1 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projekt ,,Od diagnozy do metamorfozy"
rok szkolny 2014/2015
KATALOG
METOD MOTYWUJĄCYCH DO NAUKI
I TECHNIK UCZENIA SIĘ
Publiczna Szkoła Podstawowa
im. hm. ppor. AK „Zośki” T. Zawadzkiego
w Sieczychach
2 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
1. Wstęp
2. Ogólny podział metod aktywizujących
3. Szczegółowa klasyfikacja metod aktywizujących
4. Metody i techniki integracyjne
akrostych imienia
jakie przysłowie mnie charakteryzuje?
ja jako …
mój herb
mój styl życia
układanka
kwiat grupowy
wrzuć strach do kapelusza
wyspa
cebula
gra z kłębkiem wełny
krasnoludek
5. Metody i techniki diagnostyczne
obcy przybysz
procedura U
meta plan
6. Metody i techniki dyskusyjne
debata za i przeciw
akwarium
7. Metody i techniki rozwijające twórcze myślenie
słowo przypadkowe
niezwykłe zadania
fabuła z kubka
8. Metody i techniki twórczego rozwiązywania problemów
burza mózgów
burza pytań
asocjogram – słoneczko – skojarzenia
karta kołowa
Strona | 2
3 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
dywanik pomysłów
kiermasz ofert
635
9. Metody i techniki grupowego podejmowania decyzji
piramida priorytetów
diamentowe uszeregowanie
technika grupy nominalnej
10. Metody i techniki planowania
gwiazda pytań
planowanie z przyszłości
11. Gry dydaktyczne
dziwne powiedzonka
magiczny kalkulator
12. Metody i techniki uczenia się
łańcuchowa metoda skojarzeń , to znaczy łms
mapa myślowa
13. Metoda asymilacji
14. Metody aktywizujące w nauczaniu przyrody
doświadczenie eksperyment
obserwacja
drama (nauczanie przez emocje)
15. Metody i techniki ewaluacyjne
kosz i walizeczka
tarcza strzelecka
smily
niemy dialog
róża
kwiat ewaluacyjny
4 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
16. Techniki kształtujące odpowiedzialność i samodzielność
co dzisiaj robimy
test-powtórka, sprawdzanie pracy domowej
wybierz pracę domową
runda bez przymusu
WCU
streszczenia i twórcze sprawozdania
5 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Wstęp
Rada Pedagogiczna Publicznej Szkoły Podstawowej im. hm. ppor. AK „Zośki” T. Zawadzkiego w Sieczychach od 25 października 2013 r. bierze udział w szkoleniu nauczycieli w ramach realizacji projektu "Od diagnozy do metamorfozy" - profesjonalne
wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
W ramach realizacji projektu w roku szkolnym 2014/2015 nauczyciele postanowili
podnieść swoje kompetencje w zakresie stosowania różnorodności metod i technik nauczania,
aby bardziej aktywizować i motywować uczniów do nauki. Rezultatem powyższego szkolenia jest opracowany „Katalog metod motywujących do nauki i technik uczenia się”, który,
zdaniem rady pedagogicznej, wpłynie pozytywnie na efektywność procesów edukacyjnych.
Metody aktywizujące wpływają na emocjonalny aspekt procesu uczenia sie,
wykorzystują aktywną technikę w przyswajaniu nowych wiadomości i umiejętności. Współczesny, kreatywny nauczyciel ma więc zachęcać do aktywności ucznia, dać mu czas
na eksperymentowanie, umożliwić popełnianie błędów i dać możliwość samodzielnego ich poprawiania.
Dzięki stosowaniu nowoczesnych metod aktywnych zajęcia są dla uczniów interesujące, wyzwalają kreatywność i ich otwartość. Poza tym, ucząc ich planowania, organizowania własnego warsztatu pracy, efektywnego współdziałania w zespole,
przygotowujemy ich do samodzielnego odkrywania świata i rozwiązywania problemów w sposób twórczy.
6 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Metody aktywizujące - zalety
• Wykorzystują potencjalne możliwości tkwiące w każdym uczniu
• Przyczyniają się do rozwoju sprawności umysłowej i zainteresowań ucznia
• Przygotowują do pełnego odbioru rzeczywistości za pomocą wszystkich zmysłów
• Rozwijają umiejętność uczenia się przez poszukiwanie, porządkowanie
i wykorzystanie informacji z różnych źródeł oraz efektywne posługiwanie się
technologiami informatycznymi
• Uczą prawidłowej komunikacji, sztuki dyskutowania, argumentacji, prezentacji własnego
punktu widzenia
• Uczą zadawania pytań
• Uczą radzenia sobie w trudnych sytuacjach
• Pozwalają ocenić swoje możliwości
• Uczą planowania i organizowania pracy własnej i zespołowej
• Uczą solidarności i współodpowiedzialności
• Sprzyjają lepszemu poznaniu się
Ogólny podział metod aktywizujących:
I. Metody problemowe, rozwijające umiejętność krytycznego myślenia. Polegają one na przedstawieniu uczniom sytuacji problemowej oraz organizowaniu procesu
poznawczego. Wykorzystywane są przy tym różnorodne źródła informacji np. filmy dydaktyczne, fotografie, rysunki, Internet, dane liczbowe. Na zachodzące wówczas procesy poznawczo-wychowawcze składa się analizowanie, wyjaśnianie, ocenianie,
porównywanie i wnioskowanie. Przykładowe metody: burza mózgów, obserwacja, dyskusja panelowa, metoda problemowa, studium przypadku.
II. Metody ekspresji i impresji, nastawione na emocje i przeżycia. Powodują wzrost zaangażowania emocjonalnego uczniów. Jest on efektem doznań i przeżyć związanych z wykonywaniem określonych zadań (np. gra dydaktyczna). Przykładowe
metody: drama, metoda symulacyjna, mapa mózgu, metoda laboratoryjna, metoda projektu
III. Metody graficznego zapisu, w których proces podejmowania decyzji przedstawia się na rysunku. Zachęcają do samodzielnego podejmowania decyzji. Przykładowe metody: drzewko decyzyjne, rybi szkielet, plakat, mapa mentalna, śnieżna kula, mapa
skojarzeń
Szczegółowa klasyfikacja metod aktywizujących:
1. Metody integracyjne – odprężają, relaksują, wprowadzają w dobry nastrój i życzliwą
atmosferę, zapewniają bezpieczeństwo w grupie, gwarantują poczucie tożsamości, uczą efektywnej komunikacji np.: „pajęczynka”, „wrzuć strach do kapelusza”, „graffiti”,
„krasnoludek”, „kwiat grupowy”. 2. Metody definiowania pojęć – celem jest nauka analizowania i definiowania pojęć, ale też
negocjacji i przyjmowania różnego stanowiska: „burza mózgów”, „mapy pojęciowe”,
„kula śniegowa”.
7 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
3. Metody hierarchizacji – uczą klasyfikowania i porządkowania wiadomości w relacjach niższości i wyższości np.: „piramida priorytetów”, „diamentowe uszeregowanie”.
4. Metody twórczego rozwiązywania problemów – uczą krytycznego i twórczego
myślenia i łączenia wiedzy z doświadczeniem np.: „kolorowe kapelusze”, „rybi szkielet”, „dywanik pomysłów”, „6, 3, 5”.
5. Metody pracy we współpracy – uczą współpracy i akceptacji indywidualnych różnic, pracy w grupie, razem z grupą np.: „zabawa na hasło”, „układanka”.
6. Metody diagnostyczne – polegają na zbieraniu informacji o przebiegu i wynikach
określonego stanu rzeczy np.: „metaplan”, „obcy przybysz”, „procedura U”. 7. Metody dyskusyjne – uczą dyskusji, prezentowania własnego stanowiska np.: „debata za
i przeciw”, „dyskusja panelowa”, „dyskusja punktowana”, „akwarium”. 8. Metody rozwijające twórcze myślenie – uczą myślenia twórczego i odkrywania swoich
predyspozycji, swoich zdolności np.: „słowo przypadkowe”, „fabuła z kubka”.
9. Metody grupowego podejmowania decyzji – preferują efektywne uczestnictwo w dyskusji o i uczą odpowiedzialności za swoje i grupowe decyzje oraz podejmowania
decyzji na podstawie faktów np.: „drzewko dyskusyjne”, „pustynia”, „6 par butów”. 10. Metody planowania – pozwalają uczniom planować rzeczywistość, fantazjować, marzyć
i planować urzeczywistnianie swoich marzeń np.: „gwiazda pytań”, „planowanie
przyszłości”. 11. Gry dydaktyczne – uczą przestrzegania reguł, właściwej radości z wygranej
i umiejętności przyjmowania przegranej np.: „magiczny kalkulator”, „dziwne powiedzonka”.
12. Metody przyspieszonego uczenia się – szybkie przyswajanie wiedzy np.: „techniki
szybkiego czytania”, „haki pamięciowe”, „łańcuchowa metoda skojarzeń”. 13. Metody ewaluacyjne – pozwalają dokonywać oceny siebie, innych, uczą przyjmowania
krytyki np.: „termometr uczuć”, „smile”, „kosz i walizeczka”, „tarcza strzelecka”.
8 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
METODY I TECHNIKI
INTEGRACYJNE
1. AKROSTYCH IMIENIA
Akrostych – to tekst utworzony z pierwszych liter lub cząstek wyrazu, które odczytane
pionowo w określonej kolejności tworzą napis nadbudowany nad ciągłym tekstem, który
uchwytny jest tylko w percepcji wzrokowej.
Zadanie
Zaprezentuj siebie w formie akrostychu swojego imienia. Wybierz formę imienia, w jakiej
chcesz, aby się do Ciebie zwracano. Na przykład JOLA:
J ESTEM JASNA
O PTYMISTKA
L OTNA
A KTYWNA
2. JAKIE PRZYSŁOWIE MNIE CHARAKTERYZUJE?
Zadanie
Spośród podanych wybierz 1 przysłowie, które najtrafniej Cię charakteryzuje. Krótko
uzasadnij swój wybór.
Lepiej późno niż wcale.
Można złapać więcej much na miód niż na ocet.
Nie mów hop, zanim nie przeskoczysz.
Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.
Cicha woda brzegi rwie.
Lepsza rozwaga niż odwaga.
Zwlekanie jest złodziejem czasu.
Toczący się kamień nie obrasta mchem.
Nie suknia zdobi człowieka.
Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje.
Przyjaciel wszystkich nie jest przyjacielem nikogo.
Od jednego cięcia drzewo nie pada.
Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu.
Pomyśl dwa razy, zanim coś powiesz.
I Panu Bogu świeczkę, i diabłu ogarek.
Grosz do grosza, a zbierze się kokosza.
Szczęście sprzyja śmiałym.
Dwa razy daje, kto szybko daje.
9 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Z małej chmury mały deszcz.
Bez pracy nie ma kołaczy.
3. JA JAKO …
Zadanie
W formie opisu lub rysunku przedstaw siebie jako górę, drogę, kwiat i zwierzę.
Prezentując się, krótko uzasadnij swoje wybory.
JA JAKO
GÓRA
DROGA
KWIAT
ZWIERZĘ
10 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
4. MÓJ HERB
W koronie zapisz swoje imię.
Na poszczególnych polach tarczy herbowej opisz krótko lub schematycznie narysuj
swój wizerunek, w tym:
ja w rodzinie,
ja w pracy / w szkole,
moja przeszłość,
moja wizja przyszłości.
Na szarfie zapisz swoje motto / dewizę życiową.
11 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
12 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
5. MÓJ STYL ŻYCIA
13 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
6. UKŁADANKA
14 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
7. KWIAT GRUPOWY
To metoda integracyjne, której celem jest wzajemne poznanie się.
Przebieg:
podziel klasę na grupy,
grupy zasiadają wokół stolika i otrzymują plakat z narysowanym środkiem kwiatu,
każdy z uczniów dorysowuje swój płatek i oznacza do swoimi inicjałami,
uczniowie wymieniają informacje o sobie – w środku kwiatu wpisują cechy,
właściwości, fakty, które dotyczą, łączą wszystkich bez wyjątku członków grupy,
na płatkach zapisują tylko indywidualne, odróżniające cechy, właściwości, fakty
poszczególnych członków grupy,
uczniowie proponują nazwę swojego kwiatu odzwierciedlającą jego zawartość,
prezentacja wyników pracy,
wymiana plakatów między grupami,
opracowanie dla sąsiedniej grupy programu trzydniowego wyjazdu integracyjnego
uwzględniającego cechy i preferencje grupowe oraz indywidualne,
prezentacja wyników pracy.
15 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
8. WRZUĆ STRACH DO KAPELUSZA
Doskonała metoda integracyjna na rozpoczęcie pracy z grupą. Buduje wzajemne
zaufanie, uczy akceptacji, służy odprężeniu, a nade wszystko integruje grupę. Może być
stosowana na każdym etapie kształcenia bez jakichkolwiek ograniczeń.
Przebieg:
uczniowie siedzą w kręgu,
każdy otrzymuje jedną kartkę z rozpoczętym zdaniem: Boję się, że w te j grupie …,
uczniowie kończą rozpoczęte zdanie,
zbierz wszystkie kartki do kapelusza, następnie je wymieszaj,
teraz każdy uczeń losuje dowolną kartkę, odczytuje wszystkim jej treść i próbuje
przekazać, co czuł autor, wskazując swoje obawy,
na koniec zaproponuj krótką rozmowę na temat ćwiczenia.
16 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
9. WYSPA
Metoda integrująca, doskonaląca relacje interpersonalne, pozwalająca pokonać
nieśmiałość i lęk, pobudzająca aktywność poznawczą i twórcze myślenie.
Przebieg:
przeprowadź rozmowę wstępną na temat wysp, może to być na przykład definicja
pojęcia „wyspa”, praca z mapą, wysłuchanie wiersza Jana Brzechwy „Na Wyspach
Bergamutach”,
rozdaj uczniom kartki A4, kolorowe flamastry i poproś, aby każdy z nich narysował
swoją wymarzoną wyspę, wyraźnie zaznaczając jej granice. Wyspa powinna być
niezwykła i bardzo przyjazna.
poproś też uczniów, aby nadali swojej wyspie nazwę, Wyspa … Szczęścia, Gwiezdna,
Egzotyczna, Uśmiechu, Gorących Serc itp.,
uczniowie prezentują swoje wyspy i opowiadają, co jest na nich na tyle niezwykłego,
że mogłoby przyciągnąć kolegów,
wycięcie i przyklejenie na dużym arkuszu wszystkich wysp,
tworzenie połączeń między wyspami,
rozmowa o tym, kogo i co zabraliby uczniowie na swoją wyspę.
10. CEBULA
Uczniowie stoją twarzami do siebie w dwóch kołach – wewnętrznym i zewnętrznym.
Prowadzący wydaje polecenia. Po każdym jego wykonaniu uczestnicy stojący w kole
zewnętrznym przesuwają się o jedno miejsce. Przykładowe polecenia:
proszę się pozdrowić i powiedzieć swoje imię,
proszę powiedzieć sobie coś miłego,
opowiedz, co przyjemnego spotkało Cię w tym miesiącu,
lustro – powtarzajcie swoje ruchy,
na zakończenie rundka niedokończonych zdań: Dowiedziałem się, że w tej grupie
…..
11. GRA Z KŁĘBKIEM WEŁNY
Przebieg:
uczniowie stoją w kręgu,
prowadzący rzuca kłębek wełny, zatrzymując koniec,
rzucając kłębek, zadaje danej osobie pytanie, na które ona odpowiada na zasadzie
dobrowolności; zamiast pytań i odpowiedzi można wywołać tylko imiona lub
powiedzieć danej osobie coś miłego.
17 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
12. KRASNOLUDEK
Technika integracyjna, którą można stosować na różnych przedmiotach jako element
wprowadzający ogólnorozwojowy. Krasnoludek to pomoc w ręku dziecka, może to być
piłeczka, maskotka, grzechotka, może to być cos czym można do siebie rzucać. Nauczyciel
trzyma w ręku krasnoludka i proponuje dzieciom zabawę w kończenie zdań, podaje go
dziecku a ono podaje swojemu sąsiadowi
METODY I TECHNIKI
DIAGNOSTYCZNE
1. OBCY PRZYBYSZ
To technika, dzięki której można rozpoznawać różne problemy i potrzeby oraz zbierać
informacje na temat mocnych i słabych stron określonego zjawiska.
Przebieg:
poproś, aby uczniowie zamknęli oczy i wyobrazili sobie następującą sytuację:
„W naszej szkole zjawia się nieznany obcy przybysz. Czapka niewidka sprawia, że jest on
dla nas niewidzialny. Towarzyszy nam na lekcjach i przerwach, w czasie nauki i zabawy.
Jest u nas długo i zagląda w niemalże każdy zakątek.”
Co zauważy obcy przybysz…..?
Dobrego – strony mocne Złego – strony słabe Zaskakującego – strony
dziwne
każdemu uczniowie rozdaj po kilaka kartek samoprzylepnych w trzech kolorach,
18 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
zadaniem uczniów będzie napisanie na kartce jednego koloru odpowiedzi na poszczególne
pytania ( trzy pytania – trzy kolory ):
co obcemu przybyszowi spodoba się w naszej szkole?
co mu się nie spodoba?
co go zdziwi i zaskoczy?
uczniowie umieszczają swoje odpowiedzi na powyższej planszy,
grupowanie podobnych odpowiedzi,
prezentacja ustaleń,
ustalenie obszarów zmian.
2. PROCEDURA U
To metoda diagnostyczna, której celem jest dokonanie analizy, oceny i opisu istniejącego
stanu rzeczywistości oraz opis możliwości wprowadzania zmian. Droga, jaką pokonują
uczniowie od startu do mety, przypomina kształtem literę U – stąd nazwa metody.
Procedura U – schemat metody
1. Aktualny obraz sytuacji - jak jest? 2. Aktualny obraz sytuacji - kto i jaką pełni rolę, kto i jakie ma zadania?
3. Aktualny obraz sytuacji - na podstawie jakich zasad, norm, kryteriów funkcjonuje dane zjawisko?
4. Aktualny obraz sytuacji / ustalenie kierunków zmian- co jest dobre, a co trzeba
zmienić? – oddzielenie tego, co jest dobre i może pozostać, od tego, co jest złe i należy odrzucić.
5. Wizja nowego - jakie zasady, normy, kryteria powinny stanowić podstawę nowego (pożądanego) stanu?
6. Wizja nowego - jak powinien wyglądać nowy podzia ł ról i zadań?
7. Wizja nowego - jak powinno być w przyszłości?
19 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Przebieg:
przedstaw temat, który zostanie poddany analizie, na przykład Przestrzeganie praw
ucznia w szkole,
poproś, aby uczniowie zapoznali się na przykład z treścią książki Elżbiety Czyż „Moje
prawa, czyli Konwencja o Prawach Dziecka dla dzieci” i za pomocą rysunku
lub słowa pisanego przedstawili swoje prawa na plakacie,
podziel uczniów na grupy i każdej daj plakat zawierający powyższy schemat procedury
U oraz karty z pytaniami:
Jak jest? Jakie prawa mają uczniowie w szkole?
Jak respektują prawa nauczyciele i rodzice? Jakie pełnią role?
Jakie funkcjonują zasady i normy regulujące prawa ucznia?
Co jest dobre, a co trzeba zmienić?
Jakie zasady i normy powinny funkcjonować w szkole?
Jaką rolę powinni pełnić nauczyciele i rodzice?
Jak powinno być? Jakie prawa powinni mieć uczniowie w szkole?
zadaniem grup jest przygotowanie odpowiedzi na pytania i wpisanie ich
w poszczególne miejsca na plakacie,
prezentacja ustaleń na forum.
3. METAPLAN
To plastyczny zapis dyskusji, której celem jest diagnoza problemu poprzedzająca
podjęcie decyzji. Dyskutując nad problemem uczniowie tworzą plakat, który stanowi
skrócony zapis diagnozy problemu i poszukiwania sposobów jego rozwiązania.
Przebieg:
przedstaw problem, który będzie przedmiotem dyskusji, na przykład: Jak spędzać
czas wolny od zajęć lekcyjnych?
podziel klasę na grupy i rozdaj każdej planszę wykonaną według poniższego wzoru
20 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
każdej grupie rozdaj, na przykład:
po 10 małych owali w kolorze białym,
po 10 małych owali w kolorze czerwonym,
po 10 owali większych w dowolnym kolorze,
po 10 prostokątów w dowolnym kolorze;
wyjaśnij zasady tworzenia plakatu:
uczniowie najpierw zastanawiają się nad odpowiedzią na pytanie: Jak jest?, formułują
stwierdzenia, które wpisują w owalach koloru białego, po czym przyklejają je
na plakacie,
w dalszej kolejności dyskutują nad pytaniem: Jak powinno być?, po czym postępują
jak poprzednio, zapisując propozycje na owalach koloru czerwonego,
w owalach większych wpisują odpowiedzi na pytanie: Dlaczego nie jest tak, jak być
powinno? i również przyklejają na plakacie,
w prostokątach wpisują wnioski,
uczniowie przystępują do pracy,
liderzy grup zawieszają plakaty i prezentują wyniki wspólnej pracy.
Rady praktyka
zwróć uwagę, aby zapisy na plakacie były poprawne i czytelne,
elementy plakatu uczniowie mogą przykleić lub przypiąć,
koniecznie ustal limit czasu na wykonanie zadania,
21 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
po zakończeniu prezentacji uczniowie z innych grup mogą zadawać pytania lub prosić
o wyjaśnienie wątpliwości
METODY I TECHNIKI
DYSKUSYJNE
1. DEBATA ZA I PRZECIW
To metoda wskazana do analizy treści poruszających i kontrowersyjnych, wymaga
zajęcia stanowiska w określonej sprawie z podaniem odpowiednich argumentów. Uczy
analizy różnych aspektów jednego zagadnienia, formułowania argumentów oraz
akceptacji różnych koncepcji i rozwiązań.
Przebieg:
podaj temat dyskusji, na przykład: Za i przeciw stosowaniu kar wobec dzieci,
przypomnij zasady obowiązujące podczas dyskusji, na przykład:
mów na temat,
daj wypowiedzieć się innym,
nie podnoś głosu;
podziel klasę na dwie grupy w zależności od zajmowanego stanowiska lub w sposób
losowy,
ustal limit czasu na zebranie argumentów „za” i „przeciw”,
zbieranie i zapis argumentów,
prezentacja po jednym argumencie na zmianę – jeden argument „za”, jeden „przeciw”,
określ i przestrzegaj czasu przeznaczonego na wypowiedzi poszczególnych grup,
omów i posumuj dyskusję, zwracając uwagę na siłę argumentów i moc ich
przekonywania
2. AKWARIUM
To metoda dyskusji pozwalająca na uporządkowaną wymianę zdań. Jej charakterystyczną
cechą jest praca w dwóch kręgach – wewnętrznym ( siedzą w nim dyskutujący ochotnicy
„ryby”) i zewnętrznym ( pozostali uczniowie, którzy przysłuchują się dyskusji, analizują
skuteczność argumentów, mogą też włączać się w dyskusję ).
Przebieg:
uczniowie siedzą w kręgu,
w widocznym miejscu na dużym arkuszu papieru zapisz temat dyskusji, na przykład:
Dokąd pojechać na wycieczkę klasową?,
postaw w środku kręgu duży wazon z kwiatami i zaproś siedem chę tnych osób wraz
z krzesłami do wewnętrznego kręgu w celu podjęcia dyskusji,
22 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
poproś dwóch chętnych uczniów o pełnienie roli obserwatorów, którzy skupią się
na przestrzeganiu reguł dyskusji i zasad dobrego wychowania,
uczniowie siedzący w kręgu wewnętrznym rozpoczynają dyskusję,
jeśli ktoś z kręgu zewnętrznego będzie chciał uzupełnić lub wzmocnić wypowiedź
kolegi
z akwarium, staje za nim i włącza się do rozmowy,
następnie poproś uczniów o podsumowanie dyskusji i wyciągnięcie wniosków,
na zakończenie poproś o podzielenie się spostrzeżeniami obserwatorów.
Rady praktyka
obserwatorzy nie biorą udziału w dyskusji,
nauczyciel jako prowadzący zajęcia kieruje tylko formalnie tokiem dyskusji,
jeśli zauważysz oznaki zmęczenia dyskusją, zarządź krótką przerwę,
można dla odmiany zastosować inną wersję metody, w której to wszyscy uczniowie
siedzący w kręgu zewnętrznym pełnią rolę obserwatorów ( na każdego uczestnika po 2
obserwatorów ) i prawo głosu będzie im przysługiwało dopiero po zakończeniu dyskusji.
METODY I TECHNIKI
ROZWIJAJĄCE TWÓRCZE MYŚLENIE
1. SŁOWO PRZYPADKOWE
To niezwykle prosta i owocna technika twórczego myślenia, czyli na wyszukiwaniu,
na przykład w słowniku przypadkowych słów ( wyrazów ), czyli bodźców
do generowania pomysłów i łączenie ich z konkretną sprawą / zagadnieniem.
Przebieg:
podziel uczniów na kilka 4 – 5 osobowych grup,
grupy siadają wokół stołu, a każdy uczestnik otrzymuje po jednej kartce papieru
formatu A4,
każdy podpisuje kartkę na samym dole, po czym na górze wpisuje zupełnie
przypadkowy wyraz, na przykład kocha,
23 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
kocha
Zosia W.
zagina kartkę ze słowem przypadkowym tak, aby nie było ono widoczne i przekazuje
koledze siedzącemu po prawej stronie,
dalej uczniowie postępują jak poprzednio, to znaczy wpisują kolejne przypadkowe
słowa, zaginają kartki i podają je kolegom siedzącym po prawej stronie,
kiedy kartki wrócą do właścicieli. Oni je rozkładają i odczytują zapisane słowa
przypadkowe, na przykład:
kocha
promienie je
dom
radość
myśli
Zosia W.
24 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
nauczyciel podaje zadanie, na przykład: Napisz krótkie opowiadanie
z zastosowaniem przypadkowych słów zapisanych podczas pracy grupowej.
2. NIEZWYKŁE ZADANIA
To prosty sposób uruchomienia twórczego myślenia z wykorzystaniem dostępnego
materiału w połączeniu z różnymi aktywnościami uczniów, na przykład językowymi,
plastycznymi czy muzycznymi.
Przebieg:
uczniowie siedzą przy stolikach,
każdemu rozdaj po jednej kartce białego papieru i poproś, aby narysowali kontury
na przykład koła, kwadraty bądź chmurki.
w pierwszej chmurce uczniowie wpisują lub rysują swój znak zodiaku, w drugą
wypełniają swoim ulubionym kolorem, w trzeciej wpisują miejsce, gdzie najchętnie j
wybraliby swojego przyjaciela.
po wykonaniu polecenia uczniowie dobierają się znakami zodiaku i wykonują niezwykłe
zadanie – każda grupa tworzy jednozwrotkowy wiersz poświęcony odpowiedniemu
znakowi zodiaku,
po upływie określonego czasu poproś o prezentacje wierszyków,
następnie uczniowie dobierają się w grupy ulubionymi kolorami, po czym wykonują
kolejne niezwykłe zadanie - każda grupa wypisuje jak najwięcej nazw kwiatów, które
z natury występują w prezentowanych kolorach,
po upływie określonego czasu poproś o odczytanie zapisanych pomysłów,
po wykonaniu drugiego zadania uczniowie dobierają się w grupy miejscami, gdzie
chcieliby zabrać swoich przyjaciół, po czym wykonują ostatnie niezwykłe zadanie –
25 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
każda grupa szuka pomysłów na niezwykle interesujące zajęcia w wybranych
miejscach,
prezentacja prac grupowych.
3. FABUŁA Z KUBKA
To propozycja zainspirowania ucznia do pracy twórczej w wyniku podania tylko
ogólnych dyspozycji. Do pracy potrzebne są pojemniki – „kubki” i kartki z różnymi
informacjami. To wspaniały sposób na zrozumienie procesu tworzenia opowiadania.
Przebieg:
w pojemniku z napisem „Postacie” umieść kartki z różnymi znanymi postaciami,
na przykład: Zbyszko, Kopciuszek, Twardowski itp.,
w pojemniku z napisem „Fabuła” umieść kartki z dyspozycjami ogólnymi,
na przykład: niech rozwikła tajemnicę, niech podaruje prezent, niech sprawi radość itp,
w pojemniku z napisem „Miejsce akcji” umieść informacje typu: dom nad brzegiem
morza, szałas w górach, szkoła, polan droga itp.,
w pojemniku z napisem „Cechy charakterystyczne” umieść kartki z pojedynczymi
określeniami bądź dłuższymi opisami, na przykład: zmartwiony, zatroskany, radosny,
bojący się utraty syna itp.,
w pojemniku z napisem „Komplikacje” umieść zwrotne elementy fabuły, na przykład
takie jak: choroba, utrata przyjaciela, wyjazd z domu itp.,
następnie poproś, aby każdy uczeń wybrał sobie z każdego pojemnika po jednej kartce
i stworzył historię wybranej postaci z zachowaniem wylosowanych elementów świata
przedstawionego.
METODY I TECHNIKI
TWÓRCZEGO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW
1. BURZA MÓZGÓW
Metoda ta kształtuje pomysłowość i wyobraźnię, pomysły uczniów mogą być różne –
oczywiste, banalne, oryginalne, niezwykłe, fantastyczne i szalone. Jednak na etapie
generowania pomysłów ich nie oceniamy, nie krytykujemy i nie wartościujemy. Metodę
tę stosuje się najczęściej jako:
rozgrzewkę umysłową na początku zajęć,
w celu ustalenia zakresu posiadanej wiedzy,
dla utrwalenia wcześniej zdobytej wiedzy,
dla znalezienia najlepszego rozwiązania problemu.
Co jest efektem pracy tą metodą?
26 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
włączenie wszystkich uczniów,
szybkie zgromadzenie dużej ilości pomysłów i rozwiązań,
przeprowadzenie rozgrzewki umysłowej.
Przebieg:
nauczyciel przedstawia problem,
zbiera, zapisuje wszystkie pomysły uczniów, nawet te, które wydają się być
niedopasowane do tematu,
następnie przechodzimy do wartościowania i porządkowania pomysłów.
2. BURZA PYTAŃ
To odwrotność burzy mózgów
Przebieg:
nauczyciel podaje problem do rozwiązania,
uczniowie zadają jak najwięcej pytań dotyczących tego problemu,
nauczyciel zapisuje je na tablicy oraz k ieruje ich sformułowaniem i logicznym
ułożeniem,
następnie wspólnie poszukuje odpowiedzi na zadane pytania.
27 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
3. ASOCJOGRAM – SŁONECZKO – SKOJARZENIA
To prosta technika, przy użyciu której można definiować pojęcia, tworząc skojarzenia,
diagnozować aktualny stan, ale także twórczo rozwiązywać problemy poprzez tworzenie
pomysłów na ich rozwiązanie
28 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
4. KARTA KOŁOWA
To prosta technika, za pomocą której można twórczo rozwiązywać problemy. Karta
zawiera koło podzielone na ćwiartki, z których każda stanowi krok do rozwiązania
problemu
Przebieg:
przedstaw problem, nad którym będą pracowali uczniowie, na przykład:
Jak poprawić re lacje w nasze j klasie?
podziel klasę na kilka grup i każdej rozdaj karty kołowe z pytaniami:
krok I - co jest złego w relacjach uczeń – uczeń w naszej klasie?
krok II – jakie są tego przyczyny?
krok III – jakie macie pomysły na rozwiązanie problemu?
krok IV – co można zrobić, aby poprawić relacje w naszej klasie?
dyskusja w grupie i zapisanie w poszczególnych ćwiartkach odpowiedzi na postawione
pytania,
po upływie wyznaczonego czasu poproś przedstawicieli grup o zaprezentowanie:
istniejących ( niekoniecznie dobrych ) relacji między uczniami,
czynników podtrzymujących te relacje,
pomysłów na rozwiązanie podanego problemu,
pomysłów możliwych do realizacji.
29 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
5. DYWANIK POMYSŁÓW
To metoda poszukująca rozwiązania problemu w toku dyskusji grupowej. Jej nazwa
pochodzi od końcowego rezultatu, jakim jest dywanik. Dyskusja jest tu połączona
z techniką wizualizacji, dzięki czemu jest możliwe wartościowanie powstałych
propozycji rozwiązania problemu. Dyskusja przebiega w pięciu fazach:
rozpoznanie problemu,
propozycje rozwiązań problemu,
deklaracja intencji,
ewaluacja,
podsumowanie.
Przebieg:
podziel klasę na kilka grup i każdej z nich przygotuj miejsca przy stolikach, grubo
piszące flamastry, po trzy paski papieru w różnych kolorach dla każdego ucznia
oraz po jednym „dywaniku” przygotowanym według poniższego wzoru
LISTWA USZTYWNIAJĄCA
miejsce na pasek
miejsce na pasek
miejsce na pasek
miejsce na pasek
miejsce na pasek
miejsce na pasek
miejsce na pasek
miejsce na pasek
30 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
miejsce na pasek
miejsce na pasek
LISTWA USZTYWNIAJĄCA
Faza I
podaj problem do rozwiązania, na przykład: Dlaczego nasze środowisko naturalne jest
tak bardzo zniszczone?,
grupy z wykorzystaniem „burzy mózgów” znajdują odpowiedzi na zadane pytanie,
zapisują w bardzo krótkich stwierdzeniach Dlatego, że …” – na paskach w jednym kolorze
i umieszczają je w pętelkach na swoich dywanikach,
liderzy poszczególnych grup prezentują wyniki na forum.
Faza II
poproś uczniów, aby odpowiedzieli na kolejne pytanie: Co należałoby zrobić,
aby ograniczyć rozmiary tego zjawiska?
grupy z wykorzystaniem „burzy mózgów” odpowiadają na pytanie w bardzo krótkich
stwierdzeniach Należałoby …” – na paskach w innym kolorze i umieszczają w pętelkach
na swoich dywanikach,
przedstawiciele grup prezentują wypracowane pomysły rozwiązania problemu.
Faza III
każdy uczeń na pasku w trzecim kolorze podaje na zasadzie deklaracji intencji odpowiedź
na pytanie Co ja zrobię ( już teraz ), aby ograniczyć zjawisko degradacji środowiska
naturalnego? i umieszcza ją na dywaniku,
prezentacja zadeklarowanych stanowisk.
Faza IV
każdy uczeń dostaje po trzy cenki sklepowe w różnych kolorach: żółta za 3 punkty, zielona
za 2 punkty, czerwona za 1 punkt,
zadaniem uczniów jest oczytanie pomysłów rozwiązania problemu na wszystkich
dywanikach i przyklejenie punktów przy propozycjach, które – ich zdaniem – są najlepsze.
Faza V
uczniowie podliczają punkty,
nauczyciel krótko podsumowuje wyniki pracy grup.
Uwagi praktyka:
każda grupa ma swój dywanik, propozycja jego wykonania może być zupełnie inna,
na przykład: szary papier, kolorowe paski papieru i cenki sklepowe do przyklejania,
każdy uczeń ma po 3 swoje miejsca na dywaniku – zatem jeżeli grupa liczy 5 uczniów,
to dywanik powinien mieć 15 miejsc na paski,
zwróć uwagę, aby każdy uczeń miał możliwość wypowiedzi pisemnej na pasku,
przed rozpoczęciem dyskusji przypomnij zasady obowiązujące podczas „burzy mózgów”,
31 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
przed każdym ćwiczeniem określ czas na wykonanie zadania i czas na prezentacje
grupowe.
6. KIERMASZ OFERT
To metoda, za pomocą której można twórczo rozwiązywać problemy, doskonalić
umiejętność prezentacji i przekonywania do własnych propozycji.
Przebieg:
przedstaw problem, nad którym będą pracowali uczniowie, na przykład:
Jak zorganizować dzień wiosny w szkole?
każdemu uczniowi rozdaj po 3 małe kartki papieru i poroś, aby za pomocą rysunku
lub słowa pisanego przedstawili swoje pomysły rozwiązania problemu,
po zakończeniu pracy indywidualnej podziel klasę na cztery grupy,
w grupach uczniowie kolejno przedstawiają swoje propozycje, po czym następuje
wybór najciekawszych pomysłów oraz opracowanie atrakcyjnej formy sprzedaży
swojej oferty, na przykład w formie plakatu reklamowego, folderu, śpiewu, tańca
lub pantomimy,
następnie grupy prezentują swoje oferty
7. 635
Jest metodą twórczego rozwiązywania problemów, to zmodyfikowana burza mózgów.
Liczby w nazwie oznaczają:
6 – to liczba osób w grupie,
3 – to jednorazowa liczba pomysłów rozwiązań,
5 – to liczba tak zwanych rundek.
Przebieg:
podziel klasę na grupy,
posadź uczniów wokół stołu,
przygotuj tyle kart pracy, ilu uczniów – załącznik numer 1
zapisz na tablicy lub plakacie problem, który ma zostać rozwiązany,
uczniowie wpisują ten problem w swoich kartach pracy,
następnie na odwrocie podpisują swoje karty,
każdy uczestnik jednorazowo wpisuje 3 pomysły rozwiązania problemu,
następnie podaje kartę koledze z prawej strony,
osoba, która otrzymała kartę każdorazowo czyta pomysły poprzednie i wpisuje swoje
pod warunkiem, że na danej karcie się one nie powtarzają, gdy dany pomysł się
pojawił wcześniej, należy zaproponować coś innego,
karty krążą kolejno dopóty, dopóki każdy nie otrzyma karty ze swoim podpisem,
32 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
po otrzymaniu wypełnionej karty każdy uczestnik dokonuje oceny zapisanych
pomysłów, dzieląc je na przykład na: możliwe do zrealizowania, oryginalne
i niezwykłe, ciekawe, lecz niemożliwe do zrealizowania.
Załącznik numer 1
Zapiszcie problem, nad którym będziecie pracować, na przykład:
Jak przeciwdziałać agresji w szkole?
1.
2. 3.
4.
5. 6.
7.
8. 9.
10.
11. 12.
13.
14. 15.
16. 17.
18.
33 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
METODY I TECHNIKI
GRUPOWEGO PODEJMOWANIA DECYZJI
1. PIRAMIDA PRIORYTETÓW
Metoda podejmowania grupowych i indywidualnych decyzji, także efektywnego
współdziałania w zespole i pracy w grupie oraz budowania więzi międzyludzkich. Układ
priorytetów przypomina piramidę. Podstawowym celem pracy tą metodą jest ułożenie listy
priorytetów według ustalonych lub podanych wcześniej kryteriów, na przykład: ważności
lub kolejności. Priorytety może podać nauczyciel lub wypracowują je uczniowie. Liczba
ich może być bardzo różna.
Przebieg:
podziel klasę na grupy,
każda grupa otrzymuje kartki samoprzylepne i plakat z narysowaną piramidą,
na przykład
34 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
uczniowie wybierają spośród zebranych metodą burzy mózgów 10 najważniejszych,
ich zdaniem, aspektów danego zagadnienia, na przykład do tematu Wiosenna
wycieczka klasowa: trasa, atmosfera, noclegi, wyżywienie, pieniądze, termin,
uczestnicy, opiekunowie, przewodnik, bezpieczeństwo oraz zapisują je na kartkach
samoprzylepnych – 10 minut;
następnie naklejają je w odpowiednich miejscach piramidy priorytetów, odpowiadając
na pytanie Który z wybranych aspektów jest dla Was najważniejszy? – 10 minut,
z opracowanych propozycji grup można stworzyć 1 piramidę, reprezentatywną
dla całej klasy – 10 minut.
2. DIAMENTOWE USZEREGOWANIE
Pozwala na rozwijanie umiejętności: współpracy, podejmowania decyzji poprzez negocjacje
i kompromis, porządkowanie informacji. Przebieg
"Burza mózgów". - uczniowie indywidualnie zapisują na karteczkach, na przykład zasady zachowania się przy stole,
prezentacja efektu indywidualnych działań w grupach, wybór 10 najistotniejszych zasad i zapisanie ich na 10 karteczkach,
hierarchizacja zasad według kryterium ważności,
prezentacja efektów pracy na forum klasy z uzasadnieniem podjętych decyzji, podanie
argumentów.
35 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
3. TECHNIKA GRUPY NOMINALNEJ
Może być rozumiana jako rozwinięta burza mózgów, która pozwala na grupowe
podejmowanie decyzji w czasie znacznie krótszym niż w przypadku nieuporządkowanej
dyskusji. TNG gwarantuje aktywny udział w dyskusji bez zabierania głosu. Wyciąganie
wspólnych wniosków następuje w efekcie łączenia wyników prac indywidualnych. Zespół
podejmuje decyzję w dość szybkim czasie, a nad całością czuwa prowadzący.
Przebieg
podziel klasę na 8 – 10 osobowe grupy,
grupy wybierają swoich sekretarzy,
zapisz w widocznym miejscu temat do opracowania, an przykład
Jakich zmian oczekujesz w naszej szkole?
rozdaj każdemu uczniowi po 5 małych karteczek i poproś, aby zapisali na każdej po jednej
odpowiedzi na zadane pytanie,
po wykonaniu zadania każdy uczeń po kolei w grupie odczytuje po jednej odpowiedzi,
następnie kartkę przekazuje sekretarzowi,
sekretarz kolejno numeruje kartki i układa na blacie stołu,
w trakcie prezentacji uczniowie porządkują zebrany materiał w zbliżone grupy tematyczne,
wyjaśniają niejasności i eliminują powtórzenia,
w dalszej kolejności uczniowie wybierają 5 najważniejszych obszarów zmian, zapisując
numery kartek i ich treść,
po czym dokonują rankingu wybranych pozycji, przydzielając 5 punktów – dla zmiany
najpilniejszej i najważniejszej, 4 punkty dla kolejnej itd.,
w celu uzyskania jasnego obrazu grupowego wyboru sekretarze dokonują zestawienia
odpowiedzi i ich punktacji na specjalnie przygotowanych do tego celu plakatach
zbiorczych:
Numer
kartki
Inicjały uczestników Suma
punktów
l.p. J. K. J.L. M. K. O. A P. R S. M. T. J. Z. B.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
36 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
sekretarze prezentują wyniki na forum klasy, po czym następuje krótka dyskusja.
METODY I TECHNIKI
PLANOWANIA
1. GWIAZDA PYTAŃ
Najprostsza metoda planowania zmian, której istota polega na szukaniu odpowiedzi
na następujące pytania:
poco? – to podstawowe pytanie o uzasadnienie tego, co chcemy zmienić,
co trzeba zmienić?
kiedy należy to zmienić?
jak należy to zrobić?
gdzie?
kto ma to zrobić?
poco
Po co?
Kto?
Co?
Kiedy?
Gdzie?
Jak?
37 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Przebieg
rozdaj uczniom kartki i poroś, aby każdy zapisał lub narysował miejsce, gdzie chciałby
wybrać się na Zieloną Szkołę,
podziel klasę na grupy według zbliżonych propozycji,
rozdaj plakat z gwiazdą pytań i poproś o zaplanowanie wycieczki do wybranego miejsca
za pomocą tej techniki,
wyjaśnij, doprecyzuj pytania, na przykład:
poco ( dlaczego ) tam właśnie chcą pojechać? – uzasadnienie celu wyjazdu
kiedy wyjazd będzie możliwy?
gdzie? – dokąd pojadą
co? – co będą robili? – krótki program
jak zamierzają zrealizować program?
kto i za co będzie odpowiedzialny?
po zakończeniu pracy w grupach liderzy prezentują powstałe plany,
następnie możesz porosić uczniów o wybór najciekawszej oferty w celu
urzeczywistnienia, ponieważ ludzie, którzy tworzą plany i ich nie realizują po prostu
tracą czas.
2. PLANOWANIE Z PRZYSZŁOŚCI
To metoda pracy indywidualnej i zespołowej stanowiąca inne podejście do planowania,
gdyż punktem wyjścia jest tu stworzenie realistycznej wizji przyszłości. Planowanie to nic
innego jak „cofanie się” ku teraźniejszości. Procedura planowania z przyszłości obejmuje
następujące etapy:
stworzenie wizji tego, co chcemy osiągnąć w formie dokonanej na przykład: 1 marca
2015 roku zostałem mistrzem ortografii,
patrząc z przyszłości, określamy terminy działań, jakie należy podjąć, by uzyskać
zamierzony rezultat,
następnie precyzujemy czynności szczegółowe, by urzeczywistnić działania,
określamy zasoby niezbędne do wykonania czynności szczegółowych – materialne
i niematerialne, czyli na przykład kadrowe i rzeczowe.
38 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Data
Rezultat
01.03 2015 Jestem szkolnym mistrzem ortografii
15.02.2015 Zwyciężam w eliminacjach klasowych
15.01.2015 Zgłaszam się do konkursu
15.09.2014 Zapisuję się na kółko ortograficzne,
na którym pod kierunkiem nauczyciela
polonisty kontynuuję przygotowania
do konkursu
01.07.2014 Kontynuuję podjęte wcześniej działania
01.06.2014 Dodatkowo systematycznie piszę
i analizuję krótkie dyktanda oraz pracuję
ze słownikiem ortograficznym
01.05. 2014 Wykonuję także ćwiczenia łączące różne
zasady ortograficzne
20.03 2014 Codziennie przez 30 minut wykonuję
ćwiczenia ortograficzne dotyczące
kolejnych zasad pisowni oraz
przygotowuję fiszki z wyjątkami
od poszczególnych zasad
15.03 2014 Zgromadziłem potrzebne słowniki,
poradniki, zeszyty ćwiczeń i samouczki
ortograficzne
01.03 2014 Postanowiłem zostać szkolnym mistrzem
ortografii
39 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
GRY DYDAKTYCZNE
1. DZIWNE POWIEDZONKA
To gra dydaktyczna, którą można stosować w różnych grupach wiekowych. Karty mogą
uczyć, a jednocześnie bawić, rozwijają spostrzegawczość i ćwiczą koncentrację uwagi. Jest to
gra w karty. Ich liczba zależy od liczby uczniów w klasie. Ważne jest, aby gracze otrzymali
co najmniej po 3 karty. Na jednej stronie każdej karty znajduje się zadanie - czyli dziwne
powiedzonko, na drugiej natomiast rozwiązanie zadania – czyli znaczenie powiedzonka,
które jednak zamieszczone jest na innej karcie. Zadaniem uczniów jest odczytanie
dziwnych powiedzonek oraz wyszukiwanie ich znaczeń.
Przebieg
podziel klasę na kilka 4 – 5 osobowych grup,
każdej rozdaj wcześniej przygotowane talie kart z dziwnymi powiedzonkami, na przykład
wybranymi z zamieszczonych poniżej
40 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
41 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
42 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
wszystkie karty z jednej strony są na przykład koloru białego i mają swoje numery,
na każdej z nich napisane jest 1 dziwne powiedzonko
43 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
z drugiej strony karty mają inny kolor, posiadają te same numery oraz znaczenia
powiedzonek, ale z zupełnie innych kart.
teraz zaproponuj swoim uczniom grę w karty, w trakcie której będą odgadywali
znaczenia dziwnych powiedzonek; wyjaśnij, co znajduje się na poszczególnych
kartach oraz wyjaśnij reguły gry:
jeden z uczniów w każdej grupie tasuje karty i rozdaje po jednej aż do wyczerpania,
grę rozpoczyna uczeń, który posiada kartę z numerem 1, odczytuje on zapisane
na białej stronie powiedzonko, na przykład Kupił kota w worku, po czym odwraca
wszystkie karty na drugą stronę ( łącznie z kartą odczytaną ) i wyszukuje znaczenia
powiedzonka,
pozostali uczniowie również odszukują na swoich kartach znaczenia podanego
powiedzenia lub przysłowia,
uczeń, który odnajdzie właściwe znaczenie, na przykład kartę z numerem 4.,
odczytuje głośno Kupił coś, czemu się nie przyjrzał, następnie odwraca tę kartę
i czyta kolejne powiedzonko, na przykład Spadł na cztery łapy i odkłada kartę
na środek stołu,
dalej uczniowie postępują jak wyżej aż do wyczerpania kart,
3
Igrał jak kot
z myszką
2
Piąte koło
u wozu
1
Kupił kota
w worku
3
Ktoś, kto
specjalnie
postępuje źle
2
Nigdy nie
wiadomo,
co może nas
spotkać
1
Nie martw
się, to nie
twój
problem
44 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
wygrywa ten, który najszybciej pozbył się kart, ale gra kończy się w chwili
odczytania wszystkich dziwnych powiedzonek i ich znaczeń;
daj sygnał rozpoczęcia gry.
Uwagi praktyka:
gra może odbywać się w parach, w grupach, jak i w jednym kręgu,
ważne jest, aby uczniowie otrzymali po tyle samo kart – minimum 3,
grupy mogą mieć te same powiedzonka, ale też każda może mieć zupełnie inne,
nie zapomnij o zrobieniu sobie zamieszczonej poniżej ściągi – w trakcie gry będzie
Ci bardzo potrzebna:
1 - 4
2 - 19
3 - 5
4 - 12
5 - 1
6 - 16
7 - 9
8 - 17
9 - 14
10 - 15
11 - 6
12 - 20
13 - 10
14 - 7
15 - 18
16 - 8
17 - 13
18 - 2
19 - 3
20 - 11
2. MAGICZNY KALKULATOR
Służy do odgadywania liczb, uczy dodawania, doskonali koncentrację uwagi, ale przede
wszystkim bawi.
Przebieg
przygotuj 4 zestawy kart ( każdy w innym kolorze ) wykonanych według podanego
wzoru:
45 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
2 3 6 7 10 11 14 15
18 19 22 23 26 27 31 31
34 35 38 39 42 43 46 47
50 51 54 55 58 59 62 63
8 9 10 11 12 13 14 15
24 25 26 27 28 29 30 31
40 41 42 43 44 45 46 47
56 57 58 59 60 61 62 63
16 17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30 31
48 49 50 51 52 53 54 55
56 57 58 59 60 61 62 63
1 3 5 7 9 11 13 15
17 19 21 23 25 27 29 31
33 35 37 39 41 43 45 47
49 51 53 55 57 59 61 63
4 5 6 7 12 13 14 15
20 21 22 23 28 29 30 31
36 37 39 39 44 45 46 47
52 53 54 55 60 61 62 63
32 33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46 47
48 49 50 51 52 53 54 55
56 57 58 59 60 61 62 63
rozdaj uczniom karty ( każdemu jedną ) i poproś, aby dobrali się w grupy kolorami,
po czym zapoznali się z pełnym zestawem,
46 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
teraz poproś, aby uczniowie w grupach wybrali jakąś liczbę od 1 – 63, lecz aby nie mówili
jej głośno, tylko zapisali na kartce i włożyli do wcześniej przygotowanej koperty,
na przykład 1 z grup wybrała liczbę 27,
następnie grupy wybierają te zestawy, w których znajduje się zapisana liczba,
z wybranych zestawów dodają do siebie pierwsze liczby z górnego lewego rogu,
a otrzymasz liczbę, którą zapisała grupa, na przykład podana wyżej grupa odłożyła karty
podświetlone na żółto:
2 3 6 7 10 11 14 15
18 19 22 23 26 27 31 31
34 35 38 39 42 43 46 47
50 51 54 55 58 59 62 63
8 9 10 11 12 13 14 15
24 25 26 27 28 29 30 31
40 41 42 43 44 45 46 47
56 57 58 59 60 61 62 63
16 17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30 31
48 49 50 51 52 53 54 55
56 57 58 59 60 61 62 63
1 3 5 7 9 11 13 15
17 19 21 23 25 27 29 31
33 35 37 39 41 43 45 47
49 51 53 55 57 59 61 63
każdej z grup uczniów podaj liczbę, jaką zapisali i umieścili w kopertach,
teraz zdradź tajemnicę magicznego kalkulatora i pozwól na ćwiczenie w grupach.
47 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
METODY I TECHNIKI
UCZENIA SIĘ
1. ŁAŃCUCHOWA METODA SKOJARZEŃ , TO ZNACZY ŁMS
To metoda pamięciowa, dzięki której można błyskawicznie zapamiętać pewne łańcuchy
informacji składające się z 10 – 50 haseł. ŁMS gwarantuje odtworzenie całego materiału
punkt po punkcie we właściwej kolejności, ponieważ wykorzystuje fundamentalną
formułę pamięci:
PAMIĘĆ = OBRAZ + AKCJA
Aby ta formuła zadziałała muszą zostać spełnione następujące warunki:
obraz musi być niezwykły – kolorowy, śmieszny, przesadny, absurdalny, pozytywny,
obraz powinien działać na wszystkie zmysły – na wyobraźnię, a wzrok, słuch, dotyk,
a nawet smak i zapach. Tajemnica skuteczności metody tkwi w obrazowym
przedstawieniu informacji do zapamiętania – włączona prawa półkula.
Przebieg
przedstaw uczniom listę 10 elementów do zapamiętania, na przykład:
ogromna czarna lupa,
złota rybka,
cylinder,
zegar, sygnalizacja świetlna,
kości,
bezalkoholowy szampan,
klasa,
królik,
lew;
teraz powiedz, że jeżeli tylko będą chcieli, mogą nauczyć się prezentowanego ciągu
elementów po 1 powtórzeniu w czasie 2 – 3 minut, ale aby tak się stało muszą
przestrzegać formuły pamięci, to znaczy widzieć, słyszeć i czuć,
odczytanie ilustrowanej historyjki:
Przed Tobą leży czarna ogromna lupa. Zaglądasz i widzisz, jak obok Ciebie
płynie złota rybka. Czujesz, jak cylinder spada Ci z głowy. Zegar
48 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
właśnie głośno wybija północ. Wraz z ostatnim uderzeniem zapala się sygnalizacja
świetlna. Masz zielone światło, więc rzucasz kości i odtąd jesteś najszczęśliwszym
człowiekiem na świecie. Świętujesz wygraną. Strzela bezalkoholowy szampan,
czujesz jego zapach, nalewasz pełen kielich i pijesz. Czujesz się wyjątkowo sennie
i powoli tracisz kontakt z otoczeniem.
Nagle budzisz się, otwierasz oczy i - o dziwo – przed Tobą Twoja klasa.
Widzisz kolegów – jeden to Jacek o pseudonimie „Królik” a drugi Karol
„Bojaźliwy Lew”.
poproś uczniów o odtworzenie w kolejności podanych wcześniej elementów.
2. MAPA MYŚLOWA
To wspaniałe narzędzie rozwijające myślenie, służące definiowaniu pojęć, rozwiązywaniu
problemów, ale także świetna metoda szybkiego przyswajania informacji
oraz efektywnego sporządzania notatek.
Umożliwia wgląd w całość nawet obszernego zagadnienia. Tajemnica jej skuteczności
tkwi w harmonijnym wykorzystaniu obu półkul mózgowych. Do zastosowania metody
potrzeba tylko kartki papieru, czegoś do pisania oraz przestrzegania 2 zasad:
poruszać należy się od całości do szczegółu, czyli rozpoczynać od centralnie
umieszczonego zagadnienia do najbardziej szczegółowych informacji,
mapa winna być obrazowa – winna zawierać nie tylko słowa klucze, ale także
symbole, rysunki, cyfry i strzałki oraz inne znaki graficzne; efektywne jest także
różnicowanie kolorów.
Przebieg
uczniowie poznają metodę – wykład z wykorzystaniem mapy myśli,
rozdaj im krótki tekst i poroś o prezentację jego treści formie mapy z zachowaniem
następujących zasad:
49 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
temat tekstu wpisz w centrum kartki,
następnie nanieś na mapę główne zagadnienia przedstawione w tekście,
Wzbogać mapę o szczegóły warte zapamiętania,
poproś uczniów o prezentację swoich map.
3. METODA ASYMILACJI
Jest to połączenie metody pokazu multimedialnego oraz wykładu, pogadanki.
POKAZ – to zespół czynności dydaktycznych nauczyciela, który polega na
demonstrowaniu przedmiotów, zjawisk, procesów, czynności przy jednoczesnym,
umiejętnym kierowaniu uwagi uczniów na ich istotne cechy. Pokaz może przybierać
różną postać:
• Prezentacja naturalnych okazów w naturalnym środowisku
• Prezentacja naturalnych okazów w sztucznym środowisku
• Pomoce naukowe jako środki zastępcze – modele, obrazy (ruchome i nieruchome)
• Wykresy, schematy, symbole
• Doświadczenia wykonywane przez nauczyciela.
WYKŁAD – służy do słownego przekazania określonych treści kształcenia w postaci
ciągłej, w przystępnej formie, w porządku chronologicznym i logicznym
POGADANKA – polega na rozmowie nauczyciela z uczniami, przy czym nauczyciel jest
w tej rozmowie osobą kierującą.
Ze względu na funkcje dydaktyczne wyróżnia się 3 rodzaje pogadanki:
- wstępna – przygotowuje uczniów do pracy, wytwarza stan gotowości
- wprowadzająca nowy materiał – pogadanka heurystyczna przyjmuje zazwyczaj postać
procesu rozwiązywania różnych zagadnień
- syntetyzująca i utrwalająca oraz kontrolna – występuje prawie na każdej lekcji, jak
również na lekcjach syntetyzujących i poświęconych kontroli wyników kształcenia.
50 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
METODY AKTYWIZUJĄCE
W NAUCZANIU PRZYRODY
1. DOŚWIADCZENIE EKSPERYMENT
Uczniowie w większości wykonują je samodzielnie , lecz pod czujnym okiem nauczyciela np.
dzieci zakładają w klasie hodowlę fasoli, dbają o nią , widzą i wiedzą jak się rozwija przez to
zapamiętują jej budowę, sposób pielęgnacji etc. Do tej metody wystarczą bardzo proste
pomoce i materiały. Stosowanie tej metody kształtuje umiejętność wyciągania wniosków,
doszukiwania się związków przyczynowo - skutkowych oraz kształtuje postawę ucznia
badacza przyrody.
2. OBSERWACJA
To metoda poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł.
Polega na planowym i celowym postrzeganiu przedmiotów, procesów i zjawisk. Pozwala
na bezpośrednie zapoznanie się ucznia z obserwowanym przedmiotem lub zjawiskiem
w warunkach naturalnych (obserwacja w naturalnym środowisku) lub sztucznych (obserwacja
w klasie, ogrodzie szkolnym). Jest to podstawowa metoda pracy na lekcjach przyrody. Zaletą
tej metody jest także korzystny wpływ na rozwój emocjonalny ucznia. Obserwując zżywamy
się z przyrodą, lepiej ją poznajemy i rozumiemy.
3. DRAMA (NAUCZANIE PRZEZ EMOCJE)
Umożliwia przeżycie określonych problemów, poszukiwanie własnych rozwiązań
i dokonywanie wyborów. Sprzyja dojrzewaniu uczniów w aspekcie emocjonalnym,
intelektualnym i społecznym. Odegranie roli wymaga zaangażowania się, wcielenia
w odpowiednią postać a więc rozwija aktywność. Metoda ta jest kształcąca zarówno
dla aktorów jak i widzów.
51 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
METODY I TECHNIKI
EWALUACYJNE
1. KOSZ I WALIZECZKA
To metoda ewaluacyjna, która wywołuje refleksję ukierunkowaną na rozwój.
Przebieg
przygotuj dwa plakaty z narysowanym koszem i walizeczką:
rozdaj uczniom kartki samoprzylepne w 2 kolorach,
poproś, aby ocenili, na przykład lekcję, biorąc pod uwagę następujące aspekty:
co było dla mnie ważne?
czego się nauczyłem?
co zapamiętałem?
co chciałbym zabrać ze sobą w walizce?
co było nieistotne?
o czym chciałbym zapomnieć?
co sprawiło mi trudność?
co chciałbym wyrzucić do kosza?
uczniowie przylepiają w odpowiednich miejscach swoje wypowiedzi,
poproś o odczytanie – najpierw zawartości kosza, potem walizeczki,
dyskusja, komentarze.
52 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
2. TARCZA STRZELECKA
Metoda ewaluacyjna, za pomocą której można ocenić fakty, lekcję lub wydarzenia.
Strzał w dziesiątkę ( centrum tarczy ) oznacza perfekcję, strzał poza tarczę to „pudło”.
Przebieg
na plakacie narysuj tarczą strzelecką, uwzględniając różne aspekty lekcji, które ocenią
Twoi uczniowie
rozdaj uczniom po 4 cenki – strzały i poproś o zapełnienie tarczy.
wiedza
pomoce
uczniowie
nauczyciel
53 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
3. SMILY
To jedna z metod ewaluacyjnych, która pozwala zbadać nastroje w bardzo krótkim
czasie. Można stosować ją, na przykład na zakończenie lekcji.
Przebieg
narysuj schemat służący do oceny zajęć,
uczniowie zaznaczają kropkę mazakiem w wybranym miejscu ( do każdego kryterium
jedną ), oceniając następujące aspekty:
temat lekcji był interesujący,
nowe treści zostały przekazane w sposób zrozumiały,
atmosfera na lekcji była dobra.
TEMAT TREŚCI ATMOSFERA
4. NIEMY DIALOG
Metodę stosujemy w trakcie pracy w grupie, aby poznać wzajemne relacje i panującą
atmosferę.
Przebieg
przygotuj planszę według wzoru i zawieś na ścianie lub na tablicy:
JA GRUPA TEMAT
54 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
uczniowie zapisują swoje spostrzeżenia, uwagi, opinie, wrażenia i myśli w odpowiednie
kolumny, mogą także rysować,
każdy uczestnik może też ustosunkować się do wypowiedzi innej osoby, jednak tylko
w formie pisemnej bądź rysunkowej ( symbolicznej ), nie wolno rozmawiać,
aby zapobiec spontanicznym komentarzom, usprawiedliwieniom lub krytyce,
po wykonaniu zadania wspólnie obejrzyjcie plakat,
zadajcie pytania do wypowiedzi niejednoznacznych,
zaplanujcie dalsze działania.
5. RÓŻA
W odpowiednich miejscach karty pracy zapisz swoje spostrzeżenia.
55 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
6. KWIAT EWALUACYJNY
To metoda, która pozwala uczniom na obiektywne podsumowanie i ocenę prowadzonych
przez nauczyciela zajęć. Uczniowie na otrzymanej kartce (kwiatku) zaznaczają co im
najbardziej w tych zajęciach się podobało. Jest to metoda lubiana przez uczniów i chętnie
stosowana przez nauczycieli.
56 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
WIZUALNE METODY
EWALUACJI ZAJĘĆ
Wizualne metody ewaluacji dają jasny pogląd na to, jaką wartość inni uczestnicy przypisują
konkretnej części zajęć lub jak postrzegają zachodzące procesy. Dzieje się tak przez
wykorzystanie komunikacji niewerbalnej. Ośrodek graficznego obrazowania znajduje się
w innej półkuli mózgu niż ośrodek mowy i włącza dodatkowa zdolność komunikowania się.
Wielu uczestników ewaluacji czuje się dużo pewniej, kiedy mogą wyrazić się bez użycia
słów. Istnieje wiele takich metod.
1. FOTOOCENA
Za pomocą aparatu fotograficznego lub wideokamery można utrwalić na potrzeby oceniania
rozmaite aspekty życia szkoły. Zdjęcia lub filmy stanowią podstawę dyskusji i konkretnych
decyzji w sprawie rozwoju szkoły. Dzięki dostępności aparatów cyfrowych ten typ ewaluacji
przynosi szybkie rezultaty.
Uczniom wręcza się aparaty fotograficzne lub wideokamery, przy użyciu których mają badać
kulturę szkoły. Zdjęcia lub filmy niosą ze sobą inne znaczenia od tych, które dałoby się
wyrazić słowami lub poprzez odpowiedzi na ankietę. Ponadto uczniowie muszą
współpracować i uzgodnić, jakie wybrać obiekty do sfotografowania, tworzą więc maleńką
społeczność badaczy przeszukujących szkołę i patrzących na nią z niepowszedniej
perspektywy.
Oto kilka powodów, żeby posłużyć się kamerą w celu ewaluacji szkoły (np. jako środowiska
społecznego):
- Uczniowie nie stają wobec gotowego schematycznego narzędzia, które przewiduje dwie
kategorie odpowiedzi: zgadzam się i nie zgadzam się.
- Ograniczenia językowe nie mają znaczenia.
- Ocenianie sięga rozmaitych warstw rzeczywistości szkolnej, różnicując plany
i wykorzystując różne techniki fotograficzne.
- Uwzględnia się emocjonalne potrzeby uczniów.
- Przedstawiając fotografie, uczniowie dostarczają „twardych” faktów na poparcie swoich
opinii, którymi następnie muszą zająć się dorośli.
57 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Ponieważ uczniowie muszą swobodnie kręcić się po szkole, dobrze jest ustalić zasady, np. :
1.Uczniowie sami dobierają się w cztero- lub pięcioosobowe zespoły.
2.Każdy zespół wybiera cztery miejsca w szkole, w których wszyscy członkowie zespołu
czują się dobrze, i cztery, w których czują się najgorzej.
3.Zespoły ustalają, jak skomponować zdjęcie, aby najlepiej wyrażało ich opinie (np. czy
sfotografować samo pomieszczenie, czy ludzi w nim).
4.Zespół robi zdjęcia, zgodnie z p. 3.
5.Po wywołaniu zdjęć każdy zespół opracowuje afisz: rozmieszcza fotografie, wypisuje
komentarze, aby było jasne, co się podobało, co nie i dlaczego.
6.Zespoły prezentują afisze lub wideofilmy przed klasą jako podstawę do dyskusji
i omówienia propozycji przyszłych działań.
7.Przygotowuje się prezentacje zdjęć i filmów przed szerszym audytorium, np. dla rodziców,
nauczycieli albo jednych i drugich.
Jeśli istnieją ograniczenia w możliwości życia sprzętu foto i wideo można też posłużyć się
rysunkami które wykonują uczniowie.
TECHNIKI KSZTAŁTUJĄCE
ODPOWIEDZIALNOŚĆ I SAMODZIELNOŚĆ
1. CO DZISIAJ ROBIMY
Technika „co dzisiaj robimy” polega na wspólnym z uczniami ustalaniu planu lekcji.
Nauczyciel informuje uczniów o celach lekcji. Uczniowie proponują, w jaki sposób te cele
osiągnąć. Na początku będą raczej wybierać spośród propozycji przedstawionych
przez nauczyciela, ale po pewnym czasie sami określą, jakie formy pracy będą
najskuteczniejsze. Już samo poinformowanie uczniów o naszych planach sprawia, że czują
się traktowani podmiotowo, rośnie ich poczucie własnej wartości, a wraz z nim –
odpowiedzialność za przebieg lekcji. Ćwiczenia przebiegają sprawniej, uczniowie mogą
pracować w swoim tempie, a wiedząc, co maja jeszcze przed sobą starają się rozplanować
pracę w czasie.
2. TEST-POWTÓRKA, SPRAWDZANIE PRACY DOMOWEJ
Sprawdzanie prac przez nauczyciela jest czasochłonne i nie zawsze efektywne. Uczeń
otrzymuje ocenę i, jeśli jest ona dla niego wystarczająca, nie analizuje błędów poprawionych
przez nauczyciela, ani nie zastanawia się nad tym, czego już się nauczył. Odpowiedzialność
i samodzielność ucznia można kształtować również w ten sposób, że on sam będzie
58 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
poprawiał błędy w swojej pracy i na tej podstawie dokonywał refleksji: co już umiem,
a nad czym mam jeszcze popracować. Technika test-powtórka polega na tym, że nauczyciel
zadaje kolejne pytania lub krótki zadania, uczniowie zapisują odpowiedzi, a nauczyciel
w tym czasie pisze prawidłowa odpowiedź na tablicy. Uczeń porównuje swoje odpowiedzi
lub rozwiązania z prawidłowym wzorcem, poprawia błędy lub stwierdza, że wykonał zadanie
prawidłowo.
W ten sam sposób można sprawdzać prace domowe, przynajmniej te, które polegają
na udzielaniu jednoznacznych odpowiedzi na pytania, ćwiczenia z lukami, zadania
matematyczne.
W obydwu przypadkach ważne jest to, by uczniowie nie poprawili swoje a następnie zapisali
- co już potrafią, a czego muszą się jeszcze nauczyć.
3. WYBIERZ PRACĘ DOMOWĄ
Na podstawie testu-powtórki uczeń może wybrać pracę domową – takie ćwiczenia, które są
mu potrzebne do lepszego opanowania materiału. Nauczyciel, dając uczniom kilka zadań
lub ćwiczeń do wyboru pokreślą, które z zadań jakie umiejętności kształci, a uczeń decyduje,
ile zadań i które wykona.
Uczniowie przyzwyczajeni do takiej formy pracy, ci ,którzy już zrozumieli, na czym polega
odpowiedzialność i samodzielność, sami planują swoją pracę domowa. Kiedy po raz
pierwszy pracowałam tymi technikami i metodami z klasą byłam bardzo mile zaskoczona.
Uczniowie nie tylko planowali prace domowe bardziej obszerne niż te, które ja zamierzałam
im zaproponować, lecz również wykonywali je w 100%. Nieodrobione prace były rzadkością.
4. RUNDA BEZ PRZYMUSU
Kiedy chcemy poznać poziom wiedzy uczniów lub ich opinię na jakiś temat czy też ich
sposób rozumowania warto zastosować technikę „runda bez przymusu”. Polega ona na tym,
że każdy z uczniów udziela jednej odpowiedzi, jeśli tego chce, jeśli jednak rezygnuje
z odpowiedzi – mówi „pas”. Przykładowe pytania: Jakie nazwy ubrań znacie?(j.niemiecki)
Co wiecie na temat początków państwa Polskiego? (historia). W zależności od liczebności
klasy i rodzaju pytania odpowiedzi mogą udzielać wszyscy uczniowie lub tylko część klasy,
np. środkowy rząd.
Wydaje się to banalne, a może wręcz pozbawione istotnego znaczenia, przecież można pytać
tylko tych uczniów, którzy podniosą rękę. A jednak różnica jest zasadnicza. Wielu uczniów,
którzy ręki nie podnoszą, zna odpowiedź, jednak albo obawia się reakcji klasy na ewentualny
błąd albo odczuwa skrępowanie i nieśmiałość. Jeśli tak czy inaczej muszą powiedzieć choćby
to krótkie słówko „pas” zazwyczaj udzielają odpowiedzi. „Pas” mówią nieliczni uczniowie,
czasami właśnie ci, którzy są pewni swojej odpowiedzi. Każdy uczeń samodzielnie
podejmuje decyzję o tym, czy zaryzykuje odpowiedź czy nie.
59 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
5. WCU
Tajemniczy skrót oznacza technikę Wiem – Chcę się dowiedzieć – Umiem. Na początku
lekcji lub nowego większego tematu uczniowie indywidualne, w parach lub w małych
grupach zastanawiają się na tym, co już widzą na ten temat. To może być dobrym zadaniem
na dobry początek. Nauczyciel gromadzi te informację metodą burzy mózgów Kub
za pomocą techniki „runda bez przymusu”. Następnie uczniowie określają, co chcieliby
jeszcze wiedzieć na ten temat. Nauczyciel może coś zasugerować, ale przede wszystkim
warto słuchać uczniów i zapisywać na tablicy ich pytania. Jeśli na część pytań odpowiedzi
padną na kolejnych lekcjach, nauczycie mówi: „Sądzę, że dziś uzyskacie odpowiedzi
na pytania …, a inne zagadnienia poruszymy na kolejnych lekcjach. Zgadzacie się?”.
W trakcie lekcji nauczyciel modyfikuje zajęcia w taki sposób, żeby zaspokoić potrzeby
poznawcze uczniów – odpowiedzieć na ich pytania. Jest mało prawdopodobne, by pytania
uczniów wykraczały poza wiedzę nauczycieli, ale może się tak zdarzyć. Wówczas uczniowie
będą mogli wykazać się inicjatywą w samodzielnym poszukiwaniu odpowiedzi na nie.
Pod koniec lekcji uczniowie podsumowują – co umieją teraz. Jest to bardzo motywujące
zajęcia, zarówno dla uczniów, którzy stwierdzają jak wzrosła ich wiedza i umiejętności, jak
też dla nauczyciela.
6. STRESZCZENIA I TWÓRCZE SPRAWOZDANIA
Zapomnianą lub lekceważoną w ostatnim czasie formą pracy uczniów są streszczenia. A jest
to metoda, która zachęca uczniów do selekcjonowania informacji, oddzielania informacji
mało istotnych od ważnych, kształci umiejętność pisania, korzystnie wpływa na rozwój
pamięci, wymaga aktywnego słuchania i skupienia uwagi.
Nauczyciel dwukrotnie czyta uczniom tekst, następnie uczniowie samodzielnie lub w parach
streszczają go. Na początku warto czytać uczniom niezbyt długie teksty z fabułą – krótkie
opowiadania, baśnie itp. Z czasem teksty mogą obejmować coraz szerszą tematykę, w tym
zagadnienia popularno-naukowe lub wręcz naukowe. Streszczenia mogą mieć formę tekstów,
listy najważniejszych tez lub wypunktowanych informacji.
Alternatywą wobec streszczeń są twórcze sprawozdania, mają one szersze zastosowanie.
Uczniowie zapoznają się z materiałem, który powinni opanować, postacią czy zdarzeniem
historycznym, zagadnieniami z dowolnego przedmiotu, a następnie przedstawiają w wybranej
przez siebie formie:
plakat, mapa mentalna, model
skecz lub inscenizacja
przedstawienie za pomocą pantomimy, kukiełek, pacynek
wierszyki lub opowiadania
graffiti, kolaż, obraz
60 Projekt„Od diagnozy do metamorfozy – profesjonalne wsparcie szkół w powiecie wyszkowskim” finansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Przedstawienie wzorów z fizyki formie wierszyka-rymowanki ułatwi zapamiętywanie,
dowcipne opowiadanie na temat związków chemicznych będzie bawić ucząc, skecz na temat
prawa Pitagorasa czy Talesa może ułatwić zrozumienie geometrii. Pomysłowość uczniów jest
pod tym względem nieograniczona: kolaż z ułamków dziesiętnych i zwykłych, magiczna
liczba π jako bohater obrazu lub piosenki hip-hopowej czy przedstawienie pantomimiczne na
temat nazw czynności w językach obcych, to tylko niektóre przykłady zastosowania techniki
twórczych sprawozdań.