo-Landschap Bijlage 3: Personeel Bijlage 4: Verantwoordingsverklaring Bijlage 5: Beheerplannen en monitoring Bijlage 6: Begroting 2016 Bijlage 7: Afkortingen Leeswijzer Het Jaarverslag volgt in zijn opbouw de doelstellingen en de algemene taken zoals gehanteerd in de CBF-verantwoording. In het Jaarverslag wordt per doelstelling uiteengezet hoe de speerpunten van het beleidsplan zijn vormgegeven. In het financieel verslag wordt de financiële (cijfermatige) rapportage gegeven.

2

A. JAARVERSLAG 2015 RAAD VAN TOEZICHT Het jaar 2015 was voor Het Flevo-landschap een intensief en goed jaar. In de eerste helft van 2015 heeft de Raad van Toezicht vooral aandacht gegeven aan de strategische positionering van Het Flevo-landschap. Het afronden en vaststellen van het beleidsplan 2015-2019 is hiervan het resultaat. De titel ‘Gezonde natuur in een levend landschap; voor, met en door Flevolanders’ geeft de kern goed weer. Natuurbeheer en-beleid, natuurbeleving, natuurbetrokkenheid zijn de kerntaken die Het Flevo-landschap organiseert. Door de steun van velen, is ons werk voor natuur, landschap en cultureel erfgoed mogelijk. In al dat moois in Flevoland vinden vele mensen rust, ontspanning, verwondering en inspiratie in hun leefomgeving. Eerst waren dat alleen de bewoners van Flevoland, nu ook steeds meer mensen van daarbuiten. De Raad van Toezicht heeft als belangrijke taak toe te zien op het door de directeur bestuurder gevoerde beleid en daarmee op de realisatie van de doelen van de organisatie. Daarbij ziet de Raad van Toezicht er op toe dat Het Flevo-landschap conform de doelen in de statuten handelt. Naast het toezien, is de Raad van Toezicht ook sparringpartner voor de directeur bestuurder en het management, waar o.a. in themabijeenkomsten inhoud aan wordt gegeven. Verder is de Raad werkgever van de directeur bestuurder. De voorzitter van de Raad van Toezicht voert periodiek overleg met de directeur bestuurder. De Audit Commissie heeft vier keer vergaderd en de Remuneratie Commissie heeft de directeur beoordeeld. De Raad van Toezicht heeft in zijn geheel in 2015 vijf keer vergaderd. Daarbij is veel gesproken over de ontwikkeling van het Programma Nieuwe Natuur in Flevoland van de Provincie. De Raad van Toezicht bezoekt jaarlijks een gebied om verder kennis te maken met Het Flevo-landschap. In 2015 was dat het Knargebied. Met name werd stilgestaan bij de Burchtkamp, het Knarbos, het Larserbos/Larservaartbos en ontwikkeling van vliegveld Lelystad en bedrijventerrein. Verder hebben wij ook dit jaar stilgestaan bij ons eigen functioneren. Als team functioneert de Raad goed en de beleidsvelden worden door de verschillende leden afgedekt. De wens is uitgesproken om een kwaliteitscommissie in te stellen, zodat in de RvT de aandacht voor kwaliteit (in natuur en landschap) meer geborgd is. In de relatie met de bestuurder biedt de Raad ruimte om op het vakgebied zelfstandig te kunnen functioneren. Met ingang van 1 januari 2016 zal Yvonne Hopman aftreden als lid van de Raad van Toezicht. Wij bedanken haar hartelijk voor de inzet in de afgelopen jaren. Hierdoor ontstaat er een vacature, die de Raad in 2016 zal vervullen. Naast de ieder jaar terugkomende onderwerpen uit de Planning en Control cyclus heeft de Raad van Toezicht over de volgende onderwerpen met de directeur bestuurder intensief van gedachten gewisseld en besluiten genomen:

De strategische positionering van Het Flevo-landschap. Het Beleidsplan 2015-2019 en de vertaling daarvan in het jaarplan 2016 en bijbehorende begroting.

De op stapel staande grotere projecten in het kader van Programma Nieuwe Natuur in Flevoland en de verdere ontwikkeling van Pampushout.

De gewenste betrokkenheid bij de ontwikkeling van Floriade 2022

De 12 Landschappen (D12L) waarin Het Flevo-landschap samenwerkt met de andere provinciale landschappen. En de samenwerking van D12L met Landschapsbeheer Nederland in LandschappenNL. De Raad van Toezicht is in het bestuur van D12L en LandschappenNL vertegenwoordigd.

3

Het opstellen en vaststellen van een integriteitscode voor Het Flevo-landschap

De samenwerking met ander partijen zoals o.a. Landschapsbeheer Flevoland, LTO, Stichting ERF, Staatsbosbeheer, de culturele sector etc.

Invulling horeca op het Natuurpark en de communicatiestrategie

Vermogensbeheer en toetsing aan het beleggingsstatuut

Rooster van aftreden leden RvT

Werving van middelen voor de doelstellingen, o.a. sponsoring, subsidie van Provincie en anderen. Besteding van eigen middelen. De Raad van Toezicht heeft volop aandacht voor de criteria van en de discussie over goed bestuur en de Governance regels in de nonprofit sector. Ook de criteria van het CBF keurmerk worden nauwlettend gevolgd. De bijdrage van de Postcodeloterij wordt bijzonder gewaardeerd en is belangrijk voor het uitvoeren van onze taken. Dit biedt de mogelijkheid om samen met bijdragen van anderen grote projecten op te pakken. Evenzeer worden de korte lijnen naar, de samenwerking met en de bijdragen van de Provincie Flevoland gewaardeerd. Ook wil de RvT het belang van de goede samenwerking met gemeenten en waterschap benadrukken en het samen optrekken met collega groene organisaties. De Raad van Toezicht heeft veel waardering voor het vele werk dat de medewerkers van Het Flevo-landschap ook in 2015 weer hebben verzet. Wij kijken met trots terug op de door hen bereikte resultaten. De Raad constateert met voldoening dat de werkorganisatie zich ontwikkelt, plezier en bevlogenheid uitstraalt naar zijn omgeving en deze bij het werk betrekt. Wij willen de medewerkers en directeur/bestuurder bedanken voor hun inzet. Door hen kunnen de kansen, die zich voor natuur en landschap in Flevoland voordoen, benut worden. Belangrijk voor Het Flevo-landschap zijn de vrijwilligers. Hun inzet is onmisbaar bij het beheer van natuur, landschap en cultuurhistorie en de beleving daarvan door velen uit onze mooie provincie en van ver daar buiten. Hun liefdevolle inzet en betrokkenheid inspireren. Hen, de begunstigers en de bedrijfsrelaties willen wij opnieuw heel hartelijk bedanken voor alles wat er bereikt is in het afgelopen jaar. Tot slot was het goed om op de regio- bijeenkomsten zoveel van onze begunstigers te kunnen ontmoeten, deze bijeenkomsten blijken in een steeds grotere behoefte te voorzien. Namens de Raad van Toezicht, Harry Dijksma, voorzitter

4

5

B. DIRECTIEVERSLAG 1. HET FLEVO-LANDSCHAP IN KORT BESTEK 2015 OP HOOFDLIJNEN Het Flevo-Landschap kijkt terug op een jaar met veel positieve energie en mooie resultaten. Tijdens de goed bezochte regiobijeenkomsten in de herfst met onze begunstigers is toegelicht hoe Het Flevo-Landschap bijdraagt aan het verhaal van Flevoland en wat de verdere plannen zijn. Veranderingen die de afgelopen jaren zijn ingezet, krijgen steeds meer effect. Dit is te merken aan systematischer werken en toegenomen kwaliteit in het natuurbeheer, meer daadkracht in publieksactiviteiten, grotere betrokkenheid van vrijwilligers, betere zichtbaarheid en ook heel belangrijk: meer werkplezier. Meer mensen en partners willen wat met Het Flevo-Landschap. Natuurlijk zijn er ook nog stappen te zetten, bijvoorbeeld in eigentijdse sponsoring, aangaan van partner-schappen, en daarnaast in prioritering en het stroomlijnen van werkprocessen om de werklast hanteerbaar te houden. Parallel aan het beleidsplan is een organisatieontwikkelingsplan opgesteld, gericht op de benodigde nieuwe wijze van werken. Personele wisselingen die zich aandienden zijn benut om direct stappen in de gewenste richting te zetten. Zo is de afdeling Communicatie & Marketing voor een goed deel vernieuwd in personeel én structuur, maar ook andere afdelingen zijn versterkt. De communicatie met onze omgeving is geïntensiveerd. Het vernieuwen van de website, de digitale nieuwsbrief, een intranet met en door onze vrijwilligers, re-styling van ons magazine dragen allemaal bij aan een betere bekendheid van onze gebieden en de activiteiten die er worden georganiseerd. Ons werk wordt er zichtbaarder door. De resultaten van het werk aan de basis van Het Flevo-Landschap, het natuur- en landschapsbeheer, worden bij de doelstellingen toegelicht. Opvallend dit jaar is de uitbreiding van de inzet van vrijwilligers in het beheerwerk. Daarnaast de zomerstorm van 25 juli die de werkplanning verstoorde en aanzienlijke schade aan de bossen bij Almere toegebracht. Mooie resultaten zijn geboekt met nieuwe afspraken rond natuurbegrazing. De gebiedsprogrammering heeft meer slagkracht gekregen. Op Schokland was daarbij de visie Schokland Tijdloos Mysterie leidend. In Almere stond centraal het betrekken van de inwoners aan de westzijde van de stad bij de ontwikkeling van de Pampushout en de Trekvogel als “kiem van Almere”. In het Natuur-park Lelystad waren naast de grote grazers nieuwe formules als WILDkamperen en de Streekmarkt publiekstrekkers, en niet te vergeten de Kerstmarkt. In het programma Nieuwe Natuur Flevoland zijn weer stappen verder gezet. Het gaat om lange termijn projecten, dus: eerst denken dan doen. In overleg met de Provincie is fors gewerkt aan de verdieping van het inhoudelijk concept van de projecten Noorderwold-Eemvallei, Gouden Rand Pampushout, Plan natuur Schokland (Zuidpunt). Met de Provincie is ook nagedacht over verantwoord en werkbaar management van de projecten en het proces van samenwerking met andere projectindieners. Met de gemeente Almere is overeenstemming bereikt over een grote investering in de ontwikkeling tot stadsbos van de Pampushout-zuid (bosontwikkeling, fiets- en wandelpaden, aanleg kiem). Het Flevo-Landschap ervaarde ook dit jaar weer de steun van de provincie Flevoland. Niet alleen in financiële zin maar ook in betrokkenheid. Bijvoorbeeld ambtelijk rond het beleidsplan en tijdens ontmoetingen met en werkbezoeken van het nieuwe provinciaal bestuur. Ook weet Het Flevo-Landschap zich gesteund door vele andere partijen zoals gemeenten, Waterschap, partners uit het bedrijfsleven, organisaties die natuur en landschap in Flevoland een warm hart toedragen. Daarvoor dank en veel waardering. De samenwerking met Landschapsbeheer Flevoland is verder geïntensiveerd.

6

De jaarlijkse bijdrage van de Nationale Postcode Loterij is heel waardevol voor Het Flevo-Landschap. Deze bijdrage maakt het mogelijk om investeringen in natuurkwaliteit en -beleving te doen. En last but not least zijn we onze ruim 12.000 begunstigers en onze bedrijfsvrienden in Flevoland dankbaar voor hun steun. Het is onze omgeving die een blijvende inzet voor natuur en landschap mogelijk maakt. Daar varen natuur, landschap en de Flevolanders wel bij. Het jaar 2015 werd op feestelijke wijze afgesloten met de beleving van Waterlicht op Schokland. Dankzij een goede samenwerking tussen waterschap Zuiderzeeland (die het initiatief nam, waarvoor dank), gemeente Noordoostpolder, provincie Flevoland en Het Flevo-Landschap konden ruim 20.000 mensen van dit kunstobject van Daan Roosegaarde genieten. Risicomanagement Risicomanagement is integraal onderdeel van het gevoerde beleid en wordt in ieder geval bezien vanuit de onderdelen: strategie, operationeel, financieel,

financiële verslaggeving en wet- en regelgeving. Er wordt gebruik gemaakt van een risicomatrix voor het monitoren van grote projecten. Directeur en Raad

van Toezicht zijn goed op de hoogte van de belangrijkste risico’s en onzekerheden binnen de branche en zijn van mening dat de interne risicomanagement-

en controlesystemen waarmee de organisatie brede risico’s worden beheerst in 2015 adequaat hebben gewerkt.

De belangrijkste strategische risico’s voor Flevo-landschap zijn het behouden van de functie onder de provinciale subsidie en de reputatie van Flevo-landschap. Operationele risico betreft de rechtmatigheid van de te besteden subsidies. De bewaking van de financiële positie en het bijstellen op basis van de financiële risico’s vindt periodiek plaats. Beleggingsbeleid Het beleggingsbeleid is vastgelegd in het beleggingsstatuut. Het beleggingsstatuut is in de vergadering van de Raad van Toezicht op 25 maart 2014 vastgesteld en goedgekeurd. Het basis vermogen wat op lange termijn intact dient te blijven is in 2014 opnieuw belegd met de doelstelling om waardegroei te genereren met een beperkt risico. Het vermogensbeheer is in 2014 ondergebracht bij twee vermogensbeheerders die het beheer uitvoeren op basis van het statuut. De vermogens-beheerders rapporteren schriftelijk en lichten mondeling toe in de vermogensbeheercommissie (VBC). De VBC bestaat uit de directeur en controller bij-gestaan door externe adviseurs. Op kwartaalbasis geeft de vermogensbeheerder inzicht in de samenstelling van de effectenportefeuille, welke besproken wordt in de VBC. Daarbij wordt verantwoording afgelegd over het beheer en getoetst ten opzicht van het beleggingsstatuut. De directeur legt verantwoording af aan de Raad van Toezicht. Naam en vestiging De stichting heeft de naam Stichting Flevo-Landschap en is statutair gevestigd te Lelystad. Gedurende het boekjaar 2015 hebben er geen wijzigingen in de statuten plaats gevonden.

7

BELEIDSPLAN 2015-2019 In het voorjaar van 2015 is het beleidsplan 2015-2019 als richtinggevend kader voor het werk van Het Flevo-Landschap vastgesteld met als titel: ‘Gezonde natuur in een levend landschap; voor, met en door Flevolanders’. Het jaarplan 2015 is gemaakt terwijl het beleidsplan 2015-2019 in ontwikkeling was. De inhoud van het jaarplan 2015 ademde dus al de geest van het nieuwe beleid. Ook in de uitvoering is daar waar mogelijk naar gehandeld. We kiezen er daarom voor om de verantwoording al de structuur van het nieuwe beleids-plan te laten volgen. Daarbij is er ook aandacht voor de speerpunten uit het beleidsplan 2011-2014: kwaliteit in beheer, genieten en doen, regionale accenten, partner in de samenleving en nieuwe inkomsten. Missie Flevoland moet een groene provincie worden waarop niet alleen de Flevolander, maar ook de rest van Nederland trots is. Het nieuwe groene hart van Nederland, met zijn unieke deltanatuur waarin wetlands, bossen, graslanden en akkerbouw versmelten, moét je gezien hebben. Om dit te bereiken, is het van groot belang dat het landschap in optimale conditie is, dat zijn streekeigen, onderscheidende karakter wordt behouden, dat zijn specifieke verhaal met verve wordt verteld en dat Het Flevo-Landschap zich breed profileert en wordt erkend als dé natuur- en landschapsexpert van Flevoland. Kernwaarden in het beleid zijn een gezonde natuur in een levend landschap. Met andere woorden: goed functionerende ecosystemen gericht op biodiversiteit zijn de motor van een door mensenhanden gemaakt natuurgebied dat nog altijd in ontwikkeling is en een actieve relatie aangaat met zijn stakeholders. De ambitie voor de komende jaren is tweeledig. Enerzijds wil Het Flevo-Landschap meer bezoekers trekken. Anderzijds wil Het Flevo-Landschap laten zien wat zijn werk voor natuur inhoudt en betekent. Een hulpmiddel hierbij is het werken in de programmering met twee focusthema’s: ‘groen en gezond’ en ‘streek en voedsel’. Groen en gezond Het Flevo-Landschap voelt zich aangesproken om vanuit natuur een bijdrage te leveren aan het grote maatschappelijke vraagstuk rond gezondheid en buiten bewegen. Het programmeringsthema 'groen en gezond' draagt bij aan de verbetering van gezondheid en de vergroting van welzijn door natuur en landschap te koppelen aan beweging, ontspanning en inspiratie opdoen. Concreet worden er in gebieden van Het Flevo-Landschap eenvoudig inpasbare voorzieningen en activiteiten voor individueel gebruik aangeboden. Daarnaast worden (commerciële en niet-commerciële) partners gezocht die 'groen en gezond'-programma's in de gebieden van Het Flevo-Landschap willen uitvoeren. Streek en voedsel In het programmeringsthema 'streek en voedsel' kunnen Flevolanders zich verbinden met de historie van hun gebied en landschap. Ook maakt het hen bewust van de oorsprong en kwaliteit van hun voedsel. Het Flevo-Landschap is dankzij het regionale karakter bij uitstek de natuurorganisatie die het streekverhaal van Flevoland – zijn ontstaansgeschiedenis, zijn deltanatuur, zijn landschap – kan vertellen. Met haar natuurgebieden, landschappelijke elementen, cultureel erfgoed en landschapskunstwerken heeft de organisatie daarvoor goede aanknopingspunten en invalshoeken.

8

Kerntaken Het Flevo-Landschap voert drie kerntaken uit: 1. Natuurbeheer en -beleid: Het beheren, herstellen en ontwikkelen van natuur, landschap en cultureel erfgoed: dat is waarom Het Flevo-Landschap bijna

dertig jaar geleden in het leven is geroepen. Centraal daarin stond en staat het behouden, of zelfs vergroten, van de rijkdom aan soorten en ecosystemen van de natuur. Gewoon omdat natuur op zich van grote waarde is, maar ook omdat natuur onmisbaar is voor het welzijn van mensen; natuur zorgt voor een gezonde leefomgeving, voor gezond voedsel, voor rust en ontspanning, voor inspiratie. Zoals de deltanatuur kenmerkend is voor Flevoland, is ook het landschap dat: Flevoland is volledig man-made, het landschappelijk casco biedt structuur en kleur aan de ruimte en maakt polders leefbaar.

2. Natuurbeleving: Het ontsluiten van natuur, landschap en cultureel erfgoed: dat is de tweede kerntaak waaraan Het Flevo-Landschap al jarenlang hard werkt. Het Flevo-Landschap stelt zijn gebieden open voor publiek en zorgt ervoor dat mensen van de natuur kunnen genieten, zich er kunnen ontspannen of juist hun energie kwijt kunnen. Het ideaal? Natuur voor elke Flevolander dichtbij huis. Vandaar de slogan 'Het Flevo-Landschap: 365 dagen open'.

3. Natuurbetrokkenheid: het stimuleren van participatie door burgers en ondernemers en partnerschappen bij het werken aan een gezonde natuur in een levend landschap. Natuur, landschap en cultureel erfgoed hebben een waarde voor de samenleving, maar zonder breed draagvlak – materiaal en immaterieel – zijn deze gedoemd te belanden in de marge. Natuurbeleving (‘voor Flevolanders’) is een manier om draagvlak te creëren, maar het is niet genoeg. Om de basis ook op langere termijn sterk te houden, is actieve betrokkenheid van de inwoners bij natuur en landschap en bij het werk van Het Flevo-Landschap onmisbaar (‘met en door Flevolanders’). Vandaar dat de derde centrale taak het stimuleren van burgerparticipatie, ondernemersparticipatie en partnerschappen is. Op allerlei niveaus kan er worden meegewerkt, meegedacht en meegedragen.

Langetermijndoelen Het Flevo-Landschap heeft een aantal langetermijndoelen geformuleerd, welke jaarlijks nader worden ingevuld. Volgens de richtlijn van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) zijn in dit jaarverslag en in de jaarrekening de activiteiten, de daarvoor ingezette middelen en de behaalde resultaten geordend naar de doelstellingen met daarin langetermijndoelen:

Beheer en recreatief gebruik natuur, landschap en cultuurhistorie. Met daarin langetermijndoelen: o Natuurgebieden worden professioneel beheerd gericht op natuur en gebruiker. o Natuurpark Lelystad laat mensen kennismaken met en draagt bij tot het voortbestaan van Euraziatische dieren.

Voorlichting en communicatie. Met daarin langetermijndoelen: o Het Flevo-Landschap brengt natuur, landschap en cultuurhistorie letterlijk en figuurlijk dicht bij de Flevolander. o Het Flevo-Landschap biedt gelegenheid voor natuurbeleving voor, met en door Flevolanders. o Het Flevo-Landschap wordt herkend als een natuurorganisatie die kritisch maar constructief opkomt voor de belangen van natuur, landschap

en cultureel erfgoed.

Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie. Met daarin langetermijndoelen: o Het Flevo-Landschap ontwikkelt nieuwe natuur waarin natuur, stad en platteland elkaar ontmoeten. o Het Flevo-Landschap ontwikkelt partnerschappen in gebiedsontwikkeling. o De speerpuntgebieden van Het Flevo-Landschap zijn het best ingericht op bezoekers.

9

Daarnaast zijn apart zichtbaar de inspanning voor:

Fondsenwerving. Met daarin het langetermijndoel: o Draagvlak voor het werk van Het Flevo-Landschap komt tot uiting in daadwerkelijke (financiële) ondersteuning door particulieren en bedrijven.

Organisatie en administratie (voorwaardenscheppend voor de doelstellingen). Met daarin langetermijndoelen: o Het Flevo-Landschap heeft een transparante en duurzame bedrijfsvoering. o Het Flevo-Landschap heeft een op de toekomst toegeruste organisatie.

2015 PER DOELSTELLING

Het Flevo-Landschap laat zoveel mogelijk middelen direct ten goede van de doelstellingen komen. Daarbij wordt er voortdurend naar gestreefd om de ‘overhead’, het deel van de organisatie dat nodig is om het bedrijf Het Flevo-Landschap goed te laten reilen en zeilen zo compact als mogelijk te houden. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de aanwending van de beschikbare middelen.

In de volgende paragrafen wordt dieper ingegaan op activiteiten en behaalde resultaten per doelstelling. Daarbij wordt tevens een doorkijk naar 2016 gegeven.

Doelstelling Besteed in 2014 Besteed in 2015

euro’s % van begroting

% van totale baten

euro’s % van begroting

% van totale baten

Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie

1.842.623 105% 41% 1.538.602 88% 34%

Voorlichting en communicatie

808.224 111% 18% 870.096 101% 19%

Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie

868.996 73% 19% 1.248.616 79% 28%

Fondsenwerving, en organisatie en administratie

790.665 96% 17% 875.708 109% 20%

Totaal besteed 4.310.508 4.533.022

10

Beheer en recreatief gebruik natuur, landschap en cultuurhistorie De basis voor Het Flevo-Landschap is het natuur- en landschapsbeheer. Het reguliere beheer van de 5.717 hectare beheerareaal heeft dan ook wederom een groot deel van de beschikbare middelen gevergd. Dankzij een gezond en enthousiast team was het mogelijk om dit beheer ook kwalitatief goed te doen. Het digitale beheersysteem wordt hierin steeds meer de spil, en maakt planmatig werken beter mogelijk. Qua beheermethodiek is in 2015 veel energie gestoken in het benutten van en de omgang met grote grazers in natuurgebieden. Verder is geïnvesteerd in vergroten van het inzicht in de bossen en het benodigd beheer, mede in relatie tot de leeftijd van de populieren en de essentaksterfte. De voorgenomen bestedingen aan deze doelstelling zijn nagenoeg conform de begroting. Aan deze doelstelling is 34% van de totale baten besteed. Voorlichting en communicatie De doelstelling betreft het informeren, betrekken en binden van de verschillende doelgroepen bij de doelen en werkzaamheden van Het Flevo-Landschap. De primaire doelgroepen zijn de begunstigers van Het Flevo-Landschap, inwoners van Flevoland, en bedrijven en organisaties. Om de verschillende leefstijlen in en de behoeften van de inwoners van Flevoland te achterhalen is een onderzoek gestart. Om onze achterban te bereiken zijn verschillende communicatiemiddelen ingezet (magazine, website , digitale nieuwsbrief, jaarverslag, social media, free publicity, folders en informatiepanelen), en activiteiten en evenementen georganiseerd. Het magazine is gerestyled en de website is in opzet vernieuwd. In 2015 zijn enkele nieuwe evenementen (WILDkamperen, Streekmarkt) ontwikkeld en is een actiever persbeleid gevoerd. Dit resulteerde direct in betere zichtbaarheid. De lang gekoesterde wens van een intranet voor medewerkers en vrijwilligers is werkelijkheid geworden, de onderlinge communicatie heeft er baat bij. Speciale dank gaat uit naar de vrijwilligers! Zonder hen was de openstelling van de bezoekerscentra niet mogelijk geweest en waren vele excursies niet doorgegaan. De voorgenomen bestedingen aan deze doelstelling zijn conform de begroting. In 2015 betreft de besteding aan deze doelstelling 19% van de totale baten. Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie Naast het reguliere beheer is het nodig om extra impulsen te geven met als doel inrichting van nieuwe natuur en verbetering van kwaliteit van natuur of publieksvoorzieningen. In 2015 is met veel inzet gewerkt aan de uitwerking van de projectvoorstellen voor het Programma Nieuwe Natuur Flevoland. Dit betrof zowel projecten van Het Flevo-Landschap zelf (Noorderwold-Eemvallei, Gouden randen Pampushout en Grote Trap) als projecten ingediend door gemeenten (Schokland zuidelijk rivierduin en in mindere mate Urkerveld). Het project Hydrologie Lepelaarplassen is afgerond en heeft geleid tot een aanzienlijke verbetering van de waterhuishouding in het gebied. In samenwerking met de gemeente Almere is voor de Pampushout-zuid een bijdrage vanuit het Fonds Verstedelijking Almere beschikbaar gekomen. Aan deze doelstelling is minder besteed dan begroot. In 2015 konden nieuwe projecten nog niet in uitvoering worden genomen. Wel is geïnvesteerd in voorbereiding van nieuwe projecten, met name rond Nieuwe Natuur en de Pampushout. In 2015 betreft dit toch nog 28% van de totale baten. Organisatie en administratie Aan Organisatie en Administratie is minder besteed dan begroot. In 2015 betreft dit 20% van de totale baten. Rode draad in 2015 was de ontwikkeling, vaststelling en implementatie van het nieuwe beleidsplan. Parallel is een organisatie-ontwikkelplan gemaakt en een cultuurwerkgroep in het leven geroepen, omdat het beleidsplan een nieuwe oriëntatie op alle niveaus en in alle facetten van het werk vraagt. Enkele ondersteunende administratieve procedures en processen konden worden gestroomlijnd en gedigitaliseerd. Dit draagt bij tot efficiency en werkplezier.

11

Het Flevo-Landschap en Landschapsbeheer Flevoland hebben de intensivering van de samenwerking voortgezet. Op landelijk niveau is eind 2015 de fusie van de koepelorganisaties De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland tot LandschappenNL een feit geworden. Naast diverse ruimtelijke procedures van gemeenten was voor Het Flevo-Landschap het Regioplan Windenergie Oostelijk en Zuidelijk Flevoland een belangrijke ontwikkeling.

12

13

2. DOELSTELLING BEHEER EN RECREATIEF GEBRUIK NATUUR, LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE Aan de basis van Het Flevo-Landschap staan altijd natuur en landschap, en het beheer en verder ontwikkelen daarvan. Dat is het fundament dat Het Flevo-Landschap in staat stelt om een actieve rol in de Flevolandse samenleving te spelen. Deze basis – zorg voor natuur en landschap - is de constante in het werk van de organisatie. Hierin wordt ook het leeuwendeel van de middelen en inzet aangewend. Het beheer is gericht op de natuurwaarden, maar ook op het recreatief gebruik van natuurgebieden. Als professionele organisatie is Het Flevo-Landschap gecertificeerd voor de Subsidie Natuur en Landschap (SNL). Resultaten 2015

Besteed aan de doelstelling Begroting 2015

Realisatie 2015

Realisatie 2015 als % begroting

Begroting 2016

Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie

1.754.341 1.538.602

88% 1.851.814

In 2015 is 34% van de totale middelen aan deze doelstelling besteed. Binnen deze doelstelling staan twee langetermijndoelen centraal, beide doorvertaald naar doelen voor de periode 2015-2019.: Langetermijndoel Natuurgebieden worden professioneel beheerd gericht op natuur en gebruiker. Doel 2015-2019 Het beheer van Het Flevo-Landschap leidt tot behoud of vergroting van de ecosystemen en de biodiversiteit daarin. Prestatie-indicator Het Flevo-Landschap beheert op planmatige wijze circa 5.100 hectare bestaande natuur, landschappelijke elementen en cultureel

erfgoed. De bestaande natuurkwaliteit blijft behouden of wordt verbeterd. Dit betekent dat in de SNL-beoordelingssystematiek die bij beheerevaluatie wordt gebruikt, minimaal 50 % va n de natuur een score ‘voldoende’ of beter heeft.

Prestatie 2015 Beheer van 1.100 hectare moeras en plas. In de natte gebieden is peilbeheer uitgevoerd, zijn riet en ruigte gefaseerd gemaaid en is bosopslag verwijderd. Het maaien betrof in 2015 voornamelijk het Toppad en de natte zone op Schokland. De vernattingsmaatregel Compartimenteringskade in de Lepelaarplassen kon dit jaar worden afgerond. De kade maakt het mogelijk om langer en meer water vast te houden en meer peildynamiek te creëren. Er kan weer vitaal waterriet groeien en er zijn ook meer slikranden beschikbaar. Dit verbetert de condities voor moerasvogels als roerdomp en woudaap, en daarnaast voor steltlopers. Ook zal door de vernatting de verruigging van houtige gewassen tot stand komen en waarschijnlijk zelfs teruglopen. Binnen het taak-stellend budget is ruimte gevonden om onder meer houten kijkschermen te vervangen door nieuwe uitgevoerd met schanskorven. Verder was er ruimte om het beheerpad op te hogen en is er een extra stuw vervangen. Ook is het waterpeil van het trekvogel-graslandje beter regelbaar gemaakt en zijn storende grondrillen verwijderd waardoor het gebied meer open is geworden. Het project was mogelijk dankzij zeer constructieve samenwerking met de provincie Flevoland, het waterschap Zuiderzeeland en financiering vanuit middelen voor Natura 2000.

14

In de Ooievaarplas is in samenwerking met een agrariër begrazing met blaarkoppen gestart. Gezien de ligging nabij de A6 was het plaatsen van een degelijk raster nodig. De eerste positieve effecten op de natuur zijn al zichtbaar, de structuur in het bos wordt beter. Op het Siloterrein bij Natuurpark Lelystad zijn schapen ingezet om de brandnetelruigte de baas te worden. De proef met begrazing met Shetlandpony’s in de hydrologische zone is voortijdig beëindigd, omdat het effect onvoldoende was. Beheer van 2.000 hectare bos. In een aantal bossen (Pampushout, Vaartsluisbos, Priembos, Knarbos, Flevohout) vond reguliere dunning plaats naast het gebruikelijke beheer van paden, weides e.d. De zomerstorm van 25 juli heeft aanzienlijke schade aangericht in vooral de bossen bij Almere met name het Vaartsluisbos en enkele vakken en lanen in de Pampushout. In de Pampushout is verder na de zomer gestart met voorbereidingen voor de recreatieve ontwikkeling van de Pampushout-zuid. Dit alles samen leidde tot een groter dan gemiddelde houtopbrengst (zal in 2016 ook nog nawerken). Hier staan echter aanzienlijke kosten tegenover, zowel direct in het werk en in de vorm van schade als in latere jaren voor herinplant. Ook bij het kappen van de beplanting onder de hoogspanningslijn van Tennet in de Flevohout is veel takhout vrijgekomen. De aannemer heeft in ruil voor het takhout het perceel plantklaar gemaakt. Samen met waterschap Zuiderzeeland is een plan gemaakt voor een ‘kreek’ in het Larserbos. De financiering zou voor een groot deel vanuit het waterschap komen maar vanwege tegenvallers bij het Waterschap op dit onderdeel is het plan is nu geparkeerd (maar niet van de baan). Beheer van 200 hectare grasland. Het beheer van de natuurlijke graslanden is in 2015 conform planning uitgevoerd. Hierin is samengewerkt met een aantal pachters. De daarbij gebruikte pachtcontracten zijn herzien en voor de pachter duidelijker gemaakt. Het Greppelveld blijft hoofdbrekens geven. Na de TOP-verdroging maatregelen is het oppervlaktewaterpeil weliswaar hoger, maar de kwel (nog?) niet. Hierdoor blijft het waterpeil erg afhankelijk van de neerslag. Er is ook nog geen herstel van de broedvogels. Dit blijft onze aandacht houden! Beheer van landschappelijke elementen (ruim 300 hectare). Dit beheer kende in 2015 geen bijzonderheden. Waar nodig zijn laanbomen en struwelen gesnoeid of vervangen. Medio 2015 kwam de Nationale Warenautoriteit met een herziening van het beleid rond bacterievuur en kort daarna namens LTO met het verzoek om de bufferzone in Oostelijk en Zuidelijk Flevoland te vergroten. Na intensief overleg is tot een aanvaardbaar compro-mis gekomen waarin het voortbestaan van de ecologisch en landschappelijk belangrijke meidoorn is veiliggesteld. Beheer van cultureel erfgoed (monumenten en landschapskunstwerken). Speciale aandacht is gegeven aan Observatorium Robert Morris. In het kader van het beheerplan zijn zowel inrichting als beheer en onderhoud bekeken door de bril van de bezoeker. Dit zal in de toekomst mogelijk leiden tot enkele aanpassingen, die de beleving van het landschapskunstwerk bevorderen. Vooruitlopend hierop is al wel onderhoud verricht om de lijnen weer mooi ‘strak’ te maken. Het terrein faciliteert ook het jaarlijkse evenement Sunsation, in 2015 voor de 34e keer. Landschapskunstwerk de Aardzee heeft veel schelpenpaden en –vlakken. In 2015 is overgestapt naar niet-chemische onkruid-bestrijding. Of dit voldoende effect heeft, zal pas over enkele jaren bekend zijn. De onkruiddruk en de staat van de paden worden zorgvuldig gevolgd. Duidelijk is al wel dat bij een niet-chemische methode een zekere onkruiddruk gedoogd zal moeten worden.

15

In het aardkundig reservaat P. van der Lijn is in het najaar een proef gestart met drukbegrazing met schapen. Door het rijker worden van de bodem en uitzaaiing vanuit het bos neemt de vegetatie toe, wat op deze plek onwenselijk is. Een uitzonderlijke uitdaging vormde het geschikt maken van het gebied rond de Zuidpunt van Schokland voor de 20.000 bezoekers van het evenement Waterlicht.

Doel 2015-2019 De recreatieve voorzieningen in de gebieden zijn adequaat voor hun niveau van openstelling. Prestatie-indicator Gebruikers geven de aanwezige voorzieningen in 2018 een voldoende. Prestatie 2015 Er is weer gewerkt aan de uitvoering van het bruggenplan. In het Natuurpark is een brug bij de nederzetting volledig hersteld met

inlands eikenhout in plaats van tropisch hardhout. Enkele kleine loopbruggen op Schokland zijn in samenwerking met het Waterschap vervangen door duikers. Hierdoor is het gebied voor onderhoud makkelijker bereikbaar geworden. Uiteraard is hier wel gelet op de esthetische waarden. Mede door de tijdsdruk door de zomerstorm is enige achterstand op het beheerplan bruggen opgelopen, die naar verwachting in 2016 weer wordt ingehaald. De gemeente Noordoostpolder heeft naast de Casteleynsplas het recreatiegebied Wellerwaard geopend. De toegang tot de Casteleynsplas is verplaatst naar de parkeerplaats van de Wellerwaard en daarmee goed zichtbaar geworden. Dankzij de reuring die is ontstaan, is het gebied ook sociaal veiliger geworden. Na rijp beraad is vanwege recreatie afgezien van bosbegrazing in de Casteleynsplas. Het begrazingsgebied in het Knarbos is vergroot. Er komt er een combinatie van koeien en Shetlandpony’s te lopen. De wandelroute zal door de begrazingskern worden gelegd waardoor de beleving voor de bezoekers spannender wordt. Hier is uiteraard bij de keuze van het vee rekening mee gehouden.

Doel 2015-2019 Het beheer vindt systematisch plaats gebaseerd op de Plan-Do-Check-Act cyclus Prestatie-indicator In 2017 is er voor elk gebied een beheerplan dat maximaal 10 jaar oud is (nu geldt dat voor 60% van de gebieden). Prestatie 2015 Het Flevo-Landschap heeft wederom geïnvesteerd in planmatig werken. Het digitale systeem CMSi is voor beheerplanning en

uitvoering en registratie beheer verder geïmplementeerd. Helaas zijn de modules Vastgoed en Natuurdatabank nog niet opgeleverd. Dit wordt als een belemmering ervaren voor het planmatig kunnen werken. In november heeft de eerste audit in het kader van de SNL-certificering plaatsgevonden. De auditcommissie was tevreden over de planmatige manier van werken. Het certificaat wordt in 2016 naar verwachting verlengd.

De beheerplannen voor Schokland (overloop 2014), Gorzenveld, Gruttoveld, Wilgenreservaat en Natuurpark Lelystad zijn opgesteld en vastgesteld. De beheerplannen voor Greppelveld, Casteleijnsplas en Robert Morris zijn grotendeels klaar. Voor de Burchtkamp is een uitgebreide beheerevaluatie uitgevoerd, het beheerplan is onder handen. De monitoring is nagenoeg conform planning uitge-voerd. In de bijlage is een overzicht van de stand van zaken van de beheerplannen en monitoring opgenomen. De praktijkgerichte advisering aan de beheerteams betrof vooral begrazing en verschralingsbeheer.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van het beheerareaal van Het Flevo-landschap.

Realisatie 2014

Begroting 2015

Realisatie 2015

Begroting 2016

Totaal areaal in beheer 5.717 Pm 5.082 Pm

16

(ha eigendom en erfpacht)

Areaal met beheervergoeding SNL (ha) 4.779 Pm 4.892 4.267

Beheervergoeding SNL 1.059.256 1.041.226 1.056.582 1.041.226

Opbrengst verpachting 238.485 240.000 238.432 224.685

Het aantal hectares in eigendom en erfpacht bij Het Flevo-Landschap omvat ook circa 450 hectares in het voormalig Oostvaarderswold, welke een nieuwe natuurbestemming zullen krijgen in het Programma Nieuwe Natuur Flevoland.

Langetermijndoel Natuurpark Lelystad laat mensen kennismaken met en draagt bij tot het voortbestaan van Euraziatische dieren. Doel 2015-2019 Het Natuurpark draagt bij aan het vergroten van de kennis van Euraziatische dieren. Prestatie-indicator De dieren zijn in het Natuurpark in semi-natuurlijke omstandigheden voor bezoekers te zien; er is informatie over aanwezig in het

veld, in het bezoekerscentrum en op de website. Prestatie 2015 De wisenten en Przewalskipaarden zijn als proef in één terrein ondergebracht vanuit de wens dat de dieren een meer natuurlijk

gedrag gaan vertonen. Dit gaat vooralsnog goed. Het blijkt ook voor het publiek aantrekkelijker te zijn. Het nieuwe, publieks-vriendelijker raster rondom de wisenten is gereed. In 2015 stonden de wisenten van het Natuurpark volop in de schijnwerpers. De verhuizing van een deel van de kudde en de komst van de nieuwe stier Durkan, zorgden ervoor dat niet alleen de lokale en provinciale media, maar ook de landelijke media aandacht besteedden aan deze bijzondere diersoort. In onze communicatie is benadrukt dat de wisent een schaarse diersoort is en Het Flevo-Landschap een belangrijke rol heeft in het behoud van dit dier.

Doel 2015-2019 Het Natuurpark levert een bijdrage aan de instandhouding van een aantal diersoorten.

Er is een nieuwe wisentstier gezocht en gevonden om inteelt in de kudde wisenten te voorkomen. De oude stier en een groep dieren van verschillende leeftijden zijn naar een natuurgebied in Spanje gebracht.

In augustus heeft een evaluatie van de samenwerking met Ark plaatsgevonden. Ark probeert door middel van uitzetting van otters uit andere streken de populatie in Nederland op peil te krijgen met een goede genetische diversiteit. Onze rol is het opvangen van otters op het vlindereiland tot er weer een voldoende groot aantal is verzameld om uit te zetten. Ark is tevreden over de samenwerking en heeft ook de suggestie aan de hand gedaan om de rol van Het Flevo-Landschap uit te breiden tot otteropvang- of zelfs fokstation. Dit wordt niet op voorhand uitgesloten, maar krijgt nog geen prioriteit. Ondanks dat de otter veel in het nieuws is geweest is heeft deze soort de komende jaren nog een stevige steun in de rug nodig. Het herstel van de soort is nog marginaal.

17

18

3. DOELSTELLING VOORLICHTING EN COMMUNICATIE Er is in Flevoland waardering voor de dingen die Het Flevo-Landschap doet, maar vanuit diverse geledingen komt het signaal dat Het Flevo-Landschap deze dingen nog veel meer zichtbaar kan maken. Zichtbaarheid is nodig om begrip en draagvlak voor natuurbeheer te vergroten en de rol die natuur voor recreatie en andere maatschappelijke vraagstukken kan spelen, beter voor het voetlicht te brengen. De komende beleidsperiode gaat Het Flevo-Landschap strategischer werken aan zichtbaarheid, herkenbaarheid én verbreding van de achterban. Gerichte marketing en communicatie moeten het motto “voor, met en door de Flevolanders” tot werkelijkheid brengen. Ondanks de personele wisselingen in de afdeling Communicatie & Marketing is in 2015 de zichtbaarheid al verbeterd. Resultaten 2015

Besteed aan de doelstelling

Realisatie 2014

Begroting 2015

Realisatie 2015

Realisatie 2015 % begroting

Begroting 2016

Voorlichting 808.224 860.762 870.096 101% 781.592

In 2015 is 19% van de totale middelen aan deze doelstelling besteed. Deze doelstelling is vertaald in drie langetermijndoelen. Langetermijndoel Het Flevo-landschap brengt natuur, landschap en cultuurhistorie letterlijk en figuurlijk dichtbij de Flevolander. Doel 2015-2019 Het Flevo-Landschap is als ‘merk’ bekend bij de Flevolander. Prestatie-indicator Het Flevo-Landschap is in 2018 bekend bij de helft van de Flevolanders. Prestatie 2015 Website, digitale nieuwsbrief, social media en magazine

Op de nieuwe website draait het vooral om beleving. Lange teksten zijn vervangen door korte, aangevuld met aansprekende beelden. Tevens is de website een instrument geworden waarbij mensen makkelijk een excursie kunnen boeken én betalen. In 2015 is ook gestart met het meetbaar maken van de website. Zo kan worden geanalyseerd waar mensen in geïnteresseerd zijn, waar ze afhaken en welke route ze volgen op de website. Met deze inzichten kan de website beter aansluiten op de behoefte van de website-bezoekers. In de zogenaamde “dal maanden” lag het aantal pageviews rond de 25.000 tot 30.000. In de drukke maanden lag dat aantal rond de 40.000 tot 45.000. Gemiddeld was het aantal pageviews in 2015 36.000 per maand. Om ook de jongere (en meer digitaal georiënteerde) doelgroepen aan te spreken, is een actief social media beleid gevoerd. Dit werd zichtbaar in het groeiende aantal volgers en vrienden van Het Flevo-Landschap en de daaraan gekoppelde interacties.

Facebookpagina Het Flevo-Landschap: 1/1/2015 = 490 31/12/2015 = 1111 (+621)

Facebookpagina Natuurpark Lelystad: 1/1/2015 = 1100 31/12/2015 = 1926 (+826)

19

Twitter Het Flevo-Landschap: 1/1/2015 = 1400 31/12/2015 = 1624 (+224) Ook het bereik per social media bericht steeg aanzienlijk. Bereikten ze op Facebook in het begin van het jaar “slechts” enkele honderden mensen per bericht, eind 2015 was dit enkele duizenden en bij enkele berichten was dit zelfs ruim 15.000 mensen. In 2015 is het magazine twee keer uitgebracht in de oude verschijningsvorm en één keer in een nieuwe stijl. De nieuwe stijl behelst een meer natuurlijke uitstraling door een ander (matte) papiersoort te gebruiken en meer beleving (door aansprekende en grote beelden en door het toevoegen van speelse elementen). Dit jaar werd de inhoud voornamelijk geleid door de actualiteit, waarbij de meest aansprekende actualiteit het hoofdartikel werd.

Persbeleid Door een effectiever en proactief persbeleid te voeren, was Het Flevo-Landschap in 2015 vaker te zien en te horen op provinciale en landelijke radio en TV. Ook verschenen in dit jaar artikelen in landelijke kranten (zoals Telegraaf, AD), tijdschriften (zoals Libelle en de VARA gids) en landelijk georiënteerde websites (zoals NOS.nl en Telegraaf.nl). Ook in de natuurgeoriënteerde media (zoals Vroege Vogels en Roots) kreeg Het Flevo-Landschap aandacht. Sinds juli 2015 zijn de mediawaardes van alle uitingen bijgehouden. Deze mediawaarde staat gelijk aan de waarde die anders betaald zou zijn om op deze plekken reclame in te kopen. De resultaten voor de berichten met daarin de merknaam “Flevo-Landschap” over de maanden juli t/m december waren:

Print en online: € 300.524

Radio en TV: € 11.315 Campagne “Help Mee” In zomer en najaar is de zichtbaarheidscampagne “Help Mee” gehouden. Deze had tot doel drie boodschappen te verbinden:

Werven van vrijwilligers in beheer (Help mee, word vrijwilliger).

Week van het Landschap (Help mee, leer ons kennen).

Een grote wervingsactie onder ruim 35.000 huishoudens in Flevoland (Help mee, word begunstiger). Deze laatste actie heeft bijna 300 nieuwe begunstigers opgeleverd. Het Flevo-Landschap was gedurende de campagne goed zicht-baar in de provincie. Toch werd van de wervingsactie aanvankelijk meer verwacht. De vijver lijkt in Flevoland wat uitgeput. Hiervoor zijn drie mogelijke verklaringen:

Ten opzichte van andere landschappen heeft Het Flevo-Landschap al een hoog percentage dat ze tot haar achterban mag rekenen (8%).

Natuur is in Flevoland een vanzelfsprekend gegeven en dus is de druk om dat te beschermen ten opzichte van provincies met grote steden, niet hoog.

Het Flevo-Landschap heeft al enige jaren achtereen een forse wervingsactie gehouden.

20

overzicht gerealiseerde publieksuitingen

realisatie 2014

begroting 2015

realisatie 2015

magazine: - aantal edities - oplage

3x 12.500

3x 12.500

3x 12.500

aantal edities digitale nieuwsbrief: - maandelijks - wekelijks

12 57

niet begroot

twee wekelijks

persuitingen:* -aantal persberichten - aantal items op radio en tv

130 25

2 x landelijke TV-items 2 x landelijke radio items 6 x provinciale TV-items

3 x landelijke TV items 1 x landelijk radio item 6 x provinciale TV items 14 x provinciale radio items

Doel 2015-2019 Het Flevo-Landschap wordt herkend als dé Flevolandse natuur- en landschapsorganisatie. Prestatie 2015 In 2015 is een start gemaakt met de invulling van de nieuwe programmeringsthema’s ‘groen en gezond’ en ‘streek en voedsel’. Ze

speelden al een rol in enkele evenementen en in de regiobijeenkomsten. Tijdens de jaarlijkse regiobijeenkomsten informeert Het Flevo-Landschap haar begunstigers over wat er het afgelopen jaar bij Het Flevo-Landschap speelde en over de toekomstplannen. De regiobijeenkomsten in oktober 2015 hadden als thema "Ons Flevolandse landschap”. Gastspreker André Geurts van Nieuw Land Erfgoedcentrum nam de bezoekers mee op een boeiende reis door de Flevolandse geschiedenis. Met een opkomst van 650 bezoekers waren de Regiobijeenkomsten ook dit jaar goed bezocht. Samen met enkele eigenaren van vee, dat in onze gebieden graast, is een zoektocht gestart naar gezamenlijke waardecreatie tot natuurvlees en vermarkting van dit ‘Flevo-Landschap vlees’.

Doel 2015-2019 Het Flevo-Landschap zoekt nieuwe bezoekers en verbreding van de achterban. Prestatie-indicator Het Flevo-Landschap is interessant voor minimaal één nieuwe leefstijl. Prestatie 2015 In november is gestart met het maken van een analyse van de aanwezigheid van de diverse (zogenaamde) Mentality-milieus in de

provincie Flevoland en de daartoe behorende gemeenten Almere, Zeewolde, Noordoostpolder, Urk, Dronten en Lelystad. Ook is er onderzoek gedaan om:

Inzicht te verkrijgen in de leefwereld van de Flevolanders en hun natuurbeleving.

Inzicht te verkrijgen in de bekendheid en het beeld van Stichting Het Flevo-Landschap. Dit met als doel om in beheer, beleid en communicatie rekening te kunnen houden met de gevoelens, wensen en behoeften die er leven onder de diverse inwoners van Flevoland. In dit onderzoek is tevens achterhaald wat de naamsbekendheid is van Het Flevo-Landschap (12% spontane en 79% geholpen naamsbekendheid) en hoe begunstigers en niet begunstigers de stichting waarderen. (Niet-begunstigers gaven Het Flevo-landschap

21

een rapportcijfer van 6,3. Begunstigers waarderen de stichting met een 8,5). In de komende jaren zal de naamsbekendheid en waardering voor Het Flevo-landschap jaarlijks getoetst worden. Met activiteiten en evenementen wordt getracht de naamsbekendheid te vergroten en de waardering van niet-begunstigers te verhogen. De waardering van begunstigers wil Het Flevo-Landschap op peil houden.

Langetermijndoel Het Flevo-landschap biedt gelegenheid voor natuurbeleving voor, met en door Flevolanders. Doel 2015-2019 De natuur van Het Flevo-Landschap 365 dagen open. Prestatie 2015 Het Flevo-landschap lanceerde begin 2015 een nieuwe website en optimaliseerde vele communicatiemiddelen, zoals social media en

het magazine. Er werd vooral meer geïnvesteerd in het aspect beleving in deze middelen, zodat aan de doelstelling “24/7 open” gehoor werd gegeven. Door aansprekende beelden en pakkende teksten in een scala van middelen in te zetten was de natuur ook thuis of op andere plekken zichtbaar en bijna voelbaar.

Doel 2015-2019 De Flevolanders kunnen in elke polder een bezoekerscentrum bezoeken en deelnemen aan activiteiten van een gebiedseigen

programmering. Prestatie-indicator In 2018 komen er 20% meer bezoekers in de bezoekerscentra (t.o.v. 2014) In 2018 komen er ook 20% meer deelnemers aan evenementen (t.o.v. 2014) Prestatie 2015 De drie bezoekerscentra zijn met professionele coördinatie en dankzij de inzet van een groot aantal vrijwilligers open geweest voor

bezoekers. Het aantal bezoeker is nagenoeg gelijk gebleven: 56.000. Natuurpark Lelystad Een aantal –al bijna traditionele – activiteiten in het Natuurpark vond ook dit jaar weer plaats. De kunstroute Natuurkunstpark van de Kunstenaars Vereniging Flevoland, ditmaal met kunstwerken in en langs het water. De Kerstmarkt (met onder meer 60 kramen en een lichtjestocht) overtrof wederom de editie van het vorig jaar. Deze telde zo’n 8.000 bezoekers op één dag tussen 14.00 en 20.00 uur. Een logistieke uitdaging en opgave voor de toekomst. Het muziekfestival Uitgast ging helaas niet door. Als alternatief is een nieuw dubbelevenement ontwikkeld: WILDkamperen en een Streekmarkt in het Natuurpark. Beide zijn geslaagd en worden in 2016 doorontwikkeld. Tevens was in oktober Menvereniging Flevoland te gast in het Natuurpark. De vereniging heeft met negen zogenaamde aanspanningen rondritten door het park verzorgd. Bijna 200 mensen maakten gebruik van deze mogelijkheid om op een andere manier te genieten van Natuurpark Lelystad. Gesteentetuin Schokland In 2014 is met financiering door de Visie Erfgoed en Ruimte van RCE een toekomstvisie voor de programmering in het Wereld-erfgoed Schokland ontwikkeld: Schokland Tijdloos Mysterie. Dit concept is bottom-up met veel organisaties en ondernemers tot stand gekomen en vormt ook het kader voor de programmering vanuit het bezoekerscentrum van Het Flevo-Landschap, de Gesteentetuin. Zo zijn dit jaar diverse excursies georganiseerd, waaronder de volle maan wandelingen, waarin het verhaal van Schokland werd verteld in een aansprekende ambiance. Voor kinderen zijn maandelijks zogenaamde doe-middagen georganiseerd waarbij kinderen spelenderwijs meer leerden over het eiland op het droge.

22

Samen met partners zijn de evenementen Uit je tent, het Werelderfgoed weekend en de Lichtjestocht georganiseerd. Het eerste evenement sloeg aan, de Lichtjestocht groeit, terwijl het Werelderfgoedweekend qua bezoekers achter bleef op de verwachting. Het jaar is afgesloten met het kunstwerk Waterlicht van Daan Roosegaarde, op initiatief van het waterschap Zuiderzeeland en medewerking van provincie Flevoland, gemeente Noordoostpolder en Het Flevo-Landschap. Aanleiding was het feit dat Schokland eind 2015 20 jaar de werelderfgoed-status had en dat het 75 jaar terug was dat de dijkenring rond de Noordoostpolder was gesloten. Blauw laserlicht op zeeniveau liet 20.000 bezoekers ervaren dat het leven in Flevoland zich onder de zeespiegel afspeelt.

Al enkele jaren leeft de wens om te komen tot een gezamenlijk werelderfgoedcentrum Schokland, dat een goed vindbare poort voor het werelderfgoed vormt en waar partijen gezamenlijk de bezoekers van nabij en ver kunnen ontvangen. In 2015 zijn de eerste oriënterende verkenningen gedaan naar partners en locatie. Het Flevo-Landschap is graag betrokken bij het werelderfgoedcentrum als dat op of dicht bij het eiland komt, omdat op die manier ook de rol van de natuur- en landschapsbeheerder zichtbaar blijft. Trekvogel en Pampushout Almere Vanuit bezoekerscentrum De Trekvogel zijn ook in 2015 diverse excursies en activiteiten georganiseerd. Deze vonden plaats in de aangrenzende Lepelaarplassen, Het Wilgenreservaat en de Natte graslanden van de Lepelaarplassen. In mei is bij de Trekvogel wederom de kleine streekmarkt met de naam Begroet de Zomer georganiseerd. Ondanks het onstuimige weer kwamen er honderden bezoekers. In de Pampushout is vanaf april tot en met september elke woensdagmiddag de Boskantine ingezet als uitvalsbasis voor kinder-activiteiten, om zo bewoners van Almere Poort en Muziekwijk aan ons te binden. Vanuit de wens om de omgeving te betrekken bij de plannen en voor te bereiden op de ingrijpende werkzaamheden in het bos vanaf eind 2015, is aan het begin van de zomer voor de “buren” een bijeenkomst in beheerschuur De Havikshorst gehouden. In 2014 is een verkenning uitgevoerd naar de toekomst voor de Trekvogel. Hierbij is zowel naar het gebouw (oudste gebouw van Almere) gekeken als samen vrijwilligers, omwonenden, het bestuur van jachthaven De Blocq, de Vogelwacht Zuidelijk Flevoland, waterschap Zuiderzeeland en Bureau Archeologie en Monumenten van de gemeente Almere gekeken naar de educatieve en recreatieve mogelijkheden. In 2015 is hier om capacitaire redenen geen vervolg aan gegeven. Wel is in gesprekken rond het Nationaal Park Oostvaardersplassen geconstateerd dan de Trekvogel potentieel een interessante locatie is voor het nationaal park en ook voor de MarkerWadden.

deelnemers aan activiteiten realisatie 2014

begroting 2015

realisatie 2015

begroting 2016

bezoekers bezoekerscentra 56.553 50.000 55.829 59.000

aantal activiteiten (excursies, evenementen e.d.) 210 180 150 150

aantal deelnemers activiteiten en evenementen 17.300 7.500 37.000

Incl. Waterlicht

18.000

23

Doel 2015-2019 Vrijwilligerswerk vervult een grote rol in Het Flevo-Landschap. Prestatie-indicator In 2018 zijn er 120 vrijwilligers met een vrijwilligersovereenkomst actief bij Het Flevo-Landschap, waarvan circa 100 in

publieksactiviteiten, en circa 20 in beheer en monitoring samen. Daarnaast zijn er 50 tot 75 ‘losvaste’ vrijwilligers. Prestatie 2015 Het Flevo-Landschap is zeer blij met zijn vrijwilligers. Zij vervullen een onmisbare rol. Communicatie met de vrijwilligers heeft dan ook

prioriteit. Ook in 2015. Een belangrijk gebaar van waardering is het jaarlijkse uitstapje van de vrijwilligers. Dit jaar bezochten zij de zusterorganisatie Landschap Overijssel en vice versa.

Naast de werkoverleggen rond de bezoekerscentra, is ook een plenaire nieuwjaarsbijeenkomst gehouden. Er is regulier overlegd met de klankbordgroep. Daarnaast is ook het directe contact tussen de communicatiemedewerkers en de vrijwilligers frequenter en intensiever geworden. Op deze manier is meer integratie bereikt en ontstaat meer synergie. Het in 2015 ontwikkelde Intranet heeft als doel een platform te zijn waar informatie met elkaar (vrijwilligers onderling en tussen vrij-willigers en medewerkers) op eenvoudige en effectieve wijze gedeeld kan worden. En dat blijkt goed te werken! Na de zomer zijn voor pilots gericht beheervrijwilligers geworven én gevonden. In het Larserbos en op het Toppad in Urk is natuurwerk uitgevoerd dat alleen met veel handen kan worden verzet. De ontwikkeling van het vrijwilligerswerk voor monitoring is eveneens gestart. In 2015 is met monitoringvrijwilligers en organisaties overlegd, maar was de tijd nog niet rijp voor een brede bijeenkomst. Naast vakinhoudelijke cursussen, zoals bijvoorbeeld de paddenstoelen cursus, organiseerde Het Flevo-Landschap voor al haar vrijwilligers een gastvrijheidstraining, gegeven door een deskundige op dit gebied. De trainingen zijn gegeven in alle drie de bezoekerscentra. Doel van deze trainingen was om gastvrouwen en gidsen aanknopingspunten te geven om bezoekers of deel-nemers van excursies, naast het informeren, ook te interesseren voor een nauwere band met Het Flevo-Landschap, bijvoorbeeld als vrijwilliger of begunstiger.

24

Dit jaar is het aantal vrijwilligers licht gestegen ten opzichte van 2014, maar ook zien wij de vrijwilligers steeds meer diverse taken oppakken, wat de beroepskrachten weer lucht geeft. Hulde daarvoor!

Vrijwilligers

realisatie 2014

begroting 2015

realisatie 2015

begroting 2016

aantal vrijwilligers totaal* 120 135 129 145

aantal vrijwilligers bezoekerscentra, excursies en promotie 114 110

121 120

aantal vrijwilligers inventarisatie terreinen** 4 5 +75 4 + 75 5 + 75

aantal (vaste) beheervrijwilligers 8 20 16 20

Sinds 2014 wordt onderscheid gemaakt tussen vrijwilligers waarmee een vrijwilligersovereenkomst is gesloten (in 2015 betreft dit 129 vrijwilligers) en mensen die “losvast” vrijwilliger zijn. Deels zijn het mensen die incidenteel op ad hoc basis de helpende hand bieden, deels zijn het mensen die lid zijn van een andere natuurorganisatie en vandaaruit als vrijwilliger natuurmonitoring in onze terreinen uitvoeren. Deze laatste groepen omvat circa 75 personen.

Doel 2015-2019 Het Flevo-Landschap verkent de haalbaarheid van burgerinitiatieven in haar natuurgebieden. Prestatie-indicator Er zijn in 2018 twee pilots in gang gezet waarvan in elk geval één in Almere. Prestatie 2015 Een van de projecten in het Programma Nieuwe Natuur is ‘Vierkante meter natuur’, een gedachte om Flevolanders een eigen stukje

bestaande of nieuwe natuur te laten ontwikkelen of beheren. Aan de vormgeving van deze gedachte is in een werkgroep gepuzzeld. Geschikte pilotlocaties zijn gevonden. Op verschillende plekken is samengewerkt met organisaties die mensen met beperking zinvol werk geven. In de Flevohout is dit jaar een samenwerking gestart met zorgboerderij De Huif die voor ons de vakken handmatig dunt. Dit bevalt goed en zal naar 2016 worden uitgebreid naar het Natuurpark. Op Schokland verrichten cliënten van zorgboerderij Hof van Schokland hand- en span-diensten, als verwijderen zwerfvuil of onkruid bij de monumenten en het schilderen van zitbanken. Het Flevo-Landschap is vertegenwoordigd in het bestuur van het Streekfonds Flevoland. Het streekfonds is ingesteld om kleinschalig tot middelgrote initiatieven van organisaties en burgers in Flevoland mogelijk te maken. In 2015 heeft het Streekfonds een financiële bijdrage aan 15 projecten kunnen leveren. Het gaat daarbij om het mobiliseren van bottom-up initiatieven van middenveld en burgers en het verbinden van initiatieven van andere sectoren aan natuur en landschap, educatie, natuurbeleving.

Langetermijndoel Het Flevo-Landschap wordt herkend als een natuurorganisatie die kritisch maar constructief opkomt voor de belangen van natuur,

landschap en cultureel erfgoed.

25

Doel 2015-2019 Het Flevo-Landschap wordt gezien als een bij natuur en landschap betrokken organisatie die verder kijkt dan de eigen belangen, een

onderbouwde mening heeft, en daarvoor staat. Prestatie-indicator Aan het eind van de beleidsperiode wordt weer een stakeholderconsultatie gedaan waaruit de waardering voor Het Flevo-Landschap

blijkt. Prestatie 2015 overheden

In 2015 is een nieuw provinciaal bestuur gekozen. Na de zomer zijn de contacten aangehaald en deels vernieuwd. Het nieuwe beleidsplan was hiervoor de aanleiding, maar ook ontwikkelingen in natuur en landschap en beheer daarvan meer in het algemeen. Heel plezierig was het om het nieuwe beleidsplan persoonlijk op een ludieke wijze aan de nieuwe gedeputeerde A. Stuivenberg te kunnen overhandigen. Het werkbezoek dat gedeputeerden A. Stuivenberg en M. Rijsberman aan de locaties van Het Flevo-Landschap in Almere brachten en vooral de gesprekken zijn als heel zinvol ervaren. Ook met het waterschap Zuiderzeeland en de Flevolandse gemeenten waren er open en constructieve contacten. Deze betroffen zeer uiteenlopende zaken variërend van de rol van Natuurpark Lelystad als toeristisch knooppunt tot projecten in het kader van Nieuwe Natuur in Oosterwold en in de Noordoostpolder, en praktische vraagstukken rond waterbeheer. In het kader van vooroverleg of ter inzage legging is naar gemeenten gereageerd op onder meer de bestemmingsplannen landelijk gebied Zeewolde en landelijk gebied Urk. Er is input geleverd voor een op te stellen afzonderlijk bestemmingsplan voor het Werelderfgoed Schokland en omgeving. In Almere is gereageerd op het bestemmingsplan Groenzone Noorderplassen (omvat ook Lepelaarplassen, Wilgenbos e.o.) en zijn op voorhand wensen ingediend voor de herziening van het bestemmingsplan Almere Poort. In 2015 zijn zowel de Partiele herziening Water van het Omgevingsplan Flevoland als het Waterbeheerplan 2016-2021 van het Waterschap Zuiderzeeland vastgesteld. Het Flevo-Landschap was samen met Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten in de gelegenheid gesteld om in een vroeg stadium de belangen van natuur in te brengen. Heel prettig! In 2015 is de rol in Het Flevolandse netwerk nog versterkt door toetreding van de directeur in de Raad van Advies van Toerisme Flevoland en het namens de terreinbeherende organisaties zitting nemen in de Algemene Vergadering van waterschap Zuiderzee-land van het hoofd Beleid Kwaliteit Ontwikkeling.

ontwikkelingen in Flevoland In 2014 heeft de provincie Flevoland zowel de koers voor het Programma Nieuwe Natuur Flevoland vastgesteld als in samenhang daarmee de nota 'Flevoland Verrassend Groen, toekomstvisie voor het natuur- en landschapsbeleid van de provincie Flevoland'. Een tweede spoor is de Agenda Vitaal Platteland. Het Flevo-Landschap voelde zich zowel bij het opstellen als nu ook bij de uitvoering sterk betrokken. Dit heeft Het Flevo-Landschap ook vertaald in het beleidsplan 2015-2019. Het Flevo-Landschap kan deze rol ook spelen dankzij een sterke positie in een netwerk met veel partners. Het Flevo-Landschap is ook meer dan bereid om een constructieve en substantiële inbreng te hebben in de Omgevingsvisie welke in 2016 zal worden opgesteld.

Voorjaar 2015 is het Luchtvaartbesluit voor Lelystad Amsterdam Airport genomen. Omdat het vliegveld en het naburige bedrijventerrein OMALA als het ware omringd worden door natuurgebieden van Het Flevo-Landschap, is meegedacht ten behoeve van een goede ruimtelijke inpassing van de ontsluitingswegen en landschappelijk ontwerp van het bedrijventerrein.

26

Het Flevo-Landschap heeft zich vanaf het begin betrokken gevoeld bij het Regioplan Windenergie Flevoland. Om hierin goed de belangen van natuur en landschap te kunnen behartigen en tegelijkertijd ruimte te bieden aan duurzame energie, heeft Het Flevo-Landschap een visie op windenergie (geactualiseerd in 2015). Vanuit deze visie is ook de zienswijze op het Regioplan ingediend. Tegelijkertijd was Het Flevo-Landschap met ditzelfde uitgangspunt in gesprek met de initiatief nemende windverenigingen Zeewolde en Rivierduingebied en de gemeente Almere rond stadsdeel Pampus. In Flevoland is in 2015 meer aandacht ontstaan voor de kwaliteit van de fysieke leefomgeving in het agrarisch gebied. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat de vruchtbaarheid en het watervasthoudend vermogen van de bodem onder druk staan, dat de biodiversiteit – en vooral de vogels - van het platteland steeds verder achteruit gaat, en dat de waterkwaliteit nog maar beperkt verbetert. Het Flevo-Landschap is bij het zoeken naar en werken aan verbeteringen een partner voor Provincie, Waterschap, LTO-Noord en de agrarische natuurverenigingen. Onze inbreng daarbij zijn in praktische zin experimenteerruimte zoals de Vogelakker en opschaling daarvan in nieuwe en bestaande natuur. Daarnaast zoekt Het Flevo-Landschap samen met partners als ERF naar voor de Flevolandse situatie realistische integratie van natuur en landbouw met effecten op landschapsniveau.

samenwerking natuurorganisaties De Flevolandse natuurorganisaties werken samen in het Natuurbeschermingsoverleg. Hierin stemmen de organisaties hun positionering en activiteiten op elkaar af, zodat synergie wordt bereikt en onnodige overlap wordt vermeden. In de netwerkborrel in september starten zij het nieuwe werkjaar samen met het Flevolandse groene netwerk. Op landelijk niveau hebben de koepelorganisaties De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland de samenwerking dermate ver geïntensiveerd dat zij per 1 januari 2016 samengaan onder de naam LandschappenNL. In deze lijn hebben ook Het Flevo-Landschap en Landschapsbeheer Flevoland de samenwerking verstevigd rond onder meer opleiding van medewerkers en vrijwilli-gers, Programma Nieuwe Natuur Flevoland en concrete projecten als otters. In Almere is de Vereniging Buitenstad een partner, die een verbinding legt tussen groene organisaties en andere netwerken in Almere. In 2015 heeft Het Flevo-Landschap een bijdrage geleverd aan een symposium over bestrijding van de Perzische berenklauw en een groene sociëteit over Oosterwold (presentatie gedachtegoed Noorderwold-Eemvallei). Verder is deelgenomen aan het symposium Natuur en gezondheid. Ook was Het Flevo-Landschap betrokken bij het Floriade-thema 'Growing Green Cities". In 2015 is de samenwerking met de Vogel- en Natuurwacht Flevoland gegroeid. Deze vrijwilligersorganisatie is de laatste jaren zeer deskundig geworden en heeft waardevolle en gewaardeerde bijdragen geleverd aan beheerplannen en monitoring.

Het Blauwe Hart Het Flevo-Landschap is een van de founding partners van het Samenwerkingsverband Het Blauwe Hart, waarin participeren It Fryske Gea, Landschap Noord-Holland, de Waddenvereniging, de IJsselmeervereniging, Natuurmonumenten en Sportvisserij Nederland. In 2015 was de samenwerking gericht op drie prioritaire thema’s:

nieuwe natuurbouw: gerelateerd aan de Marker Wadden en andere building with nature projecten zoals de Houtribdijk. Bijdragen zijn geleverd aan de zandige oplossing Houtribdijk, een symposium van de Van Eesteren leerstoel en het symposium Markermeer-IJmeer.

27

visstand: in relatie tot de Kader Richtlijn Water en verduurzaming van de IJsselmeervisserij. Belangrijk voor de visstand zijn een natuurlijk peilbeheer, binnen-buiten verbindingen en goede vegetaties met het oog op beschikbaarheid van paaigronden en vismigratie. In dit verband is met vele organisaties een zienswijze op het nieuwe peilbesluit IJsselmeer ingediend.

windenergie: Opstellingen van windturbines hebben landschappelijke én ecologische impact in het N2000 gebied IJsselmeer. Grote opstellingen langs de Afsluitdijk en de Houtribdijk zijn om landschappelijke en ecologische redenen uit den boze. Het Blauwe Hart pleit samen met onder meer recreatie-organisaties voor een integrale afweging en een eenmalig integraal plan.

Doel 2015-2019 Het Flevo-Landschap wordt gezien als een partner in ontwikkeling en delen van kennis over natuur, natuurbeheer, landschap en ontwikkeling van nieuwe natuur.

Prestatie-indicator Aan het eind van de beleidsperiode worden jaarlijks minimaal vijf ‘opdrachten’ door individuele of groepjes studenten uitgevoerd. Prestatie 2015 Het Flevo-Landschap verzorgt al vele jaren bijeenkomsten met een informerend en/of opiniërend karakter rond actuele onderwerpen

die een relatie hebben met natuur, landschap en cultuurhistorie en betrokkenheid van de samenleving daarbij. Op 22 juni vond de zomeravondbijeenkomst plaats, de jaarlijkse relatiebijeenkomst voor het netwerk van bestuurders, maatschappe-lijke organisaties en bedrijfsleven. Ruim 50 personen waren afgekomen op het thema “Ondernemen in en met de natuur”. Na inleidin-gen van Boj van de Berg over de jonge Urban Greeners van de Floriade en Mark Geling van ANV Akkerwaard over de Vogelakker, reflecteerden vertegenwoordigers met uiteenlopende achtergrond hierop. Een belangrijke conclusie was dat Het Flevo-Landschap wel ondernemend moet zijn, maar altijd de natuurdoelen voorop moet stellen.

De Veldacademie Schokland is eveneens een initiatief van Het Flevo-Landschap. Deze heeft de vorm van debatten, excursies of andere uitnodigende werkvormen ergens op of bij het voormalig eiland Schokland. De doelgroep is afhankelijk van het doorgaans actuele onderwerp. In 2015 is voor omwonenden en natuurorganisaties een Veldacademie-excursie georganiseerd rond het nieuwe Beheerplan Natuur en Landschap. Ook is de voorbereiding gestart voor een bestuurlijke Veldacademie rond 20 jaar Werelderfgoed Schokland, te houden voorjaar 2016. Het Flevo-Landschap hecht aan samenwerking met groene opleidingen in Flevoland. Op ad hoc basis waren er al contacten in de vorm van stages en (beperkte) bijdragen aan het studieprogramma. De afgelopen jaren zijn eerste stappen gezet om te komen tot meer structurele samenwerking met Groenhorst MBO en CAH Vilentum. Beide opleidingen hebben behoefte aan stageplekken en afstudeeropdrachten. In 2015 ontbrak echter helaas de tijd een goede match uit te werken. In 2015 hebben twee stagiaires vanuit het Groenhorst College stage gelopen in het Natuurpark. In de beheereenheid Noord was een stagiair vanuit de Groene Welle actief. Een aantal deeltijdstudenten van de opleiding Tuin- en Landschapsarchitectuur van Hogeschool Van Hall Larenstein heeft ook in 2015 weer bijgedragen aan bouwstenen voor het ontwerp van Noorderwold-Eemvallei. Een subsidie van Rijkswaterstaat maakte het mogelijk dat Land & Co de integratie natuur en landbouw nader heeft verkend en bestaande kennis heeft ontsloten.

28

29

4. DOELSTELLING HERSTEL EN ONTWIKKELING VAN NATUUR, LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE Het Flevo-Landschap wil een brug slaan tussen natuur en agrarisch gebied om de biodiversiteit op het platteland te vergroten. Het Flevo-Landschap wil zowel de stedeling als de agrariër betrekken bij de zorg voor natuur en landschap. Het Programma Nieuwe Natuur Flevoland is hiervoor het kader. In een aantal projecten is Het Flevo-Landschap trekker in andere partner. Deze activiteiten betreffen natuurontwikkeling, recreatieve inrichting e.d.. Ze hebben veelal een eenmalig karakter en worden daarom als project opgepakt. De besteding aan deze doelstelling fluctueert daardoor. Resultaten 2015

besteed aan de doelstelling realisatie 2014

begroting 2015

realisatie 2015

begroting 2015 % begroting

begroting 2016

herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie

868.996

1.589.464

1.248.616

79%

2.201.500

In 2015 is 28% van de totale middelen aan deze doelstelling besteed. Deze doelstelling kent een drie langetermijdoelen. Langetermijndoel Het Flevo-Landschap ontwikkelt nieuwe natuur waarin natuur, stad en platteland elkaar ontmoeten. Doel 2015-2019 De ontwikkeling en realisatie van de projecten in het Programma Nieuwe Natuur Flevoland, die in 2014 zijn gehonoreerd. Prestatie-indicator In 2018 is in 4 van de 5 projecten Nieuwe Natuur een start gemaakt met de uitvoering. Prestatie 2015 De belangrijkste opgave voor 2015 was om de projectvoorstellen te concretiseren en in samenwerking met provincie en partners

toekomstbestendige afspraken te maken. De provincie heeft als primaire eigenaar van het programma een structuur ontwikkeld, waarin ze de uitvoering van het programma via privaatrechtelijke overeenkomsten vorm wil geven; een intentieovereenkomst voor de voorbereidende fase, gevolgd door een realisatieovereenkomst. De provincie heeft verder samen met de primaire partners Het Flevo-Landschap en SBB, aangevuld met het Rijksvastgoedbedrijf, een managementtafel in het leven geroepen, die als centraal ‘knooppunt’ voor besluitvorming moet gaan fungeren. Ondersteunend is er een rentmeestersoverleg. Voor alle participanten in het programma is een digitaal platform ontwikkeld. Parallel aan het ontwikkelen van de structuur is Het Flevo-Landschap met zijn partners voor de projecten waarvoor dat al mogelijk was gestart met uitwerking in de vorm van conceptontwikkeling, ruimtelijke verkenning, invullen van partnerschappen enz. Medio 2015 zijn de bestuurlijke afspraken tussen Het Flevo-Landschap, Staatsbosbeheer en de provincie Flevoland geeffectueerd.

30

Doel 2015-2019 De ontwikkeling van Noorderwold-Eemvallei is daadwerkelijk gestart. Prestatie-indicator In 2019 zijn de eerste 100 hectares verworven en basaal ingericht met de natuurcompensatie-verplichtingen. ERF beheert dan 100

hectares biologische stadslandbouw, waarvan 10 hectare met natuur verweven. Prestatie 2015 Het Flevo-Landschap en ERF hebben samen grote inzet gepleegd zowel in proces als in inhoud. De intentieovereenkomst is

nagenoeg gereed en het concept aanzienlijk verdiept. Procesmatig is veel geïnvesteerd in de wens van de provincie om synergie te zoeken tussen alle projecten in Oosterwold. Voor projecten met kleine hectarebehoefte zoals Vierkante meter natuur lijkt dit haalbaar, voor projecten met grote hectarebehoefte zoals Pioniernatuur is dat lastiger gebleken. Vanuit de wens tot ruimtelijke samenhang in Oosterwold en vormgeven aan de historische Eemvallei bij de overheden en partners, is eind 2015 een ruimtelijke inpassingsstudie gestart. Op basis van het concept Oosterwold, waarin naast groen en landbouw ook een rode component verplicht is, is samenwerking gezocht met rode projectontwikkelaars in het gebied. Met financiële steun van de provincie was het mogelijk om landschapsarchitectenbureau Feddes-Olthof scenario’s voor de inrichting van de fase Noorderwold-Eemvallei te laten ontwerpen. Dit heeft waardevolle bouwstenen opgeleverd.

Doel 2015-2019 De Grote Trap is ingericht als aantrekkelijk lint door gevarieerde natuur en met zicht op het open landschap. Prestatie-indicator De inrichtingsmaatregelen zijn in 2017 afgerond. Prestatie 2015 Het project Grote Trap viel buiten de criteria voor het Programma Nieuwe Natuur Flevoland. Provinciale Staten hebben echter

besloten om het project buiten het Programma wel te realiseren. De financiering hiervoor is vastgelegd door GS. Een projectteam van Provincie, Waterschap en Flevo-Landschap heeft de planuitwerking opgepakt. De verwachting is dat de natuurvriendelijke oevers in 2017 kunnen worden aangelegd en het fietspad in 2018.

Doel 2015-2019 De Gouden Randen Pampushout zijn deels gereed. Prestatie-indicator De benodigde 19 hectares worden verworven. De inrichting van de delen die behoren tot de ecologische verbindingszone wordt in deze periode gerealiseerd. Prestatie 2015 In dit project trekken Het Flevo-Landschap en de gemeente Almere samen op. In 2015 is in beeld gebracht hoe het project en de

financiering van de inrichting gekoppeld kan worden aan opgaven in Almere zoals de wateropgave voor Poort en de Ecologische verbinding Pampus. Hiermee is het intern draagvlak in Almere verbreed. De intentieovereenkomst is grotendeels gereed en kan waarschijnlijk tussen Provincie, Gemeente en Het Flevo-Landschap worden gesloten.

Doel 2015-2019 De ambities van Het Flevo-Landschap zijn ingebed in de aanpak voor Nieuwe Natuur Schokland. Prestatie-indicator In 2017 is het concrete inrichtings- en exploitatieplan met financiële dekking gereed. De eerste 100 van de benodigde 200 hectares zijn in 2018 verworven. Prestatie 2015 Het project heeft een ambitie die aanzienlijk verder gaat dan via het Programma Nieuwe Natuur Flevoland mogelijk is. De ambitie is

om via natuurontwikkeling de archeologie in het zuidelijk rivierduincomplex te beschermen. Hiervoor zijn verwerving van circa 200 hectare landbouwgrond en middelen voor inrichting en beheer nodig. Het Programma Nieuwe Natuur Flevoland biedt ruimte voor circa 90 hectare. Gezien het nationale belang zijn de burgemeester van Noordoostpolder als siteholder en de gedeputeerde van de provincie namens de siteholdergroep de dialoog met het Rijk aangegaan voor cofinanciering. Hiertoe is een business-case voor Schokland-Zuid opgesteld, waarin alle lasten en baten zijn uitgewerkt. Het Flevo-Landschap heeft hier als toekomstig beheerder in

31

geparticipeerd. In december 2015 hebben de provincie en de gemeente Noordoostpolder als siteholder en initiatiefnemer de intentieovereenkomst Programma Nieuwe Natuur Flevoland gesloten.

Doel 2015-2019 De ambities van Het Flevo-Landschap zijn ingebed in de aanpak voor Nieuwe Natuur Urkerveld. Prestatie-indicator In 2017 heeft de gemeente de benodigde 29 hectare verworven en is Het Flevo-Landschap benoemd tot eindbeheerder. In 2018 is

een begin gemaakt met de realisatie. Prestatie 2015 Het project Urkerveld heeft nagenoeg geen voortgang geboekt. De oorzaak hiervan ligt bij complexe besluitvorming over

gebiedsontwikkeling in de gemeente Urk. Het projectplan was reeds behoorlijk concreet, waardoor nadere planuitwerking in deze fase niet zinvol was.

Langetermijndoel Het Flevo-landschap ontwikkelt partnerschappen in gebiedsontwikkeling. Doel 2015-2019 In de projecten Nieuwe Natuur gaan dankzij partnerschappen ontwikkeling van landschap en ecologie samen op met ontwikkeling

van verbinding met de samenleving en verdienvermogen. Prestatie-indicator Om 2018 zijn minimaal drie rendabele pilots tot stand gekomen. Prestatie 2015 Het Flevo-Landschap heeft samen met Agrarische natuurvereniging Akkerwaard een pilot vogelakker grenzend aan de Grote Trap

ingericht. Deze pilot maakt deel uit van een landelijk onderzoek gesteund door het ministerie van EZ en Vogelbescherming en wordt begeleid en gemonitord door Werkgroep Grauwe Kiekendief (vogels, insecten, muizen) en het Louis Bolk Instituut (biodiversiteit in de bodem). In 2015 is de haalbaarheid van een natuurbegraafplaats in of bij een van de terreinen van Het Flevo-Landschap onderzocht. Er blijken enkele geschikte locaties te zijn, de gemeenten zijn geïnteresseerd en er is ook marktvraag. De juiste partner is echter nog niet gevonden.

Zuidlob: water voor moeras- en weidevogels.

In de Zuidlob liggen het moerasgebied Gorzenveld en het weidevogelgebied Gruttoveld. Beide hebben te maken met ernstige verdroging, waardoor de natuurwaarden worden bedreigd. Dankzij de gebiedsgebonden bijdrage van het Windpark Zuidlob is het mogelijk om herstelmaatregelen te doen waarbij de natuurgebieden waterhuishoudkundig worden geïsoleerd van hun omgeving. In 2014 zijn de nodige onderzoeken uitgevoerd, die in 2015 zijn gevolgd door planvoorbereiding. Uitvoering vindt plaats in 2016 en 2017.

Doel 2015-2019 Voor Noorderwold-Eemvallei is een kenniskring met een kennisagenda gebouwd. Prestatie-indicator Voor Noorderwold-Eemvallei is een kenniskring met kennisagenda gebouwd. Hierin nemen vanaf 2016 naast de Flevolandse groene

opleidingen ook de WUR en/of Van Hall Larenstein deel. Prestatie 2015 Het gedachtegoed van Noorderwold-Eemvallei – op landschapsniveau verbinden van natuur, landbouw en de stad – is op vele

plaatsen gedeeld. Op het symposium over Oosterwold, via Buitenstad met de groene organisaties van Almere, met verschillende groepen studenten van groene opleidingen waaronder Van Hall Larenstein en CAH Vilentum, enz. Samen met ERF zijn ook verkenningen gedaan naar integratie van natuur en landbouw. Hiermee is de interesse gegroeid. Naar verwachting kan in 2016 mede in relatie tot de nieuwe Europese programma’s de basis voor een kennisagenda worden gelegd.

32

Langetermijndoel De speerpuntgebieden van Het Flevo-Landschap zijn het best ingericht op bezoekers. Doel 2015-2019 De toegankelijkheid en recreatieve voorzieningen in de speerpuntgebieden Natuurpark en Schokland zijn op orde in relatie tot het

intensieve gebruik. Prestatie-indicator Bezoekers geven het voorzieningenniveau in de speerpuntgebieden een ruime voldoende (rapportcijfer >7). Prestatie 2015 In Natuurpark Lelystad zijn de verharde paden voorzien van nieuw asfalt. Hiermee zijn ze ook weer goed geschikt voor bezoekers die

minder of niet goed ter been zijn. In het Natuurpark was een wisseling in uitbater van het restaurant aan de orde. Bij de selectie van de nieuwe uitbater waren een bij de doelstellingen van Het Flevo-Landschap passende uitstraling en gebruik van streekproducten criteria. Het Flevo-Landschap verwacht in Hajé Restaurants een partner met de juiste ambities te hebben gevonden.

Doel 2015-2019 De eerste fase van de recreatieve ontwikkeling van de Pampushout-zuid is gerealiseerd. Prestatie-indicator In 2016 is in de Pampushout bij Poort de basis gelegd voor een centrumgebied met een goede padenstructuur, en wordt in 2017

kleinschalig gestart met horeca. In 2017 en 2018 vinden twee pilots plaats rond professionele programma’s ‘groen en gezond’. Prestatie 2015 Er lag al enkele jaren een Ontwikkelingsplan voor de Pampushout-Zuid (235 ha), opgesteld in het kader van de Intentieovereenkomst

GroenBlauw in het Uitvoeringsprogramma Almere 2.0. Dit plan omvat bosontwikkeling, aanleg recreatieve infrastructuur, ontwikkeling centrumvoorziening met horeca, en een wetlandrand rond gebied, en participatie van omwonenden. In 2015 werd via het Fonds Verstedelijking Almere cofinanciering voor een eerste fase beschikbaar gesteld. Parallel aan de formele besluitvorming is de eerste fase van het ontwikkelingsplan uitgewerkt tot het niveau van Definitief Ontwerp. De overeenkomst is in februari 2016 samen met de goedkeuring van het DO gesloten.

33

34

5. FONDSENWERVING

Fondsenwerving is direct gericht op het werven van middelen van particulieren en bedrijven ten behoeve van de doelstellingen van Het Flevo-Landschap. Het Centraal Bureau Fondsenwerving ziet toe op de besteding van deze middelen: maximaal 25% mag worden besteed aan kosten van fondsenwerving. Naast de bijdragen van begunstigers en sponsorbedragen ontvangt Het Flevo-Landschap van tijd tot tijd giften en een enkele keer een legaat. Zeer dankbaar is Het Flevo-Landschap voor het aanzienlijke bedrag dat de Nationale Postcode Loterij jaarlijks beschikbaar stelt aan De 12 Landschappen. Het jaarlijks aandeel van Het Flevo-Landschap (937.000 euro) is onmisbaar om te kunnen investeren in natuur, landschap en erfgoed. Resultaten 2015

kosten eigen fondsenwerving realisatie 2014

begroting 2015

realisatie 2015

begroting 2016

59.915 65.400 24.363 58.695

De kosten van eigen fondsenwerving waren in 2015 lager dan begroot doordat werving van begunstigers op een andere manier is ingevuld. Hierdoor zijn minder eigen uren ingezet. Ook waren er (helaas) minder sponsoren, waardoor minder tegenprestaties zijn geleverd. Langetermijndoel Draagvlak voor het werk van Het Flevo-landschap komt tot uiting in daadwerkelijke (financiële) ondersteuning door particulieren en

bedrijven. Doel 2015-2019 Behoud en binding van de grote achterban van begunstigers. Prestatie-indicator Het aantal begunstigers stabiliseert rond 12.000. Prestatie 2015 Dit jaar konden weer enkele honderden nieuwe begunstigers worden verwelkomd en steeg het aantal licht ten opzichte van 2014. De

wervingscampagne deed een goede duit in het zakje, maar ook tijdens evenementen is ingezet op het werven van begunstigers en het verkrijgen van adressen van potentiele begunstigers. Zo werden op de Kerstmarkt 37 mensen begunstiger.

Doel 2015-2019 Eenmalige donaties worden een bron van inkomsten. Prestatie-indicator Jaarlijks groeit de opbrengst van eenmalige donaties met 5.000 euro. Prestatie 2015 In 2015 zijn er enkele projecten geformuleerd. Met één daarvan – de brug om twee gebieden in Natuurpark Lelystad met elkaar te

verbinden – heeft Het Flevo-Landschap de provinciale media gezocht (en gehaald). Het zaaien is daarmee begonnen en zal in 2016 worden gecontinueerd. In 2016 (met als piekmoment de ‘Week van het Landschap’) zal er ook geoogst gaan worden. Er zullen aantrekkelijke, urgente en/of tastbare projecten worden voorgedragen. Ook zullen de mogelijkheden om een donatie voor een project te doen (zoals doneren via de website) in orde worden gebracht.

35

Doel 2015-2019: Bedrijven zien Het Flevo-Landschap als goed doel dat ze willen steunen via sponsoring of samenwerking. Prestatie-indicator In 2018 is er MVO-samenwerking met 5 Flevolandse bedrijven. Prestatie 2015 Met Techdisign (leverancier en installateur van zonnepanelen) liep het tweede jaar van de samenwerking 'Zonnig Flevoland'. De

samenwerking is aangegaan omdat Het Flevo-Landschap een voorstander is van duurzame energie. De samenwerking bevatte een voordeel voor de begunstigers voor het plaatsen van zonnepanelen en een afdracht aan Het Flevo-Landschap. Enkele tientallen begunstigers maakten gebruik van dit aanbod. Aan het einde van de samenwerking (31-12-2015) leverde dit een bedrag op voor Het Flevo-Landschap van € 7.500,-.

eigen fondsenwerving realisatie 2014

begroting 2015

realisatie 2015

begroting 2016

begunstigers aantal 11.883 12.500 12.182 12.500

begunstigers bijdrage 229.620 225.000 234.755 237.500

nieuwe vormen fondsenwerving particulier 10.000 0 10.000

bedrijfsvrienden aantal 13 25 12 17

bedrijfsvrienden bijdragen 25.025 55.000 22.825 70.000

bijdragen giften en legaten 11.208 pm 449 pm

bijdrage acties derden (Nationale Postcode Loterij) 937.500 937.500 937.500 937.500

36

ANISATIE EN ADMINISTRATIE

37

6. ORGANISATIE EN ADMINISTRATIE Om te kunnen werken aan de doelstellingen van Het Flevo-Landschap moeten basisvoorwaarden als bedrijfsvoering en personeel op orde zijn. Planmatig werken en transparantie zijn daarbij uitgangspunt. Maar er liggen meer uitdagingen. Het Flevo-Landschap is een natuurorganisatie, die het aan zijn stand verplicht is om goed met duurzaamheid om te gaan. De ambitie is daarbij niet om een voortrekker in duurzaamheid te zijn of state of the art na te streven. Wel is het nodig om een goed basisniveau in duurzaamheid te hanteren, zowel in houding als in de praktijk: in het natuurbeheer, in de gebouwen en het materieel, in de inkoop. Dat vraagt investeringen, maar kan in de toekomst ook financieel rendement geven. Denk aan zonne-energie, passief bouwen of aan ontwikkelingen die gebruik van natuurmaaisel als grondstof in de toekomst mogelijk maken. Resultaten 2015

kosten organisatie, administratie en fondsenwerving

realisatie 2014

begroting 2015

realisatie 2015

realisatie 2015 % begroting

begroting 2016

730.750 737.494 851.345 115% 711.880

In 2015 is 19 % van de totale middelen besteed aan Organisatie en administratie. Binnen Administratie en Organisatie zijn er twee langetermijndoelen. Langetermijndoel Het Flevo-Landschap heeft een transparante en duurzame bedrijfsvoering. Doel 2015-2019 De bedrijfsvoering van Het Flevo-Landschap wordt verduurzaamd. Prestatie-indicator In 2016 wordt een plan van aanpak Duurzame Bedrijfsvoering opgesteld en in navolgende jaren uitgevoerd. Prestatie 2015 Bij het doen van vervangingsaankopen zijn deze tegen het licht gehouden wat betreft milieu-impact. Er is bijvoorbeeld voor gekozen

om in Natuurpark Lelystad een dienstauto te vervangend door een elektrocar. Al enkele jaren zijn alternatieven getest voor chemische onkruidbestrijding. Dit blijkt niet eenvoudig; de meeste methoden zijn minder effectief en arbeidsintensiever. Desondanks zal hiertoe worden overgegaan.

Doel 2015-2019: Het Flevo-Landschap heeft binnen de randvoorwaarden die natuur en landschap stellen een positieve grondhouding t.o.v. winning

van duurzame energie (biomassa, zon, wind). Het Flevo-Landschap is in gesprek met enkele initiatiefnemers (windverenigingen, gemeente Almere) die binnen het Regioplan Wind parken willen ontwikkelen, waarbij ook plaatsingslocaties nabij of in terreinen van Het Flevo-Landschap aan de orde kunnen zijn. Voor Het Flevo-Landschap geldt dat dit bespreekbaar is op voorwaarde dat natuur en landschap er beter van worden. In 2016 zal vergelijkbaar met de Visie op windenergie een Visie op zonne-energie worden opgesteld. Er is een verkenning gestart naar de exploiteerbaarheid van de teelt van energiehout (wilgen) onder de hoogspanningsleiding in de Flevohout.

38

Doel 2015-2109 Het Flevo-Landschap is transparant in zijn bedrijfsvoering. Prestatie-indicator Behoud van het CBF-keurmerk en SNL-certificering. Prestatie 2015 Er is een aantal taken die voorwaardenscheppend zijn voor het goed reilen en zeilen van Het Flevo-Landschap: voeren van diverse

administraties, (financiële) verslaglegging, secretariaat, personele zaken, ICT en facilitaire ondersteuning, opstellen van managementinformatie e.d. Het Flevo-Landschap werkt permanent aan het verbeteren en stroomlijnen van deze processen, zodat ze bijdragen tot zowel transparantie als efficiëntie. Zo is in 2015 een nieuwe AO/IB opgesteld. Voor ondersteuning bij HRM is een vaste adviseur gezocht. Om integriteit te laten landen in de genen van de organisatie is op interactieve wijze een integriteitscode ontwikkeld.

Langetermijndoel: Het Flevo-landschap heeft een op de toekomst toegeruste organisatie. Doel 2015-2019 Het Flevo-Landschap heeft een krachtige staande organisatie die kan werken met een flexibele schil. Prestatie-indicator De notitie Organisatieontwikkeling 2015-2020 is in 2016 uitgewerkt in een stappenplan en meerjarig Opleidingsplan. Prestatie 2015

Organisatieontwikkeling Het is voor het goed functioneren van Het Flevo-Landschap nodig dat de organisatie en de medewerkers zich blijven ontwikkelen. Medewerkers hebben daarom conform het in 2014 opgestelde Opleidingsplan diverse trainingen en cursussen gevolgd. Specifiek gericht op het natuurbeheer waren Graslandbeheer (i.s.m. It Fryske Gea en Vlinderstichting), Moerasvogels (Vogelbescherming), Begrazing (Free Nature), Otters (Zoogdiervereniging), Essentaksterfte (Bosgroepen) en Aanplant populieren (SBB). Ook intern vond kennisuitwisseling plaats onder meer rond het beheer van de Lepelaarplassen. Bijna vanzelfsprekend heeft een delegatie van Het Flevo-Landschap deelgenomen aan de landelijke beheerdersdag en is deelgenomen aan enkele veldwerkplaatsen over moerasbeheer. Om CMSi goed te kunnen benutten hebben enkele medewerkers een GIS-cursus gedaan. Met het oog op veiligheid werden trainingen EHBO en BHV gevolgd. Het organisatie-ontwikkelplan dat parallel aan het beleidsplan is ontwikkeld, heeft de basis gelegd voor het nieuwe opleidingsplan dat in 2016 wordt afgerond.

Personeelsvertegenwoordiging Binnen Het Flevo-landschap is een Personeelsvertegenwoordiging actief, (PVT). Een PVT is een ondernemingsraad voor kleine bedrijven met minder dan 50 personeelsleden. De PVT behartigt de werknemersbelangen en treedt in die hoedanigheid ook op als klankbord c.q. gesprekspartner voor de directeur. De PVT bestaat eind 2015 uit de volgende personeelsleden: Adriaan Hollander (voorzitter), Jordin Mulder (lid) en Wil Oudshoorn (secretaris). De PVT heeft minimaal 5 maal per jaar overleg met de directeur en eenmaal per jaar overleg met de voorzitter en een ander lid van de Raad van Toezicht. De PVT organiseert eenmaal per jaar een personeel breed overleg waaraan naast de personeel gerelateerde onderwerpen altijd een thema gekoppeld wordt. Dit jaar was het thema werkdruk. De PVT heeft zich in 2015 beziggehouden met: actief benaderen van de achterban, interne communicatie (o.a. informatie uit vergaderingen), samenwerking tussen Het Flevo-Landschap en Landschapsbeheer, telefoonbeleid, beleidsplan 2015-2019, organisatieontwikkeling, advies nieuwe functieprofielen, procedures rond functioneringsgesprekken en werving/selectie personeel en verlenging contracten, cultuur, scholing en opleiding, integriteitscode, regeling functiebeschrijving- en waardering.

39

Personele zaken In 2015 vonden enkele personele wisselingen plaats. In april is dhr. S. Hess in dienst gekomen als nieuw hoofd Communicatie & Marketing. Na de zomer is de afdeling versterkt met mw. Y. Meyberg en mw. T. Bouman als resp. Senior medewerker en Mede-werker Communicatie & Marketing. Het contract van dhr. K. Visser eindigde begin 2015, in juni is mw. E. van der Marel in dienst gekomen als Controller/Hoofd Financiën & Secretariaat. In juli is mw. E. Marsman aangesteld bij de afdeling Beleid Kwaliteit Ontwikkeling als Medewerker Fysieke Leefomgeving, een tijdelijke functie. In juni is dhr. E. Spaan aangesteld als coördinator facilitair bij de afdeling Natuur & Landschapsbeheer.

*waarvan in 2014 18,6 fte op contracten voor onbepaalde tijd en 5,8 fte op contracten voor bepaalde tijd waarvan in 2015 22,2 fte op contracten voor onbepaalde tijd en 3,7 fte op contracten voor bepaalde tijd

Het ziekteverzuim was in 2015 4,3% (in 2014 4,1%). Dit is exclusief zwangerschapsverlof en inclusief een langdurige ziekte. Het streefgetal was <4%.

De beloning van alle werknemers volgt de beloningsstructuur van de Raam CAO Bos en Natuur Ondernemingsdeel De Landschappen. Ook de beloning van de directeur geschiedde in 2015 conform de CAO Bos en Natuur Ondernemingsdeel De Landschappen. Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de Stichting van toepassing zijnde regelgeving: ‘het algemene WNT-maximum’. Het algemene bezoldigingsmaximum voor 2015 is vastgesteld op EUR 178.000. Onder WNT vallen alle in Nederland gevestigde rechtspersonen, waaraan voor een periode van tenminste drie achtereenvolgende kalenderjaren een of meer subsidies wordt verleend, die samen per kalenderjaar ten minste EUR 500.000 bedragen én ten minste voor 50% deel uitmaken van de inkomsten van deze rechtspersoon in dat kalenderjaar.

personele formatie begroting 2014 in fte’s

realisatie 2014 in fte’s*

begroting 2015 in fte’s

realisatie 2015 in fte’s

afdeling Natuur- en Landschapsbeheer

12,5 11,3 12,5 11,5

afdeling Beleid en Kwaliteit 2,6 3,0 3,3 2,6

afdeling Marketing & Communicatie 4,2 4,2 4,0 4,0

afdeling Bedrijfsondersteuning 5,1 5,2 5,1 4,4

directeur 1,0 1,0 1,0 1,0

totaal 25,4 24,7 25,9 24,1

40

Aangezien Flevo-Landschap in 2015 bovengenoemde grenzen voor het derde jaar overschrijdt, valt Flevo-Landschap met ingang van 2015 onder WNT. De directeur van Flevo-Landschap valt met zijn bezoldiging binnen deze normen. De leden van de Raad van Toezicht zijn onbezoldigd. De accountant heeft vastgesteld dat Flevo-Landschap in de jaarrekening 2015 de beloning van de Bestuurder en toezichthouders heeft vermeld. Tevens heeft Flevo-Landschap de jaarrekening 2015 opgesteld met inachtneming van de WNT-norm.

Bezoldiging directie (in euro's)

Naam M.L.E. Jansen

Functie Directeur

Duur dienstverband 2015 1/1 – 31/12

Omvang dienstverband in fte 1

Gewezen topfunctionaris? nee

(Fictieve) dienstbetrekking? Ja

Bezoldiging

Beloning € 98.351

Belastbare onkostenvergoedingen € 429

Beloningen betaalbaar op termijn € 6.627

Totaal bezoldiging 2015 € 105.407

41

Doel 2015-2019 De organisatie werkt planmatig volgens een PDCA-cyclus. Prestatie-indicator De organisatie is kwalitatief goed ingericht, tijdige en juiste managementinformatie is voorhanden, risicomanagement heeft een plaats

gekregen in besluitvorming en bedrijfsvoering. Prestatie 2015 Het beleidsplan vormt de basis voor de jaarplannen en –begrotingen. Voor het natuurbeheer komen daar nog de beheerplannen per

natuurgebied bij als kader. Gedurende het jaar vindt registratie van uren en activiteiten plaats, zodat regelmatig kan worden teruggekeken en de planning zo nodig kan worden bijgesteld. Het jaarverslag en de jaarrekening vormen de verantwoording van jaarplan en –begroting.

De jaarrekening en het jaarverslag 2015 zijn opgesteld conform RJ 650 (Fondsenwervende Instellingen). De baten eigen fondsenwerving zijn lager dan begroot door aflopende sponsorcontracten. De baten uit acties van derden zijn lager dan begroot voornamelijk omdat een groot project met betrekking tot verbouwing van de beheerschuren niet tot uitvoering is gekomen in 2015. Het resultaat uit beleggingen is fors lager dan begroot door de ontwikkeling van de rentestand. Het resultaat bestaat grotendeels uit een niet gerealiseerd koersresultaat. De overige baten zijn licht hoger dan begroot. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door hogere pachtinkomsten en inkomsten uit gebruikersovereenkomsten. De lasten wijken slechts beperkt af van de begroting. De gerealiseerde lasten binnen de doelstelling Beheer zijn nagenoeg conform begroting. De gerealiseerde lasten voor de doelstelling Voorlichting en Communicatie zijn eveneens nagenoeg conform begroting. De gerealiseerde kosten voor de doelstelling Herstel en ontwikkeling blijven achter op de begroting omdat projecten nog niet in uitvoering konden worden genomen. De gerealiseerde lasten voor Organisatie en Administratie zijn hoger dan de begroting.

42

7. TOEKOMSTPARAGRAAF In de jaarrekening is de begroting 2016 opgenomen. Naar verwachting zijn de inkomsten in 2016 grotendeels in lijn met die van 2015. Hetzelfde geldt voor de besteding van de middelen aan de doelstellingen, aan fondsenwerving en aan ondersteunende taken. Verwachting is dat projecten wat meer inkomsten en bestedingen met zich mee zullen brengen dan in 2015 het geval was. In 2016 wordt evenals eerdere jaren het merendeel van de capaciteit en middelen ingezet op de doelstellingen “beheer en recreatief gebruik van natuur, landschap en cultuurhistorie”, “herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorie” en “voorlichting en communicatie”. In praktijktermen betekent dit vooral inzet op kwaliteit in natuurbeheer en bieden van natuurbeleving. Aandachtspunten in 2016 zijn het vorm geven aan de programmeringsthema’s “groen en gezond” en “streek en voedsel” in verbinding met onze natuurgebieden en het beheer daarvan. Naast het reguliere werk voor de bestaande natuurgebieden zal ontwikkeling van projecten in het Programma Nieuwe Natuur Flevoland toenemende inzet vragen. Ook al is de financiële positie van Het Flevo-Landschap gezond, toch is het permanent nodig om te zoeken naar beheersing van kosten en aanvullende middelen. We zoeken daartoe partnerschappen met individuele ondernemers en organisaties die samen met ons ondernemend aan de slag willen in onze natuurgebieden of met producten daaruit. Uiteraard altijd met respect voor natuur en landschap. De manier van werken die wij nastreven – transparant, effectief, in wisselwerking met de samenleving – vraagt een goed toegeruste organisatie. Professionalisering en stroomlijning en automatisering van werkprocessen maakt daar deel van uit. Het doel is immers om zo veel mogelijk resultaten in de doelstellingen te bereiken.

43

44

BIJLAGE 1: SAMENSTELLING RAAD VAN TOEZICHT EN RELEVANTE NEVENFUNCTIES De Raad van Toezicht is 30 december 2012 ingesteld, alle leden zijn per die datum aangetreden. Leden van de Raad van Toezicht zijn niet bezoldigd. Raad van Toezicht (per 31-12-2015) Dhr. L.T. van Bloois (voorzitter audit commissie) Dhr. H. Dijksma (voorzitter en remuneratie commissie) Dhr. E.D. Ekkel Mw. Y.J. Hopman (remuneratie commissie) Dhr. J.H. Sweers (audit commissie) Mw. G.N Sweringa (vice-voorzitter, plaatsvervangend lid remuneratie commissie) (neven)functies dhr. L.T. van Bloois Nevenfunctie: Vicevoorzitter Raad van Commissarissen Woningstichting Naarden Lid Raad van Toezicht zorgorganisatie Triade

(Neven)functies dhr. H. Dijksma Werkzaamheden: Toezichthouder en adviseur publiek/private organisaties. Toezicht functies: Voorzitter van de Raad van Toezicht van het Regiocollege Zaanstreek en Waterland, Zaandam Voorzitter Raad van Commissarissen Beheer Flevoland Participaties BV Lid Raad van Toezicht OMALA (Ontwikkelingsmaatschappij Almere Lelystad Airport) Vicevoorzitter van de Raad van Commissarissen van Medrie, Zwolle Lid Raad van Toezicht Omroep Flevoland, Lelystad Vice Chairman of the Board of the Supervisory Council of the Foundation Wetlands International (honorary/onbezoldigd) Bestuursfuncties: Vicevoorzitter Prins Bernhard Cultuurfonds Flevoland (onbezoldigd) Secretaris van het bestuur van De12Landschappen (onbezoldigd) Treasurer Association Wetlands International (honorary/onbezoldigd) Penningmeester Stichting RDIJ-Award, Almere (onbezoldigd) Voorzitter Corrosia Stad, Almere (onbezoldigd) Lid Comité van aanbeveling van het AJSO te Almere (onbezoldigd)

45

(Neven)functies dhr. E.D. Ekkel Functie: Lector Groene en Vitale Stad, Hogeschool CAH Vilentum Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht Nederlandse Vereniging voor de Bescherming van Dieren Lid Raad van Toezicht Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming Lid Raad van Advies IVN – Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid, Flevoland Lid Raad van Toezicht Stichting Natuurbeelden (Neven)functies mw. Y.J. Hopman Functie: Chief Compliance Officer Ballast Nedam Nevenfuncties: Voorzitter bestuur Stichting Calipso Almere Lid Raad van Toezicht De Nieuwe bibliotheek Almere (neven)functies dhr. J.H. Sweers Functie: Strategisch Adviseur Ministerie van I&M Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht (voorzitter) Cultuurbedrijf Noordoostpolder Lid Raad van Advies leen Shipyards (neven)functies mw. G.N. Sweringa Functie: Directeur-bestuurder Stichting Oost Flevoland Woondiensten Nevenfuncties: Lid Raad van Advies Impact “Atelier”-deelnemer t.b.v. de Omgevingsvisie Flevoland Nevenfuncties / lidmaatschappen vanuit functie directeur-bestuurder OFW: Bestuurder en voorzitter Stichting Leefbaarheidsfonds OFW Lid Raad van Advies WoonEnergie Lid Raad van Advies Aenergie Lid Regieraad Bouw/Oost Nederland Voorzitter Werkgroep transitie vastgoed van de Regieraad Bouw/Oost Nederland (voorheen Werkgroep duurzaamheid) Lid Groene Huisvesters, een initiatief van het ministerie BZK, Aedes en groene woningcorporaties Plv. lid Kandidaatstellingscommissie Aedes

46

BIJLAGE 2: NEVENFUNCTIES EN VERTEGENWOORDIGINGEN DIRECTEUR BESTUURDER DHR. M.L.E. JANSEN Nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen Rabobank Kromme Rijnstreek Vertegenwoordigingen:

Lid Bestuur Stichting Streekfonds Flevoland

Lid bestuur Stichting Het Blauwe Hart

Lid Raad van Advies Toerisme Flevoland

47

BIJLAGE 3: PERSONEEL Directie 1,0 fte Dhr. M.L.E. Jansen directeur Afdeling Beleid Kwaliteit Ontwikkeling 2,6 fte Dhr. Bevington tijdelijk medewerker beheerplanning (vervanging L. van der Burgh) Mw. L. van der Burgh medewerker beheerplanning (zwangerschapsverlof tot 1 april) Dhr. L. van Lier senior medewerker beheerplanning Mw. E. Marsman medewerker fysieke leefomgeving Mw. M.J.H. Rijs hoofd beleid kwaliteit ontwikkeling/plv. directeur Afdeling Natuur & Landschapsbeheer 11,8 fte Dhr. H. Boekhoff terreinbeheerder Dhr. L. Boonman hoofd natuur & landschapsbeheer Dhr. T. Captein medewerker terreinbeheer Dhr. R. Duijff terreinbeheerder Dhr. A. Hollander medewerker terreinbeheer Dhr. J. Horstra medewerker terreinbeheer Dhr. J. Mulder medewerker terreinbeheer Dhr. A. van Putten medewerker terreinbeheer Dhr. R.T.M. Timmerman medewerker terreinbeheer Dhr. G. de Vries medewerker terreinbeheer Dhr. M. van der Weele medewerker terreinbeheer Dhr. E. Spaan coördinator facilitair Afdeling Marketing & Communicatie 4 fte Mw. A. Burger medewerker marketing Dhr. J. Huijzer beheerder bezoekerscentra Dhr. S. Hess hoofd marketing en communicatie (per 1 juni) Mw. T. Bouman medewerker communicatie en marketing (per 1 augustus) Mw. Y. Meyberg senior medewerker communicatie en marketing (per half september) Dhr. G. van der Vliet beheerder bezoekerscentra en Waterlely Afdeling Bedrijfsondersteuning 4,4 fte Dhr. P.D. Bil medewerker financiële administratie Mw. E. van de Marel controller, hoofd financiën en secretariaat (per juni 2015) Mw. W. Oudshoorn secretaresse Dhr. D.H. van Putten chef de bureau

48

Mw. D. Schinkel medewerker financiële administratie Mw. E.C. Tolhoek secretaresse Dhr. K. Visser hoofd bedrijfsondersteuning/controller (tot mei 2015)

49

BIJLAGE 4: VERANTWOORDINGSVERKLARING Inleiding De Raad van Toezicht en de Bestuurder onderschrijven de drie principes van de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen en geven in deze verantwoordingsverklaring aan hoe Het Flevo-Landschap hiermee omgaat. De drie principes zijn: 1. onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren 2. Effectiviteit en efficiency van bestedingen 3. Omgang met belanghebbenden 1. Onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren Bestuurlijke organisatie Het Flevo-Landschap hanteert een in de statuten vastgelegd helder onderscheid in het toezicht door de Raad van Toezicht en het bestuur door de directeur. De Raad van Toezicht heeft daarnaast een adviserende rol voor de directeur. De directeur-bestuurder is verantwoordelijk voor de opstelling van het beleid en de uitvoering van het werk. De kaders hiervoor worden gevormd door de statutaire doelstellingen en het Beleidsplan 2015-2019. Deze worden jaarlijks uitgewerkt in een Jaarplan en Jaarbegroting, welke door de Raad van Toezicht worden goedgekeurd. De directeur is daarbij gebonden aan het Directiereglement. De leden van de Raad van Toezicht vervullen hun toezichtstaak voor een periode van maximaal 4 jaren en zijn in principe eenmaal herbenoembaar. In 2014 is een rooster van aftreden vastgesteld. De leden van de Raad van Toezicht vervullen hun functie onbezoldigd, maar hebben wel recht op vergoeding van in hun functie gemaakte onkosten. De Raad van Toezicht vergadert minimaal vier maal per jaar. Ter voorbereiding van de vergaderingen functioneert een Auditcommissie bestaande uit twee leden van de Raad. Elke vergadering van de Raad van Toezicht is door de directeur en de voorzitter voorbereid. Ieder jaar voert de Remuneratiecommissie een functioneringsgesprek met de directeur. Dit was ook in 2015 het geval. Werkorganisatie De directeur opereert in de werkorganisatie samen met een Management Team (MT) dat wordt gevormd door de hoofden van de inhoudelijke afdelingen Beleid Kwaliteit Ontwikkeling, Natuur- & Landschapsbeheer en Communicatie & Marketing. Het hoofd van de afdeling Financiën & Secretariaat, tevens controller, maakt geen deel uit van het MT, maar woont de vergaderingen grotendeels wel bij. Het MT vergadert elke veertien dagen. De afdelingen kennen elk een eigen Afdelingsoverleg. De afdelingen Beleid Kwaliteit Ontwikkeling en Natuur- & Landschapsbeheer hebben gezamenlijk het Beheeroverleg. Het Flevo-Landschap heeft een Personeel Vertegenwoordiging (PVT), bestaande uit drie leden, afkomstig uit kantoor- en buitenorganisatie. De PVT vergadert vier tot zes maal per jaar met de directeur en eenmaal per jaar met voorzitter en een ander lid van de Raad van Toezicht. In de werkorganisatie worden jaarlijks functioneringsgesprekken gevoerd tussen medewerkers en leidinggevenden om de medewerkers optimaal te kunnen blijven inzetten en te stimuleren zich te blijven ontwikkelen.

50

2. Effectiviteit en efficiency van bestedingen Gerichtheid op doelstellingen Het Flevo-Landschap streeft naar een efficiënte en doelmatige besteding van de middelen voor de doelstellingen “beheer en recreatief gebruik natuur, landschap en cultuurhistorie”, “voorlichting en communicatie”, “herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie, en “fondsenwerving”. Zoveel mogelijk activiteiten van de organisatie zijn direct hierop gericht. Er zijn echter ook activiteiten van bestuur en werkorganisatie die voorwaardenscheppend zijn voor een goede taakvervulling ten behoeve van de doelstellingen. Het Flevo-Landschap is gecertificeerd natuurbeheerder voor SNL. Dit betekent dat de werkprocessen verlopen conform het ontwikkelde Kwaliteitshandboek SNL. Planning & control cyclus Het Flevo-Landschap hanteert een meerjarenbeleidsplan met een meerjarenbegroting. In 2014 is gestart met opstellen van een nieuw beleidsplan, in het voorjaar van 2015 is het beleidsplan 2015-2019 vastgesteld. Jaarlijks wordt binnen het kader van het beleidsplan een Jaarplan en bijbehorende Jaarbegroting opgesteld met concrete (deels meetbare) doelen, bij voorkeur gericht op effecten dan wel inspanningen. Ten aanzien van kosten van natuurbeheer en publieksbereik worden kengetallen en prestatie-indicatoren opgenomen. Jaarverslag en Jaarplan hanteren in principe dezelfde systematiek zodat de bereikte resultaten vergeleken kunnen worden met de voornemens. Halverwege het jaar worden, wederom geënt op dezelfde systematiek, in een Halfjaarrapportage de inhoudelijke en financiële voortgang in beeld gebracht. Op basis van de aldus beschikbare gegevens worden zo nodig doelen en/of planningen bijgesteld. Deze Halfjaarrapportage wordt aangereikt aan de Raad van Toezicht, naast twee meer summiere kwartaalrapportages. De Raad van Toezicht wordt elke vergadering door de directeur geïnformeerd over de voortgang op hoofdlijnen en over grote afwijkingen. 3. Omgang met belanghebbenden Het Flevo-Landschap ambieert een organisatie te zijn die in open wisselwerking met de maatschappelijke omgeving opereert. Het Flevo-Landschap interpreteert dit ruim. Het betreft zowel de begunstigers, sponsoren en vrijwilligers, alsook de beleidsmatige en bestuurlijke omgeving. Het Flevo-Landschap informeert de belanghebbenden met diverse uitingen: website, magazine, digitale nieuwsbrief, social media, jaarverslag en jaaroverzicht, folders over terreinen en onderwerpen. Stakeholders Het Flevo-Landschap betrekt de bestuurlijke en maatschappelijke omgeving bij de evaluatie en het formuleren van het beleid. Ten tijde van het formuleren van een nieuw beleidsplan consulteert Het Flevo-Landschap een representatieve groep uit deze omgeving. In de aanloop naar de nieuwe beleidsperiode heeft in 2014 een externe consultatie plaatsgevonden. De stakeholders worden daarnaast jaarlijks uitgenodigd voor een inhoudelijke ontmoeting, waarin in opiniërende zin wordt stilgestaan bij een actueel onderwerp uit het werk van Het Flevo-Landschap. Daarnaast vinden met regelmaat bilaterale contacten plaats op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau, en participeert Het Flevo-Landschap in uiteenlopende gremia.

51

Omgang met begunstigers en sponsoren Het Flevo-Landschap heeft een beleid t.a.v. sponsoren geformuleerd. Met elke bedrijfsvriend wordt een contract afgesloten waarin prestaties en tegenprestaties worden benoemd. Jaarlijks worden de bedrijfsvrienden uitgenodigd voor de Zomeravondbijeenkomst, en van tijd tot tijd voor een speciale relatiebijeenkomst waarin Het Flevo-Landschap laat zien welke activiteiten zijn uitgevoerd en in voorbereiding zijn, en welke rol de bijdragen van de bedrijfsvrienden hierin spelen. Daarnaast worden de bedrijfsvrienden uitgenodigd bij officiële gebeurtenissen zoals openingen en afrondingen van projecten. Jaarlijks vinden de regiobijeenkomsten plaats in de provincie. In deze bijeenkomsten blikt de directeur met de begunstigers en andere relaties terug en vooruit op het gevoerde beleid en de verrichte activiteiten. De organisatie beschikt over een klachtenregeling en –registratie voor externen. Deze is primair gericht op klachten over fondsenwerving en bejegening van personen, maar wordt ruim gehanteerd. De geregistreerde klachten worden met regelmaat besproken in het MT. Vrijwilligersbeleid Bijna 200 vrijwilligers zetten zich in voor de doelstellingen van Het Flevo-Landschap. Deels vanuit een hobby, deels uit maatschappelijke betrokkenheid. Vrijwilligers zijn actief als gastheer/vrouw in de bezoekerscentra, als rondleider in de natuurgebieden, als inventariseerder van flora en fauna, en in het beheerwerk. Met elke individuele vrijwilliger wordt een vrijwilligerscontract gesloten waarin de wederzijdse verplichtingen worden benoemd. Dit is niet het geval waar het om vrijwilligers gaat die in het verband van een natuurclub actief zijn. Het Flevo-Landschap heeft een Klankbordgroep Vrijwilligers, die elk halfjaar overlegt met het hoofd Communicatie & Marketing en de directeur. Jaarlijks organiseert Het Flevo-landschap een brede vrijwilligersbijeenkomst waarin de directeur verslag doet van de activiteiten en plannen van de organisatie, en waarin met de vrijwilligers van gedachten wordt gewisseld. Daarnaast vinden met regelmaat bijeenkomsten plaats per bezoekerscentrum/deelgebied. In deze kleinere bijeenkomsten bespreekt de verantwoordelijke functionaris meer en detail met de vrijwilligers activiteiten en vindt zo nodig scholing plaats. Interne communicatie In het MT-overleg van directeur en afdelingshoofden vindt de beleidsvoorbereiding en besluitvorming binnen de werkorganisatie plaats. In de lijn-overleggen wordt informatie binnen de afdelingen en beheereenheden uitgewisseld, en worden besluiten enerzijds voorbereid en anderzijds vertaald naar eigen operationeel handelen. Het Flevo-Landschap beschikt sinds 2015 over een Intranet dat gebruikt kan worden door medewerkers en vrijwilligers.

52

BIJLAGE 5: BEHEERPLANNEN EN MONITORING

opstellen beheerplannen voor gebieden vastgesteld voor 2015

planning 2015

gereed in 2015

onder handen

planning 2016

Burchtkamp x x

Casteleijnsplas x x

Flevohout 2014

Gorzenveld x x

Greppelveld x x

Gruttoveld x x

Heggenlandschap - De Wildwallen 2012

Kamperhoek x x

Knarbos 2013

Landschappelijke elementen ZFL 2007 x

Larserbos 2013

Larservaartbos 2013

Lepelaarplassen 2012

Natuurpark Lelystad x x

Observatorium Robert Morris x x

Ooievaarplas - Reigerplas 2013

Pampushout 2006 x

Priembos 2011

Reve-Abbertbos 2012

Rotterdamse hoek x

Schokland 2004 x x

Stichtse putten 2012

Tollebekerbos 2013

Toppad 2014

Urkerbos x

Vaarsluisbos x

Wilgenbos en Wilgeneiland x x

Wilgenreservaat x x

53

Winkelse zand 2014

’t Zand A72 x

monitoring in gebieden, realisatie 2015 insecten broedvogels flora/vegetatie structuur

Burchtkamp EB

Casteleynsplas EB

Gorzenveld EB

Greppelveld EB

Kamperhoek VR

Natuurpark Lelystad EB

Rotterdamse hoek OB OB OB

Schokland OB

Tollebekerbos VR

Urkerbos OB OB OB

Vaartsluisbos EB

Wilgenbos en Wilgeneiland EB

Wilgenreservaat EB

‘t Zand OB OB OB

EB = eigen beheer, OB = onderzoeksbureau, VR = vrijwilliger

54

BIJLAGE 6: BEGROTING 2016 STAAT VAN BATEN EN LASTEN

FONDSENWERVING

baten eigen fondsenwerving

bijdragen begunstigers 225.000 235.000 237.500

bijdragen sponsors 55.000 55.000 70.000

giften 0 0 0

resultaat verkoop artikelen 10.000 11.004 12.004

290.000 301.004 319.504

aandeel in acties van derden 593.020 1.764.310 1.770.841

subsidies overheden en anderen

exploitatiesubsidies

Provincie 684.248 672.880 674.852

SNL (84%) 1.002.626 1.041.226 1.041.226

1.686.874 1.714.106 1.716.078

projectsubsidies 748.222 302.668 795.079

resultaat beleggingen 220.000 192.500 172.000

overige baten en lasten

Pacht 249.328 240.000 275.044

Overige terreinopbrengst 208.220 216.185 224.685

Excursies en arrangementen 25.150 29.450 29.450

Huur 85.281 90.000 90.000

Parkeergelden 45.000 48.000 50.000

Ontvangstgebouw Waterlely 40.000 40.000 45.000

Afvalzorg 0 0 0

652.979 663.635 714.179

SUBTOTAAL 3.308.075 2.872.910 3.397.335

totaal beschikbaar voor doelstelling 4.191.095 4.938.224 5.487.681

BESTEDINGEN

Besteed aan doelstelling:

Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie

Regulier: kosten personeel 1.146.775 1.080.681 1.144.377

Regulier: externe kosten 606.469 673.660 707.437

1.753.244 1.754.341 1.851.814

Voorlichting

Regulier: kosten personeel 267.294 252.985 265.101

Regulier: externe kosten 223.525 274.399 252.883

490.819 527.384 517.984

Projecten: kosten personeel 90.268 99.058 117.608

Projecten: externe kosten 145.000 234.320 146.000

235.268 333.378 263.608

Herstel en ontw. natuur, landsch. en cultuurhist.

Projecten: kosten personeel 106.406 189.930 243.000

Projecten: externe kosten 840.798 1.399.534 1.958.500

947.204 1.589.464 2.201.500

Besteed aan doelstellingen 3.426.535 4.204.567 4.834.906

Kosten eigen fondsenwerving

Regulier: kosten personeel 26.132 30.000 23.295

Regulier: externe kosten 40.000 35.400 35.400

66.132 65.400 58.695

Kosten organisatie en administratie

Regulier: kosten personeel 495.933 504.244 514.722

Regulier: externe kosten 156.725 149.350 143.020

652.658 653.594 657.742

Projecten: kosten personeel 21.770 23.900 34.138

Projecten: externe kosten 27.000 60.000 20.000

48.770 83.900 54.138

Totaal besteed 4.194.095 5.007.461 5.605.481

Bijzondere baten en lasten 0 0 0

Mutatie instandhoudingreserve 0 0 0

Erfdienstbaarheden 3.000 3.000 3.000

Mutatie egalisatiereserve 0 0 35.000

Dotatie reserve giften, schenking 0 0 0

Mutatie reserve onroerend goed 0 0 0

Mutatie reserve investeringssub. 0 0 0

Mutatie bestemmingsfondsen 0 66.239 79.800

Saldo 0 1 0

begroting 2016begroting 2014 begroting 2015

55

BIJLAGE 7: AFKORTINGEN AOC Agrarisch Onderwijs Centrum ANV Agrarische Natuur Vereniging BHV Bedrijfs HulpVerlening BO Afdeling Bedrijfsondersteuning BRIM Subsidieregeling Behoud Restauratie Instandhouding Monumenten CAH Christelijke Agrarische Hogeschool CAO Collectieve ArbeidsOvereenkomst CBF Centraal Bureau Fondsenwerving CMSi Conservation Management Systeem interactief D12L De 12 Landschappen EFRO Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling EHS Ecologische Hoofdstructuur ERF Stichting Exploitatie Reservegronden Flevoland FVA Fonds Verstedelijking Almere GGOR Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime LNL Landschappen NL LTO Land- en Tuinbouworganisatie M&C Afdeling Marketing & Communicatie MT ManagementTeam N&L Afdeling Natuur- en Landschapsbeheer NM Natuurmonumenten NPL Nationale Postcodeloterij PDCA Plan-do-check-act cyclus PNNF Provinciaal Programma Nieuwe Natuur Flevoland POP Europees Programma Ontwikkeling Platteland PVT PersoneelsVerTegenwoordiging RRAAM Rijk Regio Amsterdam Almere Markermeer RCE Rijksdienst Cultureel Erfgoed RvT Raad van Toezicht SBB Staatsbosbeheer SNL Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer VER Visie Erfgoed en Ruimte VFI Vereniging van Fondsenwervende Instellingen