Download - 20. yüzyılda osmanlı devleti
20 YY. OSMANLI DEVLET
20 yy banda Osmanl devletinde kötü gidii durdurmak için, birlik ve bütünlüü salamak için iki türlü
kurtulu çaresine ba vurmutur:
a) Islahat hareketleri
b) Fikir akmlar
I. ISLAHAT HAREKETLER:
Osmanl Devletinde 16. yüzyln sonlarnda balayan bozulma zamanla iç bütünlüü tehdit etmeye balad, iç
ayaklanmalar artm savalarda istenilen sonuçlara ulalamamt. Bütün bu olumsuz gelimeler Osmanl
Devleti'nde 17. y.y'n ilk yarsndan itibaren Osmanl devletinin slahata muhtaç olduu gerçeini ortaya koymutu.
Osmanl Devletinde slahatlar ve slahatlarn öncülüünü padiahlar ve baz devlet adamlar yapmt. Ulema
Avrupa'daki gelimeleri takip edememi bundan dolay da bir slahat bilinci uyanmamt. Islahatlar halka
indirgenememi yaplan masraflar da boa gitmitir.
17. yüzylda yaplan slahatlar (Genç Osman dnda) genelde baarl olmu, fakat Avrupa'nn bu dönemde hiç
etkisi olmamt, ilk slahatlarn en önemli özellii disipline bir karakterde olmasdr. Dizi izle
18. Yüzylda, Avrupa'nn üstünlüü ilk kez askeri alanda hissedildii için, bu yüzylda batdan ilham alnarak
yaplan slahatlarn arlk noktasn askeri alandaki slahatlar' oluturmutur.
> Ayn dönemde Avrupa'dan getirilen askeri uzmanlardan da yararlanlmtr.
> Buna ramen askeri alanda giriilen ilk yenileme çabalar da baarl olamamtr.
> Islahat tarihimizin bilerek ve bilinçli olarak yaplm ilk önemli hareketi Nizam- Cedit yeniliidir. III.
Selim, Avrupa standartlarnda bir ordu yetitirmek ve çada bir düzen kurmay amaçlamt.dizi film izle
> Siyaset ve diplomasi alannda önemli yenilikler yaplm, Avrupa devletlerinde sürekli elçilikler
kurulmutur.
> Nizam- Cedit devri slahatlarna kar balayan Kabakç syan baarya ulam ve slahatlar kaldrmtr.
> II. Mahmut yeniden çok yönlü olarak slahatlara balamtr. Türkiye'nin modernleme sürecinde önemli
admlar atld.
> II. Mahmut devri slahatlarn, Tanzimat Ferman, Islahat Ferman, l. ve II Merutiyetler takip etmitir.
> Bu slahatlarla önemli reformlar yapldysa da baar salanamam, Osmanl Devletinin birlik ve bütünlüü
gerçekleememitir.
> Baz fikir, devlet ve sanat adamlar imparatorluun içinde bulunduu duruma çözüm getirmek için çeitli
fikirler ortaya atmlardr.
II. FKR AKIMLARI
19. yüzylda daha düzenli ve programl bir ekilde yaplmaya çallan slahatlar, imparatorluun bünyesindeki
rahatszlklar (aznlk isyanlar) ve d basklar nedeniyle baarya ulaamamt.
> Her yaplan slahat hareketi, Avrupa'nn üzerimizdeki basksnn artmasna neden oldu. Böylece içilerimize
karlm, aznlk isyanlar artmt. Toplum hayat düzene girmemi, batllarn "hasta adam" dedikleri Osmanl Devleti
iyilememiti.
> Islahat hareketiyle belirginleen eski-yeni mücadelesi gittikçe iddetlenmitir.
> Bu olumsuzluklar, 19. yüzyln ikinci yarsndan itibaren devleti batmaktan kurtarmak amacn güden bir
takm fikir akmlarnn ortaya çkmasna neden oldu.
> Devletin birlik ve bütünlüünün salamaya çalan bu fikirler zamanla birer devlet doktrini olarak ortaya
çkmlardr.
> Osmanlclk, slamclk, Batlclk ve Türkçülük olarak ortaya çkan fikir akmlar I. ve II. Merutiyette devlet
hayatna hakim olmular ve etkilerini göstermilerdir.
> Osmanlclk, siyasi ve hukuki düünce tarzna,
> Türkçülük, millet duygusuna,
> slamclk, dini duygu ve hissine,
> Batlclk ise, yenileme ve deiime bal idi.
imdi bu fikir akmlarn srayla görelim:
a. Osmanlclk:
Tanzimat döneminin sonlarna doru baz Osmanl aydnlar Genç Osmanllar adyla bir cemiyet kurdular.
Daha sonra siyasi faaliyette bulunmaya baladlar. Onlara göre milliyet isyanlarn durdurup ülkenin
bütünlüünü korumak için devletin snrlar içinde yaayan bütün milletleri Osmanlclk düüncesi etrafnda
toplamak gerekiyordu.
Bunun için dil, rk ve din fark gözetmeden herkesin ayn hak ve yetkilere sahip olmas artt. Bu yaplrsa
Osmanl birlii gerçekleir ve devlet yklmaktan kurtulabilirdi. Bu düünceler ancak merutiyet yönetiminde
uygulanabilirdi.
'Osmanlclk, milliyetçilik akmnn Osmanl Devleti üzerindeki ykc etkilerine kar ortaya atlm bir fikir akmdr.
II. Mahmut'un "Ben tebamdaki din farkn ancak camilerine, havralarna ve kiliselerine girdikleri zaman
görmek isterim!" sözleri bu fikrin pratikteki en önemli göstergesidir. Osmanl toplumunu kaynatrmay
hedefleyen Osmanlclk akm, fertlerin sosyal siyasi ve hukuki eitliklerini salamak için faaliyet göstermitir.
Bu amaçla iki önemli çalma yapld:
a) Mebusan Meclisinin Açlmas
b) Kanun-i Esasinin lan
Böylece merutiyet fikri ve program yürürlüe girmi oldu. Osmanlclk fikrine taraftar olanlar, bütün
Osmanllarn siyasi birliini gerekli görüyorlar ve ortak yurt gereini savunuyorlard.
lk Anayasann yürürlüe girmesiyle Osmanl toplumunda hukuki bir eitlik, ilk meclisin açlmasyla da siyasi
bir eitlik salanmtr.
Osmanlclk fikrini zayflatan ilk büyük etki 1877 -1878 Osmanl-Rus sava ve bu savan sonuçlar oldu. Bu
sava srasnda Balkanlarda Osmanl egemenliinde yaayan Hristiyanlarn Müslümanlara kötü davranmalar,
Ruslarn Rum ve Ermenileri kkrtmalar, Müslüman halkta Hristiyanlara kar sert bir tepki dourmutu.
II. Abdülhamit’in merutiyet yönetimine son vermesinde bu gelimelerin büyük etkisi olmutur.
I. Balkan sava Osmanlclk akmna kesin darbe vuran en önemli olay olmutur.
Milliyet duygusunun ve milliyetçilik akmnn çok etkili olduu bu dönemlerde Osmanlclk akmnn baarl
olmas beklenemezdi.
b. Adem-i Merkeziyetçilik:
Prens Sabahattin'e ait olan bu görü Osmanlclk akmndan çok farkl deildir.
Prensin görüleri yerinden yönetim ve bireysel giriim ilkelerine dayanyordu. Buna göre merkezi
hükümetin yetkileri azaltlacak, buna karlk imparatorluktaki çeitli unsurlarn yönetime katlma yetkileri
artrlacakt.
Liberal bir ekonomi modeli de uygulanacaktr.
c. slamclk:
slamclk, Osmanl Devleti'nin bütünlüünü korumak amacyla XIX. yüzyln ikinci yarsnda, özellikle 1877-
1878 Osmanl-Rus savandan sonra, önem kazanan bir düünce akmdr.
slamclk düüncesini savunanlara göre; toplumun temel direi dindir. Din ile millet birdir. Hangi milletten
olurlarsa olsunlar bütün Müslümanlarn halifenin etrafnda birlemesi gerekir, slamclar, Osmanl Devleti'nin
eriat esaslarndan ayrld için geri kaldn ileri sürdüler.
slamclarn bir bölümü eriattan zerre kadar ayrlma yanls deildi. Dier bir grup ise, bat uygarlnn maddi yann
oluturan endüstrinin, bilim ve teknolojinin alnmasnda bir saknca görmüyordu, slamclk XIX. yüzyln sonlarna
doru devletin resmi politikas olacak kadar önem kazand.
II. Abdülhamit slamclk siyasetini gelitirip tekilatlandrm gerek içte gerekse dta bir devlet politikas haline
getirmiti. Padiahn bu politikasnda Berlin Kongresi'nde Osmanl devletinin Avrupa'daki topraklarnn
kaybedilmesi karsnda Asya'daki varlmz devam ettirmek ve buradaki topraklarmz kaybetmemek düüncesi
önemli bir etken olmutur.
II. Abdülhamit, slamclk politikasyla bir taraftan mparatorluun bütünlüünü korumaya çalrken bir taraftan
da ngiltere ve Rusya'nn hâkimiyetleri altnda yaayan Müslümanlar, kendilerine kar kullanmay düündü.
II. Abdülhamit bu amaçla :
1. Afrika içlerine ve Çin'e elçiler gönderdi.
2. Hicaz demiryolunun inasna baland.
3. Almanya ile yakn bir iliki içine girdi.
4. Osmanl ordusunu eitmek için Alman subaylar getirildi.
5. Almanya'dan silah ve mühimmat alnd.
Bu düünce de devleti kurtarmaya yeterli olamad. Birinci Dünya Sava'nda, Osmanl padiahnn halife olarak
yaynlad cihad fetvasna ramen baz Araplar Türk askerine ate açmaktan geri durmad. Bu olay Osmanl
Devleti'nin bütünlüünü korumada, slamclk düüncesinin baarl olamadn açk bir ekilde ortaya koymutur.
II. Abdülhamit döneminde yaplan faaliyetlerin faydalar Milli Mücadele döneminde Hindistan ve Buhara
Müslümanlardan gelen yardmlar eklinde kendini göstermitir.
d. Türkçülük (Türk Birlii):
Türkçülük, dil, tarih ve edebiyat alanlarndaki çalmalarla, yani bir kültür hareketi olarak balad. Türkçülük
akm Osmanlclk ve slamclk akmlarnn geçerli olduu dönemlerde pek yaynlamad. Ancak bu akmlarn Osmanl
Devleti'ni kurtarmaya yetmedii görüldükten sonra, özellikle kinci Merûtiyet döneminde Türkçülük akm güç
kazand. Bu akmn hz kazanmasnda, Rusya'nn Türk ülkelerindeki igalinden kaçan Türkler oldukça etkili
oldular.
Ziya Gökalp, Türkçülük akmn II. Merutiyette ilk defa sosyolojik bir metotla inceleyerek etnik, dank,
çekingen fikirlerin toplanmasn ve bir sistem haline getirilmesini mümkün klmtr.
Türkçülük düüncesinin öncüleri bir milleti; dil, din, soy ve ülkü birliinin oluturduunu savunuyorlard.
Onlara göre devlet ancak; dili, dini, soyu ve ülküsü bir olan topluma dayanarak ayakta durabilirdi.
Bunun için Osmanl yönetimi altnda yaayan Türklere milli bilinç kazandrlmalyd.
Balkan Savann meydana getirdii olumsuz sonuçlar ve Osmanlclk akmnn birletirme yönündeki çabalarnn
baarsz olmas, Türkçülük akmnn önem kazanmasna neden oldu.
Balkan Sava'nn ac ve felaketli sonuçlar Türk toplumunun uyanmasna neden olmutur.
Türkçülük akm II. Merutiyetin ilanndan sonra bütün Türklerin kurtulu çarelerini de aratran
Pan Türkizm cereyanna doru yönelmitir. Türk birliini salamaya yönelik olarak Turanclk domutur.
Turanclk, Türkçülük hareketinin siyasi yönüdür. Amac, bütün Türkleri bir ülkede bir devlet içinde tek bir
bayrak altnda birletirmektir. Bunu, bu düüncenin en önemli kiisi olan Ziya Gökalp, "Vatan ne Türkiye'dir
Türklere ne Türkistan; Vatan büyük ve müebbet bir ülkedir: Turan" diyerek özetlemitir.
Bu hareket, ikinci Merûtiyet döneminde aydnlar ve devlet adamlar arasnda çok sayda taraftar buldu.
iktidar elinde bulunduran ttihat ve Terakkî Frkas ileri gelenleri tarafndan desteklendi. ttihat ve Terakki
liderlerinden Enver Paa, devletin çöküten kurtulabilmesinin, Turancln baarl olmasyla mümkün olacan
düünenlerdendi.
Osmanl Devleti'nin Birinci Dünya Sava'nda yenilmesi Turanclk hareketini zayflatt. Turanclar, Türkleri
birletirme ülküsünün Türkiye Türklüü ile snrlanmas gerektiini savunmaya baladlar. Enver Paa buna kar çkt.
Hayalini gerçekletirmek için Türkistan'a gitti. Orada bir ordu kurarak, Ruslara ka mücâdeleye giriti, fakat bu
savalardan birinde ehit oldu (1922).
Son Osmanl Meclis-i Mebûsan'n ve Kuvây- Milliyecilerin "Mîsak- Milli" ilkesini benimsemesi,
TBMM'nin millî egemenlik anlayn kabul etmesi gibi nedenler, 1920'den sonra Turanclk hareketini büyük
ölçüde zayflatt. Kurtulu Sava'nn kazanlmasndan sonra Turanclk düüncesi tamamen reddedildi. Bütün dünya
Türklerini tek bir bayrak altnda birletirmeyi amaç edinen Turancln tersine, "vatan kavram", bugün üstünde
yaanlan siyasi snrlarla çevrilmi topraklar olarak kabul edildi.
e. Batclk :
Kaynan Tanzimat ve hatta ondan önceki slahat hareketlerinden alr. Batnn sosyal, siyasi, ekonomik ve
felsefi görülerinin ifade ettii bir devlet anlayn benimser.
Bu görüe sahip kiiler, devletin ancak batllaarak kurtulabileceini savunmaktadrlar. Yalnz siyasi alanda
deil, sosyal, hukuki ve ekonomik alanda da deiikliklerin olmasn istemilerdir. Bundan dolay merutiyetleri
yeterli görmemilerdir.
ilk olarak askeri alanda balayan batllama hareketi, daha sonralar devlet ve toplum hayatnda da etkili oldu.
l. Merutiyete kadar süregelen batllama hareketlerinin önderleri ya padiahlar ya da onlarn destekledikleri
sadrazamlardr, l. Merutiyetten sonra batllamann önderleri yönetim kadrosunun dnda bulunan Jön Türklerdir.
Batclk ikinci Merûtiyet döneminde bir düünce akm hâlini ald. Bu düünceyi savunanlar çkardklar
dergilerde görülerini yaymaya çaltlar. Batnn üstünlüünün bilime dayal olduunu ve ona kar gelmenin doru
olmadn açkladlar. Onlar, tek kadnla evlilii, kadn haklarn, batl bir medenî kanunun kabulünü, eriat
mahkemeleri yerine laîk mahkemelerin kurulmasn, Lâtin harflerinin kabulünü, tekke ve zaviyeler ile bütün
medreselerin kapatlmasn, fesin kaldrlp baka bir baln benimsenmesini, millî bir ekonominin kurulmasn
savunuyorlard.
Batclar arasnda görü ayrlklar vard. Batclarn bir bölümü Avrupa'dan her eyi almaya gerek yoktur, batllarn
teknolojisi alnmal fakat kültürü alnmamal görüündeydi. Dier bir bölümü ise tek bir medeniyet vardr o da bat
medeniyetidir, gülü ve dikeni ile alnmaldr diyordu.
20. YÜZYIL BAINDA OSMANLI DEVLET'NN YIKILMA SÜRECNE GRMES:
ttihat ve Terakki Partisi:
Önce cemiyet daha sonra siyasi bir parti olarak kurulan ve gelien ittihat ve Terakki Partisi, Türk tarihinde
önemli rol oynayan ilk büyük siyasi partidir, ittihat ve Terakki Cemiyeti, 1889 tarihinde stanbul’da
Sarayburnu'nda Gülhane bahçesinde kurulan ttihat- Osmanî Cemiyeti ile 1906'da Selanik'te Osmanl Hürriyet
Cemiyeti'nin 1907'de birlemesi ile olumutur.
ttihat- Osmanî Cemiyeti, ksa zamanda yurt içinde ve yurt dnda tekilatn geniletmi, Jön Türklerin Paris
grubunu içine almtr. Cemiyet ilk defa yurt içinde varln Ermeni olaylar vesilesiyle duyurmutur. Bundan
sonra cemiyetin Cenevre (1897) ve Kahire (1897) ubeleri faaliyete geçtii gibi Rumeli'de de hzl bir ekilde
örgütlenmitir. Cemiyet bu dönemde kendisini bat dünyasna, Jön Türklerin (Genç Türkler) temsilcisi olarak
tantmtr. Cemiyete bal olarak zmir’de Hizmet, Saadet ve Ahenk, stanbul’da ura-y Ümmet, Cenevre'de
Osmanl çtihat, Paris'te Meveret Kahire'de Kanun-u Esasî, Basiretül ark gazeteleri ile yaynlar yapmtr.
Cemiyetin balca amac, 1876 Kanun-i Esasi’sini (Anayasasn) tekrar yürürlüü koymak ve Osmanl Meclisi
Meb'usannn açlmasn salamakt.
Paris'te, 4 ubat 1902'de toplanan Jön Türk Kongresinde, Merutiyet düzeninin uygulanma metotlar
konusunda varlan görü ayrl, Cemiyeti ikiye bölmütür. Prens Sabahattin, Teebbüs'ü ahsi ve Adem-i
Merkeziyet dernei kurarak Cemiyet'ten ayrlm, dier taraftan da Ahmet Rza Bey de Osmanl Terakki ve ttihat
Cemiyetini kurarak faaliyetine devam etmitir.
1906 ylnda Selanik'te kurulan gizli Osmanl Hürriyet Cemiyeti ise, ttihat ve Terakki Cemiyetinin
hayatnda bir dönüm noktasn tekil etmitir. Osmanl Hürriyet Cemiyeti, Ruslarn Bulgarlar koruyarak
memleketin iç ilerine müdahalesini protesto etmi, özellikle ordu mensuplar arasnda da taraftar bulmaya
çalmtr.
14 Eylül 1907'de Merkezi Paris'te olan Osmanl Terakki ve ittihat Cemiyeti ile merkezi Selanik'te olan
Osmanl Hürriyet Cemiyeti, Osmanl Terakki ve ttihat Cemiyeti olarak bir yazl anlama ile birlemilerdir.
Bu birlemelerden sonra ittihat ve Terakki Cemiyeti, Rumeli'de büyük bir silahl ayaklanma hareketine
girmitir. Enver Bey Tikve civarnda, Niyazi ve Eyüp Sabri Beyler Resne ve Ohri'de, Selâhattin ve Hasan
Tosun Beyler Arnavutluk'ta hürriyet taburlar kurmulardr. Cemiyetin Silahl müfrezeleri halk ayaklanmaya
tevik ve buna kar da II. Abdülhamit'in bu bölgeye gönderdii bask unsuru adamlarn öldürmeye balamlardr.
Derne'de daa çkan Kolaas (önyüzba) Niyazi ve arkadalarn sindirmeye çalan askerî birlikler, hürriyet
isteyenlerle birlemilerdir. Cemiyet 23 Temmuz 1908'de Manastr, Selanik ve Rumeli ehirlerinde hürriyet ilân
etmi ve bunun sonucu olarak II. Abdülhamit de, Kanun-i Esasîyi (Anayasay) yürürlüe koymutur. Böylece
ikinci Merutiyet ilân edilmitir.
17 Aralk 1908'de, Osmanl Meclisi Mebusan açlm böylece Cemiyet mensuplar siyasî iktidara sahip
olmulardr.
Yeni kurulan rejim içerde ve darda bir takm olaylarla kar karya kalmtr. Bulgaristan, 5 Ekim 1908'de
bamszln ilan etmitir. Avusturya-Macaristan, 6 Ekim 1908'de Bosna-Hersek'i ülkesine kattn, Girit ise
Yunanistan'a katldn ilân etmitir.
Balkanlar'daki bu kayplar ülke içinde ilk kez rejime yönelik bir tepkinin domasna neden oldu. Tarihte 31
Mart Olay diye anlan bu isyan stanbul’da bir terör ortam meydana getirdi. 31 Mart olayn önlemek ve
Merutiyet rejimini tehlikeden kurtarmak için Rumeli'de Hareket Ordusu adyla bir ordu kuruldu. 21 Nisan
1909'da stanbul’a gelen ordu, 31 Mart olayn bastrarak, duruma hakim oldu.
Bu olaydan sonra II. Abdülhamit tahttan indirilerek yerine Sultan V. Mehmet Reat getirilmitir.
Bundan sonra 1909'da Anayasada deiiklikler yaplarak parlamenter bir rejime yönel inmitir. Bu
deiikliklerle yürütme organnn ba olan hükümdarn yetkileri snrlandrlm, kabinenin meclise kar sorumlu olmas
ilke olarak kabul edilmi, yasama organn bamszl kabul edilerek yetkileri geniletilmitir.
Bu deiikliklere ramen durum düzelmemi, içerde ve darda büyük gaileler çkm, artan malî zorluklarn yan
sra, Arnavutluk'ta ve Arap ülkelerinde ayaklanmalar çkmtr.
mparatorluun bu güç durumunda bu defa, 1911'deTrablusgarp Sava, 1912 ylnda I. Balkan Sava ve
1913'te de II. Balkan Sava patlak vermitir.
TRABLUSGARP SAVAI (1911-1912)
Trablusgarb ve Bingazi (Bugünkü Libya), Kanuni döneminde 1551 ylnda Turgut Reis tarafndan Osmanl
topraklarna katlmt. XIX.yüzylda önce Cezayir (1830) ardndan da Tunus (1881) ve Msr (1882) igal edildii
için Kuzey Afrika'da Osmanl Devletinin kontrolünde sadece Trablusgarp kalmt. Msr'n ngilizler tarafndan
igali ile Osmanl Devleti'nin Trablusgarp bölgesi ile karadan irtibat kesilmiti. Denizlerde de önemsenecek bir
donanmamz olmadndan bölgenin kayb an meselesiydi. II.Abdülhamit bölgenin her an igal edilme ihtimaline
karlk Trablusgarp'a bol miktarda asker ve cephane ymtr. Bununla da yetinmeyen Abdülhamit herhangi bir
saldrda bölgeye yardm göndermenin imkanszln amak için bölgedeki kabile reislerini stanbul’a çararak
onlarla görümü ve onlardan bölge savunmas için destek almtr. Ayrca bölgeye baarl bir vali ile baarl bir
komutan tayin edilmitir. II.Abdülhamit'in yönetimden uzaklatrlmasndan sonra yeni yönetim Trablusgarp'taki
silah ve cephaneyi geri çekerken buradaki askerlerin önemli bir bölümünü de Yemen'e kaydrmtr. Ayrca
bölge valisi ve komutan görevden alnmtr. ttihat ve Terakki hükümeti bu icraatlar ile adeta bölgenin igalini
kendisi hazrlamtr.
19.yüzyln ikinci yarsnda birliini kuran talya ksa sürede sanayiletikten sonra sömürge arayna girmitir. Bu
aray döneminde Tunus'u ele geçirme hesaplar yapan talya bölgenin Franszlar tarafndan igali üzerine
Habeistan'a yönelmi, ancak yenilerek geri çekilmek zorunda kalmtr. Bu gelimelerden sonra talya bütün
dikkatlerini hemen karsnda bulunan Trablusgarp üzerine younlatrmtr. Trablusgarp'n igali konusunda dier
Avrupa devletleri ile anlaan talya Osmanl Devletine bir nota göndererek baz imtiyazlar istemi, nota süresi
henüz dolmadan da Libya'ya asker çkarmtr.
Savan Sebepleri:
a) talya’nn gelien sanayisi için hammadde ve Pazar aray
b) Trablusgarb’n corafi açdan talya’ya yakn olmas
c) Osmanl devletinin talya’y savunamayacak kadar güçsüz olmas
d) ngiltere , Fransa ve Rusya’nn çkarlarna uygun olmas
e) talya’nn Osmanlnn bölgeyi geri brakt ve talyanlara kötü davrand iddias
talya’nn Trablusgarp'a saldrmas üzerine zor durumda kalan Osmanl Hükümeti bölgeye yardm yapma
imkanna da sahip deildi. Zira karadan bölge ile irtibat yoktu. Denizlerde ise üç-be gemiden oluan donanma
ile yardm gönderilmesi mümkün deildi. Buna ramen Enver Paa ve Mustafa Kemal Paa bata olmak üzere baz
subaylar devlet tarafndan bölgeye gizlice gönderildi. II.Abdülhamit devrinde tekilatlandrlm ve silahlandrlm
olan yerli halk Türk subaylarnn da yardmlar ile talyanlarn iç kesimlere kadar sokulmasn engellediler. Yerli
halkn direniini kramayan talya, Osmanl Devletini bara zorlamak amac ile baz Ege adalarn (12 Ada ve
Rodos) igal etti. Bu arada Balkan Devletleri'nin de aralarnda ittifak kurarak Osmanl Devletine sava ilan
etmeleri üzerine durumu daha da zorlaan Osmanl Devleti bar istemek zorunda kald. Ve bunun sonucunda Ui
Antlamas imzaland.
U (Ouchy) ANTLAMASI (18 Ekim 1912)
Maddeleri:
1- Trablusgarp ve Bingazi Osmanl Devleti tarafndan talya'nn kontrolüne braklacak.
2- talya’nn igal ettii Rodos ve Oniki Ada Osmanl Devletine geri verilecek. Ancak Balkan sava srasnda
adalar Yunanistan igal edebileceinden sava sonuna kadar Rodos ve Oniki Ada talyan igalinde kalacak.
3- Trablusgarb ve Bingazi dini bakmdan halifeye bal olacak.Bu amaçla bölgeye bir temsilci
gönderilecek.
4- Kapitülasyonlarn kaldrlmas konusunda talya Osmanl Devletine siyasi destek verecek.
5- Trablusgarb ve Bingazi'nin Düyun-u Umumiye'ye ödedii taksitleri bundan sonra talya ödeyecek.
Trablusgarp'n galinin Sonuçlar:
1- Osmanl Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasn da kaybetmitir.
2- Osmanl Devleti'nin güçsüzlüünü gören Balkan devletleri Osmanlya saldrma konusunda
cesaretlenmilerdir.
3- Halifeliin siyasi gücü kullanlarak bölge ile balar devam ettirilmeye çallmtr.
4- Trablusgarp ve Ege adalarnn bir bölümünü kontrol eden talya Dou Akdeniz’de önemli bir güç haline
gelmitir.
5- Geçici olarak talyanlara braklan Rodos ve Oniki Ada tekrar geri alnamamtr. Üst üste gelen savalardan
dolay Osmanl Devleti Adalarla ilgilenemedii gibi onun varisi olan Türkiye Cumhuriyeti de kar karya
bulunduu ciddi problemlerden dolay adalar talya’dan devralmay baaramamtr. II. Dünya savana kadar
talyanlarda kalan adalar bu sava srasnda Almanlar tarafndan Türkiye'ye verilmek istenmi, ancak
Cumhurbakan ismet nönü "Biz savaa katlmyoruz sonuçlarndan da hiç bir ekilde istifade edemeyiz" diyerek
adalar reddetmitir. Türkiye'nin kabul etmemesi üzerine Rodos ve Oniki Ada Yunanistan'a braklmtr.
I. BALKAN SAVAI (1912-1913)
Büyük bir bölümü Fatih devrinde fethedilmi olan Balkanlar'da ilk olarak Yunanistan (1829) Osmanl
Devletinden kopmutu. 93 Harbi sonunda ise Romanya, Srbistan ve Karada'a tam bamszlk Bulgaristan'a ise
muhtariyet verilmesi ile Osmanl Devletinin Balkanlar'daki hakimiyeti büyük ölçüde sona ermiti. 93
Harbinden sonra II.Abdülhamit Balkanlarda kalan topraklar korumay amaçlayan bir politika izlemitir.
II.Abdülhamit politikasn Avrupa’nn büyük devletleri arasndaki rekabet ile Balkan uluslar arasndaki
dümanlk üzerine kurdu. Onun döneminde Balkan uluslar arasndaki anlamazlklar körüklenerek onlarn
Osmanl'ya kar birlemesi engellendi, ittihat ve Terakkinin basksyla ilan edilen II. Merutiyet Osmanl
Devletinin Balkanlar'daki ksmi hakimiyeti için yeni bir darbe oldu. Zira merutiyetin ilan srasnda yaanan
kargaadan faydalanan Bulgarlar bamszlklarn ilan ederken, Avusturya da Bosna-Hersek'i ilhak etti.
II.Abdülhamit'i hâl ederek yönetimi devralan ttihat ve Terakki onun "bölücü" Balkan politikasna kar
"birletirici" bir politika izleyerek Balkan uluslar arasndaki dini ve siyasi anlamazlklar çözümledi. Böylece
birbirlerine yaklaan Balkan uluslarn Rusya Osmanl'ya kar hiç zorlanmadan birletirdi ve 1912 ylnda
Bulgaristan, Srbistan, Karada ve Yunanistan Osmanlya kar bir ittifak kurdular. Ayrca ittihat ve Terakki
Hükümeti Rusya'nn saldrmama garantisine dayanarak Balkanlardaki Osmanl ordusunun büyük bir
bölümünü terhis etti. Böylece hükümet Trablusgarp'ta olduu gibi Balkanlarn kaybn da bizzat hazrlad.
Balkan Savann Nedenleri:
1- Fransz htilalinin dourduu fikir akmlarnn etkisi
2- Bata Rusya olmak üzere Avrupa Devletlerinin Balkan uluslarn kkrtmalar
3- Haçl dünyasnn Osmanl Devletini Balkanlardan atmak istemesi.
4- Balkan devletlerinin snrlarn geniletmek istemeleri
5- Osmanl Devleti'nin Trablusgarp savandaki baarszlnn ve hükümetin yanl politikalarnn Balkan uluslarn
cesaretlendirmesi.
6- Osmanl- alman yaknlamasn tehlikeli bulan ngiltere’nin Estonya’nn bakenti Reval’de (1908) Reval
görümelerinde Rusya’y Balkan politikas ve boazlar konusunda desteklemesi ve Ruslarn Balkan uluslarn
kkrtmas
Müttefik Balkan devletlerinden ilk olarak 8 Ekim 1912 Karada Osmanl Devletine sava ilan etti. ardndan
da Srbistan, Bulgaristan ve Yunanistan Osmanl Devletine sava ilan ettiler. Osmanl Devleti hazrlksz
yakaland Balkan Savanda hiç bir varlk gösteremedi ve bütün cephelerde yenildi. Ordunun hazrlksz olmas,
cepheler arasndaki kopukluk ve ordu içindeki siyasi çekime (ittihatç-itilafç) yenilginin balca nedenleri oldu.
Osmanl devletinin zor durumda kalmasndan faydalanan Arnavutlarda bamszlklarn ilan ettiler.(Arnavutlar
Balkanlarda bamszln son kazanan millettir.) Bulgarlarn Çatalca'ya kadar ilerlemesi üzerine Osmanl Devleti
atekes istemek zorunda kald.
Yenilginin Sebepleri:
1. Trablusgarb sava sebebiyle bölgeye asker ve cephane ylamamas
2. Osmanl subaylar arasndaki fikir ayrlklar
3. Osmanl ordusunun teknik yetersizlii
4. Savan geni corafyada 4 ayr devletle olmas
5. Sava öncesi orduda eski, sava görmü askerlerin terhis edilmesi
LONDRA ANTLAMASI (30 MAYIS 1913)
Osmanl Devleti'nin istei üzerine 17 Aralk 1912'de toplanan Londra Konferans'nda Balkan devletleri ve
onlarn avukatln yapan Avrupa devletlerinin (Avusturya, Almanya, ngiltere ve Rusya) istekleri kabul
edilebilecek nitelik tamad için Türk Hükümeti görümelerden çekildi. Bu arada stanbul'da da hükümet
deiiklii olmu ve yeni hükümet savaa devam karar almt. Devam eden savata Osmanl Devleti'nin son direni
noktalar olan Yanya, kodra ve Edirne'nin de dümesi üzerine Osmanl Devleti artlar ar da olsa antlamaya raz
oldu. Osmanl'nn istei üzerine tekrar toplanan Londra Konferans antlama ile neticelendi.
Maddeleri:
1- Osmanl Devleti Midye-Enez hattnn dousuna çekilecek.
2- Arnavutluk ve Ege Adalarnn durumunu Avrupa’nn büyük devletleri belirleyecek.
3- Selanik, Güney Makedonya ve Girit Yunanistan'a verilecek.
4- Kavala, Dedeaaç ve Bütün Trakya Bulgaristan'a verilecek.
5- Orta ve Kuzey Makedonya Srbistan'a verilecek.
I. Balkan Savann Sonuçlar:
1- Ata yadigar Rumeli topraklarndaki Osmanl hakimiyeti sona ermitir.
2- Balkanlardaki son aznlk olan Müslüman Arnavutlar da sava srasndaki kargaadan faydalanarak
Osmanl Devletinden ayrlm ve bamszln kazanmtr.
3- Fatih devrinden beri devam eden Ege denizindeki Türk hakimiyeti sona ermitir.
4- Bulgaristan Balkan devletleri arasnda sivrilmi ve snrlarn Ege denizine dayandrmtr.
5- Osmanl Devleti'nin Balkan devletlerinden sadece Bulgaristan ile snr kalmtr.
6- Osmanl Devleti'nin en önemli merkezlerinden olan Edirne kaybedilmitir.
7- Midye - Enez hattnn batsnda yüz binlerce Türk kald için Balkan Türkleri sorunu domutur.
8- Osmanl'dan alnan topraklarn paylam srasnda Balkan devletleri arasnda meydana gelen anlamazlk
II.Balkan Savana neden olmutur.
9- Ordunun siyasete karmasnn sakncalar açkça görülmütür.
10-Balkan savalar sonrasndaki Bab- Ali baskn ile ttihat ve terakki partisi ileri gelenleri hükümeti ele
geçirdiler.
II. BALKAN SAVAI (1913)
l.Balkan sava sonunda, batllarca 1699 Karlofça Antlamasyla balatlan Türkleri Balkanlardan atma
giriimi hemen hemen tamamlanm oluyordu. Ancak dier Osmanl topraklarnn paylamnda olduu gibi l.Balkan
Sava sonunda Osmanl'dan alman topraklarn paylam da anlamazlk konusu oldu.
Srbistan, Osmanl Devletinden kopan Arnavutluk'u kendi nüfuzuna alarak Adriyatik'e açlmann hesaplarn
yapyordu. Ancak, Avusturya ile talya aralarnda anlaarak Srbistan'n hesaplarn bozdular ve Arnavutluu kendi
himayelerine aldlar.
Bir baka anlamazlk konusu da Makedonya idi. Bulgaristan'n, Makedonya'nn büyük bir bölümünü
kontrol etmesi ve Bat Trakya'y da snrlarna katarak Ege denizine kadar ulamas Yeilköy Antlamasndaki
Büyük Bulgaristan'n kurulmas anlamna geliyordu. Bu durum Osmanl Devleti'nden çok Srbistan ve
Yunanistan' rahatsz etmitir. Yunanistan ve Srbistan'n Bulgaristan'a kar ttifak kurmas üzerine Bulgarlar önce
Srbistan’a ardndan da Yunanistan'a saldrdlar. Böylece II.Balkan Sava balad. Ksa sürede sava yayld Karada
ve Romanya'da Bulgaristan'a kar savaa giritiler. Osmanl Devleti de Balkan Devletleri arasndaki bu
anlamazlktan faydalanarak Bulgaristan'a sava ilan etti. Osmanl ordusu tarihi ehir Edirne'yi kurtardktan sonra
Meriç’e kadar ilerledi. Ancak durum müsait olmasna ramen Avrupa devletlerinin müdahalesinden çekinildii
için daha ileri gidilmedi.
Be devletle birden savamak zorunda kalan Bulgaristan bütün cephelerde yenilerek anlama istemek
zorunda kald. Bulgaristan ile dier Balkan devletleri arasnda yaplan görümeler sonucunda Bükre Antlamas
imzaland.
BÜKRE ANTLAMASI (10 Austos 1913)
1- Bulgaristan, Dobruca ve Silistre'yi Romanya'ya verecek.
2- Manastr, Üsküp, itip ve Pritine Bulgarlardan alnarak Srbistan'a verilecek
3- Bulgaristan, l.Balkan Sava sonunda ald Selanik, Serez, Drama ve Dedeaaaç' Yunanistan'a brakacak.
Yorum: Bükre Antlamasyla Bulgaristan Ege Denizi ile olan balantsn sürdürmekle birlikte önemli ölçüde
toprak kaybna urad. Bir ksm topraklarn komularna brakmak zorunda kald.
OSMANLI DEVLETNN BALKAN DEVLETLER LE MZALADII ANTLAMALAR
stanbul Antlamas (29 Eylül 1913)
Osmanl Devleti ile Bulgaristan arasnda yaplan bu antlama ile iki devlet arasnda Meriç nehri snr olarak
kabul edildi. Bulgaristan, Edirne ve Dobruca'y Osmanl Devletine brakmay kabul etti. Ayrca bu antlama ile
Bulgaristan’da kalan Türklerin her türlü din, mezhep ve ibadet hürriyetleri teminat altna alnd.
Bulgaristan, Osmanl Devleti'nin batda ortak kara snrna sahip olduu tek ülke oldu. Türklere aznlk statüsü
veren bu antlama ile Türkler Bulgarlarla eit haklara sahip hale geldi. Bunun yannda isteyenlerin dört yl
içinde göç edebilmelerine imkan tannd.
Atina Antlamas (14 Kasm 1913)
Yunanistan ile Osmanl Devleti arasnda yaplan Atina Antlamasnda iki devlet arasndaki en büyük
problem olan Adalar sorunu büyük ölçüde çözüldü ve Ege adalarnn büyük bir bölümü Yunanistan'a brakld.
Antlama ile Osmanl Devleti Mora Yarmadasndaki Yunan igalleri ile Girit'in ilhakn tand. Ayrca antlama ile
Yunanistan'da kalan Türk aznln haklar da güvence altna alnd.
stanbul Antlamas (13 Mart 1914)
Srbistan ile Osmanl Devleti arasnda yaplan antlama ile Srbistan snrlar içerisinde kalan Türklerin
durumu görüülmütür. Bu iki devletin ortak bir snr kalmadndan, bu antlamann konusu bu ülkede kalm
Türklerin ve tanmaz mallarnn durumuna ilikindi.
II. Balkan Savann Sonuçlar:
1- Balkanlarda kalan Türk aznlnn hak ve hürriyetleri yaplan antlamalarla garanti altna alnmtr.
2- Balkanlarn siyasi haritasnda önemli deiiklikler olmu ve Bulgaristan topraklarnn önemli bir bölümünü
kaybetmitir.
3- Balkan Savalarndaki baarszlk Osmanl ordusunda yeni düzenlemelere neden olmutur.
4- Osmanl Devletinin sosyal ve ekonomik çöküü hzlanmtr.
5- Bulgaristan'n dier Balkan Devletleri ve Rusya ile aras açlmtr. Bu durum Bulgaristan’ Avusturya ile
Osmanl Devletine yaklatrmtr.
6- Balkan Türkleri proplemi ortaya çkmtr.
Yorum : Balkan Savalar Osmanll Devleti tarihinin en ar yenilgisine urayarak snrlarn Adriyatik
kylarndan Meriç nehrine kadar çekmek zorunda kald. Rumeli topraklar terk edildi. Balkanlarda ki binlerce
Türkün yaad topraklar terk etmesine neden olmu ve büyük göç hareketleri yaanmtr.
Balkan Sava Balkanlar'daki dengeleri büyük oranda deitirmi, yeni olarak Arnavutluk kurulmutur.
Balkan Sava, Avrupa devletlerini de etkilemi, bloklar arasndaki gerginlii arttrm, silahlanma yar hzlanm bu
da l. Dünya Savann çkmasna neden olmutur.
Balkan savalar, Avrupa devletlerini de etkilemi, bloklar arasndaki gerginlii artrm, silahlanma yarn
hzlandrm bu da I. Dünya savann çkmasna sebep olmutur.
dizi izle