Ramazan Yetginin rencilerine Yadrd Defter Notu.

SLAMYET NCES TRK TARH

Trk kelimesi ;treyen,oalan,mifer,gl,erdemli,olgun anlamna gelir.Trk kelimesi in,Bizans,Arap,

Pers(ran) kaynaklarnda geer.

TRK GLERNN NEDENLER

in ve Mool basks

Kuraklk (iklim deiiklii )

Yeni yerler grme istei

Nfusun artmas

Trk cihan hkimiyeti iddias

Boylar aras mcadele

G eden bir boyu dierininde takip etmesi

TRK GLERNN SONULARI

Kltrel etkileim yaanmtr.

G eden Trklerin dil ve din yapsnda deiiklikler olmutur.

Trk tarihinin bir btn iinde incelenmesi zorlamtr.

Gidilen blgelerde Trkler devlet kurmulardr.

Bilinen ilk Trk boyu skitlerdir. Gnmzde Rusyada yaayan Yakut Trkleri skitlerin torunlar olarak

kabul edilir. Bozkrn Kuyumcular olarak bilinirler.

Bilinen ilk Trk devleti ise Asya Hun Devletidir.

ASYA HUN DEVLET

Bakenti tkendir. Trklerin milli bakentidir.

En bilinen hkmdar Mete Handr.

Trk tarihinde btn Trk boylarn bir bayrak altnda toplayan ilk devlettir.

Mete Han bulduu onluk sistem sayesinde kalabalk ve dzensiz in ordularn malup edip onlar vergiye

balamtr.(Milli benliklerini kaybetmemek kalabalk in nfusu iinde asimile olmamak iin)

Metehan n lmnden sonra devlet ikiye ayrlmtr.

KAVMLER G SONULARI

Dou imparatorluu ikiye ayrld.

Avrupann bugnk milletleri olutu.

Avrupa da Hristiyanlk yayld.

Avrupa da feodalite rejimi (derebeylik)ortaya kt.

Avrupa Hun devleti kuruldu.

lk a kapand Orta a ald.

AVRUPA HUN DEVLET

En nemli hkmdar Attiladr.

Attila Dou Roma zerine yapt seferler sonucu bu devleti Margos ve Anatolyus Antlamalar ile vergiye

balad. Daha sonra ise Romaya kadar gelmitir. Ancak;

Papann ricas,

Douda Sasani tehlikesinin bulunmas,

Romann Hristiyanlarca kutsal kabul edilmesi,

Batnn gcn krdna inanmas gibi sebeplerden dolay Romay almaktan vazgeti.

Atillaya bu olaydan sonra Hristiyanlar tarafndan Tanrnn Kams unvan verildi. Ayrca Almanlarn

Nibelungen Destannda Attila Etzel olarak gemektedir. Nibulengen destan Hun-Burgond mcadelesini

anlatmaktadr.

AVARLAR (JUAN JUAN)

stanbulu kuatan ilk Trk devletidir.(Sasaniler ile birilikte)

Avarlar Hunlar gibi hem Orta Asyada hemde Avrupa da devlet kurmulardr.

PEENEKLER

Devlet kuramamlardr.

1071 Malazgirt Sava srasnda taraf deitirerek savan kazanlmasn salamlardr.

Bizansta cretli askerlik yapmlardr.

KUMANLAR

Ouzlar ile yaptklar mcadeleler Dede Korkut hikyelerine, Ruslarla yaptklar mcadelelerle gor

destanna konu olmutur.

SBRLER

Bugnk Sibiryaya adn veren Trk boyudur. Sibir veya Sabar Yolundan sapan demektir.

BULGARLAR

til Bulgarlar: slamiyeti kabul ettiler. lk Mslman Trk Devletidir.(Alm Han zamannda)(2015 Mfredat

Deiikliidir.)

Tuna Bulgarlar: Hristiyanl kabul ettiler. ar Unvann kullanan ilk Trk devletidir.

ORTA ASYADA KURULAN TRK DEVLETLER VE BOYLARI

KKTRKLER

Kurucusu Bumin Kaandr.l kaan Unvanyla baa gemitir.

Trk adyla kurulmu ilk Trk devletidir.

Orta Asyadan Bizansa ilk eli gnderen (yani ilk diplomasiyi balatan) devlettir. Elinin ad Manyaktr.

Asya Hunlarndan sonra Orta Asyada siyasi birlii kuran ikinci Trk devletidir.

pek yoluna hkim olabilmek iin Akhunlara kar Sasanilerle, Sasanilerekar Bizansla ibirlii yapmtr.

Zamanla in Devleti tarafndan yklmlardr.

Bu esaret dneminde in e kar ilk istiklal hareketini Krad balatmtr.(lk milli istiklal ayaklanmasdr.)

Kraddan hari Niufu denilen bir askerde isyan etmitir.

KUTLUKLAR (II.KKTRK)

Orhun Abideleri bu devletin zamannda yazlmtr.

Batllarn Trklerin Bismarc dedikleri Vezir Tonyukuk bu dnemde yetimitir.

UYGURLAR

Trk tarihinde ilk kez din deitiren devlettir. (Budizm,Manihaizm)

lk defa yerleik hayata geen Trk devletidir.

Zamanla savalk zelliklerini kaybettiler.

Harf hareketli matbaay kullandlar.

Trk tarihinde ilk defa ktphane kurdular.

lk rgn eitim kurumlarn oluturdular.

lk defa Trk tiyatrosunun temelleri attlar. Yine an, opera ve pandomim sanatlarnda ileri gittiler.

Moollar devlet ynetiminde etkilediler. Moollar Uygurlar iin Hocam ifadesini kullanmlardr.

Treleri yazl hale getirdiler.

Trk tarihinde bankacln temellerini attlar.

inlilerin Uygur veya Tatar tuzu olarak nitelendirdikleri Niadr denilen madeni kullandlar.

KIRGIZLAR

Dnyann en uzun destan olan Manas oluturdular.

Cengiz Hana itaat eden ilk Trk devletidir.

llerini yakan tek Trk kavmidir.

OUZLAR

Byk ve Anadolu Seluklu ile Osmanl y kuran boydur.

Mslman olannaTrkmen denir.

Ouz adndan ilk defa Orhun Abidelerinde bahsedilir.

Hristiyan Ouza Uz denir. Gnmzde Uzlar Romanyann Dobruca blgesinde Gagauz Trkleri olarak

yaamlarn srdrmektedir.

KARLUKLAR

slamiyeti kabul eden ilk Trk boyudur

Karahanllar devletinin kurulmasnda ve Talas Savann kazanlmasnda etkili olmulardr.

HAZARLAR

Musevilii kabul eden ilk ve son Trk devletidir.

Krk Yolunu kullanarak zenginlemilerdir.

Ordularna cretli askerler almlardr.

Hazar denizine ismini vermilerdir.

Yaadklar dneme Hazar Bar a denilmitir.

Mslman Araplarla savaarak slamiyetin Kafkasya da yaylmasn bir sreliine engellediler.

Hazarlarn iinde yaayan Mslmanlar ynetenlere Hazz ad verilmitir.

Gnmzde Polonyada Karaim veya Karaay Trkleri olarak varlklarn srdrmektedirler

TRGLER

Baga Tarkan kendi adna para bastrd.

Hazarlar gibi MslmanAraplarla savaarak slamiyetin Orta Asyada yaylmasn bir sreliine engellediler.

AKHUNLAR ( EFTALTLER)

Afganistanda kurulmutur.ranllar tarafndan Eftalit olarak isimlendirilmilerdir.

Bir sre pek yoluna hakim olmulardr.Hindistan blgesine ilk egemen olan Trk devletidir.

BAKURTLAR

1736-39 yllar arasnda Rusyaya bakaldrmlardr. Gnmzde Rusyaya bal Bakurdistan Devleti olarak

yaamlarn srdrmektedir.

SLAM NCES KLTR VE MEDENYET

1. DEVLET YNETM

HKMDAR

Sembolleri

Ota (adr)

Nevbet (davul)

rgn(taht)

Asa

Kotuz (sorgu)

Ordu

Toy (ziyafet)

Kama

Kemer

Tu (sancak)

Yay

Kl

Unvanlar

Kaan

Hakan

Han

Erkin

lig

dikut

lteber

lteri

Yabgu

Tanhu

any

Hkmdarn grevleri

lkenin bamszln korumak

Kurultaya bakanlk etmek

Trelerin deimesi iin kurultaya istek gndermek

Ordunun banda sefere kmak

Treleri uygulamak

Gk tanrnn hkmdar donatt yetkiler:

Kut: Siyasi K (g): Askeri l (lg): Ekonomik kuvvet

2. DEVLET GREVLLER

Ayuki:hkmet

Ayguci:vezir

Apa:sivil ynetici

Tudun:vergi memuru

Tamgac: yazc

Al:hazineden sorumlu

Tarkan:komutan

Sba: Ouzlarda komutan

Yargan:yarg

Yarl:hakann emri

Tigin:hkmdarn olu

Ataman (nan)( nal) Tiginlerin eitiminde sorumlu devlet grevlisi.

ad:hanedan yesi komutan

Tutuk:askeri vali

Otac:tabip

Bri:kaan muhafzlar

3. KL TEKLAT (FEDERATF DEVLET ANLASYII )

Bat: Yabgu bat kanad sorumlusu Dou: Hakan

Federatif devlet anlay bulunur. Yanibat iilerinde serbest d ilerinde douya baldr.

4. KURULTAY (TOY,KENGE)

Hkmdar seer ve trelere uymayan hkmdarlar grevinden azleder.

Hkmdarn istei ile treleri deitirir.

Sava bar antlama gibi devlet ve toplumsal kararlar alr.

yeleri unlardr;

Hakan

Hatun: Eli kabul eder, asker ve saray var, devleti ynetir.

Hanedan yeleri

Boy beyleri

leri gelenler

Komutanlar

Kurultaya katlan tm yelere Toygunad verilir.

5. HUKUK

Szl hukuk kurallarna tre denir.

Treleri yazya geiren Uygurlardr.

Treler hakann istei ile kurultayn kararyla deiir.

Gebe yaamdan dolay hapis cezalar ksadr.

Treye hakan da dhil herkes uymak zorundadr.

6. SOSYAL HAYAT

Managomi tipi evlilikler grlr

Halkn kald adrlara yurt ad verilir

Toplumsal sralama yledir.(Yukardan aaya)

l :devlet

Budun :millet

Boy:bod

Urug:slale

Ogu :aile

Gebe yaamn sonular;

Savalk zellii artmtr.

Yaz ge kullanlmtr.

Snf farkllklar grlmez.

Hayvan slubu kullanlr.

Mimari bulunmaz.

Sanat eserleri tanabilir malzemeden yaplr.

Hapis cezalar ksadr.

7. DN VE NANIS

DNLER

Gk tanr

Hrstiyan

Musevilik

Maniheizm

slamiyet

Budizm

NAN

Atalar klt: ldkten sonra atalar ziyaret etme.

Doalar klt: Doadaki baz varlklarn kutsal olduuna inanma.

amanizm : By,sihir.

Totem :

KAVRAMLAR

Klt: nan

Kurgan: Mezar

Balbal: Mezarta (bengta)(Akkoyunlular ve Karakoyunlular bu gelenei srdrmlerdir.)

Kam(baks): Din adam

aman: Din adam

Tamu: Cehennem

Uma: Cennet

Ek: Kefen

Yu: Cenaze treni

8. ORDU

Onlu sistem sralamas

On takmonba

Yz blkyzba

Bin taburbinba

Onbin tmentmenba

Trklerin onlu sistemi kullanlmasyla beraber hemen hemen btn Trk ve dnya devletleri bu sistemi kulland.

Trkler dnyay enok askerlik alannda etkiledi.

Ordu-millet anlay bulunur.

Sava ncesi dmann durumunun renilmesi amacyla Yelmead verilen keif birlikleri gnderilir.

Ordu, Hilal (turan),Sahte Ricat (geri ekilme) Kurt Kapan ve Pusu taktikleri kullanmtr.

9. EKONOM

PARA CNS DEVLET

Yarmak Bez Kktrkler

Kamdu Bez Kktrkler

Kuanpoyu Bez Uygurlar

av Kat Uygurlar

Bz Bez Uygurlar

Not: Trk tarihinde paray ticarette bir deiim arac olarak kullanan ilk devlet Kktrklerdir.

10. SANAT

Minyatr

Fresko:duvar resmi (Bu resimle uraanlara Bedizci denir.)

adrclk

Dokumaclk

Halclk

Maden ilemecilii

inicilik

Heykel(balbal talarnn yontulmas)

11. YAZI DL VE EDEBYAT

Alfabe;

Kktrk (Orhon)

Uygur

in

Sod (ran)

Kiril

Fars

Arap

Latin

EDEBYAT

YAZILI EDEBYAT

1.ORHUN ABDELER

8.yy yazlmtr.

Moolistanda bulunur.

Trk tarihi ve edebiyatnn ilk yazl rneidir.

W.Thomsen tarafndan okunmutur.

Hkmdarn halka kar grevleri anlatlr.

Vezir Tonyukuk (725)Bilge Kaan (732) ve Kltigin (735) adna Yollug Tigin tarafndan dikilmitir.

lk Trk tarihisi ve yazar vezir Tonyukukdur.

Runik yaz eidindeki iaretler kullanlmtr

Bir taraf Trke bir taraf incedir.

Kutluklar zamannda dikilmitir.

2.ine Uu ,Karabalgasun Moyen-ur ve Taryat (Terhin):Uygurlara aittir.

3.Yenisey Yaztlar: Krgzlara aittir.

SZL EDEBYAT

Sav: Atasz

Kouk: Kopuz (saz) eliinde sylenen arklar)

Sagu: At

Hikaye : Dede korkut (Ouz Kpak mcadelesi)

Destanlar

ALPER TUNGA/U :SKTLER

ERGENEKON/BOZKURT:KKTRKLER

OUZ KAAN:ASYA HUN

TREY VE G :UYGURLAR

ATTLLA /SHRL GEYK:AVRUPA HUN

MANAS : KIRGIZLAR

LK MSLMAN TRK DEVLETLER

TALAS SAVAI:

Orta Asyaya egemen olabilmek iin inliler ile Abbasiler arasnda yaplan sava Karluklarn yardm ile Abbasiler

kazanmtr.

-Bu sava sonunda Abbasilerin hogrsnden etkilenen Karluklar topluca slamiyete girdi. Bu olay Trk-slam

tarihinin balangc saylr.

-Ayrca ilk defa kat in dnda Semerkantta (ehirlerin ah) retimine balanmtr.

ORTA ASYA DA KURULAN LK MSLMAN TRK DEVLETLER

KARAHANLILAR

Orta Asyada kurulan ilk Mslman Trk devletidir.

Satuk Bura Han (Abdlkerim) zamannda slamiyet devletin resmi dini haline geldi.

Yneticisi ve halk tamamen Trktr.

Resmi dilleri Trkedir.

Trk tarihinin ilk sistemliposta tekilatn kurdular.

lk Trk-slam medresesini yaptlar. (Tamga Bura Han zamannda yaplan Semerkant Medresesi.)

Dnyann ilk burslu rencilik sistemini balattlar.

lk Trk slam hastanesini (Bimarhane)yaptlar.

lk defa gulam sistemini uyguladlar.

lk Trk-slam edebi eserlerini verdiler.

Ribat ad verilen kervansaraylar yaptlar.

GAZNELLER

Afganistann Gazne kentinde kuruldu.

Kurulduu yerden ismini almtr.

En nemli hkmdar Gazneli Mahmuttur.

Abbasileri ii Bveyholu tehlikesinden kurtard iin halife tarafndan kendisine Sultan unvan verildi.

Hindistana 17 sefer yaparak slamiyet yayd. Bylece Hindistandaki kast sistemi zayflad. Bugnk

Pakistan ve Banglade devletinin Mslman olmasnda etkili oldu. Bu seferlerin drdne Birunide

katlmtr. Bunun zerine Sultan Mahmut Biruni iin Saraymn en deerli hazinesi. demitir.

1037 Serash 1038 Nesa ve 1040 Dandanakan Sava sonucu Seluklulara yenilip yklma srecine girmitir.

MISIRDA KURULAN TRK SLAM DEVLETLER

TOLUNOULLARI

Msrda kurulan ilk Trk slam devletidir. (Abbasilerden ayrlp yine Abbasiler tarafndan yklmtr.)

Yneticileri Trk halk Arap olduu iin abuk ykldlar.

Maristan adnda hastaneler ina ettiler.

NOT: Abbasilerin zayflamasyla ortaya kan kk devletiklere Tevaif mlk denir.

HTLER(AKTLER)

Kutsal topraklara (hicaz) egemen olan ilk Trk-slam devletidir.

hid; Prens demektir.Akit ise Nur yzl demektir.

EYYUBLER

1187 ylnda Httin savayla hallar malup edip Msr a egemen olmulardr. Eyyubilerde yetimi en nl

tp bilgini bni Meymundur. Ayrca Avrupal valyeler arma sistemlerini Eyyubilerden almlardr.

MEMLKLER

Veraset sistemi tek deiik olan Trk devletidir.(Her komutan sultan olabilir.)

1260 Ayn Calud ve 1277 Elbistan savalar ile Moollar dnyada ilk defa yendiler.

1258 ylnda lhanl devletinin Abbasileri ykmasyla halifelik Memlklere gemitir.

BYK SELUKLU DEVLET

Ouzlarn KnkTrklerinin kolu tarafndan kuruldu

1040 Dandanakan sava sonras randa kuruldu. Yurt bulmak iin Anadoluya keif hareketlerinde bulundu

1048 ylnda Bizans devleti sava olan Pasinler sava kazanld

1055 Badat seferine kan Turul Bey ii Bvehyoullarn ykt.(Dounun ve batnn sultan unvan Turul

beye verildi.)

1058 Abbasi halifesi trenle siyasi yetkilerini Turul Bey e devretti. slamn koruyuculuu Trklere geti.

1064 Sultan Alparslan Hristiyanlarcakutsal kabul edilen Ani ehrini fethederek halifeden Ebul Feth

(fetihlerin babas) unvann almtr.

1071 Sultan Alparslan ile Romen Diyojen arasnda Malazgirt Sava yapld.

MALAZGRT SAVAININ SONULARI

Anadolunun kaps Trklere ald.(1176 Miryakefalon Sava ile Anadolunun Trk yurdu olduu kesinleti.

Trkiye tarihi balad.

Trkleri tek bana yenemeyeceini anlayan Bizans Avrupal devletlerden yardm isteyerek Hal seferlerine

neden olmutur.

Anadoluda ilk Trk devletleri kurulmutur.

lk defa bir Bizans imparatoru Trklere esir dmtr.

Bizans da paral askerlik yapan Peenekler ve Uzlar Seluklular tarafna gemitir. Buda savan

kazanlmasnda nemli rol oynamtr

BYK SELUKLU DEVLETNN YIKILMA NEDENLER

Hahailik hareketinin ortaya kmas (Btnilik faaliyeti)(Hasan Sabbah hareketi (Hasan Sabbah dnyann ilk

terristi saylr.)

Abbasilerin gizli faaliyetleri

Ouzlarn devlete ksmesi

Taht kavgalar

1141 ylnda Karahitaylar ile yaplan Katvan Savann kaybedilmesi

Melik ve atabeylerin bamszlk almalar

ANADOLUDA KURULAN LK TRK DEVLETLER (DSMA)

DANMENTLLER

Sivas ve Tokat evresinde kuruldu.

Kayseri Ulu camii

Tokat ukur Medrese (2014te bulundu.)

Yabasan medresesi (Niksar/Tokat)(Anadoluda kurulan ilk medresedir.)

Anadolu Seluklu Devletini en ok uratran beyliktir.

Anadolu Seluklu Devleti son verdi.

SALTUKLULAR

Erzurum ve evresinde kuruldu.

Anadolu da kurulan ilk Trk devletidir.

Mama hatun trbesi

Tepsi minare

kmbetler

Kale camii

Anadolu Seluklu Devleti son verdi.

MENGCEKLLER

Erzincan ve Divrii evresinde kuruldu.

Divrii Ulu Camii ve Klliyesi

Mengcekliler zamannda Davut ah dneminin bilim insan Muvaffakidn Abdllatif (Tp,fizik,bilim

insan)Erzincan saraynda yaamtr.)

Mengcek eserleri Erzincan Depremleri yznden ou gnmze gelmemitir.

ARTUKLULAR

Mardin, Diyarbakr, Batmanevresinde kuruldu.

Hasankeyf

Kzltepe ulu camii

Malabadi kprs

Semann medresesi

Hsreviye medresesi

Kohisar ulu camii

Necmeddin klliyesi

Hatuniye medresesi

Robotik ve sibernetik biliminin kurucusu El Cezeri (bnl zz) bu dnemde yaamtr.

nl seyyah Marco Polo Artuklar Devletini ziyaret etmitir.

Anadolu Seluklu Devleti son verdi.

AKA BEYL

zmir ve evresindekuruldu.

lk Trk denizcisi akan Beydir.

1081 ylnda kurduu deniz kuvvetleri gnmzde D.K.Knn kurulu yl dnm olarak kutlanr.

LK MSLMAN TRK DEVLETLER KLTR VE MEDENYET

1. DEVLET YNETM

A. HKMDAR

SEMBOLLER (HKMDARLIK ALAMETLER)

OTA

NEVBET

TU (SANCAK)

KOTUZ(SORGU)

YAY RGN

HUTBE

HLAT(HEDYE)

TIRAZ(ELBSE)

ETR (EMSYE)

MENUR(HALFE ONAYII

BERAT(ATAMA ONAYI)

PARA BASTIRMA

ASA

UNVANLAR

KARA

LG

ERKN

MELK

SULTAN

SULTAN-I AZAM

BEY

HAN

HAKAN

B. SARAY GREVLLER

Candar: Saray ve hkmdar korur.

Silahtar: Hkmdarn silahyla ilgilenir.

anigir: Hkmdarn yiyecekleriyle ilgilenir

Hansalar: Hkmdarn sofrasyla ilgilenir.

Emir-i ikar: Hkmdara av partileri tertip eder.

Camedar: Hkmdarn kyafetleriyle ilgilenir.

arapdar: Hkmdarn iecekleriyle ilgilenir.

Tatdar: Hkmdarn temizlik ileri ile ilgilenir.

Hacip:Hkmdar ve vezirden sonra gelen en yetkili kiidir.Hkmdar ile hkmet ,hkmdar ile halk

arasndaki balar kurar,elileri kabul eder,trenleri dzenler,uygun grdklerini divan- mezalime karr.En

bilgili hacibe Has Hacip veya Haciblhccab denir.

C. Devlet grevlileri

Amid: Sivil ynetici (ehirlerdeki mlki idareci)

Amil :Vergi toplayankii

hne: Askeri vali

Muhtesib: Belediye ilerinden sorumlu

Melik (tigin): Hkmdarn olu

Atabey(ataman): Hkmdarn eitiminden sorumlu komutan

D. DVAN-I SALTANAT (DANIMA MECLS)

Devlet ve toplumun sorunlarnn tartlp karara baland yerdir.

Banda sultan bulunur. Sultan yoksa Naip bakanlk eder. Son sz hkmdara aittir.

Bu divana bal alt divanlar unlardr;

Divan- arz(ceyl arz): Askerlik le ilgili ilemleri yapar banda,emri arz vardr.

Divan- tura-i (inai): Yazmalara bakar banda turai vardr.

Divan-iraf (denetim): Denetim yapar ancak ordu hukuk denetlemez banda mrifi memalik(memleketin

denetisi) bulunur.

Niyabet-i saltanat:Hkmdarn olmad zamanlar toplanr.

Divan- istifa(dzenlemek) :ekonomi ile ileri yapar banda mstevfi bulunur.

Divan- mezalim: Zalimdenzulm grenlerin divandr. Banda Sultan vardr.

Grevleri;

Memurlar hakkndaki ikyetleri inceler.

Katipleri aracl ile vakflar denetler.

Siyasi sular karara balar.

Muhtesibin yerine getiremedii grevleri yerine getirir.

2. HUKUK

lk Trk- slam devletlerinde hukukun olumasnda;

Kktrk-Akhun ve Uygur gelenekleri

Ouzlarn kabile gelenekleri

slamn getirdii esaslar etkili olmutur.

3. TOPRAK YNETM

MR TOPRAK :

Has

Vakf

kta

MLK TOPRAK:

R: Mslmanlara verilen topraktr.

HARAC: Gayri Mslimlere verilen topraktr.

**Pervaneci: Arazi kaytlarn tutar.

Has toraklar: Geliri hkmdara ayrlan topraklardr.

Vakf toraklar: Geliri dini ve sosyal kurumlara ayrlan topraktr.

kta topraklar: Geliri devlet memurlarna ve komutanlara ayrlan topraklardr.

ktann zellikleri;

Topran bo kalmas engellenmitir.

Vergiler toplanmtr.

Memur maa denmitir.

Masrafsz bir ordu kurulmutur.

Blgenin gvenlii salanmtr.

Yetien askere sipahi (bar zaman) yada cebeli (sava zaman) denir.

Gebe topluluklarn yerleik dzene geirilmitir.

retimin devlet kontrolnde yaplmas salanmtr.

retimde sreklilik ve verim salanmtr.

Eyaletlerde devlet otoritesi salanmtr.

4. SOSYAL HAYAT

Kmbet: Siyasilerin adna dikilmi ant mezar

Trbe: Din adamlarnn mezar.

Tekke zaviye-dergah: Din retilen kurumlar.

Bimarhane-darlafiye-darifa-maristan: Hastane

marethane: A evi

Tabhane: Hasta yaknlarna yaplan konuk evi

Debbahhane (Tabakhane): Deri ilenen yerlerdir.

Kapan: Tek bir cins maln satld yerdir.

Kapan emini: Kapan koruyan grevli.

Bedesten: Birden fazla eidin bulunduu gnmz alveri merkezleridir.

Sebil: eme

Klliye: Camii yanlarna yaplan toplu yaplar (yatakhane,camii,imarethane,hamam,medrese bulunur.)

Tutma:Trklerin milli yemei 11.yy da Ramazan aynn ilk gn yaplr.

5. ORDU

a. GULAM

Gulaman-i saray: Merkezi ordudur. Bitegani ad verilen 3 ayda bir maa alr. Trk-gayrimslim bir arada

bulunur. Hkmdar korur.

Hassa: Ordunun vurucu gcdr. Topraktan alnan vergiler (ikta) ile geinir. SadeceTrklerden oluur.

b. Eyalet askerleri

Sipahiyan

c. Yardmc kuvvetler

Trkmenler

d. Melik ve atabeylerin askerleri

e. Bal beylik ve devlet ordusu

Not:slam ncesine gre orduya getirilen en byk yenilik Gulam sistemidir.

6. ETM

lk medrese Karahanllar zamannda alan Semerkant medresesidir. Anadoluda alan ilk medrese

Yabasan Medresesidir.

Byk Seluklu Devletinin en nemli medresesi Nizamiye Medreseleridir. Byk Seluklu Devletinin ilk

medresesi Niabur Medresesidir.

Bu medreselerin alma nedenleri ;

Bilim insan yetitirmek

Zararl fikirlere fikir ile karlk vermek

Devlet memuru ihtiyacn karlamak

Anadolu Seluklu devletindeki ilk medrese Kayseri Koca Hasan Medresesidir.

Osmanlnn ilk medresesi znik Medresesidir.

Medresenin retmenine mderris, rencisinedaniment, alnan diplomaya ise icazetname denir.

Medreseler de okutulan dersler 2 ye ayrlr.

1.AKL BLMLER:

Heyet- Astronomi

Ncum-Astroloji-Yldzlar

Riyaziye- Matematik

Msellesat-Trigonometri

Cebr-Matematik

Simya-Kimya

Hesap-Matematik

Mantk dersleri-Felsefe

Dil dersleri

Tarih

Corafya

Fizik

Hendese-Mhendislik

2.NAKL BLMLER

Megazi Savalar

Hadis- Szleri.UraanaMuhaddis denir.

Snnet -Davranlar

Siyer-hayat

Arapa

Kuran- Kerim

Kelam slam felsefesi

Fkh- slam hukuku

Tefsir-Uraana Mfessir denir.

Meal

Farsa

MMAR VE SANAT

Mimari:

Aye Bibi trbesi ve Arap Ata trbesi Karahanllar

Leker-i BazaarCamii Gazneliler

Mimaride Trk geni kullanlrken minareler ifte yaplmtr. ift devleti sembolize etmektedir.

Sanat :

Bu dnemde Arapay gzel yazma sanat olan Hat sanat gelimitir

Bilinen ilk Trk Hattat Amasyal Yakuttur.

Resmin yerini ise minyatr sanat almtr.

Dnemin bilim insan Cezeri yapt mekanik tasarmlar Otomato asl eserinde toplamtr.

Ayrca kitap ssleme sanat olan Tezhipbu dnemde gelimitir.

Ayrca dokumaclk, inicilik, ebrusanat, vitray(cam ssleme) telkari, malakarigelime gstermitir.

ANADOLU SELUKLU DEVLET

1075 ylnda Kutalmolu Sleyman ah tarafndan znikte kurulmutur.

I.Hal Seferi sonunda merkezini znikten Konyaya tamtr.

Zamanla Danimentliler, Saltuklar, Artuklular ve Mengceklere son vererek Anadolu da Trk siyasi birliini

salamtr.

1176 Miryakefalon (Yurt tutan sava)(Kumdanl) ile Bizans malup etti.(Anadolu kesin Trk yurdu haline

geldi I.Mesuttan itibaren Avrupal kaynaklar Anadoludan Trkiye diye bahsetti.)

Bu devletin zamannda ticareti gelitirmek iin;

Alanya, Antalya, Sinop, Samsun ve Krmn Sudak liman fethedilmitir.

Kervansaraylar yaplmtr.

Dnyada ilk defa sigortaclk sistemi balatlmtr.

Kbrs krall ve Venedik ile ticaret antlamalar imzalanmtr.

Sivas ticarette istasyon merkezi haline gelirken, Kayseride milletleraras fuar olan Yabanlu Pazar

kurulmutur.

1230 ylnda Yass emen Savayla Harzemahlar yenildi.

1240 ylnda Trk tarihinin ilk dini nitelikli toplumsal ayaklanmas olan Baba shak syan ortaya kt.

syannnedenleri; devletin iyi idare edilememesi, Trkmenlerin otlaklar yznden yerli halkla geinememesi

ve Trkmenlerin Mslman olmalarna ramen eski inanlarn terk edememeleri.

1243 ylnda lhanllarla yaplanKseda Savakaybedildi. Busavan sonular unlardr;

Anadolu da Trk siyasi birlii bozuldu. (2. kez Trk beylikleri kuruldu. Anadolu tahrip edildi.

Anadolu Seluklu Devleti lhanllara tabi(bal) hale geldi.

ANADOLU SELUKLU DEVLETKLTR VE MEDENYET

A. DEVLET YNETM

a. Hkmdar: Keyhsrev, Keykavus, Keykubat Farsa unvanlar olup bunlar kullanan tek devlet Anadolu

Seluklu Devletidir.dir. Key ise sultananlamna gelmektedir.

b. Divan- Ala: Tm devlet meselelerinin tartlp karara baland yerdir.Divan- Pervaneise ;ikta

topraklarnn datmndan sorumlu olan divandr.Grevlisine isepervaneci denir.

Divan- berid:Haberleme, posta ilerine bakar.

LM NSANLARI

Sadrettin Konevi: Konya ya ismini veren ilim insandr.

Hz. Mevlana: Kebir ve Mesnevi

Yunus Emre :Risalettin-i nushiye

Hac Bektai Veli: Makalat

Nasrettin Hoca: Nkte ustasdr.

Ak paa: Garipname eseriyle nldr.

Hac Paa: Anadolunun bni Sinasdr.

Ravendi: Tarihidir. Trkiye Seluklu Tarihi adndaki eserini I.Gyaseddine sunmutur.

B. EKONOM

Allah yolunda birliktelik anlamna gelen ftvvet anlayna gre birleen esnaf rgtlenmesine Ahilik

denir. Ayrca o dnemde Avrupada sadeceHrstiyanlarn ye olabildii Gild ve Hansa adnda esnaf

tekilatlar bulunmaktadr.

Kurucusu Ahi Evrandr.

Bu tekilatn felsefesini kurulu yapsn Ahi Evrann yazd Letaif-i Hikmet kitabndan renilir.

Bu tekilata gayrimslimler giremez.

Ahilik Osmanlda Lonca olarak devam etmitir

htiyaca gre mal retimi yapar.

Maln kalitesini denetler.

Ahiler yalan syleyemez.

Gerektiinde Cihata katlr.

Mesleki eitim verir.

Yeni dkkn aacaklara kredi verir.

Hslat nekadar esnaf varsa bltrlr.

Hslatn %1 ile %10 u arasnda ortak sanda para kesilir.

Maln fiyatn belirler.

Merkezleri Krehir, Konya, Kayseridir.

Ahi Evrann ei Fatma Bac da esnaf elerini eitmek ve yetim kalan kz ocuklarn korumak iin Bacyan-

Rum ( Anadolu Kadnlar) tekilatn kurmutur. Bu tekilatn slogan ana, eine ve iine dikkat etdir.

C. MMAR

Osmanlya ait eserler; Edirne, stanbul, Bursave Trabzon ehirlerinde youndur. Ayrca eserin iinde

Sultan, Paa, Yeilkelimeleri varsa Osmanlya aittir.

Kayseri, Konya,Alanya,Antalya,Sivas,Erzurum,Ankara,Krehir deki eserler ASDye aittir.rnein;

Krehir: Cacabey Medresesi

Konya :Alaeddin Camii,Karatay Medresesi,Beyehir Ulu camii

Kayseri: Hunad Hatun trbesi

Sivas : Gk Medrese

Erzurum : ifte Minareli Medrese

Ankara:Akkpr,Arslanhane Camii

Anadolu Seluklu Devletinin ilkleri;

En eski camii: Konya Alaaddin Camii

En eski hastane: Kayseri Gevher Nesibe Darifas

En eski medrese: KayseriKoca Hasan Medresesi

En eski kervansaray: Alay Han

ANADOLUDA KURULAN II.TRK BEYLKLER

OSMANOULLARI: St ve Domanite kuruldu. Merkezi otoritesi en gl olan Trk slam devletidir.

KARAMANOULLARI:Karaman ve Konya evresinde kuruldular. Kendisini Anadolu Seluklu Devletinin

varisisi sayd. Bu yzden Osmanly en ok uratran beylik oldu.1277de Karamanolu Mehmet Bey

Trkeyi resmi dil ilan etti.

GERMYANOULLARI:Ktahya ve evresinde kuruldu. Osmanl devletine eyiz yoluyla katlmlardr.

DULKADROULLARI: Maratakuruldular. Osmanlya katlan en son beyliktir.

Denizci olanlar:

HAMTOULLARI: Isparta, Antalya, Eridirdekurulmulardr. Osmanl devletine topraklarn satarak para

yoluyla katldlar.

KARESOULLARI: anakkale, Balkesir de kuruldu. Osmanlya katlan ilk beyliktir.

SARUHANOULLARI: Manisa

MENTEEOULLARI: Mulada kuruldular. Gney Bat Anadolunun Trklemesine katk saladlar.

CANDAROULLARI (SFENDYANOULLARI):Sinop ve Samsunda kuruldular.

AYDINOULLARI: Aydnda kuruldu. Trk tarihinde Venedike ilk kapitlasyon veren devlettir.(1348)

10.VE 13.YYDA KURULMU DER TRK DEVLETLER

AKKOYUNLULAR

En nemli hkmdar Uzun Hasandr. Avrupada Kk Trk diye anlr.( Fatihten ayrt etmek iin )

Kuran- Kerim-i Trkeye evirmilerdir.

ii karakterli bir devlettir.1402 Ankara Savandan sonra Osmanlya rakip olmulardr.

1473 ylnda Fatih ile yapt Otlukbeli Savan kaybedip yklmtr.

Dnemin bilim insan Ali Kuu hem Akkoyunlarda hemde Fatihin daveti zerine Osmanl Devletinde

yaamtr.

Balbal dikme geleneini devam ettirmilerdir.

HARZEMAHLAR

Harezm blgesinde kurulmutur.

Kurulduu yerin ismini almtr.

Kendini Byk Seluklu Devletinin varisisi olarak grmtr.

lhanllar Otrar Faciasn yaatmlardr.

TMUR DEVLET

1402 Ankara Savayla Osmanly Fetret dnemine sokarken Karadenizin stnde bulunan Altn ordu

devletinin ykarak Ruslarn Karadenize inmesini salamtr.

Bu zamanda Ulu Bey, HseyinBaykara, Ali ir Nevai ve sa Savc gibi nemli bilim insanlar yetimitir.Ali ir

Nevai; Muhakemetl lugateynadnda yazd eserinde Trke nin Farsadan stn olduunu ispat etmeye

almtr. Kendisi aatay Trkesinin en byk airi kabul edilir.

MOOL MPARATORLUU

Kurucusu Cengiz Handr. Kendisi lmeden nce oullar ve torunlar arasnda lkeyi paylatrmtr.

Mool Devleti paralanarak; Altnordu, Kubilay (inde kurulmutur. Asimile olmutur. nl seyyah

Marco Polo bu devleti ziyaret etmitir.) lhanl ( 1258te Abbasilere son vermitir. Ayrca Batniliide

ortadan kaldrmtr.)aatay devletleri kurulmutur.

BABR MPARATORLUU

1526da Hindistanda kuruldu.

Babr ah Cihan ah Ei Mmtaz Sultana ( Nur Banu Sultan )Hindistann Agra kentinde Tac

Mahaliyaptrmtr. Ayrca Babr ah kendi yaamn anlatt eseri Vekayi(Babrname)dir.

1858de ngiltere ykmtr.

OSMANLI DEVLET KURULU DNEM OSMAN BEY

Lakab Fahruddindir.1302 ylnda Bizans ile yapt Koyunhisar Savan kazanp Bileciki merkez yapt.

negl, Yarhisar, Karacahisar ve Akakocay fethetti.

lk defa vergi ald.

lk defa kad atamas yapt.( lk kad Dursun Fakihtir.)

ORHAN BEY DNEM

1326 ylnda Bursay alp bakent yapt.

Bursann alnmasna tepki duyan Bizans ile 1329 da Palekanon (Maltepe) ( Eskihisar) Savan kazanarak

zniki alp bakent yapt. Bizans imparatoru olmak isteyen Kantakuzene yardm etti ve karlnda

kendisine impe Kalesi hediye edildi. Bu kale Osmanlnn Rumelideki ilk toprak parasdr.

Karesioullarna son verilerek Anadolu Trk siyasi Birlii iin ilk adm atld. Kendisi dneminde ayrca;

lk defa tmar ve isknpolitikas uyguland.

lk defa Yaya ve Msellem adyla ordu kuruldu.

lk defa Divan- Hmayun kuruldu.

lk defa vezir atamas yapld. (Atanan ilk vezir Alaaddin Paadr.)

lk defa medrese ald. (znikte alan bu medrese znik Orhaniyesi adndadr.)

lk defa mderris atamas yapld. (Medreseye atanan ilk mderris Davud-u Kayserdir.)

lk defa para basld. (Gm olan bu paraya ake ismi verildi.)

lk defa bte oluturuldu.

lk defa gayrimslim bir hatunla evlenildi.(lk gayrimslim haseki sultan Nilfer Hatundur.)

lk defa bedesten ald.( Bursada)

lk defa tersane ald. (Karamrsel Tersanesi)

lk defa camii yapld. (znik Hac zbek Camii ve ya ar Camii)

lk defa saray yapld.( Bursadaki Bey Saray )

lk defa Sultan unvann kulland.( Sultanl Guzat ( Gazilerin Sultan)unvann kulland.)(2015 Mfredat

Deiiklii)

I.MURAT DNEM

Gazi Hnkr ve Hdavendigar unvanlaryla anld. Ahilerden Ankaray ald

Germiyanoullarn eyiz yoluyla, Hamitoularn para yoluyla satn ald

1363 ylnda Bizans ile yaplan Sazldere Sava sonrasEdirne alnarak bakent yapld. Bunun zerine Bizans

Avrupa devletlerinden yardm isteyerek bir Hal ttifak oluturdu.

lk Osmanl-Hal Sava Srp Snd Sava kazanld. (1364)( Srpsndnn dier ad I.irmen Zaferi olarak

eklenmitir.)

1371 ylnda iseII.irmen Sava ile Srplar malup edildi.

1389 da ise I.Kosova Sava Hallara kar kazanld.Sava meydannda gezen I.Murat bir Srpl tarafndan

ehit edildi.(Osmanl tarihinde ilk ve son defa bir padiah sava meydannda ehit edilmitir.Bu olay zerine

Osmanl diplomasi kurlar deitirilerek Padiaha hibir yabanc devlet adam ve elinin yaknlamas

engellenmitir.)

Bu savata ilk defa top kullanlmtr.

I.MURAT DNEM DER GELMELER

Rumeli Beylerbeylii kuruldu. (Manastrda kurulan bu beylerbeyliine Lala ahin Paa atanmtr.)

lk defa sistemli olarak iskanve tmar politikas uygulanmtr.

lk defa kazasker, suba ve defterdar atamas yapld.

lk defa Edirnede Kapkulu Oca kuruldu ve bu ocaa bal Acemiolanlar,Yenieri ve Topu ocaklar

kuruldu.

Kapkulu ordusunun asker ihtiyacnn karlanmas iin Penik sistemi (Mevlana Rstemin nerisiyle hayata

geirildi) uygulanmaya baland. Ancak Ankara Savandan sonra ise Devirme Kanunu karld.

Penik sistemi: Esir edilen be kiiden birinin creti verilerek ve ya farkna baklmakszn askere alnd

sistemin addr.

NOT: Osmanl Devleti kurulu yllarnda Bizansl Tekfur(vali)larla dosta grnmtr.Bu politikaya Mdara

denilmitir.Ayrca Osmanl Devleti Balkanlarda Kalp kazanmak iin stimalet (Hogr) politikasnda

uygulamtr.

YILDIRIM BAYEZIT

stanbulu kuatan ilk Osmanl padiahdr (1391-1401 yllar arasnda drt defa kuatmtr.)

Bu kuatmalarn baarsz olma nedenleri ise unlardr;

Karamanoullarnn iki defa isyan etmesi,

1396 Nibolu Savann kmas, (Sava sonras Eflak-Bodan ( Memleketeyn) Osmanl stnln

tand. Bulgaristan tamamen Osmanlnn eline geti ve halife Yldrm Bayezite Sultan klimi Rum

(Anadolu Memleketinin Sultan) unvann verdi.

Not: Kuatmalara yardmc olmak iin Gzelcehisar yani Anadolu Hisar yaplmtr.

Douda Timur tehlikesinin grlmesi.

NOT:Bayezit; Candaroullar,Menteeoullar,Saruhanoullar,Aydnoullar ve Karamanoullarna son

vererek ilk defa geni lde Anadoluda Trk siyasi birliini salamtr.

1402 ANKARA SAVAININ NEDENLER

Timurdan kaan beylerin (Karakoyunlular,Celayiroullar)Osmanlya snmas ve Osmanlnn da bu beyleri

Timura geri vermemesi.

Karlkl kfrl mektuplar.

kisininde Trk dnyas lideri olmak istemesi.

Beylikleri sona eren beylerin ve Akkoyunlularn Timurun Anadoluya gelmesi iin kkrtmas.

Timurun Sivas igal etmesi.

ANKARA SAVAININ SONULARI

Anadolu Trk siyasi birlii bozuldu.

Yeni beylikler ortaya kt.

Yldrm Beyazt, ei ve Mustafa elebiTimur a esir dt.

stanbulun alnmas 50 yl gecikmitir.

Yldrmoullar arasnda 1402-1413 yllar arasnda taht kavgalar balamtr.Bu dneme Fetret yada Fasl-

i Saltanat denir.

NOT:Bu dnemde Anadolu Beyler beylii kurulmutur.Merkezi Ktahyadr.Balkanlarda bu dnemde toprak

kayb olmamtr.

ELEB MEHMET

Osmanl devletinin ikinci kurucusu saylr.

Kendisi dneminde Musay destekleyen eyh Bedrettin syan kmtr.(Bu isyan Osmanl Devletindeki ilk

dini nitelikli toplumsal ayaklanmadr.)

Bu dnemde Dzmece Mustafa isyan kmtr.

lk defa Venedik devletiyle deniz sava yaplp kaybedilmitir.

II.MURAT (Hayr Babas)

Tahta ktnda Macaristan zerine sefer yapan Murat Anadoluda Karamanoullar isyan edince Macarlar

ile kurulu dneminin en kt antlamas olan Edirne Segedin Antlamasn imzalamtr. Bu antlamaya

gre Srp krall kurulacak ve 10 yl boyunca savalmayacaktr. Bunun zerine II. Murat tahtn 12 yandaki

olu II. Mehmetebrakmtr. Ancak ufak yataki bir ocuun tahta getiini gren Avrupallar Edirne

Segedini bozup bir hal ordusu oluturmutur.Bunun zerine devlet adamlar yenierileri kkrtp

(Buuktepe syannn kmasn salayarak (ilk yenieri isyan))Fatihin babasna bir mektup yollamasn

saladlar.Bunun zerine ordunun bana geen II.Murat Varna Savan sonrada II.Kosova Savan

Hallara kar kazand.

II. Kosova Savann sonular ise unlardr;

1683 II. Viyanaya kadar Osmanlnn zerine bir hal ittifak kurulamad.

Balkanlar kesin Trk yurdu haline geldi.( Tarihteki Miryakefalon Sava ile sonular asndan benzerlikler

gsterir.)

OSMANLI DEVLET KLTR VE MEDENYET

A. DEVLET YNETM

a. Hkmdar

-Grevleri:

Orduya komutanlk eder.

Divan- hmayuna bakanlk eder.(Fatihe kadar.)

Herhangi bireyi yasaklar.( Yasakname)

Herhangi bir konuda emir verir (Ferman)

Herhangi bir konuda adaletsizlii giderir.(Adaletname)

Herhangi bir konuda kanun karr.(Kanunname)

Herhangi bir konuda devlet memurunu greve atar veya grevinden alr.(Beratname)

Herhangi bir devirme ocuu ldrebilir. (Kulluk hakk)

Herhangi bir devlet memurunun mallarna el koyar. (Msadere)

NOT:PadiahlarClus Treni ile tahta kar ve Eyp Sultan trbesinde kl kuanrlard.

-Hkmdarlk Sembolleri

Ota,nevbet,tu,tura,kotuz(sorgu),mifer,sikke,hutbe,traz(elbise),hilat(hediye),etr(emsiye),menur (halife

onay),berat (atama onay),clus bahii,kl kuanma,hatt hmayun vs

Hkmdarlk unvanlar:

Bey ,gazi,sultan,Hdavendigar,han,padiah

OSMANLI DEVLETNDEK VERASET DEKLKLER

OSMAN BEY :lke hkmdar ve ailesinin ortak maldr.

I.MURAT:lke padiah ve oullarna aittir.(ilk deiiklik)

FATH SULTAN MEHMET:lke bekas iin kardeine nlem alnabilir.

I.AHMET:lke en byk (EKBER) ve en akll (ERED) erkek ye tarafndan ynetilir.

NOT:Osmanl ehzadeleri 12 yana geldiinde lke sancaklarna Vali olarak atanr. Gittikleri zaman

elebi unvan alr. ehzade sancaklar ise orum, ankr, Bolu, Antalya, Amasra, Amasya, Ktahya,

Manisa ve Kefedir.( Anadolu dndaki tek ehzade sancadr.)

OSMANLI DEVLET MERKEZLER (BAKENTLER)

St (1293)

Karacahisar(1303)

Bilecik(1317)

Bursa(1326)

znik (1329)

Edirne(1363)

stanbul(1453)

OSMANLI DEVLETNDE SARAYLAR

Osmanl devletinin ilk saray Orhan Bey dneminde Bursa da alan Bey Saraydr.

Osmanl devletinin en uzun sre ynetim merkezi olan saray Topkap Saraydr.

TOPKAPI SARAYI

BRUN

D ksmdr.

Eliler kabul edilir.

Dvan- hmayun toplantlar Babssaadekapsndaki Kubbealtnda yaplr.

ENDERUN

ksmdr.

Devlet memuru yetiir.Okuldur.

Trk rencisi alnmaz. (Trk broksasisi olumamas iin)( Yahudiler ise devirilmez.)

I.Murat tarafndan 1363te Edirnede kurulmutur.(2015 mfredat deiiklii)

HAREM

Kz ksmdr.

Okuldur.

Padiah ve ailesinin zel hayatn geirdii yerdir.

DVAN-I HMAYUN:

Devlet ve millet sorunlarnn tartlp karara baland ve en son sz hakknn padiaha olduu bir bakanlar

kuruludur.

Orhan Beykurmutur. II. Mahmut kaldrmtr.

Alnan kararlara Hkm ,hkmlerin kaydedildii deftere Mhimme denir.

Bu hkmleri yazya Tahvil, Rus, Amedi ve Beyliki kalemleri geirir.

En son yarg organdr. Herhangi bir davaya itiraz olan Gayrimslim Mslimfark etmez divann iinde

bulunan Kazaskere bavurabilir. Bu ynyle divan Trk-slam devletlerinde Divan- Mezalime benzer.

Alnan kararlarn dine uygunluu eyhlislam tarafndan denetlenir.

Sadrazam (Vezir-i azam)

Padiahtan sonra gelen en yetkili devlet adamdr. Padiahn mhrn tar. Padiahn sefere kamayaca

zaman Serdar Ekrem unvanyla ordunun bana geer. Sadrazamn yerine ise Sadaret Kaymakambakar.

Kubbealt Veziri

Gnmzn bakandr. Devlet ilerinde yardmc olur. Saylar zamanla artmtr.(Snrlarn genilemesine

bal olarak devletin i yk artt iin.)

Kazasker

Gnmzn milli eitim ve adalet bakandr. Mderris ve kad atamas yapar(taht kadlar hari).Doutan

Mslmanolmak zorundadr. Divana gelen davalara son eklini verir. Tuttuu devlete Ruzname

denir.Rumeli ve Anadolu olmak zere saylar iki tanedir.

Nianc

Devletin yazma ilerinden sorumludur.lk defa Fatih zamannda atanmtr.rfi hukukun Divandaki

temsilcisidir.Yazl belgelere padiahn turasn eker.Tapu ve kadastro ileri ile ilgilenir.Fethedilen

blgelerin sosyoekonomik yaps ve demografik yapsn Tahrir defterlerine kaydeder.

Reislkttab

17.yy da Niancdan ayrlarak devletin d yazmalarndan sorumlu hale getirildi.

Defterdar

Gnmzn maliye bakandr. Bteyapar. Paranndeerinikorur, kapkulu ulufelerini datr ve hazinenin

anahtarn tar. Rumeli ve Anadolu olmak zere saylar iki tanedir.

Kaptan Derya

Kanuni Sultan Sleyman zamannda divana ye oldu. Denizcilik ile ilgili kanunlarn kmasn hazrlad.

Yenieri Aas

Rtbesi vezir ise divan toplantsna katlr. Ordunun durumu hakknda bilgi verir.

eyhlislam

Divanda alnan kararlarn dine uygun olup olmad hakknda fta (Fetva) verir.18.yy da divana ye oldu.

Protokolde Sadrazamla eittir.lmiyesnfnn bakandr.Atamasn padiah yapmtr.

YNETC SINIFLARI

SEYFYE (YNETC+ASKER)

PADAH

SADRAZAM

VEZR

BEYLER BEY (VAL)

SANCAK BEY(KAYMAKAM)

Suba

Yenieri aas

Kaptan- derya

Levent

Tmarl sipahiler

LMYE ( DN+HUKUK+ETM)

EYHL SLAM (Bakandr.)

MAM

MEZZN

KAZASKER

KADILAR

NABLER

MDERRS

MUD

KALEMYE SINIFI (YAZICI /MEMUR)

DEFTERDAR

NANCI

RESL KTTAP

KATPLER

STANBUL TEKLATI

STANBUL YNETCS

BOAZLAR K.DERYA

GVENLK Y.AASI

ADALET TAHT KADISI

BELEDYE LER EHREMN

GENEL SADRAZAM

TARA TEKLAT

BRM ADALET GVENLK YNETC

EYALET KADI SUBAI BEYLERBEY

SANCAK KADI SUBAI SANCAK BEY

KAZA KADI SUBAI KADI

KY NAB YT BAI KETHDA

EYALETLER:

SALYANEL EYALETLER (Yllkl,maal)

Merkeze uzak yerlerdir.

ltizam sistemi ile vergi alnr.(hale yoluyla vergi toplamaya ltizam ihaleyi kazanana Mltezim denir.

MISIR,TRABLUSGARP,TUNUS,CEZAYR,FAS,HABE ve YEMEN bu eyaletler iindedir.

SALYANESZ EYALETLER ( Maasz Eyaletler)

Merkeze yakn yerlerdir.

Yneticileri devletten maa almaz.

Tmar sistemi uygulanr.

Vergiler ve devlet memurlarnn maalartopraktan elde edilen gelirlerle karlanr.

ANADOLU, RUMEL, MARA, BUDN, BASRA, BADAT, SVAS, KARAMAN, KTAHYA, ERZURUM vs.bu

eyaletler iindedir.

MTYAZLI EYALETLER (Ayrcalkl)

KIRIM,EFLAK,BODAN,ERDEL HCAZ-MEKKE-MEDNE(En imtiyazlsdr.Vergi vermezler askere gitmezler.)

B. HUKUK

Osmanl devleti nin hukuk sistemi olumasnda;

Fethedilen yerdeki uygulamalar

slamn getirdii esaslar

Orta AsyaTrk gelenekleri etkili olmutur.

KADI BLGELR ATAYAN

TAHT KADISI BURSA/EDRNE/STANBUL PADAH

MEVLEVYET KADISI

DER YERLER KAZAASKER

NOT:lk kad atamasn Osman Bey yapmtr.lk atanan kad Dursun Fakihtir.

TANZMAT NCES MAHKEMELER(KLASK DNEM)

eri (Mslmanlarn davalarna bakar.)

Konsolosluk (Fransaya verilen kapitlasyonlarla ortaya kt.Fransz tccarlarn davasna bakar.)

Cemaat ( Gayrimslimlerin davalarna bakar.)

Osmanl Devletinde kanun kma sras yledir; Divanyeleri gndeme alr.Niancya yazdrlr.Divan

toplantsnda karar alnr.Daha sonra padiaha sunulur.Padiah onay verirse Mhimme defterine yazlr ve

lke geneline ferman olarak duyurulur.

C. SOSYAL HAYAT

Osmanl toplumu din esasna gre blerek ynetmitir. Bu sisteme millet sistemidenir. Ayrca toplum dzeninin

salanmas amacyla hakkaniyet emberikullanlr.Bu embere gre salanmas en gerekli ey adalettir.Bu

emberin unsurlar unlardr;Devlet,kanun,millet,servet,ordu,hkmranlk(mlk) tr.

Darlaceze: yoksullar veya dknler evi

Darafaka:ocuk yurtlar

Darleytam:yetim yurdu

Darlbedayi:tiyatro

Darlelhan:konservatuar

Hilali Etfal: ocuk hastanesi

Vakfgureba:kimsesizler hastanesi

TEREKE DEFTER:Osmanl Devleti iinde aile yaps miraslarn durumu,ocuk says ift evliliklerin hangi amala

yapldnn yazld defterdir.Kadlar tutar ksaca aile yapsnn durumu renilir.

D. TOPRAK YNETM

MR TOPRAK

PAMAKLIK:Geliri padiahn annesi ve kzlarna ayrlan topraklardr.

YURTLUK: Geliri snn boylarnda oturanlara ayrlan topraklardr.

OCAKLIK:Geliri kale muhafzlarna vetersanecilere ayrlan topraklardr.

MALKANE:Geliri devlete yararllk gsterenlere ayrlan topraklardr.

MUKATAA:Geliri dorudan hazineye aktarlan topraklardr. (ltizam usulnn uyguland topraklardr.)

VAKIF:Geliri kamu yararna veya dini sosyal kurumlara ayrlan topraklardr.

DRLK:Geliri devlet memurlarna ve komutanlara ayrlan topraktr.kendi iinde 3e ayrlr.

HAS: Geliri 100.000 akeden fazla olan topraklardr. Padiah ve divan yeleri ile beylerbeyi ve sancakbeyine

ayrlr.

ZEAMET:Geliri 20.000-100.000 ake arasndaki arazidir.beylerbeyi,sancakbeyi,mderris,naib,tabibe ayrlr.

TIMAR: Geliri 3.000-20.000 ake arasndadr.En dk devlet memuruna verilir.

MLK ARAZ

R: Mslmanlara ayrlan topraklardr.

HARAC:Gayrimslimlere ayrlan topraklardr.

E. ETM

RGN ETM

SARAY

EHZADEGAN MEKTEB:7 yana geldiinde ehzadeler Badi Bismillah olarak ilk derse balarlar.

ENDERUN

HAREM

SIBYAN MEKTEB (ocuk Mektebi)

MEDRESE

**Osmanl devletinin ilk medresesi Orhan Bey dneminde znikte alan znik Orhaniyesidir. Ancak bu medrese

gnmze ulamamtr.

**Osmanl Devletinden gnmze kalan en eski medrese iseSleyman Paa Medresesidir.

**Medrese atanan ilk mderris Davud-u Kayserdir.

**Fatih dneminde ise dnemin Yksekokulu saylan gnmzdeki lahiyat Fakltesi ayarnda Sahn-

SemanMedresesialmtr.Bu medreseye renci temini iinde Tetimme Medreseleri almtr.

**Kanuni dneminde ise stanbulda Sleymaniye Medreseleri almtr.

** Medreselerdeki akademik kariyer basamaklar ise yledir;

SOFTA -DANMEND - MUD ( Mderris yardmcs veya stajyer retmen) - MLAZIM (Atanmay bekleyen

retmen) - MDERRS ( retmen )

HTSAS MEDRESELER

DARTTIP:Tp fakltesi

DARLHENDESE:Mhendislik okulu

DARLKURRA:Kuran rencisi yetitirir.

DARLHADS:Hadis rencisi yetitirir

YAYGIN ETM

CAMLER VE MESCTLER

TEKKE VE ZAVYELER

ESNAF TEKLATI

OSMANLI BLM NSANLARI

KADIZADE- RUM:AL KUU ve ULU BEYin hocasdr. Astronomi ve matematik ile uramtr.

MOLLA FENAR:II. Murat zamannda yaamtr. Osmanl devletinin ilk eyhlislamdr.

AL KUU: F.S.M zamannda yaamtr. Akkoyunlarda eli iken Osmanlya gelerekAyasofya medresesi

mderrisliini yapmtr. stanbulun ilk enlem ve boylamn hesaplamtr.

ALTUNCUZADE: F.S.M zamannda yaam idrar yollarna ynelik almalar yapmtr.

SABUNCUOLU ERAFETTN: F.S.M zamannda yaamtr. Osmanlnn ilk ve en nl cerrahdr. Kitabl

Cerrahiyetl Haniyye adl eserini Fatihe sunmutur. Kendisi deneysel farmakolojinin ncsdr.

AKEMSEDDN:Mikroplarla urat. Fatihin hocasdr.

PR RES: K.S.S zamannda yaam Kitabl Bahriyeyi yazd. Bu eserinde Amerikann kefi ve dnya

haritasndan ve dnyann yuvarlaklndan bahsetti.izdii ilk dnya haritasn Yavuz Sultan Selime

sunmutur. Hint deniz savanda ki baarszlndan dolay idam edilmitir.

SEYD AL RES: K.S.S zamannda yaam Kitabl Muhit (yn kitab) ve Miratl memalik(lkelerin Aynas)

(Hint denizi seferi srasnda yazmtr.) adnda eserleri bulunur.

EBU SUUD EFEND: K.S.S zamannda yaamtr..nl fkhdr.

TAKYDDN MEHMETIII. Muratzamannda yaam Osmanl devleti ilk rasathanesini(gzlem evi) amtr.

Kendisi otomatik makineler zerine Osmanlda ilk eser verendir.

EVLYA ELEB:17.yy yaamtr. Seyahatname adl eseri vardr.

KATP ELEB:17.yy yaamtr. Bibliyograftr. Kef Znun ( Merak edilen ey ) adl serinde 15000 yakn

eseri knyesiyle birlikte vermitir. Avrupada Hac Kalfa ve Hac Halife olarak bilinir. Cihannma adnda da

bir Corafya eseri bulunmaktadr.

LAGAR HASAN ELEB: IV. Murat zamannda yaam insanlk tarihinin ilk roketle uan insandr.

HEZARFEN AHMET ELEB: IV. Muratzamannda yaam insanlk tarihinin ilkbaarl uuunu yapan

insandr. Dnya tarihinde ilk uu denemesini yapan Abdullah ibni Firnastr. (2015 mfredat

deiikliidir.)

KO BEY: IV. Muratzamannda yaamtr. 17.yy da devletin durumunu, yaplacak slahatlar belirlemek

amacyla rapor ( risale )yazmtr.

HUMBARACI AHMET PAA: I.Mahmut zamannda yaamtr. Osmanl Devletine gelen ilk batl teknik

uzmandr. Topu ocan slah etmitir.

NAMA:18.yy da yaamtr. Osmanl Devletinin ilk resmi tarihisidir( Vakanvist).Son resmi tarihi ise

Abdurrahman eref Efendidir.

AHMET CEVDET PAA:19.yy da yaam bat tarznda bir devlet adamdr. Mecelleyi yazmtr. Ksas-

Enbiya ( Peygamberler Tarihi) ve Tarih-i Cevdet adnda bir kitap yazm ve bu eserini Sultan Abdlmecide

sunmutur.

F. ORDU:

lk dzenli orduyu Orhan Bey kurdu .(yaya ve msellem)Ancak bu ordunun fetih hareketlerine

yetiememesinden dolay Kapkulu Ocaklar kuruldu. Bu ocan zellikleri ise unlardr;

I.Murat kurmutur

Asker ihtiyacn PENK (esir edlien her 5 kiiden birinin askere alndsistem) ve DEVRME usulleriyle (her

Hristiyan ailelerden gnl rzas alnarak Mslmanlatrp asker ve memur ihtiyacn giderme sistemi)

karlanmtr

Bu snfa bal olan askerler merkezde bulunur.

Evlenemezler

Askerlik dnda baka bir ile uraamazlar

Bu snftaki askerler her padiah deiikliinde CULS bahii alrlar ve her 3 ayda 1 de ULUFE adnda maa

alrlar

En etkli oca YENERDR.ilk defa EDRNEDE kurulan YENERNN sefere kmadan nce okuduklar duaya

GLBANK denir.

KARA KUVVETLER

KAPIKULUOCAI

Acemiolanlar:herkesin ilk geldii yer

Yenierioca:ordunun vurucu ksm

Cebeci oca:silah bakm ve onarm

Topu oca:top yapar

Toparabalaroca:top arabas yapar

Humbarac oca:ateli silahlar yapar.

EYALET ASKERLER

Ordunun en kalabalk snfdr.

Tmar toplayarak geimini salar

XVII.yy dan itibaren bozuldu

XVII yy a kadar askere tmarl sipahi XVII dan itibaren ise SEKBAN veya SARUCA denilir

YARDIMCI KUVVETLER

Beliler (her 5 erkekden biri)

Sakalar (sucu)

Turnalar(haberci)

Deliler(cesaretli)

Aknclar (snr boylarn korur)

Gnlller

Azaplar(bekar erkek)

Yaya ve msellemler

Bostanc oca

DENZ KUVVETLER

Karesioullarna son vererek denizci oldu

Komutanna kaptan- derya askerine levent denir

Gelibolu;Rusuk,Edincik,Sinop,Samsun,Tarabzon,Karasamrsel,zmir,Antalya da tersaneler ald

FSM zamannda KARADENZ,Kanuni S.S zamannda ise AKDENZ bir trk gl oldu

En nl denizcileri;

Envenos Gazi

Hac lbey

Baltaolu Sleyman

Turgut Ali Reis

Piyale Paa

Kemal Paa

Barbaros Hayrettin Paa

G. EKONOM

Gelenekilik:Arz talep dengesi gzetilerek maln retilmesidir.Yani ihtiyaca gre mal retilir

aecilik:bir mal lkede bulundurma durumudur.

FSKALZM: gelirleri en stte giderleri en de azaltmay benimseyen ekonomik anlay

Merkantilizm:zenginliin lsnn toprak deilde altn ve gm gibi deerli madenlerle lld

sistemdir.osmanl ekonomisini olumsuz etkilemitir

Narh sistemi:eksik rekabet artlarndan dolay devletin fiyatlarna mdahale etmesi demektir

Gedik:i yeri ama ruhsat

Lonca tekilat:Ahilikten farklar; Gayrimsliminde ye olmas ve cihata katlm olmaydr.banda

bulunana EYH veya PR denir

Loncann devlette ve snafla ilikisini KETHDALAR salar

Esnaf MUHTESPLER denetler

Esnaflar YTBALARI korur.

Maln kalitesini ise EHL HBRELER yapar .devlete fiyatlandrma konusunda yardmc olur.

MEZL TEKLATI: Kervanlar aras haberlemeyi salar

DERBENT TEKLATI:Yollarda kpr ve geitlerde devlet iin vergi alan ve bu kpr ve geitlerin bakm ve

onarmn yapan tekilattr.

MEKKAR (TCCAR) TAFES :zel ulam irketleridir.Tcarlara Lojistk destek salar

HRFET TEKLATI :Kk esnafn oluturmu olduu birle verilen addr.

BEYTLMAL EMN:Kamu haklarn korumakta sorumlu devlet grevlisi

EHREMN:Belediye ilerinden sorumlu

PARALAR

BASAN PADAH CNS SM

OSMAN BEY BAKIR AKE

ORHAN BEY GM AKE

FSM Altn SKKE-HASENE

S.ABDLMECT KAIT MECDYE(KURU)

DEMR SULTAN

VERG

a. ER VERGLER

R:Mslmanlarn rnlerinden pein olarak 1/10 orannda alnan vergi

HARA:gayrimslimlerin rnlerinden pein olarak 2/10 orannda alnan vergi

SPEN:Gayrimslimlerin dedii arazi vergisi

CZYE:gayrimslimin askere gitmemesi karl dedii vergi

AIL:Hayvan (kkba) barnaklarndan alnan vergi

ANAM:kkba hayvanlardan alnan vergi

FTHANE:bir kylnn bir ift kzyle devlete ait olan tarlay srd kada dedii vergi

FTBOZAN:mazeretsiz 2 yl st ste ekmeyenden alnr.3.yl ekmezse toprak linden alnr

HTSAB:panayr vergisidir.(esnaftan alnan vergidir

LTZAM GMRK VE MEDEN:hale bedeli ve gmrk ve madenlerden alnr.(iltizam :tmar sisteminin

nemini kaybetmesine neden olur askeri yap zayflar.)

b. RF VERGLER

MDADYE SEFERYE:seferdeyken alnr

MDADYE HAZARYE:bar zaman alnr

ANE- CHADYE:cihad zaman alnr

ZN SEFNE:boazlardan gei vergisi

KREK:gemilerdeki krekilerden alnr

AVARIZ:olaanst durumlarda alnr.devletin paraya ihtiya duyduu zamanlarda alnr.

DERBENT:kpr yol ve geitlerden alnr

BAC:pazarlardan alnr.

H. MMAR VE SANAT

1. MMAR

a. SARAYLAR

OSMANLI DEVLETNN LK SARAYI Orhan Bey dneminde alan BEY SARAYI dr (BURSA)

Een uzun sre ynetim merkerzi olan saraymz TOPKAPI SARAYI

lk stmal saraymz SHAK PAA saray(VAN) (19 YY)

Bat tarznda yaplan ilk saraymz DOLMABAHE SARAYI (19 YY)

2.Abdlhamitin ynetim merkezi olarak kulland saray YILDIZ SARAYI(19 YY)

BEYLERBEY ve IRAAN saray da vardr (19 YY)

b. CAMLER

Osmanl devletinin ilk camisi ZNK HACI ZBEK CAMS

Mimar Sinann camileri ise

IRAKLIK:EHZADE CAM (STANBUL)

KALFALIK:SLEYMANYE CAM (STANBUL)

USTALIK:EDRNE SELMYE CAM

Osmanlda bat tarznda yaplan ilk cami:istanbulda bulunan NURU OSMANYE camiisidir

4 ve 6 minareli camilere sadece Osmanl devletinde rastlanr

MAV CAM(blue mosque)(sultan Ahmet cami)Mimar sinann rencisi SEDEFKAR MEHMET AA yapmtr

2. SANAT

a. HAT:Arapay gzel yazma sanatdr.hattn en nemli temsilisi hattatlarn kblesi nvanl EYH HAMDULLAH

tr(ilk byk trk hattat AMASYALI YAKUT) Hafz Osman,Hattat Osman ve Ahmet Karasari nl

hattatlardandr.

b. MNYATR:Uraana NAKKA denir.Resmin yerini almtr.Perspektif kurallarna uyulmayan ve iindeki

insani figrlerin boyutlarn statye gre deien sanat daldr.en nemli nakkalar ;MATRAKI NASUH

(XVI),NAKKA ,LEVN(XVIII),NAKKA SNAN BEY (Gl koklayan Fatih )

c. Tezhip:ktap ssleme sanatdr.Uaraana Mzehhip denir

d. Resim:

Portresini yaptran ilk padiah F.S.M tir(talyan sanat bellini yapt)

2.Mahmut ise portresini devlet dairelerine astrd

Osmanlda ilk resim sergisin EKER AHMET PAA at

KAPLUMBAA TERBYECS ve SLAH TACRLER tablolar ile ise OSMAN HAMD BEY (mzecilik)nlendi.

e. MZK

ITR (XVII YY SONU XVIII BAI),DEDE EFEND,TAMBUR CEML BEY nl bestekarlardr

Osmanl da bat tarz mzik dersi alan ilk padiah SULTAN ABDLMECT tir.

f. KALEM:sadece mimaride kullanlr

g. NCLK:stanbul,znik,Bursa ve Ktahya nemli ini merkezleridir

YAZI DL VE EDEBYATI

a. SZL EDEBYAT:Karacaolan (17.yy),Dadalolu,Krolu nemli szl edebiyatlardr.

b. YAZILI EDEBYAT :Baki,Nebi,Nabi,Nefi(17.yy siham kaza (kaza oklar),Fuzuli(leyla ile mecnun),Nedim(lale

devri airi)

**MATRAKI NASUH :BEYAN-I MENAZL- SEFER- IRAKEYN

OSMANLI DEVLET YKSELME DNEM XV.YY

FATH SULTAN MEHMET

stanbulun fethinin nedenleri

stanbul un Anadolu ve Rumeli toprak btnln bozmas

Bizansn Anadolu beylikleri ile ibirlii iinde olmas

Peygamber efendimizn Hadis-i erifi

Bizansn Avrupal devletlerden yardm isteyerek hal seferlerine neden olmas

pek yolu ve boazlara sahip olmas

Bizansn Osmanl ehzadelerini devlete kar kkrtma

Fetih iin yaplan hazrlklar

400 paralk donanma hazrland

Rumeli hisar yaptrld(boazkesen)

ahi toplarnn dktrlmesi

Anadolu beylikleriyle saldrmazlk (Karamanoullar ile) antlamalar imzalanmas

Hareketli kuleler ve mancnlk sisteminin oluturulmas(Silivri ve vize kaleleri alnd.

Bizansn ald nlemler

Grejuva ateini oaltmalar

Halie zincir ekildi

Avrupadan yardm istendi

**Bizans sava srasnda komple Katolik oldu ve bu Katoliklie bir tek kii kar kt (Bizansl yksek devlet

memuru olan NOTARAS)

stanbul 29 Mays 1453 de fethedildi.Fetihin sonular unlardr;

2.MEHMET FATH nvann ald

stanbul bakent yapld

Ortaa kapand Yenia balad

pek yolu ve boazlar Osmanlnn denetimine girdi.Bunun zerine Avrupal devletler ispanya ve portekizin

nderliinde 1492 ylnda corafi keifler balad

Ateli silahlarn surlar ykabileceinin anlalmas zerine feodelite rejimi sona ermitir

Osmanlnn kurulu dnemi sona erdi ykselme dnemi balad

stanbuldan kaan bilginler talyaya giderek Rnesansn balamasna neden oldular

Not (kpss):

**Fatih dneminde ilk defa Osmanl Memlk ilikileri Hicaz su yollar probleminden dolay

bozulmutur.

**bu dnemde Venedik ile yaplan sava sonucu 1479 ylnda ilk defa Osmanl devleti kapitilasyon

vermitir.

DER FETHLER

ANADOLUDA;

Candaroullarndan Sinop ve Samsun

Karamanollarndan Konya ve Karaman

Trabzon Rum imparatorluuna son verildi

Cenevizlilerden Amasra alnd

1473 Otlukbeli Savayla Osmanl-Akkoyunlar dou Anadolu alnd.

BALKANLARDA;

Srbistan (belgrad hari)

Arnavutluk

Bosna-hersek

Eflak(Romanya)

Bodan (Moldova)

Mora yarmadas

EGE ADALARI

Ege adalar

Yunan adalar

Bozcada

Gkeada

Krm alnd (karadeniz Trk gl haline geldi)

Rodos kuatld fakat alnamad

Not:bizanstan kaan ehzadeler Mora yarmadas ve Trabzon Rum imparatorluuna gitilerdir.Fatihin bu 2 yeri

fethetmesi Bizansn tekrar dirilme umutlarn sona erdirmitir.

Not:kanuni belgrad,Rodos ve akdenizi alarak fatihi tamamlayacak

FATH DNEM DER GELMLER

Topkap saray yapld

lk defa altn para basld(sikke-i hasene)

lk defa istanbulda medrese ald (shne seman medresesi (ilahiyat fakltesi)

Sancaa kma usul yasalat

Clus bahii vermek gelenekselleti

ltizam sistemihyle msadere usul ilk defa uyguland

Kanunname-i ali osman-i ;yani rfi hukuk kurallar yazl hale getirildi(padiahn mutlak otaritesi iin karde

katlni getirmitir)

Enderun faalyete geti

Veraset sisteminde deiikler yaplarak Kardeine kar nlem alabilirsin hkm eklendi

Fatihle beraber divana sadrazamlar bakanlk etmeye balad.(xv.yy kadar divan- humaymaa padiah

bakanlk ediyordu)

II.BEYAZIT DNEM

II.Beyazt taht kavgasna giritii cemi malup etti.bunun zerine Cem nce Karamanoullarna (bunun zerine

Beyazt Karamanoullarna tamamen son verdi) sonra srasyla dulkadiroullar,memlkler(bunun zerine

memlklerle15 yl savald),ordanda Rodos valyelerine ve en sonunda papaya teslim edildi.Bir i sorunken d

sorun haline geldi.Yine bu dnemde Antalya da kan ahkulu isyan bastrld.Bayezt dnemine ykselmenin

iinde duraklama dnemi denir

YAVUZ SULTAN SELM

1514-ALDIRMA ZAFER(OSM-SAFEV):dou anadoluda ii tehlikesi bir sreliine engellendi

1515-TURNAD SAVAI (OSM-DULKADR):ATSB kesin olarak saland

1516:MERCBADIK SAVAI (OSM-MEMLK):Suriye ele geirildi

1517-RDANYE SAVAI (OSM.MEMLK)

Memlkler ykld

Halifelik osmanlya geti(teokratik ynetim glendi)

Kutsalemanetler Topkap Saray na nakledildi

Baharat yolu Osmanl devletinin eline geti

Msr hazinesi ,istanbula getirildi(yavuzun vasiyeti)

Not:Y.S.S Ridaniye savan yaparken avrupada e gelime Reform hareketidir

Not:lk defa CELAL SYANI Yazvuz Sultan Selim zamannda ekonomik nedenlerden dolay kmtr.Celali isyann

ilk balatan BOZOKLU CELAL dir.

Kuzey afrikada ilk fetihler Y.S.S zamannda gerekleti

Y.S.S dneminde msrn fethi ile Baharat yolu ele geirildi Dou akdeniz egemenlik altna alnmtr.

NOT:

ULEMA:devlet adam

Sekban:tmar sistemi bozulunca alnan cretli asker

Yenieri ve kaptan derya XVI.yy dan itibaren divan toplantlarna katlmtr(ykselme)

Rumeli Beylerbeylii:1.Murat (manastr)

Anadolu Beylerbeylii:1.Beyazt(yldrm)(Ktahya)

Mtesellim:beylerbeylii ve sancak beylerinin grev yerlerine gitmeyerek yerlerine gnderdikleri

vekillere denir.

Muhass:tarada vergi toplayan memur

Babali:hkmet kaps

Mstensih:kitap oaltanlara verilen isim

Duraklama dnemi balang-sokullunun lmesi,biti-karlofa anlamas

Gerileme dnemi balang-karlofa prut antlamas biti-ya antlamas

KANUN SULTAN SLEYMAN

Tahta kt ilk gnlerde Baba Znnun,Kalenderolu ve Ahmet Paa gibi isyanlar bastrdktan sonra 1521 de

Belgrat 1526 da Moha Meydan Muharebesiyle (2 saatte kazanld) Avusturya nn elindeki Macaristan ald.

1529 da ise ilk defa viyana kuatld.ancak olumsuz k artlarndan dolay ordu stanbal a geri dnd

.Avusturyann Osmanlya ait Macaristan a saldrmas sonucu Osmanl Ferdinana imtiyaz veren Roma germen

imparatoru arklerin zerine Alman seferine kt.Ancak karsna ordu kmad.Bunun zerine arklerin

elindeki Fransa kral Fransuva serbest brakld.Ayrca Avusturya ile de 1533 ylnda stanbul antlamas

imzaland.

Bu antlamaya gre ;Avusturya ardk Osmanl devletinde sadrazama denk gelmitir.Bu olay sonucunda orta

Avrupann Siyasi stnl Osmanl devletinin eline gemitir.1535 ylnda ise Akdeniz ticaretini canlandrmak

ve Fransa Avrupa Hristiyan birliinden (hal)koparmak iin Kapatilasyon Antlamas imzaland.(geni anlamda

ayrcalk hukiki siyasi ayrca mali.)(ilk venedie vermitik)

1555 ylnda ise iran la ilk defa Amasya Antlamas imzalad.

Kanuninin son seferi ise Zigatvardr.

DER GELMELER

Trablusgarp,Tunus ,Cezayir ve Fas fethedilerek Kuzey afrikann fethi tamamland.Osmanlnn Kuzey

afrikadaki egemenliini pekitiren olay ise 1560 ylnda Hallarla yaplan Cerbe Deniz Sava nn

kazanlmasdr.Sakz Rodos fethedildi.

Akdenizi birTrk Gl haline getiren sava PREVEZE DENZ SAVAI n Barboros Hayrettin Paa (Hzr Reis)

kazand Kaptan- Deryalk verildi gnmzde bu olay (Preveze) donanma gl olarak kutlanr.

Ayrca Kanuni dneminde Rodos alnmtr ve Hint denizine blgedeki Mslman Sultanlarn Portekizliler

karsnda yardm istemesi zerine 4 defa sefer yaplmtr.Bu seferlere Piri Reis ve Seydi Ali Reisde

katlmtr.Piri Reis baarsz olmasndan dolay idam edilmitir.Seydi Ali Reis ise Seferlerde grdklerini

MRATL MEMALK adl eserinde toplamtr.

**Seferlerin baarsz olmasnn nedenleri unlardr;

Gcerat sultanlarnn bize yardm yardm etmemesi

Seferlere gereken nemin verilmemesi

Okyanusa dayankl gemilerimizin olmamas

SOKULLU MEHMET PAA DNEM

Kanuninin son iki senesi II. Selim ve III.Murat dneminde sadrazamlk yapmtr

Kendisinin dneminde KIBRIS fethedilmitir.

Kbrsn alnmasna tepki duyan Hallar nebaht da gemilerimizi yakt.(Osmanlnn tarih de 4 kere

donanmas yaklmtr.bunlar ;

**1571 nebaht (Hallar)

**1770 eme (Ruslar)

**1827 Novarin (ngiltere-fransa-rusya)

**1853 SNOP (RUSYA) (sralamay bil)

SOKULLUNUN PROJELER;

Don ve volga rmaklarn birletirme projesi

Ruslarn gneye inmesini engellemek

Krm korumak,iran kontrol altnda tutmak (iran savalarnda donanmadan yararlanma)

Karadenz gvenliini salayarak ipek yolu ticaretini canlandrma

Don volga kanal projesiyle Karadeniz ile Hazar gl arasnda balant kurmak

Sve Kanal projesi:KzldeniziAkdeniz ile birletirerek Baharat yoluna ilerlik kazandrmak

amalanmtr.1869 ingiltere ve fransa amtr.

Marmara Karadeniz Pojesi:stanbul un gvenliinin salanmas iin bu proje oluturuldu,ama Marmarada

bir kanal daha aarak Marmara denizini Karadenize balamak

17.yy da OSMANLI DEVLET(DURAKLAMA DNEM 1579-1699 devlet engeni snrlarna ulamtr)

NEDENLER

Kk yataki ocuklarn tahta gemesi

Sancak sisteminin kaldrlp kafes sistemine geilmesi.Bununda deneyimsiz padiahlarn baa gemesine

neden olmas

Saray kadnlarnn devlet yenetimine katlmas

Devlet iinde rvet ve iltimasin (torpil) artmas

Savalarn uzamas ve ganimet gelirlerinin azalmas

Yenier ocana usulsz askeralnmas ve ocak devlet iindir anlaynn devlet ocak iindir anlayyla

deimesi(yenieri oca 3.murattan itibaren bozulmaya balamtr)

Doal snrlara ulalmas (da,okyanus)

Avrupann bilimsel ve teknolojik adan ilerlemesi

Caora keifler sonucu PEK ve BAHARAT yolunun neminin kaybetmesi.Bununda gmrk vergilerinin

azalmasna neden olmas

Medeselerden pozitif bilimlerin karlmas

Beik ulemal sisteminin getirilmesi(hocann olu hocadr)

Tmar sisteminin bozulmas

KApitilasyonlarn olumsuz etkilerinin grlmeye balanmas

DURAKLAMA DNEM SYAS OLAYLARI:

1590-FERHAT PAA ANT(OSM-RAN):Osmanly douda en geni snrlarna ulatran anlatma

1606-ZTVATOROK( OSM-AVUSTURYA):( PADAH-KRAL)Orta avrupann siyasi stnl elimizden kt

1639-KASRI RN ANT(OSM-RAN):Gnmz Trkiye-ran snrn belirledi

1645:Venediin elindeki Girit Adas kuatld

1669:Girit 24 sene sonra fethedildi.

1672-BUCA ANT(OSM-LEHSTAN):4.Murat zamannda Osmanlnn topraklarna yeni toprak katt son

antlama .Osmanl batda en geni snrlara ulat antlama

1683-99:II.VYANA KUATMASI(OSM-AVUSTURYA):Kutsal ittifak:Malta,Rusya,Lehistan,Venedik,Avusturya

1699-KARLOFA ANTLAMASI (OSM-AVUSTURYA):Osmanlnn ilk byk toprak kayb.Osmanl devleti

batda ilk kez toprak kaybetti(bu antlama rusya ile yaplmad.)

1700 STANBUL ANTLAMASI(OSM-RUSYA):Rusya Osmanl bakentinde elii bulundurma hakk elde

etti,Karlofann devam saylr,Ruslar Karadeniz e ilk defa inme frsat elde etti.

17.yy ISLAHATLARININ GENEL ZELLKLER

Avrupa rnek alnmamtr(kendimizi stn sayyoruz)

Kilere bal kalm ve devlet politikas haline getirilememitir

Islahatlara saray,ulema(din adamlar) ve yenieri (askerler)kar kmtr.

Bask ve iddet yoluyla benimsetilmek istenmitir

Islahatlarn ifresi TOKMAKtr

Islahatlar kalc olmamtr

17.yy slahatlar duraklamann temelini eski geleneklerin terk edilmesi olarak grmlerdir.

Not:3. le balayan padiahlar 3.murat dnda 18.yy padiahlardr.

DURAKLAMA DNEMNDE OSMANLININ DI SYASET HEDEFLER

Batdaki kutsal ittifak saldrlarn nleme

Genileme politikasn devam ettirme

17.yy ISLAHATILARI VE ISLAHATLARI (TOKMAK )

TARHUNCU AHMET PAA

lk modern bteyi yapt

Geir ve gideri eitledi

Sarayn masraflarn kst

Devletin alacaklarn kii ve kurumlardan tahsil etti

2.OSMAN(GEN OSMAN)

Osmanl devletinde ilk slahat yapan padiah

Saray dndan evlendi

eyhlislamn yetkisi kst

Yenieri ocan kaldrmay dnd(Hotin seferi sonras yenierilerin disiplinsiz davranlar sebebiyle)

Bakenti stanbul dna (yozgata)tamay dnd

KUYUCU MURAT PAA

Merkezi otoriteyi salad

Celali isyanlarn bastrd

IV.MURAT

Saray kadnlarn devlet ynetiminden uzaklatrd

Yenieriyi disiplin altna ald

Kahvehaneleri yasaklad (ilk kahvehane kanuni s.s zamannda istanbulda ald)

ki ve ttn ime yasa getirdi

Gece sokaa kma yasa getirdi

Koi bey risalesi ve katip elebi risaliyesi IV.Murata sunuldu :Rvetin kknn kaznlmas,halka adil

davranlmas,kanunu kadimin ihyas n ieriyordu

1.AHMET

Ekber (byk evlat) ve Eret(en akll) sistemini getirdi

Osmanlda taht kavgalar tamamen sona erdi

Not:3.Mehmet sancaa kma usuln kaldrd.yani 1.ahmet sancaa gitmeden (kafes sistemi)tahta kan ilk

padiah ,ahmette ekber ve ereti getirdi)

KPRLLER

Kprl Mehmet Paa,Osmanl sadrazam olarak (saraya artlar srerek oldu)baa geti

Maliyeyi dzenledi

Yenieri ocan disiplin altna ald

anakkale boazn Venedik ablukasndan kurtard

Krl fazl Ahmet paa

Amcazade hseyin

Merzifonlu kara mustafa paa

Duraklamann iinde ykselme dnemini yaattlar

17.yy ISYANLARI

STANBUL (MERKEZ, YENER) SYANLARI

NEDENLER :

Merkezi otoritenin bozulmas

Ocak devlet iindir anlaynn deimesi

Ulufe maalar ile clus bahiinin ge veya eksik denmesi

SONULARI:

Vakay vakvakiye (nar olay) IV Mehmet zamannda 30 a yakn devlet adam ldrld

Gen Osman ldrld

stanbul da can ve mal gvenlii kalmad

ANADOLU (CELAL)SYANLARI

**lk Yavuz Sultan Selim zamannda bozoklu Celal tarafndan kt

NEDENLER:

Merkezi otoritenin bozulmas (tmarn iltizama verilmesi)

Tmar sisteminin bozulmas

Kylnn ar vergileri deyememesi

Savalarn tmar topraklarnda yaplmas

GRC NEB,KALENDER OLU,CANBULATOLU

SONULARI:

Anadoluda can ve mal gvenlii kalmad

Kyden kente gler artt

retim ve vergi gelirleri azald

Boalan kylere ekyalar yerleti

EYALET SYANLARI:

Merkezi otoritenin bozulmas

Osmanl devleti idarecilerinin halak kt davranmas

Not:Bu dnemde (17.yy) kan isyanlar 19.yy da kan ULUSULUK iayanlar ile kartrlmamaldr.bu yy.da

kan isyanlar da bamsz devlet kurma fikri bulunmamaktadr.

18.yy da OSMANLI DEVLET (GERLEME DNEM)

1711-PRUT ANTLAMASI (OSM-RUSYA):Osmanl karlofa ve stanbul Antlamas ile kaybettii topraklar

geri ama umudu dodu

1715-1718 PETERVARADN SAVAI (OSM-AVUSTURYA):Avusturya kazand

1718-PASAROFA ANTLAMASI (OSM-AVUSTURYA)Batnn stnln kabul etti.Lale devrine

girildi,kaybettii topraklar geri alma umudu son buldu

1736-1739 BELGRAT SAVAI (OSM-RUSYA/AVUSTURYA):1.Mahmutun yapt askeri slahatlar bu savata

faydal oldu.Belgrat Osmanlnn oldu,rusya artk karadenizde ticaret ve sava gemisi

bulundurmayacakt.Osmanlnn batda imzalad son kazanl antlama

1740 ;antlamaya arabuluculuk yapan Fransa ya verilen kapitilasyonlar srekli hale getirildi(1.Mahmut)

1746-KERDEN ANTLAMASI (OSM-RAN):Son Osmanl ran antlamas

1768/1774 OSM-RUS SAVAI:Ruslar kazand,Sava srasnda Osmanlnn donanmas emede yakld

1774-KK KAYNARCA ANTLAMASI (OSM-RUSYA):

Antlamann Maddeleri:

Krm bamsz olacak (tamam trk ve Mslman olan bir toprak paras kaybedildi

Krm halk dini adan halifeye bal kalmaya devam edecek(halifelik ilk defa siyasi bir g olarak

kullanld

Osmanl rusyaya ilk defa sava tazminat deyecek

Rusya stanbul da eli bulundurabilecek(osmanl devletinin politiksn yakndan takip etme frsat elde

etmitir)

Rusya Balkanlar da veya istedii bir yerde konsolosluk aabilecek (Panslavizm politikas Osmanl

topraklar zerinde daha etkli olmaya balamtr

Ortodokslarn koruyuculuu ruslara geecektir(olmayan madde olmu gibi)

Osmanl devleti AZAK Kalesini Rusyaya verecek ve Karadeniz tersanelerinde gemi yapamayacak

(karadenizdeki trk egemenlii sona erdi)

1779- AYNALI KAVAK TEHKHNAMES (SZLEME) OSM-RUSYA :Krm zerk hale geldi iilerinde serbest

dilerinde rusyaya bal oldu

1787-1792 OSM-RUSYA+AVUSTURYA:Krm geri alabilmek iin hem rusyaya hemde Avusturya ile

savatksava srasnda e gelime olarak Fransz htilai kt.Bu ihtilalden etkinenen Avusturya 1791 ylnda

Osmanlyla ZTAV ANTLAMASIimzalayarak savatan ekildi.Yalnz kalan Rusyayla da 1792 yln YA

ANTLAMASI imzaland.Osmanl Ya antlamas ile Krmn Rusyaya ait olduunu kabul etti

1801-EL AR ANTLAMASI:Napolyonun msr igal etmesi zerine Osmanl devleti Nizam- Cedid ordusunu

Cezzar Ahmet Paa komutanlnda Msara gnderdi.AKKA KALES nde Cezzar Nopolyon u yendi.Osmanl

tarihinde ilk defa ngiltereden yardm isteyerek denge politikasn uygulamtr.Fransa ile EL AR

ANTLAMASI imzalanarak Fransa Msrdan ekildi

18 yy ISLAHATLARI

GENEL ZELLKLER

Avrupa rnek alnmtr

Batdan teknik uzmanlar getirildi

17.yy a gre daha kalcdr

Saray,ulema ve asker slahatlara kar kmtr

Hukuk ve eitim hari her alanda slahat yaplmtr

Islahatlarn ifresi 31313 dr

3.AHMET (LALE DEVR)

LALE DEVRNN ZELLKLER:

Hi askeri slahat yaplmamtr

Sadrazam Nevehirli Damat brahim Paadr

Minyatrcs levni airi nedimdir

1718 pasarofa antlamasyla balad

1730 Patrona Halil isyanyla sone erdi

ISLAHATLAR

Batdan ilk defa matbaa getirildi (BRAHM MTERFERRKA VE SAT EFE getirdi zel bir matbadr.Bu ilk trk

matbasnda dini eserlerin basm yasaktr (hattatlar isiz kalmasn diye)Yalova da matbaann kat ihtiyacn

karlamak iin kat fabrikas ald.ilk eser VANKULU LGATIdr.

Avrupaya ilk defa geici elilikler ald (paris buraya atanan ilk elimiz 28.Mehmet elebi Pariste

grdklerini seferetname(batya alan pencere)adl eserinde toplamtr.viyana ,Varova,moskova)

Tulumbaclar oca (itfaiye)kuruldu

Yalova da kat fabrikas ald

randan iek as getirildi

Tercme odalar kuruldu

Barok,Rokk ve Gotik tarz mimari slup benimsendi.Bat tarznda yaplan ilk eser 3.AHMET EMES dir

1.MAHMUT

Batdan teknik uzmanlar getirdi CONTE DE BANNEVAL (Mslman olup HUMBARACI AHMET PAA oldu)

Hendeshane kuruldu (mhendis okulu)(bat tarznda alan ilk kurum)

lk defa yurt iinde Ktphane ald

3.MUSTAFA

Mhendishane i Bahri hmayun ald (deniz subay okulu)

Srat topular kuruldu (baren de tott kurdu)

lk defa ermeni ve Yahudilerden bor para alnd (**kpss**esam senedi ad verilen bu borlanma katlar

ileride kat paraya geiin ilk adm saylr)(galata bankerleri:aznlklarn zenginleri)

1.ABDLHAMT

stihkam okulunu at (kpr yol yaparlar)

Clus bahii verme geleneini kaldrd

Yenieri saym yapt

Ulufe alm satm yasaklad(bakasnn yerine askerlik)

3.SELM

ZELLKLER

Yapt tm slahatlara NZAMI CEDT denir

Islahatlarda fransay rnek almtr

Meveret meclislerini kurdurarak yaplacak olan slahatlar belirlemitir.Bu mecliste bulunanlar 3. Selime

lahiyalar (raporlar) sunmutur

Osmanl devletinde ilk radikal ynde slahat yapan padiahtr

Kabak Mustafa Paa isyanyla sona ermitir

ISLAHATLAR:

NZAM-I CEDT adnda ordu kurulmutur .Bu ordunun masraflarnn karlanmas iin irad- cedithazinesini

kurdurdu.Halk bu slahata tepki gstermitir

Mhendis Hane-i Berri Hmayun kuruldu (Kara subay okulu) sadeve askeri okullarda okutulmas amacyla

FRANSIZCA Osmanl devletinin ilk resmi yabanc dili olmutur

lk defa kalc elilik almtr.LONDRA da elimiz YUSUF AGAH EFEND dir.

eyhl slamn yetkileri kstlanmtr

Levent ve Selmiye klas yaplmtr.

lk devlet matbaas almtr (MATBAAYI AMRE)

Yerli mal kullanlmas zendirilmitir.

XIX. YY. ISLAHATLARI

A) II. MAHMUT ISLAHATLARI

1) Sened-i ittifak (1808) :II. Mahmut ve Ayanlar arasnda, ayanlarn varl resmileti. lk defa padiahn yetkileri snrlandrld. Osmanl Devletinde ilk demokratikleme hareketidir.

2) Askeri alanda Yaplan Yenilikler;

1) Sekban- Cedid Oca kuruldu.

2) Ekinci Oca kuruldu.

3) Yenieri oca kaldrld yerine Asakar-i Mansure-i Muhammediye ordusu kuruldu. Bu ordunun asker

ihtiyacnn karlanmas amacyla da Mektebi Funn-u Harbiye kuruldu.

Tarihte yenieri ocann kaldrlmasna ....denir. 4) Askeri amal ilk nfus saym yapld.

5) Mekteb-i Tbbiye( Tbbiyeyi ahane ) ve Mekteb-i Hayriye kuruldu.

6) Mzkay hmayun kurularak Mehteran kaldrld.(talyan .nderliinde almtr.)

7) Tmar sisteminin kaldrlmasyla ky-kasabalarn korunmas iin Redif Birlikleri kuruldu.

8) Askerlik ilerinin dzelmesi amacyla Dar- ura-y Askeri kurulmutur.

3) Ynetim Alannda Yaplan Yenilikler; 1) Msadere usul memurlarn zerinden kaldrld.

2) Kanun, tzk, ynetmelik karlmas iin Meclis-i Valay- Ahkm- Adliye kuruldu.

3) Memurlarn terfi ilemleri iin Dar- uray Babli kuruldu.

4) Tmar sistemi kaldrld.

5) Memurlar maaa baland, eyaletlere Mir ve kylere muhtar atand. Ayanlklar ortadan kaldrld.

6) Posta tekilat kuruldu.

7) Takvim-i vekayi adnda ilk resmi gazete karld.

8) Enderun mektebi kaldrld yerine Mekteb-i Maarifi Adliye ald.

9) Memura ceket, fes, pantolon giyme zorunluluu getirildi.

10) II.Mahmut devlet dairelerine portresini astrd.( ... )

11) Pasaport uygulamasna geildi.

12) stanbul a vize uygulamas balatld. ( Mrur tezkeresi )

13) Divan- hmayun kaldrld yerine Heyet-i vkela kuruldu.

Divan- hmayun Heyet-i vkela

Sadrazam Baveklet

Nianc Dhiliye Nazrl

Defterdar Maliye Nazrl

Reisl kttap Hariciye Nazrl

Kazasker Nezaret-i adevi (Adalet Bakanl) --- Meclis-i Maarifi Umumiye Nezareti (MEB)

eyhlislam Bab meihat dairesi

4) Eitim, Salk, Kltr alannda Yaplan Yenilikler;

1) Avrupaya eitim amal ilk defa renci gnderildi.

2) Karantina servisi uyguland.

3) stanbulda ilkretim zorunlu hale geldi.

4) Rtiye (Ortaokul) ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye (Orta dereceli okullar) ald.

5) Ekonomi alannda;

Bu dnemde Msr sorununun zm iin ngiltere ile Balta Liman Antlamas imzaland. Bu antlama ile

yabanclarn demi olduklar gmrk vergisi %15den %3e, yerli tccarlarn demi olduklar gmrk vergisi

%5den %12ye karld. Ayrca yabanclarn demi olduu igmrk vergisi de kaldrlmtr. Bu antlama

Sonucunda Lonca Tekilat iflas etti, yerli retici batt, Osmanl ekonomisi da baml hale geldi. II. Mahmut bu

duruma nlem almak iin;

1) Yerli mallarn kullanlmasn zorunlu hale getirdi. 2) Memurun giydii fes iin uha fabrikas at.

B) TANZMAT FERMANI (1839)

lan Edilme Nedenleri;

Msr Sorununun zmnde Avrupal devletlerin desteini almak.

Fransz htilalinden yaylan Ulusuluk akmnn etkisini azaltmak.

Gayrimslimlerin haklarn artrarak devlete ballklarn artrmak ve devletin paralanmasn engellemek. Bu ferman ile olarak II. Mahmut dneminde hazrlanmtr. Sultan Abdlmecit zamannda ise Osmanlclk

politikas dorultusunda Mustafa Reit Paa tarafndan hazrlanp Glhane Parknda okunmutur.

Fermann maddeleri;

Herkesin can, mal ve rz gvenlii korunacak.

Herkes mal ve mlk sahibi olacak.

Herkesin gelirine gre vergi alnacak.

Askerlik vatan hizmetine dntrlecek.(Yani herkes askere gidecek.)

Mahkemeler ak olacak ve kimse yarglanmadan cezalandrlmayacak. Fermann nemi

Anayasacla geiin ilk belgesidir. Hukukun stnl benimsenmitir.

C) ISLAHAT FERMANI (1856)

lan edilme nedenleri;

Tanzimat fermannn ilan edilme nedeniyle ayndr.

Paris Bar Konferans kararlarnda etkili olmak iin ilan edilmitir.

ngiltere ve Fransann d basklar sonucu hazrlanmtr. Fermann maddeleri;

Gayrimslimi kk drc szler sylenmeyecek.

Gayrimslimler, banka, irket, okul aabilecek.

Gayrimslimler bir kereliine mahsus olmak zere nakit bedel deyerek askerlikten muaf tutulacak.

Cizye vergisi kaldrlacak.

ltizam usul kaldrlacak.(Devlet vergiyi.araclyla toplanmaya balanmtr.)

Gayrimslimler devlet memuru olabilecek.

Gayrimslimler il genel meclislerine ye olabilecek.(Kazandklar ilk siyasi haktr.)

D) Tanzimat Dnemi Yenilikleri (1839-1876)

Bu dnemde iki tane padiahn (Sultan Abdlmecit, Sultan Abdlaziz) yapt yenilikler unlardr;

Meclis-i Ahkm- Adliye kuruldu. Meclis-i Ali Tanzimat kuruldu. (kisi 1861 de birleti.Kanun-ynetmelik-tzk karr.) Divan- Ahkm Adliye kuruldu.(Yargtay) uray Devlet (Dantay) (Fransadaki Conseil detat yapsndan rnek alnmtr.) 1840-1867-1871 Vilayet Nizamnamesiyaynland.(.-.--..-..) 1869 Maarif Nizamnamesi ile retim kurumlar ptidai-Rtiye-dadi-Darlfnun eklinde dzenlendi. Encmen-i Dani kuruldu.(Talim Terbiye Kurulunda nl tarihi . ve ngiliz .yer almtr.) Meclis-i Maarif-i Umumiye Nezareti kuruldu.(MEB) Galatasaray Sultanisi ve Darlfnunald. Darlmuallimin(erkek) ve Darlmuallimat(kz) retmen okulu ald. Mecelleyaynlanmaya balad.(1868) Posta pulu basld. Vapur ilerinin dzenlenmesi amacyla irket-i Hayriye kuruldu. lk defa demir yolu yapld.(Aydn-zmir aras) lk defa dergi karld.(. ) lk kadn dergisi karld.(Terakki muhaderat - lk Trk kadn yazar Fatma Aliye Hanmdr.) lk defa Miladi takvim kullanan gazete olarak Sabah yaynlanmaya baland. lk defa zel gazete karld.(Tercman- ahval--inasi ve Agh efendi tarafndan karlmtr.) lk mizah dergisi karld.(Diyojen-Teodor Kasap tarafndan karlmtr.) lk hukuk gazetesi karld.(Ceride-i mahakim. Modern hukuka geiin ilk aamas saylmtr.) lk defa d bor alnd.(lk d borcu ngiltereden Krm Sava srasnda alnmtr.) lk defa yabanc sermayeli banka ald.(Bank- Osmani-ngiliz-Para basmaya yetkili bankadr.) Ziraat bankas 1863te Memleket Sandklar adyla ald. lk defa bir padiah yurtdna kt. Sultan Abdlazizin yurt dna kma nedenleri;

1) Bor para bulabilmek.

2) Osmanlnn iinde yaayan Hristiyanlara padiahn nasl sayg duyulduunu gstermek.

3) Rusyann planlarn anlatmak.

E) I.MERUTYET (1876)

Gen Osmanllarn basksyla, II. Abdlhamit tarafndan ilan edildi. Halk ynetime katld.

Padiahn atad Ayan ve halkn setii Mebusan Meclisi olutu. Trk tarihinin ilk yazl anayasas olan Kanuni Esasi ilan edildi. Bu anayasann maddeleri ise unlardr;

Osmanl Devleti, Osmanoullar slalesinden gelen en byk erkek evlat tarafndan ynetilir.

Resmi dili Trkedir.

Resmi dini slamdr.

Yasama yetkisi Ayan ve Mebusan Meclisine aittir.

Yrtme yetkisi Heyet-i Vkelaya aittir.(lk babakan ise .. .dr.)

Srgn ve Angarya cezasn padiah verebilir.

Hkmet yapt ilerden Padiaha kar sorumludur.

Padiah nne gelen bir kanunu snrsz veto etme hakkna sahiptir.

Meclisi ama-kapama yetkisi Padiaha aittir.

1877-78 Osmanl-Rus sava ve Ermenilerin Mebusan meclisinde bamszlk isteklerini dile getirmeleri zerine

Abdlhamit meclisleri kapatt ve Kanuni Esasiyi de yrrlkten kaldrd.

1878den 1908e kadar lke bask altnda ynetilmitir. Bu dneme stibdat Dnemi denir. Bu dnemin yenilikleri ise unlardr;

Haydar Paa tren gar yapld. Engelliler iin ilk defa kurum ald. Sanayi Nefise Mektebi kuruldu. Berlin-Badat demiryolu almalar balad.(Berlin-Bosof-Badat demiryolu projesidir. Projenin fikir babas

II.Wilhelmdir.) Ermeni isyanlarnn bastrlmas amacyla Hamidiye Alaylar kuruldu. stihbarat Tekilat kuruldu. Bu tekilata haber gtrp getirenlere Jurnal denir. lk arkeoloji mzesi olan Asar- Atika ald. Gnmzdeki belli bal idadiler yani liseler ald.Kendisine, dneminde camiden ok okul yaptrd iin

. denilmitir. 1881 senesinde Osmanl Devleti, Muharrem Kararnamesi ile iflas ettiini aklad. Bunun zerine alacakl

devletler Dyun-u Umumiye daresi (Genel Borlar daresi) kurdular. 1863 kurulan Memleket Sandklar, Emniyet sandklar ve Menafi Sandklar ile birleerek Ziraat Bankasna

dnt.

Abdlhamitin bu basklarna kar ilk ad ttihadi Osman, daha sonra ismini deitirerek ttihat ve Terakki ismini

alacak olan ve Osmanl subaylarndan oluan bu cemiyet 1908 ylnda ngiltere ile Rusya arasnda yaplan Reval

Grlerine tepki vermeyen Abdlhamite kar Selanik ve Makedonyada Merutiyetin bir kez daha ilan

edilmesi amacyla Selanik ve Makedonyada isyan balatt.

syan bastramayan Abdlhamit ikinci kez Merutiyeti ilan etti. Bu seferde Merutiyeti istemeyenler, halkn

bir ksm, ulema snf, medrese rencileri ve padiaha bal avc taburlar Merutiyeti devirmek iin 13 Nisan

1909da tarihe 31 Mart Vakas olarak geen bu gerici ya da dier adyla irticac isyan balattlar. Abdlhamit

isyan bastramaynca Selanik ve Makedonyada ttihat ve Terakkiye bal bir odu harekete geerek stanbula

kadar geldi. Bu ordunun komutan Mahmut evket Paa, Kurmay Yzbas ise Mustafa Kemaldi. ( Mustafa

Kemalin tarih sahnesine kt ilk olaydr.)

syan, Hareket Ordusu tarafndan bastrld ve Padiah II. Abdlhamit meclis kararyla grevinden alnd. Yerine

ise V.Mehmet Reat getirildi. Bu olaydan yararlanan;

1) Girit, Yunanistana baland.

2) Bulgaristan bamszln ilan etti.

3) Avusturya-Macaristan mparatorluu Bosna Herseki ilhak etti.

Uyar:Osmanl tarihinde rejime deitirmeye ynelik kan ilk ve son isyan 31 Mart Vakas dr.

1909 KANUN- ESAS DEKLKLER

1876daki ilk be madde deiiklie uramamtr. Deiiklie urayan maddeler ise;

6) Srgn ve Angarya cezas kaldrlacak. 7) Hkmet yapt ilerden halka(yani meclise) kar sorumlu hale gelecek.

8) Padiah nne gelen kanunu bir kez veto etme hakkna sahiptir. 9) Padiah istei ve Mebusan Meclisinin 2\3nn ounluu ile meclis kapanabilir. 10) Herkes siyasi parti kurabilir.

II. Merutiyet ile kurulan partiler ise unlardr;

ttihat ve Terakki Frkas

Ahrar Frkas

ttihadi Muhammediye Frkas

Osmanl Demokrat Frkas

Hrriyet ve tilaf Frkas

Fedekaran- Millet Partisi

Osmanl Sosyalist Frkas

NKILP TARH

Trablusgarp Sava

Nedenleri;

talyann siyasi birliini tamamlayp smrgecilik yarna girmesi.

Osmanlnn blgeyi koruyacak gte olmamas.

talyann blgeye Osmanlya gre daha yakn olmas.

Avrupal devletlerin igale onay vermesi.

Trablusgarpn zengin hammadde yataklarna sahip olmak. Mustafa Kemal Gazeteci erif Bey ismiyle ve a gitmitir. Enver Paa ise .ismiyle Bingaziye gidecektir.

Ui Antlamas (1912);

Trablusgarp ve Bingazi talyaya braklacak.(Osmanlnn Kuzey ..da topra kalmad.)

Trablusgarp halk dini adan halifeye bal hale geldi.(Halifelik .ve Uide siyasi amal kulanld.)

Balkan Sava sonuna kadar 12 Ada talyaya braklacak.

Kapitlasyonlarn kaldrlmas iin talya Osmanlya yardm edecek.

I.BALKAN SAVAI

Savaa katlan devletler; Yunanistan, .. , Srbistan ve .. dr. (Sava balatan devlettir.)

Bu devletlerin arkasnda ise ..vardr. Savata en etkili devlet ..dr. Bulgar ordular aramzda snr

olan nehrini aarak stanbula kadar gelince ngiltere araya girerek Bulgaristan ile Osmanl arasnda

..imzaland. Buna gre Osmanl ileBulgaristan snr .hatt oldu. Osmanl bu hattn

batsn kaybetti.

Savan kaybedilme nedenleri;

65 bin askerin sava ncesi terhis edilmesi

4 cephede birden savalmas

..(Savan kaybedilmesinin en nemli nedenidir.)

Savan sonular;

En karl kan devlet . Oldu.Buda . Savana neden olmutur.

Gnmze kadar gelen .....balamtr.

Arnavutluk sava srasnda bamszln ilan etmitir.(Balkanlarda kaybedilen en son toprak parasdr.)

Osmanlclk nemini yitirmi .fikir akm nem kazanmtr.

Yenilgiden hkmeti sorumlu tutan ttihat Terakki ....yaparak hkmeti ele geirmitir.

Selanik, Makedonya, Ege adalar, Dou Trakya, Bat Trakya ve Arnavutluk kaybedilmitir.(Bylece Osmanlnn Balkanlarda topra kalmamtr.)

II. BALKAN SAVAI

I.Balkan savanda karl kan Bulgaristana kar Srbistan, Karada ve Yunanis