Transcript
Page 1: ch5 - An Giang University

1

������������� ����� ���� ����������������

CH��NG 5

KINH T� H�C V� CH�T L��NG MÔI TR��NG

Ch��ng 4 ch� ra r�ng khi có ngo�i tác, tài nguyên t� do ti�p c�n, hoc hàng hóa công, h th�ng th� tr� ng s� không ��t ���c tr�ng thái cân b�ng hiu qu� xã h�i. Hiu qu� xã h�i là m�t khái nim chu�n t�c trong kinh t� h�c. �ó là d�ng tuyên b� “�i�u �ó s� là gì”. Nghiên c�u y�u t� tác ��ng ��n chính sách công gi�i quy�t các v�n �� môi tr� ng là m�t d�ng kinh t� h�c chu�n t�c. Các m�c tiêu chính sách c�n bao nhiêu SO2 trong không khí, bao nhiêu ph�t phát trong h� n��c, hoc bao nhiêu l��ng ch�t ��c h�i trong ��t và làm th� nào th�c hin ���c các m�c tiêu này? Kinh t� h�c th�c ch�ng nghiên c�u các s� kin th�c t� �ã x�y ra nh� th� nào, khó kh�n nào c�n v��t qua. S�n l��ng th� tr� ng th�c t� và giá t��ng �ng c�a nó là các v�n �� nghiên c�u c�a kinh t� h�c th�c ch�ng. Các câu h i ��i lo�i nh� m�t nhóm nhà máy nhit �in nào �ó phát th�i ra bao nhiêu sulphur �ioxít (SO2) và y�u t� nào quy�t ��nh l��ng nhiên liu s! d�ng là các câu h i c�a kinh t� h�c th�c ch�ng. M�t s� b��c t"ng quát trong phân tích chính sách chu�n t�c:

1. Nh�n d�ng m�c m�c tiêu ch�t l��ng môi tr� ng. M�c m�c tiêu có th# d�a vào m�c phát th�i hoc m�c tích t� ch�t th�i trong môi tr� ng.

2. Quy�t ��nh phân chia các m�c m�c tiêu ch�t l��ng môi tr� ng này cho các

nhà s�n xu�t nh� th� nào. 3. Quy�t ��nh các công c� chính sách �# ��t ���c m�c m�c tiêu. Ph�n 4 s� kh�o

sát k$ các công c� chính sách này. 4. �t câu h i nên phân ph�i l�i ích và chi phí c�a ch��ng trình môi tr� ng nh�

th� nào và s� phân ph�i này có h�o lý hay không. Ph�n 3 s� �� c�p ��n các ph��ng pháp tính l�i ích và chi phí.

Ch��ng này t�p trung vào b��c ��u tiên: xác ��nh m�c m�c tiêu ch�t l��ng môi tr� ng. Xây d�ng chính sách môi tr� ng có hiu qu� hay không ph� thu�c vào vic có ���c d% liu các bi�n s� kinh t� và k$ thu�t �úng ��n hay không. Ch�t gây ô nhi&m �nh h�'ng ��n ch�t l��ng môi tr� ng nh� th� nào? Nhà s�n xu�t và ng� i tiêu dùng ph�n �ng nh� th� nào v�i các chính sách? Trong nhi�u tr� ng h�p, chúng ta bi�t nhi�u v� ph�n �ng c�a nhà s�n xu�t và ng� i tiêu dùng h�n là m�i liên k�t gi%a ch�t gây ô nhi&m và ch�t l��ng môi tr� ng. Mc dù khoa h�c môi tr� ng ngày càng khám phá ra nhi�u �i�u v� m�i liên k�t này nh�ng v(n còn r�t nhi�u d% kin không ch�c ch�n. Các nhà khoa h�c ch�a hi#u h�t các tác ��ng khác nhau c�a ch�t gây ô nhi&m lên môi tr� ng. Có th# k# m�t s� ví d� v� s� không ch�c ch�n khoa h�c này – ch)ng h�n nh� các tranh lu�n v� nguyên nhân gây hin t��ng thay �"i khí h�u, h�p ch�t nào trong n��c th�i c�a nhà máy gi�y gây bnh cho các bãi nuôi sò.

Page 2: ch5 - An Giang University

2

������������� ����� ���� ����������������

MC Ô NHIM M�C TIÊU – MÔ HÌNH T�NG QUÁT Ch)ng có m�t chính sách công riêng l* nào có th# gi�i quy�t ���c t�t c� các v�n �� môi tr� ng khác nhau. Nh�ng chúng ta có th# dùng m�t mô hình ��n gi�n �# xây d�ng n�n t�ng cho b�t k+ tình hu�ng chính sách nào. Mô hình này th# hin m�t s� �ánh �"i ��n gi�n th� ng áp d�ng cho t�t c� các ho�t ��ng ki#m soát ô nhi&m. M�t mt vic gi�m ch�t th�i góp ph�n làm gi�m thit h�i mà con ng� i ph�i gánh ch�u do ô nhi&m môi tr� ng; mt khác, vic gi�m ch�t th�i l�i s! d�ng nh%ng ngu�n l�c l� ra có th# ���c dùng vào vic khác. Ví d�, gi�m phát th�i sulphur �iôxít c�a m�t nhà máy nhit �in s� làm gi�m ô nhi&m không khí và l�ng t� axít. Ch�t l��ng môi tr� ng s� t�ng và làm l�i cho con ng� i và h sinh thái. Nh�ng �# gi�m phát th�i, nhà máy ph�i l�p �t thi�t b� gi�m ô nhi&m hoc chuy#n qua dùng nhiên liu ch�a ít sulphur h�n (ch)ng h�n khí thiên nhiên). �i�u này làm t�ng chi phí s�n xu�t. N�u nhà máy có th# chuy#n chi phí này cho khách hàng gánh ch�u, giá �in s� t�ng. Ng� i tiêu dùng s� tiêu dùng ít hàng hóa h�n. Mô hình ��n gi�n trong ch��ng này s� trình bày d�ng �ánh �"i nh� th� này. Thi t h�i do ô nhi�m Nói thit h�i do ô nhi&m là nói ��n t�t c� nh%ng tác ��ng b�t l�i mà ng� i s! d�ng môi tr� ng ph�i gánh ch�u do suy thoái môi tr� ng. Ví d� m�t nhà máy ��a ch�t th�i vào dòng sông làm ng� ��c các loài th�y s�n, làm con ng� i không th# s! d�ng cá b�t ���c t, dòng sông này n%a. Ch�t ��c nhi&m vào cá b�t ��u tham gia vào chu-i th�c �n, làm ng� ��c các loài khác �n nh%ng con cá b� nghi&m ��c ban ��u – ch)ng h�n nh� chim ��i bàng hoc chim �ng. Các thành ph� ' l�u v�c sông ph�i b thêm chi phí �# x! lý ��c t� ra kh i ngu�n n��c sinh ho�t v.v. Ô nhi&m không khí gây thit h�i ��n s�c kh e con ng� i. Các ca t! vong t�ng lên t, bnh ung th� ph"i, viêm ph"i kinh niên, khí th.ng ��u liên quan ��n m�c �� các ch�t ô nhi&m không khí t�ng cao, nh� sunphua �iôxít, s�i ami�ng, phóng x� radon. Ô nhi&m không khí còn gây thit h�i v�t ch�t – làm xu�ng c�p v�t liu (ví d�, các công trình �iêu kh�c ngoài tr i ' thành ph� Florence có t, th i Ph�c h�ng nay ph�i �em vào b�o qu�n trong nhà do ô nhi&m không khí) hoc làm h�n ch� t�m nhìn. Ngoài nh%ng thit h�i gây ra cho con ng� i, s� h�y ho�i môi tr� ng có th# gây ra �nh h�'ng quan tr�ng ��i v�i nhi�u y�u t� khác c�a h sinh thái. Các �nh h�'ng �ó, nh� s� h�y ho�i thông tin di truy�n ' nh%ng loài ��ng th�c v�t s�p b� tuyt ch�ng, r�t cu�c s� có ý ngh/a quan tr�ng ��i v�i nhân lo�i. �ánh giá giá tr� thit h�i môi tr� ng là m�t trong nh%ng công vic hàng ��u c�a các nhà khoa h�c môi tr� ng và các nhà kinh t� h�c môi tr� ng, và chúng ta s� bàn v�n �� này trong ch��ng 7. Nói chung, ô nhi&m càng nhi�u thì thit h�i gây ra càng l�n. �# mô t� m�i quan h gi%a ô nhi&m và thit h�i, chúng ta s� dùng khái nim hàm thit h�i.

M�t hàm thi t h�i th� hi n m�i quan h gi�a s� l��ng ch�t th�i và giá tr� thi t h�i c�a ch�t th�i �ó.

Có các d�ng hàm s� thit h�i khác nhau:

Page 3: ch5 - An Giang University

3

������������� ����� ���� ����������������

� Hàm thi t h�i theo l��ng phát th�i (Emission damage functions) th# hin m�i quan h gi%a l��ng phát th�i t, m�t hoc nhi�u ngu�n nào �ó và thit h�i môi tr� ng gây ra t, l��ng phát th�i �ó.

� Hàm thi t h�i theo m�c �� tích t� (Ambient damage functions) th# hin m�i

quan h gi%a m�c �� tích t� c�a ch�t th�i trong môi tr� ng xung quanh và thit h�i gây ra.

� Hàm thi t h�i biên (Marginal damage functions) th# hin m�c thay �"i thit h�i

t, s� thay �"i m�t ��n v� phát th�i hay m�t ��n v� m�c �� tích t�. � T�ng thi t h�i (Total damages) là t"ng thit h�i t�i m-i m�c phát th�i. Trong ch��ng này chúng ta s� t�p trung phát tri#n mô hình t"ng quát b�ng hàm thit h�i biên. Các hình d�ng hàm thi t h�i biên Hình 5-1 minh h�a nhi�u d�ng hàm thit h�i biên khác nhau. Hai hàm trên cùng là các hàm thit h�i biên theo l��ng phát th�i; tr�c hoành th# hin l��ng phát th�i vào môi tr� ng trong m�t kho�ng th i gian nào �ó. S! d�ng các ��n v� chính xác (pound, t�n v.v.) trong b�t c� tr� ng h�p c� th# nào ph� thu�c vào t,ng ch�t ô nhi&m liên quan. Tr�c tung th# hin thit h�i môi tr� ng d��i d�ng ti�n t. Xét theo nh%ng con s� th�c t�, thit h�i môi tr� ng có th# bao g�m nhi�u lo�i tác ��ng khác nhau: s� kilômet b bi#n b� ô nhi&m, s� ng� i nhi&m bnh ph"i, s� l��ng ��ng v�t b� tiêu dit, l��ng n��c b� nhi&m b�n v.v. T�t c� m�i tr� ng h�p ô nhi&m môi tr� ng th� ng bao g�m nhi�u hình th�c tác ��ng khác nhau, b�n ch�t c�a nh%ng tác ��ng này ph� thu�c vào ch�t gây ô nhi&m có liên quan c.ng nh� th i gian và ��a �i#m phát th�i. �# xem xét nh%ng tác ��ng này m�t các toàn din, ta c�n ph�i g�p chúng thành m�t ��i l��ng ��n nh�t. Ta s! d�ng ��n v� ti�n t cho m�c �ích này. �ôi khi ta có th# d& dàng bi#u di&n thit h�i b�ng ��n v� ti�n t; ch)ng h�n d& dàng bi�t ng� i ta chi bao nhiêu ti�n cho chi phí phòng ng,a �# tránh b� tác h�i c�a ô nhi&m (ví d� l�p l�p cách âm dày h�n �# tránh ti�ng �n; mua kính �eo m�t, qu�n áo b�o v ng�n ng,a tác h�i tia c�c tím; mua n��c u�ng �óng chai khi h th�ng n��c máy b� nhi&m b�n). Tuy nhiên trong nhi�u tr� ng h�p, th� ng r�t khó �ánh giá giá tr� thit h�i biên (chúng ta s� kh�o sát k$ trong ch��ng 7). Hàm thit h�i biên theo l��ng phát th�i ' bi#u �� (a) hình 5-1 cho th�y nh%ng thit h�i biên ban ��u ch� t�ng v,a ph�i nh�ng sau �ó l�i t�ng nhanh h�n khi l��ng ch�t th�i ngày càng nhi�u. Các công trình nghiên c�u c�a các nhà khoa h�c môi tr� ng và kinh t� h�c cho th�y d� ng nh� �ây là d�ng �� ng bi#u di&n tiêu bi#u c�a nhi�u lo�i ch�t gây ô nhi&m. Khi l��ng ch�t th�i ít, thit h�i biên có th# t��ng ��i nh ; m�c �� tích t� ch�t gây ô nhi&m ' môi tr� ng xung quanh th�p ��n n-i ch� có nh%ng ng� i nh�y c�m nh�t trong c�ng ��ng dân c� m�i b� �nh h�'ng. Nh�ng khí l��ng phát th�i t�ng lên, các m�c thit h�i c.ng t�ng v�t, và khi l��ng phát th�i t�ng cao h�n n%a, m�c thit h�i biên tr' nên r�t cao b'i vì các tác ��ng môi tr� ng ngày càng phát tán và tr�m tr�ng. Bi#u �� (b) th# hin m�t hàm thit h�i biên theo l��ng phát th�i có hình d�ng g�n gi�ng nh� trong bi#u �� (a) (t�c là cho th�y thit h�i biên t�ng d�n), nh�ng b�t ��u '

Page 4: ch5 - An Giang University

4

������������� ����� ���� ����������������

m�c cao h�n trên tr�c tung và t�ng nhanh h�n. Bi#u �� này có th# bi#u di&n m�t ch�t ��c có �nh h�'ng ch�t ng� i ngay c� khi l��ng phát th�i r�t th�p. Hai bi#u �� d��i cùng trong hình 5-1 là các hàm thit h�i biên theo m�c �� tích t�. Tr�c tung th# hin giá tr� ti�n t c�a các m�c thit h�i, và tr�c hoành ch� m�c �� tích t� ch�t ô nhi&m trong môi tr� ng xung quanh, ch)ng h�n ��n v� là ph�n triu (ppm). Bi#u �� (c) th# hin m�t hàm ph�c t�p, t�ng ' nh%ng m�c �� tích t� th�p, sau �ó có xu h��ng bi�n thiên ��u cho ��n khi ��t ��n nh%ng m�c tích t� cao h�n nhi�u thì các m�c thit h�i t�ng nhanh h�n. Hàm s� này có th# �úng v�i nh%ng ch�t ch)ng h�n nh� m�t ch�t ô nhi&m không khí ' m�c �� tích t� t��ng ��i th�p �ã gây ra thit h�i rõ rt ��i v�i m�t s� ng� i nh�y c�m và ' m�c tích t� t��ng ��i cao thì gây ra thit h�i cho t�t c� m�i ng� i, trong khi ' chng gi%a thit h�i biên không t�ng nhanh. Bi#u �� (d) th# hin m�t hàm thit h�i biên theo m�c �� tích t� b�t ��u t, bên ph�i c�a g�c t�a �� r�i sau �ó t�ng tuy�n tính theo m�c �� tích t� trong môi tr� ng xung quanh. Hình 5-1: Các hàm thit h�i biên tiêu bi#u

Các bi#u �� (a) và (d) minh h�a m�t �c tính trên th�c t� còn nhi�u tranh cãi. Chúng có các m�c ng��ng: là nh%ng tr� s� c�a l��ng phát th�i và m�c �� tích t� trong môi tr� ng xung quanh mà d��i nh%ng tr� s� �ó thì thit h�i biên b�ng không. Nh� v�y, ch�t gây ô nhi&m có th# t�ng ��n nh%ng m�c ng�0ng này mà không làm cho các m�c thit h�i t�ng lên chút nào. Nh� ta s� th�y trong các ch��ng k� ti�p, vic gi� ��nh có hay không m�t m�c ng�0ng trong hàm thit h�i c�a m�t s� ch�t ô nhi&m nào �ó có �nh h�'ng quan tr�ng ��i v�i chính sách ki#m soát môi tr� ng trong th�c t�. �ã có r�t nhi�u lý l� hùng h�n b�o v vic hàm thit h�i cho m�t lo�i ch�t ô nhi&m nào �ó có hay không có các m�c ng�0ng.

Thit h�i

$

L��ng ch�t th�i (t�n/n�m) L��ng ch�t th�i (kg/n�m)

Thit h�i

$

Thit h�i

$

Thit h�i

$

M�c �� tích t� (ppm) M�c �� tích t� (ppm)

Các hình trên bi#u di&n hàm thit h�i biên theo l��ng phát th�i và theo m�c �� tích t�. Bi#u �� (a) và (b) th# hin hàm phát th�i, bi#u �� (c) và (d) là hàm m�c �� tích t�. Hàm thit h�i biên minh h�a các �� d�c �� ng thit h�i biên khác nhau, ph� thu�c vào lo�i phát th�i và ��a �i#m phát th�i.

(a) (b)

(c) (d)

Page 5: ch5 - An Giang University

5

������������� ����� ���� ����������������

Hàm thi t h�i biên: Các ��c tính Hàm thit h�i biên là y�u t� ch� y�u trong các phân tích chính sách chu�n t�c. Ph�n này s� kh�o sát các �c tính c�a hàm thit h�i biên. Mc dù có th# phân tích hàm thit h�i theo l��ng phát th�i hoc theo m�c �� tích t�, chúng ta s� s! d�ng hàm theo l��ng phát th�i vì s� d& thi�t l�p các chính sách ki#m soát ô nhi&m h�n khi nh�n d�ng ���c ngu�n phát th�i. Trong khi hình 5-1 th# hin các hàm thit h�i biên phi tuy�n, trong ph�n còn l�i c�a ch��ng này và các ch��ng ti�p theo, chúng ta s� s! d�ng hàm thit h�i tuy�n tính �# d& dàng tính toán minh h�a. Hình 5-2 th# hin hai hàm thit h�i biên có l��ng phát th�i ' tr�c hoành theo ��n v� phát th�i trên m-i ��n v� th i gian. �# ��n gi�n vic phân tích chúng ta có 2 gi� thi�t: � Ch�t ô nhi&m là ��n ch�t, không tích t� và ���c phân b" ��u. � Không có m�c ng�0ng, ngh/a là m-i hàm thit h�i biên ��u xu�t phát t, g�c t�a

��. Chúng ta s� thay �"i các gi� thi�t này trong m�c 4 và 5. Trong khi ��c ph�n này, hãy ngh/ k�t qu� c�a chúng ta s� thay �"i nh� th� nào n�u ch�t th�i là không tích l.y hoc không có ng�0ng. Hàm thit h�i biên ���c ký hiu là MD và m�c phát th�i là E, ���c mô t� b�ng các hàm s� sau: MD1 = 0.4E MD2 = 0.6E ��u tiên xem xét hàm MD1. M�t �c tính ch� y�u c�a hàm này là m�i quan h gi%a thit h�i biên và t"ng thit h�i.

Chi u cao c�a ��!ng thi t h�i biên th� hi n t�ng thi t h�i bi"n ��i bao nhiêu n"u l��ng phát th�i thay ��i m�t m�c nh#.

Khi m�c phát th�i là E1 = 30, thit h�i biên là $12. N�u m�c phát th�i t�ng 1 t�n, t, 30 lên 31 t�n, thit h�i cho ng� i ti�p xúc v�i l��ng phát th�i này t�ng $12; t��ng t�, n�u l��ng ch�t th�i gi�m m�t l��ng nh , t"ng thit h�i s� gi�m $12. B'i vì chi�u cao c�a �� ng MD, �o trên tr�c tung y, �o l� ng m�c thit h�i biên, din tích d��i �� ng này gi�i h�n b'i tung �� g�c và m�c phát th�i th# hin t"ng thit h�i c�a m�c ch�t th�i này. Trong tr� ng h�p �� ng thit h�i biên MD1 và m�c phát th�i 30 t�n, t"ng thit h�i là din tích b, là m�t tam giác có din tích $180 (30×$12). T�i m�c phát th�i 30 t�n, thit h�i biên c�a MD2 là $18 và t"ng thit h�i là din tích (a+b) = $270. Do �ó:

T�ng thi t h�i c�a m�t m�c phát th�i cho tr�$c là di n tích d�$i ��!ng MD gi$i h�n t% g�c 0 �"n m�c phát th�i �ó.

Page 6: ch5 - An Giang University

6

������������� ����� ���� ����������������

Hình 5-2: Hàm thit h�i biên cho ch�t ô nhi&m không tích l.y và không có m�c ng�0ng

Nh%ng y�u t� nào gi�i thích cho s� khác bit gi%a MD1 và MD2 trong hình 5-2? MD2 có th# là tình hu�ng có r�t nhi�u ng� i b� m�t ch�t ô nhi&m �nh h�'ng, ch)ng h�n nh� ' khu v�c �ô th�, trong khi MD1 có th# áp d�ng cho khu v�c nông thôn ít ng� i; ngh/a là ít ng� i thì ít thit h�i. M�t kh� n�ng khác là, các hàm s� này có th# áp d�ng chung cho m�t nhóm ng� i, nh�ng ' vào nh%ng th i �i#m khác nhau. Hàm thit h�i biên MD2 có th# là tình hu�ng khi có s� ngh�ch chuy#n nhit �� làm ch�t th�i b� gi% l�i trong thành ph� và t�o ra m�c tích t� ch�t th�i t��ng ��i cao. MD1 có th# là hàm thit h�i trong �i�u kin gió bình th� ng do �ó h�u h�t ch�t th�i b� th"i ra ngoài thành ph�. Nh� v�y, cùng l��ng ch�t th�i ' hai th i �i#m khác nhau có th# t�o ra nh%ng m�c thit h�i r�t khác bit do nh%ng c� ch� v�n hành c�a môi tr� ng thiên nhiên. Bây gi chúng ta s� xem xét khía c�nh còn l�i c�a m�i quan h �ánh �"i – chi phí ki#m soát ch�t th�i. Có hai câu h i: T�i sao m�c phát th�i m�c tiêu không b�ng không? Có c�n ph�i luôn luôn xem xét chi phí? Chi phí gi�m ô nhi�m Chi phí gi�m ô nhi&m là nh%ng chi phí �# gi�m l��ng ch�t th�i vào môi tr� ng, hoc chi phí làm gi�m b�t m�t �� tích t� trong môi tr� ng xung quanh. Xét tr� ng h�p nhà máy b�t gi�y n�m ' th��ng ngu�n dòng sông. Nhà máy này t�o ra m�t l��ng l�n ch�t th�i h%u c�. Cách r* nh�t �# gi�i quy�t l��ng ch�t th�i này là �" chúng xu�ng sông. Nh�ng nhà máy c.ng có th# gi�m l��ng phát th�i này b�ng nh%ng công ngh ki#m soát ô nhi&m hoc thay �"i quá trình s�n xu�t (ví d� dùng công ngh t�y không có clo). Chi phí th�c hin các ho�t ��ng này ���c g�i là “chi phí gi�m ô nhi&m”, b'i vì

5 10 15 20 25 30 35

4

8

12

16

20

a

b

$

Ch�t th�i (t�n/n�m)

�� th� trên th# hin hai hàm thit h�i biên. Tr�c tung bi#u di&n giá tr� thit h�i biên c�a m-i lo�i ch�t th�i. N�u l��ng ch�t th�i là 30 t�n, thit h�i biên cho MD1 là $12, v�i MD2 là $18. T"ng giá tr� thit h�i ���c tính b�ng din tích d��i �� ng MD, t, g�c ��n m�c phát th�i �ang xem xét. T�i m�c phát th�i 30 t�n, t"ng thit h�i là din tích b=$180 ��i v�i MD1 và din tích (a+b) = $270 ��i v�i MD2.

MD2

MD1

Page 7: ch5 - An Giang University

7

������������� ����� ���� ����������������

�ó là chi phí gián ti�p làm gi�m hay gi�m tr�c ti�p l��ng ch�t th�i �" xu�ng sông. Có nhi�u cách �# gi�m l��ng phát th�i nh� thay �"i công ngh s�n xu�t, chuy#n �"i ngu�n nh�p l��ng, tái ch� ch�t th�i, x! lý ch�t th�i, lo�i b m�t ��a �i#m v.v. Chi phí gi�m ô nhi&m th� ng m-i ngu�n m-i khác, tùy thu�c vào nhi�u y�u t� khác nhau. Chi phí gi�m l��ng th�i SO2 t, m�t nhà máy �in h)n nhiên s� khác v�i chi phí gi�m khói ��c h�i t, các nhà máy hóa ch�t. Ngay c� ��i v�i nh%ng ngu�n t�o ra cùng lo�i ch�t th�i, chi phí gi�m ô nhi&m c.ng có th# khác nhau do có nh%ng khác bit v� �c �i#m công ngh c�a quá trình v�n hành. Có ngu�n t��ng ��i m�i, s! d�ng công ngh s�n xu�t hin ��i, trong khi có ngu�n l�i s! d�ng công ngh c. gây ô nhi&m nhi�u h�n. Có th# bi#u di&n hàm chi phí gi�m ô nhi&m b�ng ��i s� và b�ng �� th�. Ta th# hin ý t�'ng này b�ng cách s! d�ng khái nim chi phí gi�m ô nhi�m biên.1 ��n v� trên các tr�c v(n nh� c.: l��ng ch�t gây ô nhi&m trên tr�c hoành, và giá tr� ti�n t trên tr�c tung. Chi phí gi�m ch�t th�i biên th# hin chi phí t�ng thêm �# gi�m ���c m�t ��n v� ch�t th�i, hay nói cách khác là chi phí ti�t kim n�u l��ng ch�t th�i t�ng lên m�t ��n v�. Trên tr�c hoành, các �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên xu�t phát t, l��ng ch�t th�i không ���c ki#m soát, t�c là l��ng ch�t th�i tr��c khi th�c hin b�t c� hành ��ng ki#m soát nào. Nói chung, chúng h��ng lên phía trên v� bên trái, cho th�y chi phí gi�m ô nhi&m biên t�ng d�n. Trong ch��ng 3, chúng ta �ã th�y �� ng chi phí biên h��ng lên trên v� bên ph�i. �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên �i theo chi�u ng��c l�i b'i vì s�n ph�m chúng ta s�n xu�t ' �ây l�i là l��ng ch�t th�i gi�m. �i#m m�u ch�t c�n ghi nh� khi xem xét các hình v� trong mô hình t"ng quát là

Chúng ta �&c l��ng ch�t th�i t% bên trái sang ph�i d&c theo tr�c hoành, và �o l�!ng l��ng ô nhi�m gi�m t% ph�i qua trái.

Hình 5-3 minh h�a ba hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên phi tuy�n khác nhau mà chúng ta có th# th�y trong th�c t�. G�i MAC là ch% vi�t t�t ��i din cho chi phí gi�m ô nhi&m biên. � Bi#u �� (a): �� ng MAC t�ng lên r�t ít khi gi�m nh%ng l��ng ch�t th�i ��u tiên,

nh�ng sau �ó t�ng lên r�t nhanh khi l��ng ch�t th�i tr' nên t��ng ��i ít. � Bi#u �� (b): �� ng MAC t�ng liên t�c. � Bi#u �� (c): �� ng MAC có chi�u h��ng gi�m trong giai �o�n ban ��u, sau �ó l�i

t�ng d�n. Hàm này có th# ��i din cho m�t tình hu�ng trong �ó ch� có th# c�t gi�m nh%ng l��ng nh ban ��u b�ng các ph��ng tin k$ thu�t �òi h i ph�i ��u t� ban ��u r�t l�n. ��i v�i nh%ng m�c c�t gi�m cao h�n, chi phí gi�m ô nhi&m biên th�c t� có th# gi�m xu�ng khi ng� i ta s! d�ng nh%ng k$ thu�t này trit �# h�n. Tuy nhiên cu�i cùng chi phí gi�m ô nhi&m s� t�ng.

����������������� ������������������������������������������������������� ��������

Page 8: ch5 - An Giang University

8

������������� ����� ���� ����������������

Hình 5-3: Các hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên tiêu ti#u

Các ��c tính c�a hàm chi phí gi�m ô nhi�m biên �# kh�o sát các �c tính c�a chi phí gi�m ô nhi&m biên, ta hãy xem xét Hình 5-4; hình này th# hin hai �� ng MAC co hàm s� tuy�n tính nh� sau:

MAC1 = 60 – 4E MAC2 = 75 – 5E

T, hình v� (hay cho MAC = 0 trong m-i ph��ng trình và gi�i ra E), ta có th# th�y m�c phát th�i khi ch�a có ki#m soát là 15 t�n m-i tháng cho c� hai ngu�n. T, m�c 15 t�n này, các �� ng MAC h��ng lên trên v� bên trái. �i�u này có ngh/a chi phí gi�m ô nhi&m biên t�ng khi l��ng phát th�i gi�m. T�i m�c phát th�i 10 t�n m�t tháng, MAC1 =$20 và MAC2 =$25. Khi gi�m l��ng phát th�i ��n 0, chi phí gi�m ô nhi&m cho ��n v� cu�i cùng này là $60 ��i v�i nhà máy 1 và $75 ��i v�i nhà máy 2. Do �ó, càng gi�m l��ng phát th�i nhi�u, chi phí gi�m th�i biên càng l�n. Chú ý r�ng khi v� hàm s� tuy�n tính c�t tr�c tung, chúng ta gi� s! r�ng t�n t�i công ngh gi�m ô nhi&m ��n m�c b�ng 0 v�i m�t chi phí nh�t ��nh. N�u �� ng MAC trông gi�ng bi#u �� (a) trong hình 5-3, không có công ngh nào có th# gi�m m�c ô nhi&m b�ng 0. D/ nhiên c.ng còn m�t cách mà ng� i gây ô nhi&m có th# gi�m l��ng phát th�i xu�ng b�ng 0, �ó là ng,ng ho�t ��ng gây ra ô nhi&m, ngh/a là �óng c!a nhà máy hoc thay �"i s�n ph�m s�n xu�t, và cu�i cùng gây ra �nh h�'ng kinh t� r�t l�n. N�u ngu�n gây ô nhi&m ch� là m�t nhà máy nh trong m�t ngành công nghip l�n có nhi�u nhà máy t��ng t�, chi phí th�c t, vic �óng c!a nhà máy là không l�n. Th�c s�, �i�u này �nh h�'ng r�t ít ��n giá c� hàng hóa, mc dù c.ng có m�t s� tác ��ng �áng k# lên vic làm và phúc l�i c�a c�ng ��ng ��a ph��ng. Nh�ng n�u chúng ta �� c�p ��n chi phí gi�m ô nhi&m biên cho c� ngành công nghip – ch)ng h�n ngành công nghip hóa d�u ' Ontario hay Alberta – thì gi�i pháp �óng c!a �# gi�m ô nhi&m xu�ng b�ng không là m�t gi�i pháp r�t ��t giá.

Ch�t th�i Ch�t th�i Ch�t th�i

$ $ $

(a) (b) (c)

Các bi#u �� trên minh h�a �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên. Trong bi#u �� (a), khi m�i gi�m ch�t th�i, chi phí t�ng r�t ch�m, sau �ó khi gi�m nhi�u h�n thì chi phí t�ng nhanh. Bi#u �� (b) cho th�y chi phí t�ng t��ng ��i ��u khi l��ng ch�t th�i gi�m. Bi#u �� (c) cho th�y khi m�i gi�m l��ng ch�t th�i, chi phí biên gi�m do tính quy mô kinh t� c�a công ngh gi�m ô nhi&m. Cu�i cùng chi phí biên s� t�ng khi l��ng ch�t th�i gi�m d�n v� 0.

Page 9: ch5 - An Giang University

9

������������� ����� ���� ����������������

Nh� b�t k+ �� th� biên nào, chúng ta có th# ��c l��ng c� giá tr� biên t� và t"ng giá tr�. N�u l��ng phát th�i hin t�i là 10 t�n/tháng, giá tr� trên tr�c tung cho bi�t chi phí biên �# có thêm m�t ��n v� ch�t th�i gi�m ���c. Khu v�c d��i �� ng MAC, gi�i h�n b'i �i#m phát th�i ban ��u là 15 t�n/tháng và b�t c� m�c phát th�i nào chính là t"ng chi phí gi�m th�i ��n m�c phát th�i �ó. ��i v�i MAC1, t"ng chi phí gi�m ô nhi&m �# có ���c m�c phát th�i 10 t�n/tháng b�ng din tích b = $50 (din tích tam giác = 1/2×5×$20). T"ng chi phí gi�m ô nhi&m c�a nhà máy 2 là din tích a+b = $62,5 (din tích tam giác = 1/2×5×$25).

'i�m m�u ch�t c(n nh$ khi tính t�ng chi phí gi�m ô nhi�m (TAC) là ph�i �&c �) th� t% ph�i qua trái.

Hình 5-4: Chi phí gi�m ô nhi&m biên cho m�t lo�i ch�t th�i

0

10

20

30

40

50

60

70

80

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Ch�t th�i (t�n/tháng)

$

�i�u gì làm �� d�c hai �� ng MAC khác nhau khi chúng ��u ��i din cho cùng m�t ch�t th�i? Lý do thông th� ng th� ng là s� khác nhau trong công ngh ki#m soát ô nhi&m. MAC1 s! d�ng công ngh ki#m soát ô nhi&m r* h�n so v�i MAC2, có th# là do ' hai nhà máy khác nhau và nhà máy MAC2 ���c xây t, lâu còn nhà máy MAC1 thì m�i h�n.2 Thay �"i công ngh do �ó có th# h� th�p �� ng MAC cho m�t lo�i ch�t th�i xác ��nh. Chúng ta có th# d& dàng �o l� ng chi phí nhà máy ti�t kim hàng n�m khi áp d�ng công ngh m�i. Gi� s! r�ng l��ng ch�t th�i c�a nhà máy là 10 t�n/tháng. Có th# ti�t kim ���c din tích a n�u nhà máy áp d�ng công ngh m�i. Chúng ta �ã bi�t r�ng, ����������������������������������������������������� ��� �!"���������������������������� ���

MAC1 và MAC2 ��i din cho 2 ngu�n phát th�i (hoc 1 ngu�n phát th�i t�i hai th i �i#m khác nhau) có m�c phát th�i ban ��u là 15 t�n/tháng khi không có bin pháp ki#m soát ô nhi&m. 1 m�c 10 t�n phát th�i (ngh/a là gi�m ���c 5 t�n) MAC1 = $20 và MAC2=$25. T"ng chi phí �# gi�m t, 15 t�n xu�ng 10 t�n là din tích b ��i v�i ngu�n phát th�i 1 ($50/tháng) và din tích a+b ��i v�i ngu�n 2 ($62,5/tháng). Chi phí ti�t kim ���c khi áp d�ng công ngh c�a ngu�n 1 là a ($12,5/tháng).

MAC2

MAC1

a

b

Page 10: ch5 - An Giang University

10

������������� ����� ���� ����������������

din tích a+b=$62.5 và b=$50, do �ó chi phí ti�t kim ���c là $12.5/tháng. Ki#u phân tích này r�t quan tr�ng khi ta các d�ng chính sách ki#m soát ô nhi&m khác nhau, b'i vì m�t trong nh%ng tiêu chí �ánh giá chính sách là chính sách �ó t�o ��ng l�c ti�t kim ���c bao nhiêu chi phí khi nhà máy ��u t� vào l/nh v�c nghiên c�u và phát tri#n �# t�o ra công ngh ki#m soát ô nhi&m m�i.

Page 11: ch5 - An Giang University

11

������������� ����� ���� ����������������

T�ng h�p chi phí gi�m ô nhi�m biên H�u h�t các chính sách môi tr� ng, �c bit ' c�p ti#u bang và liên bang, ��u nh�m vào vic ki#m soát l��ng ch�t th�i t, m�t s� ngu�n gây ô nhi&m ch� không ph�i t, m�t ngu�n gây ô nhi&m ��n l*. Làm th� nào �# t"ng h�p chi phí gi�m ô nhi&m biên c�a m�t nhóm các công ty (trong cùng m�t ngành công nghip hoc cùng ��a ph��ng) khi chi phí ô nhi&m biên c�a t,ng công ty khác nhau? Quá trình t"ng h�p này s� cho th�y m�t khái nim quan tr�ng trong vic thi�t k� chính sách môi tr� ng hiu qu�. Hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên c�a m�t công ty cho th�y cách th�c gi�m ô nhi&m t�n ít chi phí nh�t; còn ��i v�i nhóm các công ty, �ó là hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên g�p. Bi#u �� (a) và (b) trong hình 5-5 v� l�i MAC1 và MAC2 t, hình 5-4. Bi#u �� (c) là �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên g�p. Khi chúng ta có 2 ngu�n (hay b�t k+ con s� nào nhi�u h�n 1) v�i chi phí gi�m ô nhi&m khác nhau, chi phí gi�m ô nhi&m g�p s� ph� thu�c vào cách chúng ta tính t"ng l��ng phát th�i c�a các ngu�n nh� th� nào. Nguyên t�c chung là

'� t�ng h�p chi phí gi�m ô nhi�m biên, ph�i c�ng theo chi u ngang các hàm s� c�a cá nhân �� t�o ra m�c chi phí gi�m ô nhi�m biên g�p th�p nh�t có th�.

Hình 5-5 minh h�a m�t ví d� làm th� nào t"ng h�p các chi phí gi�m ô nhi&m biên khác nhau. Các b��c th�c hin nh� sau: Ví d�: T�ng h�p các ��!ng MAC nh� th" nào 1. Ch�n m�t m�c chi phí gi�m ô nhi&m biên nh�t ��nh, ch)ng h�n $40/tháng. 2. Tìm xem m-i nhà máy gi�m bao nhiêu v�i chi phí này. V�i chi phí $40, nhà máy

1 s� mu�n gi�m 5 t�n m�t tháng trong khi nhà máy 2 s� gi�m 7 t�n m�t tháng. 3. C�ng các m�c phát th�i l�i v�i nhau: 5 t�n + 7 t�n = 12 t�n. 4. Lp l�i quá trình v�i các m�c chi phí gi�m ô nhi&m biên khác. 5. V� �� ng chi phí biên g�p nh� trong bi#u �� (c) c�a hình 5-5.

Page 12: ch5 - An Giang University

12

������������� ����� ���� ����������������

Hình 5-5: T"ng h�p các �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên

T"ng h�p các �� ng MAC c�n ��n nguyên t�c cân b�ng biên – là ý t�'ng �ã ���c gi�i thiu trong ch��ng 4. �# có ���c �� ng chi phí gi�m ô nhi&m biên g�p t�i thi#u, các m�c phát th�i g�p ph�i ���c phân b" gi%a các ngu�n phát th�i sao cho chúng ��u có cùng chi phí gi�m ô nhi&m biên. B�t ��u xem xét t�i m�c 12 t�n/tháng trên �� ng MAC g�p. Rõ ràng 12 t�n này có th# ���c phân b" cho các ngu�n theo nhi�u cách khác nhau: 6 t�n cho m-i ngu�n, 10 t�n cho m�t ngu�n và 2 t�n cho ngu�n còn l�i v.v. Nh�ng ch� có m�t cách phân b" t�o ra chi phí gi�m ô nhi&m biên g�p th�p nh�t; �ó là cách phân b" sao cho các ngu�n phát th�i ��u có chi phí gi�m ô nhi&m biên b�ng nhau. �� ng MAC ���c xây d�ng sao cho th a mãn nguyên t�c cân b�ng biên. MC PHÁT TH*I HI+U QU* Xà H,I

'�i v$i m�t ch�t th�i nh�t ��nh ���c th�i ra t% m�t ��a �i�m nh�t ��nh trong kho�ng th!i gian nh�t ��nh, m�c phát th�i hi u qu� xã h�i là m�c t�-ng �ng v$i �i�m t�i �ó hàm thi t h�i biên b.ng hàm chi phí gi�m ô nhi�m biên.

Chúng ta s� bi#u di&n khái nim cân b�ng này b�ng c� �� th� và toán h�c. B�ng �� th�: hình 5-6 cho th�y MAC giao nhau t�i m�c phát th�i 10 t�n/tháng. Chi phí gi�m ô nhi&m biên b�ng chi phí thit h�i biên t�i m�c phát th�i này (��u b�ng $20). B�ng toán h�c: G�i E là m�c phát th�i. E* là m�c phát th�i t�i �u xã h�i. Gi� s! c� hai �� ng MAC và MD ��u tuy�n tính.3 Gi� s!:

MAC = 60 – 4E MD = 2E

Hiu qu� xã h�i c�n MAC = MD. Cho 2 ph��ng trình b�ng nhau ta có:

#�������������������$���������$����%����&�

0 5 10 15

20

40

60

80

0 5 10 15

20

40

60

80

0 5 10 15

20

40

60

80

20 25 30

MACT MAC1 MAC2

�� ng MAC ���c g�p theo chi�u ngang b�ng cách l�y b�t k+ giá tr� chi phí gi�m ô nhi&m biên nào và c�ng m�c phát th�i c�a t,ng ngu�n t�i giá tr� MAC �ó. V�i MAC = $40, bi#u �� (a) cho th�y nhà máy 1 th�i 5 t�n/tháng (gi�m t, 15 – 5 = 10 t�n), bi#u �� (b) cho th�y nhà máy 2 gi�m 7 t�n (gi�m t, 15 – 7 = 8 t�n). Bi#u �� (c) bi#u di&n �� ng MAC g�p, v�i MAC = $40 t"ng l��ng phát th�i là 12 t�n/tháng. Xây d�ng �� ng MAC g�p b�ng cách c�ng theo chi�u ngang các hàm chi phí gi�m ô nhi&m biên c�a t,ng nhà máy v�i các m�c MAC khác nhau.

Page 13: ch5 - An Giang University

13

������������� ����� ���� ����������������

60 – 4E = 2E Gi�i ra ta ���c: E* = 10 t�n/tháng Th� E* vào MAC hoc MD ta có m�c “giá” (chi phí gi�m ô nhi&m biên, thit h�i biên) làm cân b�ng 2 ph��ng trình:

60 – 4(10) = $20. Hình 5-6: Xác ��nh m�c phát th�i

0

10

20

30

40

50

60

0 2 4 6 8 10 12 14 16

Ch�t th� i (t�n/tháng)

$

T�i sao E* l�i là m�c phát th�i hiu qu� xã h�i? Hiu qu� xã h�i ngh/a là có s� �ánh �"i gi%a thit h�i biên t�ng lên v�i chi phí gi�m ô nhi&m biên t�ng lên. L��ng ch�t th�i nhi�u h�n làm cho xã h�i ch�u nhi�u chi phí thit h�i môi tr� ng h�n. L��ng ch�t th�i gi�m ngh/a là xã h�i ph�i b ra nhi�u chi phí gi�m ô nhi&m h�n. Do �ó m�c phát th�i hiu qu� xã h�i là m�c t�i �ó hai lo�i chi phí này ��n bù ���c cho nhau; ngh/a là chi phí gi�m thi#u biên b�ng chi phí thit h�i biên. Có ph�i m�c phát th�i hiu qu� xã h�i luôn d��ng? Không. N�u �� ng MD và MAC không c�t nhau t�i m�c phát th�i d��ng, m�c phát th�i hiu qu� xã h�i s� b�ng 0. �� d�c và hình d�ng các �� ng MAC và MD quy�t ��nh m�c cân b�ng. D�a trên quan �i#m hiu qu� này, E* là �i#m t�t nh�t mà n�n kinh t� có th# ��t ���c; xem ch�ng minh d��i �ây. Tính toán giá tr� xã h�i ròng: cách ch�ng minh E* t�i �a hóa giá tr� xã h�i ròng. E* là �i#m t�i �ó l�i ích xã h�i ròng t, vic gi�m ô nhi&m ���c t�i �a hóa (chi phí xã h�i t, vic ki#m soát ô nhi&m ���c t�i thi#u hóa). Có th# dùng hình 5-6 hoc tính toán t"ng l�i ích và chi phí �# ch�ng minh �i�u này. Các b��c th�c hin nh� sau: 1. Gi� s! ban ��u không có bin pháp ki#m soát ô nhi&m. Nh� v�y có 15 t�n ch�t

th�i m-i tháng. 2. Tính t"ng thit h�i t�i m�c 15 t�n/tháng.

Cân b�ng hiu qu� xã h�i ��t ���c t�i �i#m �� ng MAC c�t �� ng MD. Lúc này E*=10 t�n phát th�i m�t tháng. Din tích (a+b+c) = t"ng thit h�i t�i m�c phát th�i ban ��u 15 t�n/tháng. T�i E*, t"ng thit h�i b�ng din tích a và l�i ích ròng là din tích (b+c). T�i E*, t"ng chi phí gi�m ô nhi&m biên b�ng din tích b. Do �ó, l�i ích xã h�i ròng là din tích (b+c) tr, b = din tích c.

a b

c

d

MAC

MD

Page 14: ch5 - An Giang University

14

������������� ����� ���� ����������������

B�ng �� th�: t"ng thit h�i là din tích d��i �� ng MD gi�i h�n t, 0 ��n 15 t�n. Trong hình 5-6 là din tích (a+b+c). B�ng s� h�c: TD = $225 (1/2×[15×$30])4 3. Tính t"ng chi phí gi�m ô nhi&m biên (TAC) t�i m�c 15 ��n v� phát th�i. TAC s� b�ng 0 vì không có vic gi�m ô nhi&m. 4. Tính chi phí xã h�i ròng. Chi phí xã h�i ròng là s� chênh lch gi%a t"ng thit h�i và t"ng chi phí gi�m ô nhi&m (t�i m�c 15 t�n là b�ng $225). Lp l�i t, ��u các b��c này v�i m�c phát th�i hiu qu� xã h�i m�i gi� s! là E*=10 t�n. 5. T"ng thit h�i t�i m�c E* m�i là din tích a và b�ng $100.5 6. T"ng chi phí gi�m ô nhi&m biên là din tích b và b�ng $50. 7. T"ng chi phí xã h�i do �ó b�ng $100 + $50 = $150. 8. Tính s� chênh lch t"ng chi phí xã h�i gi%a hai m�c phát th�i. $150 rõ ràng th�p

h�n $225. Ph�n ti�t kim ròng là din tích c = $75 so v�i tr� ng h�p không ki#m soát ô

nhi&m. Xã h�i ti�t kim $75 b�ng cách gi�m ô nhi&m t, 15 t�n xu�ng 10 t�n. �ây là l�i ích xã h�i ròng do phát th�i t�i m�c t�i �u xã h�i so v�i tr� ng h�p không ki#m soát ô nhi&m. Nh�ng làm th� nào chúng ta bi�t E* là �i#m t�t nh�t xã h�i có th# ��t t�i? Gi� s! l��ng phát th�i có th# gi�m xu�ng b�ng 0. Do �ó t"ng thit h�i b�ng 0. T"ng chi phí gi�m ô nhi&m là din tích (a+b+d) = (1/2×$60×15) = $450, l�n h�n $150. Ch�n b�t c� m�c phát th�i nào và tính chi phí xã h�i ròng ta ��u có k�t qu� cao h�n k�t qu� t�i E*. Mô hình MAC-MD là mô hình lý thuy�t cho phép chúng ta kh�o sát nhi�u tr� ng h�p. Trong th�c t�, m�i v�n �� ô nhi&m ��u khác nhau. Phân tích ki#u này cung c�p ph��ng pháp t"ng quát gi�i quy�t b�t c� v�n �� ô nhi&m môi tr� ng c� th# nào. Th�c t� mang tính ��ng và �i�u này r�t �úng trong vic ki#m soát ô nhi&m môi tr� ng. M�c phát th�i t�i �u n�m ngoái hay th�p niên tr��c không nh�t thi�t là m�c t�i �u n�m nay hay trong t��ng lai. Có r�t nhi�u y�u t� tác ��ng ��n hàm thit h�i biên và chi phí gi�m ô nhi&m biên và khi b�t k+ y�u t� nào thay �"i hàm s� s� d�ch chuy#n và E* s� thay �"i. Hiu qu� xã h�i là m�t khái nim chu�n t�c. E*, m�c phát th�i cân b�ng chi phí gi�m ô nhi&m và chi phí thit h�i, chính là m�c tiêu c�a các chính sách công. N�n kinh t�

'�()��$������ ���������������������������������*�����+��+��������,-��,.�/-��,����������*��������0#1��*�,����������.��2�×%�1×0�1&�.�0�11��

Page 15: ch5 - An Giang University

15

������������� ����� ���� ����������������

th�c s� ' t�i m�c E*? �i�u này có th# không x�y ra n�u không có can thip c�a chính ph�. Tr, khi ch�p nh�n chi phí thit h�i gây ra cho xã h�i, ng� i gây ô nhi&m không có ��ng l�c chi tiêu làm gi�m ô nhi&m. H� ��n gi�n là s�n xu�t ��n m�c ô nhi&m t�i �a. Ph�n 4 s� kh�o sát các chính sách và hành ��ng làm ng� i gây ô nhi&m b�ng b�t c� công c� gì gi�m l��ng ch�t th�i t�i m�c cân b�ng hiu qu� xã h�i.

Page 16: ch5 - An Giang University

16

������������� ����� ���� ����������������

PH� L�C: LIÊN K�T GI/A MAC V0I T1I 'A HÓA L�I NHU2N Mô hình ��n gi�n trong ch��ng này t�p trung vào tình hu�ng th�c t� trong �ó ng� i gây ô nhi&m có th# ��u t� vào các công ngh x! lý ch�t th�i �# gi�m th�i t, chính ho�t ��ng c�a h�. Chúng ta gi� s! �� ng MAC t�n t�i ��i v�i ng� i gây ô nhi&m. Chúng ta hãy nhìn m�t cách t"ng quát h�n v�n �� �ánh �"i c�a ng� i gây ô nhi&m �# th�y �� ng MAC liên k�t th� nào v�i hành vi t�i �a hóa l�i nhu�n c�a công ty. Công ty ho�t ��ng trong ngành công nghip c�nh tranh hoàn h�o s� t�i �a hóa l�i nhu�n khi giá th� tr� ng, P, b�ng v�i chi phí s�n xu�t biên, MC. Cho P = MC ta ���c s�n l��ng là Q, ���c th# hin trong ph�n trên c�a hình 5-7. Nh�ng công ty c.ng t�o ra ch�t th�i. Ph�n d��i hình 5-7 k�t n�i s�n l��ng v�i phát th�i ch�t ô nhi&m (E). Khi không có bin pháp ki#m soát môi tr� ng, ng� i gây ô nhi&m có th# t� do phát th�i bao nhiêu tùy thích. V�y m�c phát th�i t�i �a là bao nhiêu? Trong hình 5-7 công ty t�i �a hóa s�n l��ng s� s�n xu�t ' m�c Q0 ��n v� s�n l��ng, ngh/a là c.ng th�i ra EMAX ��n v� ch�t th�i. V�i �� ng MC d�c lên, công ty có th# có l�i nhu�n v�i t�t c� các ��n v� s�n xu�t cho ��n Q0, là ��n v� s�n l��ng khi giá b�ng MC. L�i nhu�n biên c�a công ty b�ng (P – MC), và l�i nhu�n biên này l�n nh�t khi s�n xu�t ��n v� ��u tiên v�i m�c giá c� ��nh P, sau �ó gi�m cho ��n khi P = MC t�i �i#m cân b�ng c�nh tranh. Công ty có th# b� m�t ph�n l�i nhu�n biên này n�u b� b�t bu�c ph�i gi�m s�n l��ng xu�ng d��i m�c Q0 do ph�i gi�m phát th�i. Có th# hi#u �� ng MAC ��i din cho l�i nhu�n b� m�t c�a công ty do ph�i gi�m phát th�i. Ph�n d��i hình 5-7 v� (P – MC) cho t�t c� các m�c s�n l��ng t, 0 ��n Q0. Kho�ng cách a0 trong bi#u �� ' trên b�ng b0 trong bi#u �� d��i. �� ng MAC do �ó có hình d�ng t��ng t� nh� �� ng MC c�a công ty, nh�ng ng��c l�i.

Page 17: ch5 - An Giang University

17

������������� ����� ���� ����������������

Hình 5-7: Liên k�t �� ng MAC v�i ho�t ��ng t�i �a hóa l�i nhu�n

Gi� s! bây gi chính ph� ban hành chính sách môi tr� ng yêu c�u công ty ��a chi phí thit h�i biên vào trong chi phí s�n xu�t. �� ng thit h�i biên (MD) trong bi#u �� d��i ��i din cho chi phí này. Do �ó ta c�ng �� ng MD vào �� ng chi phí c�a công ty MC. Chi phí xã h�i c�a công ty bây gi b�ng MC + MD.6 V�i chi phí m�i này, công ty t�i �a hóa l�i nhu�n t�i �i#m P = MC + MD. S�n l��ng Q* t�o ra l��ng phát th�i E*.7 Cân b�ng hiu qu� xã h�i trong th� tr� ng là �i#m giá th� tr� ng c�a hàng hóa cân b�ng v�i chi phí xã h�i biên c�a s�n xu�t, v�i chi phí xã h�i bao g�m chi phí s�n xu�t biên và chi phí thit h�i biên. TÓM T3T Ch��ng này phát tri#n m�t mô hình ki#m soát ô nhi&m ��n gi�n. Mô hình này d�a trên khái nim �ánh �"i gi%a thit h�i môi tr� ng và chi phí ki#m soát ô nhi&m. Chúng ta �ã xem xét hàm thit h�i biên. Hàm s� này th# hin thit h�i xã h�i biên t, các m�c phát th�i khác nhau hoc các m�c �� tích t� ô nhi&m khác nhau trong môi 3��������'-��)���'4#�������5���������������������������!5����������6����������������������������������!5����������+����)������4�,��7��������8�9�$�����������������:��$������� �����$���������������������:��$������� ����:���-��� �������������������������������+������������������������������������� �; ��!5�����/<�+��=���������><��

S�n l��ng

L��ng phát th�i

Q0 Q*

EMAX E* 0

P

MAC

b

e

MD

f

MC MC + MD

c

d

0

P a

Các công ty c�nh tranh th� ng b qua chi phí thit h�i t, ch�t th�i h� s�n xu�t ra và t�i �a hóa l�i nhu�n khí giá hàng hóa b�ng chi phí s�n xu�t biên. V�i t�t c� ��n v� s�n l��ng t, 0 ��n Q0, công ty nh�n ���c l�i nhu�n biên là hàm s� d�c xu�ng nh� trong bi#u �� d��i. gi� s! m�t �� v� s�n l��ng t�o ra m�t ��n v� ch�t th�i, l�i nhu�n biên th# hin �� ng MAC c�a công ty. N�u ph�i gi�m ô nhi&m, chi phí gi�m ô nhi&m chính là l�i nhu�n b� m�t. N�u yêu c�u công ty tính thit h�i do ô nhi&m thành m�t y�u t� c�a chi phí s�n xu�t, �� ng MD s� ���c c�ng v�i MC và công ty s� phát th�i t�i m�c E*

Page 18: ch5 - An Giang University

18

������������� ����� ���� ����������������

tr� ng. Chúng ta c.ng xem xét chi phí gi�m ô nhi&m biên cho t,nng ngu�n phát th�i và cho m�t nhóm ngu�n. B�ng cách k�t h�p hai hàm s� này, chúng ta xác ��nh ���c m�c phát th�i t�i �u xã h�i. M�c phát th�i t�i �u xã h�i là m�c mà thit h�i biên và chi phí ô nhi&m biên b�ng nhau. T�i m�c phát th�i này, chi phí xã h�i ròng – t"ng chi phí gi�m ô nhi&m và chi phí thit h�i – là th�p nh�t. Tuy nhiên c.ng c�n chú ý r�ng mô hình phát tri#n trong ch��ng này r�t ��n gi�n và ch�a ��ng r�i ro vì �ã ��n gi�n hóa các v�n �� ô nhi&m trong th�c t�. Th�t s� có r�t ít ví d� ki#m soát ô nhi&m môi tr� ng cho th�y chúng ta ch�c ch�n bi�t các hàm thit h�i biên và chi phí gi�m ô nhi&m biên. Th� gi�i t� nhiên quá ph�c t�p, chúng ta gp r�t nhi�u khó kh�n �# nh�n d�ng chính xác m�i quan h gi%a con ng� i và t� nhiên. Thêm vào �ó, ngu�n gây ô nhi&m có r�t nhi�u d�ng, quy mô khác nhau, trong nh%ng hoàn c�nh kinh t� khác nhau và do �ó chúng ta s� t�n r�t nhi�u công s�c ch� �# hi#u bi�t v� nh%ng v�n �� ��n gi�n v� chi phí gi�m ô nhi&m biên. Công ngh ki#m soát ô nhi&m thay �"i r�t nhanh, do �ó có th# công ngh hiu qu� hôm nay l�i l-i th i ngày mai. Tuy nhiên, mô hình ��n gi�n r�t h%u hiu �# suy ngh/ v� các v�n �� c�n b�n trong ki#m soát ô nhi&m. Tr��c khi th�o lu�n các v�n �� chính sách ph�c t�p, chúng ta nên h�c cách các nhà kinh t� c� g�ng �o l� ng và kh�o sát chi phí gi�m ô nhi&m biên và thit h�i biên trong nh%ng tr� ng h�p thay �"i ch�t l��ng môi tr� ng c� th#. CÁC THU2T NG/ CHÍNH Chi phí gi�m ô nhi&m Khái nim chu�n t�c Hàm thit h�i theo m�c �� tích t� Công ngh ki#m soát ô nhi&m Hàm thit h�i Kinh t� h�c th�c ch�ng Chi tiêu b�o v Ng�0ng Hàm gi�m ô nhi&m biên T"ng chi phí gi�m ô nhi&m Hàm thit h�i biên T"ng thit h�i BÀI T2P 1. Cho MAC1 = 100 – 10E và MAC2 = 50 – 10E. V� t,ng hàm s� và �� ng MAC

g�p. Cho MD = 30E, xác ��nh �i#m cân b�ng hiu qu� xã h�i. V�i các ph��ng trình trên, gi� s! chính ph� quy ��nh m�c phát th�i là 4 ��n v�. Chi phí xã h�i ròng c�a chính sách này là bao nhiêu?

2. Gi� s! có s� thay �"i công ngh làm gi�m chi phí gi�m ô nhi&m biên c�a nhà máy

1 ' trên b�ng chi phí biên c�a nhà máy 2. S� thay �"i này làm �nh h�'ng ��n m�c phát th�i hiu qu� xã h�i nh� th� nào? Gi�i b�ng �� th� và s� h�c.

3. Khi có quy ��nh ki#m soát ô nhi&m, chính ph� ph�i ch�u chi phí th�c thi nh� là

m�t ph�n chi phí xã h�i. Gi� s! chi phí th�c thi là kho�n c� ��nh, ��c l�p v�i l��ng ô nhi&m gi�m ���c. �i�u này làm �i#m cân b�ng hiu qu� thay �"i nh� th� nào? Gi�i thích b�ng �� th�.

CÂU H4I TH*O LU2N

Page 19: ch5 - An Giang University

19

������������� ����� ���� ����������������

1. Các nhà khoa h�c khám phá ra r�ng thit h�i biên t�ng theo hàm m. v�i m�c phát th�i. �i�u này làm thay �"i cách tính toán t"ng thit h�i nh� th� nào khi không áp d�ng công ngh gi�m ô nhi&m.

2. Nguyên t�c cân b�ng biên liên h nh� th� nào v�i m�c s�n l��ng hiu qu� xã h�i? 3. Gi�i thích t�i sao xã h�i mu�n t�i thi#u hóa chi phí xã h�i ròng (t�i �a hóa giá tr�

xã h�i ròng) khi ch�n m�c phát th�i.


Top Related