PS 711 การวิ�เคราะห์นโยบายสาธารณะPublic Policy Analysis

ดร.วิ�พร เกตุ�แก�วิ7 – 8 กรกฎาคม 2554

ควิามห์มายของนโยบายสาธารณะนโยบาย ตามพจนาน�กรมของราชบั�ณฑิ�ต (2525) ให้�ความห้มายว�า

นโยบัาย ค�อห้ลั�กแลัะว�ธี!การปฏิ�บั�ต�ซึ่%&งถื�อแนวทางดำ*าเน�นการสาธารณะ ห้มายถื%งคนส่�วนให้ญ่� ห้ร�อประชาชนส่�วนให้ญ่�นโยบายสาธารณะ ห้มายถื%งแนวทางการกระท*าท!&ม!เป.าห้มายเพ�&อผลั

ประโยชน0แลัะว�ตถื�ประส่งค0ร�วมก�นของคนส่�วนให้ญ่� โธม�ส อาร.ดาย บัอกว�านโยบัายส่าธีารณะค�อส่�&งท!&ร �ฐบัาลัต�ดำส่�นใจกระท*า

ห้ร�อไม�กระท*า โรเบ�รตุ ไอสโตุน กลั�าวว�านโยบัายส่าธีารณะค�อความส่�มพ�นธี0ระห้ว�าง

ร�ฐบัาลัก�บัส่�&งแวดำลั�อม ส่�&งแวดำลั�อมในการบัร�ห้ารงาน เช�น เศรษฐก�จ การเม�อง ส่�งคม ว�ฒนธีรรม เทคโนโลัย!

เอ ดเวิ�รด และชารแคนสก#$ บัอกว�านโยบัายส่าธีารณประกอบัไปดำ�วยเจตนารมณ0แลัะกฎเกณฑิ0 ท!&ออกมาร7ปของกฎห้มาย ค*าพ7ดำของผ7�น*า โครงการห้ร�อการกระท*าต�างๆ

เช�น เวลัาน!9ท!&น�กการเม�องออกมาพ7ดำว�าจะท*าส่�&งต�างๆให้�ประชาชนเพ�&อการห้าเส่!ยงถื�อว�าเป:นนโยบัายไดำ�

สจ๊&วิตุ นาเกล มองว�านโยบัายส่าธีารณะค�อการต�ดำส่�นใจของร�ฐบัาลัเพ�&อจ�ดำการแก�ไขป;ญ่ห้าต�างๆในส่�งคม เช�น ส่�งคมม!ป;ญ่ห้ายาเส่พต�ดำร�ฐบัาลัก<ต�องต�ดำส่�นใจเพ�&อแก�ป;ญ่ห้าก<จะเป:นนโยบัาย

ต�วอย�างนโยบัายส่าธีารณะ เช�น นโยบัายพ�ฒนาเม�อง นโยบัายพ�ฒนาชนบัท นโยบัายส่าธีารณะส่�ขพ�9นฐาน นโยบัายขยายโอกาส่ทางการศ%กษา นโยบัายแก�ไขป;ญ่ห้าความยากจน นโยบัายพ�ฒนาส่�&งแวดำลั�อม เป:นต�น

ดำ�งน�9นนโยบัายส่าธีารณะจ%งม!เป.าห้มายเพ�&อส่�วนรวม โดำยร�ฐบัาลัจะเป:นผ7�ดำ*าเน�นการ เพราะร�ฐบัาลัม!ห้น�าท!&ท*างานเพ�&อส่�วนรวม

อย�างไรก<ตามเอกชนก<ส่ามารถืท!&จะม!นโยบัายส่าธีารณะไดำ� ห้ากนโยบัายน�9นท*าเพ�&อส่�วนรวม เช�น นโยบัายของม7ลัน�ธี�ต�างๆ

ท!&กลั�าวไปแลั�วค�อความห้มายของนโยบัายส่าธีารณะอย�างกว�างๆ ส่�วนความห้มายแบับัแคบั เช�น

กร#นวิ' &ด (1988) กลั�าวว�า นโยบัายส่าธีารณะห้มายถื%งการต�ดำส่�นใจข�9นต�นท!&ก*าห้นดำแนวทางกว�างๆเพ�&อน*าไปเป:นแนวทางในการปฏิ�บั�ต�งานต�างๆให้�เป:นไปอย�างถื7กต�องแลัะบัรรลั�ว�ตถื�ประส่งค0ท!&ก*าห้นดำไว�

ดำ�งน�9นนโยบัายจะต�องม!ว�ตถื�ประส่งค0 เช�น นโยบัายแก�ไขป;ญ่ห้าความยากจน ว�ตถื�ประส่งค0เพ�&อลัดำความยากจน แลัะย�งต�องก*าห้นดำแนวทางข�างต�นว�าจะท*าอะไรบั�างเพ�&อลัดำความยากจน

แอนเดอรส�น (1975) กลั�าวว�านโยบัายส่าธีารณะ ห้มายถื%งแนวทางการปฏิ�บั�ต�ของร�ฐบัาลั ท!&ก*าห้นดำว�ตถื�ประส่งค0ท!&แน�นอน เพ�&อให้�บั�คคลัจ�ดำการก�บัป;ญ่ห้าห้ร�อเร�&องท!&อย7�ในความส่นใจ

องค0ประกอบัของนโยบัายส่าธีารณะ ( แอนเดำอร0ส่�น ) 1. แนวทางการปฏิ�บั�ต�อย�างกว�างๆ ซึ่%&งก*าห้นดำโดำยร�ฐบัาลัห้ร�อผ7�บัร�ห้าร

ระดำ�บัส่7ง เช�น นโยบัายเพ�&มผลัผลั�ตให้�ก�บัเกษตรกรก<จะบัอกว�าเพ�&อเพ�&มผลัผลั�ตให้�เกษตรกรแบับักว�างๆ

2. ม!ว�ตถื�ประส่งค0ท!&แน�นอน นโยบัายต�องม!ว�ตถื�ประส่งค0ท!&ช�ดำเจน ว�ดำไดำ� น*าไปส่7�การปฏิ�บั�ต�ไดำ�แลัะส่อดำคลั�องก�บัความเป:นจร�ง เช�น บัอกว�าจะต�องเพ�&มผลัผลั�ตให้�ไดำ�....ต�อ/ไร�

3. ร�ฐบัาลัต�องม!ความจร�งใจแลัะจร�งใจท!&จะน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�4. นโยบัายอาจจะเป:นบัวกห้ร�อเป:นลับั ห้ร�อจะท*าห้ร�องดำเว�นกระท*าก<ไดำ� เช�น

ในอดำ!ตเราม!นโยบัายปราบัปรามคอมม�วน�ส่ต0ถื�อว�าเป:นนโยบัายท!&เป:นดำ�านลับั เพราะท*าให้�คนในส่�งคมร7 �ส่%กไม�ดำ!ต�อร�ฐบัาลั ท*าให้�เก�ดำความแตก น�กศ%กษาจ*านวนมากต�องเข�าป=า แต�พอส่ม�ยพลัเอกเปรมก<น*าเอานโยบัายการเม�องน*าการทห้ารโดำยให้�คนท!&เข�าป=าแลัะถื7กกลั�าวห้าว�าเป:นคอมม�วน�ส่ต0เข�ามาร�วมพ�ฒนาชาต�ไทยโดำยไม�ม!ความผ�ดำ (นโยบัาย 66/23) ท�กว�นน!9คนเห้ลั�าน!&ห้ลัายคนก<ม!บัทบัาทส่*าค�ญ่ในส่�งคม เช�น อ.ธี!รย�ทธี บั�ญ่ม! อ.ส่มบั�ต� ธี*ารงธี�ญ่วงค0

ปั)ญห์านโยบาย

2

นโยบัายเก�ดำข%9นมาเพ�&อแก�ไขป;ญ่ห้า วิ�ลเล#+ยม ด�นน กลั�าวว�าป;ญ่ห้านโยบัายห้มายถื%ง ค�าน�ยม (Values) ความจ*าเป:นห้ร�อความต�องการ ห้ร�อโอกาส่ของส่�งคมม!ย�งไม�บัรรลั�ผลั

ลั�กษณะของป;ญ่ห้านโยบัาย1. ป;ญ่ห้าม!ความส่�มพ�นธี0ก�น (Interdependence) กลั�าวค�อป;ญ่ห้า

ห้น%&งๆจะเก!&ยวข�องก�บัป;ญ่ห้าอ�&นๆ เช�น ป;ญ่ห้าความยากจนจะส่�งผลัต�อป;ญ่ห้าการไร�การศ%กษา การไม�ม!ท!&ดำ�นท*าก�น ป;ญ่ห้าการเจ<บัป=วย

การแก�ป;ญ่ห้าห้น%&งอาจจะท*าให้�เก�ดำอ!กป;ญ่ห้าก<ไดำ� เช�น เราม!ป;ญ่ห้าพลั�งงานไม�พอเพ!ยงเราจ%งแก�ป;ญ่ห้าดำ�วยการส่ร�างโรงงานถื�านห้�นก<อาจจะก�อให้�เก�ดำป;ญ่ห้าส่�&งแวดำลั�อมตามมา

2. ป;ญ่ห้าม!ลั�กษณะเป:นจ�ตว�ส่�ย (Subjectivity) กลั�าวค�อป;ญ่ห้าจะข%9นอย7�ก�บับั�คคลั เร�&องเดำ!ยวก�นบัางคนมองว�าเป:นป;ญ่ห้าบัางคนมองว�าไม�เป:นป;ญ่ห้า

เช�น เร�&องของคอร�ปช�&นในบัางประเทศถื�อเป:นเร�&องร�ายแรงมาก ในอ�งกฤษม! ส่.ส่.เบั�กค�าจ*าก�ดำห้น7ในอพาร0ทเมนท0ตนเองถื7กว�จารณ0จนคนต�องลัาออกจากต*าแห้น�ง ร�ฐมนตร!ในญ่!&ป�=นเซึ่<นอน�ม�ต�ให้�ลั7กน�องเบั�กค�าเช�าบั�านก<ต�องลัาออกจากต*าแห้น�ง

แต�ในบัางส่�งคมมองการคอร�ปช�&นเป:นเร�&องปกต� (เช�น ส่�งคมไทยในช�วงร�ฐบัาลัท�กษ�ณ ผลัส่*ารวจพบัว�าร�ฐบัาลัโกงไม�เป:นไรขอให้�กระจายรายไดำ�ให้�ประชาชนดำ�วย) บั�านเราการใช�รถืราชการในงานส่�วนต�วท*าก�นเป:นปกต�

ในห้น�งเร�&อง God Father ซึ่%&งเป:นมาเฟี@ยท!&ลั7กน�องฆ่�าคนตายจ*านวนมากโดำยท!&เขาไม�ลังม�อดำ�วยตนเอง ท*าให้�เขาไม�เคยถื7กจ�บั แต�ส่�ดำท�ายเขาโดำนจ*าในข�อห้าห้ลับัเลั!&ยงภาษ! แส่ดำงให้�เห้<นว�าการห้ลับัภาษ!เป:นความผ�ดำท!&ร�นแรงมากในตะว�นตก แต�บั�านเราแม�แต�ผ7�น*าย�งห้ลับัภาษ!

3. ป;ญ่ห้าม!ลั�กษณะเป:นป;ญ่ห้าเท!ยม (Artificiality) ป;ญ่ห้าบัางป;ญ่ห้าไม�ไดำ�เป:นป;ญ่ห้าท!&แท�จร�ง

4. ป;ญ่ห้าไม�คงท!& (Dynamic) ป;ญ่ห้าม!การเปลั!&ยนแปลังตลัอดำเวลัา เช�น ป;ญ่ห้าการเม�องไทยป;จจ�บั�นม!การเปลั!&ยนแปลังตลัอดำเวลัา

เช�น ป;ญ่ห้าการเม�องไทยต�9งแต�ป@ 2549 มาจนถื%งป;จจ�บั�นม!การเปลั!&ยนแปลังตลัอดำเวลัา

แนวิทางในการศึ/กษานโยบายสาธารณะ

3

1. แนวทางท!&เน�นเน�9อห้านโยบัายส่าธีารณะ (Policy Context) เป:นการพ�จารณาว�าต�วนโยบัายม!เน�9อห้าอย�างไร ดำ7ป;ญ่ห้าท!&ท*าให้�เก�ดำนโยบัาย ดำ7ข�อดำ!ข�อเส่!ยของนโยบัาย อาจจะศ%กษานโยบัายดำ�านเศรษฐก�จ

2. แนวทางการศ%กษาท!&เน�นกระบัวนการนโยบัาย (Policy Process)

3. การว�เคราะห้0นโยบัาย (Policy Analysis) ม!จ�ดำเน�นตรงน*าเอาทฤษฎ!แลัะเทคน�คไปใช�ในการศ%กษานโยบัาย เป:นแนวทางการศ%กษาท!&น�าส่นใจ

ดำ�งน�9นการศ%กษานโยบัายข%9นอย7�ก�บัความส่นใจว�าเราจะศ%กษาแค�ไห้นตุ�วิแบบนโยบาย (Policy Model)

1. ต�วแบับัส่ถืาบั�น (Institutional Model) ห้มายถื%ง ต�วแบับัท!&มองว�าส่ถืาบั�นห้ลั�กของร�ฐเป:นผ7�ก*าห้นดำนโยบัาย ซึ่%&งในร�ฐธีรรมน7ญ่จะก*าห้นดำเอาไว� ค�อน�ต�บั�ญ่ญ่�ต� บัร�ห้าร แลัะต�ลัาการ

กฎห้มายท!&ออกมาจากฝ่=ายน�ต�บั�ญ่ญ่�ต�จะออกมาร7ปของกฎห้มาย กฎห้มายของฝ่=ายต�ลัาการจะออกมาในร7ปของค*าพ�พากษา ส่�วนนโยบัายท!&ออกมาจากฝ่=ายบัร�ห้ารเช�น กฎกระทรวง ประกาศส่*าน�กนายก แลัะอ�&นๆ

จ�ดำเดำ�นของต�วแบับัน!9ค�อเข�าใจไดำ�ง�ายว�าส่ถืาบั�นม!ห้น�าท!&ในการก*าห้นดำกฎห้มาย แลัะจะม!บัทบัาทอย�างไรข%9นอย7�ก�บัร�ฐธีรรมน7ญ่ แต�ต�วแบับัน!9จะมองนโยบัายในม�มแคบั เป:นการมองเฉพาะโครงส่ร�าง

2. ต�วแบับักระบัวนการ (Process Model) มองว�านโยบัายจะออกมาจากกระบัวนการท!&เป:นข�9นตอน ซึ่%&ง ประกอบัดำ�วย2.1 การระบั�ป;ญ่ห้า (Problem Identification) เป:นข�9นท!&ระบั�

ให้�ช�ดำเจนว�าป;ญ่ห้าน�9นๆ เป:นป;ญ่ห้าจร�งห้ร�อไม� เป:นป;ญ่ห้าของคนส่�วนให้ญ่�ห้ร�อไม� แลัะเป:นป;ญ่ห้านโยบัายห้ร�อป;ญ่ห้าการบัร�ห้าร เพราะห้ากเป:นป;ญ่ห้าบัร�ห้ารก<ต�องให้�ม!การบัร�ห้ารจ�ดำการเพ�&อแก�ป;ญ่ห้าโดำยไม�ต�องก*าห้นดำเป:นนโยบัาย

เช�น ป;ญ่ห้าผลัผลั�ตตกต*&า ถื�าเป:นป;ญ่ห้าของเกษตรกรบัางกลั��มก<ไม�ใช�ป;ญ่ห้าส่�งคม แต�ถื�าเป:นป;ญ่ห้าของเกษตรกรห้ลัายพ�9นท!&ห้ร�อเป:นป;ญ่ห้าท�9งประเทศ ก<อาจจะกลัายเป:นป;ญ่ห้าของคนส่�วนให้ญ่�

2.2 การก*าห้นดำนโยบัาย (Policy Formulation) ห้มายถื%งการก*าห้นดำทางเลั�อกในการแก�ป;ญ่ห้า ซึ่%&งจะต�องห้าทางเลั�อกห้ลัายๆทาง เช�น การเพ�&มผลัอาจจะท*าโดำยพ�ฒนาระบับัชลัประทาน การใส่�ป�Eย การเพ�&มพ�9นท!&เพาะปลั7ก

4

2.3 การต�ดำส่�นใจเลั�อกนโยบัาย (Policy Adoption) เป:นการต�ดำส่�นใจเลั�อกทางเลั�อกใดำทางเลั�อกห้น%&งจากทางเลั�อกห้ลัายๆ ทาง

2.4 การน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�(Policy Implementation)

การน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ต�องแปลังนโยบัายเป:นแผนงานแลัะโครงการก�อน2.5 การประเม�นผลันโยบัาย (Policy Evaluation)

ท�9งน!9ห้ากน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�แลั�วประเม�นผลัแลั�วนโยบัายไม�ส่ามารถืแก�ไขป;ญ่ห้าไดำ�ก<จะย�อนกลั�บัไปเป:นป;ญ่ห้านโยบัายเป:นวงจรต�อไป เช�น นโยบัายเพ�&มผลัผลั�ตห้ลั�งจากน*าทางเลั�อกไปปฏิ�บั�ต�แลั�วผลัผลั�ตไดำ�เป:นไปตามว�ตถื�ประส่งค0ห้ร�อไม�ถื�าไม�ไดำ�ก<จะกลัายเป:นป;ญ่ห้าต�อไป

จ�ดำเดำ�นของต�วแบับัน!9จะท*าให้�มองเห้<นข�9นตอนของนโยบัาย แลัะร7 �ว�าในการดำ*าเน�นการตามกระบัวนการน�9นเราม!อะไรผ�ดำพลัาดำในข�9นตอนไห้นบั�าง ส่�วนจ�ดำดำ�อยก<ค�อส่นใจแต�กระบัวนการโดำยไม�ส่นใจเน�9อห้านโยบัาย

3. ต�วแบับัทฤษฎ!กลั��ม (Group Theory Model) มองว�านโยบัายเก�ดำจากแข�งข�นเจรจา ต�อรองระห้ว�างกลั��มท!&ม!อย7�ห้ลัากห้ลัายในส่�งคม โดำยนโยบัายม�กจะเอนไปทางกลั��มท!&ม!อ�ทธี�พลัมากกว�ากลั��มท!&ม!อ�ทธี�พลัน�อย แต�ห้ากกลั��มท!&เลั<กกว�าขยายอ�ทธี�พลัเพ�&มข%9นกลั��มท!&เคยเลั<กก<จะม!โอกาส่ท!&จะม!อ�ทธี�พลัในการต�อรองนโยบัายมากข%9น ดำ�งร7ปท!&คานส่ามารถืเลั�&อนไปย�งวงกลัมเลั<กไดำ�ห้ากกลั��มเลั<กขยายต�วให้ญ่�ข%9น

ตามต�วแบับัน!9ร �ฐบัาลัจ%งต�องพยายามลัดำความข�ดำแย�งระห้ว�างกลั��มโดำย1. ส่ร�างกต�กาในการแข�งข�นระห้ว�างกลั��ม2. จ�ดำระเบั!ยบัการประน!ประนอมแลัะประส่านประโยชน03. น*าข�อตกลังระห้ว�างกลั��มมาก*าห้นดำเป:นนโยบัาย4. บั�งค�บัให้�เป:นไปตามนโยบัาย ดำ�งน�9นตามต�วแบับัน!9ร �ฐบัาลัต�องม!บัทบัาทในการจ�ดำการก�บัความข�ดำแย�ง

แลัะห้าข�อย�ต�ในการเจราต�อรองของกลั��มต�างท�9งน!9ป;จจ�ยท!&จะท*าให้�กลั��มม!อ�ทธี�พลัมากน�อยแค�ไห้นข%9นอย7�ก�บั- ขนาดำของกลั��ม

นโยบัาย

5

- จ*านวนส่มาช�กกลั��ม - ความม�&งค�&งของกลั��ม - ความส่ามารถืในการจ�ดำการกลั��ม - ภาวะผ7�น*าของกลั��ม - ความใกลั�ช�ดำก�บัผ7�ก*าห้นดำนโยบัายของผ7�น*ากลั��ม - ความเห้น!ยวแน�นภายในกลั��มจ�ดำเดำ�นของต�วแบับัน!9ค�อการมองโลักในความเป:นจร�งว�านโยบัายเป:นเร�&อง

ของการต�อรองเก!&ยวก�บัผลัประโยชน0 แลัะกลั��มท!&เข�มแข<งกว�าม�กจะไดำ�ประโยชน0มากกว�ากลั��มเลั<ก

จ�ดำดำ�อยค�อ ต�วแบับัน!9จะมองข�ามความส่*าค�ญ่ของผ7�ม!อ*านาจก�บัผ7�ต�ดำส่�นนโยบัาย

4. ต�วแบับัผ7�น*า (Elite Theory Model) มองว�านโยบัายมา มองว�าผ7�น*าเป:นผ7�ก*าห้นดำนโยบัายโดำยผ7�น*าเป:นคนจ*านวนน�อยของส่�งคม แต�ก*าห้นดำนโยบัายโดำยคนท!&ไดำ�ร�บัผลัจากนโยบัายค�อคนส่�วนให้ญ่�ท!&เป:นชนช�9นลั�าง โดำยม!ข�าราชการเป:นต�วเช�&อมระห้ว�างประชาชนแลัะผ7�น*าโดำยการน*าเอานโยบัายจากผ7�น*าไปปฏิ�บั�ต� ทฤษฎ!น!9ผ7�น*าจ%งม!อ�ทธี�พลัเห้น�อประชาชน ดำ�งร7ป

ข�อดำ! ค�อส่ะท�อนความเป:นจร�งว�าประเทศส่�วนให้ญ่�ปกครองโดำยคนจ*านวนน�อย แลัะก*าห้นดำนโยบัายโดำยส่นองตอบัต�อความต�องการของตนเอง

ข�อดำ�อยค�อต�วแบับัน!9ลัะเลัยผลัประโยชน0แลัะการม!ส่�วนร�วมของประชาชน (ท*าให้�ในป;จจ�บั�นการบัร�ห้ารจ%งต�องห้�นไปใช�แนวค�ดำการบัร�ห้ารภาคร�ฐแนวให้ม� ท!&เน�นความเส่มอภาค การม!ส่�วนร�วมของประชาชน เป:นต�น)

ชนช�9นน*า

ข�าราชการ

ประชาชนห้ร�อมวลัชน

6

5. ต�วแบับัย%ดำห้ลั�กเห้ต�ผลั (Rational Model) ห้มายถื%งต�วแบับัท!&ม��งประโยชน0ส่7งส่�ดำต�อส่�งคม เน�&องจากร�ฐบัาลัจะก*าห้นดำนโยบัายโดำยพ�จารณาว�านโยบัายน�9นจะส่�งผลัประโยชน0ต�อประชาชนมากท!&ส่�ดำ

ต�วแบับัน!9จะพ�จารณานโยบัายจากส่�&งต�างๆ ค�อ- Input เป:นการพ�จารณาป;จจ�ยน*าเข�าต�างๆ ของนโยบัายท!&ป.อนเข�าส่7�

ระบับั- Process เป:นการพ�จารณากระบัวนการห้ร�อข�9นตอนในการต�ดำส่�นใจ ซึ่%&ง

ประกอบัดำ�วย ข�9นตอนค�อ1. ก*าห้นดำเป.าประส่งค0ของนโยบัาย 2. ทร�พยากรของนโยบัาย3. เตร!ยมทางเลั�อกของนโยบัายเอาไว�ท%กๆทางเลั�อก แลัะพ�จารณาต�นท�น

แลัะก*าไรของท�กๆทางเลั�อก 4. เปร!ยบัเท!ยบัทางเลั�อก5. ต�ดำส่�นใจเลั�อกทางเลั�อกท!&ดำ!ท!&ส่�ดำ- Output ค�อนโยบัายท!&ส่มเห้ต�ผลักลั�าวค�อตามต�วแบับัน!9นโยบัายจะออกมาจากการต�ดำส่�นใจอย�างม!เห้ต�ผลั

โดำยผ7�ต�ดำส่�นใจจะร7 �ข�อม7ลัห้ร�อป;จจ�ยน*าเข�าท!&เก!&ยวข�องก�บันโยบัายท�กๆอย�าง จากน�9นก<ม!การพ�จารณาท�กอย�างตามข�9นตอนก�อนจะต�ดำส่�นใจออกมาเป:นนโยบัายท!&ดำ!ท!&ส่�ดำ

จ�ดำเดำ�น ต�วแบับัน!9เป:นต�วแบับัท!&ม!ข�อม7ลัครบัถื�วนในการต�ดำส่�นใจก*าห้นดำนโยบัาย

จ�ดำดำ�อย ต�วแบับัน!9ไม�ย�ดำห้ย��น เพราะบัางคร�9งอาจจะไม�ม!ข�อม7ลัเพ!ยงพอ ห้ร�อคนท!&เก!&ยวก�บันโยบัายอาจจะไม�เห้<นดำ�วย

6. ต�วแบับัส่�วนเพ�&ม (Incremental Model) เป:นต�วแบับัท!&ให้�ความส่*าค�ญ่ก�บันโยบัายเดำ�มแลั�วเพ�&มส่�วนให้ม�ๆ เข�าไปจากนโยบัายเดำ�ม โดำยมองว�านโยบัายเป:นก�จกรรมท!&ต�อเน�&องท!&จะต�องม!การปร�บัปร�งตลัอดำเวลัา

เช�น นโยบัายจ�ดำส่รรท!&ดำ�นท!&ท*าอย7�แลั�วก<อาจจะท*าโดำยการเพ�&มจ*านวนท!&ดำ�น เพ�&มจ*านวนเกษตรกร

ข�อดำ!ค�อต�วแบับัน!9ค�อ ง�ายส่ะดำวกเพราะเป:นการเอาของเก�ามาปร�บัปร�ง ซึ่%&งช�วยลัดำความเส่!&ยงจากการท*านโยบัายให้ม�ๆ

7

Input Process Output

Feedback

ข�อเส่!ย ต�วแบับัน!9ไม�ม!ความค�ดำส่ร�างส่รรค0 ท*าให้�การพ�ฒนาเก�ดำข%9นไม�มากน�ก

7. ต�วแบับัทฤษฎ!เกมส่0 (Game Theory Model) ค�อต�วแบับัท!&มองว�านโยบัายเก�ดำจากการต�ดำส่�นใจในส่ถืานการณ0ท!&ม!การแข�งข�น ซึ่%&งผ7�ต�ดำส่�นใจจะพยายามต�ดำส่�นใจท!&ดำ!ท!&เพ�&อเอาชนะค7�แข�งข�น แต�ผลัท!&ออกมาอาจจะไดำ�ห้ร�อเส่!ยข%9นอย7�ก�บัการต�ดำส่�นใจของค7�แข�งดำ�วย ดำ�งน�9นในความเป:นจร�งผ7�ต�ดำส่�นใจพยายามจะห้ากลัย�ทธี0ในการต�ดำส่�นใจ ขณะเดำ!ยวก�นก<ต�องพยายามร7 �ถื%งกลัย�ทธี0ของค7�แข�งดำ�วย

8. ทฤษฎ!ระบับั (Systems Theory) ทฤษฎ!ระบับัค�อความส่�มพ�นธี0ระห้ว�างป;จจ�ยเข�า (Input), กระบัวนการ

(Process), ผลัท!&ออกมา/ผลัผลั�ต (Output), ผลัย�อนกลั�บั (Feedback)

ดำ�งภาพ

องค0ประกอบัเห้ลั�าน!9ค�อระบับัย�อยๆ (Subsystems) ท!&ม!ความส่�มพ�นธี0ภายใต�ระบับัให้ญ่�ความส่�มพ�นธี0น!9เป:นไปเพ�&อให้�เก�ดำผลัผลั�ตท!&ต�องการ

เม�&อมองในเช�งนโยบัายต�วแบับัน!9มองว�านโยบัายเป:นผลัผลั�ตของระบับั ซึ่%&งเก�ดำจากการม!ป;จจ�ยน*าเข�าถื7กส่�งเข�าส่7�กระบัวนการทางการเม�องห้ร�อกระบัวนการต�ดำส่�นใจท!&จะออกมาเป:น Output ห้ร�อนโยบัายน�&นเอง

ป;จจ�ยเข�า (Input) ไดำ�แก� การเร!ยกร�องห้ร�อความต�องการ (Demand)

ของประชาชนห้ร�อกลั��มต�างๆ รวมท�9งการส่น�บัส่น�น (Support)

- กระบัวนการ (Process) ค�อ กระบัวนพ�จารณาป;จจ�ยน*าเข�าโดำยผ7�ม!อ*านาจต�ดำส่�นใจ

- ผลัท!&ออกมา/ผลัผลั�ต (Output) ค�อ ส่�&งท!&ร �ฐบัาลัพ�จารณา/ต�ดำส่�นใจออกมา เช�น เส่�9อแดำงออกมาเร!ยกร�องให้�ม!การย�บัส่ภาเม�&อร�ฐบัาลัน*าไปพ�จารณาแลั�วบัอกว�าไม�ย�บั

8

- ผลัย�อนกลั�บั (Feedback) เป:นผลัส่ะท�อนท!&เก�ดำต�อเน�&องจากนโยบัาย ซึ่%&งห้ากนโยบัายไม�ส่ามารถืส่นองตอบัต�อข�อเร!ยกร�องไดำ�ก<จะส่ะท�อนกลั�บัไปเป:น Input อ!กคร�9ง

นอกจากน!9เม�&อม!ผลัผลั�ตห้ร�อม!นโยบัายออกมาแลั�วย�งต�องพ�จารณาผลัต�อเน�&องท!&เก�ดำจากนโยบัายดำ�วย น�&นค�อต�องดำ7 Outcome ดำ�วย เช�น เม�&อมห้าว�ทยาลั�ยผลั�ตบั�ณฑิ�ตซึ่%&งถื�อว�าเป:น Output แลั�วจะต�องดำ7ว�าบั�ณฑิ�ตม!งานท*าห้ร�อไม� ใช�ความร7 �เพ�&อประโยชน0ต�อส่�งคมห้ร�อไม�

(ทฤษฎ!ระบับัน�9นจะม! 2 แบับัค�อทฤษฎ!ระบับัปFดำ เป:นทฤษฎ!ระบับัท!&ไม�ส่นใจป;จจ�ยภายนอก ส่�วนระบับัเปFดำค�อระบับัท!&เปFดำร�บัผลักระทบัจากส่ภาพแวดำลั�อมภายนอก)

จ�ดำเดำ�นของต�วแบับัน!9ค�อม!การพ�จารณานโยบัายอย�างเป:นระบับั ค�อนข�างม!เห้ต�ผลั ม!การพ�จารณาป;จจ�ยน*าเข�าก�อนการต�ดำส่�นใจก*าห้นดำนโยบัาย รวมท�9งกระบัวนการต�ดำส่�นใจ Output แลัะ Outcome ดำ�วย

ควิามส�มพ�นธระห์วิ1างนโยบาย แผนงานและโครงการ1. ความส่�มพ�นธี0ในแนวดำ�&ง ปกต�นโยบัายจะม!ความเป:นธีรรมส่7ง ก�อนจะน*าไปปฏิ�บั�ต�ต�องแปลังเป:น

แผน จากแผนต�องแปลังเป:นแผนงานห้ร�อโปรแกรม จากน�9นต�องแปลังเป:นโครงการ ก�อนการน*าไปปฏิ�บั�ต� ในการปฏิ�บั�ต�งานตามโครงการจะต�องระบั�งานท!&จะท*าออกเป:นงานๆ

ดำ�งร7ป

นโยบัาย

แผน

แผนงาน/โปรแกรม

โครงการ

9

2. ความส่�มพ�นธี0ในแนวนอน ห้มายถื%งการน*าเอานโยบัายแปลังออกมาเป:นแผน แผนงาน แลัะโครงการ จากน�9นต�องน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� แลัะ ซึ่%&งจะท*าให้�ร7 �ผลัการดำ*าเน�นโครงการประส่บัความส่*าเร<จตามว�ตถื�ประส่งค0ห้ร�อไม�

ดำ�งร7ป

กระบวินการแปัลงนโยบายให์�เปั3นแผนงานและโครงการ1. ศ%กษาว�ตถื�ประส่งค0แลัะเน�9อห้าส่าระของนโยบัายให้�ช�ดำเจน2. ก*าห้นดำแผนงานโครงการเพ�&อรองร�บัว�ตถื�ประส่งค03. ก*าห้นดำว�ตถื�ประส่งค0ของแผนงานแลัะโครงการ แลัะก*าห้นดำต�วช!9ว�ดำ4. ว�เคราะห้0เปร!ยบัเท!ยบัข�อดำ!ข�อเส่!ยของแต�ลัะโครงการดำ�วยเทคน�คต�างๆ5. ว�เคราะห้0ความเป:นไปไดำ�ในดำ�านต�างๆ6. ส่ร�ปผลัการว�เคราะห้0ปัระเภทของการวิางแผน1.จ*าแนกตามเศรษฐก�จการเม�อง แบั�งออกเป:น-การวางแผนแบับัส่�&งการ-การวางแผนแบับัช!9น*า2.จ*าแนกตามห้น�าท!& แบั�งเป:น-การวางแผนส่�วนร�วมห้ร�อมห้ภาค-การวางแผนรายส่าขา-การวางแผนโครงการ3.จ*าแนกตามระยะเวลัา-การวางแผนระยะยาว ประมาณ 10 ป@-การวางแผนระยะปานกลัาง (5 ป@)-การวางแผนห้ม�นเว!ยน-การวางแผนประจ*าป@ข�$นตุอนและกระบวินการในการวิางแผน

นโยบัาย แผนงาน แผนงาน การน*าไปปฏิ�บั�ต�

10

1. เก<บัรวบัรวมข�อม7ลัแลัะเอาข�อม7ลัมาก*าห้นดำป;ญ่ห้าในการท*าแผนงาน2. การก*าห้นดำน�ยามแลัะรายลัะเอ!ยดำของป;ญ่ห้า3. ก*าห้นดำทางเลั�อกในการแก�ไขป;ญ่ห้า 4. การประเม�นทางเลั�อกในการแก�ป;ญ่ห้า5. การเข!ยนแผนงาน 6. การขออน�ม�ต� 7. เข!ยนโครงการ (Project)

8. ขออน�ม�ต�โครงการ แลัะดำ*าเน�นการตามโครงการ ข�9นตอนการเข!ยนโครงการ แบับัเดำ�ม1. ห้ลั�กการแลัะเห้ต�ผลั 2. ว�ตถื�ประส่งค03. เป.าห้มาย 4. ว�ธี!ดำ*าเน�นการ5. ระยะเวลัาในการดำ*าเน�นการ6. งบัประมาณ7. ผ7�ร �บัผ�ดำชอบัโครงการอย�างไรก<ตามป;จจ�บั�นการเข!ยนโครงการแบับัให้ม�จะต�องเร�&มจาก การ

ก*าห้นดำว�ส่�ยท�ศน0 พ�นธีก�จ เป.าประส่งค0 ว�ตถื�ประส่งค0 ก�อนท!&จะลังมาเป:นแผน จากน�9นก<แปลังแผนเป:นโครงการ โดำยโครงการ แผน จะต�องส่อดำคลั�องก�บัว�ส่�ยท�ศน0 พ�นธีก�จ แลัะเป.าประส่งค0แลัะว�ตถื�ประส่งค0 ท!&ส่*าค�ญ่แผนของห้น�วยงานย�อยจะต�องส่อดำคลั�องก�บัว�ส่�ยท�ศน0ของห้น�วยงานให้ญ่�

การเข!ยนโครงการแบับัให้ม� 1. ห้น�วยงานท!&ร �บัผ�ดำชอบั2. ส่ถืานภาพโครงการ3. แผนงาน4. ก�จกรรม5. ห้ลั�กการแลัะเห้ต�ผลั6. ความส่�มพ�นธี0ของโครงการแลัะก�จกรรม7. เป.าประส่งค08. ย�ทธีศาส่ตร0

11

9. ว�ตถื�ประส่งค0 ต�วช!9ว�ดำ 10. ระยะเวลัาในการดำ*าเน�นงาน11. รายลัะเอ!ยดำก�จกรรม ว�ธี!การดำ*าเน�นการ12. งบัประมาณ13. การประเม�นผลั ผลัผลั�ตแลัะผลัลั�พธี0(ดำ7เอกส่ารโครงการบัรรยายธีรรมของอาจารย0เป:นต�วอย�างนะคะ)ความแตกต�างระห้ว�างเป.าประส่งค0แลัะว�ตถื�ประส่งค01. ความม��งห้มาย-เป.าประส่งค0จะม!ความเป:นนามธีรรม ระบั�กกว�าง -ว�ตถื�ประส่งค0จะม!ความเป:นร7ปธีรรมม!ต�วช!9ว�ดำท!&ช�ดำเจน เช�น พ7ดำถื%งแผนการดำ7แลัร�กส่�ขภาพ เป.าประส่งค0จะบัอกว�า ค�อการยกระดำ�บั

ค�ณภาพการดำ7แลัส่�ขภาพ ซึ่%&งเป:นการเข!ยนแบับักว�างๆ แต�ว�ตถื�ประส่งค0จะต�องบัอกว�าดำ7แลัอย�างไร เช�น เพ�&มจ*านวนแพทย0 10 %

2. การน�ยามศ�พท0-เป.าประส่งค0จะเป:นน�ยามแนวความค�ดำ เช�น ค*าว�ายกระดำ�บัการดำ7แลัส่�ขภาพ

จะการเข�าถื%งบัร�การก<จะม!ความห้มายกว�างๆ -ว�ตถื�ประส่งค0จะเน�นน�ยามปฏิ�บั�ต�การท!&ว�ดำไดำ� เช�น ต�องถื%งจ*านวนแผนท!&

ปฏิ�บั�ต�งาน3. เวลัา-เป.าประส่งค0ไม�ระบั�ช�ดำเจน-ว�ตถื�ประส่งค0จะต�องก*าห้นดำเวลัาท!&ช�ดำเจนดำ�วยว�าจะท*าเม�&อไห้ร� ต�องก*าห้นดำ4. กลั��มเป.าห้มาย-เป.าประส่งค0จะกว�างๆ -ว�ตถื�ประส่งค0จะบัอกเฉพาะว�าจะใครเช�น เป:นคนท!&รายไดำ�ต*&ากว�า....5. ระเบั!ยบัว�ธี!ว�จ�ยแลัะการว�ดำ-เป.าประส่งค0จะว�ดำเช�งค�ณภาพ เช�น การยกระดำ�บัการดำ7ส่�ขภาพจะห้มายถื%ง

การเข�าถื%งแพทย0อย�างเพ!ยงพอ-ว�ตถื�ประส่งค0จะว�ดำเช�งปร�มาณ เช�น ต�องบัอกว�าต�องม!แพทย0ก!&คนต�อ

ประชากร ดำ�งน�9นว�ตถื�ประส่งค0จ%งม!ความเป:นร7ปธีรรมมากกว�าเป.าประส่งค0

12

ความแตกต�างระห้ว�างประส่�ทธี�ผลัก�บัประส่�ทธี�ภาพ -ประส่�ทธี�ภาพ (Efficiency) ห้มายถื%งความส่*าเร<จตามว�ตถื�ประส่งค0ท!&ดำ!ท!&ส่�ดำโดำยใช�ทร�พยากรน�อยท!&ส่�ดำ ความห้มายของประส่�ทธี�ภาพจ%งเป:นการเปร!ยบัเท!ยบัระห้ว�างผลัส่*าเร<จท!&ออกมาต�องดำ!ท!&ส่�ดำ ค�อ Maximum Output ก�บัป;จจ�ยน*าเข�าห้ร�อทร�พยากรท!&ใส่�เข�าไปต�องน�อยท!&ส่�ดำค�อ Minimum Input

แนวค�ดำเศรษฐก�จพอเพ!ยงของในห้ลัวงถื�อเป:นแนวค�ดำท!&ม!เป.าห้มายเพ�&อประส่�ทธี�ภาพ ค�อการจ�ดำการก�บัทร�พยากรท!&ม!อย7�จ*าก�ดำให้�เก�ดำประโยชน0ส่7งส่�ดำ โดำยประโยชน0ส่7งส่�ดำเป:นเร�&องของการม!ความส่�ขดำ�วย

-ประส่�ทธี�ผลั (Effectiveness) ค�อการบัรรลั�ว�ตถื�ประส่งค0ตามท!&ต� 9งเป.าเอาไว� ประส่�ทธี�ผลัจ%งเป:นการเปร!ยบัเท!ยบัผลัส่*าเร<จก�บัเป.าห้มายท!&วางเอาไว�

-ผลั�ตภาพ (Productivity) ห้มายถื%งผลัผลั�ตท!&ไดำ�จากกระบัวนการผลั�ต 1 ห้น�วย เช�น ผลั�ต 1 ช�&วโมงต�องไดำ�ของก!&ช�9น ถื�าไดำ�ตามก*าห้นดำห้ร�อดำ!กว�าถื�อว�าม! Productivity ผลั�ตภาพจ%งเป:นส่�ดำส่�วนระห้ว�าง Output/Input Per Unit

-ผลัส่�มฤทธี�G (Result) ห้มายถื%ง Output +Outcome เป:นการพ�จารณาท�9งผลัผลั�ตแลัะผลัลั�พธี0

ท�9งน!9ท�กต�วจะเป:นประส่�ทธี�ผลัไดำ�ห้มดำ ประส่�ทธี�ภาพ ผลั�ตภาพ ผลัส่�มฤทธี�G ค�ณภาพต�างเป:นส่�วนห้น%&งของประส่�ทธี�ผลัไดำ�ห้มดำ ดำ�งน�9นข%9นอย7�ก�บัว�าเวลัาเราวางว�ตถื�ประส่งค0ของการดำ*าเน�นการต�างๆเราจะวางไว�อย�างไร

แนวิควิามค�ดการศึ/กษานโยบายสาธารณะ การศ%กษานโยบัายธีารณะถื�อว�าเป:นการศ%กษาส่าขาให้ม� โดำยส่�วนมากจะ

ศ%กษาถื%งส่าต�ของการเก�ดำนโยบัาย รวมท�9งศ%กษาผลักระทบัท!&เก�ดำข%9นจากทางเลั�อกนโยบัาย โดำยดำ7ว�าทางเลั�อกแต�ลัะทางเลั�อกม!ข�อดำ!ข�อเส่!ยแตกต�างก�นอย�างไร

1.Institutional Approach แนวค�ดำดำ�านส่ถืาบั�นผ7�ก*าห้นดำนโยบัายส่าธีารณะ

เป:นการพ�จารณาว�าส่ถืาบั�นห้ลั�กม!อ*านาจห้ร�อม!บัทบัาทในการก*าห้นดำนโยบัาย ส่ถืาบั�นท!&ส่*าค�ญ่ค�อส่ถืาบั�นท!&ใช�อ*านาจอธี�ปไตยค�อน�ต�บั�ญ่ญ่�ต� ฝ่=ายบัร�ห้ารแลัะฝ่=ายต�ลัาการ

13

อ*านาจอธี�ปไตย

อ*านาจน�ต�บั�ญ่ญ่�ต� อ*านาจบัร�ห้าร อ*านาจต�ลัาการ*ระบับัส่ภาเดำ!ยว *ประธีานาธี�บัดำ! *ศาลัส่7ง -ส่ภาผ7�แทน *ร�ฐส่ภา อ*านาจน!9จะอย7�ท!&คณะร�ฐมนตร! -ค*าพ�พากษาของศาลั *ระบับัส่องส่ภา -ส่ภาผ7�แทน -ว�ฒ�ส่ภา

ถื�าเป:นระบับัร�ฐส่ภาส่ภาผ7�แทนราษฎรแลัะว�ฒ�ส่ภาม!อ*านาจห้น�าท!&ในการออกกฎห้มาย (กฎห้มายค�อนโยบัาย) ประเทศท!&ม!ส่ภาเดำ!ยวส่ภาผ7�แทนก<จะก*าห้นดำนโยบัาย ส่ภานอกจากออกกฎห้มายท�&วไปแลั�วย�งม!บัทบัาทในการอน�ม�ต�พระราชบั�ญ่ญ่�ต�งบัประมาณ

ฝ่=ายบัร�ห้ารก<ม!บัทบัาทในการก*าห้นดำนโยบัาย โดำยเฉพาะในระบับัประธีานาธี�บัดำ! ขณะท!&ฝ่=ายต�ลัาการก<ม!ห้น�าท!&ในการต!ความกฎห้มาย (ผลัของการต!ความจะกลัายเป:นนโยบัาย)

2.Process and behavioral approach ค�อ แนวค�ดำดำ�านกระบัวนการแลัะพฤต�กรรมในการก*าห้นดำนโยบัาย

กระบัวนการนโยบัายเบั�9องต�นท!&ส่*าค�ญ่ประกอบัไปดำ�วย 5 ข�9นตอน ไดำ�แก�1) การว�เคราะห้0ป;ญ่ห้า (Problem Analysis) ค�อ การเข�าไปท*าการ

ศ%กษาว�า ส่�งคมห้ร�อประชาชน ประส่บัป;ญ่ห้าในเร�&องใดำ ป;ญ่ห้าน�9นเป:นป;ญ่ห้านโยบัายห้ร�อไม�

2) การก*าห้นดำทางเลั�อกนโยบัาย (Policy Alternative) ทางเลั�อกนโยบัายจะถื7กน*าไปว�เคราะห้0ข�อดำ! ข�อเส่!ยรวมถื%งความเป:นไปไดำ�ทางการเม�อง การบัร�ห้าร ทางการเง�นต�างๆ ความค��มค�าต�าง ๆ แลั�วท*าการพ�จารณาต�ดำส่�นใจเลั�อกทางเลั�อกมาก*าห้นดำออกมาเป:นนโยบัาย ซึ่%&งในข�9นน!9จะม!เทคน�คมากมายในการว�เคราะห้0

14

3) การต�ดำส่�นนโยบัาย (Policy Adoption) โดำยเลั�อกทางเลั�อกท!&ดำ!ท!&ส่�ดำ เป:นทางเลั�อกท!&ให้�ประโยชน0ส่7งส่�ดำแลัะม!ความเป:นไปไดำ�ในการปฏิ�บั�ต�

4) การน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� (Policy Implementation )

5) การประเม�นผลันโยบัาย (Policy Evaluation) ผลัการประเม�นก<จะเป:นข�อม7ลัย�อนกลั�บัว�าส่ามารถืแก�ไขป;ญ่ห้าไดำ�ห้ร�อไม�

ต�วอย�าง (อ�นน!9ผ7�ถือดำเทปเพ�&มเต�มดำ�วยนะคะ เพราะอาจารย0พ7ดำไม�ค�อยต�อเน�&อง)

1) ว�เคราะห้0ป;ญ่ห้า พบัว�าม!ป;ญ่ห้าเกษตรกรม!ผลัผลั�ตตกต*&า 2)การก*าห้นดำทางเลั�อกนโยบัาย - การจ�ดำส่รรท!&ดำ�นท*าก�นให้�เกษตรกรเพ�&มข%9น- ส่�งเส่ร�มการเพ�&มผลัผลั�ต- การส่�งเส่ร�มการท*านาป@ลัะ 2-3 คร�9ง ห้ลั�งจากไดำ�ทางเลั�อกแต�ลัะทางเลั�อกน�9นจะถื7กน*าไปว�เคราะห้0ความเป:นไปไดำ�

เช�น ความเป:นไปไดำ�ทางดำ�านการเม�อง ความเป:นไปไดำ�ทางดำ�านเศรษฐก�จ ความเป:นไปไดำ�ในการบัร�ห้าร ความเป:นไปไดำ�ทางดำ�านเทคน�ค

3)การต�ดำส่�นนโยบัาย ก<จะน*าผลัจากการว�เคราะห้0ทางเลั�อกมาพ�จารณาต�ดำส่�นใจเลั�อก 1 ทางเลั�อกท!&ก�อให้�เก�ดำประโยชน0ส่7งส่�ดำ แลัะม!ความเป:นไปไดำ�ส่7งส่�ดำเช�น เลั�อกส่�งเส่ร�มการเพ�&มผลัผลั�ตต�อไร�

4)การน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� ต�องแปลังนโยบัายเห้ลั�าน!9เป:นแผนงานเป:นโครงการ

5) การประเม�นผลันโยบัาย ต�องดำ7ว�าเดำ�มผลัผลั�ตต�อไร�เท�าไห้ร� เปร!ยบัเท!ยบัก�บัห้ลั�งจากท!&น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� เพ�&อดำ7ว�านโยบัายประส่บัความส่*าเร<จห้ร�อไม�

3.Cause – Effect Approach ค�อ แนวค�ดำดำ�านส่าเห้ต�แลัะผลักระทบัของนโยบัาย เป:นการศ%กษาถื%งส่าเห้ต�แลัะผลักระทบัของนโยบัาย ท*าให้�ส่ามารถืว�เคราะห้0ไดำ�ว�าป;จจ�ยอะไรบั�างท!&เป:นส่าเห้ต�ห้ร�อเป:นท!&มาท*าให้�ต�องม!การก*าห้นดำนโยบัาย จากน�9นท*าการเปร!ยบัเท!ยบัผลัท!&เก�ดำข%9นจากการดำ*าเน�นนโยบัายก�บัว�ตถื�ประส่งค0ของนโยบัาย ถื�าการดำ*าเน�นนโยบัายน�9นบัรรลั�ว�ตถื�ประส่งค0แส่ดำงว�านโยบัายน�9นม!ประส่�ทธี�ผลัของนโยบัาย Policy Effectiveness

ส่าเห้ต�/ท!&มาCause

นโยบัายPolicy

ผลักระทบั Effect

ประส่�ทธี�ผลัของนโยบัาย

15

จากต�วแบับัจะมองนโยบัายเป:นท�9งต�วแปรตามแลัะต�วแปรอ�ส่ระ เช�น เราม!ป;ญ่ห้าโจรผ7�ร �ายช�กช�ม ก<จะเป:นส่าเห้ต�ท*าให้�เก�ดำนโยบัายป.องก�นอาชญ่ากรรม นโยบัายก<จะเป:นต�วแปรตาม ห้ร�อเราม!ป;ญ่ห้าขาดำแคลันแห้ลั�งน*9า ท*าให้�ม!นโยบัายส่ร�างเข�&อน

จากน�9นเม�&อน*าเอานโยบัายป.องก�นอาชญ่ากรรมไปดำ*าเน�นนโยบัายไปแลั�วท*าให้�อาชญ่ากรรมลัดำลัง ตรงน!9นโยบัายเป:นต�วแปรต�นการลัดำลังของอาชญ่ากรรมจะเป:นต�วแปรตาม ห้ร�อเม�&อส่ร�างเข�&อนแลั�วเราก<ม!น*9าใช�แต�ก<อาจจะท*าให้�พ�9นท!&ของประชาชนถื7กน*9าท�วม

ดำ�งน�9นการมองนโยบัายเป:นต�วแปรต�นจะพ�จารณาถื%งผลัลั�พธี0แลัะผลักระทบัของนโยบัาย ซึ่%&งถื�อว�าเป:นประส่�ทธี�ผลัของนโยบัาย

การท!&ประส่�ทธี�ผลัของนโยบัายจะม!อะไรบั�างข%9นอย7�ก�บัการวางว�ตถื�ประส่งค0ของนโยบัายต�9งแต�แรก เช�น ถื�าบัอกว�านโยบัายส่ร�างเข�&อน เพ�&อท*าให้�ประชาชนม!แห้ลั�งน*9าในการท*าเกษตร เม�&อน*านโยบัายส่ร�างเข�&อนไปปฏิ�บั�ต� แลั�วประชาชนม!แห้ลั�งน*9าในการท*าการเกษตรถื�อว�าเป:นผลัลั�พธี0ของนโยบัาย แลัะผลัลั�พธี0ดำ�งกลั�าวย�งท*าให้�ประชาชนม!ค�ณภาพช!ว�ตท!&ดำ!ข%9นตรงน!9ก<จะเป:นผลักระทบัของนโยบัาย

แนวิโน�มของการศึ/กษานโยบายสาธารณะ1.แนวโน�มเก!&ยวก�บัค�าประส่งค0ห้ร�อค�าน�ยมของนโยบัาย เพราะ

ว�ตถื�ประส่งค0นโยบัายจะส่ะท�อนถื%งส่าเห้ต�ห้ร�อท!&มาของนโยบัายไดำ�เป:นอย�างดำ! ส่�วนค�าน�ยมก<จะดำ7ถื%งค�าน�ยมของผ7�ท!&ม!ส่�วนเก!&ยวข�องก�บันโยบัาย ผ7�ก*าห้นดำนโยบัายม!ค�าน�ยมอย�างไรผ7�ดำ*าเน�นนโยบัายม!ค�าน�ยมอย�างไร ผ7�ไดำ�ร�บัผลัจากนโยบัายม!ค�าน�ยมอย�างไร

2.แนวโน�มเก!&ยวก�บัว�ธี!การในการแก�ป;ญ่ห้านโยบัาย ต�วนโยบัายท!&ถื7กก*าห้นดำออกมาอาจจะดำ!แลั�ว แต�พอไปลังม�อปฏิ�บั�ต�อาจจะเก�ดำป;ญ่ห้าในเร�&องการลังม�อท*า

16

ว�ธี!การในการแก�ป;ญ่ห้านโยบัายจะดำ7ความเป:นไปไดำ� ความเก!&ยวข�องก�บัส่าขาว�ชาต�างๆ เน�&องจากนโยบัายส่าธีารณะน�9นม!ความเป:นส่ห้ว�ชาการ ม!ความเก!&ยวข�องก�บัส่าขาว�ชาต�างๆ เช�น นโยบัายทางเศรษฐก�จเราอาจจะต�องอาศ�ยผ7�ท!&ม!ความร7 �ทางดำ�านเศรษฐศาส่ตร0เข�าไปท*าห้น�าท!&ในการว�เคราะห้0นโยบัายดำ�งกลั�าว เขาจะไดำ�มองเห้<นว�าว�ธี!การท!&ถื7กก*าห้นดำข%9นมาน�9นม!ความเห้มาะส่มห้ร�อไม� ส่ามารถืช�วยแก�ป;ญ่ห้าเศรษฐก�จไดำ�ห้ร�อไม� ม!เส่ถื!ยรภาพทางเศรษฐก�จห้ร�อไม�

3.แนวโน�มท!&จะน*าระเบั!ยบัว�ธี!การศ%กษา จะน*าเอาว�ธี!การทางธี�รก�จเข�ามาใช�ในกระบัวนการนโยบัายมากข%9น เช�น การน*าเอาว�ธี!การว�ดำความแม�นตรงในการก*าห้นดำทางเลั�อกนโยบัาย (น*าเอาเทคน�คว�ธี!การต�างๆมาใช�ในการว�เคราะห้0นโยบัาย)

4.แนวโน�มเก!&ยวก�บัการเป:นว�ชาช!พ ห้มายถื%งการว�เคราะห้0นโยบัายจะม!ลั�กษณะเป:นว�ชาช!พมากข%9น ในองค0การจะม!น�กว�เคราะห้0นโยบัาย

การวิ�เคราะห์นโยบายสาธารณะวิ�ลเล#+ยม ด�นน กลั�าวว�าการว�เคราะห้0นโยบัายเป:นส่าขาส่�งคมศาส่ตร0

ประย�กต0ส่าขาห้น%&ง ท!&ใช�ว�ธี!การห้ลัากห้ลัายในการน*าเส่นอข�อเท<จจร�งแลัะเห้ต�ผลัมาแปรร7ปเป:นนโยบัายเพ�&อแก�ป;ญ่ห้าทางการเม�องท!&ม!ส่ภาวการณ0ทางการเม�องท!&แตกต�างก�น

สจ๊&วิตุ นาเกล ให้�ความห้มายว�าการว�เคราะห้0นโยบัายส่าธีารณะค�อการก*าห้นดำแลัะต�ดำส่�นใจทางเลั�อกของนโยบัาย โดำยการต�ดำส่�นใจเลั�อกทางเลั�อกท!&ค�ดำว�าดำ!ท!&ส่�ดำ ซึ่%&งห้มายถื%งทางเลั�อกท!&จะบัรรลั�เป.าห้มายไดำ�มากท!&ส่�ดำ โดำยการเปร!ยบัเท!ยบัทางเลั�อกก�บัเป.าห้มาย

อ#.เอส.ควิอด (อาจารย0พจว�จน0อ�านเควดำ) กลั�าวว�าการว�เคราะห้0นโยบัายเป:นการว�จ�ยประย�กต0แบับัห้น%&งเพ�&อให้�เข�าใจประเดำ<นป;ญ่ห้าของส่�งคม แลัะไดำ�ว�ธี!การแก�ไขป;ญ่ห้าส่�งคมท!&ดำ!กว�า การว�เคราะห้0นโยบัายเป:นการห้าห้นทางเลั�อกท!&เป:นไปไดำ� โดำยม!การรวบัรวมข�อม7ลัแลัะห้ลั�กฐานเก!&ยวก�บัผลัประโยชน0ส่7งส่�ดำในการน*าไปปฏิ�บั�ต�

องค0ประกอบัในการว�เคราะห้0นโยบัายควิอด กลั�าวว�าการว�เคราะห้0นโยบัายประกอบัดำ�วน1.ว�ตถื�ประส่งค0 (Objectives) ของนโยบัาย ค�อส่�&งท!&นโยบัายน�9น

ต�องการบัรรลั�ถื%ง เช�น นโยบัายเพ�&มผลัผลั�ตของเกษตรกร ก<จะบัอกว�าม!

17

ว�ตถื�ประส่งค0เพ�&อเพ�&มรายไดำ�ให้�เกษตรให้�ไดำ�.....บัาทต�อป@ (อาจารย0บัอกเองว�าว�ตถื�ประส่งค0ต�องม!ความช�ดำเจน ว�ดำไดำ�)

2.ทางเลั�อกนโยบัาย (Alternatives) ค�อแนวทางดำ*าเน�นงานท!&ท*าให้�บัรรลั�ว�ตถื�ประส่งค0

3.ผลักระทบั (Impacts) ค�อผลัท!&เก�ดำข%9นจากนโยบัายซึ่%&งจะม!ท�9งผลัดำ!แลัะผลัเส่!ย เป:นท�9งผลักระทบัท!&ต� 9งใจแลัะไม�ต�9งใจให้�เก�ดำ เ

4.มาตรฐาน (Criteria) ห้มายถื%งห้มายถื%งเกณฑิ0ท!&ต� 9งไว�เพ�&อห้าทางเลั�อกท!&เห้มาะส่ม

5.ต�วแบับั (Model) ห้มายถื%งว�ธี!การห้ร�อกระบัวนการท!&จะน*าทางเลั�อกมาดำ*าเน�นการ เช�น ถื�าใช�ต�วแบับัส่ถืาบั�นในการว�เคราะห้0นโยบัายเพ�&อเพ�&มผลัผลั�ตเราก<ต�องดำ7ว�าม!ส่ถืาบั�นอะไรมาเก!&ยวข�องบั�าง

วิ�ลเล#+ยม ด�นน บัอกว�าองค0ประกอบัของการว�เคราะห้0นโยบัายประกอบัดำ�วย1.ผ7�ม!ส่�วนไดำ�เส่!ยก�บันโยบัาย (Policy Stakeholder) เช�น ร�ฐบัาลั

ข�าราชการ ประชาชนกลั��มผลัประโยชน0 2.ต�วนโยบัาย (Public Policy)

3.ส่ภาพแวดำลั�อมของนโยบัาย (Policy Environment) ห้มายถื%งส่ภาพแวดำลั�อมท!&ผลัต�อนโยบัาย แลัะส่ภาพแวดำลั�อมท!&ไดำ�ร�บัผลัจากนโยบัายดำ�วย

Policy Stakeholders

Policy Environment Public Policy

ร7ปแบับัการว�เคราะห้0นโยบัาย1.การว�เคราะห้0นโยบัายก�อนการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�2.การว�เคราะห้0ห้ลั�งการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� ซึ่%&งม! 3 กลั��มค�อ2.1 กลั��มการว�เคราะห้0เช�งส่าขาว�ชา เช�น การว�เคราะห้0นโยบัายในทางการ

เม�อง การว�เคราะห้0เช�งเศรษฐศาส่ตร0 การว�เคราะห้0เช�งบั�ญ่ช!2.2 กลั��มการว�เคราะห้0เช�งป;ญ่ห้า เป:นการเอาป;ญ่ห้ามาว�เคราะห้02.3 กลั��มการว�เคราะห้0เช�งประย�กต0 จะเอาท�9งการว�เคราะห้0เช�งป;ญ่ห้าแลัะ

ส่าขาว�ชามาว�เคราะห้0ผส่มก�น

18

3.การว�เคราะห้0แบับับั7รณาการ ค�อว�เคราะห้0ท�9งก�อน ระห้ว�าง แลัะห้ลั�งการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�

กระบัวนการว�เคราะห้0นโยบัาย1.กระบัวนการว�เคราะห้0นโยบัายของ อ!.เอส่ เควดำ ประกอบัดำ�วย 5 ข�9นตอน

ค�อ1.1 ข�9นการก*าห้นดำป;ญ่ห้าแลัะว�ตถื�ประส่งค0 (Formulation)

1.2 ข�9นการแส่วงห้าทางเลั�อก (Search)

1.3 ข�9นการพยากรณ0 (Forecasting)

1.4 ข�9นการส่ร�างแลัะใช�ต�วแบับั (Moldering)

1.5 ข�9นการประเม�นทางเลั�อก (Evaluation)

ในข�9นตอนท!&ม!รายลัะเอ!ยดำมากข%9นประกอบัดำ�วย

2.กระบัวนการว�เคราะห้0นโยบัายของว�ลัเลั!&ยม ดำ�นน0 ประกอบัดำ�วยข�9นตอนต�างๆค�อ

2.1 การก*าห้นดำโครงส่ร�างป;ญ่ห้า2.2 ป;ญ่ห้านโยบัาย2.3 การคาดำการณ0/การว�เคราะห้0ทางเลั�อก2.4 การเลั�อกทางเลั�อกนโยบัาย2.5 การเส่นอแนะ2.6 การน*าไปปฏิ�บั�ต�

1.การน�ยามป;ญ่ห้า

10.การเปFดำทางเลั�อกให้ม�

9.การตามฐานคต� 4.การรวบัรวมข�อม7ลัข�าวส่าร

3.การแส่วงห้าทางเลั�อก

2.การก*าห้นดำว�ตถื�ประส่งค0/เกณฑิ0ใน

8.การแปลัความห้มาย

5.การส่ร�างแลัะทดำส่อบัป;ญ่ห้า

7.การประเม�นต�นท�น/ประส่�ทธี�ผลั

6.การว�เคราะห้0ความเป:นไปไดำ�ของทางเลั�อก

19

2.7 การก*าก�บัดำ7แลั ตรวจส่อบั 2.8 ผลัลั�พธี0นโยบัาย2.9 การประเม�นผลั1.10 ผลัการปฏิ�บั�ต�ตามนโยบัาย1.11 ข�อส่ร�ปท!&ส่ามารถืปฏิ�บั�ต�ไดำ�

แนวค�ดำของดำ�นน0จ%งเป:นกระบัวนการท!&ลัะเอ!ยดำมากข%9นในการว�เคราะห้0นโยบัาย

1.การก*าห้นดำโครงส่ร�างป;ญ่ห้า 3.การพยากรณ0

11.ข�อส่ร�ปท!&ปฏิ�บั�ต�ไดำ�

9.การประเม�นผลั 7.การก*าก�บัดำ7แลั 5.ข�อเส่นอแนะ

ค5าส�+งส5าห์ร�บท5า Quiz ให์�เข#ยนโครงการ โดยแตุกจ๊ากนโยบายและแผน กล�1มจ๊ะ 1 โครงการ

แบั�งกลั��มตามเลัขลังท�ายรห้�ส่

2.ป;ญ่ห้านโยบัาย

8.ผลัลั�พธี0นโยบัาย4.ทางเลั�อกนโยบัาย

6.การปฏิ�บั�ต�ตามนโยบัาย

1.การน�ยามป;ญ่ห้า

20

กลั��ม 1-3 นโยบัายดำ�านการศ%กษา (ก*าห้นดำแผนแลัะโครงการดำ�วยตนเอง ในนโยบัายน!9จะต�องม! 3 โครงการจาก 3 กลั��ม)

กลั��ม 4-5 นโยบัายดำ�านการเม�องกลั��ม 6-8 นโยบัายดำ�านการเศรษฐก�จกลั��ม 9-0 นโยบัายดำ�านส่�งคม

เม�&อม!การก�อร7ป การพ�ฒนาทางเลั�อก การต�ดำส่�นใจเลั�อกทางเลั�อกนโยบัาย แลัะการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� ม!ความส่�มพ�นธี0ก�น เพ�&อให้�บัรรลั�เป.าห้มายอย�างม!ประส่�ทธี�ภาพแลัะประส่�ทธี�ผลั ในข�9นการเลั�อกทางเลั�อกก�อนการน*าไปปฏิ�บั�ต�จะเป:นข�9นตอนท!&ส่*าค�ญ่

ค�ณสมบ�ตุ�ของทางเล6อกนโยบายท#+ด#1.เป:นทางเลั�อกท!&ส่ร�างส่รรค0 (Creativity) ห้มายถื%งการส่ร�างของส่�&ง

ให้ม�2.ม!นว�ตกรรม (Innovation) ค�อการน*าเอาส่�&งให้ม�ไปใช�ประโยชน0ไดำ�จร�ง

(เช�น ดำาวเท!ยมใช�ประโยชน0เพ�&อการส่�&อส่าร แลัะใช�ระบับัคอมพ�วเตอร0เพ�&อประโยชน0ในการบัร�ห้ารจ�ดำการ)

ประเภทของการพ�จารณาทางเลั�อกนโยบัาย1.การพ�จารณาระห้ว�างทางเลั�อกท!&ควรกระท*าแลัะไม�ควรกระท*า2.การพ�จารณาทางเลั�อกท!&ดำ!ท!&ส่�ดำ ห้ร�อเห้มาะส่มท!&ส่�ดำ ดำ�วยเทคน�คท!&เห้มาะ

ส่มทฤษฎ#การตุ�ดส�นใจ๊1.The Rational –Comprehensive Theory การต�ดำส่�นใจแบับัส่ม

เห้ต�ส่มผลัท!&ครบัถื�วนส่มบั7รณ0 ซึ่%&งม!ห้ลั�กการท!&ส่*าค�ญ่ค�อ1.1 ต�องร7 �ป;ญ่ห้าท!&ม!อย7�แลัะส่ามารถืเปร!ยบัเท!ยบัป;ญ่ห้านโยบัายท!&ม!อย7�ไดำ�

จากน�9นต�องจ�ดำลั*าดำ�บัความส่*าค�ญ่ของป;ญ่ห้า1.2 จากป;ญ่ห้าท!&เลั�อกมาก*าห้นดำนโยบัายต�องแส่วงห้าทางเลั�อกของ

ป;ญ่ห้าให้�ครบัท�กทางเลั�อก1.3 ตรวจส่อบัผลัของแต�ลัะทางเลั�อกไดำ�อย�างลัะเอ!ยดำท�กดำ�านๆ เช�น

ต�นท�นของแต�ลัะทางเลั�อก ผลัก*าไรของแต�ลัะทางเลั�อก 1.4 เปร!ยบัเท!ยบัข�อดำ!ข�อเส่!ยของแต�ลัะทางเลั�อก1.5 ต�ดำส่�นใจเลั�อกทางเลั�อกท!&เก�ดำประโยชน0ส่7งส่�ดำ

21

2.The Incremental Theory การต�ดำส่�นใจโดำยพ�จารณาเฉพาะส่�วน

เพ�&มห้ร�อส่�วนท!&เปลั!&ยนแปลัง การต�ดำส่�นใจโดำยทฤษฎ!น!9ม!ห้ลั�กการค�อ-เน�นการต�ดำส่�นใจท!&เน�นการว�เคราะห้0ข�อม7ลัท!&ม!การเปลั!&ยนแปลังไปจากเดำ�ม -ว�เคราะห้0เฉพาะทางเลั�อกให้ม�ๆ -ประเม�นผลัทางเลั�อกเฉพาะบัางทางเลั�อก3.Mixed Scanning Theory การต�ดำส่�นใจแบับัผส่ม

เป:นการผส่มผส่านการต�ดำส่�นแบับัห้ลั�กเห้ต�ผลัแลัะแบับัพ�จารณาเฉพาะส่�วนเพ�&ม เน�&องจากมองว�าการต�ดำส่�นใจโดำยย%ดำห้ลั�กแบับัเห้ต�ผลัก<จะลัะเอ!ยดำเก�นไปแลัะเป:นไปไดำ�ยาก ส่�วนการต�ดำส่�นใจโดำยพ�จารณาเฉพาะส่�วนเพ�&มก<จะห้ยาบัเก�นไป จ%งม!การน*าเอาท�9ง 2 ทฤษฎ!มาผส่มผส่านก�น โดำย

-พ�จารณาทางเลั�อกห้ลัายๆทางเลั�อกในการแก�ป;ญ่ห้านโยบัาย ค�อไม�ไดำ�พ�จารณาท�กทางเลั�อก แต�เลั�อกพ�จารณาเฉพาะทางเลั�อกท!&น�าส่นใจ แลั�วท*าการพ�จารณาทางเลั�อกน�9นอย�างลัะเอ!ยดำ (อาจจะเป:นทางเลั�อกเก�าห้ร�อให้ม�ก<ไดำ�) ก�อนท!&จะต�ดำส่�นใจเลั�อกทางเลั�อกท!&เห้<นว�าเก�ดำประโยชน0ก�บัประชาชนมากท!&ส่�ดำ

ป;จจ�ยท!&ม!ผลัต�อการต�ดำส่�นใจเลั�อกนโยบัาย1.ค�าน�ยม ค�าน�ยมในการต�ดำส่�นใจจะม!ห้ลัายประเภท ค�อ-ค�าน�ยมขององค0การ เช�น ค�าน�ยมขององค0การแต�ลัะองค0การจะแตกต�าง

ก�น -ค�าน�ยมดำ�านว�ชาช!พ อาช!พแต�ลัะอาช!พจะม!ค�าน�ยมของตนเอง-ค�าน�ยมส่�วนบั�คคลั -ค�าน�ยมดำ�านนโยบัาย -ค�าน�ยมดำ�านอ�ดำมการณ0 เช�น ผ7�น*าท!&ม!อ�ดำมการณ0ประชาธี�ปไตยก<จะก*าห้นดำ

นโยบัายท!&ส่อดำคลั�องก�บัห้ลั�กการประชาธี�ปไตย เช�น เปFดำโอกาส่ในการม!ส่�วนร�วมในนโยบัาย

2.ความส่�มพ�นธี0ของพรรคการเม�อง เช�น น�กการเม�องม�กจะต�องส่น�บัส่น�นนโยบัายของพรรคการเม�อง ท*าให้�ม!ผลัต�อการต�ดำส่�นใจในเร�&องนโยบัาย

3.ผลัประโยชน0ของประชาชนในเขตเลั�อกต�9ง พบัว�าน�กการเม�องม�กจะก*าห้นดำนโยบัายเอาใจประชาชนในเขตเลั�อกต�9งของตนเอง เน�&องจากน�กการเม�องห้ว�งคะแนนน�ยมในทางการเม�อง

22

4.มต�มห้าชน เส่!ยงของคนส่�วนให้ญ่�ก<จะม!ผลัต�อการต�ดำส่�นใจนโยบัายเช�น ก�น บัางนโยบัายห้ากถื7กค�ดำค�านจากคนส่�วนให้ญ่�ก<ม�กจะไม�ส่ามารถืดำ*าเน�นการไดำ�

5.ประโยชน0ของส่าธีารณชน เน�&องจากภารก�จของร�ฐบัาลัค�อการส่�งเส่ร�มผลัประโยชน0ของส่าธีารณะชน ดำ�งน�9นนโยบัายจะต�อง

ร7ปแบับัการต�ดำส่�นใจนโยบัาย1.การต�อรอง (Bargaining) นโยบัายแบับัน!9จะม!การเจรจาต�อรองก�อน

การต�ดำส่�นใจ-การต�อรองแบับัทางลั�บั (Logrolling)

- การต�อรองแบับัให้�รางว�ลั (Reward)

-การต�อรองแบับัประน!ประนอม (Compromise)

2.การโน�มน�าว (Persuasion) เพ�&อให้�ท�กฝ่=ายเห้<นดำ�วยแลัะส่น�บัส่น�น3.ค*าส่�&ง (Command) เป:นการออกค*าส่�&งห้ร�อการใช�อ*านาจในการต�ดำส่�น

ของผ7�น*าเม�&อต�ดำส่�นใจนโยบัายแลั�วก<จะม!การประกาศใช�นโยบัาย แลัะการน*านโยบัาย

ไปปฏิ�บั�ต� ซึ่%&งการน*าไปปฏิ�บั�ต�จะต�องม!กลัย�ทธี0ในการน*าไปปฏิ�บั�ต� การน5านโยบายไปัปัฏิ�บ�ตุ� (Policy Implementation)

เป:นข�9นตอนห้ลั�งจากก*าห้นดำนโยบัายแลัะไดำ�ร�บัความเห้<นชอบัให้�น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� ซึ่%&งอาจจะออกมาเป:น พรบั. ประกาศของฝ่=ายบัร�ห้าร (เช�น กฎกระทรวง ประกาศของกรม) ค*าส่�&งศาลั

การน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ม!ความส่*าค�ญ่มาก เพราะห้ากนโยบัายเป:นนโยบัายท!&ดำ!แต�การน*าไปปฏิ�บั�ต�แลั�วลั�มเห้ลัวก<ต�องม!การปร�บัปร�งการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� แต�ห้ากนโยบัายไม�ม!ความเห้มาะส่มการน*าไปปฏิ�บั�ต�ก<อาจจะลั�มเห้ลัวไดำ�อ!กเช�น ก�น

ดอนน1า เอช.เคอร กลั�าวว�าการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� ห์มายถึ/ง การศ%กษาเก!&ยวก�บัส่มรรถืนะขององค0การท!&จะใช�ทร�พยากรทางการบัร�ห้ารท�9งมวลั เพ�&อปฏิ�บั�ต�ให้�บัรรลั�เป.าห้มายของนโยบัายร�ฐท!&ก*าห้นดำเอาไว�

ดำ�งน�9นในการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�จะต�องม!ทร�พยากร ซึ่%&งในป;จจ�บั�นทร�พยากรไม�ไดำ�ม!แค� 4 M เท�าน�9น แต�จะม!ท�9ง Man (คน) Money (เง�น)

Material (ว�ส่ดำ�อ�ปกรณ0) Machine (เคร�&องจ�กร) Management (การจ�ดำการ) Marketing (ตลัาดำ) Method (เทคน�คแลัะว�ธี!การให้ม�ๆ เทคโนโลัย!ช�9นส่7ง ) Minute (เวลัา ต�องบัร�ห้ารเวลัาให้�ค��มค�า เช�น การบัร�ห้ารญ่!&ป�=นจะม!การ

23

ใช�ค*าว�า Just in Time –JIT ห้ร�อท*าให้�ท�นเวลัาเป:นกรอบัในการท*างานท!&ส่*าค�ญ่ เพราะอะไรท!&ไม�ท�นเวลัาก<จะไม�ม!ค�ณค�า) Moral (ขว�ญ่ก*าลั�งของพน�กงาน)

เพรสแมนและวิ�ลาฟสก#$ กลั�าวว�าการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� เป:นการศ%กษาเก!&ยวก�บัความส่ามารถืท!&จะผลั�กดำ�นให้�กลัไกท�9งห้มดำปฏิ�บั�ต�ให้�บัรรลั�ผลัตามเป.าห้มายท!&ต� 9งไว�

แวิน ม�เตุอรและแวิน ฮอรน ให้�ความห้มายของการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ว�า ค�อการกระท*าต�างๆของห้น�วยงานห้ร�อบั�คคลั เพ�&อให้�ว�ตถื�ประส่งค0ของนโยบัายท!&ก*าห้นดำไว�บัรรลั�ผลัส่*าเร<จ อาจจะเป:นการกระท*าในช�วงเวลัาห้น%&งห้ร�อเป:นการปฏิ�บั�ต�อย�างต�อเน�&องจนบัรรลั�ผลัส่*าเร<จ ตามว�ตถื�ประส่งค0ของนโยบัาย

ความส่*าค�ญ่ของการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�1.เป:นข�9นตอนท!&ส่*าค�ญ่ของกระบัวนการนโยบัาย2.เป:นการแปลังนโยบัายให้�ม!ความเป:นร7ปธีรรม 3.เป:นภารก�จของฝ่=ายข�าราชการประจ*า4.เป:นห้ลั�กประก�นท!&ส่*าค�ญ่ของฝ่=ายการเม�องว�านโยบัายท!&ถื7กก*าห้นดำจาก

ฝ่=ายการเม�องไดำ�ถื7กน*าไปปฏิ�บั�ต�กระบัวนการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ม!ความเก!&ยวข�องก�บั1.องค0การแลัะส่มรรถืนะองค0การในการบัร�ห้าร2.ผ7�ร �วมงาน3.กลัย�ทธี0ในการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�4.เก!&ยวข�องก�บัส่ภาพแวดำลั�อมทางดำ�านเศรษฐก�จ การเม�อง ส่�งคม แลัะ

อ�&นๆผลัจากการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�1.ผลัลั�พธี0 (Outcome)ในดำ�านบัวก2.เป:นท!&ยอมร�บัของผ7�บัร�ห้ารระดำ�บัส่7ง3.ส่ามารถืน*าไปใช�ไดำ�อย�างเห้มาะส่มแลัะม!ทร�พยากรเพ!ยงพอ4.การยอมร�บัจากผ7�ปฏิ�บั�ต�งานตุ�วิแบบการน5านโยบายไปัปัฏิ�บ�ตุ�1.ต�วแบับักระบัวนการ น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� โดำยแวน ม�เตอร0แลัะแวน ฮ

อร0น ในต�วแบับัน!9ประกอบัดำ�วยต�วแปรต�างๆ ค�อ-มาตรฐานแลัะว�ตถื�ประส่งค0ของนโยบัาย

24

-ทร�พยากร-การส่�&อส่ารแลัะการบั�งค�บั-ลั�กษณะห้น�วยงานท!&น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�-เง�&อนไขทางเศรษฐก�จ ส่�งคม การเม�อง-ท�าท!ของผ7�น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ต�วแบับัน!9มองว�านโยบัายจะประส่บัความส่*าเร<จห้ร�อไม�ข%9นอย7�ก�บั มาตรฐาน

แลัะว�ตถื�ประส่งค0ของนโยบัายท!&จะต�องม!ความช�ดำเจน ม!ความเป:นไปไดำ� ขณะเดำ!ยวก�นต�องม!ทร�พยากรท!&เพ!ยงพอ ห้น�วยงานท!&น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�จะต�องม!ส่มรรถืนะ ค�อม!ระบับัการส่�&อส่ารท!&ดำ! ผ7�น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ม!ความพร�อม แลัะห้ากม!ส่ภาพแวดำลั�อมดำ�านต�างๆท!&เห้มาะส่มโอกาส่ของความส่*าเร<จก<จะส่7ง

2.ต�วแบับัผลักระทบัของการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� โดำยเอ<ดำเว�ร0ดำท!& 3 กลั�าว�าในการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�จะส่*าเร<จห้ร�อไม�ต�องม!การส่�&อส่าร โครงส่ร�างของระบับัราชการ ซึ่%&งจะม!ผลัต�อท�าท!ของผ7�น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� ทร�พยากร

3.ต�วแบับัต�วแปรท!&ม!ผลัต�อการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� ของซึ่าบัาเท!ยร0แลัะแมกมาเน!&ยน มองว�าป;จจ�ยท!&จะน*ามาซึ่%&งความส่*าเร<จห้ร�อลั�มเห้ลัวของการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ค�อ

3.1 ความส่ามารถืในการจ�ดำการก�บัป;ญ่ห้า เช�น -ป;ญ่ห้าทางดำ�านเทคน�ค -ป;ญ่ห้าความห้ลัากห้ลัายของพฤต�กรรม -ป;ญ่ห้าจ*านวนกลั��มเป.าห้มายมากน�อยเพ!ยงใดำ ม!การข�ดำขวางห้ร�อ

ส่น�บัส่น�น -ขอบัเขตของการเปลั!&ยนแปลังของพฤต�กรรมท!&เก�ดำจากการน*านโยบัายไป

ปฏิ�บั�ต� ประเดำ<นน!9ต�องดำ7ว�าห้น�วยงานท!&จะน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�น� 9นม!ความส่ามารถืใน

การจ�ดำการก�บัป;ญ่ห้าเห้ลั�าน!9ห้ร�อไม�3.2 ความส่ามารถืของนโยบัายในการวางโครงส่ร�างการน*านโยบัายไป

ปฏิ�บั�ต� ป;จจ�ยในข�อน!9ประกอบัดำ�วย-นโยบัายม!ว�ตถื�ประส่งค0ท!&ช�ดำเจนห้ร�อไม�-ความถื7กต�องของทฤษฎ! ห้มายถื%งนโยบัายไดำ�ถื7กก*าห้นดำอย�างส่อดำคลั�อง

ก�บัทฤษฎ!ห้ร�อไม�

25

-ม!ความส่ามารถืในการจ�ดำการก�บัทร�พยากรห้ร�อไม�-การบั7รณาการลั*าดำ�บัการบั�งค�บับั�ญ่ชา-กฎเกณฑิ0การต�ดำส่�นใจของห้น�วยงาน ห้มายถื%งการต�ดำส่�นใจจะต�องม!

เกณฑิ0ในการต�ดำส่�นใจ -ความผ7กพ�นของเจ�าห้น�าท!&-การเข�าถื%งของคนภายนอก3.3 ต�วแปรท!&ไม�ใช�ต�วนโยบัาย แต�ม!ผลัต�อการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� เช�น -เง�&อนไขทางเศรษฐก�จ ส่�งคม เทคโนโลัย!-การส่น�บัส่น�นของประชาชน-ท�ศนคต�แลัะทร�พยากรของกลั��มผ7�ม!ส่�ทธี�เลั�อกต�9ง-การส่น�บัส่น�นของผ7�ใช�อ*านาจอธี�ปไตย-ความผ7กพ�นแลัะภาวะของผ7�น*าในการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ท�9ง 3 ส่�วนจะม!ผลัต�อข�9นตอนต�างๆในการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� ภายใน

กระบัวนการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ค�อ-ผลัผลั�ตของนโยบัาย-กลั��มเป.าห้มาย-ผลักระทบั-การแก�ไข4.ต�วแบับัการส่�&อส่ารการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�โดำยคอกก�9น ต�วแบับัน!9 มอง

ว�าการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ข%9นอย7�ก�บั ส่�&งจ7งใจแลัะข�อจ*าก�ดำของร�ฐบัาลัท�9งระดำ�บัส่�วนกลัางแลัะส่�วนท�องถื�&น ซึ่%&งจะส่�งผลัลั�พธี0ในการต�ดำส่�นใจ ท!&ม!ผลัต�อส่มรรถืนะของแต�ลัะห้น�วยงานดำ�วย แลัะเม�&อน*าไปปฏิ�บั�ต�ในท�องถื�&นก<จะน*ามาส่7�ผลัย�อนกลั�บั

5.ต�วแบับัการแปลังนโยบัายของซึ่าบัาเท!ยร0 บัอกว�าการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�จะข%9นอย7�ก�บั

-ลั�กษณะแลัะค�าน�ยมพ�9นฐานแลัะโครงส่ร�าง -เห้ต�การณ0ท!&เก�ดำข%9นนอกระบับัย�อยซึ่%9งท�9ง 2 ป;จจ�ยจะม!ผลัต�อข�อจ*าก�ดำแลัะทร�พยากรของต�วแส่ดำงในระบับั

ย�อย ท�9งน!9ระบับัย�อยของนโยบัายประกอบัดำ�วย -ความเช�&อ

26

-ทร�พยากร-กลัย�ทธี0ซึ่%&งท�9งห้มดำจะม!ผลัต�อการต�ดำส่�นใจ ส่�ดำท�ายก<จะม!ผลัต�อการน*านโยบัายไป

ปฏิ�บั�ต�ตุ�วิแบบของการศึ/กษาการน5านโยบายไปัปัฏิ�บ�ตุ�1.ต�วแบับัย%ดำห้ลั�กเห้ต�ผลั Relational Model ต�วแบับัย%ดำห้ลั�กเห้ต�ผลั

มองว�านโยบัายจะประส่บัความเส่ร<จต�องม!ส่�&งต�างๆค�อ-ก*าห้นดำว�ตถื�ประส่งค0 (Objective) แลัะภารก�จท!&ช�ดำเจน -มอบัห้มายงานแลัะก*าห้นดำมาตรฐานให้�ห้น�วยงานย�อย ต�าง ๆของ

Organization-ม!ระบับัการว�ดำผลัการปฏิ�บั�ต�งาน -ม!การให้�ค�ณให้�โทษ ซึ่%&งเป:นต�วท!&ท*าให้�คนย%ดำม�&นตามภารก�จอย�างเคร�งคร�ดำ

ไดำ�ตามมาตรฐาน แนวค�ดำน!9ค�อแนวค�ดำในทฤษฎ! X ต�องการผลัส่*าเร<จในการก*าห้นดำนโยบัาย

การวางโครงการในการบัร�ห้ารงาน แท�จร�งค�อการวางต�วแบับัเห้ต�ผลั ต�วแบับัน!9เป:นแนวทางในย�คคลัาส่ส่�ก ต�องม!การก*าห้นดำมาตรฐาน ม!การก*าห้นดำรายลัะเอ!ยดำช�ดำเจน ต�วแบับัน!9มองคนเห้ม�อนกลั��ม X ผ7�ก*าห้นดำเป.าห้มายแลัะภารก�จค�อผ7�บัร�ห้าร ตรวจส่อบัว�ดำผลัก<โดำยผ7�บัร�ห้าร ความส่*าเร<จของต�วแบับัน!9อย7�ท!&ความส่ามารถืของผ7�บัร�ห้ารเป:นห้ลั�ก

2 .ต�วแบับัดำ�านการจ�ดำการ ข%9นอย7�ก�บัส่มรรถืนะขององค0การท�9งน!9ความส่*าเร<จข%9นอย7�ก�บั

1)องค0การท!&ร �บัผ�ดำชอบั

ว�ตถื�ประส่งค0ของนโยบัาย

มาตรฐานในการ ผลัของการน*า

มอบัห้มายงานแลัะก*าห้นดำ

ระบับัว�ดำผลั

มาตรฐานในการให้�ค�ณโทษ

การวางแผนแลัะการ

27

2)ม!ความส่ามารถื3)โครงส่ร�างเห้มาะส่ม 4)บั�คลัากรม!ความร7 �ความส่ามารถืทางการบัร�การแลัะเทคน�ค 5)ม!การวางแผนเตร!ยมความพร�อมไดำ�แก�

-ว�ส่ดำ�อ�ปกรณ0-ส่ถืานท!&-เคร�&องม�อเคร�&องใช�

-งบัประมาณภาพต�วแบับัดำ�านการจ�ดำการ

ถื�าองค0การม!โครงส่ร�างท!&ดำ! ม!บั�คลัากรม!ความส่ามารถื ม!งบัประมาณ ส่ถืานท!& ว�ส่ดำ�อ�ปกรณ0เคร�&องม�อเคร�&องใช�ท!&ดำ! ต�วแบับัน!9จะใช�ในการบัร�ห้ารนโยบัายต�องออกแบับัองค0การให้�ดำ! ให้�องค0การม!โครงส่ร�างท!&ดำ! บั�คลัากรท!&เห้มาะส่ม ม!งบัประมาณเพ!ยงพอ ส่ถืานท!& อ�ปกรณ0ต�องเห้มาะส่ม น!&ค�อป;จจ�ยท!&องค0การส่ามารถืดำ*าเน�นการไดำ� ต�วแบับัน!9จะเน�นท!&ต�วองค0การ โครงส่ร�างดำ! พฤต�กรรมดำ!

3. ต�วแบับัดำ�านพ�ฒนาองค0การ ต�วแปรท!&เก!&ยวข�องค�อ-การจ7งใจในการท*างาน

ส่มรรถืนะของ

โครงส่ร�า

งบั

บั�คลัากร

ส่ถืานท!&

ว�ส่ดำ�อ�ปกรณ0เคร�&องม�อ

ผลัการน*านโยบัายไป

28

-การใช�ภาวะผ7�น*าท!&เห้มาะส่มเช�น -การส่ร�างการยอมร�บัแลัะความผ7กพ�นของส่มาช�ก -การส่ร�างท!มงาน

เช�น ผ7�น*าจะต�องร7 �จ�กส่ร�างแรงจ7งใจให้�คนท*างาน ม!ภาวะผ7�น*า ส่ามารถืส่ร�างการยอมร�บัจากผ7�ปฏิ�บั�ต�งานไดำ� ส่ามารถืส่ร�างท!มงานไดำ�โอกาส่ท!&นโยบัายจะประส่บัความส่*าเร<จจะม!ส่7ง

โดำยแต�ลัะป;จจ�ยจะม!ผลัต�อก�นดำ�วย (ดำ7ตามเส่�นประ)

ภาพต�วแบับัดำ�านการพ�ฒนาองค0การ

4. ต�วแบับักระบัวนการของระบับัราชการต�วแบับัน!9มองว�าผลัของการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�จะข%9นอย7�ก�บั-ความเข�าใจต�อส่ภาพความเป:นจร�งในการให้�บัร�การของผ7�ก*าห้นดำนโยบัาย

แลัะผ7�บัร�ห้ารโครงการ-การยอมปร�บันโยบัายให้�เข�าเป:นส่�วนห้น%&งของห้น�าท!&ประจ*าว�นของผ7�ปฏิ�บั�ต�

งาน5. ต�วแบับัทางการเม�อง ต�วแบับัน!9มองว�านโยบัายจะส่*าเร<จห้ร�อลั�มเห้ลัวข%9น

อย7�ก�บั-บั�คลั�กของผ7�น*า-ความร7 �ความส่ามารถืของผ7�น*า-ส่ถืานะ อ*านาจแลัะทร�พยากรขององค0กร

ภาวิะผ'�น5า

การม!ส่�วนร�วม

การจ7งใจ

ความผ7กพ�นแลัะการยอมร�บั

การท*างานเป:นท!ม

ผลัของการน*า

นโยบัาย

29

-จ*านวนองค0การท!&น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�-ความส่ามารถืในการต�อรอง-การส่น�บัส่น�นจาก ส่�&อมวลัชน น�กการเม�อง ห้�วห้น�าห้น�วยงานต�างๆ-กลั��มอ�ทธี�พลั กลั��มผลัประโยชน0 บั�คคลัส่*าค�ญ่โดำยป;จจ�ยท!&ม!ผลัทางตรงต�อผลัของการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ค�อ ความร7 �

ความส่ามรถืของผ7�น*า ความส่ามารถืในการต�อรอง แลัะจ*านวนห้น�วยงานท!&น*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� เพราะความส่ามารถืของผ7�น*าจะท*าให้�ม!ความส่ามารถืในการต�อรอง ส่�วนต�วแปรอ�&นๆจะเป:นต�วแปรส่น�บัส่น�น เช�น บั�คลั�กภาพของผ7�น*าก<จะม!ผลัต�อการต�อรอง ความส่ามรถืในการต�อรองข%9นอย7�ก�บัจ*านวนห้น�วยงานแลัะการส่น�บัส่น�นจากกลั��มต�างๆ รวมท�9งส่ถืานะขององค0การก<จะม!ผลัต�อการต�อรองดำ�วย

สร�ปั ป;จจ�ยท!&ม!อ�ทธี�พลัต�อความส่*าเร<จในการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต� จะเก�ดำข%9น

ต�9งแต�ข� 9นการก*าห้นดำนโยบัาย ว�านโยบัายม!มาตรฐานแลัะว�ตถื�ประส่งค0ท!&ช�ดำเจนห้ร�อไม� ม!งบัประมาณท!&เพ!ยงพอห้ร�อไม�พอข�9นของการน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ก<จะข%9นอย7�ก�บั

-การม!ส่�วนร�วมของผ7�ปฏิ�บั�ต�-การส่�&อส่าร-การบั�งค�บัใช�นโยบัาย-ค�ณลั�กษณะของห้น�วยงานท!&น*าไปปฏิ�บั�ต�-ส่ภาพทางส่�งคม เศรษฐก�จ แลัะการเม�อง-การส่น�บัส่น�นจากห้น�วยปฏิ�บั�ต�จากน�9นเม�&อน*านโยบัายไปปฏิ�บั�ต�ก<จะเก�ดำผลัค�อผลักระทบั ต�อบั�คคลั กลั��ม

คน แลัะส่�งคม ห้ร�อนโยบัายอาจจะส่�งผลัให้�เก�ดำการเปลั!&ยนแปลังต�างๆ จากน�9นเม�&อน*าไปประเม�นผลั ซึ่%&งจะประเม�นโดำยอ�งว�ตถื�ประส่งค0แลัะความ

พอใจของประชาชน

การก*าห้นดำนโยบัาย

1.การบัรรลั�ว�ตถื�ประส่งค02.โดำยประชาชน

การประเม�นผลั

การน*านโยบัายไป

ผลัของการน*านโยบัายไป

30