Download - Lonnaíocht
![Page 1: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/1.jpg)
Lonnaíocht
![Page 2: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/2.jpg)
• Séard is brí le lonnaíocht ná áiteanna inagcónaíonn daoine.
– Lonnaíocht Ársa
– Lonnaíocht Tuaithe
– Lonnaíocht Uirbeach
![Page 3: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/3.jpg)
• Tagraíonn lonnaíochtaí ársa d’áit nach bhfuilaon duine ina chónaí ann anois.
• Samplaí d’áiteanna mar seo ná láithreachastairiúla.
• Bíonn na háiteanna sin taispeánta agusainmnithe i gcló dearg nó siombail dearg.
![Page 4: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/4.jpg)
Caisleán
Ráth, dún nó lios
Láthair Chatha
![Page 5: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/5.jpg)
Samplaí• Láithreacha adhlactha: Tuama
meigiliteach, dolmain, carn, clochoghaim, gallán (standing stone)
• Cosaint: Ráth, crannóg, lios, dún, caisleán.
• Creideamh: Ardchros, mainistir, séipéal, tobarbeannaithe.
• Bia: Fulacht Fia
![Page 6: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/6.jpg)
• Bíonn fáthanna éagsúla le haghaidhlonnaíocht tuaithe.
– Airde
– Treoíocht
– Foscadh
– Fána
– Draenáil
![Page 7: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/7.jpg)
• Airde: In Éirinn, cónaíonn daoine go hiondúilar talamh a bhíonn níos ísle ná 200 méadar(áiteanna glasa ar an léarscáil)
• Treoíocht: a thugtar ar an treo a bhíonn an lonnaíocht ag féachaint. Bíonn lonnaíocht in áiteanna a mbíonn na fánaí ag féachaint ódheas - níos mó gréine agus teo.
![Page 8: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/8.jpg)
• Foscadh: Bíonn foscadh ar fáil do lonnaíochtar urlár an ghleanna. Bíonn foscadh ar fáil agbun an chnoic nó sléibhte.
• Fána: Is maith le daoine talamh leibhéalta –feirmeoireacht, bóithre, tithe
• Draenáil: Is fearr le daoine lonnú in áiteanna a bhíonn draenáilte go maith
![Page 9: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/9.jpg)
• Tá trí phátrún de lonnaíocht tuaithe ann:
– Lonnaíocht chnuasta
– Lonnaíocht líneach
– Lonnaíocht scaipthe
![Page 10: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/10.jpg)
• Le lonnaíochtaí cnuasta, bíonn tithe i mullach a chéile i ngrúpa.
– baile beag nó san áit a threasníonn cúpla bóthaira chéile.
![Page 11: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/11.jpg)
• Tógtar na tithe isratheanna ar feadh an bhóthair.
– imeall an bhaile, arfeadh an chósta.
![Page 12: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/12.jpg)
• Tithe aonair scaiptheamach ón a chéile, ganpátrún faoi leith.
– feirmeacha.
![Page 13: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/13.jpg)
• Tagraíonn lonnaíocht uirbeach do chathracha, do bhailte agus shráidbhailte móra.
• Áiteanna a mbíonn na foirgnimh ar fad an-ghar dá chéile.
• Táispeántar é seo le dath liath ar an léarscáil.
![Page 14: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/14.jpg)
• Tagraíonn suíomh don áit ar fhorbair baileagus an ceantar thart air.
–Rilíf
–Draenáil
–Cumarsáid
![Page 15: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/15.jpg)
• D’fhorbair an chuid is mó de na bailte arthalamh íseal, cothrom, fána réidh.
• Níos éasca bóithre agus tithe a thógáil.
• Talamh cothrom don talamhaíocht – bia a chur ar fáil.
![Page 16: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/16.jpg)
• D’forbair an chuid is mó de na bailte in aice le haibhneacha.
• Soláthar uisce
• Áiseanna iompar
• Cosaint
• Droichead (Átha)
![Page 17: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/17.jpg)
• Cuireann córas maith iompair deiseannatrádála ar fáil.
• Bóithre
• Iarnród
• Canáil
• Calafort
![Page 18: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/18.jpg)
• Tagraíonn an téarma feidhm (function) do naseirbhísí agus na gníomhaíochtaí a chuireannan baile ar fáil.
![Page 19: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/19.jpg)
• Tionscal
• Iompar
• Calafort
• Turasóireacht
• Oideachas
• Creideamh
• Leigheas
• Áiteanna Cónaithe
![Page 20: Lonnaíocht](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022051016/5597633a1a28abfb778b47b7/html5/thumbnails/20.jpg)
• Tagann athrú ar an tábhacht a bhíonn le feidhmeanna áirithe le himeacht ama.
• Bhí tábhacht le feidhmeanna cosanta(defence) agus manachúla (monastic) fadó ach níl an tabhacht céanna leo anois.