Download - 2015_Tüm_Tarih_Defter_Notu
-
Ramazan Yetginin rencilerine Yadrd Defter Notu.
SLAMYET NCES TRK TARH
Trk kelimesi ;treyen,oalan,mifer,gl,erdemli,olgun anlamna gelir.Trk kelimesi in,Bizans,Arap,
Pers(ran) kaynaklarnda geer.
TRK GLERNN NEDENLER
in ve Mool basks
Kuraklk (iklim deiiklii )
Yeni yerler grme istei
Nfusun artmas
Trk cihan hkimiyeti iddias
Boylar aras mcadele
G eden bir boyu dierininde takip etmesi
TRK GLERNN SONULARI
Kltrel etkileim yaanmtr.
G eden Trklerin dil ve din yapsnda deiiklikler olmutur.
Trk tarihinin bir btn iinde incelenmesi zorlamtr.
Gidilen blgelerde Trkler devlet kurmulardr.
Bilinen ilk Trk boyu skitlerdir. Gnmzde Rusyada yaayan Yakut Trkleri skitlerin torunlar olarak
kabul edilir. Bozkrn Kuyumcular olarak bilinirler.
Bilinen ilk Trk devleti ise Asya Hun Devletidir.
ASYA HUN DEVLET
Bakenti tkendir. Trklerin milli bakentidir.
En bilinen hkmdar Mete Handr.
Trk tarihinde btn Trk boylarn bir bayrak altnda toplayan ilk devlettir.
Mete Han bulduu onluk sistem sayesinde kalabalk ve dzensiz in ordularn malup edip onlar vergiye
balamtr.(Milli benliklerini kaybetmemek kalabalk in nfusu iinde asimile olmamak iin)
Metehan n lmnden sonra devlet ikiye ayrlmtr.
KAVMLER G SONULARI
Dou imparatorluu ikiye ayrld.
Avrupann bugnk milletleri olutu.
Avrupa da Hristiyanlk yayld.
Avrupa da feodalite rejimi (derebeylik)ortaya kt.
Avrupa Hun devleti kuruldu.
lk a kapand Orta a ald.
AVRUPA HUN DEVLET
En nemli hkmdar Attiladr.
Attila Dou Roma zerine yapt seferler sonucu bu devleti Margos ve Anatolyus Antlamalar ile vergiye
balad. Daha sonra ise Romaya kadar gelmitir. Ancak;
Papann ricas,
Douda Sasani tehlikesinin bulunmas,
Romann Hristiyanlarca kutsal kabul edilmesi,
Batnn gcn krdna inanmas gibi sebeplerden dolay Romay almaktan vazgeti.
Atillaya bu olaydan sonra Hristiyanlar tarafndan Tanrnn Kams unvan verildi. Ayrca Almanlarn
Nibelungen Destannda Attila Etzel olarak gemektedir. Nibulengen destan Hun-Burgond mcadelesini
anlatmaktadr.
AVARLAR (JUAN JUAN)
stanbulu kuatan ilk Trk devletidir.(Sasaniler ile birilikte)
Avarlar Hunlar gibi hem Orta Asyada hemde Avrupa da devlet kurmulardr.
PEENEKLER
-
Devlet kuramamlardr.
1071 Malazgirt Sava srasnda taraf deitirerek savan kazanlmasn salamlardr.
Bizansta cretli askerlik yapmlardr.
KUMANLAR
Ouzlar ile yaptklar mcadeleler Dede Korkut hikyelerine, Ruslarla yaptklar mcadelelerle gor
destanna konu olmutur.
SBRLER
Bugnk Sibiryaya adn veren Trk boyudur. Sibir veya Sabar Yolundan sapan demektir.
BULGARLAR
til Bulgarlar: slamiyeti kabul ettiler. lk Mslman Trk Devletidir.(Alm Han zamannda)(2015 Mfredat
Deiikliidir.)
Tuna Bulgarlar: Hristiyanl kabul ettiler. ar Unvann kullanan ilk Trk devletidir.
ORTA ASYADA KURULAN TRK DEVLETLER VE BOYLARI
KKTRKLER
Kurucusu Bumin Kaandr.l kaan Unvanyla baa gemitir.
Trk adyla kurulmu ilk Trk devletidir.
Orta Asyadan Bizansa ilk eli gnderen (yani ilk diplomasiyi balatan) devlettir. Elinin ad Manyaktr.
Asya Hunlarndan sonra Orta Asyada siyasi birlii kuran ikinci Trk devletidir.
pek yoluna hkim olabilmek iin Akhunlara kar Sasanilerle, Sasanilerekar Bizansla ibirlii yapmtr.
Zamanla in Devleti tarafndan yklmlardr.
Bu esaret dneminde in e kar ilk istiklal hareketini Krad balatmtr.(lk milli istiklal ayaklanmasdr.)
Kraddan hari Niufu denilen bir askerde isyan etmitir.
KUTLUKLAR (II.KKTRK)
Orhun Abideleri bu devletin zamannda yazlmtr.
Batllarn Trklerin Bismarc dedikleri Vezir Tonyukuk bu dnemde yetimitir.
UYGURLAR
Trk tarihinde ilk kez din deitiren devlettir. (Budizm,Manihaizm)
lk defa yerleik hayata geen Trk devletidir.
Zamanla savalk zelliklerini kaybettiler.
Harf hareketli matbaay kullandlar.
Trk tarihinde ilk defa ktphane kurdular.
lk rgn eitim kurumlarn oluturdular.
lk defa Trk tiyatrosunun temelleri attlar. Yine an, opera ve pandomim sanatlarnda ileri gittiler.
Moollar devlet ynetiminde etkilediler. Moollar Uygurlar iin Hocam ifadesini kullanmlardr.
Treleri yazl hale getirdiler.
Trk tarihinde bankacln temellerini attlar.
inlilerin Uygur veya Tatar tuzu olarak nitelendirdikleri Niadr denilen madeni kullandlar.
KIRGIZLAR
Dnyann en uzun destan olan Manas oluturdular.
Cengiz Hana itaat eden ilk Trk devletidir.
llerini yakan tek Trk kavmidir.
OUZLAR
Byk ve Anadolu Seluklu ile Osmanl y kuran boydur.
Mslman olannaTrkmen denir.
Ouz adndan ilk defa Orhun Abidelerinde bahsedilir.
Hristiyan Ouza Uz denir. Gnmzde Uzlar Romanyann Dobruca blgesinde Gagauz Trkleri olarak
yaamlarn srdrmektedir.
KARLUKLAR
slamiyeti kabul eden ilk Trk boyudur
-
Karahanllar devletinin kurulmasnda ve Talas Savann kazanlmasnda etkili olmulardr.
HAZARLAR
Musevilii kabul eden ilk ve son Trk devletidir.
Krk Yolunu kullanarak zenginlemilerdir.
Ordularna cretli askerler almlardr.
Hazar denizine ismini vermilerdir.
Yaadklar dneme Hazar Bar a denilmitir.
Mslman Araplarla savaarak slamiyetin Kafkasya da yaylmasn bir sreliine engellediler.
Hazarlarn iinde yaayan Mslmanlar ynetenlere Hazz ad verilmitir.
Gnmzde Polonyada Karaim veya Karaay Trkleri olarak varlklarn srdrmektedirler
TRGLER
Baga Tarkan kendi adna para bastrd.
Hazarlar gibi MslmanAraplarla savaarak slamiyetin Orta Asyada yaylmasn bir sreliine engellediler.
AKHUNLAR ( EFTALTLER)
Afganistanda kurulmutur.ranllar tarafndan Eftalit olarak isimlendirilmilerdir.
Bir sre pek yoluna hakim olmulardr.Hindistan blgesine ilk egemen olan Trk devletidir.
BAKURTLAR
1736-39 yllar arasnda Rusyaya bakaldrmlardr. Gnmzde Rusyaya bal Bakurdistan Devleti olarak
yaamlarn srdrmektedir.
SLAM NCES KLTR VE MEDENYET
1. DEVLET YNETM
HKMDAR
Sembolleri
Ota (adr)
Nevbet (davul)
rgn(taht)
Asa
Kotuz (sorgu)
Ordu
Toy (ziyafet)
Kama
Kemer
Tu (sancak)
Yay
Kl
Unvanlar
Kaan
Hakan
Han
Erkin
lig
dikut
lteber
lteri
Yabgu
Tanhu
any
-
Hkmdarn grevleri
lkenin bamszln korumak
Kurultaya bakanlk etmek
Trelerin deimesi iin kurultaya istek gndermek
Ordunun banda sefere kmak
Treleri uygulamak
Gk tanrnn hkmdar donatt yetkiler:
Kut: Siyasi K (g): Askeri l (lg): Ekonomik kuvvet
2. DEVLET GREVLLER
Ayuki:hkmet
Ayguci:vezir
Apa:sivil ynetici
Tudun:vergi memuru
Tamgac: yazc
Al:hazineden sorumlu
Tarkan:komutan
Sba: Ouzlarda komutan
Yargan:yarg
Yarl:hakann emri
Tigin:hkmdarn olu
Ataman (nan)( nal) Tiginlerin eitiminde sorumlu devlet grevlisi.
ad:hanedan yesi komutan
Tutuk:askeri vali
Otac:tabip
Bri:kaan muhafzlar
3. KL TEKLAT (FEDERATF DEVLET ANLASYII )
Bat: Yabgu bat kanad sorumlusu Dou: Hakan
Federatif devlet anlay bulunur. Yanibat iilerinde serbest d ilerinde douya baldr.
4. KURULTAY (TOY,KENGE)
Hkmdar seer ve trelere uymayan hkmdarlar grevinden azleder.
Hkmdarn istei ile treleri deitirir.
Sava bar antlama gibi devlet ve toplumsal kararlar alr.
yeleri unlardr;
Hakan
Hatun: Eli kabul eder, asker ve saray var, devleti ynetir.
Hanedan yeleri
Boy beyleri
leri gelenler
Komutanlar
Kurultaya katlan tm yelere Toygunad verilir.
5. HUKUK
Szl hukuk kurallarna tre denir.
Treleri yazya geiren Uygurlardr.
Treler hakann istei ile kurultayn kararyla deiir.
Gebe yaamdan dolay hapis cezalar ksadr.
Treye hakan da dhil herkes uymak zorundadr.
6. SOSYAL HAYAT
-
Managomi tipi evlilikler grlr
Halkn kald adrlara yurt ad verilir
Toplumsal sralama yledir.(Yukardan aaya)
l :devlet
Budun :millet
Boy:bod
Urug:slale
Ogu :aile
Gebe yaamn sonular;
Savalk zellii artmtr.
Yaz ge kullanlmtr.
Snf farkllklar grlmez.
Hayvan slubu kullanlr.
Mimari bulunmaz.
Sanat eserleri tanabilir malzemeden yaplr.
Hapis cezalar ksadr.
7. DN VE NANIS
DNLER
Gk tanr
Hrstiyan
Musevilik
Maniheizm
slamiyet
Budizm
NAN
Atalar klt: ldkten sonra atalar ziyaret etme.
Doalar klt: Doadaki baz varlklarn kutsal olduuna inanma.
amanizm : By,sihir.
Totem :
KAVRAMLAR
Klt: nan
Kurgan: Mezar
Balbal: Mezarta (bengta)(Akkoyunlular ve Karakoyunlular bu gelenei srdrmlerdir.)
Kam(baks): Din adam
aman: Din adam
Tamu: Cehennem
Uma: Cennet
Ek: Kefen
Yu: Cenaze treni
8. ORDU
Onlu sistem sralamas
On takmonba
Yz blkyzba
Bin taburbinba
Onbin tmentmenba
-
Trklerin onlu sistemi kullanlmasyla beraber hemen hemen btn Trk ve dnya devletleri bu sistemi kulland.
Trkler dnyay enok askerlik alannda etkiledi.
Ordu-millet anlay bulunur.
Sava ncesi dmann durumunun renilmesi amacyla Yelmead verilen keif birlikleri gnderilir.
Ordu, Hilal (turan),Sahte Ricat (geri ekilme) Kurt Kapan ve Pusu taktikleri kullanmtr.
9. EKONOM
PARA CNS DEVLET
Yarmak Bez Kktrkler
Kamdu Bez Kktrkler
Kuanpoyu Bez Uygurlar
av Kat Uygurlar
Bz Bez Uygurlar
Not: Trk tarihinde paray ticarette bir deiim arac olarak kullanan ilk devlet Kktrklerdir.
10. SANAT
Minyatr
Fresko:duvar resmi (Bu resimle uraanlara Bedizci denir.)
adrclk
Dokumaclk
Halclk
Maden ilemecilii
inicilik
Heykel(balbal talarnn yontulmas)
11. YAZI DL VE EDEBYAT
Alfabe;
Kktrk (Orhon)
Uygur
in
Sod (ran)
Kiril
Fars
Arap
Latin
EDEBYAT
YAZILI EDEBYAT
1.ORHUN ABDELER
8.yy yazlmtr.
Moolistanda bulunur.
Trk tarihi ve edebiyatnn ilk yazl rneidir.
W.Thomsen tarafndan okunmutur.
Hkmdarn halka kar grevleri anlatlr.
Vezir Tonyukuk (725)Bilge Kaan (732) ve Kltigin (735) adna Yollug Tigin tarafndan dikilmitir.
lk Trk tarihisi ve yazar vezir Tonyukukdur.
Runik yaz eidindeki iaretler kullanlmtr
Bir taraf Trke bir taraf incedir.
-
Kutluklar zamannda dikilmitir.
2.ine Uu ,Karabalgasun Moyen-ur ve Taryat (Terhin):Uygurlara aittir.
3.Yenisey Yaztlar: Krgzlara aittir.
SZL EDEBYAT
Sav: Atasz
Kouk: Kopuz (saz) eliinde sylenen arklar)
Sagu: At
Hikaye : Dede korkut (Ouz Kpak mcadelesi)
Destanlar
ALPER TUNGA/U :SKTLER
ERGENEKON/BOZKURT:KKTRKLER
OUZ KAAN:ASYA HUN
TREY VE G :UYGURLAR
ATTLLA /SHRL GEYK:AVRUPA HUN
MANAS : KIRGIZLAR
LK MSLMAN TRK DEVLETLER
TALAS SAVAI:
Orta Asyaya egemen olabilmek iin inliler ile Abbasiler arasnda yaplan sava Karluklarn yardm ile Abbasiler
kazanmtr.
-Bu sava sonunda Abbasilerin hogrsnden etkilenen Karluklar topluca slamiyete girdi. Bu olay Trk-slam
tarihinin balangc saylr.
-Ayrca ilk defa kat in dnda Semerkantta (ehirlerin ah) retimine balanmtr.
ORTA ASYA DA KURULAN LK MSLMAN TRK DEVLETLER
KARAHANLILAR
Orta Asyada kurulan ilk Mslman Trk devletidir.
Satuk Bura Han (Abdlkerim) zamannda slamiyet devletin resmi dini haline geldi.
Yneticisi ve halk tamamen Trktr.
Resmi dilleri Trkedir.
Trk tarihinin ilk sistemliposta tekilatn kurdular.
lk Trk-slam medresesini yaptlar. (Tamga Bura Han zamannda yaplan Semerkant Medresesi.)
Dnyann ilk burslu rencilik sistemini balattlar.
lk Trk slam hastanesini (Bimarhane)yaptlar.
lk defa gulam sistemini uyguladlar.
lk Trk-slam edebi eserlerini verdiler.
Ribat ad verilen kervansaraylar yaptlar.
GAZNELLER
Afganistann Gazne kentinde kuruldu.
Kurulduu yerden ismini almtr.
En nemli hkmdar Gazneli Mahmuttur.
Abbasileri ii Bveyholu tehlikesinden kurtard iin halife tarafndan kendisine Sultan unvan verildi.
Hindistana 17 sefer yaparak slamiyet yayd. Bylece Hindistandaki kast sistemi zayflad. Bugnk
Pakistan ve Banglade devletinin Mslman olmasnda etkili oldu. Bu seferlerin drdne Birunide
katlmtr. Bunun zerine Sultan Mahmut Biruni iin Saraymn en deerli hazinesi. demitir.
1037 Serash 1038 Nesa ve 1040 Dandanakan Sava sonucu Seluklulara yenilip yklma srecine girmitir.
MISIRDA KURULAN TRK SLAM DEVLETLER
-
TOLUNOULLARI
Msrda kurulan ilk Trk slam devletidir. (Abbasilerden ayrlp yine Abbasiler tarafndan yklmtr.)
Yneticileri Trk halk Arap olduu iin abuk ykldlar.
Maristan adnda hastaneler ina ettiler.
NOT: Abbasilerin zayflamasyla ortaya kan kk devletiklere Tevaif mlk denir.
HTLER(AKTLER)
Kutsal topraklara (hicaz) egemen olan ilk Trk-slam devletidir.
hid; Prens demektir.Akit ise Nur yzl demektir.
EYYUBLER
1187 ylnda Httin savayla hallar malup edip Msr a egemen olmulardr. Eyyubilerde yetimi en nl
tp bilgini bni Meymundur. Ayrca Avrupal valyeler arma sistemlerini Eyyubilerden almlardr.
MEMLKLER
Veraset sistemi tek deiik olan Trk devletidir.(Her komutan sultan olabilir.)
1260 Ayn Calud ve 1277 Elbistan savalar ile Moollar dnyada ilk defa yendiler.
1258 ylnda lhanl devletinin Abbasileri ykmasyla halifelik Memlklere gemitir.
BYK SELUKLU DEVLET
Ouzlarn KnkTrklerinin kolu tarafndan kuruldu
1040 Dandanakan sava sonras randa kuruldu. Yurt bulmak iin Anadoluya keif hareketlerinde bulundu
1048 ylnda Bizans devleti sava olan Pasinler sava kazanld
1055 Badat seferine kan Turul Bey ii Bvehyoullarn ykt.(Dounun ve batnn sultan unvan Turul
beye verildi.)
1058 Abbasi halifesi trenle siyasi yetkilerini Turul Bey e devretti. slamn koruyuculuu Trklere geti.
1064 Sultan Alparslan Hristiyanlarcakutsal kabul edilen Ani ehrini fethederek halifeden Ebul Feth
(fetihlerin babas) unvann almtr.
1071 Sultan Alparslan ile Romen Diyojen arasnda Malazgirt Sava yapld.
MALAZGRT SAVAININ SONULARI
Anadolunun kaps Trklere ald.(1176 Miryakefalon Sava ile Anadolunun Trk yurdu olduu kesinleti.
Trkiye tarihi balad.
Trkleri tek bana yenemeyeceini anlayan Bizans Avrupal devletlerden yardm isteyerek Hal seferlerine
neden olmutur.
Anadoluda ilk Trk devletleri kurulmutur.
lk defa bir Bizans imparatoru Trklere esir dmtr.
Bizans da paral askerlik yapan Peenekler ve Uzlar Seluklular tarafna gemitir. Buda savan
kazanlmasnda nemli rol oynamtr
BYK SELUKLU DEVLETNN YIKILMA NEDENLER
Hahailik hareketinin ortaya kmas (Btnilik faaliyeti)(Hasan Sabbah hareketi (Hasan Sabbah dnyann ilk
terristi saylr.)
Abbasilerin gizli faaliyetleri
Ouzlarn devlete ksmesi
Taht kavgalar
1141 ylnda Karahitaylar ile yaplan Katvan Savann kaybedilmesi
Melik ve atabeylerin bamszlk almalar
ANADOLUDA KURULAN LK TRK DEVLETLER (DSMA)
DANMENTLLER
Sivas ve Tokat evresinde kuruldu.
Kayseri Ulu camii
-
Tokat ukur Medrese (2014te bulundu.)
Yabasan medresesi (Niksar/Tokat)(Anadoluda kurulan ilk medresedir.)
Anadolu Seluklu Devletini en ok uratran beyliktir.
Anadolu Seluklu Devleti son verdi.
SALTUKLULAR
Erzurum ve evresinde kuruldu.
Anadolu da kurulan ilk Trk devletidir.
Mama hatun trbesi
Tepsi minare
kmbetler
Kale camii
Anadolu Seluklu Devleti son verdi.
MENGCEKLLER
Erzincan ve Divrii evresinde kuruldu.
Divrii Ulu Camii ve Klliyesi
Mengcekliler zamannda Davut ah dneminin bilim insan Muvaffakidn Abdllatif (Tp,fizik,bilim
insan)Erzincan saraynda yaamtr.)
Mengcek eserleri Erzincan Depremleri yznden ou gnmze gelmemitir.
ARTUKLULAR
Mardin, Diyarbakr, Batmanevresinde kuruldu.
Hasankeyf
Kzltepe ulu camii
Malabadi kprs
Semann medresesi
Hsreviye medresesi
Kohisar ulu camii
Necmeddin klliyesi
Hatuniye medresesi
Robotik ve sibernetik biliminin kurucusu El Cezeri (bnl zz) bu dnemde yaamtr.
nl seyyah Marco Polo Artuklar Devletini ziyaret etmitir.
Anadolu Seluklu Devleti son verdi.
AKA BEYL
zmir ve evresindekuruldu.
lk Trk denizcisi akan Beydir.
1081 ylnda kurduu deniz kuvvetleri gnmzde D.K.Knn kurulu yl dnm olarak kutlanr.
LK MSLMAN TRK DEVLETLER KLTR VE MEDENYET
1. DEVLET YNETM
A. HKMDAR
SEMBOLLER (HKMDARLIK ALAMETLER)
OTA
NEVBET
TU (SANCAK)
KOTUZ(SORGU)
YAY RGN
HUTBE
HLAT(HEDYE)
TIRAZ(ELBSE)
ETR (EMSYE)
-
MENUR(HALFE ONAYII
BERAT(ATAMA ONAYI)
PARA BASTIRMA
ASA
UNVANLAR
KARA
LG
ERKN
MELK
SULTAN
SULTAN-I AZAM
BEY
HAN
HAKAN
B. SARAY GREVLLER
Candar: Saray ve hkmdar korur.
Silahtar: Hkmdarn silahyla ilgilenir.
anigir: Hkmdarn yiyecekleriyle ilgilenir
Hansalar: Hkmdarn sofrasyla ilgilenir.
Emir-i ikar: Hkmdara av partileri tertip eder.
Camedar: Hkmdarn kyafetleriyle ilgilenir.
arapdar: Hkmdarn iecekleriyle ilgilenir.
Tatdar: Hkmdarn temizlik ileri ile ilgilenir.
Hacip:Hkmdar ve vezirden sonra gelen en yetkili kiidir.Hkmdar ile hkmet ,hkmdar ile halk
arasndaki balar kurar,elileri kabul eder,trenleri dzenler,uygun grdklerini divan- mezalime karr.En
bilgili hacibe Has Hacip veya Haciblhccab denir.
C. Devlet grevlileri
Amid: Sivil ynetici (ehirlerdeki mlki idareci)
Amil :Vergi toplayankii
hne: Askeri vali
Muhtesib: Belediye ilerinden sorumlu
Melik (tigin): Hkmdarn olu
Atabey(ataman): Hkmdarn eitiminden sorumlu komutan
D. DVAN-I SALTANAT (DANIMA MECLS)
Devlet ve toplumun sorunlarnn tartlp karara baland yerdir.
Banda sultan bulunur. Sultan yoksa Naip bakanlk eder. Son sz hkmdara aittir.
Bu divana bal alt divanlar unlardr;
Divan- arz(ceyl arz): Askerlik le ilgili ilemleri yapar banda,emri arz vardr.
Divan- tura-i (inai): Yazmalara bakar banda turai vardr.
Divan-iraf (denetim): Denetim yapar ancak ordu hukuk denetlemez banda mrifi memalik(memleketin
denetisi) bulunur.
Niyabet-i saltanat:Hkmdarn olmad zamanlar toplanr.
Divan- istifa(dzenlemek) :ekonomi ile ileri yapar banda mstevfi bulunur.
Divan- mezalim: Zalimdenzulm grenlerin divandr. Banda Sultan vardr.
Grevleri;
Memurlar hakkndaki ikyetleri inceler.
Katipleri aracl ile vakflar denetler.
-
Siyasi sular karara balar.
Muhtesibin yerine getiremedii grevleri yerine getirir.
2. HUKUK
lk Trk- slam devletlerinde hukukun olumasnda;
Kktrk-Akhun ve Uygur gelenekleri
Ouzlarn kabile gelenekleri
slamn getirdii esaslar etkili olmutur.
3. TOPRAK YNETM
MR TOPRAK :
Has
Vakf
kta
MLK TOPRAK:
R: Mslmanlara verilen topraktr.
HARAC: Gayri Mslimlere verilen topraktr.
**Pervaneci: Arazi kaytlarn tutar.
Has toraklar: Geliri hkmdara ayrlan topraklardr.
Vakf toraklar: Geliri dini ve sosyal kurumlara ayrlan topraktr.
kta topraklar: Geliri devlet memurlarna ve komutanlara ayrlan topraklardr.
ktann zellikleri;
Topran bo kalmas engellenmitir.
Vergiler toplanmtr.
Memur maa denmitir.
Masrafsz bir ordu kurulmutur.
Blgenin gvenlii salanmtr.
Yetien askere sipahi (bar zaman) yada cebeli (sava zaman) denir.
Gebe topluluklarn yerleik dzene geirilmitir.
retimin devlet kontrolnde yaplmas salanmtr.
retimde sreklilik ve verim salanmtr.
Eyaletlerde devlet otoritesi salanmtr.
4. SOSYAL HAYAT
Kmbet: Siyasilerin adna dikilmi ant mezar
Trbe: Din adamlarnn mezar.
Tekke zaviye-dergah: Din retilen kurumlar.
Bimarhane-darlafiye-darifa-maristan: Hastane
marethane: A evi
Tabhane: Hasta yaknlarna yaplan konuk evi
Debbahhane (Tabakhane): Deri ilenen yerlerdir.
Kapan: Tek bir cins maln satld yerdir.
Kapan emini: Kapan koruyan grevli.
Bedesten: Birden fazla eidin bulunduu gnmz alveri merkezleridir.
Sebil: eme
Klliye: Camii yanlarna yaplan toplu yaplar (yatakhane,camii,imarethane,hamam,medrese bulunur.)
Tutma:Trklerin milli yemei 11.yy da Ramazan aynn ilk gn yaplr.
5. ORDU
a. GULAM
-
Gulaman-i saray: Merkezi ordudur. Bitegani ad verilen 3 ayda bir maa alr. Trk-gayrimslim bir arada
bulunur. Hkmdar korur.
Hassa: Ordunun vurucu gcdr. Topraktan alnan vergiler (ikta) ile geinir. SadeceTrklerden oluur.
b. Eyalet askerleri
Sipahiyan
c. Yardmc kuvvetler
Trkmenler
d. Melik ve atabeylerin askerleri
e. Bal beylik ve devlet ordusu
Not:slam ncesine gre orduya getirilen en byk yenilik Gulam sistemidir.
6. ETM
lk medrese Karahanllar zamannda alan Semerkant medresesidir. Anadoluda alan ilk medrese
Yabasan Medresesidir.
Byk Seluklu Devletinin en nemli medresesi Nizamiye Medreseleridir. Byk Seluklu Devletinin ilk
medresesi Niabur Medresesidir.
Bu medreselerin alma nedenleri ;
Bilim insan yetitirmek
Zararl fikirlere fikir ile karlk vermek
Devlet memuru ihtiyacn karlamak
Anadolu Seluklu devletindeki ilk medrese Kayseri Koca Hasan Medresesidir.
Osmanlnn ilk medresesi znik Medresesidir.
Medresenin retmenine mderris, rencisinedaniment, alnan diplomaya ise icazetname denir.
Medreseler de okutulan dersler 2 ye ayrlr.
1.AKL BLMLER:
Heyet- Astronomi
Ncum-Astroloji-Yldzlar
Riyaziye- Matematik
Msellesat-Trigonometri
Cebr-Matematik
Simya-Kimya
Hesap-Matematik
Mantk dersleri-Felsefe
Dil dersleri
Tarih
Corafya
Fizik
Hendese-Mhendislik
2.NAKL BLMLER
Megazi Savalar
Hadis- Szleri.UraanaMuhaddis denir.
Snnet -Davranlar
Siyer-hayat
Arapa
Kuran- Kerim
Kelam slam felsefesi
Fkh- slam hukuku
Tefsir-Uraana Mfessir denir.
Meal
Farsa
-
MMAR VE SANAT
Mimari:
Aye Bibi trbesi ve Arap Ata trbesi Karahanllar
Leker-i BazaarCamii Gazneliler
Mimaride Trk geni kullanlrken minareler ifte yaplmtr. ift devleti sembolize etmektedir.
Sanat :
Bu dnemde Arapay gzel yazma sanat olan Hat sanat gelimitir
Bilinen ilk Trk Hattat Amasyal Yakuttur.
Resmin yerini ise minyatr sanat almtr.
Dnemin bilim insan Cezeri yapt mekanik tasarmlar Otomato asl eserinde toplamtr.
Ayrca kitap ssleme sanat olan Tezhipbu dnemde gelimitir.
Ayrca dokumaclk, inicilik, ebrusanat, vitray(cam ssleme) telkari, malakarigelime gstermitir.
ANADOLU SELUKLU DEVLET
1075 ylnda Kutalmolu Sleyman ah tarafndan znikte kurulmutur.
I.Hal Seferi sonunda merkezini znikten Konyaya tamtr.
Zamanla Danimentliler, Saltuklar, Artuklular ve Mengceklere son vererek Anadolu da Trk siyasi birliini
salamtr.
1176 Miryakefalon (Yurt tutan sava)(Kumdanl) ile Bizans malup etti.(Anadolu kesin Trk yurdu haline
geldi I.Mesuttan itibaren Avrupal kaynaklar Anadoludan Trkiye diye bahsetti.)
Bu devletin zamannda ticareti gelitirmek iin;
Alanya, Antalya, Sinop, Samsun ve Krmn Sudak liman fethedilmitir.
Kervansaraylar yaplmtr.
Dnyada ilk defa sigortaclk sistemi balatlmtr.
Kbrs krall ve Venedik ile ticaret antlamalar imzalanmtr.
Sivas ticarette istasyon merkezi haline gelirken, Kayseride milletleraras fuar olan Yabanlu Pazar
kurulmutur.
1230 ylnda Yass emen Savayla Harzemahlar yenildi.
1240 ylnda Trk tarihinin ilk dini nitelikli toplumsal ayaklanmas olan Baba shak syan ortaya kt.
syannnedenleri; devletin iyi idare edilememesi, Trkmenlerin otlaklar yznden yerli halkla geinememesi
ve Trkmenlerin Mslman olmalarna ramen eski inanlarn terk edememeleri.
1243 ylnda lhanllarla yaplanKseda Savakaybedildi. Busavan sonular unlardr;
Anadolu da Trk siyasi birlii bozuldu. (2. kez Trk beylikleri kuruldu. Anadolu tahrip edildi.
Anadolu Seluklu Devleti lhanllara tabi(bal) hale geldi.
ANADOLU SELUKLU DEVLETKLTR VE MEDENYET
A. DEVLET YNETM
a. Hkmdar: Keyhsrev, Keykavus, Keykubat Farsa unvanlar olup bunlar kullanan tek devlet Anadolu
Seluklu Devletidir.dir. Key ise sultananlamna gelmektedir.
b. Divan- Ala: Tm devlet meselelerinin tartlp karara baland yerdir.Divan- Pervaneise ;ikta
topraklarnn datmndan sorumlu olan divandr.Grevlisine isepervaneci denir.
Divan- berid:Haberleme, posta ilerine bakar.
LM NSANLARI
Sadrettin Konevi: Konya ya ismini veren ilim insandr.
Hz. Mevlana: Kebir ve Mesnevi
Yunus Emre :Risalettin-i nushiye
-
Hac Bektai Veli: Makalat
Nasrettin Hoca: Nkte ustasdr.
Ak paa: Garipname eseriyle nldr.
Hac Paa: Anadolunun bni Sinasdr.
Ravendi: Tarihidir. Trkiye Seluklu Tarihi adndaki eserini I.Gyaseddine sunmutur.
B. EKONOM
Allah yolunda birliktelik anlamna gelen ftvvet anlayna gre birleen esnaf rgtlenmesine Ahilik
denir. Ayrca o dnemde Avrupada sadeceHrstiyanlarn ye olabildii Gild ve Hansa adnda esnaf
tekilatlar bulunmaktadr.
Kurucusu Ahi Evrandr.
Bu tekilatn felsefesini kurulu yapsn Ahi Evrann yazd Letaif-i Hikmet kitabndan renilir.
Bu tekilata gayrimslimler giremez.
Ahilik Osmanlda Lonca olarak devam etmitir
htiyaca gre mal retimi yapar.
Maln kalitesini denetler.
Ahiler yalan syleyemez.
Gerektiinde Cihata katlr.
Mesleki eitim verir.
Yeni dkkn aacaklara kredi verir.
Hslat nekadar esnaf varsa bltrlr.
Hslatn %1 ile %10 u arasnda ortak sanda para kesilir.
Maln fiyatn belirler.
Merkezleri Krehir, Konya, Kayseridir.
Ahi Evrann ei Fatma Bac da esnaf elerini eitmek ve yetim kalan kz ocuklarn korumak iin Bacyan-
Rum ( Anadolu Kadnlar) tekilatn kurmutur. Bu tekilatn slogan ana, eine ve iine dikkat etdir.
C. MMAR
Osmanlya ait eserler; Edirne, stanbul, Bursave Trabzon ehirlerinde youndur. Ayrca eserin iinde
Sultan, Paa, Yeilkelimeleri varsa Osmanlya aittir.
Kayseri, Konya,Alanya,Antalya,Sivas,Erzurum,Ankara,Krehir deki eserler ASDye aittir.rnein;
Krehir: Cacabey Medresesi
Konya :Alaeddin Camii,Karatay Medresesi,Beyehir Ulu camii
Kayseri: Hunad Hatun trbesi
Sivas : Gk Medrese
Erzurum : ifte Minareli Medrese
Ankara:Akkpr,Arslanhane Camii
Anadolu Seluklu Devletinin ilkleri;
En eski camii: Konya Alaaddin Camii
En eski hastane: Kayseri Gevher Nesibe Darifas
En eski medrese: KayseriKoca Hasan Medresesi
En eski kervansaray: Alay Han
ANADOLUDA KURULAN II.TRK BEYLKLER
OSMANOULLARI: St ve Domanite kuruldu. Merkezi otoritesi en gl olan Trk slam devletidir.
KARAMANOULLARI:Karaman ve Konya evresinde kuruldular. Kendisini Anadolu Seluklu Devletinin
varisisi sayd. Bu yzden Osmanly en ok uratran beylik oldu.1277de Karamanolu Mehmet Bey
Trkeyi resmi dil ilan etti.
GERMYANOULLARI:Ktahya ve evresinde kuruldu. Osmanl devletine eyiz yoluyla katlmlardr.
DULKADROULLARI: Maratakuruldular. Osmanlya katlan en son beyliktir.
Denizci olanlar:
-
HAMTOULLARI: Isparta, Antalya, Eridirdekurulmulardr. Osmanl devletine topraklarn satarak para
yoluyla katldlar.
KARESOULLARI: anakkale, Balkesir de kuruldu. Osmanlya katlan ilk beyliktir.
SARUHANOULLARI: Manisa
MENTEEOULLARI: Mulada kuruldular. Gney Bat Anadolunun Trklemesine katk saladlar.
CANDAROULLARI (SFENDYANOULLARI):Sinop ve Samsunda kuruldular.
AYDINOULLARI: Aydnda kuruldu. Trk tarihinde Venedike ilk kapitlasyon veren devlettir.(1348)
10.VE 13.YYDA KURULMU DER TRK DEVLETLER
AKKOYUNLULAR
En nemli hkmdar Uzun Hasandr. Avrupada Kk Trk diye anlr.( Fatihten ayrt etmek iin )
Kuran- Kerim-i Trkeye evirmilerdir.
ii karakterli bir devlettir.1402 Ankara Savandan sonra Osmanlya rakip olmulardr.
1473 ylnda Fatih ile yapt Otlukbeli Savan kaybedip yklmtr.
Dnemin bilim insan Ali Kuu hem Akkoyunlarda hemde Fatihin daveti zerine Osmanl Devletinde
yaamtr.
Balbal dikme geleneini devam ettirmilerdir.
HARZEMAHLAR
Harezm blgesinde kurulmutur.
Kurulduu yerin ismini almtr.
Kendini Byk Seluklu Devletinin varisisi olarak grmtr.
lhanllar Otrar Faciasn yaatmlardr.
TMUR DEVLET
1402 Ankara Savayla Osmanly Fetret dnemine sokarken Karadenizin stnde bulunan Altn ordu
devletinin ykarak Ruslarn Karadenize inmesini salamtr.
Bu zamanda Ulu Bey, HseyinBaykara, Ali ir Nevai ve sa Savc gibi nemli bilim insanlar yetimitir.Ali ir
Nevai; Muhakemetl lugateynadnda yazd eserinde Trke nin Farsadan stn olduunu ispat etmeye
almtr. Kendisi aatay Trkesinin en byk airi kabul edilir.
MOOL MPARATORLUU
Kurucusu Cengiz Handr. Kendisi lmeden nce oullar ve torunlar arasnda lkeyi paylatrmtr.
Mool Devleti paralanarak; Altnordu, Kubilay (inde kurulmutur. Asimile olmutur. nl seyyah
Marco Polo bu devleti ziyaret etmitir.) lhanl ( 1258te Abbasilere son vermitir. Ayrca Batniliide
ortadan kaldrmtr.)aatay devletleri kurulmutur.
BABR MPARATORLUU
1526da Hindistanda kuruldu.
Babr ah Cihan ah Ei Mmtaz Sultana ( Nur Banu Sultan )Hindistann Agra kentinde Tac
Mahaliyaptrmtr. Ayrca Babr ah kendi yaamn anlatt eseri Vekayi(Babrname)dir.
1858de ngiltere ykmtr.
-
OSMANLI DEVLET KURULU DNEM OSMAN BEY
Lakab Fahruddindir.1302 ylnda Bizans ile yapt Koyunhisar Savan kazanp Bileciki merkez yapt.
negl, Yarhisar, Karacahisar ve Akakocay fethetti.
lk defa vergi ald.
lk defa kad atamas yapt.( lk kad Dursun Fakihtir.)
ORHAN BEY DNEM
1326 ylnda Bursay alp bakent yapt.
Bursann alnmasna tepki duyan Bizans ile 1329 da Palekanon (Maltepe) ( Eskihisar) Savan kazanarak
zniki alp bakent yapt. Bizans imparatoru olmak isteyen Kantakuzene yardm etti ve karlnda
kendisine impe Kalesi hediye edildi. Bu kale Osmanlnn Rumelideki ilk toprak parasdr.
Karesioullarna son verilerek Anadolu Trk siyasi Birlii iin ilk adm atld. Kendisi dneminde ayrca;
lk defa tmar ve isknpolitikas uyguland.
lk defa Yaya ve Msellem adyla ordu kuruldu.
lk defa Divan- Hmayun kuruldu.
lk defa vezir atamas yapld. (Atanan ilk vezir Alaaddin Paadr.)
lk defa medrese ald. (znikte alan bu medrese znik Orhaniyesi adndadr.)
lk defa mderris atamas yapld. (Medreseye atanan ilk mderris Davud-u Kayserdir.)
lk defa para basld. (Gm olan bu paraya ake ismi verildi.)
lk defa bte oluturuldu.
lk defa gayrimslim bir hatunla evlenildi.(lk gayrimslim haseki sultan Nilfer Hatundur.)
lk defa bedesten ald.( Bursada)
lk defa tersane ald. (Karamrsel Tersanesi)
lk defa camii yapld. (znik Hac zbek Camii ve ya ar Camii)
lk defa saray yapld.( Bursadaki Bey Saray )
lk defa Sultan unvann kulland.( Sultanl Guzat ( Gazilerin Sultan)unvann kulland.)(2015 Mfredat
Deiiklii)
I.MURAT DNEM
Gazi Hnkr ve Hdavendigar unvanlaryla anld. Ahilerden Ankaray ald
Germiyanoullarn eyiz yoluyla, Hamitoularn para yoluyla satn ald
1363 ylnda Bizans ile yaplan Sazldere Sava sonrasEdirne alnarak bakent yapld. Bunun zerine Bizans
Avrupa devletlerinden yardm isteyerek bir Hal ttifak oluturdu.
lk Osmanl-Hal Sava Srp Snd Sava kazanld. (1364)( Srpsndnn dier ad I.irmen Zaferi olarak
eklenmitir.)
1371 ylnda iseII.irmen Sava ile Srplar malup edildi.
1389 da ise I.Kosova Sava Hallara kar kazanld.Sava meydannda gezen I.Murat bir Srpl tarafndan
ehit edildi.(Osmanl tarihinde ilk ve son defa bir padiah sava meydannda ehit edilmitir.Bu olay zerine
Osmanl diplomasi kurlar deitirilerek Padiaha hibir yabanc devlet adam ve elinin yaknlamas
engellenmitir.)
Bu savata ilk defa top kullanlmtr.
I.MURAT DNEM DER GELMELER
Rumeli Beylerbeylii kuruldu. (Manastrda kurulan bu beylerbeyliine Lala ahin Paa atanmtr.)
lk defa sistemli olarak iskanve tmar politikas uygulanmtr.
lk defa kazasker, suba ve defterdar atamas yapld.
lk defa Edirnede Kapkulu Oca kuruldu ve bu ocaa bal Acemiolanlar,Yenieri ve Topu ocaklar
kuruldu.
-
Kapkulu ordusunun asker ihtiyacnn karlanmas iin Penik sistemi (Mevlana Rstemin nerisiyle hayata
geirildi) uygulanmaya baland. Ancak Ankara Savandan sonra ise Devirme Kanunu karld.
Penik sistemi: Esir edilen be kiiden birinin creti verilerek ve ya farkna baklmakszn askere alnd
sistemin addr.
NOT: Osmanl Devleti kurulu yllarnda Bizansl Tekfur(vali)larla dosta grnmtr.Bu politikaya Mdara
denilmitir.Ayrca Osmanl Devleti Balkanlarda Kalp kazanmak iin stimalet (Hogr) politikasnda
uygulamtr.
YILDIRIM BAYEZIT
stanbulu kuatan ilk Osmanl padiahdr (1391-1401 yllar arasnda drt defa kuatmtr.)
Bu kuatmalarn baarsz olma nedenleri ise unlardr;
Karamanoullarnn iki defa isyan etmesi,
1396 Nibolu Savann kmas, (Sava sonras Eflak-Bodan ( Memleketeyn) Osmanl stnln
tand. Bulgaristan tamamen Osmanlnn eline geti ve halife Yldrm Bayezite Sultan klimi Rum
(Anadolu Memleketinin Sultan) unvann verdi.
Not: Kuatmalara yardmc olmak iin Gzelcehisar yani Anadolu Hisar yaplmtr.
Douda Timur tehlikesinin grlmesi.
NOT:Bayezit; Candaroullar,Menteeoullar,Saruhanoullar,Aydnoullar ve Karamanoullarna son
vererek ilk defa geni lde Anadoluda Trk siyasi birliini salamtr.
1402 ANKARA SAVAININ NEDENLER
Timurdan kaan beylerin (Karakoyunlular,Celayiroullar)Osmanlya snmas ve Osmanlnn da bu beyleri
Timura geri vermemesi.
Karlkl kfrl mektuplar.
kisininde Trk dnyas lideri olmak istemesi.
Beylikleri sona eren beylerin ve Akkoyunlularn Timurun Anadoluya gelmesi iin kkrtmas.
Timurun Sivas igal etmesi.
ANKARA SAVAININ SONULARI
Anadolu Trk siyasi birlii bozuldu.
Yeni beylikler ortaya kt.
Yldrm Beyazt, ei ve Mustafa elebiTimur a esir dt.
stanbulun alnmas 50 yl gecikmitir.
Yldrmoullar arasnda 1402-1413 yllar arasnda taht kavgalar balamtr.Bu dneme Fetret yada Fasl-
i Saltanat denir.
NOT:Bu dnemde Anadolu Beyler beylii kurulmutur.Merkezi Ktahyadr.Balkanlarda bu dnemde toprak
kayb olmamtr.
ELEB MEHMET
Osmanl devletinin ikinci kurucusu saylr.
Kendisi dneminde Musay destekleyen eyh Bedrettin syan kmtr.(Bu isyan Osmanl Devletindeki ilk
dini nitelikli toplumsal ayaklanmadr.)
Bu dnemde Dzmece Mustafa isyan kmtr.
lk defa Venedik devletiyle deniz sava yaplp kaybedilmitir.
II.MURAT (Hayr Babas)
Tahta ktnda Macaristan zerine sefer yapan Murat Anadoluda Karamanoullar isyan edince Macarlar
ile kurulu dneminin en kt antlamas olan Edirne Segedin Antlamasn imzalamtr. Bu antlamaya
gre Srp krall kurulacak ve 10 yl boyunca savalmayacaktr. Bunun zerine II. Murat tahtn 12 yandaki
olu II. Mehmetebrakmtr. Ancak ufak yataki bir ocuun tahta getiini gren Avrupallar Edirne
-
Segedini bozup bir hal ordusu oluturmutur.Bunun zerine devlet adamlar yenierileri kkrtp
(Buuktepe syannn kmasn salayarak (ilk yenieri isyan))Fatihin babasna bir mektup yollamasn
saladlar.Bunun zerine ordunun bana geen II.Murat Varna Savan sonrada II.Kosova Savan
Hallara kar kazand.
II. Kosova Savann sonular ise unlardr;
1683 II. Viyanaya kadar Osmanlnn zerine bir hal ittifak kurulamad.
Balkanlar kesin Trk yurdu haline geldi.( Tarihteki Miryakefalon Sava ile sonular asndan benzerlikler
gsterir.)
OSMANLI DEVLET KLTR VE MEDENYET
A. DEVLET YNETM
a. Hkmdar
-Grevleri:
Orduya komutanlk eder.
Divan- hmayuna bakanlk eder.(Fatihe kadar.)
Herhangi bireyi yasaklar.( Yasakname)
Herhangi bir konuda emir verir (Ferman)
Herhangi bir konuda adaletsizlii giderir.(Adaletname)
Herhangi bir konuda kanun karr.(Kanunname)
Herhangi bir konuda devlet memurunu greve atar veya grevinden alr.(Beratname)
Herhangi bir devirme ocuu ldrebilir. (Kulluk hakk)
Herhangi bir devlet memurunun mallarna el koyar. (Msadere)
NOT:PadiahlarClus Treni ile tahta kar ve Eyp Sultan trbesinde kl kuanrlard.
-Hkmdarlk Sembolleri
Ota,nevbet,tu,tura,kotuz(sorgu),mifer,sikke,hutbe,traz(elbise),hilat(hediye),etr(emsiye),menur (halife
onay),berat (atama onay),clus bahii,kl kuanma,hatt hmayun vs
Hkmdarlk unvanlar:
Bey ,gazi,sultan,Hdavendigar,han,padiah
OSMANLI DEVLETNDEK VERASET DEKLKLER
OSMAN BEY :lke hkmdar ve ailesinin ortak maldr.
I.MURAT:lke padiah ve oullarna aittir.(ilk deiiklik)
FATH SULTAN MEHMET:lke bekas iin kardeine nlem alnabilir.
I.AHMET:lke en byk (EKBER) ve en akll (ERED) erkek ye tarafndan ynetilir.
NOT:Osmanl ehzadeleri 12 yana geldiinde lke sancaklarna Vali olarak atanr. Gittikleri zaman
elebi unvan alr. ehzade sancaklar ise orum, ankr, Bolu, Antalya, Amasra, Amasya, Ktahya,
Manisa ve Kefedir.( Anadolu dndaki tek ehzade sancadr.)
OSMANLI DEVLET MERKEZLER (BAKENTLER)
St (1293)
Karacahisar(1303)
Bilecik(1317)
Bursa(1326)
znik (1329)
Edirne(1363)
stanbul(1453)
OSMANLI DEVLETNDE SARAYLAR
Osmanl devletinin ilk saray Orhan Bey dneminde Bursa da alan Bey Saraydr.
Osmanl devletinin en uzun sre ynetim merkezi olan saray Topkap Saraydr.
TOPKAPI SARAYI
BRUN
-
D ksmdr.
Eliler kabul edilir.
Dvan- hmayun toplantlar Babssaadekapsndaki Kubbealtnda yaplr.
ENDERUN
ksmdr.
Devlet memuru yetiir.Okuldur.
Trk rencisi alnmaz. (Trk broksasisi olumamas iin)( Yahudiler ise devirilmez.)
I.Murat tarafndan 1363te Edirnede kurulmutur.(2015 mfredat deiiklii)
HAREM
Kz ksmdr.
Okuldur.
Padiah ve ailesinin zel hayatn geirdii yerdir.
DVAN-I HMAYUN:
Devlet ve millet sorunlarnn tartlp karara baland ve en son sz hakknn padiaha olduu bir bakanlar
kuruludur.
Orhan Beykurmutur. II. Mahmut kaldrmtr.
Alnan kararlara Hkm ,hkmlerin kaydedildii deftere Mhimme denir.
Bu hkmleri yazya Tahvil, Rus, Amedi ve Beyliki kalemleri geirir.
En son yarg organdr. Herhangi bir davaya itiraz olan Gayrimslim Mslimfark etmez divann iinde
bulunan Kazaskere bavurabilir. Bu ynyle divan Trk-slam devletlerinde Divan- Mezalime benzer.
Alnan kararlarn dine uygunluu eyhlislam tarafndan denetlenir.
Sadrazam (Vezir-i azam)
Padiahtan sonra gelen en yetkili devlet adamdr. Padiahn mhrn tar. Padiahn sefere kamayaca
zaman Serdar Ekrem unvanyla ordunun bana geer. Sadrazamn yerine ise Sadaret Kaymakambakar.
Kubbealt Veziri
Gnmzn bakandr. Devlet ilerinde yardmc olur. Saylar zamanla artmtr.(Snrlarn genilemesine
bal olarak devletin i yk artt iin.)
Kazasker
Gnmzn milli eitim ve adalet bakandr. Mderris ve kad atamas yapar(taht kadlar hari).Doutan
Mslmanolmak zorundadr. Divana gelen davalara son eklini verir. Tuttuu devlete Ruzname
denir.Rumeli ve Anadolu olmak zere saylar iki tanedir.
Nianc
Devletin yazma ilerinden sorumludur.lk defa Fatih zamannda atanmtr.rfi hukukun Divandaki
temsilcisidir.Yazl belgelere padiahn turasn eker.Tapu ve kadastro ileri ile ilgilenir.Fethedilen
blgelerin sosyoekonomik yaps ve demografik yapsn Tahrir defterlerine kaydeder.
Reislkttab
17.yy da Niancdan ayrlarak devletin d yazmalarndan sorumlu hale getirildi.
Defterdar
Gnmzn maliye bakandr. Bteyapar. Paranndeerinikorur, kapkulu ulufelerini datr ve hazinenin
anahtarn tar. Rumeli ve Anadolu olmak zere saylar iki tanedir.
Kaptan Derya
Kanuni Sultan Sleyman zamannda divana ye oldu. Denizcilik ile ilgili kanunlarn kmasn hazrlad.
Yenieri Aas
Rtbesi vezir ise divan toplantsna katlr. Ordunun durumu hakknda bilgi verir.
eyhlislam
Divanda alnan kararlarn dine uygun olup olmad hakknda fta (Fetva) verir.18.yy da divana ye oldu.
Protokolde Sadrazamla eittir.lmiyesnfnn bakandr.Atamasn padiah yapmtr.
-
YNETC SINIFLARI
SEYFYE (YNETC+ASKER)
PADAH
SADRAZAM
VEZR
BEYLER BEY (VAL)
SANCAK BEY(KAYMAKAM)
Suba
Yenieri aas
Kaptan- derya
Levent
Tmarl sipahiler
LMYE ( DN+HUKUK+ETM)
EYHL SLAM (Bakandr.)
MAM
MEZZN
KAZASKER
KADILAR
NABLER
MDERRS
MUD
KALEMYE SINIFI (YAZICI /MEMUR)
DEFTERDAR
NANCI
RESL KTTAP
KATPLER
STANBUL TEKLATI
STANBUL YNETCS
BOAZLAR K.DERYA
GVENLK Y.AASI
ADALET TAHT KADISI
BELEDYE LER EHREMN
GENEL SADRAZAM
TARA TEKLAT
BRM ADALET GVENLK YNETC
EYALET KADI SUBAI BEYLERBEY
SANCAK KADI SUBAI SANCAK BEY
KAZA KADI SUBAI KADI
KY NAB YT BAI KETHDA
EYALETLER:
SALYANEL EYALETLER (Yllkl,maal)
Merkeze uzak yerlerdir.
ltizam sistemi ile vergi alnr.(hale yoluyla vergi toplamaya ltizam ihaleyi kazanana Mltezim denir.
MISIR,TRABLUSGARP,TUNUS,CEZAYR,FAS,HABE ve YEMEN bu eyaletler iindedir.
-
SALYANESZ EYALETLER ( Maasz Eyaletler)
Merkeze yakn yerlerdir.
Yneticileri devletten maa almaz.
Tmar sistemi uygulanr.
Vergiler ve devlet memurlarnn maalartopraktan elde edilen gelirlerle karlanr.
ANADOLU, RUMEL, MARA, BUDN, BASRA, BADAT, SVAS, KARAMAN, KTAHYA, ERZURUM vs.bu
eyaletler iindedir.
MTYAZLI EYALETLER (Ayrcalkl)
KIRIM,EFLAK,BODAN,ERDEL HCAZ-MEKKE-MEDNE(En imtiyazlsdr.Vergi vermezler askere gitmezler.)
B. HUKUK
Osmanl devleti nin hukuk sistemi olumasnda;
Fethedilen yerdeki uygulamalar
slamn getirdii esaslar
Orta AsyaTrk gelenekleri etkili olmutur.
KADI BLGELR ATAYAN
TAHT KADISI BURSA/EDRNE/STANBUL PADAH
MEVLEVYET KADISI
DER YERLER KAZAASKER
NOT:lk kad atamasn Osman Bey yapmtr.lk atanan kad Dursun Fakihtir.
TANZMAT NCES MAHKEMELER(KLASK DNEM)
eri (Mslmanlarn davalarna bakar.)
Konsolosluk (Fransaya verilen kapitlasyonlarla ortaya kt.Fransz tccarlarn davasna bakar.)
Cemaat ( Gayrimslimlerin davalarna bakar.)
Osmanl Devletinde kanun kma sras yledir; Divanyeleri gndeme alr.Niancya yazdrlr.Divan
toplantsnda karar alnr.Daha sonra padiaha sunulur.Padiah onay verirse Mhimme defterine yazlr ve
lke geneline ferman olarak duyurulur.
C. SOSYAL HAYAT
Osmanl toplumu din esasna gre blerek ynetmitir. Bu sisteme millet sistemidenir. Ayrca toplum dzeninin
salanmas amacyla hakkaniyet emberikullanlr.Bu embere gre salanmas en gerekli ey adalettir.Bu
emberin unsurlar unlardr;Devlet,kanun,millet,servet,ordu,hkmranlk(mlk) tr.
Darlaceze: yoksullar veya dknler evi
Darafaka:ocuk yurtlar
Darleytam:yetim yurdu
Darlbedayi:tiyatro
Darlelhan:konservatuar
Hilali Etfal: ocuk hastanesi
Vakfgureba:kimsesizler hastanesi
TEREKE DEFTER:Osmanl Devleti iinde aile yaps miraslarn durumu,ocuk says ift evliliklerin hangi amala
yapldnn yazld defterdir.Kadlar tutar ksaca aile yapsnn durumu renilir.
D. TOPRAK YNETM
MR TOPRAK
PAMAKLIK:Geliri padiahn annesi ve kzlarna ayrlan topraklardr.
YURTLUK: Geliri snn boylarnda oturanlara ayrlan topraklardr.
OCAKLIK:Geliri kale muhafzlarna vetersanecilere ayrlan topraklardr.
MALKANE:Geliri devlete yararllk gsterenlere ayrlan topraklardr.
MUKATAA:Geliri dorudan hazineye aktarlan topraklardr. (ltizam usulnn uyguland topraklardr.)
VAKIF:Geliri kamu yararna veya dini sosyal kurumlara ayrlan topraklardr.
DRLK:Geliri devlet memurlarna ve komutanlara ayrlan topraktr.kendi iinde 3e ayrlr.
-
HAS: Geliri 100.000 akeden fazla olan topraklardr. Padiah ve divan yeleri ile beylerbeyi ve sancakbeyine
ayrlr.
ZEAMET:Geliri 20.000-100.000 ake arasndaki arazidir.beylerbeyi,sancakbeyi,mderris,naib,tabibe ayrlr.
TIMAR: Geliri 3.000-20.000 ake arasndadr.En dk devlet memuruna verilir.
MLK ARAZ
R: Mslmanlara ayrlan topraklardr.
HARAC:Gayrimslimlere ayrlan topraklardr.
E. ETM
RGN ETM
SARAY
EHZADEGAN MEKTEB:7 yana geldiinde ehzadeler Badi Bismillah olarak ilk derse balarlar.
ENDERUN
HAREM
SIBYAN MEKTEB (ocuk Mektebi)
MEDRESE
**Osmanl devletinin ilk medresesi Orhan Bey dneminde znikte alan znik Orhaniyesidir. Ancak bu medrese
gnmze ulamamtr.
**Osmanl Devletinden gnmze kalan en eski medrese iseSleyman Paa Medresesidir.
**Medrese atanan ilk mderris Davud-u Kayserdir.
**Fatih dneminde ise dnemin Yksekokulu saylan gnmzdeki lahiyat Fakltesi ayarnda Sahn-
SemanMedresesialmtr.Bu medreseye renci temini iinde Tetimme Medreseleri almtr.
**Kanuni dneminde ise stanbulda Sleymaniye Medreseleri almtr.
** Medreselerdeki akademik kariyer basamaklar ise yledir;
SOFTA -DANMEND - MUD ( Mderris yardmcs veya stajyer retmen) - MLAZIM (Atanmay bekleyen
retmen) - MDERRS ( retmen )
HTSAS MEDRESELER
DARTTIP:Tp fakltesi
DARLHENDESE:Mhendislik okulu
DARLKURRA:Kuran rencisi yetitirir.
DARLHADS:Hadis rencisi yetitirir
YAYGIN ETM
CAMLER VE MESCTLER
TEKKE VE ZAVYELER
ESNAF TEKLATI
OSMANLI BLM NSANLARI
KADIZADE- RUM:AL KUU ve ULU BEYin hocasdr. Astronomi ve matematik ile uramtr.
MOLLA FENAR:II. Murat zamannda yaamtr. Osmanl devletinin ilk eyhlislamdr.
AL KUU: F.S.M zamannda yaamtr. Akkoyunlarda eli iken Osmanlya gelerekAyasofya medresesi
mderrisliini yapmtr. stanbulun ilk enlem ve boylamn hesaplamtr.
ALTUNCUZADE: F.S.M zamannda yaam idrar yollarna ynelik almalar yapmtr.
SABUNCUOLU ERAFETTN: F.S.M zamannda yaamtr. Osmanlnn ilk ve en nl cerrahdr. Kitabl
Cerrahiyetl Haniyye adl eserini Fatihe sunmutur. Kendisi deneysel farmakolojinin ncsdr.
AKEMSEDDN:Mikroplarla urat. Fatihin hocasdr.
PR RES: K.S.S zamannda yaam Kitabl Bahriyeyi yazd. Bu eserinde Amerikann kefi ve dnya
haritasndan ve dnyann yuvarlaklndan bahsetti.izdii ilk dnya haritasn Yavuz Sultan Selime
sunmutur. Hint deniz savanda ki baarszlndan dolay idam edilmitir.
SEYD AL RES: K.S.S zamannda yaam Kitabl Muhit (yn kitab) ve Miratl memalik(lkelerin Aynas)
(Hint denizi seferi srasnda yazmtr.) adnda eserleri bulunur.
-
EBU SUUD EFEND: K.S.S zamannda yaamtr..nl fkhdr.
TAKYDDN MEHMETIII. Muratzamannda yaam Osmanl devleti ilk rasathanesini(gzlem evi) amtr.
Kendisi otomatik makineler zerine Osmanlda ilk eser verendir.
EVLYA ELEB:17.yy yaamtr. Seyahatname adl eseri vardr.
KATP ELEB:17.yy yaamtr. Bibliyograftr. Kef Znun ( Merak edilen ey ) adl serinde 15000 yakn
eseri knyesiyle birlikte vermitir. Avrupada Hac Kalfa ve Hac Halife olarak bilinir. Cihannma adnda da
bir Corafya eseri bulunmaktadr.
LAGAR HASAN ELEB: IV. Murat zamannda yaam insanlk tarihinin ilk roketle uan insandr.
HEZARFEN AHMET ELEB: IV. Muratzamannda yaam insanlk tarihinin ilkbaarl uuunu yapan
insandr. Dnya tarihinde ilk uu denemesini yapan Abdullah ibni Firnastr. (2015 mfredat
deiikliidir.)
KO BEY: IV. Muratzamannda yaamtr. 17.yy da devletin durumunu, yaplacak slahatlar belirlemek
amacyla rapor ( risale )yazmtr.
HUMBARACI AHMET PAA: I.Mahmut zamannda yaamtr. Osmanl Devletine gelen ilk batl teknik
uzmandr. Topu ocan slah etmitir.
NAMA:18.yy da yaamtr. Osmanl Devletinin ilk resmi tarihisidir( Vakanvist).Son resmi tarihi ise
Abdurrahman eref Efendidir.
AHMET CEVDET PAA:19.yy da yaam bat tarznda bir devlet adamdr. Mecelleyi yazmtr. Ksas-
Enbiya ( Peygamberler Tarihi) ve Tarih-i Cevdet adnda bir kitap yazm ve bu eserini Sultan Abdlmecide
sunmutur.
F. ORDU:
lk dzenli orduyu Orhan Bey kurdu .(yaya ve msellem)Ancak bu ordunun fetih hareketlerine
yetiememesinden dolay Kapkulu Ocaklar kuruldu. Bu ocan zellikleri ise unlardr;
I.Murat kurmutur
Asker ihtiyacn PENK (esir edlien her 5 kiiden birinin askere alndsistem) ve DEVRME usulleriyle (her
Hristiyan ailelerden gnl rzas alnarak Mslmanlatrp asker ve memur ihtiyacn giderme sistemi)
karlanmtr
Bu snfa bal olan askerler merkezde bulunur.
Evlenemezler
Askerlik dnda baka bir ile uraamazlar
Bu snftaki askerler her padiah deiikliinde CULS bahii alrlar ve her 3 ayda 1 de ULUFE adnda maa
alrlar
En etkli oca YENERDR.ilk defa EDRNEDE kurulan YENERNN sefere kmadan nce okuduklar duaya
GLBANK denir.
KARA KUVVETLER
KAPIKULUOCAI
Acemiolanlar:herkesin ilk geldii yer
Yenierioca:ordunun vurucu ksm
Cebeci oca:silah bakm ve onarm
Topu oca:top yapar
Toparabalaroca:top arabas yapar
Humbarac oca:ateli silahlar yapar.
EYALET ASKERLER
Ordunun en kalabalk snfdr.
Tmar toplayarak geimini salar
XVII.yy dan itibaren bozuldu
XVII yy a kadar askere tmarl sipahi XVII dan itibaren ise SEKBAN veya SARUCA denilir
YARDIMCI KUVVETLER
-
Beliler (her 5 erkekden biri)
Sakalar (sucu)
Turnalar(haberci)
Deliler(cesaretli)
Aknclar (snr boylarn korur)
Gnlller
Azaplar(bekar erkek)
Yaya ve msellemler
Bostanc oca
DENZ KUVVETLER
Karesioullarna son vererek denizci oldu
Komutanna kaptan- derya askerine levent denir
Gelibolu;Rusuk,Edincik,Sinop,Samsun,Tarabzon,Karasamrsel,zmir,Antalya da tersaneler ald
FSM zamannda KARADENZ,Kanuni S.S zamannda ise AKDENZ bir trk gl oldu
En nl denizcileri;
Envenos Gazi
Hac lbey
Baltaolu Sleyman
Turgut Ali Reis
Piyale Paa
Kemal Paa
Barbaros Hayrettin Paa
G. EKONOM
Gelenekilik:Arz talep dengesi gzetilerek maln retilmesidir.Yani ihtiyaca gre mal retilir
aecilik:bir mal lkede bulundurma durumudur.
FSKALZM: gelirleri en stte giderleri en de azaltmay benimseyen ekonomik anlay
Merkantilizm:zenginliin lsnn toprak deilde altn ve gm gibi deerli madenlerle lld
sistemdir.osmanl ekonomisini olumsuz etkilemitir
Narh sistemi:eksik rekabet artlarndan dolay devletin fiyatlarna mdahale etmesi demektir
Gedik:i yeri ama ruhsat
Lonca tekilat:Ahilikten farklar; Gayrimsliminde ye olmas ve cihata katlm olmaydr.banda
bulunana EYH veya PR denir
Loncann devlette ve snafla ilikisini KETHDALAR salar
Esnaf MUHTESPLER denetler
Esnaflar YTBALARI korur.
Maln kalitesini ise EHL HBRELER yapar .devlete fiyatlandrma konusunda yardmc olur.
MEZL TEKLATI: Kervanlar aras haberlemeyi salar
DERBENT TEKLATI:Yollarda kpr ve geitlerde devlet iin vergi alan ve bu kpr ve geitlerin bakm ve
onarmn yapan tekilattr.
MEKKAR (TCCAR) TAFES :zel ulam irketleridir.Tcarlara Lojistk destek salar
HRFET TEKLATI :Kk esnafn oluturmu olduu birle verilen addr.
BEYTLMAL EMN:Kamu haklarn korumakta sorumlu devlet grevlisi
EHREMN:Belediye ilerinden sorumlu
PARALAR
BASAN PADAH CNS SM
OSMAN BEY BAKIR AKE
ORHAN BEY GM AKE
FSM Altn SKKE-HASENE
-
S.ABDLMECT KAIT MECDYE(KURU)
DEMR SULTAN
VERG
a. ER VERGLER
R:Mslmanlarn rnlerinden pein olarak 1/10 orannda alnan vergi
HARA:gayrimslimlerin rnlerinden pein olarak 2/10 orannda alnan vergi
SPEN:Gayrimslimlerin dedii arazi vergisi
CZYE:gayrimslimin askere gitmemesi karl dedii vergi
AIL:Hayvan (kkba) barnaklarndan alnan vergi
ANAM:kkba hayvanlardan alnan vergi
FTHANE:bir kylnn bir ift kzyle devlete ait olan tarlay srd kada dedii vergi
FTBOZAN:mazeretsiz 2 yl st ste ekmeyenden alnr.3.yl ekmezse toprak linden alnr
HTSAB:panayr vergisidir.(esnaftan alnan vergidir
LTZAM GMRK VE MEDEN:hale bedeli ve gmrk ve madenlerden alnr.(iltizam :tmar sisteminin
nemini kaybetmesine neden olur askeri yap zayflar.)
b. RF VERGLER
MDADYE SEFERYE:seferdeyken alnr
MDADYE HAZARYE:bar zaman alnr
ANE- CHADYE:cihad zaman alnr
ZN SEFNE:boazlardan gei vergisi
KREK:gemilerdeki krekilerden alnr
AVARIZ:olaanst durumlarda alnr.devletin paraya ihtiya duyduu zamanlarda alnr.
DERBENT:kpr yol ve geitlerden alnr
BAC:pazarlardan alnr.
H. MMAR VE SANAT
1. MMAR
a. SARAYLAR
OSMANLI DEVLETNN LK SARAYI Orhan Bey dneminde alan BEY SARAYI dr (BURSA)
Een uzun sre ynetim merkerzi olan saraymz TOPKAPI SARAYI
lk stmal saraymz SHAK PAA saray(VAN) (19 YY)
Bat tarznda yaplan ilk saraymz DOLMABAHE SARAYI (19 YY)
2.Abdlhamitin ynetim merkezi olarak kulland saray YILDIZ SARAYI(19 YY)
BEYLERBEY ve IRAAN saray da vardr (19 YY)
b. CAMLER
Osmanl devletinin ilk camisi ZNK HACI ZBEK CAMS
Mimar Sinann camileri ise
IRAKLIK:EHZADE CAM (STANBUL)
KALFALIK:SLEYMANYE CAM (STANBUL)
USTALIK:EDRNE SELMYE CAM
Osmanlda bat tarznda yaplan ilk cami:istanbulda bulunan NURU OSMANYE camiisidir
4 ve 6 minareli camilere sadece Osmanl devletinde rastlanr
MAV CAM(blue mosque)(sultan Ahmet cami)Mimar sinann rencisi SEDEFKAR MEHMET AA yapmtr
2. SANAT
a. HAT:Arapay gzel yazma sanatdr.hattn en nemli temsilisi hattatlarn kblesi nvanl EYH HAMDULLAH
tr(ilk byk trk hattat AMASYALI YAKUT) Hafz Osman,Hattat Osman ve Ahmet Karasari nl
hattatlardandr.
-
b. MNYATR:Uraana NAKKA denir.Resmin yerini almtr.Perspektif kurallarna uyulmayan ve iindeki
insani figrlerin boyutlarn statye gre deien sanat daldr.en nemli nakkalar ;MATRAKI NASUH
(XVI),NAKKA ,LEVN(XVIII),NAKKA SNAN BEY (Gl koklayan Fatih )
c. Tezhip:ktap ssleme sanatdr.Uaraana Mzehhip denir
d. Resim:
Portresini yaptran ilk padiah F.S.M tir(talyan sanat bellini yapt)
2.Mahmut ise portresini devlet dairelerine astrd
Osmanlda ilk resim sergisin EKER AHMET PAA at
KAPLUMBAA TERBYECS ve SLAH TACRLER tablolar ile ise OSMAN HAMD BEY (mzecilik)nlendi.
e. MZK
ITR (XVII YY SONU XVIII BAI),DEDE EFEND,TAMBUR CEML BEY nl bestekarlardr
Osmanl da bat tarz mzik dersi alan ilk padiah SULTAN ABDLMECT tir.
f. KALEM:sadece mimaride kullanlr
g. NCLK:stanbul,znik,Bursa ve Ktahya nemli ini merkezleridir
YAZI DL VE EDEBYATI
a. SZL EDEBYAT:Karacaolan (17.yy),Dadalolu,Krolu nemli szl edebiyatlardr.
b. YAZILI EDEBYAT :Baki,Nebi,Nabi,Nefi(17.yy siham kaza (kaza oklar),Fuzuli(leyla ile mecnun),Nedim(lale
devri airi)
**MATRAKI NASUH :BEYAN-I MENAZL- SEFER- IRAKEYN
OSMANLI DEVLET YKSELME DNEM XV.YY
FATH SULTAN MEHMET
stanbulun fethinin nedenleri
stanbul un Anadolu ve Rumeli toprak btnln bozmas
Bizansn Anadolu beylikleri ile ibirlii iinde olmas
Peygamber efendimizn Hadis-i erifi
Bizansn Avrupal devletlerden yardm isteyerek hal seferlerine neden olmas
pek yolu ve boazlara sahip olmas
Bizansn Osmanl ehzadelerini devlete kar kkrtma
Fetih iin yaplan hazrlklar
400 paralk donanma hazrland
Rumeli hisar yaptrld(boazkesen)
ahi toplarnn dktrlmesi
Anadolu beylikleriyle saldrmazlk (Karamanoullar ile) antlamalar imzalanmas
Hareketli kuleler ve mancnlk sisteminin oluturulmas(Silivri ve vize kaleleri alnd.
Bizansn ald nlemler
Grejuva ateini oaltmalar
Halie zincir ekildi
Avrupadan yardm istendi
**Bizans sava srasnda komple Katolik oldu ve bu Katoliklie bir tek kii kar kt (Bizansl yksek devlet
memuru olan NOTARAS)
stanbul 29 Mays 1453 de fethedildi.Fetihin sonular unlardr;
2.MEHMET FATH nvann ald
stanbul bakent yapld
Ortaa kapand Yenia balad
pek yolu ve boazlar Osmanlnn denetimine girdi.Bunun zerine Avrupal devletler ispanya ve portekizin
nderliinde 1492 ylnda corafi keifler balad
Ateli silahlarn surlar ykabileceinin anlalmas zerine feodelite rejimi sona ermitir
Osmanlnn kurulu dnemi sona erdi ykselme dnemi balad
stanbuldan kaan bilginler talyaya giderek Rnesansn balamasna neden oldular
-
Not (kpss):
**Fatih dneminde ilk defa Osmanl Memlk ilikileri Hicaz su yollar probleminden dolay
bozulmutur.
**bu dnemde Venedik ile yaplan sava sonucu 1479 ylnda ilk defa Osmanl devleti kapitilasyon
vermitir.
DER FETHLER
ANADOLUDA;
Candaroullarndan Sinop ve Samsun
Karamanollarndan Konya ve Karaman
Trabzon Rum imparatorluuna son verildi
Cenevizlilerden Amasra alnd
1473 Otlukbeli Savayla Osmanl-Akkoyunlar dou Anadolu alnd.
BALKANLARDA;
Srbistan (belgrad hari)
Arnavutluk
Bosna-hersek
Eflak(Romanya)
Bodan (Moldova)
Mora yarmadas
EGE ADALARI
Ege adalar
Yunan adalar
Bozcada
Gkeada
Krm alnd (karadeniz Trk gl haline geldi)
Rodos kuatld fakat alnamad
Not:bizanstan kaan ehzadeler Mora yarmadas ve Trabzon Rum imparatorluuna gitilerdir.Fatihin bu 2 yeri
fethetmesi Bizansn tekrar dirilme umutlarn sona erdirmitir.
Not:kanuni belgrad,Rodos ve akdenizi alarak fatihi tamamlayacak
FATH DNEM DER GELMLER
Topkap saray yapld
lk defa altn para basld(sikke-i hasene)
lk defa istanbulda medrese ald (shne seman medresesi (ilahiyat fakltesi)
Sancaa kma usul yasalat
Clus bahii vermek gelenekselleti
ltizam sistemihyle msadere usul ilk defa uyguland
Kanunname-i ali osman-i ;yani rfi hukuk kurallar yazl hale getirildi(padiahn mutlak otaritesi iin karde
katlni getirmitir)
Enderun faalyete geti
Veraset sisteminde deiikler yaplarak Kardeine kar nlem alabilirsin hkm eklendi
Fatihle beraber divana sadrazamlar bakanlk etmeye balad.(xv.yy kadar divan- humaymaa padiah
bakanlk ediyordu)
II.BEYAZIT DNEM
II.Beyazt taht kavgasna giritii cemi malup etti.bunun zerine Cem nce Karamanoullarna (bunun zerine
Beyazt Karamanoullarna tamamen son verdi) sonra srasyla dulkadiroullar,memlkler(bunun zerine
memlklerle15 yl savald),ordanda Rodos valyelerine ve en sonunda papaya teslim edildi.Bir i sorunken d
sorun haline geldi.Yine bu dnemde Antalya da kan ahkulu isyan bastrld.Bayezt dnemine ykselmenin
iinde duraklama dnemi denir
YAVUZ SULTAN SELM
1514-ALDIRMA ZAFER(OSM-SAFEV):dou anadoluda ii tehlikesi bir sreliine engellendi
-
1515-TURNAD SAVAI (OSM-DULKADR):ATSB kesin olarak saland
1516:MERCBADIK SAVAI (OSM-MEMLK):Suriye ele geirildi
1517-RDANYE SAVAI (OSM.MEMLK)
Memlkler ykld
Halifelik osmanlya geti(teokratik ynetim glendi)
Kutsalemanetler Topkap Saray na nakledildi
Baharat yolu Osmanl devletinin eline geti
Msr hazinesi ,istanbula getirildi(yavuzun vasiyeti)
Not:Y.S.S Ridaniye savan yaparken avrupada e gelime Reform hareketidir
Not:lk defa CELAL SYANI Yazvuz Sultan Selim zamannda ekonomik nedenlerden dolay kmtr.Celali isyann
ilk balatan BOZOKLU CELAL dir.
Kuzey afrikada ilk fetihler Y.S.S zamannda gerekleti
Y.S.S dneminde msrn fethi ile Baharat yolu ele geirildi Dou akdeniz egemenlik altna alnmtr.
NOT:
ULEMA:devlet adam
Sekban:tmar sistemi bozulunca alnan cretli asker
Yenieri ve kaptan derya XVI.yy dan itibaren divan toplantlarna katlmtr(ykselme)
Rumeli Beylerbeylii:1.Murat (manastr)
Anadolu Beylerbeylii:1.Beyazt(yldrm)(Ktahya)
Mtesellim:beylerbeylii ve sancak beylerinin grev yerlerine gitmeyerek yerlerine gnderdikleri
vekillere denir.
Muhass:tarada vergi toplayan memur
Babali:hkmet kaps
Mstensih:kitap oaltanlara verilen isim
Duraklama dnemi balang-sokullunun lmesi,biti-karlofa anlamas
Gerileme dnemi balang-karlofa prut antlamas biti-ya antlamas
KANUN SULTAN SLEYMAN
Tahta kt ilk gnlerde Baba Znnun,Kalenderolu ve Ahmet Paa gibi isyanlar bastrdktan sonra 1521 de
Belgrat 1526 da Moha Meydan Muharebesiyle (2 saatte kazanld) Avusturya nn elindeki Macaristan ald.
1529 da ise ilk defa viyana kuatld.ancak olumsuz k artlarndan dolay ordu stanbal a geri dnd
.Avusturyann Osmanlya ait Macaristan a saldrmas sonucu Osmanl Ferdinana imtiyaz veren Roma germen
imparatoru arklerin zerine Alman seferine kt.Ancak karsna ordu kmad.Bunun zerine arklerin
elindeki Fransa kral Fransuva serbest brakld.Ayrca Avusturya ile de 1533 ylnda stanbul antlamas
imzaland.
Bu antlamaya gre ;Avusturya ardk Osmanl devletinde sadrazama denk gelmitir.Bu olay sonucunda orta
Avrupann Siyasi stnl Osmanl devletinin eline gemitir.1535 ylnda ise Akdeniz ticaretini canlandrmak
ve Fransa Avrupa Hristiyan birliinden (hal)koparmak iin Kapatilasyon Antlamas imzaland.(geni anlamda
ayrcalk hukiki siyasi ayrca mali.)(ilk venedie vermitik)
1555 ylnda ise iran la ilk defa Amasya Antlamas imzalad.
Kanuninin son seferi ise Zigatvardr.
DER GELMELER
Trablusgarp,Tunus ,Cezayir ve Fas fethedilerek Kuzey afrikann fethi tamamland.Osmanlnn Kuzey
afrikadaki egemenliini pekitiren olay ise 1560 ylnda Hallarla yaplan Cerbe Deniz Sava nn
kazanlmasdr.Sakz Rodos fethedildi.
Akdenizi birTrk Gl haline getiren sava PREVEZE DENZ SAVAI n Barboros Hayrettin Paa (Hzr Reis)
kazand Kaptan- Deryalk verildi gnmzde bu olay (Preveze) donanma gl olarak kutlanr.
Ayrca Kanuni dneminde Rodos alnmtr ve Hint denizine blgedeki Mslman Sultanlarn Portekizliler
karsnda yardm istemesi zerine 4 defa sefer yaplmtr.Bu seferlere Piri Reis ve Seydi Ali Reisde
-
katlmtr.Piri Reis baarsz olmasndan dolay idam edilmitir.Seydi Ali Reis ise Seferlerde grdklerini
MRATL MEMALK adl eserinde toplamtr.
**Seferlerin baarsz olmasnn nedenleri unlardr;
Gcerat sultanlarnn bize yardm yardm etmemesi
Seferlere gereken nemin verilmemesi
Okyanusa dayankl gemilerimizin olmamas
SOKULLU MEHMET PAA DNEM
Kanuninin son iki senesi II. Selim ve III.Murat dneminde sadrazamlk yapmtr
Kendisinin dneminde KIBRIS fethedilmitir.
Kbrsn alnmasna tepki duyan Hallar nebaht da gemilerimizi yakt.(Osmanlnn tarih de 4 kere
donanmas yaklmtr.bunlar ;
**1571 nebaht (Hallar)
**1770 eme (Ruslar)
**1827 Novarin (ngiltere-fransa-rusya)
**1853 SNOP (RUSYA) (sralamay bil)
SOKULLUNUN PROJELER;
Don ve volga rmaklarn birletirme projesi
Ruslarn gneye inmesini engellemek
Krm korumak,iran kontrol altnda tutmak (iran savalarnda donanmadan yararlanma)
Karadenz gvenliini salayarak ipek yolu ticaretini canlandrma
Don volga kanal projesiyle Karadeniz ile Hazar gl arasnda balant kurmak
Sve Kanal projesi:KzldeniziAkdeniz ile birletirerek Baharat yoluna ilerlik kazandrmak
amalanmtr.1869 ingiltere ve fransa amtr.
Marmara Karadeniz Pojesi:stanbul un gvenliinin salanmas iin bu proje oluturuldu,ama Marmarada
bir kanal daha aarak Marmara denizini Karadenize balamak
17.yy da OSMANLI DEVLET(DURAKLAMA DNEM 1579-1699 devlet engeni snrlarna ulamtr)
NEDENLER
Kk yataki ocuklarn tahta gemesi
Sancak sisteminin kaldrlp kafes sistemine geilmesi.Bununda deneyimsiz padiahlarn baa gemesine
neden olmas
Saray kadnlarnn devlet yenetimine katlmas
Devlet iinde rvet ve iltimasin (torpil) artmas
Savalarn uzamas ve ganimet gelirlerinin azalmas
Yenier ocana usulsz askeralnmas ve ocak devlet iindir anlaynn devlet ocak iindir anlayyla
deimesi(yenieri oca 3.murattan itibaren bozulmaya balamtr)
Doal snrlara ulalmas (da,okyanus)
Avrupann bilimsel ve teknolojik adan ilerlemesi
Caora keifler sonucu PEK ve BAHARAT yolunun neminin kaybetmesi.Bununda gmrk vergilerinin
azalmasna neden olmas
Medeselerden pozitif bilimlerin karlmas
Beik ulemal sisteminin getirilmesi(hocann olu hocadr)
Tmar sisteminin bozulmas
KApitilasyonlarn olumsuz etkilerinin grlmeye balanmas
DURAKLAMA DNEM SYAS OLAYLARI:
1590-FERHAT PAA ANT(OSM-RAN):Osmanly douda en geni snrlarna ulatran anlatma
1606-ZTVATOROK( OSM-AVUSTURYA):( PADAH-KRAL)Orta avrupann siyasi stnl elimizden kt
1639-KASRI RN ANT(OSM-RAN):Gnmz Trkiye-ran snrn belirledi
1645:Venediin elindeki Girit Adas kuatld
1669:Girit 24 sene sonra fethedildi.
-
1672-BUCA ANT(OSM-LEHSTAN):4.Murat zamannda Osmanlnn topraklarna yeni toprak katt son
antlama .Osmanl batda en geni snrlara ulat antlama
1683-99:II.VYANA KUATMASI(OSM-AVUSTURYA):Kutsal ittifak:Malta,Rusya,Lehistan,Venedik,Avusturya
1699-KARLOFA ANTLAMASI (OSM-AVUSTURYA):Osmanlnn ilk byk toprak kayb.Osmanl devleti
batda ilk kez toprak kaybetti(bu antlama rusya ile yaplmad.)
1700 STANBUL ANTLAMASI(OSM-RUSYA):Rusya Osmanl bakentinde elii bulundurma hakk elde
etti,Karlofann devam saylr,Ruslar Karadeniz e ilk defa inme frsat elde etti.
17.yy ISLAHATLARININ GENEL ZELLKLER
Avrupa rnek alnmamtr(kendimizi stn sayyoruz)
Kilere bal kalm ve devlet politikas haline getirilememitir
Islahatlara saray,ulema(din adamlar) ve yenieri (askerler)kar kmtr.
Bask ve iddet yoluyla benimsetilmek istenmitir
Islahatlarn ifresi TOKMAKtr
Islahatlar kalc olmamtr
17.yy slahatlar duraklamann temelini eski geleneklerin terk edilmesi olarak grmlerdir.
Not:3. le balayan padiahlar 3.murat dnda 18.yy padiahlardr.
DURAKLAMA DNEMNDE OSMANLININ DI SYASET HEDEFLER
Batdaki kutsal ittifak saldrlarn nleme
Genileme politikasn devam ettirme
17.yy ISLAHATILARI VE ISLAHATLARI (TOKMAK )
TARHUNCU AHMET PAA
lk modern bteyi yapt
Geir ve gideri eitledi
Sarayn masraflarn kst
Devletin alacaklarn kii ve kurumlardan tahsil etti
2.OSMAN(GEN OSMAN)
Osmanl devletinde ilk slahat yapan padiah
Saray dndan evlendi
eyhlislamn yetkisi kst
Yenieri ocan kaldrmay dnd(Hotin seferi sonras yenierilerin disiplinsiz davranlar sebebiyle)
Bakenti stanbul dna (yozgata)tamay dnd
KUYUCU MURAT PAA
Merkezi otoriteyi salad
Celali isyanlarn bastrd
IV.MURAT
Saray kadnlarn devlet ynetiminden uzaklatrd
Yenieriyi disiplin altna ald
Kahvehaneleri yasaklad (ilk kahvehane kanuni s.s zamannda istanbulda ald)
ki ve ttn ime yasa getirdi
Gece sokaa kma yasa getirdi
Koi bey risalesi ve katip elebi risaliyesi IV.Murata sunuldu :Rvetin kknn kaznlmas,halka adil
davranlmas,kanunu kadimin ihyas n ieriyordu
1.AHMET
Ekber (byk evlat) ve Eret(en akll) sistemini getirdi
Osmanlda taht kavgalar tamamen sona erdi
Not:3.Mehmet sancaa kma usuln kaldrd.yani 1.ahmet sancaa gitmeden (kafes sistemi)tahta kan ilk
padiah ,ahmette ekber ve ereti getirdi)
KPRLLER
Kprl Mehmet Paa,Osmanl sadrazam olarak (saraya artlar srerek oldu)baa geti
Maliyeyi dzenledi
-
Yenieri ocan disiplin altna ald
anakkale boazn Venedik ablukasndan kurtard
Krl fazl Ahmet paa
Amcazade hseyin
Merzifonlu kara mustafa paa
Duraklamann iinde ykselme dnemini yaattlar
17.yy ISYANLARI
STANBUL (MERKEZ, YENER) SYANLARI
NEDENLER :
Merkezi otoritenin bozulmas
Ocak devlet iindir anlaynn deimesi
Ulufe maalar ile clus bahiinin ge veya eksik denmesi
SONULARI:
Vakay vakvakiye (nar olay) IV Mehmet zamannda 30 a yakn devlet adam ldrld
Gen Osman ldrld
stanbul da can ve mal gvenlii kalmad
ANADOLU (CELAL)SYANLARI
**lk Yavuz Sultan Selim zamannda bozoklu Celal tarafndan kt
NEDENLER:
Merkezi otoritenin bozulmas (tmarn iltizama verilmesi)
Tmar sisteminin bozulmas
Kylnn ar vergileri deyememesi
Savalarn tmar topraklarnda yaplmas
GRC NEB,KALENDER OLU,CANBULATOLU
SONULARI:
Anadoluda can ve mal gvenlii kalmad
Kyden kente gler artt
retim ve vergi gelirleri azald
Boalan kylere ekyalar yerleti
EYALET SYANLARI:
Merkezi otoritenin bozulmas
Osmanl devleti idarecilerinin halak kt davranmas
Not:Bu dnemde (17.yy) kan isyanlar 19.yy da kan ULUSULUK iayanlar ile kartrlmamaldr.bu yy.da
kan isyanlar da bamsz devlet kurma fikri bulunmamaktadr.
18.yy da OSMANLI DEVLET (GERLEME DNEM)
1711-PRUT ANTLAMASI (OSM-RUSYA):Osmanl karlofa ve stanbul Antlamas ile kaybettii topraklar
geri ama umudu dodu
1715-1718 PETERVARADN SAVAI (OSM-AVUSTURYA):Avusturya kazand
1718-PASAROFA ANTLAMASI (OSM-AVUSTURYA)Batnn stnln kabul etti.Lale devrine
girildi,kaybettii topraklar geri alma umudu son buldu
1736-1739 BELGRAT SAVAI (OSM-RUSYA/AVUSTURYA):1.Mahmutun yapt askeri slahatlar bu savata
faydal oldu.Belgrat Osmanlnn oldu,rusya artk karadenizde ticaret ve sava gemisi
bulundurmayacakt.Osmanlnn batda imzalad son kazanl antlama
1740 ;antlamaya arabuluculuk yapan Fransa ya verilen kapitilasyonlar srekli hale getirildi(1.Mahmut)
1746-KERDEN ANTLAMASI (OSM-RAN):Son Osmanl ran antlamas
1768/1774 OSM-RUS SAVAI:Ruslar kazand,Sava srasnda Osmanlnn donanmas emede yakld
1774-KK KAYNARCA ANTLAMASI (OSM-RUSYA):
Antlamann Maddeleri:
Krm bamsz olacak (tamam trk ve Mslman olan bir toprak paras kaybedildi
-
Krm halk dini adan halifeye bal kalmaya devam edecek(halifelik ilk defa siyasi bir g olarak
kullanld
Osmanl rusyaya ilk defa sava tazminat deyecek
Rusya stanbul da eli bulundurabilecek(osmanl devletinin politiksn yakndan takip etme frsat elde
etmitir)
Rusya Balkanlar da veya istedii bir yerde konsolosluk aabilecek (Panslavizm politikas Osmanl
topraklar zerinde daha etkli olmaya balamtr
Ortodokslarn koruyuculuu ruslara geecektir(olmayan madde olmu gibi)
Osmanl devleti AZAK Kalesini Rusyaya verecek ve Karadeniz tersanelerinde gemi yapamayacak
(karadenizdeki trk egemenlii sona erdi)
1779- AYNALI KAVAK TEHKHNAMES (SZLEME) OSM-RUSYA :Krm zerk hale geldi iilerinde serbest
dilerinde rusyaya bal oldu
1787-1792 OSM-RUSYA+AVUSTURYA:Krm geri alabilmek iin hem rusyaya hemde Avusturya ile
savatksava srasnda e gelime olarak Fransz htilai kt.Bu ihtilalden etkinenen Avusturya 1791 ylnda
Osmanlyla ZTAV ANTLAMASIimzalayarak savatan ekildi.Yalnz kalan Rusyayla da 1792 yln YA
ANTLAMASI imzaland.Osmanl Ya antlamas ile Krmn Rusyaya ait olduunu kabul etti
1801-EL AR ANTLAMASI:Napolyonun msr igal etmesi zerine Osmanl devleti Nizam- Cedid ordusunu
Cezzar Ahmet Paa komutanlnda Msara gnderdi.AKKA KALES nde Cezzar Nopolyon u yendi.Osmanl
tarihinde ilk defa ngiltereden yardm isteyerek denge politikasn uygulamtr.Fransa ile EL AR
ANTLAMASI imzalanarak Fransa Msrdan ekildi
18 yy ISLAHATLARI
GENEL ZELLKLER
Avrupa rnek alnmtr
Batdan teknik uzmanlar getirildi
17.yy a gre daha kalcdr
Saray,ulema ve asker slahatlara kar kmtr
Hukuk ve eitim hari her alanda slahat yaplmtr
Islahatlarn ifresi 31313 dr
3.AHMET (LALE DEVR)
LALE DEVRNN ZELLKLER:
Hi askeri slahat yaplmamtr
Sadrazam Nevehirli Damat brahim Paadr
Minyatrcs levni airi nedimdir
1718 pasarofa antlamasyla balad
1730 Patrona Halil isyanyla sone erdi
ISLAHATLAR
Batdan ilk defa matbaa getirildi (BRAHM MTERFERRKA VE SAT EFE getirdi zel bir matbadr.Bu ilk trk
matbasnda dini eserlerin basm yasaktr (hattatlar isiz kalmasn diye)Yalova da matbaann kat ihtiyacn
karlamak iin kat fabrikas ald.ilk eser VANKULU LGATIdr.
Avrupaya ilk defa geici elilikler ald (paris buraya atanan ilk elimiz 28.Mehmet elebi Pariste
grdklerini seferetname(batya alan pencere)adl eserinde toplamtr.viyana ,Varova,moskova)
Tulumbaclar oca (itfaiye)kuruldu
Yalova da kat fabrikas ald
randan iek as getirildi
Tercme odalar kuruldu
Barok,Rokk ve Gotik tarz mimari slup benimsendi.Bat tarznda yaplan ilk eser 3.AHMET EMES dir
1.MAHMUT
Batdan teknik uzmanlar getirdi CONTE DE BANNEVAL (Mslman olup HUMBARACI AHMET PAA oldu)
Hendeshane kuruldu (mhendis okulu)(bat tarznda alan ilk kurum)
-
lk defa yurt iinde Ktphane ald
3.MUSTAFA
Mhendishane i Bahri hmayun ald (deniz subay okulu)
Srat topular kuruldu (baren de tott kurdu)
lk defa ermeni ve Yahudilerden bor para alnd (**kpss**esam senedi ad verilen bu borlanma katlar
ileride kat paraya geiin ilk adm saylr)(galata bankerleri:aznlklarn zenginleri)
1.ABDLHAMT
stihkam okulunu at (kpr yol yaparlar)
Clus bahii verme geleneini kaldrd
Yenieri saym yapt
Ulufe alm satm yasaklad(bakasnn yerine askerlik)
3.SELM
ZELLKLER
Yapt tm slahatlara NZAMI CEDT denir
Islahatlarda fransay rnek almtr
Meveret meclislerini kurdurarak yaplacak olan slahatlar belirlemitir.Bu mecliste bulunanlar 3. Selime
lahiyalar (raporlar) sunmutur
Osmanl devletinde ilk radikal ynde slahat yapan padiahtr
Kabak Mustafa Paa isyanyla sona ermitir
ISLAHATLAR:
NZAM-I CEDT adnda ordu kurulmutur .Bu ordunun masraflarnn karlanmas iin irad- cedithazinesini
kurdurdu.Halk bu slahata tepki gstermitir
Mhendis Hane-i Berri Hmayun kuruldu (Kara subay okulu) sadeve askeri okullarda okutulmas amacyla
FRANSIZCA Osmanl devletinin ilk resmi yabanc dili olmutur
lk defa kalc elilik almtr.LONDRA da elimiz YUSUF AGAH EFEND dir.
eyhl slamn yetkileri kstlanmtr
Levent ve Selmiye klas yaplmtr.
lk devlet matbaas almtr (MATBAAYI AMRE)
Yerli mal kullanlmas zendirilmitir.
XIX. YY. ISLAHATLARI
A) II. MAHMUT ISLAHATLARI
1) Sened-i ittifak (1808) :II. Mahmut ve Ayanlar arasnda, ayanlarn varl resmileti. lk defa padiahn yetkileri snrlandrld. Osmanl Devletinde ilk demokratikleme hareketidir.
2) Askeri alanda Yaplan Yenilikler;
1) Sekban- Cedid Oca kuruldu.
2) Ekinci Oca kuruldu.
3) Yenieri oca kaldrld yerine Asakar-i Mansure-i Muhammediye ordusu kuruldu. Bu ordunun asker
ihtiyacnn karlanmas amacyla da Mektebi Funn-u Harbiye kuruldu.
Tarihte yenieri ocann kaldrlmasna ....denir. 4) Askeri amal ilk nfus saym yapld.
5) Mekteb-i Tbbiye( Tbbiyeyi ahane ) ve Mekteb-i Hayriye kuruldu.
6) Mzkay hmayun kurularak Mehteran kaldrld.(talyan .nderliinde almtr.)
7) Tmar sisteminin kaldrlmasyla ky-kasabalarn korunmas iin Redif Birlikleri kuruldu.
8) Askerlik ilerinin dzelmesi amacyla Dar- ura-y Askeri kurulmutur.
-
3) Ynetim Alannda Yaplan Yenilikler; 1) Msadere usul memurlarn zerinden kaldrld.
2) Kanun, tzk, ynetmelik karlmas iin Meclis-i Valay- Ahkm- Adliye kuruldu.
3) Memurlarn terfi ilemleri iin Dar- uray Babli kuruldu.
4) Tmar sistemi kaldrld.
5) Memurlar maaa baland, eyaletlere Mir ve kylere muhtar atand. Ayanlklar ortadan kaldrld.
6) Posta tekilat kuruldu.
7) Takvim-i vekayi adnda ilk resmi gazete karld.
8) Enderun mektebi kaldrld yerine Mekteb-i Maarifi Adliye ald.
9) Memura ceket, fes, pantolon giyme zorunluluu getirildi.
10) II.Mahmut devlet dairelerine portresini astrd.( ... )
11) Pasaport uygulamasna geildi.
12) stanbul a vize uygulamas balatld. ( Mrur tezkeresi )
13) Divan- hmayun kaldrld yerine Heyet-i vkela kuruldu.
Divan- hmayun Heyet-i vkela
Sadrazam Baveklet
Nianc Dhiliye Nazrl
Defterdar Maliye Nazrl
Reisl kttap Hariciye Nazrl
Kazasker Nezaret-i adevi (Adalet Bakanl) --- Meclis-i Maarifi Umumiye Nezareti (MEB)
eyhlislam Bab meihat dairesi
4) Eitim, Salk, Kltr alannda Yaplan Yenilikler;
1) Avrupaya eitim amal ilk defa renci gnderildi.
2) Karantina servisi uyguland.
3) stanbulda ilkretim zorunlu hale geldi.
4) Rtiye (Ortaokul) ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye (Orta dereceli okullar) ald.
5) Ekonomi alannda;
Bu dnemde Msr sorununun zm iin ngiltere ile Balta Liman Antlamas imzaland. Bu antlama ile
yabanclarn demi olduklar gmrk vergisi %15den %3e, yerli tccarlarn demi olduklar gmrk vergisi
%5den %12ye karld. Ayrca yabanclarn demi olduu igmrk vergisi de kaldrlmtr. Bu antlama
Sonucunda Lonca Tekilat iflas etti, yerli retici batt, Osmanl ekonomisi da baml hale geldi. II. Mahmut bu
duruma nlem almak iin;
1) Yerli mallarn kullanlmasn zorunlu hale getirdi. 2) Memurun giydii fes iin uha fabrikas at.
B) TANZMAT FERMANI (1839)
lan Edilme Nedenleri;
Msr Sorununun zmnde Avrupal devletlerin desteini almak.
Fransz htilalinden yaylan Ulusuluk akmnn etkisini azaltmak.
Gayrimslimlerin haklarn artrarak devlete ballklarn artrmak ve devletin paralanmasn engellemek. Bu ferman ile olarak II. Mahmut dneminde hazrlanmtr. Sultan Abdlmecit zamannda ise Osmanlclk
politikas dorultusunda Mustafa Reit Paa tarafndan hazrlanp Glhane Parknda okunmutur.
Fermann maddeleri;
Herkesin can, mal ve rz gvenlii korunacak.
-
Herkes mal ve mlk sahibi olacak.
Herkesin gelirine gre vergi alnacak.
Askerlik vatan hizmetine dntrlecek.(Yani herkes askere gidecek.)
Mahkemeler ak olacak ve kimse yarglanmadan cezalandrlmayacak. Fermann nemi
Anayasacla geiin ilk belgesidir. Hukukun stnl benimsenmitir.
C) ISLAHAT FERMANI (1856)
lan edilme nedenleri;
Tanzimat fermannn ilan edilme nedeniyle ayndr.
Paris Bar Konferans kararlarnda etkili olmak iin ilan edilmitir.
ngiltere ve Fransann d basklar sonucu hazrlanmtr. Fermann maddeleri;
Gayrimslimi kk drc szler sylenmeyecek.
Gayrimslimler, banka, irket, okul aabilecek.
Gayrimslimler bir kereliine mahsus olmak zere nakit bedel deyerek askerlikten muaf tutulacak.
Cizye vergisi kaldrlacak.
ltizam usul kaldrlacak.(Devlet vergiyi.araclyla toplanmaya balanmtr.)
Gayrimslimler devlet memuru olabilecek.
Gayrimslimler il genel meclislerine ye olabilecek.(Kazandklar ilk siyasi haktr.)
D) Tanzimat Dnemi Yenilikleri (1839-1876)
Bu dnemde iki tane padiahn (Sultan Abdlmecit, Sultan Abdlaziz) yapt yenilikler unlardr;
Meclis-i Ahkm- Adliye kuruldu. Meclis-i Ali Tanzimat kuruldu. (kisi 1861 de birleti.Kanun-ynetmelik-tzk karr.) Divan- Ahkm Adliye kuruldu.(Yargtay) uray Devlet (Dantay) (Fransadaki Conseil detat yapsndan rnek alnmtr.) 1840-1867-1871 Vilayet Nizamnamesiyaynland.(.-.--..-..) 1869 Maarif Nizamnamesi ile retim kurumlar ptidai-Rtiye-dadi-Darlfnun eklinde dzenlendi. Encmen-i Dani kuruldu.(Talim Terbiye Kurulunda nl tarihi . ve ngiliz .yer almtr.) Meclis-i Maarif-i Umumiye Nezareti kuruldu.(MEB) Galatasaray Sultanisi ve Darlfnunald. Darlmuallimin(erkek) ve Darlmuallimat(kz) retmen okulu ald. Mecelleyaynlanmaya balad.(1868) Posta pulu basld. Vapur ilerinin dzenlenmesi amacyla irket-i Hayriye kuruldu. lk defa demir yolu yapld.(Aydn-zmir aras) lk defa dergi karld.(. ) lk kadn dergisi karld.(Terakki muhaderat - lk Trk kadn yazar Fatma Aliye Hanmdr.) lk defa Miladi takvim kullanan gazete olarak Sabah yaynlanmaya baland. lk defa zel gazete karld.(Tercman- ahval--inasi ve Agh efendi tarafndan karlmtr.) lk mizah dergisi karld.(Diyojen-Teodor Kasap tarafndan karlmtr.) lk hukuk gazetesi karld.(Ceride-i mahakim. Modern hukuka geiin ilk aamas saylmtr.) lk defa d bor alnd.(lk d borcu ngiltereden Krm Sava srasnda alnmtr.) lk defa yabanc sermayeli banka ald.(Bank- Osmani-ngiliz-Para basmaya yetkili bankadr.) Ziraat bankas 1863te Memleket Sandklar adyla ald. lk defa bir padiah yurtdna kt. Sultan Abdlazizin yurt dna kma nedenleri;
1) Bor para bulabilmek.
2) Osmanlnn iinde yaayan Hristiyanlara padiahn nasl sayg duyulduunu gstermek.
3) Rusyann planlarn anlatmak.
E) I.MERUTYET (1876)
Gen Osmanllarn basksyla, II. Abdlhamit tarafndan ilan edildi. Halk ynetime katld.
-
Padiahn atad Ayan ve halkn setii Mebusan Meclisi olutu. Trk tarihinin ilk yazl anayasas olan Kanuni Esasi ilan edildi. Bu anayasann maddeleri ise unlardr;
Osmanl Devleti, Osmanoullar slalesinden gelen en byk erkek evlat tarafndan ynetilir.
Resmi dili Trkedir.
Resmi dini slamdr.
Yasama yetkisi Ayan ve Mebusan Meclisine aittir.
Yrtme yetkisi Heyet-i Vkelaya aittir.(lk babakan ise .. .dr.)
Srgn ve Angarya cezasn padiah verebilir.
Hkmet yapt ilerden Padiaha kar sorumludur.
Padiah nne gelen bir kanunu snrsz veto etme hakkna sahiptir.
Meclisi ama-kapama yetkisi Padiaha aittir.
1877-78 Osmanl-Rus sava ve Ermenilerin Mebusan meclisinde bamszlk isteklerini dile getirmeleri zerine
Abdlhamit meclisleri kapatt ve Kanuni Esasiyi de yrrlkten kaldrd.
1878den 1908e kadar lke bask altnda ynetilmitir. Bu dneme stibdat Dnemi denir. Bu dnemin yenilikleri ise unlardr;
Haydar Paa tren gar yapld. Engelliler iin ilk defa kurum ald. Sanayi Nefise Mektebi kuruldu. Berlin-Badat demiryolu almalar balad.(Berlin-Bosof-Badat demiryolu projesidir. Projenin fikir babas
II.Wilhelmdir.) Ermeni isyanlarnn bastrlmas amacyla Hamidiye Alaylar kuruldu. stihbarat Tekilat kuruldu. Bu tekilata haber gtrp getirenlere Jurnal denir. lk arkeoloji mzesi olan Asar- Atika ald. Gnmzdeki belli bal idadiler yani liseler ald.Kendisine, dneminde camiden ok okul yaptrd iin
. denilmitir. 1881 senesinde Osmanl Devleti, Muharrem Kararnamesi ile iflas ettiini aklad. Bunun zerine alacakl
devletler Dyun-u Umumiye daresi (Genel Borlar daresi) kurdular. 1863 kurulan Memleket Sandklar, Emniyet sandklar ve Menafi Sandklar ile birleerek Ziraat Bankasna
dnt.
Abdlhamitin bu basklarna kar ilk ad ttihadi Osman, daha sonra ismini deitirerek ttihat ve Terakki ismini
alacak olan ve Osmanl subaylarndan oluan bu cemiyet 1908 ylnda ngiltere ile Rusya arasnda yaplan Reval
Grlerine tepki vermeyen Abdlhamite kar Selanik ve Makedonyada Merutiyetin bir kez daha ilan
edilmesi amacyla Selanik ve Makedonyada isyan balatt.
syan bastramayan Abdlhamit ikinci kez Merutiyeti ilan etti. Bu seferde Merutiyeti istemeyenler, halkn
bir ksm, ulema snf, medrese rencileri ve padiaha bal avc taburlar Merutiyeti devirmek iin 13 Nisan
1909da tarihe 31 Mart Vakas olarak geen bu gerici ya da dier adyla irticac isyan balattlar. Abdlhamit
isyan bastramaynca Selanik ve Makedonyada ttihat ve Terakkiye bal bir odu harekete geerek stanbula
kadar geldi. Bu ordunun komutan Mahmut evket Paa, Kurmay Yzbas ise Mustafa Kemaldi. ( Mustafa
Kemalin tarih sahnesine kt ilk olaydr.)
syan, Hareket Ordusu tarafndan bastrld ve Padiah II. Abdlhamit meclis kararyla grevinden alnd. Yerine
ise V.Mehmet Reat getirildi. Bu olaydan yararlanan;
1) Girit, Yunanistana baland.
2) Bulgaristan bamszln ilan etti.
3) Avusturya-Macaristan mparatorluu Bosna Herseki ilhak etti.
Uyar:Osmanl tarihinde rejime deitirmeye ynelik kan ilk ve son isyan 31 Mart Vakas dr.
1909 KANUN- ESAS DEKLKLER
1876daki ilk be madde deiiklie uramamtr. Deiiklie urayan maddeler ise;
6) Srgn ve Angarya cezas kaldrlacak. 7) Hkmet yapt ilerden halka(yani meclise) kar sorumlu hale gelecek.
-
8) Padiah nne gelen kanunu bir kez veto etme hakkna sahiptir. 9) Padiah istei ve Mebusan Meclisinin 2\3nn ounluu ile meclis kapanabilir. 10) Herkes siyasi parti kurabilir.
II. Merutiyet ile kurulan partiler ise unlardr;
ttihat ve Terakki Frkas
Ahrar Frkas
ttihadi Muhammediye Frkas
Osmanl Demokrat Frkas
Hrriyet ve tilaf Frkas
Fedekaran- Millet Partisi
Osmanl Sosyalist Frkas
NKILP TARH
Trablusgarp Sava
Nedenleri;
talyann siyasi birliini tamamlayp smrgecilik yarna girmesi.
Osmanlnn blgeyi koruyacak gte olmamas.
talyann blgeye Osmanlya gre daha yakn olmas.
Avrupal devletlerin igale onay vermesi.
Trablusgarpn zengin hammadde yataklarna sahip olmak. Mustafa Kemal Gazeteci erif Bey ismiyle ve a gitmitir. Enver Paa ise .ismiyle Bingaziye gidecektir.
Ui Antlamas (1912);
Trablusgarp ve Bingazi talyaya braklacak.(Osmanlnn Kuzey ..da topra kalmad.)
Trablusgarp halk dini adan halifeye bal hale geldi.(Halifelik .ve Uide siyasi amal kulanld.)
Balkan Sava sonuna kadar 12 Ada talyaya braklacak.
Kapitlasyonlarn kaldrlmas iin talya Osmanlya yardm edecek.
I.BALKAN SAVAI
Savaa katlan devletler; Yunanistan, .. , Srbistan ve .. dr. (Sava balatan devlettir.)
-
Bu devletlerin arkasnda ise ..vardr. Savata en etkili devlet ..dr. Bulgar ordular aramzda snr
olan nehrini aarak stanbula kadar gelince ngiltere araya girerek Bulgaristan ile Osmanl arasnda
..imzaland. Buna gre Osmanl ileBulgaristan snr .hatt oldu. Osmanl bu hattn
batsn kaybetti.
Savan kaybedilme nedenleri;
65 bin askerin sava ncesi terhis edilmesi
4 cephede birden savalmas
..(Savan kaybedilmesinin en nemli nedenidir.)
Savan sonular;
En karl kan devlet . Oldu.Buda . Savana neden olmutur.
Gnmze kadar gelen .....balamtr.
Arnavutluk sava srasnda bamszln ilan etmitir.(Balkanlarda kaybedilen en son toprak parasdr.)
Osmanlclk nemini yitirmi .fikir akm nem kazanmtr.
Yenilgiden hkmeti sorumlu tutan ttihat Terakki ....yaparak hkmeti ele geirmitir.
Selanik, Makedonya, Ege adalar, Dou Trakya, Bat Trakya ve Arnavutluk kaybedilmitir.(Bylece Osmanlnn Balkanlarda topra kalmamtr.)
II. BALKAN SAVAI
I.Balkan savanda karl kan Bulgaristana kar Srbistan, Karada ve Yunanis