Download - Hoa dai cuong.pdf
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
1/275http://hhud.tvu.edu.vn
CHNG 1
CC KHI NIM V NH LUT CBN CA HA HC
A. MC TIU, NHIM V
1. MC TIUHc xong chng 1 sinh vin bit v hiu:
- Cc khi nim cbn: Cht, nguyn t, nguyn t, phn t, khi lngnguyn t, khi lng phn t, khi lng mol, ng lng...
- Hn v.- Mt snh lut cbn ca ho hc.- Mt sphng php xc nh khi lng phn tv khi lng nguyn
t.
2. NHIM V
Tm hiu vcc khi nim cbn ca ho hc, hn vSI, cc nh lutc bn ca ho hc, cc phng php xc nh khi lng phn t v khilng nguyn t t hiu c v c kh nng vn dng c cc kinthc ca chng vo thc hnh v luyn tp.
3. VPHNG PHP
Kt hp cht ch gia s hng dn ca gio vin vi s t hc, tnghin cuca sinh vin. Cn ht sc coi trng khu luyn tp v thc hnh nm vng c cc vn ca chng ny.
4. TI LIU THAM KHO
- Ho hc i cng 1: Trn Thnh Hu, nh xut bn i hc sphm- Ho hc i cng: Nguyn c Chuy, nh xut bn gio dc
- Ho hc i cng: o nh Thc, nh xut bn i hc Quc gia HNi
- Bi tp ho hc i cng: o nh Thc, nh xut bn gio dc- Bi tp ho i cng : Dng Vn m, nh xut bn Gio dc- Ho hc i cng : L Mu Quyn, nh xut bn Gio dc- C s l thuyt ho hc- Phn bi tp: L Mu Quyn, nh xut bn
khoa hc v kthut
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
2/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng1
B. NI DUNG
1. MT SKHI NIM CBN CA HA HC
1.1. Cht:Cht l tp hp cc tiu phn c thnh phn, cu to, tnh cht xc nhv c thtn ti c lp trong nhng iu kin nht nh.
V d1: C6H6, O2, H2O,...Cht m phn tc cu to bi mt loi nguyn tc gi l n
cht.V d2: Ag, O2, O3, ...Cht m phn tc cu to bi hai loi nguyn ttr ln c gi l
hp cht.V d3: NaCl, H2O, CaCO3, C2H5OH,...Tcc khi nim vn cht, hp cht va c cp trn kt hp
vi cc kin thc c, ta c ssau (hnh 1.1)
HNH 1.1. Shthng phn loi cc cht
Tp hp ca cc phn tcng loi c gi l nguyn cht, nhkh H2nguyn cht; nc (H2O) nguyn cht;....
Tp hp gm cc phn tkhc loi c gi l hn hp, khng kh l hnhp gm rt nhiu kh khc nhau trong N2v O2chim t l ln nht (mtcch gn ng ngi ta coi khng kh gm 4/5 nit, 1/5 oxi vthtch)
Cc khi nim ny c minh ha hnh 1.2.
Tp hp vt cht c thl hng thhoc hdth. Khng kh l hng th,hp kim inox l hng th, mt cc nc c cnc lng v nc l hdth.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
3/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng2
HNH 1.2.Minh ha cc khi nim n cht, hp cht, hn hp
1.2.Nguyn t, nguyn tho hc, phn t
1.2.1. Nguyn t: l ht nhnht ca nguyn t ho hc m khng th phnchia c vmt ho hc.
V d5: nguyn tH, O, Na, Cl...Nguyn t l loi ht rt Nhv rt nh. Tu thuc vo mi nguyn t
ho hc m khi lng ca mt nguyn t10-23 10-21g, cn ng knh camt nguyn tvo khong 10-8cm.
hnh dung v th tch ca mt nguyn t, c thhnh dung nh sau:Nu coi mi nguyn tu c dng hnh cu c ng knh 10-8 cm th qubng bn c ng knh 4 cm c thcha c khong 1024nguyn t.Nguyn tca cc nguyn tho hc khc nhau th c khi lng v kch thckhc nhau.
Chng ta tha nhn nguyn t c cu to bi 3 loi ht c bn l:electron (e), proton (p) v ntron (n), bng 1.2 cho chng ta bit c im c
bn ca ba loi ht .
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
4/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng3
BNG 1.1. Bn knh cng ho tr(A0) v khi lng nguyn tca mt snguyn tha hc
Nguyn t R (A0) M(1,673.10-23)
H 0,30 1,008
O 0,66 15,994
S 1,04 32,064
Cl 0,99 35,453
Br 1,14 79,904
I 1,33 126,904
BNG 1.2. Khi lng, in tch ca electron, proton, ntron
KHI LNG IN TCH
Kg vC (u) Culong Quy c
Electron 9,109.10-31 5,55.10-4 -1,6021.10-19 -1
Proton 1,672.10-27 1,007 + 1,6021.10-19 +1
Ntron 1,675.10-27 1,009 0,0 0,0
bng 1.2 im cn ch l: in tch ca cc ht cbn.Ntronl ht khng mang in, tc l ht trung ho in, c k hiu l
0n. Mi ht proton mang in tch dng l +1,6021.10-19Culong. in tch ny
chnh l in tch cbn, thng c k hiu l e0. Trsny c quy cchn lm n vnn: mi ht proton mang mt n vin tch dng, c khiu l 1p. Mi ht electron mang mt n vin tch c trstuyt i bng trsin tch ca mt ht proton nhng ngc du. V thmi electron mang mtn vin tch m, k hiu l e.
Cng cn ch , khi lng ca electron rt nh so vi khi lng caproton, ntron.
Tsliu ca bng 1.2, ta c tlcc khi lng nhsau:
,518351 =e
p
m
m(ln) 8,0 1838=
e
n
m
m(ln)
V vy trong cc php tnh thng thng, ta coi me 0.Cng tbng trn ta thy
pn
m m10
> . Trong cc php tnh thng thng ta chp
nhn sgn ng:1
10 pn mm (vC)
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
5/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng4
1,6021.10-19l in tnh nhnht nn c gi l n vin tnh nguyntv c k hiu l e0.
M hnh nguyn tc tha nhn rng ri hin nay l: Nguyn t chnh dng ca mt khi cu. Tm ca nguyn tl ht nhn tch in dng. V
ca nguyn tgm cc electron chuyn ng quanh ht nhn. Sn vintch dng ca ht nhn bng sn vin tch m ca v. Nguyn ttrungha vin
V d6: Ht nhn nguyn tnatri (Na) c 11 n vin tch dng (khiu Z = 11), vnguyn tNa c 11e, tc l c 11 n vin tch m. Vynguyn tNa trung ha vin, c vit l Na0hay Na. Nu v mt l do no vnguyn tNa cn 10e, ta c ion dng hay cation natri, c vit l Na+.
Tng t, ht nhn nguyn tClo (Cl) c 17 in tch dng (Z = 17), vnguyn tCl c 17e nhng nu cnguyn tCl c thm mt e tr thnh 18e,nguyn tCl khi ny khng cn trung ha vin na, ta c ion m, hay anionclo, Cl-
Biu din qu trnh bin i nguyn t trung ha in thnh ion nu trnnhsau:
Na - e Na+Cl + e Cl-
1.2.2. Nguyn tha hc: Tp hp cc loi nguyn tm ht nhn c cng sn vin tnh dng (Z) l mt nguyn tha hc.
V d7: Nguyn toxi c sn vin tch dng ca ht nhn bng 8.Trong thc tc 3 nguyn toxi vi khi lng khc nhau l 16, 17, 18 nhngu c sn vin tch dng ca ht nhn bng 18, l cc nguyn tkhcnhau - cc ng v ca nguyn t oxi. 3 nguyn t ny c vit nh sau:
hay 8O16 8O
17 8O18
Nhvy sn vin tch dng ca ht nhn (Z) l yu tquyt nhca mt nguyn tha hc. Tr sZ thay i d ch1 n vng ngha vivic chuyn tnguyn tha hc ny sang nguyn tha hc khc.
V d8: Hai nguyn tc cng khi lng nguyn t l 40 (vC), mtnguyn tc Z = 19, nguyn tkia c Z = 20. l 2 nguyn tca hai nguyn
tho hc, mt l 19K40(ng vthng gp ca K) v mt l 20Ca40.
Cn phn bit cc khi nim nguyn t, nguyn t, n chtV d9: K hiu O dng ch1 nguyn tca nguyn toxi. cng
l k hiu ca nguyn toxi.K hiu O2- (gisxut hin trong qu trnh in phn nhm oxit nng
chy) ch1 ion oxi. ion ny c to ra tnguyn t ca nguyn toxi. l 2dng th hnh ca oxi.
K hiu O2ch1 phn tn cht oxi.
K hiu O3 ch1 phn tn cht ozon. O2v O3K hiu H2O ch1 phn tnc. H2O l mt hp cht v trong thnh phn phntc 2 nguyn tl hiro v oxi.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
6/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng5
Xt tng tvi cc trng hp khc, c thkhi qut nhsau:Nguyn tha hc l khi nim rng, dng chcc ht v cng nh:
nguyn t, ion c cng sn vin tch dng ca ht nhn.Nguyn tl mt khi nim chmt dng tn ti cthca nguyn tho
hc. V th, khi ni n nguyn t c th th cng c ngha l ni n mtnguyn tho hc.n cht l khi nim chmt dng tn ti cthca nguyn tha hc.
Khi ni n mt n cht cng c ngha l ni n mt nguyn tha hc.1.2.3. Phn t: l phn tnhnht ca mt cht c thtn ti c lp nhngvn ginguyn tnh cht ca cht .
V d10: H2l phn tH2, chy c v dng lm nhin liu.2H2+ O2 2H2O H < 0 (tonhit)
CO2l phn tcacbon ioxit, khng chy c.Phn tc to nn tcc ht nhhn (nguyn thay ion)Phn tc to ra tcc nguyn tca cng mt nguyn tha hc l
phn tn cht.V d11: Cl2. O2, O3, P4, S8,...Cc n cht khc nhau ca mt nguyn tha hc c gi l cc dng
th hnh ca nguyn t.V d 12: Nguyn t oxi c 2 dng th hnh thng gp l oxi (O2) v
ozon (O3). Nguyn t cacbon c 2 dng th hnh ph bin l than ch v kimcng, ...
Phn tc to ra thai loi nguyn tca 2 nguyn tha hc trlnl phn thp cht.
V d13: HCl, HClO,...Phn tc thc to ra t1 nguyn tth l phn tn nguyn t.V d14: kh him
Mt sc im vphn t:- Vkhi lng phn t: C nhng phn trt nh(H2), c nhng phn t
nng nhng glucoz C6H12O6 (180 vC) v cng c nhng phn t siunng nhpolime (c khi lng phn ttrung bnh chng chc vn vC). Chitit c trnh by phn sau.
- Vin tch: th phn t trung ha vin. V thcn phi phn bitphn tvi gc tdo: K hiu SO3chphn tanhirit sunfuric; k hiu chgc tdo c to thnh tc thi (thi gian tn ti v cng ngn) trong phnng.
- Vcu to ha hc:y l mt vn ln, phn ny chxt mt scim vhin tng ng phn.
ng phn l hin tng cc cht c cng cng thc phn t, nhng ccu to khc nhau nn c tnh cht khc nhau, cc cht l cc ng phn
Xut pht tc im vcu trc, ta c ng phn cu tov ng phn
khng gian.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
7/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng6
V d15: t cng thc C2H6O ta c 2 ng phn cu to l ru etylicCH3CH2OH v imetyl ete CH3OCH3; tcng thc abC = Cab ta c 2 loi ng
phn khng gian l cis v trans.Trong ng phn cu to c ng phn mch cacbon; v tr (nhm chc,
lin kt bi,...), ng phn nhm nh chc. Trong ng phn khng gian cng phn hnh hc, ng phn quang hc v vn vcu dng.Ch : Khi xt phn tcn quan tm ti hnh dng hay hnh hc phn t.
Thc nghim xc nh cgc lin ktv di lin kt. Cc yu thnh hcthng gn lin vi di v tnh cht ca phn t. Mt shnh dng phn tthng gp nh: ng thng (cc nguyn t trong phn tc phn b trnmt ng thng); c gc (cc nguyn tthng l 3 hay 4 nguyn tlin ktvi nhau to ra gc khc gc 1800); lp th(khi khng gian nhthp tam gic,tdin u, bt din u,...), minh ha hnh 1.3.
HNH 1.3.Mt shnh dng phn ta) CO; b) CO2, phn tthngc) H2O, phn tgcd) NH3, phn tthp tam gice) CH4, phn ttdin
1.3. Khi lng nguyn t, khi lng phn t, khi lng mol1.3.1. Khi lng nguyn t: l khi lng ca mt nguyn t, khi lngnguyn t c xc nh bng tng khi lng ca tt c cc ht to thnhnguyn t.
Cn phn bit khi lng nguyn t tng i v khi lng nguyn ttuyt i.
a) Khi lng nguyn ttuyt i: l khi lng thc ca mt nguyn ttrong khng gian c tnh bng kilogam.
V d 16: mS= 5,3.10-23g = 5,3.10-26kg
mFe= 9,274.10-23g = 9,274.10-26kg
mC= 19,9206.10-24g = 19,9206.10-27kg
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
8/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng7
Khi lng ny cc knhb, khng thun tin cho vic cn, o, ong,m c nn gp kh khn khi phi tnh ton trong cc bi ton ha hc.
thun tin cho vic tnh ton ngi ta dng mt hkhc, gi l khilng nguyn ttng i.
b) Khi lng nguyn ttng i(nguyn tkhi): AChn
12
1 ln khi lng ca mt nguyn tcacbon ng v12 (C12) lm
mt n vkhi lng v c gi l n vcacbon (vC hay u), ta c:
kgkgm
dvC C 2727
12 10.,6605112
.10,926019
121
===
12106605.,1 2712 == kg
mA CC
56106605.,1
.10,274927
26
==
kg
kgAFe
32106605.,1
.10,3527
26
==
kg
kgAS
Nh vy, khi lng nguyn t tng i l mt tr s khng c thnguyn. Nhng trong thc t ta vn hay dng mt cch ngn gn Fe= 56vC
hay 56u (dng n vcacbon: vC) v coiC
m1212
1 l 1vC (1u).
T cc v d trn cn nh: khi lng nguyn t tng i (klt) = khilng nguyn ttuyt i (klt) : sAvgar (N)
KLT= klt: N1.3.2. Khi lng phn t:ly khi lng ca 1 phn tchia cho 1 n vkhilng th c khi lng phn ttng i ca phn t.
Hoc: ly tng khi lng nguyn t tng i ca tt ccc nguyn tto nn phn t. Thng c k hiu l: M
V d17: 442.16122
=+=COM (hay: 44 vc), thng vit l CO2= 441.3.3. Mol-Khi lng mola)mol:Mol l lng cht cha 6,023.1023ht vi m.
Tkhi nim ny khi dng mol cn phi chr loi ht vi m.V d18: 1mol nguyn tH, 1mol phn tH2, 1mol ion H
+,...b) Khi lng mol: Khi lng mol nguyn tca mt nguyn t(A) l
khi lng ca 1 mol nguyn tca nguyn t. n vg/molV d19: khi lng mol nguyn tca hiro bng 1,008 g/mol ( hay AH
= 1,008 g/mol)Khi lng mol phn tca mt cht (M) l khi lng ca 1 mol phn
tcht .V d 20: Khi lng ca 1 mol phn t nc bng 18,015 g/mol (hayg molg molM OH /18/015,182 = ).
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
9/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng8
Cch tnh smol:)( XX
XX AM
mn =
y: Xm l khi lng ca X. NuXl nguyn tth dng XA l khilng mol nguyn tca X. Nu Xl mt cht th XM l khi lng mol phn
tca X.1.4. ng lng1.4.1. ng lng ca mt nguyn t:L sphn khi lng ca nguyn t c thkt hp hoc thay th1,008 phn khi lng ca hiro hoc tm phnkhi lng ca oxi.
K hiu ng lng l: Theo nh ngha trn, ta c:
1008,1 =H ; 00,= 8O 23=Na ; 20=Ca
Tnh ngha trn ddng xc nh c: ng lng ca C trong CO2l 3 cn trong CO l 6.
C thtnh ng lng ca mt nguyn ttheo cng thc:
i
ii n
A=
Trong : iA l khi lng nguyn t ca nguyn t; in l ha tr canguyn t.1.4.2.ng lng ca mt hp cht:L sphn khi lng ca hp cht tc dng va vi mt ng lng ca cht khc.
V d21: Bit 9=Al . Tphn ng: 2Al + 6HCl 2AlCl3+ 3H2, ddngtnh c 5,36=HCl
Bit 40=NaOH . Tphn ng: 2NaOH + H2SO4Na2SO4+ 2H2O, tnhc 49
42= SOH
1.4.3. Cch tnh ng lng:
a) Trng hp chung:n
MA )(=
Trong : )(MA l khi lng nguyn thay khi lng phn t.
n l se trao ib) Cc trng hp cth:
+ i vi nguyn tho hc:H
A= vi H l ha trca nguyn tha
hc.
+ i vi hp cht:n
M= vi n l selectron trao i.
Nu hp cht l:- Oxit: Th n l tng ha trca oxi c trong oxit.- Axit: Th n l snguyn thiro c trong axit c thay th.- Baz: Th n l ha trca kim loi c trong baz.- Mui: Th n l tng ha trca kim loi c trong mui.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
10/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng9
V d22: ng lng ca Fe2O3l: 7,262.3222
16032
==++= OFe
ng lng ca H2SO4trong phn ng:
2NaOH + H2SO4Na2SO4+ 2H2O l 49
2
9842
== SOH NaOH + H2SO4NaHSO4+ H2O l 98
1
9842
== SOH ng lng ca Ca(OH)2l: 37
2
742)(
== OHCa ng lng ca Ca3(PO4)2l: 7,51
2.3222
310243 )(
==++= POCa
ng lng ca Fe, trong phn ng:Fe + 2H+ Fe2++ H2l 282:56 ==Fe
Cn trong phn ng: 2Fe + 3Cl22FeCl3l 67,183:56 ==Fe Ch :Theo nh ngha vng lng th ng lng l mt i lng
khng c n v.1.4.4. ng lng gam: ng lng gam ca mt cht (n cht hay hpcht) l lng cht c tnh bng gam v c trsng bng ng lngca cht .
Nu k hiu ng lng gam l lg, ta c: lgAl = 9g v 9=Al 1.4.5. S ng lng gam(s lg):c xc nh bng s gam chia chong lng gam.
Cng thc tnh:Slg = sgam : lg
Cho mHCl= 18,25g SlgHCl= 18,25g/36,5g = 0,5Nhvy sng lng gam cng l i lng khng c n v.
2. HN VMt trong cc vn ca ha hc, l bi ton ha hc. Bi ton ha
hc c t ra da trn yu cu ca thc t i sng, thng qua cc thcnghim ha hc. V thcc kt qu thng qua cc con sphi c ngha xcnh. Cho nn cc con sny buc phi c n v. Chc p sbng sngth cha m cn cn phi c n vng.
Mt lng vt cht lun c biu thbng trsc km theo n v.Lng vt cht = Trs. n v
Hin nay, c hai xu hng: Dng hn vquc t(hSI) v dng n vtheo thi quen.Trong qu trnh hi nhp vi quc t, chng ta nn dng hnvquc t(hSI)2.1. Hn vquc t(hSI)
i hi vo lng quc thp ti Pari vo thng 10 nm 1960 thngqua cc quy c vn vo v cc khi nim tng ng.
Trong chng ny ch xt hn vcth.2.1.1. HSI cs
Gm by i lng c chn lm c s cng vi n v ca mi ilng km theo, c a ra bng 1.3
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
11/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng10
BNG1.3.By i lng cbn ca ho lng quc t(hSI)
I LNG N VO
K hiuTn gi K hiu Tn gi Quc t Vit Nam
Chiu di l mt m m
Khi lng m kilogam kg kg
Thi gian t giy s s (giy)
Cng dng in I Ampe A A
Nhit T Kelvin K K
Lng cht n Mol mol mol
Cng nh sng I Cadela (nn) cd cd
Ngoi ra cn c hai n vbsung thng dng l
Gc phng radian rad Rad
Gc khi sterdian sr sr
2.1.2.n vdn xut tn vSI csCc n vdn xut thn vSI csc xc nh ph hp vi ccnh lut vt l cng nhquan hgia cc i lng lin quan.
V d23: n vca lc F, theo nh lut th2 ca Niutn: F = m.a l lcgy ra mt gia tc l 1 m/s2cho vt c khi lng tnh 1kg. Vy lc F sc nvl kg.m.s-2, c k hiu l Niutn, ngha l: 1N = 1 kg.m.s-2
BNG 1.4.Mt sn vdn xut tn vSI csa)n vc tn ring
I LNG N V K HIU KHI NIM
Lc Niutn (Newton) N kg.m.s-2
p sut Patcan (Pascal) Pa N.m2 (hay kg.m-1.s-2)
Nng lng Jun (Joule) J kg.m2.s-2
Cng sut Oat (Watt) W J.s-1(hay kg.m2.s-3)
in tch Culong (Coulomb) C A.s
in th Von (Volt) V J.C
-1
(hay J.A
-1
.s
-1)
Tn s Hec (Hertz) Hz s-1
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
12/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng11
b) Cc i lng khng c tn ring
I LNG N V K HIU
Din tch mt vung m2
Thtch mt khi m3
Vn tc mt/giy m.s-1
Gia tc mt/giy2 m.s-2
Khi lng ring kilogam/met khi kg.m-3
Cng in trng von/mt V.m-1
2.2.n vphi SITthi quen hng ngy trong cuc sng m mt sn vkhng thuc h
SI vn thng xuyn c dng. Tuy nhin khi dng cc n vny cn phitm mi lin hqua li gia chng.Mt sn vphi SI thng dng
BNG1.5. Mt sn vphi SI
N V THA SI VN VSI CSHAY
DN XUTI LNG
Tn K hiuChiu di Angstrom A0 10-10m
Thtch lit l 10-3m3
Nhit bch phn 0C t (0C) =T - 273,15
Thi gianpht
gi
min
h
1 min = 60s
1h = 3600s
p sut
atmotphe
bar
mm thy ngn
atm
bar
mmHg
1 atm = 1,013.105Pa
1 bar = 105Pa (1atm)
(1mmHg =1/760 atm)
Nng lng
ec
calo
oat gi
kiloat gi
electron Von
erg
cal
Wh
kWh
eV
10-7J
4,184J
3600J
3600kJ
1,602.10-19J
in tchn vtnh in
cgs
ues cgs
Gc phng o (/180)radMomen lng cc in bai (Debye) D 1/2,9979.10-29c.m
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
13/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng12
2.3. Cc hng svt l
BNG 1.6. Cc hng svt l thng dng
HNG S K HIU GI TR
Hng sAvgar (Avogadro) NA 6,0223.1023/mol
n vkhi lng nguyn t u 1g/N = 1,6605.10-24g
Khi lng electron me 9,1095.10-28g
5,4858.10-4u
Khi lng proton mp 1,67258.10
-24
g1,00724u
Khi lng ntron mn 1,6748.10-24g
1,00862u
in tch nguyn t e0 1,6021.10-19C
4,8.10-10ues cgs
Hng sFaraday F 96487,0 C/mol 96500 C/mol
Hng sPlng (Planck) h 6,6256.10
-34
JsVn tvs nh sng (trong chnkhng)
c 2,99725.1018m/s = 300.000km/s
Thtch mol phn tcc chtkh
V0 22,41 l/mol = 0,02241 m3/mol
Hng skh R 8,3144J/mol.K
8,2054.10-21atm/mol.K
1,98 cal/mol.K
Hng sBnxman(Bolzman) k 1,38054.10-23J/KHng sRitbe (Rydberg) RH 109677,57 c.m
-1
Manhton Bo (Bohr) B 9,2732.10-24J/T
Bn knh Bo (Bohr) a0 5,29167.10-19cm = 0,529 A0
2.4. Hn vnguyn tTrong ha hc lng t (nhng ni dung vcu to ca vt cht) chng
ta dng hn vnguyn t(vn hay au). Trong hny quy c cc lng sauy bng n v:
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
14/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng13
Hng sPlng rt gn 0,12
=
hh (vi =h 6,625.10-34J.s)
Bn knh Bo thnht a00,529 1,0Khi lng ca mt electron, me=9,109.10
-31kg 1
in tch cbn e0= 1,6021.10-19
culong 1Tch 40= 1 (quy c ny c thdng chung vi bn quy c trn hocdng ring mnh n).
Tcc quy c trn ta c n vca nng lng tng ng s l vnhay au hay l hactri (hartree).
V d 24: Gii phng trnh sring cho h 1 electron 1 ht nhn (H,He+, Li2+,...) tm c biu thc tnh nng lng l:
2
0
22
40
2
)4(
1
2 =
hn
emZEn trong
2
h=h
0 l hng sin mi trong chn khnga)Hy tnh nng lng ng vi n = 1 cho: H, He+, Li2+
b) Hy tm mi lin hgia hai n vnng lng l vn vi eVTrli:Tsliu cc bng trn, ta c: me= 9,1095.10
-28g = 9,1095.10-31kgh = 6,6256.10-34J.se0= 1,6021.10
-19C40= 1,112650056.10-10J-1.C2.m-1
a) Thay cc sliu vo biu thc tnh nng lng Enta c:E1= -13,6xZ
2 (eV) hay E1= 22
1Z vn (hay hactri)
Vi H: Z = 1 E1= - 13,6 (eV) hay E1= - 0,5 (vn)Vi He+: Z = 2 E1= - 54,4 (eV) hay E1= - 2,0 (vn)Vi Li: Z = 3 E1= - 122,4 (eV) hay E1= - 4,5 (vn)
b) Tcc kt qutrn ta c mi lin h: 1(vn) = 27,2(eV)
3. MT SNH LUT CBN CA HA HC
3.1. nh lut bo ton khi lng (Lmnxp nh bc hc Nga v Loavazinh bc hc Php)Bo ton vt cht l quy lut chung ca tnhin, trong cuc sng hng
ngy hiu mt cch n gin l quy lut tng khng i. Ha hc l khoa hcvcc cht v sbin i gia cc cht, nn quy lut vbo ton vt cht cthhin rt y . Trong ha hc l nh lut bo ton khi lng. nh lutny c nhiu cch pht biu khc nhau:
Tng khi lng cc cht tham gia phn ng bng tng khi lng cccht thu c sau phn ng.
Mt cch tng qut : C s bo ton vt cht trong cc phn ng hahc.
Xt phn ng dng tng qut:
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
15/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng14
A1+ A2+ + An B1+ B2 + + BnTh lun c:
'n21n11 BBBAAAm...mmm...mm +++=+++
Hay: ==
=n'
1'iA
n
1iA 'ii
mm
Xt vphng din l thuyt th khi lng cc cht thc skhng cbo ton, v phn ng ha hc lun lun km theo qu trnh gii phng hay hpthnng lng di dng nhit.
Nm 1905, Anhstanh ch ra rng: Khi lng ca mt vt v nnglng ca n lin hvi nhau bi h thc E = mc2. Trong c l vn tc nhsng bng 3.108m/s.
Nu gi E l nng lng km theo ca phn ng ha hc th sthay ikhi lng trong phn ng ha hc sl: E = m.c2
m = E/c2, do E rt nh, c rt ln nn m l v cng b (khng ngk). Do khng pht hin thy s thay i khi lng ca phn ng ha hc(m), nn nh lut bo ton khi lng ca Lmnxp vn c tha nhn.
ng dng ca nh lut:Gii nhanh bi ton ha hc bng phng phpbo ton khi lng. Ch khi gii bi, khng tnh khi lng ca phn khngtham gia phn ng, cng nh phn cht c sn, v d nh nc c sn trongdung dch.
V d1: Hn hp X gm Fe, FeO, Fe2O3. Cho lung CO i qua ng ngm(g) hn hp X nung nng. Sau khi kt thc th nghim thu c 64,0g cht rnA trong ng sv 12,32 lt kh B (27,3oC; 1atm) c tkhi so vi H2l 20,4.
Tm m?Trli:Phng trnh phn ng chung:
X + CO = A + CO2m 64,0
)5(0,,4).22,3273 27.(1
.273.1,3212molnB =+
=
Gi x l smol CO2ta c: 44x+28(0,5x)/0,5=20,4.2=40,4 x=0,4 (mol).Theo nh lut bo ton khi lng ta c:
mX+ mCO= mA+ mCO2mX= mA+ mCO2 - mCO= 64 + 0,4.44 - 0,4.28 = 70,4(g)
V d2: Cho hn hp axit hu cA, B tc dng vi ru a chc C thuc hn hp nhiu este, trong c este E. t chy ht 1,88 g E cn mtlng va l 1,904 lt oxi (ktc) thu c CO2v hi H2O vi tlthtchtng ng l 4/3. Xc nh cng thc phn tca E bit tkhi ca E so vikhng kh nhhn 6,5.
Trli:
Phng trnh phn ng chungE + O2CO2+ H2OTheo nh lut bo ton, ta c:
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
16/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng15
mE+ mO2= mCO2+ mH2O=1,88+(1,904/22,4).32=4,6 (g)Gi a l smol CO2th 3a/4 l smol H2O.Vy: 44a + (3a/4).18 = 4,6 a = 0,08 (mol)mC = 0,08.12 = 0,96 (g)
mH = (3/4).0,08.2 = 0,12 (g)mO = 1,88 - 0,96-0,12 = 0,8 (g)
x : y : z = 5:12:816
,80:
1
,120:
12
,960=
Do cng thc n gin nht ca E l C8H12O5v cng thc phn tl(C8H12O5)n.
Theo : mE< 29x6,5 = 188,5 n=1Vy cng thc phn tca E l: C8H12O5
V d3: C mt chn A cha dung dch Na2CO3c khi lng l g1, cnchn B cha dung dch HCl c khi lng g2. t gt= g1+ g2Trn dung dch trong chn A vi chn B, lc u cho phn ng xy ra
hon ton ri cn chai cc v ha cht c khi lng tng cng l gs.a) C thc nhng trng hp no vmi quan hgia hai trsgtv gs?
Ti sao?b) C thxy ra trng hp gt< gskhng? ti sao?Trli:a) Xy ra mt trong hai trng hp sau:Trng hp 1: gt> gs v xy ra phn ng
Na2CO3+ 2HCl 2NaCl + H2O + CO2Lng CO2thot ra khi dung dch lm gim khi lng cc cht cn li
trong cc sau phn ng.Trng hp 2: gt= gsv xy ra phn ng
Na2CO3+ HCl NaCl + NaHCO3Khng c cht no thot ra khi chn, nn khi lng trc v sau phn
ng bng nhau.b) Khng thxy ra trng hp gt< gsv iu ny tri vi nh lut bo
ton khi lng.
3.2. nh lut thnh phn khng i(Prt-nh bc hc Php)Mt hp cht ha hc d c iu chbng cch no cng u c thnh
phn khng i.Gii thch: Nu chp nhn quan im v cu to nguyn t v cu to
phn tth thnh phn ca mt cht bt kchnh l thnh phn ca mt phn tcht . Trong mt phn tca mt cht xc nh, th snguyn tca nguynt l xc nh, khng i. V vy thnh phn khi lng ca nguyn t cngkhng i.
Vai tr ca nh lut: cho php phn bit mt cht ha hc vi mt hnhp ch: Thnh phn ca mt cht khng thay i cn thnh phn ca hnhp thay i theo phng php iu ch.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
17/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng16
Hn chca nh lut: chng khi cht c cu trc phn thay cu trctinh thhon chnh, khng ng i vi hp cht khng nh thc.V d4: Tni dung ca nh lut dthy H2O c tlvsnguyn t trong
phn tH : O = 2 : 1 Nc c iu chtheo mt scch sau:
OH2COO2CH
OHSONaSOHSONa2OH2OH2
22t
24
2424242
2t
22
0
0
+++++
3.3. nh lut tlbinh lut ny c nh bc hc Prut a ra vo nm 1806.
Nu hai nguyn tha hc to vi nhau mt shp cht th cc lng camt nguyn tkt hp vi cng mt lng ca nguyn tkia tlvi nhau nh
cc snguyn nh.V d5: Xt hp cht gia C v O l CO v CO2. Dthy lng O kthp vi cng lng C lp thnh tsl 1: 2.
V d6: Xt cc oxit ca nitbng sau1.7.BNG 1.7.Mt skt quthc nghim thu c khi xc nh thnh phn
nguyn ttrong cc oxit ca nit
Thnh phn % khilng
Tllng oxiTn oxit
N O
Sphn khi lngoxi ng vi mt
phn khi lngnit
initoxit 63,7 36,3 0,57 1
Nitoxit 46,7 53,3 1,14 2
inittrioxit 36,8 63,2 1,71 3
Nitioxit 30,4 69,2 2,28 4
initpentoxit 25,9 74,1 2,85 5
Tcc kt quthc ngim thu c bng 3.1, ta ly:
: 5: 4: 3: 2157,0,852:
,570,282:
,570,711:
57,,141:
,570,570 =
o
Nhvy t lkhi lng oxi ng vi 1 phn khi lng nit trong ccoxit trn l 1:2:3:4:5
Cng c thxc nh c cc sny bng cch thng qua thnh phn %vkhi lng gia nitv oxi, ddng xc nh c cng thc ca cc oxittng ng:
initoxit: N2O, Nitoxit: NO, inittrioxit: N2O3, Nitioxit: NO2vinitpentoxit: N2O5
Tcc cng thc ny,nu ly cng mt lng nit tng ng nhnhau(gis2 mol nit) th smol oxi tng ngN2O NO N2O3 NO2 N2O5
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
18/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng17
1
2 :
2
2 :
3
2 :
4
2 :
5
2
Smol tng ng ca oxi sl 1:2:3:4:5 ng nhin tlny cng l tlvsnguyn toxi trong cc oxit tng ng khi kt hp vi hai nguyn t
nit. V d7: Vn dng nh lut thnh phn khng i v nh lut tlbicho SO2v SO3.
+ iu chSO2: S + O2SO2Na2SO3+ H2SO4 Na2SO4+ H2O + SO2CuSO3 CuO + SO2
+ iu chSO3: SO2+ O22SO3Fe2(SO4)3 Fe2O3 + 3SO3
+ Ddng xc nh c cc lng oxi kt hp cng vi mt lng lu
hunh lp thnh ts2 : 3 ( hoc cc lng lu hunh kt hp vi mt lngoxi lp thnh ts3 : 2).
3.4. nh lut Avgaro:(chp dng cho cht kh)3.4.1.nh lut Avgar
Nh khoa hc ngi Italia - Avgar a ra mt gi thuyt vchtkh, vsau c gi l nh lut v mang tn ng: nh lut Avgar.
Trong cng iu kin vnhit v p sut, nhng th tch bng nhauca cc cht kh u cha cng mt sphn t.
Hqu: 00C, 1atm (760 mmHg) 1mol kh bt kchim thtch l 22,4lt.
nhng iu kin nhnhau vnhit v p sut 1 mol kh bt kuc thtch bng nhau.
V vy: Thtch m 1 mol kh chim chc gi l thtch mol phn tca kh.
Thtch mol phn tca mi cht kh 00C, 1atm l 22,4 lt.nh lut ny chp dng cho cht kh, kchn hp cc kh. Cc kh
u c chung c im: Khong cch gia cc kh rt ln, kch thc ca cckh li rt nhv vy c thbqua kch thc ca cc phn tkh khi cc
phn tkh c coi nhnhng cht im.Tc im ny, thy rng: cng iu kin vnhit ,p sut tc dng
ln cc kh l nhnhau th trong nhng thtch bng nhau ca cc kh schacng mt s lng nhnhau vcc phn tkh. T ddng thy c s
phn tkh tlthun vi smol kh. Cho nn khi lm cc bi ton vcht khthng dng mi lin hsau:
cng iu kin vnhit v p sut, nhng th tch bng nhau cami cht kh u cha cng mt smol kh.
V d8: Np y vo mt bnh kn 0,5 mol kh H2ri cn ton bbnh.
Sau khi tho ht H2ra, v lm th nghim nhtrn vi kh CO2. Hai ln cn thykhi lng khc nhau l m gam. Tm m.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
19/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng18
Nu cng lm th nghim nhtrn vi 0,5 mol kh H2, nhng mun hai lncn m m = 0 th cn dng bao nhiu mol CO2? Bit cc th nghim u ctin hnh cng iu kin vnhit v p sut.
Trli:
Theo nh lut Avgar, th nghim trc mi kh u c 0,5 mol.Theo cng thc: 1 mol CO2nhiu hn 1 mol H2l 42 gamVy 0,5 mol CO2nhiu hn 0,5 mol H2lm = 0,5.42 = 21(g)
trong th nghim sau, m = 0 th )(122
gmm HCO ==
Vy )0227(,044:12
molnCO ==
Cn ch rng: iu kin tiu chun (ktc), t = 00C hay T = 273,15 K;P = 1atm, mt mol kh bt ku chim thtch l 22,4 dm3(hay22,4 lt)3.4.2. Phng trnh trng thi ca kh l tng
Khi khong cch gia cc phn tkh l rt ln, kch thc ca cc phntl khng ng k(bqua) th lc tng tc gia cc phn tkh cng khngng k(bqua) khi kh c gi l kh l tng. Phng trnh lin hgianhit T, p sut P v thtch V ca kh c gi l phng trnh trng thica kh l tng:
RtPV = vi 1 mol khnRTPV = vi n mol kh
Hoc RTM
mPV = RT
M
dRT
VM
mP == ; trong dl khi lng ring
ca kh.Trong trng hp c mt hn hp kh l tng chim mt th tch V nhit T, th p sut ton phn c xc nh bi nh lut alton:
=i
iTP P, vi iPl p sut ring phn ca kh i
=i
iT nV
RTP , vi in l smol ca kh i
R l hng skh, trsR phthuc vo n vo p sut, thtch cn Tphi biu ththeo nhit Kenvin.
Hng skh R c sdng rt rng ri trong tnh ton, v vy cn lu
cch biu thn vca n sao cho thng nht. Tphng trnh trng thi,ta c:
Tmol
PVR
).(1=
Tphng trnh ny chcn thay cc gi trbng sca P, V, T th tmc gi trca hng skh R.
Theo hthng n vhp php ca nc ta, khi lc o bng Niutn trn1m2(N.m-2) cn nng lng o bng Jun (J) cn thtch o bng mt khi (m3),th:
P = 1,01324.105Pa = 1,01324.105N.m-2= 1,01324.105kg/m.s2
V = 0,022415m3
Thay vo, ta c:
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
20/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng19
1_1112
23
25
.314 .,8...
,3148,15273.1
,0224150..
.10,013241
.1KmolJKmol
s
mkg
Kmol
msm
kg
Tmol
PVR ====
( v 1J = N.m; 1N = 1kg.m/s2
1J = kg.m2
/s2
)Tuy nhin, hin nay trong nhiu ti liu cn dng nhiu hthng n vkhc nhau, nn cng cn phi bit thm.
Nu biu din R bng n vcalo th da vo mi lin h1cal =4,184J1J =1/4,184 = 0,239cal. Thay vo trn ta c:
R = 8,314.0,239cal.mol-1.K-1= 1,987cal.mol-1.K-1.Nu p sut o bng dyn/cm2v thtch tnh bng cm3(theo hCGS:
di o bng centimt (cm), khi lng o bng gam (g), thi gian o bng giy(s). Khi lc tnh bng dyn, p sut tnh bng dyn/cm2, nng lng tnh bng
ec, 1ec =1dyn.cm = 10
-7
J, cn thtch o bng C.m
3
).Thay cc sliu vo biu thc (P =1,01324.106dyn/cm2; V = 22413cm3; T= 273,15K), ta c:
117117
32
6
...10,3148....10,3148,15273.1
22413..10,013241 === KmolecKmolcmdyn
Kmol
cmcm
dyn
R
Trong trng hp p sut tnh bng atmotphe vt l v th tch o bnglt, th:
11...,08205015273,.1
,41522.1 == KmollatmKmol
latmR
Nhvy tuthuc vo n vo ca p sut v thtch m hng skh Rc cc gi trkhc nhau.
(Cc gi trca R c xc nh iu kin tiu chun)V d9: tm khi lng ring ca kh flo 1atm v 25oC.Trli:Trc tin tm thtch ca 1mol flo 1atm v 25oC.
P
RTV =
RTPM
VMd .==
T = 273,15 + 25 = 298,15 K
Vy: ).55(,1...,0820
1.00 .,38 111
1
= lgKmollatm
atmmolgd
3.5. nh lut ng lngNh bc hc alton ngi Anh pht biu nh lut vo nm 1792, c ni
dung nhsau:
Cc nguyn t ha hc kt hp vi nhau hay thay th cho nhau theonhng phn khi lng tlvi ng lng ca chng.Xt phn ng: A + B AB
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
21/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng20
Ta lun c:B
B
A
A
B
A
B
A mmhaym
m
=
= hay slgA = slgB
nh lut c pht biu bng cch khc: Cc cht tc dng vi nhautheo cng mt sng lng gam.
Tc l: Trong phn ng ha hc mt ng lng gam ca cht ny chkt hp hoc thay thmt ng lng gam ca cht khc.V d 10: Oxi ho cn thn 0,253 g Mg thu c 0,420 g MgO. Tm
ng lng ca Mg?Trli:p dng nh lut bo ton khi lng cc cht, ta c:
MgOOMg mmm =+ 2 Thay s: 420,0,2530
2=+ Om gmO 167,02 =
p dng nh lut ng lng: OMg
O
Mg
m
m
=
12,128,1670.2530
=
=
= OO
Ng
Mg m
m
V khi lng ca oxi c trong oxit bng khi lng ca oxi tham gia
phn ng
V d 11: Phn tch st oxit, thy t l Fe l 70% v khi lng. Tmng lng ca Fe ?
Trli:
p dng nh lut ng lng, ta c:O
Fe
O
Fe
m
m=
67,18870100
70 === OO
FeFe m
m
Nhn xt: Tv d10 thy rng nh lut ng lng gip cho vic giinhanh bi ton ha hc m khng cn phi cn bng phng trnh phn ng hahc.
4. MT SPHNG PHP XC NH KHI LNG MOL PHN TCA CHT KH V CHT LNG DBAY HI
Xc nh khi lng mol phn tca mt hp cht l mt vic lm cn thit
khi lp cng thc phn tca mt hp cht. C hai phng php thng dngkhi xc nh khi lng phn tca cht kh v cht lng dbay hi.4.1. Da vo tkhi hi4.1.1. Khi lng ring ca mt cht kh
Khi lng (tnh theo gam) ca mt n vthtch kh (tnh theo lt haydm3) ti mt nhit xc nh v p sut xc nh, c gi l khi lng ringca kh .
K hiu: DXl khi lng ring ca kh X.
Tnh ngha, ta c:X
X
X V
mD =
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
22/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng21
Trong mXl khi lng ca kh X chim thtch l VXti nhit vp sut ang xt. Nu xt 1 mol kh ti iu kin tiu chun, ta c:
4,22X
X
MD = Mx= 22,4.DX
Vi: MXl khi lng mol phn tca kh X.4.1.2. Tkhi hiTkhi hi ca kh A so vi kh B l tskhi lng ring ca kh A so
vi kh B cng iu kin vnhit v p sut.Hay: Tkhi hi ca kh A so vi kh B l tskhi lng ca V lt kh
A so vi V lt kh B cng iu kin vnhit v p sut.K hiu tkhi hi ca kh A so vi kh B l: dA/B, theo nh ngha ta c:
B
ABA D
Dd =/
Kt hp vi biu thc trn, ta c: BBAAB
ABA MdMMMd .// ==
Ch : khi xc nh tkhi hi ca kh A vi kh B th phi a vcng
th tch nhnhau, th khi t s:B
A
B
A
B
A M
M
m
md == mi l tkhi. Cn khi khc
nhau vthtch th tskhi lngB
A
B
A
M
M
m
m khng phi l tkhi.
V d1: Lng hi ca mt cht A nng hn lng kh nitcng iu
kin vnhit v p sut l 2 ln. Hy xc nh:a) Khi lng phn tca cht A.
b) Khi lng ring ca A ti 1atm v 250CTrli:a) ta c 28
2=NM , theo phng trnh BBAA MdM ./=
Tm c: 56282.22/
=== NNAA MdM b) C MA= 56 (g/mol)
Tphng trnh:T
PV
T
VP
o
oo = )(,452415273,.1
,15.298,4.221l
PT
TVPV
o
oo ==
Vy: )/(29,2,4524
56 lgV
MD AA ==
4.2. Da vo phng trnh trng thi ca kh l tng
Tphng trnh trng thi ca kh l tng: RTM
mnRTPV ==
RTPV
mM =
Tbiu thc ny ,chng ta tnh c khi lng mol phn tca kh cn
kho st.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
23/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng22
V d2: C 3 gam mt cht lng c ho hi hon ton, lng hi nychim mt thtch l 1,232 lt 250C, 1 atm. Xc nh khi lng mol phn tca cht .
Trli:
Tphng trnh : PV = nRT , n =m/M )( /,559
,2321.1
,15298....,0820.3
.
.. 11molg
latm
KKmollatmg
VP
TRmM ==
5. MT SPHNG PHP XC NH KHI LNG NGUYN TCA CC NGUYN T
5.1. Phng php Canizaro
Canizaro lm nh sau: ly mt s hp cht ca nguyn t cn kho st
em i xc nh khi lng phn tca cc hp cht , sau phn tch hahc xc nh sn vkhi lng ca nguyn tkho st c trong tng phnt. Gi trnhnht trong cc gi trkhi lng tm c ca cc hp cht trnsl khi lng nguyn tca nguyn t.
V d1: Xc nh khi lng nguyn tca cacbon, bng 1.8.
Csl lun ca phng php Canizaro: trong cc phn thp cht khcnhau ca cng mt nguyn tphi c mt phn tca mt hp cht chchamt nguyn tca nguyn t. V vy, nu ly c cng nhiu hp cht khcnhau ca mt nguyn tem i xc nh nguyn tkhi ca nguyn t th sc nhiu khnng c c mt hp cht m mt phn thp cht chchamt nguyn tca nguyn tcn xc nh nguyn tkhi.
BNG 1.8.Nguyn tkhi ca cacbon
Tn hp cht Phn tkhi % khi lngSn vnguyn t
cacbon c trong 1 phn t
hp chtCacbondioxit 44 27,27 (44.27,27)/100=12
Cacbonoxit 28 42,86 12
Axetylen 26 92,31 24
Benzen 78 92,31 72
Axeton 58 62,67 36
Tkt quthu c bng 1.8 cho thy nguyn tkhi ca cacbon phil 12.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
24/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng23
Tcc kt quthc nghim thu c bng 1.8, ddng xc nh ccng thc phn tca :
Cacbon ioxit: CO2, cacbon oxit: CO, Axetilen: C2H2, benzen: C6H6vaxeton l C3H6O. Hp cht chcha mt nguyn tcacbon trong th nghim trn
l CO2v CO.T c s l lun trn thy rng chnh xc ca phng php khngc cao v kt quxc nh nguyn tkhi phthuc vo khi lng cc chtem i kho st. V thnu ly c cng nhiu cht khc nhau th kt quthuc scng cao.
Tuy nhin, phng php ny c hn ch ch khng xc nh cnguyn tkhi ca cc kim loi v a scc kim loi khng to c cc hpcht thkh hay dbay hi.
5.2. Phng php uy Lng- Pti5.2.1. Phng phpuy Lng- Pti
a)Nhit dung nguyn t:nhit dung ca mt nguyn tl nhit lng cnthit nng nhit ca mt mol nguyn tca nguyn tln 1.
b) Nhit dung ring (t nhit): Nhit dung ring l nhit lng nngnhit ca mt gam cht rn ln 10.
Thc nghim xc nh c gn ng nhit dung nguyn tca ncht rn l: 265 J/mol.K 6,3 cal/mol.K
Nu k hiu nhit dung ring l C, th:
C.A 6,3 CA3,6
Bit c C th xc nh c A, y l phng php gn ng v nhit
dung nguyn tchp dng c cho mi n cht rn.5.2.2. Phng phpuy Long - Pti kt hp vi ng lng
Cc bc tin hnhBc 1: Da vo phng php uy Lng- Pti tm khi lng nguyn t
gn ng )(A :C
A3,6
Bc 2: Da vo nh lut ng lng tm ng lng ng:B
A
B
A
m
m
=
Bc 3: Xc nh ho trgn ngHbng biu thc:
=A
H
Bc 4: TH suy ra ho trchnh xc (H) bng cch: chly phn nguyncaHv ho trl snguyn.
Bc 5: Bit c ho trchnh xc H, th tm c khi lng nguyn tchnh xc (A) bng biu thc: A = H.
V d2: Mt kim loi c tnhit l 0,22. Khi oxi ho 0,162 g kim loi ththu c 0,306 g oxit. Xc nh nguyn tlng chnh xc ca kim loi:
Trli:Khi lng nguyn tgn ng ca kim loi l: 64,28
22,0
,36==A
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
25/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng24
ng lng chnh xc ca kim loi l:
OO m
m=
98
,162306 0,0
,1620=
== O
Om
m
Ho trgn ng ca kim loi l: 18,39
,6428==
=
AH
Vy ho trchnh xc ca kim loi l: H = 3Do khi lng nguyn tchnh xc l: A = H. = 3.9 = 27 (Al)
5.3. Phng php khi phL mt trong nhng phng php tt nht xc nh khi lng nguyn
t.Sn gin ca my khi ph gm c 3 phn (hnh 1.4). B phn
ngun in vi hiu in thU to dng ion dng ca cc kim loi cn xcnh khi lng nguyn t(A), tip n l ng cong vi p sut kh trong ngrt thp. ng cong c t trong mt ttrng vi cng ttrng l B tch thnh cc dng ion ca cc ng v. Cui cng l bphn c gn knh nhthu vtr ca cng dng ion dng.
HNH 1.4. Scc bphn chnh ca khi phAston
Nguyn tc lm vic ca my khi ph: Da vo mi quan hca bn knhr ca quo chuyn ng ca ion dng c in tch q vi khi lng A caion dng :
2)(2
Bru
qA =
Tkt qu xc nh c A v t l ca ng v tng ng, t xcnh c khi lng nguyn ttng i ca ng vkho st.
Chng hn khi tm khi lng nguyn tca cacbon, php o khi phcho bit trong tnhin cacbon gm hai ng vl 12C v 13C vi tltng ngl 98,982% v 1,108%. T cc d kin thc nghim ny, xc nh c khilng nguyn tca cacbon trong tnhin l:
01108 1212,100 ,108.1892 1398,.12 =+
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
26/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng25
C. HTHNG BI TPI. Bi tp tlun(c li gii v khng c li gii)
I.1. Bi tp c li giiBi 1 Cho bit skhi, sproton, sntron v selectron ca cc nguyn
t Na2311 v S3216
Li giiNa2311 S
3216
Skhi A 23 32Sprotron 11 16Sntron N 12 16Selectron 11 16Bi 21. Trong phng th nghim ngi ta thu c 27g nc. Hy cho bit:a) C bao nhiu mol nc?
b) C bao nhiu nguyn thiro?2. Tnh khi lng nguyn t tuyt i ca oxi,bit rng nguyn t ca
nguyn t ny c khi lng nguyn t tng i bng 15,9994. Cho N =6,022.1023mol-1Li gii1. Smol nc l:Sphn tnc c trong 1,5 mol nc l:1,5mol.6,022.1023phn t.mol-1= 9,0345.1023phn t
Snguyn thiro l:9,0345.1023.2 = 1,8069.1024nguyn t
2. Khi lng nguyn ttuyt i ca oxi bng:15,9994/6,022.1023= 26,564.10-24g
Bi 3 Mt nguyn t ca nguyn t X c bn knh l 1,44 Ao, c khilng ring thc l19,36 g/cm3. Nguyn tny chchim 74% thtch ca tinhth, phn cn li l rng.
a) Xc nh khi lng ring trung bnh ca ton nguyn t, t suy rakhi lng mol nguyn t.
b) Bit nguyn tang xt c 118 ntron v khi lng mol nguyn tbmg tng khi lng proton v ntron. Tnh sproton.
Li giia) Khi lng ring trung bnh ca ton nguyn tl:
dd10074= 16,2636,19
74100
74100 === dd g/cm3
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
27/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng26
Vi gi thuyt nguyn t c dng hnh cu, bn knh bng 1,44 Ao, th
tch nguyn tc tnh bi cng thc 33
4rV = , do khi lng nguyn tl:
gm 2338 10.,70416 32,2610 ).441,1416 (,3
3
4 ==
Khi lng mol nguyn tl:12323 .796,196.10,70410 32022.,6. === molgmNM hay 1.197 = molgM
b) Theo bi, ta c: 79197118 ==+=+=+= ZZNZmmM np Bi 4a) Trong scc ht nhn nguyn tch )(20782 Pb c tsN/Z l cc i v
heli )(42He c N/Z l cc tiu. Hy thit lp t s N/Z cho cc nguyn t vi.822
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
28/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng27
bay hi v ui khng kh ra khi bnh. Lm lnh bnh ti nhit phng, cnli c khi lng 25,817g. p sut kh quyn o trn p kl 742 mmHg.
Tnh khi lng mol ca benzen. Xc nh cng thc phn tca benzen.Li gii
Da vo phng trnh trng thi ca kh l tng, tnh smol benzen:
)10 (83.7,082 373,0
,24720760
7423 mol
RT
PVn =
==
Khi lng benzen = 25,817 - 25,201 = 0,616 (g)
Khi lng mol ca benzen l: )( .,2781088.,7
,6160 13
=== molgM
mM
Giscng thc phn tca benzen l: (CH)n, th (12,02 +1).n = 78,2Suy ra: n = 6. Vy cng thc ca ben zen l C6H6.Bi 6 Mt bnh c dung tch 2 lt cha 3g CO2 v 0,1g He 170C. Tm p
sut ring phn ca CO2v ca He, t xc nh p sut chung ca hn hpkh.
Li giiXc nh smol mi hn hp kh:
)0682(0,,0144
32
molnCO ==
)025(0,,0034
,10
molnHe ==
p sut ring phn ca mi kh trong hn hp:
)812(,02
0821 290,0,06820.2
2atm
V
RTnP COCO ===
)30(,02
0821 290,0,0250.atm
V
RTnP HeHe ===
p sut chung ca hn hp kh: )11(,1,30812 0,02 atmPPP HeCO =+=+= Bi 7 Mt bnh cu dung tch 1lt cha 2,69g PCl5 c lm bay hi
hon ton 250oC. p sut o c nhit ny l 1 atm. nhit nyPCl5c thbphn ly theo phn ng: PCl5(k) PCl3(k)+ Cl2(k)
Hy cho bit iu kin th nghim trn p sut ring phn ca cc khPCl5, PCl3, v Cl2l bao nhiu?
Li gii
Tnh smol PCl5khi cha xy ra phn ng phn ly)0129(,0
208
,6925
molM
mnPCl ===
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
29/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng28
p sut ca PCl5khi cha phn ng )( 05PCl
p
)553(,01
082 523,0,012905
5
0 atmV
RTnP PClPCl ===
p sut ny nhhn p sut thc to c l 1 atm.
Vy, khi phn ng xy ra ta c: )(1235 atmPPPP ClPClPCl =++= Tphng trnh phn ng phn ly PCl5
PCl5(k) PCl3(k) + Cl2(k)
Ban u )553(,005
atmpPCl = 0 0
Phn ng - x +x +x
Ti thi im o xPP PClPCl =0
55 x x
Ta c: 1,5530550
=+=+=++= xxPxxxPP PClPCl Vy: x = 1 - 0,553 = 0,447Do : )(447,
23atmoxPP
ClPCl===
)106(,0,447553 0,0,55305
atmxPPCl === Bi 8 Cho 3,2 g ng tc dng vi oxi thu c 3,6 g mt oxit ca ng.
Xc nh ng lng ca ng v cng thc ca ng oxit to thnh.Li giiKhi lng oxi tham gia phn ng l: 3,6 - 3,2 = 0,4(g)Da vo nh lut ng lng, ta c:
O
Cu
O
Cu
m
m=
648,40
.23=== O
O
CuCu m
m
Ha trca Cu l: 164
64==
=
AH
Vy cng thc ca ng oxit to thnh l: Cu2O
Bi9 Mun trung ha 10 g mt dung dch axit nng 10% cn dng 10gdung dch KOH 12,47%. Tnh ng lng ca axit.
Li gii
Theo nh lut ng lng, ta c:KOH
axit
KOH
axit
m
m
= KOHKOH
axitaxit m
m=
Tcc dkin ca bi: gmaxit 1= ; gmKOH 247,1= ; 561=56 =KOH
Thay cc gi tri ny vo cng thc tnh c: 45=axit Bi 10 Ha tan hon 1,44 g mt kim loi M ha trII Vo 150 ml dung
dch H2SO40,5M c dung dch A. trung ha dung dch A cn 30 ml dung
dch NaOH 1M. Xc nh tn ca kim loi tham gia phn ng. Li giiPhng trnh phn ng: M + H2SO4MSO4+ H2 (1)
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
30/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng29
Phn ng ca axit dc trong dung dch A vi NaOH:H2SO4+ 2NaOH Na2SO4+ 2H2O (2)
Smol H2SO4em dng: )075(,0,5.0,15042
moln SOH ==
Smol NaOH tham gia phn ng (2): )03(.0.1.030 molnNaOH ==
Smol H2SO4d:2SO4H
n d-= )015(,021 molnNaOH =
Smol H2SO4 tham gia phn ng (1): )06(,0,012075 0,01)(42 moln SOH ==
Theo (1): )06(,01)(42 molnn SOHM == , tng ng vi 1,41 g.
T tnh c khi lng nguyn tkim loi:AM= 1,41:0,06 = 24 g/mol (Mg)
I.2. Bi tp khngc li gii
Bi 1 in vo bng sau:
K hiu nguyn t Mg2412 Ag10647 Ba
13756
Skhi - - -
Sin tch ht nhn - - -
Sproton - - -
Selectron - - -
Sntron - - -
Bi 2 Nguyn tca mt nguyn tk hiu l X, c tng scc loi htl 193, trong sproton l 56.
a) Hy xc nh skhi ca X.b) Tnh khi lng nguyn tv khi lng ht nhn ca nguyn tX
va tm c. Cho bit tskhi lng nguyn tv khi lng ht nhn tcho nhn xt.
Bi 3 Da vo nh ngha hy xc nh khi lng nguyn t ra kg cho
mt n v khi lng nguyn t (1u). T kt qu tnh c hy suy ra khilng nguyn ttuyt i ca oxi, bit oxi c khi lng nguyn ttng i l15,99749u.
Bi 4a) Tnh khi lng mol nguyn tca Mg v ca P nu bit khi lng
nguyn ttuyt i (KLT) ca chng l 40,358.10-27 kg v 51,417.10-27 kg.b) Xc nhkhi lng tuyt i ca N v Al nu bit khi lng tng
i (klt) ca chng l 14,007u v 26,982u.Bi 5: Tnh ng lng ca axit v baztrong cc phn ng sau:
a) Ca(OH)2+ H3PO4 CaHPO4+ 2H2Ob) 3NaOH + H3PO4 Na3PO4+ 3H2Oc) Ba(OH)2+ 2H3PO4Ba(H2PO4)2+ 2H2O
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
31/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng30
Bi 6 Cn bng phng trnh v tnh ng lng ca cc cht oxi ha vcht khtrong cc phn ng sau:
a) KMnO4+ H2C2O4 + H2SO4K2SO4+ MnSO4+ CO2+ H2Ob) KMnO4+ Na2CO3+ H2SO4MnO2+ Na2SO4+ KOH
c) K2Cr2O7+ FeSO4+ H2SO4Cr2(SO4)3+ Fe2(SO4)3+ K2SO4+ H2Od) CrCl3+ Br2+ KOH K2CrO4+ KBr + KCl + H2OBi 7 Mt kim loi M tc dng va vi 4,032 lt kh Cl2iu kin
tiu chun, thu c 16,02g MCl3theo phng trnh phn ng:2M + 3Cl22MCl3
a) Xc nh khi lng nguyn tca kim loi M.b) Tnh khi lng ring ca M, Suy ra tlphn trm ca thtch thc
sso vi thtch ca tinh th, bit rng M c bn knh 0,431 Ar = v khi lngring thc l 2,7g/cm3.
Bi 8 Cquan nghin cu v trNASA cho rng c thdng BaO2cung cp O2cho tu vtrdo phn ng:2BaO22BaO + O2
a) Hy cho bit cung cp oxi cho con tu c thtch 10.000 lt 250Cv 0,20 atm th khi lng BaO2l bao nhiu?
b) Hi sau bao lu th lng oxi sc dng ht, nu 200C on phihnh tiu th1 lt oxi trong 1 pht.
Bi 9 Mt bnh cu c th tch V cha mt kh l tng p sut 650mmHg. Ngi ta rt mt lng kh c thtch 1,52 cm3p sut 1atm. Kh cn
li trong bnh gy ra mt p sut 600 mmHg. Xc nh thtch V ca bnh vigithit l mi php o u tin hnh cng mt nhit .Bi 10 Ly 2,70g hn hp A gm canxi cacbua v nhm cacbua ho tan
trong dung dch HCl 2M th thu c mt lng kh c tkhi hi so vi hirobng 10.
a) Xc hn thnh phn phn trm ca hn hp A.b) Tnh thtch kh thu c 270C v 836 mmHg.c) Tnh p sut ring phn ca tng kh trong hn hp kh thu c iu
kin cho.II. Bi tp trc nghim
Bi 1 Trong 280 g st c bao nhiu nguyn tst? Khi lng ca mtnguyn tst l bao nhiu gam?
p na) 3.1024 nguyn t;9,33.10-23 g b) 3.1024 nguyn t; 8,54.10-23 gc) 3,5.1023 nguyn t; 9,68.10-23 g d) 3,5.1023 nguyn t; 8,97.10-23 gBi 2 C bao nhiu mol phn tN2 trong 280 g N2? ktc, lng nit
trn chim thtch l bao nhiu lt?p na) 9,94 mol; 224 b) 10 mol; 224
c) 10 mol; 225 d) 9,95 mol; 225Bi 3 trung ho 7 g axit cn 8 g KOH. Xc nh ng lng ca axit.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
32/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng31
p na) 48,80 b) 48,85c) 49,00 d) 49,00Bi 4Xc nh ng lng ca lu hunh trong cc oxit cha 40% v
50% lu hunh vkhi lng.p na) 5,34 v 8,00 b) 5,30 v 8,20c) 5,37 v 7,95 d) 5,33 v 8,00Bi 5 Mt bnh cu cha 7 kg oxi di p sut 35 atm. Khi oxi c rt ra
khi bnh th p sut gim xung ti 12 atm. Hi c bao nhiu kg oxi c lyra?
p na) 4,54 kg b) 4,75 kgc) 4,85 kg d) 4,60 kgBi 6 Mt bnh cu c y kn cha 200g oxi di p sut 3,5 atm v
70C. Tnh khi lng cacbon ioxit trong cng thtch , cng nhit nhng di p sut 2,8 atm.
p na) 215 g b) 218 gc) 220 g d) 222 gBi 7 Xc nh thnh phn thtch ca hn hp oxi v ozon, bit tkhi
hi ca hn hp ny i vi hiro bng 17,6.
p n:a) 1:2:
32=OVO V b) 1:4: 32 =OVO V
c) 1:3:32
=OVO V d) 1:1: 32 =OVO V
Bi 8 Mt hn hp kh nitv hiro c tkhi hi so vi hiro l 3,6.Sau khi un nng vi bt st 5500C th tkhi ca hn hp so vi hiro tngln bng 4,5.
1. Xc nh thnh phn theo tlvsmol ca hn hp kh trc v sauphn ng.
2. Tnh phn trm thtch ca nitv hiro tham gia phn ng.p n
1. a) 4:1:22
=N nHn ; 2:5:1:: 322 =NHHN nnn
b) 3:1:22
=N nHn ; 2:3:1:: 322 =NHHN nnn
c) 3:2:22
=N nHn ; 2:3:2:: 322 =NHHN nnn
d) 2:1:22
=N nHn ; 1:3:1:: 322 =NHHN nnn
2. a) 50% N2 v 36,5% H2 b) 50% N2 v 37,5% H2c) 45,5% N2 v 37,5% H2 d) 45,5% N2 v 36,5% H2
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
33/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng32
Bi 9 Magie c khi lng mol l 24,31g/mol, c khi lng ring l1,738 g/cm320oC. Tnh:
1. Khi lng nguyn ttrung bnh ca mt nguyn tMg2. Thtch ca mt mol nguyn tMg
3. Thtch trung bnh ca mt nguyn tMg4. Bn (knh tnh ra picomet) gn ng ca nguyn tMg, bit nguyn tMg c dng hnh cu
p n1. a) 4,030.10-23g b) 4,030.10-22g
c) 4,037.10-23g d) 4,037.10-23g2. a) 13,88 cm3/mol b) 14,00 cm3/g
c)12,87 cm3/g d) 13,99 cm3/g3. a) 2,340.10-23 cm3 b) 2,340.10-22 cm3
c) 2,323.10-23 cm3 d) 2,323. 10-22cm34. a) 178 pm b) 177 pm
c) 176 pm d) 179 pmBi 10 Khi in phn nc, thu c 3,6g mt hn hp kh. Lng kh
ny chim mt thtch l 6 lt 170C. Tnh p sut ring ca oxi v hiro.p n
a) atmPH 7920,02 = , atmPO 3920,02 = b) atmPH 7827,02 = , atmPO 3863,02 =
c) atmPH 7927,02 = , atmPO 3963,02 = d) atmPH 7929,02 = , atmPO 3969,02 =
Bi 11 Mt bnh kn c dung tch 1 lt cha 2,34 g CO v 1,56 g CO2300C. Xc nh p sut ring phn ca mi kh v p sut ton phn.
p na) 2,18 atm, 0,96 atm v 3,14 atm b) 2,08 atm, 0,88 atm v 2,96 atmc) 2,08 atm, 0,981 atm v 3,061 atm d) 2,08 atm, 0,88 atm v 3,061 atm
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
34/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng33
CHNG 2
CU TO NGUYN TV HTHNG TUN HON CCNGUYN THA HC
A. MC TIU NHIM
1. MC TIUHc xong chng 2 sinh vin bit v hiu:- Thuyt lng tPlng.- Lng tnh sng ht ca nh sng.- Thuyt Bri.- Nguyn l bt nh Haixenbec.- Tin vhm sng- Bi ton h1 electron, 1 ht nhn- Cc khi nim: Mt xc sut, obitan nguyn t(AO), spin electrron,
obitan spin (ASO),...- Hnh dng cc obitan s, p, d- Bn slng tv mi quan hgia bn slng t- Cu hnh electron ca nguyn t. Cc c s vit ng cu hnh
electron ca nguyn t.- Cc vn vht nhn nguyn t.- nh lut tun hon v h thng tun hon, cc tnh cht bin i tun
hon.
2. NHIM V
Tm hiu vcc mt svn tin chc lng t, chc lng tvcu to nguyn t, t hiu c v c khnng vn dng c cc kinthc ca chng vo thc hnh v luyn tp.
3. PHNG PHP
Thng xuyn s dng cc phng php quy np v loi suy vo vic
nghin cu cc kin thc ca chng ny di shng dn ca gio vin. Cntng cng rn luyn thng qua cc bi tp luyn tp v thc hnh hiu suhn vcc vn ca chng, t nng cao c nng lc tduy ca ngihc.
B. NI DUNG
Mu:Nguyn tl phn tnhnht ca mt nguyn tha hc m vnmang cc tnh cht ha hc ca nguyn t, vmt in tch th nguyn t
trung ha vin. Vthnh phn th nguyn tgm c ht nhn mang in tchdng do cc ht proton v ntron to thnh, cn vmang in tch m do cc
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
35/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng34
ht electron to nn. chng ny trc tin chng ta tm hiu vlp vca htnhn trc sau mi nghin cu ht nhn sau.
1. MT S VN TIN C HC LNG T V CU TO CA
VT CHT1.1. Lng tnh sng ht ca nh sng. Thuyt lng tca M. Planck1.1.1. Thuyt sng nh sng
- nh sng l sng in t, lan truyn trong chn khng vi c = 3.108m/s= 300.000km/s, c c trng bng:
+ Bc sng (khong cch lan truyn trong mt dao ng)
+ Tn sdao ng :
c
= (2.1) (sdao ng trong 1 giy: s-1)
+ Ssng v: c == 1 (2.2) (sdao ng c thc hin khi sng truync mt on l , n v: Cm3)
c im ca nh sng: Khi truyn tmi trng vt cht ny sang mitrng vt cht khc, vn tc nh sng gim nhng tn skhng thay i.
u im: Gii thch c nhng hin tng c lin quan n s truynsng nh: giao thoa, nhiu x, hin tng quang in.
Nhc im: Khng gii thch c cc dkin thc nghim vshp thv pht sng khi i qua mi trng vt cht.1.1.2. Thuyt lng tca M. Planck(Nh bc hc c 1858 1947, Nobelvt l 1918)
Vo nhng nm u ca thk20 vi hng lot cc pht minh mi ra i.Trong cc pht minh ny nu dng cc nh lut vchc v nng lng ca
Niutn th khng gii thch c. Nm 1900 nh Vt l hc ngi c lM.Planck a ra thuyt lng tmang tn ng: "Mt dao ng tvi tn schc thpht ra hay hp thnng lng theo tng n vnguyn vn, tnglng gin on, c gi l lng t nng lng. Lng tnng lng tlthun vi tn sca dao ng". Ni cch khc, nh sng c tnh cht ht vn mang nng lng:
h= (2.3)
h l hstl, hin nay gi l hng sPlng34.10,6256 =h J.s
l nng lng ca photon l tn snh sng (s-1) ngha quan trng ca thuyt lng tPlng l pht hin ra tnh cht
gin on hay tnh cht lng tho ca nng lng trong cc hvi m. T,Plng cho bit nh sng ngoi tnh cht sng cn c tnh cht ht. Tnh cht htc da ra di dng githuyt.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
36/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng35
V d 1: Hy cho bit v sao hng s Plng h c th nguyn l [nnglng].[thi gian]?
Trli: Ththc h= , ta c
=h (2.4)
M T1= (T l khong thi gian dao ng t thc hin c 1 daong - chu k dao ng)Vy Th = . T biu thc ny chng t h phi c th nguyn l [nng
lng].[thi gian]T thy rng, Tnh cht gin on ca nng lng c gi l tnh cht
lng tha ca nng lng . S lng tha ny l tnh cht chung ca cci lng vt l.
Theo thuyt lng tca Plng, mt dao ng tkhi dao ng vi tn sphi c nng lng blng tha l E vi cc gi trgin on l snguyn
ln lng ttc dng, tc l:0, 1, 2,..., n
Hay: 0 , h , h2 , ..., nh Vy c thbiu din mt cch tng qut nng lng E theo cng thc
nhE = ; vi n = 0; 1; 2;...V d2: Mt bc xin tc tn s= 3,7717.1014s-1. Tm nng lng
do bc x gy ra vi n = 1; 2; 3. Tnh cho 1 vi ht v 1 mol vi ht.Trli:
Vi 1 vi ht, ta c:E = nhVi 1 mol vi ht, ta c:Emol= N.E = 6.023.10
23.nhThay s, ta c:
n = 1: E1= 1.6,625.10-34J.s.3,7717.1014s-12,49875.10-19 J
Emol1,505.105J/mol
n = 2: E24,9975.10-19J
Emol3,01.103J/moln = 3: E37,49625.10-19J
Emol 4,515.105J/mol
1.1.3. Lng tnh sng, ht ca nh sng
Theo thuyt tng i ca Anhxtanh nmg lng v vn tc c ca nhsng c lin hvi nhau qua biu thc:
2mc= (2.5)Mt khc, theo hthc ca Plng: h=
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
37/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng36
Kt hp hai hthc trn, ta c:
2mch = hayh
mc2= ,
c=
Nn :mCh= (2.6)
Hthc (2.6) thhin tnh cht sng - ht ca nh sng hay tnh cht nhnguyn sng - ht ca nh sng: Tnh cht sng c th hin ch khi lantruyn trong khng gian vi vn tc c th c bc sng , cn tnh cht ht thhin chmi ht photon mang mt khi lng l m.
Nhvy, khi thuyt tng i ca Anhxtanh ra i chng minh chogithuyt ca Plng vtnh cht ht ca nh sng l hon ton ng n.
Tcc biu thc trn t c:
chmc == 2 c.m =h/
Tch sc.m chnh l xung lng (p) ca photon ang xt, tc l:
p= m.c = h/ p = h/ (2.7)Xung lng p biu thcho tnh cht ca ht photon, ( hay )biu thcho
tnh cht sng ca photon. V thphng trnh (2.7) cng biu thcho sthngnht vtnh cht sng v ht ca nh sng.
V d3: Tnh nng lng v xung lng p ca photon vng nh sngxanh (=6,66.1014s-1)ca by sc cu vng.
Trli:Ta c 11434 10.,666..10,6256 == ssJh
J19.10,412254
Ta ch
p = vc
= nnc
hp
=
Do : 118
1142234
..,470751.103
.10,666.....10,6256
= smkgms
sssmkgp
Lu : 1J = kg.m2.s-2
V d4: Hy cho bit kin sau y ng hay sai? ti sao?"Photon l mt loi ht cbn nn n phi c khi lng m cnh"Trli:
Ththc
hmcp == . , ta c
1
=c
hm
m l khi lng ca photon, h v c l cc hng s bit, nn:
1
..103....10,6256 8
1234
=
smssmkgm )(1..10,212 42 kgm
=
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
38/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng37
Nhvy, khi lng m ca photon c trsphthuc vo trsca bcsng . Do khng thni nhtrn c.
Xt cho v d3, tnh c m = 4,911.10-36kg.
1.2. Hthc Bri. Nguyn l bt nh Haixenbec1.2.1. HthcBriXut pht t c im ca electron trong nguyn t, nm 1924 bng
phng php loi suy Bri suy rng tnh cht sng-ht ca nh sngkhng phi l tnh cht ring bit ca nh sng, m l tnh cht chung cho miht vt cht bt k nh: electron, proton, rtron,... T ng a ra githuyt:
Schuyn ng ca mi ht vt cht c khi lng m v vn tc v ulin kt vi mt sng c bc sng c xc nh theo hthc:
vm
h
.
= (2.8)Ni mt cch n gin:Mi dng vt cht vi m u c tnh cht sng v
tnh cht ht.Trong biu thc (2.8) iukin ht vi m hay vt thvm c tnh cht
sng l: Vn tc vphi l v cng lnV nguyn tc, h thc Bri c nghim ng cho mi ht vi m
cng nhvt thvm. Tuy nhin cc vt thvm khc ht vi m chccvt th v m c khi lng rt ln cn vn tc chuyn ng li rt nh nn
bc sng ca sng lin kt tnh theo hthc trn c gi trv cng nh, do
tnh cht sng khng cn c ngha.V d5: p dng hthc Bri, hy tnh bc sng cho cc trnghp di y ri rt ra kt lun cn thit.
a) Mt electron c khi lng me= 9,1.10-31kg, chuyn ng vi vn tc
v = 106m.s-1.b) Mt chic xe vn ti khi lng bng 1 tn, chuyn ng vi vn tc v
= 100 km.h-1.Li gii:
a) 010631
2234
,287.10,287
.10..10,19
....10,62561 Am
smkg
ssmkg
mc
h====
Nhn xt: Vi di sng lin kt tnh c, th sng lin kt Bri cmt ngha quan trng v lun i km vi hvi m. V kch thc ca nguyntrt nhc10-10m = 1A0.
b) 02853
2234
.10,3852
360010.10
....10,6256
.A
smkg
ssmkg
cm
h
=== Nhn xt: Xe vn ti thuc hvm, sng lin kt cc k nh, nn khng
c ngha.V d6: Hy xc nh bc sng cho hai trng hp sau:
a) Khi electron chuyn ng vi nng lngl 1eVb) Khi proton chuyn ng c nng lng l 1eV
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
39/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng38
Li giia) xc nh bc sng ca electron, ta phi xc nh c vn tc v
ca n. Khi electron chuyn ng n mang mt ng nng l:
2
2mv
T = mT
v
2
=
Vy:01019
1931
2234
122610.26,1210.,22676110.,610 1.2,92
...10.,6256
2Amm
ssmkg
mT
h
mv
h===
===
b, Khi proton chuyn ng ta c thp dng cng thc:
hchE == Ehc=
Thay s, ta c: 010619
834
1241210.1241210.,2412110.,61
10.10 3625.,6AmmE ===
=
1.2.2. Nguyn l bt nh bt nh HaixenbecTcc kt qutrn chng ta thy: Cc vt thvm do c khi lng rt
ln (c thcoi l mt v cng ln so vi ht vi m), nhng vn tc chuyn ngca chng li rt nh, v vy da vo chc cin ca Niutn hon ton xc
nh c chnh xc quo chuyn ng ca cc vt thvm. Tc lxc nhc chnh xc cta ln vn tc (xung lng) ca vt thvm. Nguynnhn chnh y l do vn tc chuyn ng ca vt thvm rt nh, nn vtthvm khng c tnh cht sng.
i vi cc ht vi m, v dnhelectron lun tn ti mt sng vt chtlin i i km (do vn tc ca ht vi m l v cng ln). Nn trong thgiichuyn ng ca ht vi m khng cn tn ti khi nim quo hnh hc thngthng. Nhvy khi nim quo hon ton khng cn c ngha trong vicm tchuyn ng ca electron hay mt ht vi m bt k.
T, Haixenbec a ra nguyn l c ni dung nhsau:"Khng thxcnh c ng thi chnh xc cta ln vn tc (hay xung lng) ca ht vim, do khng th xc nh c chnh xc quo chuyn ng ca ht".
Ni dung ny c pht biu vo nm 1927.
Hthc ca nguyn l: )9.2(.m
hvq
Cng c tha ra hthc ca nguyn l di dng:
h pq. (2.10) vim
h=h
Trong : q: bt nh vta .
v: bt nh vvn tc (hay bt nh vxung lng)
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
40/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng39
h = const, doTbiu thc (2.9) nhn thy, vi ht vi m chn, tl
m
:v
constq
=
Ththc ny ta thy, nu q cng nhtc l ta q ca ht c xcnh cng chnh th vn tc v ca n cng thiu chnh xc, tc l v cng ln vngc li.
Nhvy, i vi ht vi m, khi bit c chnh xc vn tc chuyn ngca n, th khng thxc nh c chnh xc to(q), ng i ca n (tcl khng xc nh c chnh xc quo chuyn ng ca n). T khinim quo trnn khng cn c ngha khi nghin cu cc ht vi m. Thayvo , ch c th ni n xc sut c mt ca n mt v tr no trongkhng gian.
V d7: Da vo nguyn l Haixenbec, hy thtnh bt nh vvtrq ri cho nhn xt vi cc trng hp sau:
a) Githit ve= 3.106m/s ; me= 9,1.10
-31kgb) Mt vin n sng sn vi m = 1g chuyn ng vi vn tc 30m/s. Gi
thuyt rng sai stng i v vn tc cho c2 trng hp l v/v = 10-5.Li gii
a)Vi e:mv
h
mv
hq
.10.. 5=
V:
= 510
v
v
089316
2234
10 22.22.10,22.10,19...103
....10,62561 Ammkgsm
ssmkg====
b)Vi vin n:01927
315
2234
10.,21210.,21210..10.30
...10.,6256Am
kgsm
ssmkgq
===
Gi tr ny qu b khng mt thit b no o c. Vy nguyn l btnh Haixenbec vi hvm khng c ngha.
V d 8: Mt ht c ng knh c 1 micron, khi lng 10-10g. Htchuyn ng Braonvi vn tc khong 10-4cm/s. Gi thuyt php o ta
t mc chnh xc vo khong 1% kch thc ht. C thxem ht l ht vim (nhelectron) c hay khng? Hy gii thch.Li gii
Nu mt ht xc nh c chnh xc cta ln vn tc (xung lng)ca ht mt trng thi chuyn ng th khng thcoi ht l ht vi m.
Xt cth:K hiu ng knh ca ht l x, ta c: x = 1m = 10-6m
Nn x = 1%.x = 10-2.10-6m = 10-8m.Theo bi: m = 10-10g = 10-13kg
cm sm skgm
ssmkgmx
hmq
hvx1113
138
2234.10,6256.10,6256
10.10....10,6256
..
===
=
=
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
41/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng40
scmvscmvx411 10.10,6256 ==
Vn tc chuyn ng ca ht ny c sai srt nhso vi chnh gi trcavn tc . iu ny c ngha l vn tc (hay xung lng) ca ht cng c
xc nh hon ton chnh xc nhta . V vy ht ny l ht vm chkhngphi l ht vi m (vi ht)
V d 9: Gi s php o ta x ca electron c chnh xc vokhong 10-3, ng knh nguyn t (khong 10-8cm). C th xc nh cchnh xc vn tc chuyn ng vxca electron hay khng?
Li giiTheo bi: x = 10-3.10-8cm = 10-11cm
Ta c: smkgm
ssmkg
mx
hvx
103113
2234
.10,6256
.10,19.10
....10,6256
.
==
=
So snh gi tr xv va tm c vi vn tc nh sng trong chn khng l3.108 m/s, nhn thy xv > c. Vy khng th xc nh c vn tc vx caelectron khi bit chnh xc ta ca n. Nhvy khi nim quo chuynng ca electron l khng c ngha.
2. MT SNGUYN L V TIN CA CHC LNG T2.1. Tin vhm sng. Nguyn l chng cht trng thi2.1.1. Tin vhm sng
Mi trng thi ca mt ht vi m (electron) c m tbng 1 hm sxc nh phthuc vo ta q v thi gian t , k hiu l ),( tq c gi l hmsng hay hm trng thi.
Trong trng hp ht vi m trng thi dng - l trng thi m nnglng ca hkhng phi l mt hm sca thi gian t - hm sng hay hmtrng thi ca ht vi m chl hm sca ta q , khi hm trng thi cvit l )(q . Ty, chng ta chxt hm sng trng thi dng
Vnguyn tc: Mi thng tin vht vi m u thu c thm )(q * ngha ca hm sng )(q :+ Hm sng )(q khng c ngha vt l trc tip nhng bnh phng m
un ca hm sng 2)(q cho bit mt xc sut tm thy ht ti ta tng
ng no trong khng gian.+ Xc sut tm thy ht trong mt phn t th tch dV bao quanh mt
im no trong khng gian l dVd 2=
Nhvy mt xc sut c xc nh bi hthc:dV
d= 2
+ Nu ly tch phn trong ton b khng gian th xc sut tm thy ht
trong ton bkhng gian bng 1 (theo l thuyt xc sut).1
2 =giankhng
dV (2.11)
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
42/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng41
Biu thc (2.11) c gi l iu kin chun ho ca hm sng. Hmsng khi thomn iu kin ny c gi l hm chun ha.
Ch : Hm sng )(q phi thomn mt siu kin: n tr, lin tc,hu hn v khvi.
2.1.2. Nguyn l chng cht trng thiNguyn l ny bao gm cc ni dung sau:1. Nu mt ht vi m vo trng thi c m tbi hm sng )(q th
trng thi cng c thc m t bi hm sng )(qc , vi c l tha s(hng s).
T ngi ta ni: trng thi ca mt ht vi m c thc m tbicc hm sng m cc hm ny chkhc nhau mt hng s.
2. Nu mt ht vi m vo trng thi c m tbi hm sng )(1 q hoc vo trng thi c m tbi hm sng )(2 q th ht vi m cng c
thc m tbi hm sng )(q , vi:)()()( 2211 qcqcq += (2.12)
c1, c2 l cc hng sc gi l hs thp hm sng m cc hs thp c ngha l tl(hay trng s) ng gp ca cc hm sng tng ngvo hm sng )(q . Biu thc (2.12) c pht biu l: hm sng )(q l thp tuyn tnh cc hm )(1 q , )(2 q .
Nu ht vi m ang xt c thvo nhiu hn hai trng thi, chng hn ntrng thi m mi trng thi c m tbng mt hm sng fi, tc l: f1, f2,...,fi,..., fnth ht vi m ny cng c thvo trng thi:
=
=++++= ni
iinnii fcfcfcfcfcf1
2211 ... (2.13)
V d1: Slai hoa sp l slai ha trong c sthp tuyn tnh mthm obitan nguyn t (AO) s vi mt hm AO-p (c th ly AO-px, AO-py,hoc AO-pz), kt quc hai hm sng lai ha:
)(2
1
2
1
2
1..1 pspspcsc ps +=++ ==
)(2
12
12
1..2 pspspcsc ps = ==
Ti sao cs= cp? Ti sao csv cpu bng2
1
Li giiHai hm sng AO-s v AO-p hon ton bnh ng trong vic m t
chuyn ng ca electron trong nguyn t. Do khi electron c xt vo
trng thi c m tbi mt trong hai hm thp tuyn tnh trn, th tnghm AO-s v hm AO-p u ng gp mt cch bnh ng nhau vo hm sngthp tuyn tnh. Vy buc phi c cs= Cp
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
43/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng42
Theo ngha vt l ca hm sng th sng gp ca cc hm s v p vohm sng thp tuyn tnh l ng gp vxc sut, tc l:
2
2
2
1
=sc v
2
2
2
1
=pc
Ta d thy mi lng trn u bng 1/2. Kt quny tng ng trongmi hm lai ha sp th tng hm s, hm p ng gp mt na, tc 50%.
2.2. Tin vphng trnh SringNm 1926, Sringl ngi u tin a ra mt phng trnh vsau
mang tn ng. y l mt trong nhng phng trnh u tin v quan trng cachc lng t.
Hm sng m t trng thichuyn ng ca ht vi m phi thomnphng trnh:
)()( qEqH = (2.14)Phng trnh (1) l phng trnh Sring khng ph thuc thi gian(phng trnh Sringtrng thi dng)
Trong : Um
hH += 2
2
2
8 c gi l ton tHamintn.
T phng trnh Sringc thvit di dng
0)(8
2
22 =+ UE
h
m (2.15)
Phng trnh (2.14) v (2.15) l phng trnh Sringtrng thi dng.
Trong :m l khi lng ca ht vi mE l nng lng ton phnU l thnng ca ht.h l hng sPlanck
2
2
2
2
2
22
zyx
+
+
== c gi l ton tLaplacePhng trnh (2.14) v (2.15) l phng trnh vi phn o hm ring cp
2.Mi thng tin vhht vi m u sc bit, nu gii c phng trnh
ny,c ngha l tm c cc gi trca hm v nng lng E tng ng.Gii phng trnh Sring s thu c v s nghim 1, 1... n lnhng nghim c lp, tnguyn l chng cht trng thi, ta c:
= C 1. 1+ C 2. 2+ ... C nn cng l nghim ca phng trnh v thu ccc gi trnng lng tng ng l E1, E2, ...., Enca ht vi m ng vi cctrng thi .
Ch : Ch nhn nhng hm ph hp vi iu kin chun ho hmsng (phng trnh (2.11)).
3. H1 E, 1 HT NHN (nguyn tH v cc ion ging H)3.1. Mt skhi nim cn bit3.1.1. Hta cu
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
44/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng43
a)Hta ccC cc trc x, y, z tng ng vi cc bin sx, y, z.
HNH 2.1.Hta cu v ta cc
b) Hta cuC ba bin s:Gc : c to bi chiu dng ca trc Oz vi vc tvtr r
Gc : c to bi hnh chiu ca vc tr
trong mt phng xOy vichiu dng ca trc Oxdi rr hay r (cn gi l moun ca vc t )
Trsca cc bin s:
====
0
20
0
rr
(2.16)
c) Mi lin hgia ta cc v ta cu
===
cos
sinsin
cossin
rz
ry
rx
(2.17)
3.1.2. Trng lc i xng xuyn tmTrng lc c gi l trng lc i xng xuyn tm khi lc tc dng ln
ht chuyn ng trong trng i qua mt im cnh c chn lm tmca trng (im cnh ny c chn lm gc ta ).
Trong trng lc i xng xuyn tm, ln ca lc tc dng ch phthuc vo khong cch tvtr ca ht v tm ca trng m khng phthuc
vo phng.Do thnng )(rU r ca ht chl hm ca khong cch rr , tc l:
U = U(r) (2.18)
x
y
z
O
r
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
45/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng44
3.1.3. H1e, 1 ht nhnNguyn tH v nhng ion m lp vchc 1e ging nhH, nh: He+,
Li2+, He3+, nhng hny chkhc nhau vsin tch ht nhn (Z).V d1: in tch (+) ca ht nhn nguyn tH l +e, cn cc ht nhn
khc l +Ze.Nhn xt: Bi ton vchuyn ng ca electron trong nguyn thiro lbi toncbn nht ca chc lng tvcu to nguyn t. Nhng kt quthu c ca bi ton ny sl cscho vic xy dng l thuyt chung vcuto nguyn t.
3.2. Bi ton h1e, 1 ht nhnHgm : + 1 ht nhn tch in dng vi sn vdin tch dng l Z
Ze0(e0l in tch nguyn t). Vi nguyn tH ht nhn chc 1 proton, ccht nhn khc c Z proton.
+ Mt electron, c in tch -e0, c k hiu l e chuyn ngquanh ht nhn. Electron c khi lng l:
kgmmm Hpe31.10,19
1840
1
1840
1 ===
HNH 2.2.M hnh h1e, 1 ht nhnr
: vc tvtr ca electron
C thm thny nhshnh 2.2. Trong hnh ny, n gincoi ht nhn ng yn v nm ti gc ta (gc O). Cn electron chuyn ngxung quanh ht nhn vi v tr ca n so vi gc ta c xc nh
bng vc tvtr rr
.Thnng U ca hc tnh theo biu thc:
r
erUU
20)( == (2.19a) (vi nguyn thiro, Z = 1)
r
ZeU
20= (2.19b) (vi ion ging hiro, Z = 2, 3, 4,...)
Trong rr r l moun hay di ca vc t v tr, r l di ca
khong cch (ca vtr) tvtr ca electron n ht nhn.Nh vy thc cht ca h ny l: Xt chuyn ng ca electron trong
trng lc ht nhn c sn vin tch dng Ze0.
Phng trnh Sringca hc dng:
Ze0
e
r
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
46/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng45
EUzyxm
h=
+
+
+
22
2
2
2
2
2
2
8 (2.20)
V nguyn tc tnh cht i xng cu nn vic gii phng trnh (2.20)trong hta cc gp nhiu kh khn nn chuyn (2.20) sang hta cu
vi cc bin smi r, , sthun tin hn.Khi chuyn sang ta cu (2.20), c dng:
0)(811
)(2
2
22
2=+
+
rUEhm
rrr
rr (2.21)
Trong : (lam a) l phn gc ca ton tLaplace (2)
+
=+
=2
2
2
22
22
sin
1sin
sin
1
11
rr
rrr
(2.22)
T(2.21) v (2.22) phng trnh Sring (2.21) c vit gn thnh:
( ) 0)r(UEh
m82
22 =
+ (2.23)
3.3 Nguyn tc gii phng trnh Sringy l mt trong st cc phng trnh ca chc lng tc c li
gii chnh xc. gii c phng trnhg Sring(2.23), cn tin hnh theocc bc:
Bc 1: chp nhn
),().(),,( YrRr = (2.24)Trong : ),( Y l phng trnh phthuc gc
)(rR L phng trnh phthuc bn knhBc 2: Thay (2.24) vo (2.23) ri bin i ton hc ta s c mt
phng trnh mi l tch ca hai phng trnh. Mt phng trnh ph thucgc-phng trnh hm gc v mt phng trnh phthuc vo bn knh-phngtrnh hm bn knh.
Bc 3: Gii tng phng trnh+ Gii phng trnh hm gc, ta c v s nghim l cc hm gc
, )( Y + Gii phng trnh hm bn knh, ta c v snghim l cc hm bn
knh )(rR Bc 4: Ly tch cc hm ),().( YrR mt cch ph hp vmi quan h
gia cc slng t(trnh by phn sau), ta sc v snghim l cc hmsng ),,( r .
Ch : Chly cc nghim ph hp vi u kin chun ho ca hm sng
=tn nguygiankhngTon
12
d (2.11)T cc nghim ca phng trnh Stringsc gi trhu hn.
3.4. Kt qugii bi ton 1e, 1 ht nhn
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
47/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng46
Gii phng trnh Sringcho h1e, 1ht nhn thu c
a) Hm bn knh
Phng trnh hm bn knh (chphthuc khong cch r) c dng:[ ] =+ )(2 22 rUEmrRR
rr
h (2.25)
Vi: )1( += ll Vic gii phng trnh ny cho ta nghim l hm bn knh )(, rRn l hay
)(rRnl , c dng:
[ ]
+
= +
+
on
naZr
n na
Zre
na
Zr
a
Z
nn
nrR L
22
)!1(
)!1(4)(
12
10
2
3
034
0
ll
l
l (2.26)
n l slng tchnh; cn l l slng tph(slng tobitan)Z l sn vin tch dng ca ht nhn
a0l bn knh Bo thnht, 00820
2
0 53,,5290.10,5290 AoAcmmea ===
h
e l cslgarit tnhin
+
+ 0
12
1
2
na
ZrL
n
l
l a thc Lagher
r l bin schkhong cch tht nhn n vtr ca electron ang xt
Hm bn knh Rnl(r) l cc hm ton hc c chun ho, cc hm nyl cc hm thc phthuc vo bn knh r v hai slng tchnh n v slngtph l. ng vi mi mt bhai slng tn, l ph hp nhau vmi quanhta sc mt hm Rnl(r) phthuc vo bn knh r. C v sbhai sn,l nnsc v shm bn knh Rnl(r).
Mt shm Rnl(r) cchun ho ca hmt electron, mt ht nhn
+ n = 1; l = 0: 0.2)(2
3
0
110a
Zr
s e
a
ZRrR
==
+ n = 2; l = 0: 0.2.22
1)(
0
2
3
0220
a
Zr
s ea
Zr
a
ZRrR
==
+ n = 2; l = 1: 0..62
1)(
2
5
0221
a
Zr
p era
ZRrR
==
+ n = 3; l = 0: 0320
2
0
2
3
030 21827
381
2)( a
Zr
ea
rZ
a
Zr
a
ZrR
+
=
+ n = 3; l = 1: 0320
2
0
23
0331 6
681
4)( a
Zr
p ea
rZ
a
Zr
a
ZRrR
==
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
48/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng47
+ n = 3; l = 2: 0320
222
3
0332
3081
4)( a
Zr
d ea
rZ
a
ZRrR
==
* Slng tchnh n+ S lng tchnh (n) l cc snguyn dng, khc 0; n nhn cc gi
tr: n = 1, 2, 3, 4...., .+ nha ca slng tchnh n:
- Xc nh khong cch trung bnh ca electron n ht nhn.
++=
202 )1(1
2
11.
n
ll
z
anr
- Xc nh cc mc nng lng trong nguyn t:
2
0
22
40
22
)4(
1...2
=
hn
ezmEn cc e cng mt lp c E nhnhau.
- Xc nh tng smt nt ca Obitan = (n-1) khng ksmt nt xav cc.
Mt nt: L khu vc khng gian (thng l mt phng) m hm sngtrit tiu, )(q = 0 0)( 2 =q . Tc l ngay trong khng gian nguyn tcngc nhng khu vc khng tm thy electron.
- c trng cho lp Obitan (lp electron): Tt ccc obitan nguyn t(AO) c cng slng tchnh (n) th thuc cng 1 lp.
Trsca n = 1 2 3 4 5 6 7 .....
Lp electron K L M N O P Q .....
* Slng tphl (slng tobitan)+ Slng tphl l cc snguyn, l nhn cc gi tr:
l = 0, 1, 2, ..., (n-1).+ Quan hgia slng tphl v slng tchnh nng vi 1 gi trca slng tchnh n, th slng tph l nhn n
gi trt: l= 0 (n-1), tc l 0 l (n-1)V d1: 01 == ln c 1 gi trca l = 0
1;02 =
=
= lln c 2 gi trca l= 0, 12;; 103 ==== llln c 3 gi trca l = 0, 1, 2+ ngha ca slng tphl:
- Xc nh phn lp electron trong nguyn t:
Trsca l 0 1 2 3 4 ...
K hiu ca phn lp electron s p d f g ...
Dthy: Vi 1 gi trca slng tchnh n th c n phn lp electron.V d2: 01 == ln c 1 phn lp (k hiu l phn lp 1s)1;02 === lln c 2 phn lp (k hiu l phn lp 2s, 2p)
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
49/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng48
2;; 103 ==== llln c 3 phn lp (k hiu l phn lp 3s,3p.3d)Cc hm bn knh tng ng ln lt c k hiu l: R30(r); R31(r); R32(r)Ch : Chcc AO c cng slng tchnh nv slng tphl mi
thuc cng mt phn lp.
- Xc nh hnh dng hay tnh cht i xng ca cc AOAO-s : hnh cu, i xng cu (c tm i xng)AO-p : hnh s8, i xng trc (c trc i xng)
- Xc nh momen ng lng Obitan (M) ca electron:2
).1(h
llM +=
V d3: Khi electron obitan c l = 0, thM= 0; obitan c l = 1 th,
2h
2M=
Ch : 1, Tmi quan hca n v l phng trnh (2.26), ta thy
cho cn bc hai c ngha th biu thc trong cn bc hai phi dng, nn101 nn ll
2, Vic gii hm bn knh dn n vic xut hin hai slng tn,l mt cch hon ton tnhin.
b) Hm gc(hm cu)Phng trnh hm gc (chphthuc v gc , ) c dng:
0=+= YYY
Y (2.27)
Vic gii phng trnh (2.27) thu c nghim l hm gc ),(, ll mY hay),(
llmY .
Hm gc ),(, ll mY : - Phthuc vo hai bin sgc , - Phthuc vo hai tham sl slng tph l v
slng tt lm * Slng tt+
lm l cc snguyn nhn cc gi tr:
lm = -l , (-l+1),..., -1, 0, 1,...., ( l -1), l .+ Mi quan hgia l v lm :
l = 0 l
m = 0l = 1
lm = -1, 0, 1
l = 2 lm = -2, -1, 0, 1, 2Vy: ng vi mt gi trca l , th lm snhn (2l + 1) gi tr.
Nh th th ng vi mt gi trca s lng tchnh n sc bao nhiugi trca lm ?
n = 1 l = 0 lm = 0 c 12= 1 gi trca lm
n =2 l = 0 lm = 0
l = 1 lm = -1, 0, 1 c 2
2
= 4 gi trca lm
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
50/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng49
Vy: ng vi 1 gi tr ca s lng t chnh n s c n2 gi tr ca slng tt lm
+ ngha ca slng tt lm - Xc nh sObitan nguyn t(AO) c trong 1 phn lp: Vi 1 gi tr
ca l c (2 l +1) gi trca lm . Tc lphn lp l c (2 l +1) AO.- Xc nh hnh chiu ca m men ng lng Obitan trn trc z
2
hmMz l=
Biu thc ca mt shm gc (hm cu) chun ha:
+ l= 0; lm = 0 4
1),(00 =Y (1)
+ l=1; lm = 0
cos4
3
),(10 =Y (2)
lm = 1
ieY .sin
8
3),(11 =
lm = -1
ieY = .sin8
3),(11
+ l= 2; lm = 0 )13cos(165
),( 220 = Y
lm = 1
ieY .cossin
815),(21 =
lm = -1
ieY = .cossin8
15),(12
lm = 2
ieY 2222 .sin32
15),( =
lm = -2
ieY 2222 .sin32
15),( =
Cc hm (1), (2) c k hiu: 00Ys = ; 10Yzp = Cc hm cu cha so i (so i2= - 1 1=i ) l hm phc. Trong
trng hp sphc, khi thp tuyn tnh cc hm ny mt cch thch hp thc cc hm thc. Cc hm khng cha so i lun l hm thc nn khngcn thp tuyn tnh, l cc hm cu c lm = 0.
Chuyn cc hm cu phc thnh hm thc v k hiu tng ng(n gin khng ghi bin s)
+ l= 0; lm = 0 s =4
1Y00 =
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
51/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng50
+ l= 1; lm = 0 cos
4
3= 10 =Ypz
+ l= 1; lm = 1 cossin43
)(2
11111 =+= YYpx
+ l= 1; lm = -1 sinsin43
)(2
11111 == YY
ipy
+ l= 2; lm = 0 )13cos(165 2
202 == Ydz + l= 2; lm = 1 coscossin4
15)(
2
11221 =+= YYdxz
+ l= 2; lm = -1 sincossin415
)(2
11221 == YYidyz
+ l= 2; lm = 2 )sin(cossin1615
)(2
1 222222222 =+= YYd yx
+ l=2; lm = -2 sincossin415
)(2
1 22222 == YY
idxy
c) Hm sng: ),,( rmn ll Hm sng m ttrng thi ca electron trong h1e, 1ht nhn l tch ca
hm bn knh )(rRnl v hm cu ),( llmY :),().(),,(
ll ll lmnmnYrRr =
Vic ly tch ca hm bn knh v hm cu phi ph hp vmi quan hgia 3 slng tn, l, lm .
V d4:
00
2
3
0
2
3
000101100
1
4
1
.2.
a
Zr
a
Zr
s ea
z
ea
z
YR
=
==
=
Lm tng tta c
02
0
2
3
000202200 2
24
1. a
Zr
s ea
Zr
a
ZYR
===
Vi hiro Z=1, xt trong h n v nguyn t th a0 = 1 khi
re= 1100 Vi 200 ,... lm tng tnhtrn.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
52/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng51
d) Cc mc nng lng tm cGii phng trnh hm bn knh, cn thu c biu thc tnh nng lng
20
22
4 20
2
20
22
40
2
)4(
12
)4(
1
2
==
hn
Zme
n
emZEn
h(erg) (2.28)
Vi:2h=h
Trong : n l slng tchnhm l khi lng ca 1 electronh l hng sPlng
Trong biu thc tnh nng lng tt ccc i lng u tnh theo n vca hcgs. n vca nng lng l ec hay erg: 1ec = 1erg = 10-7J.
Du (-) biu thnng lng ca e cn chu tc dng ca lc ht ht nhn
nguyn tng vi in tch Z . Encng thp (cng m), tc l slng tchnhn cng b th hcng bn. Hbn nht khi Enthp nht (Encc tiu), ng vi n= 1.
Nu xt trong h n v nguyn t (vn hay au), vi quy c cc ilng sau u bng n v:
+ in tch cbn e0= 1+ Khi lng ca 1electron bng 1; me= 1+ Hng sPlng bng rt gn+ Bn knh Bo thnht a0= 0,529A
0= 1
+ Hng sin mi trong chn khng 0 v tch 14 0 = Nu tnh theo hn vnguyn t, th:
2
2
2
1
n
ZEn = (vn) (2.29)
Nu nng lng tnh ra eV, th:
2
2
,613n
ZEn = (eV) (2.30)
V d5: Hy tnh E1, E2, E3,... theo n veV cho nguyn tH. Vi n bngbao nhiu th Enc gi trm nht.Li giiVi nguyn thir Z=1, th:
)(1
6,132
2
eVn
En = Vy: E1= -13,6 (eV); E2= - 3,4 (eV); E3= - 1,15 (eV); E4= - 0,85 (eV);
E5= - 0,544 (eV); ...; E = 0.
Vi n = 1 th E1= -13,6 (eV) l m nht.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
53/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng52
Nhn xt:- Nng lng Enchnhn nhng gi trgin on, tc l nng lng b
lng tho.- E1c gi trm nht (hay mc nng lng ng vi n = 1 l thp nht).
y l trng thi c bn ca electron trong nguyn t hiro, trng thi nyelectron lin kt bn nht vi ht nhn nguyn t. V vy c thni:"Hbn lhc nng lng cc tiu".
- Vi n = 2, 3, 4, ... l cc trng thi kch thch ca electron trong nguynthiro.
- Khi n = , En= 0, electron chuyn sang trng thi khng lin kt vi htnhn, khi ny electron khng bht nhn ht na, tc l electron tch ra khinguyn tv chuyn ng tdo, cn nguyn tth bin thnh ion dng.
3.5. p dng kt quca bi ton h1e, 1 ht nhn gii thch quang phvch ca nguyn thiro
3.5.1. Cc trng thi nng lng ca e trong nguyn tHNng lng Enphthuc vo slng tchnh n.n = 1 lp K (trng thi cbn) E1= - 13,6eVn = 2 lp L (trng thi kch thch) E2 = - 3,4eVn = 3 lp M (trng thi kch thch) E3= - 1,5eVn = 4 lp N (trng thi kch thch) E4= - 0,8eV. .............................................. ...................
n = En= 0Khi ny electron tch ra khi trng lc ht ca ht nhn, nguyn t
schuyn thnh ion dng (+).
3.5.2 M tquang phca nguyn thiro
Quang phca nguyn thiro - mt quang phpht xn gin nht,c thto ra c bng cch: Phng in qua mt ng mao qun cha kh hirop sut rt thp, cvi mmHg, nhmt my quang phlng knh m thu c
quang phvch.mt vng vi bc sng xc nh, ta c mt dy tng ng gm cc
vch phdi nhau. Cc vch phdi nhau l du hiu c trng ca quang phnguyn t- quang phvch
Trong vng nh sng nhn thy (vng khkin), thc nghim cho kt qudy Banme c hnh nh nhsau:
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
54/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng53
HNH 2.3. Cc vch ca dy Banme trong vng nhn thy
ca quang phnguyn thiro3.5.3. Gii thch quang phvch ca nguyn thiro
T biu thc tnh nng lng (2.28) tm c khi gii phng trnhSring. Vi nguyn thiro Z = 1, ta c:
22
402
2 hnemZEn = (2.31a)
V2h
=h nn22
40
22
hn
meEn
= (2.31b)
Nh vy, khi electron trong nguyn t hiro trng thi ng vi hmsng ( c l p-xi) c gi trn xc nh xc mt nng lng xc nh.
Gisc hai trng thi sau:- Trng thi c n nh(thp), k hiu l tn , nng lng tng ng l tE - Trng thi c n ln (cao), k hiu l cn , nng lng tng ng l cE Theo (2.31b), ta c:
2
40
22
hn
meE
cc
= ;
2
40
22
hn
meE
tt
=
cE
Tbiu thc (2.28), ta thy n cng cao th nng lng Entng ng cngcao. Vy Ec cao hn Et. Do khi electron mc nng lng Ec chuyn v
trng thi c mc nng lng Etthp hn sgii phng ra mt nng lng E.tE E=
Nng lng ny c pht ra di dng sng in t c tn s , theoPlng
hE =
M:
c
= , vi c l vn tc nh sng trong chn khng. Thay cc biu
thc ny vo biu thc tcEE E= , ta c: == 222
42
1121tc
otc nnh meEEhc
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
55/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng54
Vy
=223
42 1121
ct
o
nnch
me
(3.18a)
K hiu: 13
40
2
1096782 == cm
ch
meRH
RHc gi l hng sRitbe (v tt c cc i lng v phi u l hngs),do :
==22
111
ctH nn
R
(3.18b)
Trong c gi l ssng.
Ch :Vi ion ging H th:
=22
11..
1
ctH nn
ZR
(3.19)
V d6: Hy tnh trs, c km theo n vca hng sRitbe t:a) Cc sliu ca hng sc trong bng 1.6 (trang 12)
b) Thc nghim cho bit vch c 6565 A0Li giia) Tbng 1.6 (trang 12), ta c:h = 6,625.10-27erg.s; c = 2,99792458.1010cm.s-1; e0= 4,803.10
-10ues cgs;m 9,1093897.10-28g
Thay cc hng sny vo biu thc tnh RH, c:
110323
410282
,351097721099792458.2,.)10.,6256(
10 )803.,410 .(1093897.9,.),1416(32
= cmRH
b) Vch trong quang ph vch ca hiro ng vi s chuyn dielectron t nc= 3 vnt= 2.
Theo biu thc (3.18b):
=
22 3
1
2
11HR
Vy: 18
109622105636..5
36 == cmRH
Nhvy, RHtnh theo thc nghim nhhn tnh theo l thuyt mt t.Da vo mi lin hgia schuyn di electron vi bc xnng lng
km theo,ta c scc dy vch quang phpht xca nguyn thiro hnh2.4 (trang 56).
+ Dy Laiman gm cc vch ng vi schuyn di electron tmc nnglng c n 2 vmc n = 1. Dy ny trong vng tngoi (tm).
+ Dy Banme gm cc vch ng vi schuyn di electron tmc nnglng c n 3 vmc n = 2. Dy ny trong vng khkin.
+ Dy Pasen gm cc vch ng vi schuyn di electron tmc nng
lng c n 4 vmc n = 3. Dy ny nm trong vng hng ngoi.
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
56/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng55
Trong mi dy li gm c mt svch tch ri nhau, v cn c mt svch khng tch di nhau, to ra vng phlin tc (hnh 3.1). Min lin tc nynm vng c bc sng ngn hn trong gii hn ca dy. Chng ta chxt
phn gm cc vch tch di nhau.
V d7: Hy tnh bc sng v ssng ca vch phu v vch phcui ca dy Laiman, ca dy Banme.Li giiXt dy LaimanVch u: nt= 1; nc= 2. Theo biu thc (3.18b), tnh c:
122
5,. 82258,7502
1
1
1 =
= cmRR HH
HNH 2.4.Mt sdy quang phvch ca hiro
081
121510.1215,582258
11Acm
cm===
Vch cui cng: nt= 1; nc= . Vn sdng (3.18b)
122
22
22 109678111
111 ==
= == cmRRR HHH
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
57/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng56
081
7,18 9117.,91110678
11Acm
cm===
Xt dy Banme: Lm tng t, th c (vi nt= 2)
Vch u: 1,0615233 cm ; 06560A
Vch cui: 1,527419 cm ; 03640A 3.6. Cc khi nim cbn c rt ra tvic gii bi ton h1e, 1 ht nhn3.6.1. Cc Obitan nguyn t, ngha, cch biu din.
a) Obitan nguyn t (AO):L nhng hm sng m t trng thi chuynng ca e trong nguyn t.
b) ngha: 2 cho bit mt xc sut c mt e ti mt ta no
trong khng gian nguyn t.c) Cch biu din:C thdng nhiu cch
* C 2 cch phbin:1. Dng thphn gc ca cc AO biu dinchnh cc AO .2. Dng thhm mt xc sut theo gc: C
dng tng tphn gc ca cc AO nhng khc chchtt ccc min ca thu mang du dng hoc bng khng (0) v cng dng biu din ccAO.
* Hnh dng cc AO v du ca nAO-s: Dng hnh cu
HNH 2.5:Hnh dng cc AO-1s, AO-2s, AO-3s
HNH 2.6.Hnh dng hm cu 2p, v hm mt xc sut ,biudin cc AO-p
-
7/22/2019 Hoa dai cuong.pdf
58/275
http://hhud.tvu.edu.vn
Trng i hc cng nghip hni gio trnh ho i cng57
AO-p: Dng hnh s8 ni (cc AO-px, AO-py, AO-pzhng theo trc x,y, z tng ng).
cos4
310 == zpY
Nu coi
41 lm n v, ta c: cos310 == zpY , khi ny hm mt xc
sut tng ng l:
( )2210 cos3 =Y Xt sto thnh hnh nh khi kho st hm Y10:Khi = 0 900, hnh nh ca hm ny l hnh cu ng knh 3 . Hnh
cu ny nm phn dng ca trc z.Khi = 9001800, hnh nh hm Y10 tng t trn, nhng nm phn
m ca trc z.Hai hnh tip xc vi nhau ti gc to, nhvy trong mt phng
xOy (mt phng vung gc vi trc z) khng c im biu din ca hm pz; tani hm pztrit tiu (bng 0) trong mt phng xOy. Dng khi nim mt nt nu trn,vy mt phng xOy l mt phng nt hay mt nt ca hm Y10hayhm pz.
HNH 2.7.Hnh dng cc AO-2px, AO-2py, AO-2pz, biu dintheo hm mt xc sut
Cc AO-2px, AO-2py, AO-2pz c hnh dng ging