'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
1
PËRMBAJTJA Faqja
1. Qëllimi dhe Objektivat …………………………………………………………6
2. Abstrakti dhe fjalët kryesore…………………………………………………...7
3. Hyrja …………………………………………………………………………….8
KAPITULLI I
1. ULÇERAT NGA PRESIONI………………………………………………….9
1.1 Anatomia e lëkurës…………………………………………………………….9
1.2 Historia………………………………………………………………………...10
1.3 Përkufizimi ……………………………………………………………………10
1.4 Vëndet e përhapjes së ulçerave.………………………………………………..10
1.5 Epidemiologjia ………………………………………………………………...13
1.6 Etiologjia ………………………………………………………………………15
1.7 Prezantimi klinik ………………………………………………………………21
1.8 Klasifikimi sipas stadeve dhe menaxhimi i tyre……………………………….21
1.9 Proçesi infermieror……………………………………………………………..28
1.10 Kujdesi infermieror ………………………………………………………..36
1.11 Diagnoza……………………………………………………………………37
1.12 Diagnozat infermierore……………………………………………………..39
1.13 Komplikacionet ……………………………………………………………40
1.14 Prognoza……………………………………………………………………43
1.15 Parandalimi ………………………………………………………………...43
1.16 Trajtimi …………………………………………………………………….47
1.16.1 Trajtimi në spital ………………………………………………………48
1.16.2 Kujdesi operator ……………………………………………………….63
1.16.3 Trajtimi ose kujdesi në shtepi…………………………………………..65
1.17 Edukimi i pacientëve dhe familjarëve dhe ofruesit e kujdesit
shëndetësor……………………………………………………………………..66
KAPITULLI II
2. Materiali dhe Metodika , Studime statistikore dhe të dhënash
statistikore…………………………………………………………………………..68
KAPITULLI III
3. Rezultate dhe diskutime ……………………………………………………………69
KAPITULLI IV
4. Konkluzionet………………………………………………………………………..74
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
2
SHTOJCAT
Aneksi 1 : Shkalla Braden –Për parashikimin e rrezikut të ulçerave nga presioni………...75
Aneksi 2 : Shkalla Norton –Për parashikimin e rrezikut të ulçerave nga presioni………..77
Aneksi 3 : Tabela e ushqyerjes sipas stadeve të ulçerave nga presioni…………………….78
Aneksi 4 : Tabela e materialeve/fashimeve të plagës………………………………………79
Figura 1 . Shtresat e lëkurës
Figura 2. Në figurë tregohen vëndet e ndieshme ndaj presionit në pozicione të ndryshme
Figura 3. Në figurë paraqitet pacienti me tubin e oksigjenit e cila është shkak për formimin e
ulçerës
Figura 4. Në figurë tregohet shtypja e ushtruar në kocka kundrejt sipërfaqes së fortë
Figura 5 . Në figurë paraqitet se si rezulton forca e fërkimit
Figura 6 . Forca e prerjes shfaqet kur pacienti rrëshqet nga shtrati , për shembull në regjionin
sakral fig. A ose në thembrat fig. B
Figura 7 . Në figurë shfaqen të gjitha stadet që mund të ndodhë ulçera nga presioni
Figura 8 . Ulçera në stadin e pare
Figura 9 . Ulçera në stadin e dytë
Figura 10 . Ulçera në stadin e tretë
Figura 11 . Ulçera në stadin e katërt
Figura 12 . Paraqitja e indeve nekrotike Eskar , Slough si dhe gërryerja e lëkurës
Figura 13 . Në figurë tregohen lloje të ulçerave në stadin e paklasifikuar
Figura 14 . Në figurë tregohen lloje të dëmtimit të dyshuar të indeve të thella
Figura 15 . Në figurë tregohet dëmtimi i lëkurës dhe prania e flluskave me gjak
Figura 16 . Matja e gjatësisë dhe gjerësisë së plagës ose ulçerës
Figura 17 . Prezenca e një ulçer të infektuar në këmbë
LISTA E FIGURAVE
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
3
Figura 18 . Paraqitja e një ulçer të ndërlikuar nga osteomieliti
Figura 19 . Ulçera Marjolin
Figura 20 . Inspektimi i lëkurës me anën e përdorimit të një pasqyre
Figura 21 . Një pajisje ngritëse në formën e nje trapeze e cila ndihmon pacientin të lëvizë .
Figura 22 . Jastëkë dhe materiale mbrojtëse për ulçerat e presionit
Figura 23 . Jastëkë të veçantë që ndihmojnë pacientin që të mund të reduktojë presionin e krijuar
Figura 24 . Dyshekë/mbulesa alternative prej sfungjeri
Figura 25 . Në figurë tregohet pastrimi i plagës
FFFigura 26 . Në figurë tregohen llojet e fashimeve që përdoren për shërimin e plagës
Figura 27 . Fotot më poshtë tregojnë se si duket një dhomë hiperbarike
Figura 28 . Sistemi V.A.C (Terapia e mbyllur me vakum për shërimin e plagës)
Figura 29 . Paraqitja e debridimit kirurgjikal me anën e një instrumenti (bisturie)
Figura 30 . Në figurën e parë paraqitet debridimi kirurgjikal tek figura e dytë debridimi mekanik
Figura 31 . Paraqitja e debridimit enzimatik nëpërmjet agjentëve kimike (p.sh Papain-Urea)
Figura 32 . Paraqitja e debridimit biologjik nëpërmjet apikimit të larvave të cilat shkatërrojnë
materialin nekrotik
Figura 33 . Mbulesa dysheku prej sfungjeri në formën e vezës
Figura 34 . Materiale mbrojtës për bërryl dhe thembër me ulçera nga presioni
Figura 35 . Material mbushës që ndihmon në mbrojtjen e plagës në mënyrë që të mos infektohet
KAPITULLI I
Grafiku 1 . Prevalenca e ulçerave nga presioni ndryshon në varësi të mjedisit
Grafiku 2 . Prevalenca e ulçerave nga presioni ndryshon në varësi të stadit
Grafiku 3 . Shkalla e prevalencës së ulçerave nga presioni në SHBA
Grafiku 4 . Shkalla e incidences së ulçerave nga presioni në SHBA
LISTA E GRAFIK ËVE
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
4
KAPITULLI III
Grafiku 1 . Shpërndarja e pjesëmarrësve sipas moshës dhe shfaqjes së UP
KAPITULLI I
Tabela 1 . Parandalimi i faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm të rrezikut
Tabela 2 . Markerat për identifikimin e Malnutricionit protein-kalori
KAPITULLI III
Tabela 1 . Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas moshës dhe shfaqjes së
ulçerave nga presioni . Londrina-PR , 2009-2010
Tabela 2 . Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas indeksit të masës trupore
(BMI) , dhe shfaqjes së ulçerave nga presioni . Londrina-PR , 2009-2010
Tabela 3 . Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas specialitetit mjekësor dhe
shfaqjes së ulçerave nga presioni . Londrina-PR, 2009-2010
Tabela 4 . Shpërndarja e 44 ulçerave të diagnostikuar në pjesëmarrësit të cilët zhvilluan ulçerat
nga presioni , sipas stadit të UP . Londrina-PR, 2009-2010
Diagrama 1 . Shpërndarja e 44 ulçerave të diagnostikuar në pjesëmarrësit sipas stadit të UP
BIBLIOGRAFIA………………………………………………………………………….82
LISTA E TABELAVE
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
5
LISTA E SHKURTIMEVE TË PËRDORURA
MRI → Imazh i Rezonancës magnetike
TPN → Nutricioni total parenteral
NPO → Asgje nga goja
IV → Intravenoze
NPUAP → Paneli Keshillues Kombetar I Ulcerave nga presioni
ICU → Departamenti I Kujdesit Intensive
BMI → Indeksi I Mases Trupore
MAIJS → Medikamente antiinflamatore josteroidale
TENS → Stimulimi elektrik nervor transkutan
ESR → Sedimenti eritrocitar
PCR → Proteina C reaktive
CT → Tomografia kompjuterike
V.A.C → Terapia e mbyllur me vakum
HBOT → Terapia Hiperbarike me oksigjen
UP → Ulcerat nga presioni
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
6
QËLLIMI DHE OBJEKTIVAT
Qëllimi
Njohja me klasifikimin në disa stade të ulçerave nga presioni, diskutimi rreth proçesit
infermieror, ndërhyrjet infermierore dhe kujdesin si dhe trajtimin e tyre .
Objektivat
Në përfundim të kësaj teme , studenti do të jetë i aftë të :
Të përkufizojë ulçerën nga presioni
Të njohë etiologjinë dhe faktorët e rrezikut për zhvillimin e ulçerave nga presioni
Të identifikojë vëndet më të zakonshme ku ndodhin ulçerat nga presioni
Të klasifikojë ulçerat e presionit sipas stadeve dhe të zbatojë strategjitë e trajtimit për çdo
stad
Të kryejë vlerësimin e rrezikut në bazë të disa shkallëve të vlerësimit të rrezikut (Shkalla
Braden, Norton dhe Waterlow ) për të identifikuar personat në rrezik të lartë për shfaqjen
e ulçerave nga presioni
Të identifikojë pajisjet ose materialet që përdoren për parandalimin e ulçerave nga
presioni
Të diskutojë praktikat aktuale të trajtimit dhe ndërhyrjet për menaxhimin e ulçerave nga
presioni
Nxjerrja e konkluzioneve përfundimtare
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
7
ABSTRAKTI
Kjo temë do të diskutojë se si ulçerat nga presioni në thelb janë një problem serioz shëndetësor
dhe është e rëndësishme për tu vlerësuar se si pacientët fitojnë ulçerat pas pranimit në
institucionin e kujdesit shëndetësor .
Në këtë temë do të shqyrtohet përgjegjësia e detyrës së kujdesit të pacientëve dhe përdorimi i
mjeteve të vlerësimit të rrezikut , reduktimi i faktorëve të rrezikut (të brendshëm dhe të jashtëm)
, klasifikimi sipas stadeve, kujdesi infermieror , diagnostikimi ,komplikacionet e mundshme
(osteomieliti, sepsis etj), parandalimi dhe trajtimi i ulçerave nga presioni (dekubituset).
Strategjitë parandaluese që do të trajtohen në këtë temë janë të tilla si njohja e rrezikut , ulja e
efekteve të presionit ,vlerësimi i statusit nutricional , shmangia e qëndrimit të gjatë në shtrat ,si
dhe ruajtja e integritetit të lëkurës .
Në principet e trajtimit futen : vlerësimi i rëndesës (ashpërsisë) së plagës ; reduktimi i presionit ,
fërkimit dhe forcës prerëse ; zgjedhja e kujdesit të plagës ; largimi i indeve nekrotike ;
menaxhimi i kontaminimit bakterial dhe korrigjimi i defiçiteve nutricionale .
Fjalët kryesore : Ulçerat nga presioni , faktorët rrezikues , stadifikimi , parandalimi,
fashimi, debridimi , edukimi .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
8
HYRJA
Ulçerat nga presioni janë probleme serioze për pacientët dhe për institucionet/ qëndrat e kujdesit
shëndetësor dhe janë përgjegjës për kosto të lartë trajtimi dhe mortalitet të lartë . Në fakt ,
kostoja monetare e trajtimit është më shumë se 41 miliardë dollarë në vit vetëm në Shtetet e
Bashkuara .
Ulçerat nga presioni bëhen në pjesë të ndryshme të trupit dhe mund të jenë të vogla , disa
milimetra ose të mëdha deri disa cm , të sipërfaqshme ose të thella (mund të jenë të thella deri në
kockë) . Këto lloj plagësh nuk mund të shërohen vetë , siç ndodh në plagët e thjeshta , por
kërkojnë një kujdes dhe një mjekim të veçantë . Ndonjëherë janë shumë të dhimbshme dhe
shpesh infektohen duke dhënë erë shumë të keqe , për këtë arsye është e nevojshme të mjekohen
vazhdimisht . Studimet kanë treguar se të moshuarit janë më të predispozuar për të shfaqur ulçera
nga presioni . Shumica e ulçerave nga presioni mund të parandalohen nëse ato arrihen të kapen
që në stadet e para .
Kjo temë do të studiojë ulçerat nga presioni, faktorët e rrezikut që kontribuojnë në ulçerat nga
presioni të tilla si faktorët brendshëm dhe të jashtëm dhe si ti parandalojë ato, do të shqyrtojë
përdorimin e mjeteve të vlerësimit të rrezikut për të zbuluar se në cilën shkallë një person është
në rrezik për të zhvilluar ulçer nga presioni , klasifikimin , kujdesin infermieror , diagnostikimin,
ndërhyrjet ,parandalimi dhe në pjesën e fundit do të diskutojë rreth trajtimit e edukimit të
ulçerave nga presioni .
Kjo temë u realizua në sajë të vullnetit dhe këmbënguljes time për të arritur një rezultat të
kënaqshëm në diplomimin e Masterit të Nivelit të Parë . Dua të theksoj se përveç punës dhe
përkushtimit tim , një mbështetje të madhe dhe një punë të pakursyer për përgatitjen e kësaj
teme e kam marrë nga Msc. Violeta Zanaj udhëheqësja e temës , të cilën e falenderoj pa masë
,më ka udhëzuar për mënyrën e studimit dhe të trajtimit të çështjeve , informacionet e nevojshme
për studim në mënyrë që në fund të kisha në dorë një punim sa më të mirë e të saktë .
Faleminderit !!!
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
9
KAPITULLI I
1. ULÇERAT NGA PRESIONI
1.1 ANATOMIA
Për të kuptuar më mirë ulçerat nga presioni (plagët dekubitale), na ndihmon shumë të dimë
anatominë e lëkurës .
Lëkura është organi më i madh i trupit të njeriut : 12-15% të peshës trupore, ka një sipërfaqe prej
rreth 1,5 m2 për një njeri mesatar. Funksionet e lëkurës janë :
mbulon dhe mbron organet e tjera të trupit nga agresorë të jashtëm
ka funksion termorregullues
ka funksionin e prekjes dhe jep ndjesinë e të ngrohtit , të nxehtit , të ftohtit
luan rol në metabolizmin e kalçiumit , nëpërmjet metabolizmit të vitaminës D nga rrezet
ultra violet
luan rol në metabolizmin e Melaninës (Melanina ka si funksion nxirrjen e lëkurës)
luan rol aktiv në sistemin imun duke na mbrojtur nga sëmundjet
ruan organizmin nga disa tipe infeksionesh nga bakteriet, funget dhe mund të irritohet
nga kimikatet ose nga pickimet
funksion absorbues
funksion lubrifikues - nëpërmjet ekskretimit të gjëndrave yndyrore duke mbajtur të
shëndetshme lëkurën .
Nga ana histologjike është e përbërë nga tre shtresa kryesore që janë :
-Epiderma - e ndërtuar nga qelizat me gjëndra të djersës dhe gjëndra dhjamore, qimet dhe
thonjët.
-Derma- paraqet struktur të indeve lidhore.
-Hipoderma- e përbërë nga indet dhjamore.
Edhe pse të ndërlidhura, çdo shtresë e lëkurës ka struktura të ndryshme, lloje të qelizave dhe
funksione të ndryshme .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
10
Figura 1. Shtresat e lëkurës
1.2 HISTORIA
Ulçera nga presioni ka ekzistuar qysh në fillimet e ekzistencës së qënies tonë .
J.Thompson Rowling në vitin 1961 përshkroi ulçerat nga presioni në Egjiptin e lashtë tek
mumjet dhe shkrimet e hershme janë adresuar që në vitet 1800 . Ulçerat nga presioni u bënë një
problem gjithnjë në rritje e më serioze në shoqërinë njerëzore . Prevalenca e tyre në pacientët e
hospitalizuar po rritet çdo ditë e më shumë , e vlen të përmëndet fakti që kanë një kosto të
madhe në shërimin e tyre si nga ana monetare ( rreth 1 billion $ çdo vit në SHBA) ashtu edhe në
kohë .
1.3 PËRKUFIZIMI
Ulçerat nga presioni njihen gjithashtu si plagët e shtratit , plagët dekubitale .
Ndër literaturat e studiuara thuhet se shumë përkufizime të ulçerave nga presioni përfshijnë
shkakun dhe instalimin e tyre . Sipas NPUAP , 2007 përkufizon ulçerat e presionit si :
'' dëmtime të lokalizuara të lëkurës dhe /ose të indeve themelore zakonisht mbi proeminencat
kockore , si rezultat i presionit , presionit në kombinim me forcën e fërkimit ose të prerjes '' .
1.4 VËNDËT E PËRHAPJES TË ULÇERAVE NGA PRESIONI
Mund të preket çdo pjesë e trupit ; zonat kockore dhe ato kartilaginoze .
Plagët në të shumtën e rasteve shfaqen në vendet ku eshtrat shkaktojnë presion më të
madh në lëkurë (fig. 2 ) :
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
11
- Në gishtin e këmbës, për shembull, kur veshni këpucë shumë të ngushta.
- Në pjesën e pasme të thembrës, për shembull, kur qëndroni të shtrirë në
shpinë dhe thembrat fërkohen me çarçafin.
- Në nyjet e këmbëve kur qëndroni të shtrirë, qoftë në pjesën e jashtme ku
nyja prek çarçafin qoftë në pjesën e brendëshme ku nyja fërkohet me
nyjen e këmbës tjetër. Nyjet gjithashtu janë të ndieshme nëse vishni
këpucë të reja.
- Në gjunjtë, për shembull, kur ato ndeshen me njëra tjetrën gjatë epizodeve
të spazmave ose kur qëndroni të shtrirë anash dhe njëri gju qëndron mbi
gjurin tjetër.
- Në trokanterët në qoftë se karroca juaj është shumë e ngushtë ose nëse
qëndroni shumë gjatë në një anë.
- Në ishiadikë (të ndenjurat) kur qëndroni ulur një kohë të gjatë në karrocë
pa zhvendosur peshën.
- Në coccyx (kërbisht) kur qëndroni të shtrirë në shpinë ose kur qëndroni
ulur ose gjysmështrirë një kohë më të gjatë.
- Në sakrum, kur qëndroni të shtrirë ose kërrusur për një kohë më të gjatë;
- Në bërryla;
- Në kreshtat iliake, kur qëndroni të shtrirë në bark;
- Në regjionin oksipital , kur pushoni në shpinë;
- Në shpatulla, kur aty ushtrohet presion.
Figura 2. Në figurë tregohen vëndet e ndieshme ndaj presionit në pozicione të ndryshme
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
12
Zonat e tjera të ndjeshme
Çdo sipërfaqe e lëkurës e nënshtruar ndaj presionit të tepërt.
Shembujt që perfshijnë sipërfaqet e lëkurës janë:
◦ Tubi i oksigjenit
◦ Kateteri urinar
◦ Tubi i drenimit
◦ Allçitë
◦ Qaforet cervikale
Figura 3. Në figurë paraqitet pacienti me tubin e oksigjenit e cila është shkak për formimin e
ulçerës .
Ndodhin më shpesh në :
Ata persona që kanë problem me të ushqyerit ose kequshqyerjen (mungesë e proteinave
në ushqim) ose që kanë humbur 10-20% të peshës së tyre
Në pacientët me lëvizshmëri të kufizuar ose të imobilizuar
Në pacientët me inkontinencë urinare dhe fekale
Në pacientët me politerapi (pacientët që marrin më shumë se 8 medikamente)
Pacientët obeze pasi shkaktohet një shtypje lokale e madhe
Në pacientët me sëmundje metabolike si: Diabeti
Pacientët e paralizuar (invalid) apo të aksidentuar kanë predispozitë për të qëndruar në
një pozicion të caktuar dhe për të mos kryer lëvizje të shpeshta, duke shkaktuar presion
mbi enët e gjakut në atë zonë
Në pacientët me dëmtime të kordës spinale
Në pacientët jokoshient, me dëmtime të rënda ose kronike
Në pacientët post-kirurgjikal
Në pacientët me kontraktura
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
13
1.5 EPIDEMIOLOGJIA
Globalisht, në vitin 2010, ulçerat nga presioni rezultuan me rreth 43,000 të vdekur.Çdo vit , më
shumë se 2.5 milion njerëz ne SHBA zhvillojnë ulçera nga presioni .
Prevalenca dhe Incidenca
Shkalla e prevalencës dhe incidencës të ulçerave nga presioni varion në varësi të popullimit dhe
mjedisit të pacientit , si dhe përcaktimi i kategorisë së ulçerës dhe metoda e përdorur e
mbledhjes së të dhënave (p.sh ekzaminimi direkt i pacientit etj) ; megjithatë vlerësohet se
shumica e ulçerave nga presioni zhvillohen gjatë qëndrimit në spital.
Grafiku 1 . Prevalenca e ulçerave nga presioni ndryshon në varësi të mjedisit
Grafiku 2 . Prevalenca e ulçerave nga presioni ndryshon në varësi të stadit
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
14
Prevalenca
Nga 100000 pacientë të hospitalizuar vetëm 200 prej tyre zhvillojnë ulçera të rënda nga presioni .
Shkalla e prevalencës në pacientët që ndiqen në shtëpitë e tyre (ambulatorisht) varion nga 17% -
28 % .
Në Europë , prevalenca e ulçerave nga presioni vlerësohet midis 3%-14% , në pacientët e
moshuar me probleme ortopedike rreth 70 % . Incidenca gjatë qëndrimit në spital vlerësohet
midis 1%-5% dhe një rritje pothuajse gati 8 % në pacientët e kufizuar në shtrat apo në karrige për
një periudhë të gjatë kohe (më shumë se një javë) . Në pacientët me dëmtime neurologjike ,
incidenca e ulçerave nga presioni varion nga 5%-8% , rreziku për jetën vlerësohet nga 25%-85%
. Për më tepër, ulçerat nga presioni janë të rradhitura si ndër shkaqet direkte të vdekjes në 7% -
8% të të gjithë paraplegjikëve . Pacientët e hospitalizuar me sëmundje akute kanë një shkallë
incidence për zhvillimin e ulçerave nga presioni që varion nga 3% -11% . Në Shtetet e
Bashkuara rreth viteve 1990 dhe 2000, Paneli Këshillues Kombëtar i Ulcerave nga Presioni
(NPUAP) , raportoi shkallën e prevalencës (shih grafikun 3)së ulçerave nga presioni që varionte
nga 10% -18% në kujdesin akut , 2.3% -28% në kujdesin për një kohë të gjatë dhe nga 0%- 29%
në kujdesin në shtëpi kurse shkalla e incidencës (shih grafikun 4) varionte nga 0,4%-38% në
kujdesin akut 2,2%-23,9% në kujdesin për një kohë të gjatë dhe nga 0%-17% në pacientët që
ndiqen ambulatorisht . Ekziston një shkallë më e lartë e ulçerave nga presioni në qëndrën e
kujdesit intensive (ICU ) ose reanimacion për shkak të pacientëve të imunokompromentuar ( të
rrezikuar) , varion nga 8%-40% e pacientëve zhvillojnë plagë të shtratit .
Grafiku 3
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
Kujdesi akut Kujdesi për një kohë të gjatë
Kujdesi në shtëpi
Shkalla më e ulët
Shkalla më e lartë
Shkalla e prevalencës së ulçerave nga presioni në SHBA
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
15
Grafiku 4
Demografia
Mosha
Rreth 2/3 e ulçerave nga presioni ndodhin në pacientët mbi moshën 65 vjec . Një pjesë e vogël e
shfaqjes së ulçerave nga presioni është e lidhur me imobilizimin duke rezultuar nga dëmtimi
traumatik i kordës spinale që ndodhin gjatë dekadës së tretë të jetës .
Gjinia
Shumica e personave të rinj në moshë që vuajnë nga ulçeracioni i presionit janë meshkujt të cilët
pasqyrojnë numrin më të madh të njerëzve në krahasim me gratë që vuajnë nga dëmtimi
traumatik i kordës spinale .
Statusi socio-ekonomik
Statusi socio-ekonomik nuk përbën një faktor rreziku . Personat me aftësi të kufizuar për shkak
të dëmtimeve të kordës spinale janë në rrezik të lartë ndaj ulçerave të presionit dhe paaftësia e
tyre mund të jetë e lidhur me statusin më të ulët social-ekonomik .
1.6 ETIOLOGJIA
Shumë faktorë riskues mund të kontribuojnë në zhvillimin e ulçerave nga presioni .
Faktorët riskues kontribues mund të klasifikohen në :
A) Faktorë të brendshëm (intrinsik)
B) Faktorë të jashtëm (ekstrinsik)
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Kujdesi akut Kujdesi për një kohë të gjatë
Kujdesi në shtëpi
Shkalla më e ulët
Shkalla më e lartë
Shkalla e incidencës së ulçerave nga presioni në SHBA
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
16
A) Në faktorët e brendshëm futen :
- Mobiliteti i dëmtuar
- Dëmtimet e kordës spinale
- Mosha e vjetër (mbi 70 vjec)
- Disa tipe të mjekimit të tilla si steroidet –ndikojnë në sintezën e kolagjenit dhe në
degradimin, cistostatikët , radioterapia .
- Frakturat (e bacinit)
- Proçedurat post-kirurgjikale
- Dëmtimet e ndjeshmërisë: humbja e ndjeshmërisë së dhimbjes
- Gjëndja e alteruar e koshiencës : stupor, konfuzion, koma.
- Eleminimi i alteruar (urinar /fekal) : inkontinenca urinare dhe fekale.
- Defiçiencat nutricionale ku futen: malnutricioni, hipoproteinemia, dehidratimi.
- Sëmundjet e ndryshme (Diabeti Mellitus, Sëmundjet pulmonare obstruktive kronike,
Depresion ose Psikoza, Sëmundjet vaskulare si Vaskuliti , Sëmundjet vaskulare periferike
, çrregullimet kongjestive të zemrës , Sëmundjet renale në stadin e fundit , Sëmundja
Alzheimer, Sëmundja Parkinson , çrregullimet immune si kancer, infeksioni )
- Higjena e ulët
- Historia e ulçerës nga presioni
B) Në faktorët e jashtëm futen :
- Presioni (shtypja) nga çdo sipërfaqe e fortë (p.sh., krevat, karrige me rrota, barelë)
- Fërkimi (paaftësia e pacientit për të lëvizur në mënyrën e duhur në shtrat)
- Prerja (nga lëvizjet e pavullnetshme të muskujve)
- Lagështia(nga inkontinenca urinare ose fekale , djersitja e tepruar, drenimi i plagës ) dhe
irritantët lokalë
- Faktorë të tjerë që mund të kontribuojnë në rritjen e rrezikut për zhvillimin e ulçerave
nga presioni jane: Pirja e duhanit dhe stresi emocional.
A) Faktorët e brendshëm 1 - Problemet me lëvizjen (mobiliteti i reduktuar)
Aftësia e personit për të lëvizur mund të jetë e kufizuar ose personi mund të jetë i paaftë për të
kryer lëvizje.Kjo mund të lidhet me një shumëllojshmëri shkaktarësh të tillë siç mund të jenë:
dëmtimi i kordës spinale
mosha e vjetër
mosha shumë e re
sëmundjet kronike si : osteoarthriti
situata të papritura apo kondita të tilla si të qënit jo koshient apo gjatë operacionit
2- Mosha e vjetër
Personat e moshuar , veçanërisht ata mbi 85 vjeç janë më të predispozuar për të zhvilluar plagë të
shtratit për shkak se lëkura e tyre është më delikate, e hollë , joelastike dhe e thatë në krahasim
me lëkurën e personave në moshë të re. Gjithashtu , qelizat e reja të lëkurës zakonisht
gjenerohen (prodhohen) shumë ngadalë . Të gjitha këto kondita e bëjnë lëkurën më të ndjeshme
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
17
ndaj dëmtimit . Përveç këtyre , grupmosha e vjetër ka sensibilitet më të lartë për kondita kronike
te tilla si disfunksion motorik, diabet mellitus (DM) , episode hipotensive , dhe sëmundje
vaskulare . Këto kushte janë të shoqëruara me sensacionin e ulët të presionit si edhe me aftësinë
e ulët për vetë ri-pozicionim .
3- Sëmundjet mjekësore që lidhen me qarkullimin Për shkak të problemeve kryesore shëndetësore , të tilla si: diabeti dhe sëmundjet vaskulare
prekin qarkullimin e gjakut, në këtë mënyrë bën që pjesë të ndryshme të trupit të mos furnizohen
plotësisht me gjak, duke shtuar rrezikun e dëmtimit të indeve .Pa rrjedhjen adekuate të gjakut
indet e prekura do të vdesin .
4- Eleminimi i alteruar (urinare/ fekale): inkontineca urinare ose fekale.
Lagështira,si pasojë e inkontinencës urinare mund të shkaktojë dëmtimin e lëkurës ose
shkatërrimin e saj.Problemet qe kanë të bëjnë me kontrollin e fshikëzës mund të rrisin ndjeshëm
rrezikun e ulçerave nga presioni për shkak se lëkura mund të jetë e lagësht, duke e bërë atë më
shkatërruese .Bakteriet nga përmbajtjet fekale mund të shkaktojnë infeksione serioze lokale dhe
gjithashtu mund të çojnë në komplikacione sistemike të cilat janëjetë kërcënuese të tilla siç mund
të jenë sepsis dhe gangrena.
5- Higjena e ulët
Një mungesë e planifikimit ose e motivimit , e rrobave dhe e pajisjeve të papërshtatshme –lista e
faktorëve kontribues për higjenën e ulët mund të jetë e gjatë. Megjithatë, faktorët kontribues
kërkojnë shumë përpjekje , higjena e duhur është një faktor që mund të kontrollohet .
6- Medikamentet
Medikamentet kryesore kundra dhimbjes reduktojnë dhimbjen e lidhur me presionin e
vazhdueshëm duke shkaktuar tek pacienti gjëndje të pavetëdijëshme për të ndryshuar pozicionin
ose ndryshime në ndjeshmërinë në ato raste kur një ulçer nga presioni është duke u formuar .
7- Dëmtimet e ndjeshmërisë : humbja e ndjeshmërisë së dhimbjes ose diskomfortit
Disa kondita si: dëmtimet e kordës spinale, çrregullimet neurologjike,diabeti mund të reduktojnë
ndjeshmërinë ndaj dhimbjes ose diskomfortin . Paaftësi për të përceptuar dhimbjen ose për të
ndjerë diskomfortin, mund të rezultojnë në të qënit jo i vetëdijshëm ndaj formimit të plagëve të
shtratit ose për të kërkuar ndryshimin e pozicionit .
8- Defiçiencat nutricionale ku futen: malnutricioni, hipoproteinemia, dehidratimi
Shëndeti në përgjithësi dhe integriteti i mirë i lëkurës shpesh varen nga zakonet e të ngrënit .
Sasia adekuate e fluideve, kalorive, proteinave, vitaminave dhe mineralve në dietën e përditshme
janë të rëndësishme për të pasur një lëkurë të shëndetshme dhe për parandalimin e shkatërrimit të
indeve . Një diete e varfër mund të shkaktojë malnutricion . Mungesa e marjes së fluideve mund
të çojë në dehidratim .Dehidratimi redukton volumin e gjakut; kjo kompromenton ose rrezikon si
qarkullimin ashtu edhe turgorin e lëkurës dhe ul tolerancën e indeve kundrejt presionit .
Malnutricioni , proteinat jo të mjaftueshme si dhe humbja e peshës janë përcaktuar si faktorë
rreziku për zhvillimin e ulçerave nga presioni . Humbja shumë në peshë mund të çojë në mos
ushqyerjen e duhur të kockave të trupit . Malnutricioni mund të shkaktojë një numër problemesh
si aneminë , uljen e vitaminës C, ulje të nivelit të albuminës në serum , mungesë proteinash dhe
gjëndje të keqe të lëkurës .
9- Pirja e duhanit
Nikotina dëmton rrjedhjen e gjakut dhe redukton sasinë e oksigjenit në gjak e cila i bën
duhanpirësit më të prirur për të zhvilluar ulçera nga presioni sesa personat që nuk konsumojnë
duhan . Duhanpirësit kanë tendencë për të zhvilluar më shumë plagë të rënda të cilat shërohen
shume ngadalë . Ky rrezik rrit numrin e viteve dhe sasinë e pirjes së cigareve .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
18
10- Çrregullimet konjiktive
Pacientët të cilët kanë çrregulime të statusit mendor për shkak të sëmundjeve të ndryshme ,
traumave apo nga disa mjekime , shpesh janë më pak të aftë për të kryer veprime të nevojshme
për parandalimin apo kujdesin ndaj ulçerave nga presioni.
Tabela 1 . Parandalimi i faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm të rrezikut
Parandalimi i faktorëve të jashtëm rrezikues Parandalimi i faktorëve të brendshëm rrezikues
-Ripoziciono pacientin (çdo 2 orë kur pacienti
është në shtrat dhe çdo 15 minuta kur është i ulur)
- Siguro një pajisje trapez ( produkte në formë
trapeze p.sh jastëkë në formë trapeze ) nëse është e
nevojshme
- Shmang prerjen( p.sh mbaj lartësinë maksimale
të kokës së krevatit më të ulët se 30 °)
- Minimizo forcën e fërkimit
- Siguro pajisje /materiale mbrojtëse per thembrat
dhe gjithashtu siguro jastëk në ato raste kur
pacienti është ulur p.sh jastëkë prej sfungjeri,
jastëkë të zakonshëm .
- Zgjidh sipërfaqen e duhur mbështetëse qoftë ajo
statike apo dinamike)
- Siguro kujdesin e duhur për lëkurën
përdor ujë të vakët dhe sapun
përdor lagështues për lëkurën e thatë
-Menaxho inkontinencën
përdor garza ( tampone ) absorbuese
kujdesu për higjenën
redukto lagështirën
apliko kateterizimin urinar kur është i
nevojshëm
-Kujdesu për statusin nutricional
-Rehabilito pacientin
-Menaxho çdo sëmundje kronike shoqëruese
B) Faktorët e jashtëm 1. PRESIONI
Figura 4 . Në figurë tregohet shtypja e ushtruar në kocka kundrejt sipërfaqes së fortë
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
19
Shtypja është një forcë përpendikulare që paraqitet vertikalisht sipërfaqes së lëkurës , si rezultat i
gravitetit . Kur qëndroni ulur ose shtrirë në pozitë të njëjtë për një kohë më të gjatë, presioni
ushtron ndikim ndaj pjesëve të trupit që mbështesin peshën tuaj . Presioni nuk është i njëjtë . Ai
përqëndrohet më tepër në vendin ku ashti është më i spikatur .
Plagët nga presioni shkaktohen kur presioni i ushtruar tejkalon pragun e tolerances . Pesha
trupore bën presion mbi enët e vogla të gjakut (kapilarët) të cilët ushqejnë lëkurën . Indet janë të
shtypura, të ndrydhura midis eshtrave (brenda trupit) dhe sipërfaqes së fortë (jashtë trupit) .
Qarkullimi i gjakut pakësohet në mënyrë të konsiderueshme ose madje mund edhe të ndërpritet ,
në pajtim me shkallën e presionit të ushtruar. Për sa kohë ushtrohet presioni , ai privon lëkurën
tuaj nga oksigjeni dhe lëndët ushqyese esenciale që transmetohen përmes gjakut . Kjo gjithashtu
pengon eliminimin e produkteve qelizore të panevojshme . Njëra pas tjetrës, qelizat trupore
fillojnë të vdesin dhe kështu të shfaqet plaga . Presioni kapilar varion 6-32 mmHg . Një presion
më i madh se vlera 32 mmHg do të pengojë rrjedhjen kapilare të gjakut në indet e buta, duke
shkaktuar hipoksi dhe në qoftë se nuk reduktohet presioni i shtuar , nekroza do të persistojë . Çdo
objekt që mund të shkaktojë presion në lëkurë – rrobat e ngushta, xhinset, tubi i qeses urinare ,
proteza – mund të shkaktojnë shfaqjen e plagëve nga presioni . Kopsat e pantallonave , palat e
çarçafit ose madje edhe tubi lidhës i qeses urinare, të gjitha këto mund të jenë zanafillë e
presionit në lëkurë .
Presioni mbi lëkurë shkakton :
dëmtimin e qarkullimit të gjakut duke sjellë si rrjedhojë formimin e një plage (ulçer) dhe
ndihmon në rritjen e baktereve (florën normale të lëkurës dhe mikroorganizma të tjerë
anaerobikë ose aerobikë)
frenon funksionet e leukociteve (siç është vrasja e baktereve)
pengon sintezën e kolagjenit (që është proteina e domosdoshme për mbylljen e plagës)
ndihmon inflamacionin që shkakton akumulimin e substancave toksike në inde (amoneve
dhe laktatit) duke sjellë si rrjedhojë edemën apo dëmton rëndë qarkullimin e gjakut .
2. FËRKIMI
Figura 5 . Në figurë paraqitet se si rezulton forca e fërkimit
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
20
Fërkimi është një forcë që vepron paralele tangencial me lëkurën duke shkaktuar fërkimin .
Fërkimi rezulton nga fërkimi i një pjese të trupit kundrejt një pjese tjetër të trupit ose sipërfaqes
mbështetëse , duke shkaktuar dëmtimin e stratum corneum (shtresa e sipërme e epidermës) .
Ky demtim prezantohet klinikisht si një çarje (gërryerje) e lëkurës ose abrazion ose formimin e
një blister (flluske) intraepidermale e cila mund të çojë në erozionin sipërfaqësor të lëkurës që
më pas shpejton zhvillimin e ulçerave nga presioni . Fërkimi ndodh zakonisht gjatë
transferimeve p.sh kur pacientët zvarriten përmes sipërfaqeve apo mbështetëseve të karrocës ose
krevatit , gjatë ngritjes . Keshtu ata mund të dëmtojnë bërrylat e tyre gjatë fërkimit me
mbështetesen . Fërkimi prek shtresën e epidermës ndërsa prerja dëmton indet e thella siç mund të
jenë muskujt . Fërkimi midis lëkurës dhe sipërfaqeve të tjera mund ta bëjë lëkurën më delikate
ose të ndjeshme ndaj dëmtimit .
3. PRERJA
Figura 6 . Forca e prerjes shfaqet kur pacienti rrëshqet nga shtrati , për shembull në regjionin
sakral fig. A ose në thembrat fig. B .
Prerja e indeve të buta ndodh kur forcat lëvizin në drejtime të ndryshme .
Prerja është një forcë paralele që vepron mbi lëkurë, duke shkaktuar tendosjen e indeve, rupturen
e enëve kapilare të gjakut me vdekjen e indeve . Kjo mund të ndodhë kur graviteti tërheq
pacientin në drejtimin e fundit të krevatit ose kur pacienti është duke rrëshqitur nga krevati/
karrigia , ku lëkura është e tendosur , duke shkaktuar ndarjen e shtresave të lëkurës. Në këtë rast ,
kapilarët e gjakut ndërmjet lëkurës statike dhe lëvizjes së kockave janë dëmtuar. Ky dëmtim i
kapilarëve nuk mund të transportojë oksigjen dhe nutrientë tek indet , si pasojë shfaqet ishemia e
indeve.
Prerja zakonisht ndodh kur koka e krevatit është ngritur më shumë se 30 ° , duke shkaktuar
rrëshqitjen poshtë të pacientit .
4. Lagështira dhe irritantët lokal
Mjedisi i lagësht rrit së tepërmi efektet anësore të presionit , fërkimit dhe prerjes në zhvillimin e
ulçerave nga presioni. Nëse lagështira zgjat më shumë, dhe nëse lëkura mbetet e lagur ,
shkaktohet dëmtim sipërfaqësor i cili shndërohet në plagë . Lagështira si rezultat i djersitjes,
B
.
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
21
inkontinencës urinare ose fekale ose drenazhi i tepërt i plagës ,eksudatet e shumta të plagës,
shkakton macerimin (njomjen) dhe dobësimin e lëkurës ose shfaqjen e infeksionit. Shpeshherë
njomja vjen edhe nga neglizhenca , siç është për shembull mos tharja e mjaftueshme pas larjes .
Fashoja ngjitëse nëse lihet për një kohë më të gjatë, gjithashtu mund të jetë shkaktar i lagështisë .
Veprimet më të rëndësishme parandaluese për të shmangur shkatërrimin e lëkurës janë:
-përdorimi i produkteve absorbuese në lidhje me inkontinencën , që kanë aftësi të absorbojnë
lagështirën dhe sigurojnë një sipërfaqe të thatë
-përdorimi i produkteve mbrojtëse ndaj lagështisë
Irritantët kimik në urinë dhe feçe mund të jenë në mënyre direkte toksike për qelizat epidermale
.
1.7 PREZANTIMI KLINIK
Prezantimi klinik i ulçerave nga presioni mund të jetë plotësisht i gabuar për observuesit të cilët
janë paeksperiencë .
Simptomat e ulçerave nga presioni bazohen në varësi të stadit të zhvillimit .
Simptomat e ulçerave nga presioni përfshijnë :
-Një ulçer në lëkurë
Krater i hapur në lëkurë
Simptomat e ulçerave nga presioni të infektuara përfshijnë:
◦ Pus i trashë nga plaga
◦ Ethe
◦ Të nxehta përreth plagës
◦ Hemorragji
◦ Skuqje e lëkurës
◦ Edemë e lëkurës
◦ Ndjeshmëri e lëkurës
◦ Dobësi
◦ Rrahje të shpeshta të zemrës
◦ Erë të keqe
Simptoma kryesore është dhimbja e cila shkaktohet nga infeksioni dhe inflamacioni . Infeksioni
mund të depërtojë edhe në shtresat më të thella duke shkaktuar edhe infeksionin në kocka
(osteomielitin) .Çdo shenjë e infeksionit duhet të raportohet menjëherë tek një specialist i
kujdesit shëndetësor në mënyrë që një plan për trajtimin e infeksionit të mund të krijohet dhe
zbatohet .
1.8 KLASIFIKIMI SIPAS STADEVE DHE MENAXHIMI I TYRE
Profesionistët e kujdesit shëndetësor përdorin shumë sisteme klasifikimi për të përshkruar
thellësinë e ulçerave nga presioni . Sistemi më i pranuar gjerësisht është Paneli Këshillues
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
22
Kombëtar i Ulçerave nga Presioni (NPUAP) . Ky sistem përbëhet nga pesë stade të ulçeracionit
të cilat janë si mëposhtë :
Figura 7 . Në figurë shfaqen të gjitha stadet që mund të ndodhë ulçera nga presioni
1.8.1 Ulçerat e Stadit I
Figura 8 . Ulçera në stadin e parë
Ndryshime në lëkurë në krahasim me zonën përreth ulçerës të tilla si:
temperaturë e lëkurës (lëkurë e nxehtë ose e ftohtë)
konsistenca e indeve (solide/ ngurtësim ose poroze/zbutje në palpim)
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
23
sensibiliteti (dhimbje ose kruarje e lëkurës së prekur)
Lëkura në këtë stad paraqitet me zona eritematoze , të shndëritshme , ndryshime të qëndrueshme
edhe pas ndërimit të pozicionit (largimit të shtypjes). Në zonat ku lëkura është nën presion të
vazhdueshëm (fillesa e stadit të plagëve dekubitale) paraqitet me ngjyrë të kuqe, blu ose lejla
(kjo si pasojë e ishemisë që krijohet nga shtypjet) . Dëmtimet në stadin e parë mund të jenë
sipërfaqësore ose mund të jenë shenja e dëmtimeve të thella . Këto dëmtime mund të
neglizhohen e të nënvlerësohen në pacientët me lëkurë me ngjyrë . Trajtimi konsiston në
rrotullimin apo reduktimin e presionit të vazhdueshëm në këtë mënyrë skuqja zbehet pas disa
orësh ose ditësh, në varësi të rëndesës së dëmtimit . Materialet e buta mbrojtëse si dhe
mbështetëset (jastëkët) shpesh përdoren për të trajtuar ulçerën e stadit të parë . Menaxhimi i
inkontinencës , mbajtja e zonës e pastër dhe e thatë . Përdorimi i kremrave kundër lagështisë
(Sudokrem) . Rekomandohet një rritje e marrjes së proteinave , vitaminës C dhe lëngjeve. Shtesa
nutricionale është pjesë e parandalimit .
1.8.2 Ulçerat e Stadit II
Figura 9 . Ulçera në stadin e dytë
Në këtë stad kemi humbjen e pjesëshme të trashësisë së lëkurës duke përfshirë epidermën
(shtresën e jashtme të lëkurës) dhe /ose dermën (shtresën e thellë të lëkurës) ose të dyja. Ulçera
është sipërfaqësore dhe klinikisht lëkura paraqitet me një zonë me flluska (bula) ose gërryerje
(abrazione) të lehta , krater sipërfaqësore . Ajo është e dhimbshme . Nuk është prezente nxirrja .
Nxirrja shfaqet në dëmtimet e indeve të thella .Nëse trajtohet menjeherë , plaga në stadin e dytë
zakonisht shërohet shumë shpejt . Qëllimi i kujdesit është për të siguruar, mbrojtur dhe pastruar
zonën e dëmtuar . Disa produkte si locionet (kremrat) për lëkurën dhe emolientët (zbutësit) mund
të përdoren për të hidratuar indet përreth dhe njëkohësisht për të parandaluar gjëndjen e
përkeqësuar të plagës . Materialet mbushëse dhe substancat protektive për të reduktuar presionin
në zonën e prekur janë të rëndësishme . Kujdesi i duhur për parandalimin , mbrojtjen , të
ushqyerit dhe për hidratimin gjithashtu është i rëndësishëm .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
24
1.8.3 Ulçerat e Stadit III
Figura 10 . Ulçera në stadin e tretë
Në këtë stad proçesi përparon në thellësi të strukturave në indin subkutan , duke sjellë dëmtime
ose nekrozë deri në strukturat mbështetëse . Kemi humbjen e lëkurës e cila ndodh gjatë gjithë
trashësisë së lëkurës . Muskujt kryesorë dhe kockat nuk janë dëmtuar .Ulçera prezantohet si një
plagë e thellë dhe shihen zonat nekrotike , të cilat pasi shkëputen nga indet e shëndosha të
paprekura formojnë kraterin ulçeroz . Kjo zakonisht nuk është e dhimbshme për shkak se
mbaresat nervore nuk janë më aktive ose funksionale .Qëllimet dhe trajtimet për reduktimin e
presionit , materialet mbushëse si dhe substancat protektive të plagës duhet të zbatohen ende , si
dhe aspekti i të ushqyerit dhe hidratimi. Në rast se kjo plagë nuk trajtohet me kujdes apo
neglizhohet trajtimi i saj , ajo do të progresojë shumë shpejt duke bërë kështu kalimin në një stad
tjetër më të komplikuar .
1.8.4 Ulçerat e Stadit IV
Figura 11 . Ulçera në stadin e katërt
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
25
Dëmtimet dhe nekroza depërtojnë në thellësi duke prekur kështu muskujt , kockat si dhe
strukturat mbështetëse si tendinet, fasciet ose kapsulat artikulare. Po ashtu dëmtimet mund të
depërtojnë edhe më tej strukturave mbështetëse të padukshme me sy (nën plagë/ ulçer) duke
formuar kështu traktin sinusal . Shenja slough ose eshar (tipe të indeve që gjënden në ulçerën
nga presioni) mund të jenë prezente në disa pjesë të ulçerave të shtratit dhe shpesh përfshijnë
gërryerjen dhe tynelimin (thellimin). Eshara është një lloj i veçantë i krustës (kore) aderente me
ngjyrë të mbylltë deri në të zezë që shfaqet nga nekroza e thatë , e rrethuar nga njëunazë e kuqe
dhe vjen si pasojë e dëmtimeve mekanike , fizike e kimike. Eshara është e thatë , e ashpër ,
ngjyra e errët , lëkura mund të jetë shumë delikate ne qoftëse çahet. Slough (lëkurë gjarpri)-është
e lagësht, fibrinoze (e butë), ngjyrë gri në të verdhë dhe e qelbëzuar .
Figura 12 . Paraqitja e indeve nekrotike Eskar , Slough si dhe gërryerja e lëkurës
Ulçerat në stadin e katërt janë jashtëzakonisht të vështira për tu shëruar dhe mund të çojnë në
infeksione letale (vdekjeprurëse) . Osteomieliti nga destruksioni kockor , dislokacionet apo
frakturat patologjike , mund të jetë i pranishëm . Në këtë stad kërkohet një kujdes mjekësor nga
persona të kualifikuar në kujdesin e plagës , pasi është stadi më i vështirë . Kujdesi mjekësor
është i nevojshëm për të nxitur shërimin , për të trajtuar dhe për të parandaluar infeksionin , i cili
është jetëkërcënues për pacientin . Heqja kirurgjikale e indeve nekrotike përdoret shpesh në
plagët me diametër të madh . Kirurgjia është pjesë e zakonshme e trajtimit . Amputimi mund të
jetë i nevojshëm në disa situata .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
26
1.8.5 Stadi i V i paklasifikuar i ulçerave
Figura 13 . Në figurë tregohen lloje të ulçerave në stadin e paklasifikuar
Në këtë stad kemi humbjen e plotë të trashësisë së lëkurës , në të cilën slough ( indi nekrotik në
ngjyrë të verdhë, të kuqërreme, gri, jeshile ose kafe) , eshar (indi në ngjyrë të kuqërreme, kafe
ose të zezë ) ose të dyja të pranishme në plagën e shtratit mbulojnë (fshehin) bazën ose thellësinë
e ulçerës. Slough dhe eshara e vështirësojnë observimin e bazës së plagës.Në këtë rast ,është e
vështirë të identifikohet thellësia dhe stadi i plagës . Për shkak të kësaj , këto plagë janë
kategorizuar si të paklasifikuara derisa indi i vdekur të jetë larguar për të ekspozuar bazën e
plagës .
Menaxhimi i ulçerave nga presioni në stadin e paklasifikuar
Pastro me solucion fiziologjik , përdor hidroxhel dhe mbulo plagën me materiale të cilat
nuk janë aderente/ngjitëse dhe ndërro këto materiale çdo ditë .
Redukto presionin nëpërmjet sipërfaqeve mbështetëse dhe nëpërmjet rrotullimit dhe
ripozicionimit .
Përdor materiale prej sfungjeri për menaxhimin e drenimit .
Balsami dhe disa lloje spray janë trajtime të preferruara për plagët me prezencën e indit
nekrotik (eskar) .
Debridimi kirurgjikal ose enzimatik për menaxhimin e slough .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
27
1.8.6 Dëmtimi i dyshimtë (suspektuar) i indeve të thella
Figura 14 . Në figurë tregohen lloje të dëmtimit të dyshuar të indeve të thella
Dëmtimi i indeve të thella mund të shfaqet nga zona e lokalizuar ngjyrë lejla apo gështenjë e
lëkurës intakte të çngjyrosur ose një flluskë (blister) e mbushur me gjak si pasojë e dëmtimit të
indeve të buta themelore nga shtypja dhe /ose forca prerëse .
Zona klinikisht mund të paraqitet nga ind i cili është i dhimbshëm , i fortë ose i butë , i ngrohtë
ose i ftohtë në krahasim me indet përreth . Dëmtimi i indeve të thella mund të jetë i vështirë për
tu zbuluar në persona me lëkurë të errët .
Figura 15 . Në figurë tregohet dëmtimi i lëkurës dhe prania e flluskave me gjak
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
28
Menaxhimi i dëmtimit të dyshimtë të indeve të thella
Pastro me solucion fiziologjik
Redukto presionin nëpërmjet sipërfaqeve mbështetëse dhe nëpërmjet rrotullimit dhe
ripozicionimit
Përdor materiale prej sfungjeri për menaxhimin e drenimit , ndërro ato çdo ditë
Vaj ricini ,Balsami dhe disa lloje spraj (Tripsina –njëenzimë që ndihmon për të larguar
apo hequr lëkurën e vdekur dhe indet, balsami Peru-është një antiseptik i lehtëqë
ndihmon në parandalimin e bakteremisë dhe gjithashtu ndihmon në rigjenerimin e
qelizave të lëkurës) janë trajtime të preferruara .
1.9 PROÇESI INFERMIEROR
1.9.1 Vlerësimi
Vlerësimi i ulçerës të krijuar nga presioni përfshin një vlerësim të plotë mjekësor të pacientit .
Një histori e plotë përfshin fillimin dhe kohëzgjatjen e ulçerës, kujdesin e mëparshëm të plagës,
faktorët rriskues dhe një listë e problemeve shëndetësore dhe mjekimet .
1.9.2 Vlerësimi i pacientit
Vlerësimi i pacientit fillon me marrjen e një historie të plotë dhe ekzaminimit fizik . Marrja e
historisë mund të determinojëkohëzgjatjen , trajtimin paraprak dhe progresionin e ulçerës ,
gjithashtu mund të japë informacion për shërimin e mundshëm të disa prej çrregullimeve apo
sëmundjeve kronike . Marrja e historisë dhe kryerja e ekzaminimit fizik tek personat me ulçer
nga presioni , mund të përfshijë një shkallë vlerësimi të rrezikut .
Vlerësime të tjera mund të kryhen nëpërmjet kontrollit të gjëndjes shëndetësore si: sëmundjet
(sëmundjet sistemike, kardiake , respiratore) , statusin nutricional duke përfshirë dietën dhe
marrjet e lëngjeve , dhimbjen dhe diskomfortin , statusin neurologjik (dëmtimet sensorike,
nivelin e koshiencës, statusin konjitiv) , furnizimin e gjakut , mobilitetin , posturën , shenjat e
infeksionit lokal apo sistemik , medikamentet (p.sh përdorimi i kortikosteroideve ) , operacionet
e mëparshme (sidomos zonat e prekura) dhe faktorët e kufizimit të lëvizjes , alergjitë dhe terapitë
e kaluara ( p.sh rrezatimi , kimioterapia ), alkooli dhe substancat abuzuese , përdorimi i duhanit .
Vlerësimi i faktorëve psikosocial – Aftësia e pacientit dhe gatishmëria për t’iu përmbajtur
programit të trajtimit do të ndikojë në menaxhimin e ulçerës nga presioni . Disa pacientë (p.sh.
ata që kanë çrregullime të sjelljes që lidhen me demencën , deliriumin ose psoriazën ) .
Shënim: Ky sistem klasifikimi është i aplikueshëm vetëm për ulçerat nga presioni dhe nuk
duhet të përdoret për të përshkruar plagë nga shkaktarë të tjerë .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
29
1.9.3 Vlerësimi i rrezikut
Vlerësimi i rrezikut luan një rol sinjifikant në parandalimin e ulçerave nga presioni . Ky vlerësim
mund të përfshijë identifikimin e faktorëve subjektive, objektive dhe psikosocial për të
determinuar dhe vlerësuar faktorët e rrezikut , nevojat e kujdesit dhe llojin e kujdesit
parandalues, si dhe përfshin inspektimin e lëkurës. Ekipi i kujdesit duhet të jetë i edukuar në
aspektin e vlerësimit të rrezikut dhe parandalimit dhe duhet të inspektojë shpesh pacientët për të
parandaluar ulçerat nga presioni apo për të identifikuar pacientët në fazat e hershme . Vlerësimi i
rrezikut gjithashtu ndihmon për të identifikuar mobilitetin , aktivitetin dhe defiçitet sensorike të
cilat kërkojnë një përkujdesje të veçantë për ngarkesën mekanike, sipërfaqet mbështetëse si edhe
kujdesin e mirë të lëkurës. Bazuar në rezultatet e vlerësimit infermierja duhet të jetë e sigurt për
zbatimin e menjëhershëm të interventit të duhur.
Vlerësimi i rrezikut përfshin identifikimin e faktorëve të rrezikut , të tillë si : mosha e vjetër,
pesha trupore e ulur, dëmtimet fizike dhe konjitive, statusi nutricional i varfër , inkontinenca
,sëmundjet mjekësore specifike që prekin qarkullimin siç mund të jenë diabeti apo sëmundjet
vaskulare periferike , dhe më pas menaxhimin e duhur të këtyre faktorëve .
Ekzistojnë disa shkallë për të identifikuar rrezikun, duke përfshirë :
1. shkalla e Braden-it (Aneksi 1)
2. shkalla e Norton-it (Aneksi 2)
3. shkalla Waterlow-it
4. shkalla Cubbin dhe Jackson etj
Janë shkallët që përdoren gjerësisht për parashikimin e rrezikut të ulçerave nga presioni . Në
Gjermani shkalla Norton përdoret gjerësisht në kujdesin mjekësor, ndërsa shkalla Waterlow
përdoret më shumë veçanërisht për rreziqet kirurgjikale të pacientëve . Shkalla Braden përdoret
më shpesh në SHBA .Shkalla Cubbin dhe Jackson përdoret gjerësisht në departamentin e
kujdesit intensiv (ICU) . E përbashkëta e këtyre shkallëve është se ato përfshijnë nivelin e tyre të
aktivitetit , mobilitetin dhe statusin mendor dhe fizik të pacientit (shih Aneks 1 dhe 2) .
1.9.4 Vlerësimi i plagës
Vlerësimi fillestar jep informacion në lidhje me pengesat që duhet të shmangen për të arritur
shërimin, si dhe identifikon nevojat e mjedisit të plagës .Vlerësimet e mëvonshme do të tregojnë
nëse lehtësimi i presionit dhe modifikimi i faktorëve të tjerë rrezikues si dhe terapia e zgjedhur
lokale kanë rezultuar në një trajektore të kënaqshme të shërimit .
Vlerësimi i plagës duhet të kryhet çdo javë dhe mund të përdoret për të nxitur vendimet e
trajtimit . Vlerësimi i plagës duhet të përfshijë parametrat e mëposhtëm si :
Lokalizimi
Madhësia (gjatësia, gjerësia dhe thellësia)
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
30
Stadet (klasifikimi i shkallës së shkatërrimit të indeve)
Llojet e indeve
Ngjyra e eksudatit dhe karakteri
Era
Buza ose perimetri i plagës
Lëkura përreth (dhimbja , edema, induracioni/ngurtësimi, ngjyra e lëkurës, macerimi ,
sëmundjet fungale të lëkurës etj)
Vlerësimi për infeksion
Lokalizimi : Dokumentimi i lokalizimit duke treguar cili ekstremitet, më afër proeminencës
kockore apo pikës së referimit (shtrirjes) anatomike është i nevojshëm për monitorimin e duhur
të plagëve .
Madhësia e plagës përcaktohet nëpërmjet matjes së gjatësisë dhe gjerësisë përpendikulare me
njëra tjetrën duke përdorur centimetrat (cm) ose milimetrat (mm) si njësi matëse .
Figura 16 . Matja e gjatësisë dhe gjerësisë së plagës ose ulçerës
Praktika më e zakonshme është për të matur boshtin më të gjatë si gjatësi dhe vijën pingule si
gjerësi . Madhësia e plagës në vlerësimin fillestar dhe atë të mëvonshëm duhet të dokumentohet
dhe të shënohet mbi një material plastik , transparent e të pastër. Nëpërmjet kësaj metode të
thjeshtë, jo të kushtueshme, e të domosdoshme bëjmë vlerësimin e thellësisë, depërtimin e
lezionit ulceroz. Thellësia e plagës matet duke përdorur një instrument apo pajisje të vendosur
nën plagë në pikën më të thellë dhe në këtë mënyrë arrihet tëobservohetnë nivel të lëkurës .
Thellësia e ulçerës duhet rregjistruar e shprehur me milimetra dhe duke përshkruar anatomikisht
strukturat që ka depërtuar apo dëmtuar .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
31
Gërryerja përshkruhet si hapësirë e vdekur nën buzën e lëkurës në drejtimin paralel me lëkurën .
Në përgjithësi ajo nuk është uniforme (e barabartë) përreth perimetrit të plagës .
Tunelimi apo gropëzimi dhe traket sinusale përshkruajnë zonat e ngushta që shtrihen poshtë nën
thellësinë e plagës . Këto trakte shtrihen në indet shumë më të thellë se baza e plagës ; por në
mënyrë tipike është e vështirë të vizualizohet plotësisht i gjithë trakti apo tuneli . Zonat e
gërryera , tunelet (gropat) dhe traktet sinusale janë zona të rëndësishme për të vlerësuar, pasi
këto zona mund të jenë të përgjegjshme për trajtimin edhe para ndryshimit të dimensioneve
themelore të plagës . Përveç kësaj ,ato mund të përfaqësojnë përfshirjen e strukturave më të
thella të tilla si kockat, artikulacionet dhe fasciet dhe në këtë mënyrë të pengojnë shërimin .
Madhësia e plagës dhe thellësia , ndonëse të rëndësishme , nuk japin informacion lidhur me
sasinë e shkatërrimit të indeve që ka ndodhur dhe atë që indet janë prekur.
Lloji i indit: I shëndetshëm / jo i shëndetshëm , përshkruhet si e kuqe, e verdhë, e kuqërreme , e
zezë etj.
Vlerësimi i pamjes së jashtme të indit në plagën e shtratit është e vështirë për të përcaktuar
strategjitë e duhura të trajtimit dhe për të vlerësuar progresin drejt shërimit .
Nekroza/Eshara- e zezë, kafe ose ind i devitalizuar që aderon (ngjitet) me plagën e krijuar nga
qëndrimi për shumë kohë në shtrat ose ngjitet me anët e plagës dhe mund të jetë më e fortë ose
më e butë se lëkura që e rrethon .
Slough(''Lëkurë gjarpri'')- ind avaskular ,i butë, i lagësht që aderon meplagën e shtratit ; mund
të jetë në ngjyrë të bardhë, të verdhë, jeshile ose e nxirë( kuqërreme) .
Granulimi- ind i lagësht , rozë /kuq ,përbëhet nga enë gjaku të reja ,fibra kolagjeni dhe
fibroblaste. Pamja tipike është një sipërfaqe që shkëlqen dhe e lagësht , me një paraqitje
granulare .
Epitelizimi - Ind/Lëkurë e re rozë që shkëlqen dhe që rritet nga skajet ose në formë ishujsh në
sipërfaqen e plagës .
Eksudati
Sasia
Mungon : baza dhe fashimi i plagës së thatë
E Lehtë: një sasi e vogël në qëndër të fashos
E Moderuar : eksudati përhapet brënda fashos
Me Shumicë: përhapet përtej fashimit në rroba ose në çarçafët e krevatit
Llojet e eksudateve / sekrecioneve
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
32
Seroz(lëngshme)-e hollë, e ujshme, me ngjyrë të qartë ose të turbullt
Serosanguine ose sero-hemoragjik – e hollë , ngjyrë e kuqe e hapur në rozë
Purulent - e trashë, opake (e patejdukshme), në ngjyrë të kuqërremtë, të verdhë në të
gjelbërt dhe mund të ketë një erë tëkeqe.
Merrni parasysh mënyrën e trajtimit dhe shpeshtësinë e ndërrimit tëfashimeve .
Era
Vlerësohet pas pastrimit të plagës . Era shumë e keqe , sidomos nëse shoqërohet me eksudate
purulente tregon për prezencën e infeksionit . Shumica e plagëve mbajnë ose kanë erë . Lloji i
fashimit ndikon në erën, ashtu sikurse ndikon higjiena dhe prania e indeve jo të shëndetshme .
Buza/perimetri
Buza e ulçerës është karakteristika më e rëndësishme, sepse përbën bashkimin ndërmjet indeve të
shëndosha dhe atyre patologjike .
Përshkrimi i buzës së plagës ( me përafërsi, të mbështjella ,apo si kallo )
Përshkrimi i lëkurës përreth plagës ( e ngurtësuar/fortë, eritematoze, e maceruar, e
shëndetshme)
Përshkrimi i pranisë së heqjes së lëkurës (zhvoshkje), gërryerjes, erozionit, pranisë së
papulave, pustulave apo lezioneve të tjera
INDURACIONI (Ngurtësimi)-fortësimi anormal i indit i shkaktuar nga konsolidimi i edemës ,
kjo mund të jetë një shenjë e një infeksioni në brendësi .
ERITEMA – skuqja e indit përreth mund të jetënormale në stadin inflamator të shërimit .
Gjithësesi, nëse shoqërohet me një rritje të temperaturës së indit , eksudat , ose dhimbje mund të
jetë gjithashtu një shenjë e infeksionit .
MAÇERIMI (Njomja) - shkaktohet nga një lagështi e shtuar , indi humbet pigmentimin e tij
( shfaqet si i shndritshëm ose i bardhë ) dhe bëhet i butë dhe i shkrifët .
1.9.5 Vlerësimi i infeksionit
Infektimi i plagës mund të përcaktohet si prania e baktereve ose e organizmave të tjerë , që
shkaktojnë një reaksion .
Shenjat dhe Simptomat e infeksionit janë :
Skuqje, ngrohtësi dhe ngurtësim të indeve përreth
Dhimbje apo ndjeshmëri
Erë e pazakontë ose e keqe
Eksudat purulent
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
33
Shenja sistemike (ethe, të dridhura, djersitje).
Antibiotikët duhet të përdoren për trajtimin e infeksioneve të plagëve në kuadrin klinik .
Antiseptikët janë toksik për lëkurën dhe si pasojë mund të vonojnë shërimin e plagëve .
1.9.6 Vlerësimi nutricional
Një vlerësim gjithëpërfshirës i gjëndjes nutricionale, duke përfshirë një ose disa nga: historia
mjekësore, historia dietetike, ekzaminimi fizik, matjet antropometrike dhe të dhënat laboratorike.
Skriningu për defiçitet nutricionale është pjesë e rëndësishme e vlerësimit të përgjithshëm të
pacientit me ulçer nga presioni.Vlerësimi laboratorik duhet të kryhet për të përcaktuar nivelet e
prealbuminës dhe albuminës dhe numrin total të limfociteve .
Markerat për identifikimin e Malnutricionit protein-kalori në pacientët me Ulçer nga
presioni :
- Humbja e pavullnetshme e peshës të kohëve të fundit (më shumë se 5% për një muaj, ose
10% për 6 muaj)
- Humbja e peshës rreth 80% krahasuar me peshën normale
- Niveli i albuminës në serum më pak se 3.5 mg për dL (35 g për L )*
- Niveli i prealbuminës më pak se 15 mg për dL (150 mg për L)* (Niveli normal i
prealbuminës është 16-30 mg/dL )
- Niveli i transferrinës më pak se 200 mg për dL (2g për L )
- Numri total i limfociteve më pak se 1500 për mm³ (1.50x 109 për L )
Tabela 2 . Markerat për identifikimin e Malnutricionit protein-kalori
E LEHTË MESATARE E RËNDË
% e peshës së zakonshme trupore 85-95% 75-84% <75%
*Albumina ,mg/ dL 2.8-3.4 2.1-2.7 <2.1
Pre albumina mg/dL 10-16 5-9 <5
Transferrin ,mg/dL 150-200 100-149 <100
Numri total i limfociteve mm³ <1500 <1200 <800
Vlerësimi nutricional është vendimtar për identifikimin e pacientëve në rrezik të lartë për
malnutricion . Ky vlerësim mund të përfshijë një sërë pyetjesh (humbjen e pavullnetshme në
peshë, uljen e oreksit) dhe një ekzaminim të plotë fizik (duke përfshirë gjatësinë dhe peshën ) .
Ekzaminimi fizik duhet të fokusohet në shenjat e defiçitit proteinik-kalorik, shenjat e defiçiteve
të mikronutrientëve specifikë (si anemia, glositi, ose rashi), gjëndjen e hidratimit dhe edemat .
Pesha dhe gjatësia përdoren për të llogaritur peshën ideale trupore, përqindjen e peshës ideale
trupore dhe indeksin e masës trupore (BMI) . Në pacientët të cilët janë të kequshqyer, konsultimi
me një mjek dietolog është i rekomandueshëm dhe një vlerësim i aftësisë për tu përtypur ,
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
34
gëlltitur duhet të merret parasysh . Ndërhyrja duhet të përfshijë inkurajimin e marrjes së duhur
dietike duke përdorur ushqimet e preferuara të pacientit . Ushqimet me kalori të lartë dhe
suplementet duhet të përdoren për të parandaluar malnutricionin .Në rast se marrja dietike nga
goja nuk është e mjaftueshmeose jo e përshtatshme , atëhere duhet të nxitet marrja enterale ose
parenterale, për të arritur ekuilibrin pozitiv të azotit (rreth 30-35 kalori për kg në ditë dhe 1,25-
1,5 g proteinë për kg në ditë ).
Pacientët e moshuar shpesh vuajnë nga defiçiencat e proteinave , të zinkut të cilat mund të çojnë
në vonesën e shërimit të plagës dhe prandaj duhet domosdoshmërisht të kontrollohen .
Suplementet e proteinave, Vitaminës C dhe Zinkut duhet të merren parasysh .
Një vlerësim nutricional duhet të bëhet sa herë që ka një ndryshim në gjëndjen e pacientit që do
të rrisë rrezikun e kequshqyerjes .
Pacienti duhet të monitorohet për shenja të dehidrimit , të tilla si rënie e turgorit të lëkurës
dhe/ose prodhimit të urinës ose rritje e natriumit në serum . Testet e proteinës në serum, të tilla si
për albuminën dhe prealbuminën , mund të preken nga inflamacioni , funksioni renal dhe
hidratimi dhe kështu nuk mund të korrespondojnë me gjëndjen e përgjithshme nutricionale . Në
këtë mënyrë, testet laboratorike , duhet të konsiderohen si pjesë e vetme e vlerësimit nutricional .
1.9.7 Vlerësimi i Dhimbjes
Kryeni një vlerësim rutinë për dhimbjen e cila shfaqet nga ulçera e presionit për të observuar çdo
ndryshim , një vlerësim në lidhje me ndërrimet e fashove dhe periodikisht në bazë të gjëndjes së
pacientit .
Vlerësoni dhimbjen proçedurale dhe jo-proçedurale fillimisht , çdo javë dhe pas çdo ndërrimi të
fashove .
Siguroni trajtim sistematik për dhimbjen e shfaqur nga ulçerat e presionit .
Siguroni opioide dhe /ose medikamente antiinflamatore josteroidale (MAIJS) 30 minuta para se
të kryhet ndërrimi i fashove ose proçedurave , dhe më pas .
Siguroni trajtim lokal për dhimbjen e shfaqur nga ulçera :
Ibuprofen
Lidokainë
Hidroxheli Diamorfine është një trajtim efektiv analgjezik për ulçerat e hapura nga presioni në
kujdesin paliativ .
Zgjidhni llojin e fashimit për një periudhë kohe më të gjatë , për të reduktuar dhimbjen e lidhur
me ndërrimet e shpeshta të fashove .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
35
Inkurajoni pacientët për të kërkuar një pushim apo ndalim gjatë një proçedure që shkakton
dhimbje .
Për pacientët që kanë dhimbje , muzika, relaksimi, ndryshimet e pozicionit , meditimi dhe
stimulimi elektrik nervor transkutan (TENS) nganjëherë janë të dobishme .
Ulçera nga presioni është e lidhur me dhimbjen difuze, kronike që ndikon në të gjithë trupin dhe
duke bërë çdo ndryshim të pozicionit jashtëzakonisht të dhimshëm .Gati më shumë se 50% të
rasteve , infermierët e regjistrojnë dhimbjen vetëm nga vet-raportimi i pacientëve .
Vlerësimi i dhimbjes realizohet nëpërmjet disa parametrave të mëposhtme :
Si ju duket dhimbja ? -Kur është e mundur ,lejon pacientin që të zgjedhë fjalët për të përshkruar dhimbjen .
-E mprehtë/jo e mprehtë ose e turbullt /shpuese /djegëse /shtypëse
Intensiteti i dhimbjes -Sa e rëndë është dhimbja nga 0 tek 10 ?
-Sa dhimbje shkakton kur është në një fazë të keqe ?
-Sa dhimbje shkakton kur është në një fazë të mirë ?
Vendndodhja e dhimbjes (Të gjithë pjesët) -Është ajo në një vend?
-Irradon në një vend tjetër ?
-Filloi në një vend të caktuar dhe më pas u përhap ?
Kohëzgjatja dhe frekuenca e dhimbjes (konstante/me ndërprerje)
-Kur filloi dhimbja ?
-Sa shpejt ndodhi ?
-Ka ndryshuar intensiteti i dhimbjes ?
-Sa zgjati dhimbja ?
Agravimi dhe faktorët lehtësues (të mirë apo të këqinj)
-Çfarë e shkaktoi dhimbjen ?
-Çfarë e qetësoi ?
-Çfarë e përkeqësoi ?
-Çfarë ishte efektive në reduktimin e dhimbjes në të kaluarën ?
Cilado qoftë shkaku i dhimbjes , saktësimi i dhimbjes të pacientit duhet të njihet ose të
parashikohen ndërhyrje për të lehtësuar dhimbjen në rrethana të ndryshme .
1.9.8 Vlerësimi psikosocial
Vlerësimi psikosocial: Situata individuale psikosociale nganjëherë paraqet ndryshime të mëdha të konditave në aspektin
e aftësisë së pacientit për të kuptuar plotësisht kërkesat terapeutike dhe për të bashkëpunuar në
lidhje me trajtimin.
Qëllimi i vlerësimit psikosocial është për të marrë informacion rreth shkallës së gadishmërisë për
të bashkëpunuar e cila mund të pritet nga pacienti dhe të afërmit e tij/saj dhe çfarë mund të bëhet
(p.sh nga intervista informuese, trajnimet , përdorimi imjeteve të përshtatshme etj) për të siguruar
respektimin ose zbatimin në përputhje me trajtimin dhe planin e kujdesit .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
36
Një vlerësim real i gjëndjes psikosociale është i domosdoshëm , veçanërisht në kontekstin e
kujdesit .
Aspektet që duhet të vlerësohen janë si më poshtë:
Statusi mendor i pacientit (A është personi vigjilent, i orientuar në kohë, vend ?Aështë
konfuz, i shqetësuar apo nervoze? Aështë letargjik? Jokoshient? .)
Aftësia për të mësuar
Shenjat e depresionit, nivelin e ankthit
Mjedisin /rrethin social
Marëdhenia e kujdesit të të afërmve
Mënyra e jetesës dhe problemet e lidhura me etnicitetin
Burimet e mundshme për trajtimin dhe kujdesin janëgjithashtu për tu vlerësuar , p.sh
Disponueshmërinë dhe kualifikimin e personave të specializuar për dhënien e kujdesit,
burimet financiare , pajisjet etj.
Nëse pavarësisht të gjitha përpjekjeve nuk është e mundur për të krijuar një mjedis të favorshëm
për pajtim/kompliancë me trajtimin dhe planin e kujdesit , transferimi i pacientit në ambjentin
spitalor duhet të merret parasysh .
1.10 KUJDESI INFERMIEROR
1.10.1 Vlerëso pacientin për :
1. Kujdes i veçantë tregohet për faktorët predispozues për zhvillimin e ulçerës nga presioni
2. Kontrolloni çdo zonë ku është i pranishëm presioni
3. Kontrolloni gjëndjen e lëkurës të paktën dy herë në ditë, për lëkurë të thatë , lëkurë me
lagështi , apo dëmtime në lëkurë
4. Shënoni drenimin dhe erën
5. Higjena e pacientit ku përfshihen banjoja ,fshirja me kujdes ,masazhimi ,përdorimi i
kremrave dhe spray të ndryshëm antidekubitues.
6. Ndërroni pozicionine pacientit çdo 2 orë , tendosja e çarçafëve , përdorimi i dyshekëve
me ajër , përdorimi i jastëkëve për pozicione të ndryshme.
7. Vlerësoni gjëndjen e qarkullimit të gjakut (p.sh pulset periferike, edemë)
8. Vlerësonistatusinneurovaskular
9. Përcaktoni prezencën e inkontinencës
10. Vlerësoni statusin nutricional dhe hidratimin . Dieta e pasur me proteina.
11. Rishikoni kartelën/dosjen e pacientit për analizat laboratorike që i janë bërë
12. Shënoni problemet e pranishme shëndetësore
13. Rishikoni medikamentet aktuale
14. Kujdes i veçantë tregohet tek pacientët me faktor risku më të lartë për tëzhvilluar ulçera
nga presioni si p.sh të sëmurët me diabet mellitus , anemi etj.
15. Kinezioterapia ( Kinezioterapia rrit forcën , durimin dhe mobilitetin e pacientëve me
kufizime funksionale apo pacientët që kerkojnë trajtime të zgjatura fizike)
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
37
1.10.2 Qëllimet e kujdesit infermieror
Reduktimi i faktorëve predispozues
Përmirësimi i përceptimit sensorik
Sigurimi i shërimit të ulçerës nga presioni
1.11 DIAGNOZA
Diagnoza vendoset në bazë të klinikës .
Historia
Prezenca e faktorëve riskues
Dhimbja
Kur u shfaq për herë të pare ulçera ?
Trajtimi i mëparshëm
Ekzaminimi fizik
Bëni ekzaminimin e plotë të lëkurës
Rreth 83% e pacientëve të hospitalizuar me ulçera nga presioni zhvillojnë ato brenda 1 -5
ditëve te hospitalizimit .
Vlerësimi i ulçerës nga presioni
Për të vlerësuar ulçerën nga presioni , doktori do të:
determinojë madhësinë dhe thellësinë e ulçerës
kontrollojë për hemorragji, fluide ose debris (fragmente) në plagë të cilat mund të
indikojnë infeksione të rënda
determinojë n.q.s ndodhen erëra të cilat shfaqin infeksion ose ind të vdekur
vlerësojë zonën përreth plagës për shenja të shtrirjes së dëmtimit të indeve dhe
përhapjes së infeksionit
kontrollojë për ulçera të tjera nga presioni në trup
Pyetjet të cilat drejtohen nga Doktori
Doktori mund t’ju pyesë rreth disa pyetjeve siç mund tëjenë:
Kur u shfaq për herë të parë ulçera nga presioni ?
Cila është shkalla e dhimbjes ?
Keni pasur ulçer nga presioni në tëkaluarën?
Në rast se po si u menaxhua ulçera dhe cili ishte rezultati itrajtimit ?
Çfarë lloj ndihme për kujdesin është nëdispozicion?
Cila është rutina për ndryshimin e pozicionit?
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
38
Çfarë kondita mjekësore janëdiagnostikuar dhe cili është trajtimi i tanishëm?
Cila/çfarëështë dieta juaj normale e përditshme ?
Sa ujë dhe lëngje të tjera ju konsumoni çdo ditë ?
Testet laboratorike
Mjekët mund të zgjedhin bërjen e testeve laboratorike për të ndihmuar në determinimin e
faktorëve intrinsik nëse janë të pranishëm (p.sh malnutricioni) apo kushtet mjekësore që
mund të predispozojnë për ulçer apo ngadalësimin e procesit të shërimit . Kulturat e indeve të
prekura nuk janë gjithmonë të nevojshme , por në rast se ato indikohen mund të ndihmojnë
në determinim nëse antibiotikët sistemik janë kërkuar .
Doktori mund të urdhërojë bërjen e disa testeve që konfirmojnë diagnozën të tilla si :
Testet e gjakut (albumin, prealbumin, transferrin) për të vlerësuar statusin
nutricional dhe shëndetin në përgjithësi ;
Kulturën e indit për të diagnostikuar infeksionin bakterial ose fungal në plagën e
cila nuk shërohet nëpërmjet trajtimit ose tashmëështë një plagë e stadit tëkatërt .
Kulturën e indit për të kontrolluar për inde kanceroze n.q.s është kronike, plagë jo
shëruese.
Shkalla e sedimentit të eritrociteve (ESR) dhe proteina C reaktive (PCR) n.q.s
osteomieliti është i suspektuar .
Biopsia
Analiza histologjike mund të ndihmojë për të diagnostikuar stadet e ulçerës nga presioni
kur të dhënat apo zbulimet klinike janë të pamjaftueshme për të determinuar thellësinë
(intensitetin) dhe për të përjashtuar sëmundje të tjera që mund të paraqesin ulçera
nëlëkurë.
Imazheria
Radiografia - është më e përdorshme për të identifikuar komplikacionet , veçanërisht
plagët e thella nga presioni . Radiografitë e thjeshta mund të identifikojnë kockat
ektopike (jonormale), ajrin në kavitetin e ulçerës dhe ndryshimet sklerotike apo
destruktive që ndodhen në proeminencën kockore. Kocka ektopike mund të shkaktojë
ulçer nga presioni nëpërmjet alterimit të pozicionit të pacientit përmes rritjes së presionit
mbi indin e butë. Kur ndodhet një paqartësi klinike në lidhje me madhësinë apo shtrirjen
e ulçerës nga presioni, mund të kryhet sinografia .
Tomografia kompjuterike- CT scanner përdoret në ato raste kur duhet të përcaktojmë
shtrirjen e ulçerës nga presioni dhe lidhjen anatomike të saj me strukturat më të afërta.
Skaneri ndihmon në vlerësimin e lezioneve të mëdha, tëkomplikuara , tëlidhura me
traktet e sinuseve ose me hapësirat e thella të gërryerjes. Tomografia kompjuterike ështëe
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
39
vetmja mënyrë radiografike që mund të përcaktojë hapësirën eksternale ose buzën e
jashtme tëlezionit .
Rezonanca magnetike (MRI)-ndihmon në përcaktimin e thellësisë dhe shtrirjen e indit
të butë që ndodhet në ulçerën nga presioni . Gjithashtu mund të ndihmojë në
identifikimin e osteomielitit , abceseve, trakteve sinusale dhe akumulimet e lëngjeve .
Mund të përcaktojë shtrirjen e infeksionit për të ndihmuar nëinstruksionin e rezeksionit
të limituar kirurgjikal dhe në ruajtjen e indit të shëndoshë.
1.12 DIAGNOZAT INFERMIERORE
Diagnozat infermierore janë të vendosura nga analiza e të dhënave nga vetë pacienti . Diagnozat
e mundshme infermierore për një person me ulçer nga presioni mund të përfshijnë :
Prishja e integritetit të lëkurës e lidhur me moshën, imobilitetin, forcën e fërkimit apo
tëprerjes, qarkullimin e varfër, lagështirën, sëmundjet kronike.
Prishje e komfortit e lidhur me dhimbjen, presionin e ushtruar mbi proeminencat kockore
Prishje e cikleve të gjumit e lidhur kjo me dhimbjen, imobilitetin
Dëmtimi i mobilitetit fizik e lidhur kjo me restriksionin (ndalimin) e lëvizjeve të
kërkuara, statusin e kushtëzuar, humbjen e kontrollit motorik për shkak të ndryshimeve
në statusin mendor.
Mungesë në vetëkujdesje e lidhur kjo me dhimbjen, imobilitetin.
Prishje të imazhit trupor e lidhur me efektin e humbjes së funksioneve trupore, humbjen e
shtresave tëlëkurës.
Ndryshime në ushqyerje më pak se nevojat e organizmit e lidhur kjo me malnutricionin
Rrezik i lartë për infeksion e lidhur me dëmtimin e lëkurës, efekteve të sëmundjeve
kronike dhe malnutricionit.
Izolim social e lidhur me sëmundjen që posedon ky pacient , imobilitetin, ndryshimet në
aparencën e lëkurës .
Paaftësi individuale për tu përballur e lidhur me streset e sëmundjes kronike, humbjen e
kontrollit mbi funksionet trupore, ndryshimet kryesore në mënyrën e jetesës.
Defiçite njohurish e lidhur me mungesën e burimeve të informacionit, për proçesin e
sëmundjes, regjimin e kujdesit.
Ulje e vetë-vlerësimit e lidhur me ndryshimet në imazhin trupor.
Planifikimi:
Sigurimi i sasisë së nevojshme të të gjithë kërkesave ushqimore
Sigurimi i një volumi të mjaftueshëm të likideve
Zvogëlimi i rrezikut për infeksione
Zvogëlimi i rrezikut për dëmtime
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
40
Shmangia e rrezikut për intolerancë aktivitetesh
Lehtësimi i dhimbjes dhe diskomfortit
Reduktimi i faktorëve rrezikues si: shtypja
Sigurimi i funksioneve kognitive
Përvetësimi i njohurive për parandalimin dhe menaxhimin e sëmundjes
Përmirësimi dhe ruajtja e integritetit të lëkurës
Kuptimi i sëmundjes dhe trajtimi i tij si dhe masat parandaluese
Diagnozat diferenciale janë:
Eritema jo e dukshme qe zbardhet gjatë kompresionit, e shkaqe të tjera
Plagët kronike të llojeve të tjera ( p.sh ulçera diabetike, ulçera venoze)
Vaskuliti(është një grup sëmundjesh që shkatërron enët e gjakut nëpërmjet inflamacionit)
Kancerat
Dëmtimet nga radiacioni
Gangrenosum pyoderma dhe sëmundje të tjera dermatologjike
1.13 KOMPLIKACIONET E ULÇERAVE NGA PRESIONI
Ndër komplikacionet futen:
Infeksionet lokale
Bakteremia
Osteomieliti
Traktet e sinuseve
Malinjiteti
Fasciiti nekrotizues
Mionekroza
Alteracionet metabolike si Hiperkalcemia , Hipoproteinemia , Anemia
Amiloidoza dhe të tjerë
Vdekje
Komplikacionet post-kirurgjikale janë :
Hematoma
Seroma
Dehiscenca e plagës
Abscesi
1.13.1 Infeksioni lokal / Bakteremia
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
41
Figura 17 . Prezenca e një ulçer të infektuar në këmbë
Ulçerat nga presioni mund të shkaktojnë baktereminë dhe mund të jenë të ndërlikuara nga
osteomieliti ,endokarditi , sepsis dhe mund të shkaktojnë vdekje.
Bakteremia shkaktohet kryesisht nga organizmat që janë të pranishme në spital dhe ndodh në
pjesën më të madhe tek pacientët diabetike , të kequshqyer ose të imunosupresuar
(vetë-përmbajtur). Incidenca e bakteremisë nga ulçerat nga presioni është rreth 1.7 për 10,000
pacientë të dalë nga spitali . Sepsis është një komplikacion serioz dhe shpesh shkakton vdekje .
Ky komplikacion është i lidhur me një shkallë mortaliteti 50 %- 70%.
1.13.2 Osteomieliti
Figura 18 . Paraqitja e një ulçer të ndërlikuar nga osteomieliti
Osteomieliti është ndër komplikacionet më të shpeshta të ulçerave nga presioni , e raportuar në
38% të pacientëve të prekur nga ulçera nga presioni.
Qëndrimi për një periudhë të gjatë kohe, ulçerat e thella dekubitale (dmth stadi i tretë ose stadi i
katërt ) shpesh janë të ndërlikuara nga osteomieliti . Kjo mund të ndodhë përmes shtrirjes direkt
ose përmes diseminimit (përhapjes) të gjakut . Organizmat e zakonshëm që shkaktojnë
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
42
osteomielitin janë:S.aureus , P.mirabilis , E.coli , Bacteroides fragilis , Klebsiella sp. ,
Pseudomonas sp. , streptococci dhe enterococci .
Diagnostikimi i osteomielitit në ulçerat nga presioni është i vështirë . Tomografia kompjuterike
është më e përdorshme , me një specifikim 90% , megjithëse sensitiviteti është vetëm 10%.
Marrja e biopsisë së kockave është testi unik mëi përdorshëm , me njësensitivitet prej 73% dhe
me një specifikim prej 96% .
Osteomieliti duhet të merret parasysh kurdoherë që një ulçer nga presioni nuk shërohet.
1.13.3 Fistula /traktet sinusale
Traktet e sinuseve janë rrugë drenimi nga shkaku i një vatre të thellë infeksioniakut nëpërmjet
indit dhe/ose kockës për të hapur sipërfaqen e lëkurës . Sinograma përdoret për të determinuar
shtrirjen e traktit sinusal apo fistulën . Traktet e mëdha të sinuseve mund të demonstrohen
nëpërmjet MRI (rezonanca magnetike).
Malinjiteti (Ulçera Marjolin –I referohet ulçerimit agresiv të karcinomës me qeliza
skuamoze)
Figura 19 . Ulçera Marjolin
Termi ulçer Marjolin shpesh përdoret për të përshkruar transformimin neoplazik në ulçerat
kronike .Incidenca e karcinomës së qelizave skuamoze është vlerësuar rreth 0,5% të ulçerave
nga presioni dhe zakonisht sjelljet agresive , me një shkallë metastatike rreth 61% .Kjo vendos
diagnozën e hershme dhe trajtimin urgjent (të domosdoshëm). Mundësia e transformimit malinj
mund të konsiderohet në ulçerat nga presioni në ato raste kur ulçerat nuk i përgjigjen trajtimit ose
në ato raste kur tregohen ndryshimet morfologjike indikuese për malinjitet .
1.13.4 Alteracionet metabolike
Pacientët me ulçer nga presioni mund tëparaqesin veçori tipike që shihen në pacientët me
çrregullime kronike inflamatore , duke përfshirë aneminë normocitare , normokrome me nivele
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
43
të reduktuara të hekurit në serum, me nilevetë reduktuara të transferrinës dhe me saturimin
(ngopjen) e transferrinës , por nivele të larta të ferritinës . Hipoproteinemia me hipoalbuminemi ,
inversi i raportit albumin-globulin , nivelet e rritura të globulinave , shkalla e lartë e sedimentit
eritrocitar dhe niveli i lartë i proteinës C-reaktive dhe i numrit të qelizave të bardha të gjakut
gjithashtu mund të vlerësohen . Këto anomali kthehen gradualisht në nivele normale pas shërimit
të ulçerave nga presioni . Riabsorbimi kockor mund të çojë në hiperkalçemi , hiperkalçiuri ,
kalçifikim ektopik , kalkuli renale dhe në stazën e fshikëzës së urinës .
1.13.5 Fasciti nekrotizues
Fasciti nekrotizues është një infeksion i shtresave të thella të lëkurës dhe indeve subkutane , që
kërkon diagnozë të shpejtë , ndërhyrje të hershme kirurgjikale , debridime operative të shpeshta
dhe rikonstruksion të indeve të buta. Është i rrallëpor ka një kurs tepër agresiv. Mionekroza dhe
rhabdomioliza përshkruhen mbas kirurgjisë të zgjatur .
Fillimisht çrregullimi paraqitet si një zonë e shkatërruar e lëkurës në të ndenjurat , e
diagnostikuar si një ulçer e thjeshtë dekubitale, por më pas progredon në mionekrozë ekstensive
qëçon nëçrregullim renal e cila kërkon dializë.
1.13.6 Komplikacione të tjera
Në pacientët e moshuar të kufizuar në shtrat të cilët i janë nënshtruar ndërhyrjes kirurgjikale për
shkak të ulçerave nga presioni , shkalla e mortalitetit është e lartë (68%). Komplikacione të tjera
post-kirurgjikale përfshijnë: hematoma, seroma , formimi i abscesit , sepsis , dehiscence e plagës
etj. Komplikacione të tjera më pak të zakonshme të raportuara për shkak të ulçerave nga presioni
janë: Amiloidoza , endokarditi , meningiti , arthriti septik , myiasis dhe gangrene .
1.14 PROGNOZA E ULÇERËS NGA PRESIONI
Prognoza e ulçerës nga presioni varet në bazë të shkakut . Në pacientët paraplegjikë 50-70% e
ulçerave nga presioni shërohen pa ndërhyrje kirurgjikale . Megjithatë, pacientët që i nënshtrohen
një kujdesi me afat të gjatë kohor për shkak se mund të kenë problem të shumta mjekësore,
prognoza është e keqe dhe komplikacionet të tilla siç mund të jenë: sepsis ose osteomieliti
,amiloidoza, anemia dhe malinjiteti mund të zhvillohen . Pjesa më e madhe e vdekjeve lidhur me
ulçerën nga presion ndodh në personat e moshës 75 vjeç . Septicemia është prezente ne 40% te
pacientëve në të cilën vdekja është e lidhur me ulçerën nga presioni . Ulçerat nga presioni të
stadit të dytë kanë më shumë mundësi shërimi në krahasim me ulçerat e stadit të tretë ose të
katërt , intensiteti i ulçerës nga presioni nuk ka lidhje me mortalitetin .
1.15 PARANDALIMI
Më lehtë është të parandalojmë formimin e këtyre plagëve sesa të mjekojmë, po ashtu
parandalimi shpreh gjithashtu efektivitetin dhe asistencën mjekësore korrekte . Kështu duke
filluar me zbatimin e udhëzimeve mbi rregullimin e shtratit të pacientit, tendosja mirë e
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
44
çarçafëve, pastrimi pas çdo vakti ushqimor, pozicionet e duhura dhe të rekomanduara të pacientit
dhe për më tepër lëvizja e pacientit çdo 2 orë . Pjesa e rëndësishme në parandalimin e ulçerave
nga presioni është edhe higjiena e pacientit , banjo e përgjithshme ose parciale, kujdesi për zonën
perineale në pacientët me inkontinencë që përbën edhe një prej faktorëve predispozues në
formimin e këtyre plagëve .
Veprimet parandaluese mund të ulin rrezikun e pacientit për të shfaqur ulçera nga presioni .
Masat parandaluese janë:
1.15.1 Ndryshimi i pozicionit –është çelësi i parandalimit të ulçerave nga presioni . Këto
ndryshime duhet të jenë tëshpeshta , ripozicionimi është i nevojshëm për të shmangur
stresin në lëkurë dhe pozicionet e trupit janë të domosdoshme për të minimizuar
rrezikun e presionit në zonat e prekshme.
Ripozicionimi i pacientit të kufizuar në shtrat duhet tëkryhet çdo dy orë kurse i
pacientëve të kufizuar në karrige duhet të kryhet çdo 15 min. Pacientët të cilët nuk
janë të aftë të kryejnë këto veprime duhet të ndihmohen nga ekipi i dhënies së
kujdesit . Përpiquni qëtë shmangni vendosjen e pacientit në trokanter ose
vendosjen direkte në plagë .
Përdorimi i pajisjeve për reduktimin e presionit të tilla si: material mbushës prej
sfungjeri , dyshekë me ajër ose lëng , jastëkët etj si dhe përdorimi i sipërfaqeve
mbështetëse.
Shmangni ngritjen e kokës së krevatit më shumë se 30° , për të parandaluar
forcën e prerjes.
Shmangni masazhin mbi proeminencat kockore , për arsye se fërkimi mund të
çojë në krijimin e ulçerave nga presioni .
Shmangni material/mbulesa plastike të cilat mund të shkaktojnë djersitje të
tepruar .
1.15.2 Kujdesi i lëkurës
Mbrojtja dhe monitorimi i gjëndjes së lëkurës është e rëndësishme për parandalimin e
ulçerave nga presioni dhe për identifikimin e plagëve të stadit të parë përpara se ato të
përkeqësohen .
Lëkura duhet të pastrohet me sapun të butë dhe me ujë të ngrohtë , shpëlahet dhe
më pas fshihet me peshqir të butë dhe të thatë. Lubrifikohet lëkura të paktën 2
herë në ditë me krem të lehtë ose xhel , sidomos mbi pikat e shtypjes.
Mbrojtja e lëkurës: Lëkura që është e ndjeshme ndaj lagështisë së tepërt mund të
mbrohet me pudër talk . Tharjes së lëkurës duhet ti aplikohet solucion .
Inspektimi i lëkurës: Inspektimi i përditshëm i lëkurës është i rëndësishëm për
identifikimin e zonave të ndjeshme të lëkurës apo për identifikimin e shenjave të
hershme të ulçerave nga presioni. Ofruesit e kujdesit zakonisht duhet të
ndihmojnë duke kryer një inspektim të plotë të lëkurës , por pacientët jo të
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
45
imobilizuar mund të jenë në gjëndje për të inspektuar lëkurën e tyre me anën e
pëdorimit të një pasqyre sic tregohet ne fig.20 .
Figura 20 . Inspektimi i lëkurës me anën e përdorimit të një pasqyre
1.15.3 Menaxhimi i inkontinencës
Inkontinenca urinare ose fekale duhet të menaxhohet për të parandaluar lagështirën dhe
ekspozimin bakterial të lëkurës.Kujdesi mund të përfshijë asistencën e caktuar shpesh me
urinimin ,pastrimin e lëkurës me butësi pas çdo episodi të pakontrolluar me ujë ose me
pastrues me pH të balancuar, shmangia e fërkimit të tepërt dhe të ashpër pasi mund të
traumatizojë lëkurën, ndryshimet e shpeshta të pelenave , përdorimin e barrierave
mbrojtëse kundra lagështirës në lëkurë (p.sh kremrat , pomadë etj) si dhe për të mbrojtur
dhe ruajtur lëkurën , zgjedhja e materialeve absorbuese dhe e veshjeve të brëndshme për
të parandaluar lagështirën e shkaktuar nga inkontinenca duke shmangur kështu
macerimin e lëkurës , përdorimin e pajisjeve si kateterët urinar ose tubat rektale . Disa
mënyra të ushqyerjes nëpërmjet tubit dhe antibiotikët mund të përkeqësojnë rastet e
diaresë. Komunikoni me mjekun dhe/ ose dietetistin për problemin e diarresë për të
vlerësuar mundësitë për minimizimin e diarresë .
1.15.4 Ndërhyrjet nutricionale
Mjeku , dietologu apo pjesëtarë të tjerë të ekipit të kujdesit mund të rekomandojnë
ndryshime dietetike të cilat mund të ndihmojnë në përmirësimin e shëndetit të lëkurës së
pacientit .
Dieta: Pacientët mund të kenë nevojë për rritje të sasisë së kalorive, proteinave ,
vitaminave dhe mineraleve në dietën e tyre. Doktori gjithashtu mund të
përshkruajë suplemente dietetike të tilla si vitamin C dhe zink .
Lëngjet: Hidratimi i duhur është i rëndësishëm për rruajtjen e një lëkure të
shëndetshme . Ekipi i kujdesit mund të këshillojë se sa lëngje duhet të merren dhe
të informojë për shenjat e hidratimit të dobët të tilla si nxjerrja e pakët e urinës ,
urinë e errët (e paqartë) , gojë e thatë ose e lagësht , etja , lëkura e thatë ose
konstipacion.
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
46
Asistenca e të ushqyerit : Disa pacientë me mobilitet të kufizuar apo dobësi të
dukshme mund të kenë nevojë për ndihmë në lidhje me të ngrënit në mënyrë që të
marrin ushqim tëpërshtatshëm.
Veprimet: Një vlerësim i plotë për parandalimin ose trajtimin e ulcerave nga presioni përfshin :
Vlerësimin e nevojave ushqyese , proteinave , kalorive , lëngjeve , vitaminave
dhe mineraleve ;
Mjaftueshmërinë e marrjes aktuale nutricionale dhe sasinë e humbjeve të
lëndëve ushqyese dhe të lëngjeve ;
Pengesat/barrierat për arritjen e të ushqyerit optimal , duke përfshirë gëlltitjen ,
përtypjen dhe implikimet/nderlikimet sociale;
Funksionin kognitiv, duke përfshirë aftësinë për të ngrënë në mënyrë të pavarur;
Rishikimin e gjëndjes shëndetësore të pacientit dhe gjëndjeve të sëmundjeve
kronike, duke përfshirë kontrollin e diabetit dhe sëmundjet e veshkave ;
Indikatorët/parametratantropometrikal dhe biokimikë,duke përfshirë indeksin e
masës trupore , ndryshimet në peshë dhe shkallën Braden ;
Dokumentimi i historisë së peshës dhe humbjes së peshës nga pesha e
zakonshme trupore ;
Humbja e peshës më shumëse 5 % për 30 ditëose më shumëse 10% për 180 ditë
do të konsiderohet si rrezik i lartë nutricional ;
Indeksi i masës trupore 19 ose më pak mund të jetë tregues i depletimit ose
zvogëlimit të mundshëm të ushqyerit ;
Niveli i aktivitetit dhe qëllimet dhe dëshirat e pacientit .
1.15.5 Përmirësimi i mobilitetit , i perfuzionit të indeve (ushtrime dhe ripozicionim )
Ushtrime aktive dhe pasive
Një terapist fizik (fizioterapist) mund të rekomandojë një program të përshtatshëm
ushtrimesh që përmirëson qarkullimin , formon gradualisht inde vitale të
muskujve , stimulon oreksin dhe forcon trupin në përgjithësi .
1.15.6 Monitorimi i nivelit të dhimbjes dhe përgjigjen ndaj medikamenteve kundra
dhimbjes ; Pacientët jokoshient vlerësohen për axhitacion , takikardi dhe për rritje të
tensionit të gjakut .
1.15.7 Monitorimi për shenja të infeksionit lokal (eritemë përreth buzëve të plagës, ere të
keqe , eksudate purulente , shërimin e dobët ) si dhe për sepsis (ethe , celulite rreth
plagës , shtim të dhimbjes , ulje të presionit të gjakut , takikardi , nivele të alteruara të
ndërgjegjes).
1.15.8 Shmangni pirjen e duhanit se ajo kufizon marrjen e oksigjenit në lëkurë .
1.15.9 Edukimi i pacientit në lidhje me ulçerat nga presioni dhe si ata mund të
ndihmojnë në parandalimin e tyre .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
47
1.16 TRAJTIMI
Trajtimi për ulçerat nga presioni mund të ndryshojë në varësi të stadit në të cilën ndodhet ulçera .
Ulçerat e stadit të parë dhe të dytë zakonisht shërohen brenda disa javësh deri në disa muaj me
trajtim konservativ . Ulçerat e stadit të tretë dhe të katërt janë shumë të vështira për tu trajtuar
dhe kërkojnë trajtim kirurgjikal . Në një pacient me sëmundje terminale apo probleme mjekësore
të shumta kronike , trajtimi i ulçerës mund të fokusohet kryesisht në menaxhimin e dhimbjes në
vend të shërimit të plotë të plagës .
Trajtimi konservativ i ulçerave nga presioni përfshin :
kujdesin e plagës
debridimin e indeve nekrotike
optimizimin e nutricionit
çlirimin e presionit
minimizimin e spasticitetit muskular
Kujdesi duhet të drejtohet në menaxhimin mjekësor të gjëndjeve kronike të tilla si :
Kontrolli i diabetit dhe hipertensionit
Stabilizimi i problemeve periferike vaskulare
Ndërhyrjet për të minimizuar faktorët e rrezikut
Kjo mund të realizohet nga personeli i kujdesit parësor dhe/ose nënspecialistët (mjeku i
përgjithshëm, mjeku endokrinolog , mjeku specialist i sëmundjeve vaskulare ) në bashkëpunim
me personelin e kujdesit parësor.
Një trajtim multidisiplinar është i domosdoshëm për të përfshirë ose përdorur më shumë aspekte
të kujdesit të plagës .
Anëtarët e një ekipi kujdesi mund të përfshijnë :
Një mjek të kujdesit parësor i cili mbikëqyr planin e trajtimit ;
Një mjek i specializuar në kujdesin e plagës ;
Infermierët apo asistentë mjekësorë të cilët ofrojnë kujdesin dhe edukimin për
menaxhimin e plagëve ;
Një punonjës social që ndihmon një person ose familjen ,përdor burimet e nevojshme dhe
adreson shqetësimet emocionale në lidhje me shërimin afatgjatë ;
Një fizioterapist që ndihmon në përmirësimin e lëvizshmërisë ;
Një dietolog që vlerëson nevojat ushqyese dhe rekomandon një dietë të përshtatshme ;
Një neurokirurg , një kirurg ortoped ose një kirurg plastik , në varësi të kirurgjisë që është
e nevojshme dhe në varësi se çfarë lloj operacioni është i nevojshëm .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
48
1.16.1 Trajtimi në spital
Në trajtimin e çdo plage , pavarësisht në cilin stad ndodhet , ndiqen këto hapa :
1) Largimi i presionit (shtypjes) e cila mund të realizohet nëpërmjet :
a) Pozicionimit të pacientit
Një pacient me ulçer nga presioni duhet të kthehet apo rrotullohet dhe ripozicionohet rregullisht
dhe të vendoset në pozicion korrekt . Pacientët të cilët janë të kufizuar në karrige me rrota duhet
të ndryshojnë pozicionin e tyre çdo 15 min dhe duhet t’iu ofrohet ndihmë në lidhje me
ndryshimet e pozicionit çdo orë . Pacientët e kufizuar në shtrat duhet të ndryshojnë pozicionin
çdo dy orë . Pajisjet ngritëse (të ekstremitetit apo trupit të pacientit)si në figurën 21 , lëkura e
dashit apo disa lloje materialesh mbushëse , mund të ndihmojnë në reduktimin e fërkimit gjatë
ripozicionimit .
Figura 21 . Një pajisje ngritëse në formën e një trapeze e cila ndihmon pacientin të lëvizë .
b) Sipërfaqet mbështetëse
Jastëkët e veçantë (të mbushur me xhel , lëng ose ajër) , materialet mbrojtëse për plagën (Garza ,
fasho , ngjitësa sterile të llojeve dhe përbërjeve të ndryshme etj) , materialet prej sfungjeri ,
dyshekët dhe shtretërit ( Fig.22 ) mund të ndihmojnë pacientin që të shtrihet në një pozicion të
përshtatshëm , mund të reduktojnë presionin e krijuar dhe gjithashtu mund të mbrojnë lëkurën të
rrezikuar nga dëmtimi .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
49
Figura 22 . Jastëkë dhe materiale mbrojtëse për ulçerat e presionit
Figura 23 . Jastëkë të veçantë që ndihmojnë pacientin që të mund të reduktojë presionin e krijuar
Një shumëllojshmëri sfungjerësh , materiale të mbushur me ajër apo me lëng (ujë) sigurojnë
mbrojtje për pacientët të kufizuar në karrige me rrota.
Lloji i materialit apo pajisjes do të varet nga gjëndja në të cilin ndodhet pacienti , nga
agresiviteti i ulçerës , nga ndërtimi i tyre si dhe nga mobiliteti i pacientit .
Në tipet e pajisjeve për reduktimin e presionit përfshihen :
Pajisjet statike përfshijnë:
Dyshekë standard prej sfungjeri
Dyshekë/mbulesa alternative prej sfungjeri (p.sh sfungjer me cilësi të lartë ,
sfungjer të ndërlikuar , sfungjer të prerë në forma kubike ) ; ato janë të rehatshëm
dhe synojnë të shpërndajnë presionin në zonën e prekur .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
50
Figura 24 . Dyshekë/mbulesa alternative prej sfungjeri
Sfungjeret visko-elastik
Dyshekë/ mbulesa / jastëkë të mbushur me xhel
Dyshekë/ mbulesa / jastëkë të mbushur me lëng
Dyshekë/ mbulesa / jastëkë të mbushur me fibër
Dyshekë statik/ mbulesa / jastëkë të mbushur me ajër
Pajisjet dinamike
Dyshekë me ajër
Shtretër bariatrik
Shtretër dhe dyshekë për pozicionim lateral etj
2) Pastrimi i plagës dhe aplikimi i fashimeve të plagës
Figura 25 . Në figurë tregohet pastrimi i plagës
Plaga duhet të mbahet e pastër për të parandaluar infeksionin . Plaga në stadin e parë mund të
lahet lehtësisht me ujë të ngrohtë dhe me sapun të butë , kjo do të reduktojë irritimin dhe tharjen
e lëkurës . Plagët e hapura nga ana tjetër duhet të pastrohen me solucion fiziologjik (saline) çdo
herë që ndryshohet fashimi dhe lagen me butësi nëpërmjet një garze të pastër . Pastrimi i plagës
me agjentë antiseptik (p.sh povidone jod –Betadinë , peroksid hidrogjeni , acid acetik ) duhet të
shmanget , pasi këto agjentë janë citotoksike për indet e shëndosha dhe vonojnë shërimin e
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
51
plagës . Nuk këshillohen fërkimet me alkool që i heqin lëkurës mbrojtjen lipidike , e dehidratojnë
dhe e bëjnë më delikate . Gjithashtu nuk këshillohet përdorimi i shpeshtë i sapunit pasi mund të
provokojë një tharje të ekzagjeruar të lëkurës .
Fashimet që mbajnë një mjedis të lagësht të plagës ndihmojnë shërimin dhe mund të përdoren
për debridim autolitik . Materialet sintetike reduktojnë kohën e dhënies së kujdesit , shkaktojnë
më pak diskomfort dhe potencialisht sigurojnë lagështi të qëndrueshme .
Një shumëllojshmëri fashimesh ose materialesh përdoren për shërimin e plagës , ato përfshijnë:
Filmat transparente
Hidroxhelet
Alginatet
Sfungjerët
Hidrokoloidet
Garzat që mund të jenë sterile ose jo sterile (të përbëra prej pambuku, poliestre, garzë
pëlhure prej fije artificiale etj). (Aneks 4)
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
52
FFFigura 26 . Në figurë tregohen llojet e fashimeve që përdoren për shërimin e plagës
Mund të përdoret një kombinim i këtyre fashimeve për shërimin e plagës nëse është e
nevojshme .
Përzgjedhja e materialeve ose fashove të përshtatshme realizohet në bazë të disa parametrave siç
janë :
a) Prezenca e infeksionit ose nekroza
b) Përmasa , thellësia dhe prezenca e gërryerjes dhe tynelimit (gropëzimit)
c) Vendndodhja
d) Drenimi
e) Gjëndja përreth lëkurës
f) Qëllimet për shërim
g) Nevojat individuale ose të dhënies së kujdesit të tilla si reduktimi i dhimbjes ose kontrolli
i erës
h) Koston /ribursimin e materialit ose fashimit
i) Mundësia e sigurimit
j) Lehtësia e aplikimit dhe heqjes së fashos
Ulçera në stadin e parë zakonisht nuk kërkon që të mbulohet . Ulçerat në stadin e dytë në
përgjithësi trajtohen me materiale hidrokoloide ose me fashime transparente gjysëm të
depërtueshëm , që mbajnë lagështirën dhe përshpejtojnë rritjen e qelizave të lëkurës . Materialet
speciale mund të përdoren për ulçerat e lagështuara ose për ato me fragmente sipërfaqësore . Një
antibiotik-krem mund të përdoret për plagët e kontaminuara . Në plagën e granulacionit
(rigjenerimit) duhet të aplikohet material hidrokoloidal ose fasho që nuk ngjitin (në mënyrë që të
mbrojmë indin e granulacionit dhe të ndihmojmë në proçesin e rigjenerimit ). Kujdesi në plagët
me sekrecione : duhet aplikuar lëndë të cilat kanë aftësi absorbimi të lartë si p.sh material me
hidropolimere ose hidrofibra . Aftësia e lartë absorbuese e fashove të plagës pakëson frekuencën
e ndërrimit të tyre . Disa fasho mund të ndërrohen çdo ditë kurse disa të tjera lihen për disa ditë .
Fashot ndërrohen bazuar në sasinë e drenimit : në një plagë me drenim/rrjedhje të shumtë ,
fashoja do të duhet të ndërrohet shpesh , ndërsa në një plagë me drenim të pakët , fashoja mund
të ndërrohet më pak se çdo ditë .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
53
Fashot duhet të hiqen lehtësisht pa traumatizuar apo gjakosur plagën .
3) Debridimi i indeve nekrotike
Indet nekrotike rrisin mundësinë e infeksionit bakterial dhe vonojnë kështu shërimin e plagës .
Heqja e shpejtë e indeve nekrotike nëpërmjet debridimit do të shpejtojë shërimin e plagës .
Debridim do te thotë :
'' Heqja e indeve të vdekura , të kontaminuara , të ngjitura ose ndonjë trupi të huaj , për të
përmirësuar aftësinë shëruese të indit të mbetur të shëndoshë''.
Qëllimet e debridimit janë :
1-Të heqë indet obstruktive (nekrotike)
2-Të ulë rrezikun e infeksionit
3-Të përshpejtojë shërimin e plagës
4-Të parandalojë komplikacionet e mëtejshme duke reduktuar shkatërrimin e indeve
Format e Debridimit janë:
A. Debridim kirurgjikal ose i mprehtë (heqja me anë të metodave kirurgjikale)
B. Debridim mekanik (me anë të rrymimit ujor)
C. Debridim autolitik (enzimat e vet trupit shkatërrojnë indet e vdekura )
D. Debridim enzimatik ose kimik (siç janë enzimat proteolitike)
E. Debridim biologjik ose Terapia Maggot (terapia me larva)
Metoda e zgjedhur varet nga urgjenca e vlerësuar nga mjeku (kushtet e pacientit ) , qëllimi i
trajtimit dhe nga lloji dhe sasia e indeve nekrotike të pranishme. Mos heqja e indit të vdekur do
të çojë në humbjen e sasive të medha tëproteinave nga rrjedhjet e plagës , në rrezikun për
osteomielit (infeksion i kockës dhe palcës kockore ) ,infeksion , septicemin , amputacion
tëgjymtyrës së prekur deri në vdekje . Zgjedhja e metodës të gabuar për heqjen e indeve të
vdekura do të sjellë gjëndje diskomforti si dhe vonim në procesin e rigjenerimit .
Terapi ndihmëse janë:
a) Terapia me rreze ultraviolet
b) Terapia me ultratinguj (indet e vdekura largohen duke përdorur valë energjie me
frekuencë të ulët )
c) Terapia me lazer (indet e vdekura largohen duke përdorur rreze drite )
d) Terapia me rrymë elektrike
Personat për terapi ndihmëse (zëvendësuese) janë ata pacientë me ulcera kronike nga presioni të
cilët nuk janë shëruar pavarësisht nga kujdesi i mirë konvencional i plagës .Përdorimi i rrymës
elektrike mund të ketë përfitime në trajtimin e ulcerave kronike nga presioni të cilat nuk i
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
54
përgjigjen trajtimit konvencional (zakonshëm). Tek terapitë ndihmëse futen edhe dy terapi të
cilat janë shumë te suksesshme ,ato janë:
- Terapia Hiperbarike me oksigjen (HBOT)
- Terapia me presion negativ e plagës ose terapia e mbylljes me vacuum (VAC )
HBOT :Është përdorimi mjekësor i oksigjenit në një presion më të lartë se presioni i atmosferës
( 1 atm) .
Kjo terapi kryhet në një dhomë të mbyllur hermetikisht brenda së cilës pacientët mund të thithin
100% oksigjen.Proçedura kryhet me seanca të planifikuara nga personeli i trajnuar të cilët
monitorojnë pacientin dhe ndryshojnë seancat sipas rastit.
Ndalon dëmtimin e indeve të tjera që nuk janë dëmtuar dhe mundëson furnizimin me sasi
të larta oksigjeni të indeve që vuajnë nga mosfurnizimi i nevojshëm me gjak;
Nxit dhe ndihmon në rritjen e indeve të reja ;
Lufton dhe kontrollon infeksionin ;
Forcon përgjigjen e sistemit imun (sistemit mbrojtës të organizmit) ;
Përforcon, rrit dhe ndihmon efektin e antibiotikëve ;
Redukton fuqishem edemen e shkaktuar nga inflamacioni.
Nxit riparimin e indeve kockore të dëmtuara duke nxitur formimin e indit të ri kockor
(osteogenezis) ;
Përgatit klimë të favorshme në inde për të pranuar graftet (vendosja e lëkurës të marrë në
një pjesë tjetër të trupit) nëse do të jetë e nevojshme.
Dhomat hiperbarike
Figura 27 . Fotot më poshtë tregojnë se si duket një dhomë hiperbarike
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
55
VAC-Është një terapi joinvazive që ndihmon për të nxitur shërimin e plagës nëpërmjet
aplikimitlokal , subatmosferik (negative) të presionit në bazën e plagës .
Figura 28 . Sistemi V.A.C (Terapia e mbyllur me vakum për shërimin e plagës)
Aplikimi lokal i presionit negative ndihmon që të nxisë shërimin e plagës përmes :
ruajtjes së lagështirës së mjedisit dhe mbrojtjes së tij
largimit të lëngjeve të tepërta intersticialenga periferia e plagës
rritjes së vaskularitetit local
reduktimit të kolonizimit bacterial
kuantifikimit (përcaktimit të sasisë)/kualifikimit të drenimit të plagës
asistimit ne formimin e granulacionit/rigjenerimit te indeve
rritjes se shkallës së epitelializimit
Indikimet e V.A.C:
Plagët kronike (Ulcerat e presionit të stadit të tretë ose të katërt , ulcerat diabetike ,
ulcerat venoze stazike )
Plagët akute
Plagët traumatikeetj
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
56
Kundraindikacionet e V.A.C :
Plagët me natyrë malinje
Osteomieliti i patrajtuar
Fistulat joenterike apo të pazbuluara
Indet nekrotike me praninë e eskar etj
V.A.C- kërkon mjekë të trajnuar dhe është i kushtueshëm .
A. DEBRIDIM KIRURGJIKAL OSE I MPREHTË
Figura 29 . Paraqitja e debridimit kirurgjikal me anën e një instrumenti (bisturie)
Debridimi kirurgjikal-është një proçedurë invazive që kërkon aftësi , njohuri speciale të një
kirurgu dhe pajisje sterile . Është metoda më e shpejtë dhe më efikase e heqjes së indeve të
vdekura . Mund të kryhet duke përdorur instrumenta si : gërshërë , bisturi apo instrumenta të
tjera të mprehta në dhomën operative . Realizohet nën anestezi të përgjithshme . Kjo metodë
është veçanërisht e dobishme në trajtimin e ulçerave të infektuara . Për shkak se bakteremia
mund të ndodhë gjatë debridimit kirurgjikal .përdorimi i antibiotikëve profilaktik për të
parandaluar endokarditin infektiv mund të jetë i nevojshëm . Diskomforti i pacientit është
minimizuar .
B. DEBRIDIM MEKANIK
(1)Debridimi kirurgjikal (2)Debridimi mekanik
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
57
Figura 30 . Në figurën e parë paraqitet debridimi kirurgjikal tek figura e dytë debridimi mekanik
Debridimi mekanik-është përdorimi i forcës aktuale për të hequr indet nekrotike .Është një
metodë e ngadaltë , mjaft e dhimbshme , kjo përfshin mbulimin e plagës me garza të njoma me
solucion fiziologjik dhe lihen të thahen dhe më pas largohen garzat duke bërë të mundur heqjen e
indeve të vdekura.Kjo metodë është jo selektive , pasi mund të marrë shumë kohë dhe është
traumatike për faktin se ajo ka aftësinë të heqë indet e shëndosha përveç indeve të vdekura.
Hidroterapia me vorbull është një metodë e vjetër e debridimit mekanik ,është e kushtueshmepor
efektive për largimin e ulçerave nga presioni me sekrecione të trasha, e indeve të vdekura
(slough) apo të kontaminuara . Irrigimi i plagës ( ''pulse lavage'' )- Irrigimi është pastrimi i
plagës me presion të mjaftueshëm për të larguar indet e devitalizuara. Ajo mund të kryhet me
anë të një shiringe 35ml dhe me ane të një gjilpëre 19 gauge apo me anë të një angiokateteri për
presionin optimal dhe për largimin e indeve të vdekura .
Debridimi mekanik kërkon një punë intensive .
C. DEBRIDIM AUTOLITIK
Debridimi autolitik-është proçesi i shkatërrimit të indeve të vdekura duke përdorur enzimat
endogjene të vet trupit që ndodhen në sipërfaqe të plagës .Kryhet nga vendosja e materialeve ose
fashimeve okluzive (p.sh materiale hidrokoloide sipër plagës).Është një metodë më e ngadaltë
krahasuar me debridimin kirurgjikal por kjo është selektive për indet nekrotike ,është një
proçedurë jo invazive dhe një metodë jo e dhimbshme . Proçesi mund të observohet brenda 72-
96 orëve . Debridimi autolitik kërkon aftësi klinike minimale dhe është jotraumatike . Kjo
metodë nuk kërkon një punë intensive . Përdoret në të gjitha rastet klinike ku nuk kërkohet
ndërhyrje urgjente për drenazhimin ose heqjen e indeve nekrotike . Ajo nuk rekomandohet për
pacientët me një numër të ulët të qelizave të bardha të gjakut . Gjithashtu kundraindikohet në
rastet e ulçerave të infektuara apo në ulçerat me sekrecione të shumta .
D. DEBRIDIMI ENZIMATIK OSE KIMIK
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
58
Figura 31 . Paraqitja e debridimit enzimatik nëpërmjet agjentëve kimike (p.sh Papain-Urea)
Debridimi enzimatik- realizohet nga përdorimi I agjentëve topikal kimike si kolagjenazës ,
streptokinazës /streptodornazës , papain-urea, fibrinogjeni/deoksiribonukleaza ose enzimave të
ngjashme për të stimuluar shkatërrimin e indeve nekrotike .
Është një metodë për tu vlerësuar kur pacienti nuk toleron debridimin kirurgjikal
Është shumë e ngadaltë në krahasim me debridimin kirurgjikal
Nuk dëmton indet e shëndosha
Është më pak efektive në rastin e indeve të shumta nekrotike
Kjo metodë nuk është e përshtatshme për ulçerat e infektuara
Ajo mund të shkaktojë hemorragji dhe mund të jetë e dhimbshme
Materialet duhet të ndërrohen një herë deri në disa herë në ditë sipas nevojës . Dërmatiti i
kontaktit mund të ndodhë në disa raste dhe agjentët e mësipërm nuk duhet të përdoren , atëhere
kur tendini është i ekspozuar.
E. DEBRIDIM BIOLOGJIK OSE TERAPIA MAGGOT (terapia me larva)
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
59
Figura 32 . Paraqitja e debridimit biologjik nëpërmjet apikimit të larvave të cilat shkatërrojnë
materialin nekrotik
Kjo është një metodë alternative e debridimit .
Larvat përdoren për të shkatërruar materialin nekrotik . Larvat ushqehen me indet e vdekura dhe
të infektuara , por nuk prekin indet e shëndosha . Larvat gjithashtu çlirojnë substanca që vrasin
bakteret dhe nxisin shërimin . Larvat janë të vendosura brenda mbulimit (fashimit) të plagës me
garza . Pak ditë më vonë garzat hiqen dhe larvat janë larguar . Larvat jane selektive pasi ato
fokusohen vetëm në vdekjen e indeve nekrotike dhe jo në indet e shëndosha .
Indikimet janë :
të gjitha llojet e plagëve me probleme , kirurgjikale apo lloje të tjerë të debridimit që janë
të vështira , të rrezikshme ose jo funksionale .
Kondita të tjera p.sh osteomieliti , djegiet , absceset , fasciti nekrotizant
Përgatitja për transplantim etj
Kundraindikacionet janë:
A. Absolute
- Fistula , plagë , të lidhura me kavitetin trupor , avancimi i shpejtë i nekrozës së
indeve.
B. Relative
- Enët e ekpozuara , tendenca për hemorragji , shpërndarja e vështirë e indeve.
AVANTAZHET DISAVANTAZHET
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
60
4) Trajtimi i kolonizimit bakterial dhe infeksionit
Pastrimi i ulçerës dhe debridimi janë të rëndësishme për kontrollin e ngarkesës mikrobike në
ulçerat nga presioni .Terapia me antibiotik sistemik nuk është e rekomanduar për kontaminimin
ose për infeksionet e lehta lokale por është e indikuar në ato raste kur bakteremia,celuliti ose
osteomieliti është prezente. N.q.s plagët nuk shërohen dhe shenjat e infeksionit (p.sh. eritema ,
dhimbja, edema, era e keqe, eksudate/sekrecione purulente ) janë të pranishme deri në dy javë,
mund të administrohen antbiotikë lokal si :sulfadiazinë argjëndi, gentamicinë etj.Antibiotikët
lokale përdoren për të parandaluar ose trajtuar infeksionin e plagës, për të reduktuar ngarkesën
bakteriale, ose për të larguar erën e keqe të plagës dhe shenjat e inflamacionit. Aspirimi me
gjilpërë apo biopsia e indeve për kulturë bakteriologjike mund të japin inforamcion të
rëndësishëm rreth infeksionit gjithashtu është shumë e domosdoshme , sepse nëpërmjet saj bëhet
përzgjedhja e antibiotikoterapisë kurse kulturat me ndihmën e një tamponi të ulçerave shpesh
mund të japin inforamcion të gabuar .Ofruesit e kujdesit shëndetësor ose stafi mjekësor duhet të
praktikojnë masa të përgjithshme kur trajtojnë pacientët e moshuar me ulçera nga presioni të cilat
mund të jenë:
- Larja e shpeshtë e duarve
- Përdorimi i dorezave
- Përdorimi i instrumentave sterile për debridim
Masat e izolimit , nëse indikohen duhet të zbatohen.
Infeksionet nga mikroorganizmat anaerobe gram pozitive dhe gram negative ( lloje të
Bacteroides , Clostridium , Eubacterium , Peptococcus , Peptostreptococcus dhe kundër
protozoareve si Entamoeba histolytica , giardia lamblia dhe Trichomonas vaginalis) mund të
trajtohen me antibiotikë lokale si metronidazole .
5) Trajtimi nutricional
Faktori kontribues i rëndësishëm në shërimin e plagës është statusi nutricional .
Ofruesit e kujdesit shëndetësor duhet të bëjnë një vlerësim të gjëndjes aktuale të ushqyerjes dhe
të planifikojnë ndërhyrjet e duhura si dhe vlerësimin e efikasitetin e terapisë sëaplikuar . Duhet
-Efektive
-Selektive
-E thjeshtë
-E shpejtë
-Përdorim të gjërë
-Vret bakteriet
-Mund të rrisë shërimin
-Aspekt etik
-Kërkon aftësi
-Mund të kushtojë si proçedurë
-Mund të shkaktojë dhimbje
-Jo e përdorshme në tëgjitha rastet
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
61
evidentuar , diagnostikuar defiçitet ushqimore , gjëndja e malnutricionit dhe të korrigjohen
menjëherë .
Skriningu për pamjaftueshmëritë nutricionale është pjesë e rëndësishme e vlerësimit dhe
menaxhimit të ulçerave nga presioni.Përbërësit e duhur ushqimorë do të ndihmojnë për
parandalimin e kequshqyerjes dhe nxisin shërimin .Marrja e duhur dietetike e proteinave është e
rëndësishme për shërimin e ulçerave nga presioni . Sasia e nevojshme e proteinave është midis
1,0 -1,5 g/kg /ditë dhe marrja kalorike duhet të jetë rreth 30-40 kkal /kg/ ditë . Nivelet e ulëta të
albuminës në serum më pak se 3,5 mg/dL , humbja e pavullnetshme e peshës trupore më shumë
se 15% e normales dhe mungesa e vitaminës C ose zinkut , të gjitha ndikojnë negativisht në
shërimin e plagës . Suplementet dietike (vitamin C rreth 10 mg , 15 mg kalçium , 0,5 mg zink ,
vitamin B12 në rrugë parenterale 10 mg ) nxisin shërimin e plagës . N.q.se marrja dietetike
vazhdon të jetë jo në sasinë e duhur , një ushqyerje parenterale mund tëjetë e nevojshme. Marrja
adekuate e lëngjeve duhet të sigurohet . Nevojat për lëngje janë30 ml/kg të peshës trupore ose
minimumi 1500 ml/ditë. Pacientët duhet të mbahen të hidratuar .
6) Trajtimi i dhimbjes
Prioriteti kryesor duhet të jetë vlerësimi dhe reduktimi i dhimbjes.
Pacientët përjetojnë dhimbje gjatë kthimit të pozicionit, ndërrimit të fashove dhe heqjes së
indeve të devitalizuara . Lloji i fashimit dhe frekuenca e ndërrimit të fashos ,sipërfaqet
mbështetëse ndihmojnë në lehtësimin e dhimbjes. Hapat e duhur për lehtësimin e dhimbjes
sjellin komoditet te pacienti dhe duhet të jenë në kompliancë me planin e trajtimit. Ndërhyrjet që
mund të reduktojnë dhimbjen përfshijnë përdorimin e medikamenteve antiinflamatore jo
steroidale të tilla si: ibuprofen (Motrin, Advil etj) dhe naproxen (Aleve etj ) veçanërisht para dhe
pas ripozicionimit , proçedurave të debridimit dhe të ndërrimit të fashove.Medikamentet lokale
kundra dhimbjes të tilla si kombimini i lidokainës dhe prilokainës , gjithashtu mund të përdoren
gjatë debridimit dhe ndërrimit të fashove. Medikamentet ndihmuese të tilla si antidepresantët tri-
ciklike mund të përdoren për të shtuar anestezinë . Ato mund të përmirësojnë depresionin në disa
situata me dhimbje kronike dhe janë sedative , dhe përmirësojnë cilësinë e gjumit . Për rastet që
përfshijnë sepsis , trajtimi me antibiotikë me spektër të gjërë veprimi ( p.sh Ampiciline
sulbactam, imipenem, ticarcillin/clavulanate, piperaciline,tazobactam clindamycin +
aminoglukozide ose ciprofloksacine ) për bacilet aerobike gram negative , koke gram positive
dhe anaerobët .
7) Çlirimi i spazmave muskulare
Relaksantët e muskujve të tilla si : diazepam, tizanidine (zanaflex) , dantrolene(dantrium) dhe
baclofen mund të inhibojnë spazmat muskulare dhe mundësojnë shërimin e plagës që mund të
ketë qënë e shkaktuar apo përkeqësuar nga spazmat e lidhura me forcën e fërkimit apo të prerjes.
N.q.s pacientët nuk kanë sukses nëpërmjet terapisë mjekësore , mund të kërkohet ndërhyrje
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
62
kirurgjikale , duke përfshirë bllokimin e nervave periferike , stimuluesit epidural , baclofen
pumps dhe rhizotomy .
8) Trajtimi kirurgjikal
Disa ulçera nga presioni mund të rëndohen dhe mund të mos kenë shërim me anë të trajtimit
konservativ, atëherë kërkohet të kryhet ndërhyrje kirurgjikale . Në përgjithësi , ulçerat e stadit të
tretë dhe të katërt mund të kërkojnë ndërhyrje rikonstruktive.
Qëllimi i kirurgjisë përfshin:
Përmirësimin e higjenës dhe pamjen e plagës
Parandalimin dhe trajtimin e infeksionit
Reduktimin e humbjeve të lëngjeve
Minimizimin e rrezikut për kancer
Trajtimi kirurgjikal i ulçerave nga presioni përfshin :
Pastrimin e plagës dhe mbylljen direkte të saj duke bashkuar skajet/buzet (mbyllje
kirurgjikale)
Transplantin e lëkurës
Një shumëllojshmëri ndërhyrjesh rikonstruktive
Amputimin
Lloji i kirurgjisë do të varet nga vendndodhja dhe nga kushtet e plagës .
Qëllimi i ndërhyrjeve rikonstruktive është për të përmirësuar higjenën dhe pamjen e plagës , për
të parandaluar ose për të zgjidhur osteomielitin dhe sepsisin , për të reduktuar humbjen e
lëngjeve dhe proteinave nëpërmjet plagës dhe për të parandaluar malinjitetin (ulçer Marjolin).
Kur plagët zhvillohen në të ndenjurat apo në sakrum , mjeku mund të rekomandojë një proçedurë
kirurgjikale për të parandaluar materialet fekale të inseruara në plagë . Proçedura kirurgjikale
është ajo proçedurë që quhet kolostomi .
Kirurgjia e ulçerave nga presioni mund të jetë e vështirë , veçanërisht për shkak se shumica e
pacientëve që i janë nënshtruar ndërhyrjes kirurgjikale janë tashmë në gjëndje të keqe
shëndetësore . Ekziston rreziku i një numri të madh komplikacionesh të mundshme që ndodhin
pas operacionit , duke përfshirë:
Infeksioni
Vdekja e indeve nga ndërhyrjet rikonstruktive
Dobësia e muskujve
Flluska (xhepa të vogla nga lëngjet që zhvillohen brenda në lëkurë)
Rekurrenca e ulçerave nga presioni
Helmimi i gjakut (sepsis)
Infeksioni i kockave (osteomieliti)
Hemorragji të brëndshme
Abscese (grumbullime të dhimbshme të pusit që krijohen brenda trupit )
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
63
Tromboza e thellë venoze ( një koagul gjaku /tromb që formohet brenda venave të
këmbës )
Pavarësisht rreziqeve që ka ndërhyrja kirurgjikale , kirurgjia shpesh është e domosdoshme për të
parandaluar komplikacionet jetë-kërcënuese të tilla si helmimi i gjakut (septicemia) dhe
gangrena (shkatërrimi ose vdekja e indeve të gjalla ).
Amputimi
Një nga shembujt më dramatike se si me të vërtetë ulçerat nga shtrati mund të jenë shkatërruese ,
është kur një gjymtyrë duhet të amputohet për shkak të plagëve të rënda nga presioni ose për
shkak të komplikacioneve mjekësore . Në disa raste (ku debridimi kirurgjikal , antibiotikët dhe
trajtimi me oksigjen janë të pasuksesshme ) , amputimi i një gjymtyre mund të kërkohet për të
parandaluar infeksionin nga përhapja më tej . Kjo është veçanërisht e vërtetë në të moshuarit ,
sidomos ata që janë të kequshqyer për shkak të rrjedhjes së dobët të gjakut .
1.16.2 KUJDESI OPERATOR
1.16.2.1 Kujdesi preoperative
Vlerësoni nevojën për konsultim kirurgjikal për riparim operativ në individët me ulçer nga
presioni të stadit të III ose IV që nuk janë mbyllur me anë të trajtimit konservativ , apo për
individët që dëshirojnë mbylljen më të shpejtë të ulçerës . Siguroni një konsultim kirurgjikal
përreth drenazhimit të mundshëm urgjent dhe/ose debridim në rast se ulçera nga presioni
dyshohet për sepsis ose celulit .
Para operacionit , minimizoni faktorët fizik që mund të pengojnë shërimin e plagës kirurgjikale,
problemet mjekësore shoqëruese ,vlerësoni statusin nutricional (niveli i albuminës >3.5g/mL ) ,
për infeksion sistemik dhe lokal , reduktoni presionin, fërkimin , prerjen, çlironi spazmat
muskulare dhe reduktoni faktorët psiko-sociale .Spazmat e muskujve të pavullnetshëm duhet të
trajtohen me baclofen ose diazepam .Vlerësoni dhe menjëherë trajtoni pacientin për infeksion të
traktit urinar , n.q.s analiza e urinës dhe gjetjet e kulturës së urinës (p.sh nitratet , esteraza acide e
leukociteve) konfirmojnë për praninë e saj . Minimizoni ekspozimin e lëkurës ndaj lagështisë në
mënyrë që të gjitha sipërfaqet e varura të lëkurës të mbeten të thatë gjatë proçedurës kirurgjikale
. Shmangni masazhin mbi proeminencat kockore apo mbi zonat që kanë qënë të dëmtuara nga
presioni .
1.16.2.2 Kujdesi intraoperative
1. Poziciononi pacientin në tavolinën operatore me kujdes për të mbrojtur pikat e presionit dhe
rrugët respiratore .
2. Bëni ekcizionin e ulçerës , duke përfshirë lëkurën anormale, granulimin dhe indet nekrotike,
traktet sinusale dhe kockat deri në nivelin e mundshëm në mbylljen kirurgjikale .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
64
3. Përcaktoni ndërhyrjen rikonstruktive (ʺflapʺ) për të përmirësuar jetëgjatësinë e pacientit
4. Minimizoni tensionin mbi prerjet (incizionet) në kohën e mbylljes .
5. Siguroni perfuzion adekuat periferik në vëndet e presionit .
6. Minimizoni ekspozimin e lëkurës ndaj lagështisë në fazën intraoperatore .
7. Transferoni pacientin nga tavolina operatore për në shtrat me ndihmën adekuate për të
shmangur ndonjë dëmtim të ndërhyrjes rikonstruktive .
Shume ulçera nga presioni ndodhin në regjionin gluteal dhe kërkojnë pozicionimin prone . Disa
mjek anestezistë zgjedhin të përdorin anestezinë e përgjithëshme endotrakeale , veçanërisht n.q.s
pacienti është përmbys , por mbyllja e ulçerës mund të kryhet nën anestezi regionale ose lokale
nëse është e nevojshme .
1.16.2.3 Kujdesi postoperative
Mbajtja e pacientit në një sistem intensive të rishpërndarjes së presionit që redukton forcën e
prerjes dhe presionin në vendin e operuar , limiton tensionin mbi prerjet (incizionet) , dhe
kontrollon mikroklimën . Mos e ngrini kokën e krevatit ose mos e lëvizni pacientin nga shtrati
pa aprovimin e qartë nga mjeku kirurg . Raportoni ndonjë shenjë të mossuksesit të ndërhyrjes
rikonstruktive menjëherë tek kirurgu . Monitoroni drenimin e plagës dhe sigurohuni që tubat e
drenimit nuk janë të përdredhur ose të bllokuar . Drenat janë vendosur që në fazën
intraoperatore për të larguar lëngjet seroze dhe për të shmangur komplikacionet e plagës të tilla
si hematomën ose seromën .
Nutricioni , kujdesi mjekësor (për spazmat , diabetin , hipertensionin) , kujdesi psikologjik dhe
rehabilitimi duhet të vazhdojnë edhe gjatë fazës postoperatore siç kërkohen , për të parandaluar
ripërsëritjen e ulçerave . Parandaloni rreziqet e imobilitetit .Vendosni pacientët në pozicionin e
duhur për të shmangur presionin në vëndet ku është kryer operacioni , ktheni ose rrotulloni
pacientin çdo 2 orë dhe përdorni dyshekë të ndryshëm kur është e nevojshme . Mbani kokën e
krevatit në shkallën më të ulët se 30 ° lateralisht në përputhje me kushtet mjekësore të pacientit
. Fashimi jookluziv absorbues përdoret në efort për të shmangur maçerimin e plagës .
Minimizoni faktorët riskues mjedisorë të tillë si humiditeti (d.m.th më pak se 40 %) . Kontrolli i
urinës dhe i materialeve fekale është i rëndësishëm si dhe në rastet më të vështira kërkohet të
kryhet proçedura kirurgjikale –kolostomia . Kryerja e kujdesit të lëkurës çdo ditë është e
rëndësishme . Kjo përfshin inspektimin e kujdesshëm të të gjithë sipërfaqeve të lëkurës për të
identifikuar zonat e rrezikshme (kërcënuese) të shkatërrimit përpara shfaqjes së tyre . Lëkura
duhet të lahet me sapun dhe uje dhe të thahet plotësisht . Lagështuesit e lëkurës janë të
rëndësishëm për të ruajtur nivelin e duhur të lagështirës në sipërfaqen e lëkurës . Konfirmoni
aftësinë e pacientit për të siguruar pajisjet e nevojshme , për të ruajtur pajisjet dhe për të
mbështetur nevojat postoperatore pas kirurgjisë .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
65
1.16.3 TRAJTIMI OSE KUJDESI NË SHTËPI
Kujdesi në shtëpi për ulçerat nga presioni përfshin :
Kryeni kujdesin e plagës sipas udhëzimit të mjekut
Pastroni plagën sa herë që ndërrohet fashoja
Pastroni lehtësisht lëkurën :
o Përdorni sapun të butë dhe ujë
o Pastroni lëkurën pa e traumatizuar /gjakosur atë
o Thajeni lëkurën
o Aplikoni një krem antibiotik sipas rekomandimit të mjekut tuaj
o Aplikoni një fashë (bandazh) sipas rekomandimit të mjekut
Mos përdorni pastrues për lëkurën : Ato mund ta dëmtojnë lëkurën delikate
Mos bllokoni /izoloni sipërfaqen e lëkurës
Reduktoni presionin e ushtruar mbi ulçerat nga presioni :
o Ndryshoni shpesh pozicionin në shtrat
o Përdorni mbulesa dysheku prej sfungjeri në formën e vezës (shih fig )
Figura 33 . Mbulesa dysheku prej sfungjeri në formën e vezës
o Përdorni materiale mbrojtëse për ulçerat nga presioni (shih fig.34 )
Figura 34 . Materiale mbrojtës për bërryl dhe thembër me ulçera nga presioni
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
66
o Aplikoni materiale mbushëse mbi ulçerën (shih fig )
Figura 35 . Material mbushës që ndihmon në mbrojtjen e plagës në mënyrë që të mos
infektohet
Përdorni hidroterapinë me vorbull
Merni medikamentet e përshkruara sipas rekomandimit të mjekut :
o Mos i kaloni dozat e mjekimit . Kjo i bën më pak efektive .
o Informohuni rreth efekteve anësore të zakonshme që mund të shkaktohen nga
mjekimi .
1.17 EDUKIMI I PACIENTËVE DHE FAMILJARËVE DHE OFRUESIT TË
KUJDESIT SHËNDETËSOR
Edukimi i pacientëve është një pjesë e rëndësishme për parandalimin dhe trajtimin e ulçerave nga
presioni . Pacienti , familja dhe personat e dhënies së kujdesit janë kryesore për parandalimin ,
menaxhimin dhe trajtimin e ulçerave nga presioni . Një program gjithëpërfshirës edukativ për
parandalimin e ulçerave nga presioni duhet të sigurohet për personelin e kujdesit shëndetësor .
Programi edukativ duhet të përfshijë informacionin si më poshtë :
etiologjia dhe faktorët e rrezikut për zhvillimin e ulçerës nga presioni
mënyrat e vlerësimit të rrezikut dhe aplikimi i tyre
vëndet të cilat janë në rrezik më të lartë të dëmtimit nga presioni
vlerësimi i lëkurës dhe kujdesi për të
pozicionimi i pacientit dhe trajtimi
selektimi dhe përdorimi i sipërfaqeve të duhura mbështetëse dhe i pajisjeve të
përshtatshme për rishpërndarjen e presionit
zhvillimi dhe implementimi/zbatimi i programeve të veçanta të kujdesit të lëkurës
demostrimi i pozicionimit për të minimizuar rrezikun e dëmtimit të indeve si dhe për të
minimizuar presionin
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
67
instruktimi i pacientit , të afërmve për ndërhyrjet nutricionale si dhe menaxhimin e
krizave
dokumentimi i proçeseve dhe të dhënave përkatëse në lidhje me rezultatet e pacientit
rolet dhe përgjegjësitë e ekipit (anëtarëve) ndërdisiplinor në menaxhimin e ulçerave nga
presioni
politikat dhe proçedurat që kanë të bëjnë me transferimin e pacientëve (në shërbime të
tjera) dhe edukimi i pacientëve dhe dhënia e informacionit
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
68
KAPITULLI II
2. Materiali dhe Metodika
Kjo temë është punuar me Microsoft Word 2010 dhe do prezantohet me PowerPoint 2010 . Është
përdorur Microsoft Excel për tabelat dhe grafikët e statistikave apo të shkallës së prevalencës dhe
incidencës . Materiali statistikor ka të bëjë me përhapjen e ulçerave nga presioni në pacientët që
i janë nënshtruar kirurgjisë elektive . Ky studim u realizua nga Elizabeth Silva Ursi ; Cristina
Maria Galvao , në Londrina (PR), Brazil .
Ky studim është i tipit sasior , jo-eksperimental , përshkrues (deskriptiv) dhe prospektiv .Ky
hulumtim është kryer në një spital të përgjithshëm universitar , me 367 shtretër që kujdeset
ekskluzivisht për përdoruesit e Sistemit të Unifikuar Shëndetësor . Qëndra kirurgjike kishte
shtatë dhoma operative dhe volumi i saj kirurgjikal ishte rreth 500 proçedura në muaj (të shtruar
dhe pacientët e jashtëm) . Popullata e përbërë nga pacientët adultë të të dy gjinive , të cilët kishin
operacione elektive që ishin të tipit II (kohëzgjatja në kohë nga 2 deri në 4 orë ), të tipit III
(kohëzgjatja në kohë nga 4 deri në 6 orë ), të tipit IV (kohëzgjatja në kohë mbi 6 orë) .
Në studim , kriteret e përfshirjes për subjektet ishin : adultët (mosha 18 vjeç) të cilët patën
kirurgji elektive me kohëzgjatje më të madhe se 2 orë dhe të cilët nuk kishin ulçera nga presioni
kur u vlerësuan në periudhën preoperative .
Mostra përbëhej nga 148 pacientë të shtruar në spital të të dy gjinive që iu nënshtruan kirurgjisë
elektive ( të zgjedhur) sipas kritereve të paracaktuara të përzgjedhjes .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
69
KAPITULLI III
3. Rezultate dhe diskutime
3.1 Rezultatet
Në këtë studim , 108 pacientë dolën nga spitali , 3 pacientë vdiqën dhe 37 pacientë zhvilluan
ulçera nga presioni , duke përcaktuar shfaqjen e rezultatit të investiguar në 25 % .
Të dhënat në tabelën 1 tregojnë shfaqjen e rezultatit të studiuar në lidhje me grupmoshën e
mostrës . Për grupin e pacientëve të cilët zhvilluan UP mund të vërehet se përqindja më e madhe
(21.7%) ishte në pacientët e moshës ndërmjet 48 dhe 58 vjet, e ndjekur nga grupmoshat 38-48
vjeç (18.9%) . Për këtë grup, mosha mesatare ishte 55,83 vjet me devijim standard prej 29.73.
Mosha mesatare e grupit të pacientëve që nuk zhvillojnë UP ishte 51.19 vjeç, me një devijim
standard të 16.10 .
Tabela 1. Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas moshës dhe shfaqjes së
ulçerave nga presioni . Londrina-PR , 2009-2010 .
Mosha (kufijtë) Nr.i pacientëve me UP Nr.i pacientëve pa UP* Nr.total
18-28 3 (8.1%) 10 (9%) 13 (8.8%)
28-38 3 (8.1%) 11 (9.9%) 14 (9.4%)
38-48 7 (18.9%) 27 (24.4%) 34 (23%)
48-58 8 (21.7%) 21 (18.9%) 29 (19.6%)
58-68 6 (16.2%) 24 (21.6%) 30 (20.3%)
68-78 6 (16.2%) 12 (10.8%) 18 (12.1%)
>78 4 (10.8%) 6 (5.4%) 10 (6.8%)
Total 37 (100%) 111 (100%) 148 (100%)
*Ulçer nga presioni
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
70
Në shembullin e studiuar , 62% e pacientëve të cilët zhvilluan ulçera nga presioni ishin femra
dhe 38% ishin meshkuj . Për grupin e pjesëmarrësve pa UP , shembulli konsiston në 55%
pacientë meshkuj dhe 45% paciente femra .
Lidhur me variablin e indeksit të masës trupore (BMI) dhe zhvillimin e UP , mund të shihet se në
48.7% e pacientëve me ulçera, BMI e llogaritur ishte në kufirin normal , dhe BMI mesatare e
grupit ishte 29.73 kg / m² , me një devijim standard prej 12.74, ky indeks është klasifikuar si
mbipeshë . Për grupin pa UP, BMI mesatare është kalkuluar në 26.67 kg/m², me devijim standard
prej 6.56, gjithashtu është klasifikuar si mbipeshë (Tabela 2) .
Tabela 2. Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas indeksit të masës trupore
(BMI) , dhe shfaqjes së ulçerave nga presioni . Londrina-PR , 2009-2010 .
BMI
(kg/m²)
Klasifikimi Stadi Nr.i pacientëve
me UP
Nr.i pacienteve
pa UP
Nr.total
<18.5 Nënpeshë 0 3 (8.1%) 3 (2.7%) 6 (4.1%)
18.5-24.9 Normal 0 18 (48.7%) 50 (45.1%) 68 (45.9%)
25-29.9 Mbipeshë I 7 (18.9%) 41 (36.9%) 48 (32.4%)
30-39.9 Obeziteti II 2 (5.4%) 11 (9.9%) 13 (8.8%)
>40.0 Obeziteti i rëndë III 7 (18.9%) 6 (5.4%) 13 (8.8%)
Total 37 (100%) 111 (100%) 148 (100%)
Të dhënat në tabelën 3 tregojnë zhvillimin e UP sipas specialitetit mjekësor ; pacientët që i
nënshtrohen neurokirurgjisë ( 35.1 %) dhe operacioneve të sistemit digjestiv ishin ato me
shfaqjen më të lartë të ulçerave . Për pacientët të cilët zhvilluan ulçera nga presioni , kohëzgjatja
mesatare e kirurgjisë ishte 4 orë 30min, me devijim standard prej 2 orësh, të cilat u klasifikuan si
proçedura të Tipit III. Kohëzgjatja e anestezisë ishte 5orë 30min, me një devijim standard prej 2
orë 12min . Në lidhje me pacientët të cilët nuk ishin prekur nga ulçerat, rezultatet treguan se
0.0%
5.0%
10.0%
15.0%
20.0%
25.0%
30.0%
18-28 28-38 38-48 48-58 58-68 68-78 <78
Pacientet me UP
Pacientet pa UP
Mosha(kufijtë)
Për
qin
dja
Grafiku 1. Shpërndarja e pjesëmarrësve sipas moshës dhe shfaqjes së UP
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
71
kohëzgjatjet e kirurgjisë dhe anestezisë ishin më të ulëta në krahasim me grupin e pacientëve të
cilët zhvilluan ulçera nga presioni . Kohëzgjatja mesatare e kirurgjisë ishte 3 orë e 30min, koha
mesatare e anestezisë ishte 4 orë e 30min: kështu kirurgjitë për këtë grup, mesatarisht, janë
klasifikuar si Tipi II. Aplikimi i Mann-Whitney U-test (α = 0.05) tregoi një dallim të
rëndësishëm statistikor ndërmjet kohëzgjatjes mesatare të kirurgjisë (p = 0.002) dhe kohëzgjatjes
së anestezisë (p = 0.001) të subjekteve me dhe pa UP.
Tabela 3. Shpërndarja e pjesëmarrësve të studimit (n=148) , sipas specialitetit mjekësor
dhe shfaqjes së ulçerave nga presioni . Londrina-PR, 2009-2010 .
Specialiteti Nr.i pacientëve me UP Nr.i pacientëve pa UP Nr. total
Neurokirurgji 13 (35.1%) 22 (19.9%) 35 (23.7%)
Trakti digjestiv 8 (21.7%) 26 (23.4%) 34 (23%)
Urologji 3 (8.1%) 24 (21.6%) 27 (18.2%)
Ortopedi 5 (13.5%) 13 (11.7%) 18 (12.1%)
Obeziteti morbid 5 (13.5%) 6 (5.4%) 11 (7.4%)
Kardiovaskular 2 (5.4%) 7 (6.3%) 9 (6.1%)
Të tjerë 1 (2.7%) 13 (11.7%) 14 (9.5%)
Total 37 (100%) 111 (100%) 148 (100%)
Siç u theksua , shfaqja e rezultatit të shqyrtuar në këtë studim ishte 25%, dhe pacientët që vuajnë
nga UP (n = 37) kishin 44 ulçera (Tabela 4) .
Tabela 4. Shpërndarja e 44 ulçerave të diagnostikuar në pjesëmarrësit të cilët zhvilluan
ulçerat nga presioni , sipas stadit të UP . Londrina-PR, 2009-2010 .
Lloji i lezionit n %
Stadi I 18 40.9
Stadi II 25 56.8
Stadi III 1 2.3
Total 44 100
41%
57%
2%
Shpërndarja e 44 ulçerave të diagnostikuar në
pjesëmarrësit sipas stadit të UP
Stadi I Stadi II Stadi III
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
72
Diagrama 1 .
Zonat e trupit të pacientëve më të prekur nga dëmtimet ishin : regjioni sakral /gluteal (30 ulçera)
, kalkaneus (8 ulçera) , regjioni dorsal (4 ulçera) dhe pinna ose veshi (2 ulçera) .
3.2 Diskutimet
Në këtë investigim , mosha mesatare e grupit me dhe pa UP u morr në konsideratë , dhe një
diferencë e vogël u gjet ndërmjet grupeve ( 55,83 vjeç dhe 51.19 vjeç , përkatësisht) ; megjithatë
, në aspektin e moshës , grupi me UP kishte një përqindje më të lartë të subjekteve ndërmjet
moshës 48 dhe 58 vjet , dhe grupi pa UP kishte një përqindje më të lartë në grup-moshën
ndërmjet 38 dhe 48 vjet . Kjo është në përputhje me kërkimet që demonstruan lidhjen midis
moshës dhe zhvillimit të UP . Në të kundërt , një studim i temës tregon se pavarësisht se të
moshuarit që ka një sensibilitet të njohur për zhvillimin e UP , kusht i nevojshëm nuk është për të
vlerësuar këtë variabël në mënyrë (metodë) të izoluar .
Në lidhje me gjininë, në grupin me UP , shumica e subjekteve ishin femra , dhe në grupin pa UP
shumica e subjekteve ishin meshkuj . Në një studim të kryer , një lidhje u gjet midis gjinisë
femër dhe zhvillimit të UP , dhe në kërkime të kohëve të fundit , incidenca e UP ishte më e lartë
tek femrat . Megjithatë , ka pasur polemika ndërmjet rezultateve të hulumtimit tashmë të
raportuara , e cila kërkon hetim të mëtejshëm .
Në lidhje me BMI , në grupin me UP dhe në grupin pa UP , kur observojmë shpërndarjen e
subjekteve ,përqindja ishte më e lartë në kufirin normal ;kur bëjmë verifikimin , të dy grupet
ishin në kufirin mbipeshë . Megjithatë , nuk kishte asnjë dallim të rëndësishëm statistikor midis
grupeve me dhe pa UP në lidhje me BMI . Ky variabël është diskutuar si një faktor rreziku .
Kështu , nivelet më të ulëta të BMI tregojnë për status të varfër nutricional dhe vlerat më të larta
të BMI-së tregojnë kushte jo të mira për fërkim dhe prerje .Këto kushte mund të shtojnë rrezikun
për të zhvilluar UP. Bazuar në këto, në qoftë se pacienti është klasifikuar në fund të shkallës së
shpërndarjes së BMI , për shembull , nënpeshë ose obezitet i rëndë , ai është në rrezik . Një
studim i fundit tregoi nevojën për të kryer kërkime të mëtejshme për të hetuar specialitetin
mjekësor , si një faktor rreziku për zhvillimin e UP , dhe vuri në dukje provat e rrezik të larte në
pacientët qe i janë nënshtruar kirurgjisë në specialitetin kardiovaskular . Kështu , siç u theksua ,
grupi pa UP kishte kohëzgjatje më të shkurtër të anestezisë dhe kirurgjisë në krahasim me grupin
me UP .
Një studim deskriptiv (përshkrues) , eksplorues është kryer për të identifikuar faktorët e
mundshëm të rrezikut për zhvillimin e UP në pacientët kirurgjikal të specialiteteve të ndryshme
( n = 286 ) ; rezultatet treguan se 14.3 % e subjekteve të hetuara ishin prekur nga ulçerat e
presionit . Në një tjetër studim retrospektiv të kryer me pacientë ortopedike kirurgjikale(n = 722 )
, 29.6 % e këtyre pacientëve zhvilluan ulçera nga presioni .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
73
Një studim modern ose i kohëve të fundit me vlerësim objektiv provon që prania e ulçerave të
presionit në pacientët kirurgjikale (që i janë nënshtruar kirurgjisë) nxit qëndrimin më gjatë të tyre
në spitale p.sh 109 pacientë kardiovaskulare (53.4%) nga 204 zhvillojnë ulçera nga presion gjatë
qëndrimit në terapi intensive .
Incidenca e ulçerave nga presioni ishte 20.6% në një studim longitudinal që kishte si objektiv
zbulimin e faktorëve të rrezikut që lidhen me përhapjen e këtyre ulçerave , në pacientët (n= 199)
që kanë nevojë për kirurgji brenda specialiteteve të ndryshme mjekësore . Vlen të përmendet se ,
në studim , janë përfshirë pacientët që i janë nënshtruar një operacioni për specialitete të
ndryshme , dhe pacientët që kanë neurokirurgji dhe kirurgji të traktit digjestiv ishin ata me
paraqitjen më të lartë të përhapjes së UP ; megjithatë , është observuar se mostra ishte e përbërë
nga një numër më i madh të subjekteve të këtyre specialiteteve . Ky aspekt mund të konsiderohet
si një kufizim i hulumtimit , pasi ajo nuk ka hetuar përhapjen e UP vetëm brenda një specialiteti
të veçantë mjekësor . Siç u vu re më sipër , në lidhje me zonat e trupit që ishin më të prekura nga
ulçerat e presionit , zona sakrale/ gluteale ishte më e prekura (68.2%), pasuar nga regjioni
kalkaneus (18.2%), regjioni dorsal (9%) dhe veshët (4.6%) . Gjithashtu në hulumtimin e
zhvilluar në pacientët kirurgjikale , rezultatet treguan se zonat e trupit më të prekur nga ulçerat e
presionit ishin sakrum (29.8%), zona kalkaneus (19.3%), tuberoziteti iskiadik (14%), maleola
(12.3%), shpina (5.3%), baçini (5.3%) dhe në një masë më të vogël , ulçerat janë vërejtur në
këmbë , kokë dhe krahë .
Në një studim të kryer në të moshuarit e hospitalizuar rezultatet treguan se regjionet më të
prekura nga ulçerat ishin regjioni sakral (42.6%), thembrat (18.3%), tuberoziteti iskiadik
(14.6%), trokanter (4.6%), maleola laterale (3.1%) dhe kreshta iliake (1.8%) . Në hulumtimet e
tjera , sipërfaqet e trupit që ishin më të prekura nga ulçerat e presionit ishin regjioni
sakrokoksigeal , maleolat dhe kalkaneus . Në literaturën kombëtare , kemi hasur në një studim të
kohëve të fundit në të cilën lezionet janë të vendosura kryesisht në regjionin sakrokoksigeal
(65.7%) dhe kalkaneus (31.6%) .
Në lidhje me stadin e ulçerave që janë diagnostikuar në mostrën e hetuar ,ne kemi konkluduar se
shumica ishin klasifikuar si stadi II (56.8%), në vazhdim me ulçerat e stadit I (40.9%) dhe të
stadit III (2.3%). Duke krahasuar këto rezultate me ato të marra në studimet e tjera të kryera me
pacientët kirurgjikale , vlen të përmendet se , në një studim , 68.4 % e ulçerave te diagnostikuar
janë klasifikuar si ulçera të stadit te I , 24.6% ishin ulçera të stadit të II dhe 7% ishin të stadit të
III . Në hulumtimet e tjera , rezultatet treguan se 27.6 % e ulçerave të diagnostikuar ishin të stadit
të II , 2.1 % ishin të stadit të III/IV dhe ulçerat e klasifikuara si stadi I të llogaritura 70.3% . Në
shumicën e rasteve, ulçerat nga presioni të zhvilluara janë klasifikuar si të stadit I (59.3%), duke
vazhduar me të stadit të II (37.6%); per ulçerat e stadit të III dhe IV, ka qenë një frekuencë më e
ulët ( 2.8 % ) . Në studimet e fundit , ulçerat e presionit të hasura u diagnostikuan si ulçera të
stadit të I dhe të II (98.6%) . Në studimin ë kryer me pacientët ortopedikë të hospitalizuar ,
22.2% e ulçerave nga presioni të diagnostikuar ishin të stadit të I dhe 77.8 % ishin të stadit të II .
Bazuar në rezultatet e studimeve të përmendura , del po ashtu se ulçerat nga presioni që prekin
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
74
më tepër pacientët zakonisht janë diagnostikuar si ulçera të stadit të I dhe II ; këto rezultate janë
vërejtur edhe në këtë studim .
KAPITULLI IV
4. Konkluzionet
Në këtë studim , përhapja e ulçerave nga presioni ishte 25% , regjioni sakral/gluteal ishte zona e
trupit më e prekur dhe shumica e ulcerave janë diagnostikuar si stadi i II . Në lidhje me kufizimet
e hulumtimit , kemi konsideruar se përjashtimi i individëve nga mungesa e të dhënave mbi
peshën dhe gjatësinë (trupore) mund të karakterizohet si paragjykim . Përfshirja e pacientëve në
specialitete të ndryshme mjekësore gjithashtu mund të konsiderohet si një kufizim të studimit .
Në të kundërt , për shkak të mungesës së sondazheve kombëtare mbi temën e hetuar , është
theksuar se ky studim riafirmon rëndësinë e kryerjes të hulumtimeve të reja dhe ofron mbështetje
për të treguar nevojën për kujdesin perioperative për të propozuar dhe zbatuar masat që mund të
minimizojnë shfaqjen ose përhapjen e ulçerave nga presioni dhe , rrjedhimisht , për të
përmirësuar kujdesin e dhënë për pacientin kirurgjikal , si dhe reduktimin e kostove .
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
75
SHTOJCAT
Aneks1 : Shkalla Braden –Për parashikimin e rrezikut të ulçerave nga presioni
Rrezik i rëndë :Pikët totale 6-9 Rrezik i lartë :Pikët totale 10-12
Rrezik mesatar:Pikët totale 13-14 Rrezik i lehtë :Pikët totale 15-18
Nuk paraqet rrezik :Pikët totale 19-23
Data e
vlerësimit
Faktor
rrezikues
Pikët / Përshkrimi 1 2 3 4
Përceptimi
sensorik
1.Krejtësisht e
kufizuar
2.Shume e
kufizuar
3.Lehtësisht e
kufizuar
4.Nuk ka
dëmtime
Aftësia për t’iu
përgjigjur në
mënyrë
kuptimplotë
presionit e
lidhur me
diskomfortin
Nuk reagon (nuk
ankohet , dridhet
, shtrëngohet )
ndaj stimujve të
dhimbshëm për
shkak të nivelit të
ulët të koshiencës
apo sedacionit ,
OSE
aftësia e kufizuar
për të ndjerë
dhimbjen mbi
shumicën e
sipërfaqes së
trupit.
Përgjigjet vetëm
ndaj stimujve të
dhimbshëm.
Nuk mund të
komunikojë
diskomfortin me
përjashtim të
ankimit apo
shqetësimit ,
OSE
ka një dëmtim
sensorik e cila
kufizon aftësinë
për të ndjerë
dhimbjen ose
diskomfortin
mbi ½ e trupit .
Reagon ndaj
komandave
verbale por nuk
mund gjithmonë
të komunikojë
diskomfortin apo
nevojën për ta
rrotulluar apo
kthyer ,
OSE
ka disa dëmtime
sensorike të cilat
kufizojne
aftësinë për të
ndjerë dhimbjen
ose diskomfortin
në 1 ose 2
ekstremitete
Reagon ndaj
komandave
verbale. Nuk ka
defiçit sensorik
që mund të
kufizoje aftësinë
për të ndjerë ose
shprehur
dhimbjen apo
diskomfortin .
Lagështira
1.Vazhdimisht e
lagësht
2.Shpesh e
lagësht
3. Nganjëherë e
lagësht
4.Rrallë e
lagësht
Shkalla në të
cilën lëkura
është ekspozuar
ndaj lagështisë
Lëkura mbahet e
lagësht pothuajse
vazhdimisht nga
djersitja , urina
etj . Lagështira
zbulohet sa herë
që pacienti
lëvizet ose
rrotullohet .
Lëkura është
shpesh por jo
gjithmonë e
lagësht . Çarçafi
duhet të
ndërrohet të
paktën një herë
gjate
zhvendosjes .
Lëkura është herë
pas here e lagësht
, kërkohen
çarçafë
shtesë të
ndërrohen
afërsisht një herë
në ditë.
Lëkura është
zakonisht e thate
. Çarçafët
kërkohen të
ndërrohen vetëm
gjatë intervaleve
rutine .
Aktiviteti
1.Nuk ecën 2.Ecën shumë
pak
3.Ecën herë pas
here
4.Ecën shpesh
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
76
Shkalla e
aktivitetit fizik
I kufizuar në
shtrat
Aftësia për të
ecur shumë e
kufizuar ose nuk
ekziston . Nuk
mund të mbajë
peshën e vet
dhe/ duhet të
ndihmohet në
karrige ose në
karrige me rrota.
Ecën nga njëherë
gjatë ditës , por
për distanca
shumë të shkurtra
me ose pa
support. Kalon
pjesën me të
madhe të kohës
në karrige ose në
shtrat.
Ecën jashtë
dhomës të
paktën 2 herë në
ditë dhe brenda
dhomës të
paktën 1 herë në
çdo dy orë .
Mobiliteti
(Lëvizshmëria)
1. Krejtësisht i
palëvizshëm
2.Shumë i
kufizuar
3.Lehtësisht i
kufizuar
4.Nuk ka
kufizime
Aftësia për të
ndryshuar dhe
kontrolluar
pozicionin
trupor .
Nuk mund të
kryejë ndryshime
të lehta të
pozicionit të
trupit apo të
ekstremitetit pa
ndihmë .
Kryhen
nganjëherë
ndryshime të
lehta të
pozicionit te
trupit apo
ekstremiteit por
I paaftë për të
bërë ndryshime
të shpeshta apo
të rëndësishme
në mënyrë të
pavarur.
Kryhen shpesh
dhe ndryshime të
lehta të
pozicionit të
trupit apo të
ekstremiteteve në
mënyrë të
pavarur.
Kryhen
ndryshime
kryesore dhe të
shpeshta të
pozicionit të
trupit dhe të
ekstremiteve pa
ndihmë .
Nutricioni
1.Shume i varfër 2.Probabilisht
jo adekuate
3.Adekuate 4.Shumë
adekuate
Modeli i
zakonshëm i
marrjes të
ushqimit .
¹NPO : Asgjë
nga goja
²IV :
intravenoze
³TPN :
Ushqyerja
totale
parenterale
Kurrë nuk ha një
vakt (ushqimi) të
plotë .Rrallë ha
më shumë se ⅓ e
çdo ushqimi të
ofruar . Ha 2 herë
ose më pak
ushqime me
përmbajtje
proteinash (mish ,
produkte të
qumështit) në
ditë . Merr pak
lëngje. Nuk merr
shtesa dietike të
lëngshme;
OSE
¹ Nuk ushqehet
peros dhe/ose
Rrallë ha 1 vakt
të plotv dhe në
përgjithësi ha
vetëm ½ e cdo
ushqimi të
ofruar.Marrja e
proteinave
përfshin vetëm 3
sevirje të mishit
apo të
produkteve të
qumështit në
ditë . Nganjëherë
mund të marri
shtesa dietike
OSE
Mund të marri
më pak se sasia
optimale e dietës
Ha më shumë se
gjysmën e
vakteve. Ha 4
herë ushqime me
përmbajtje
proteinash(mish,
produkte të
qumështit) çdo
ditë .
Nganjëherë
refuzon ushqimin
por zakonisht
mund të marri
shtesa n.q.s
ofrohet.
OSE
N.q.s është me
gastrostomë
ose³TPN ,e cila
Ha pothuajse
çdo vakt.Kurrë
nuk refuzon
vaktin.Zakonisht
ha një total prej
4 ose më shumë
servirje të mishit
apo produkteve
të qumështit.
Nganjëherë ha
midis vakteve.
Nuk kërkon
suplemente.
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
77
²intravenoze për
më shumë se 5
ditë .
së lëngshme ose
ushqyerjes me
anë të
gastristomës.
probabilisht
plotëson
shumicën e
nevojave
nutricionale .
Fërkimi dhe
Prerja
1.Problem 2.Problem
potencial
3.Problem jo i
dukshëm
Kërkon asistencë
mesatare deri në
maksimale për të
lëvizur.Ngritja e
plotë pa
rrëshqitje pa
ndihmën e
çarçafëve është e
pamundur.Shpesh
rrëshqet nga
krevati ose
karrigia ,duke
kërkuar
ripozicionim.
Spasticiteti,
kontrakturat ose
axhitimi cojnë
pothuajse
gjihmonë në
fërkim.
Lëviz jo
fuqishëm ose
kërkon asistencë
minimale .
Mban relativisht
pozicionin e
mirë në shtrat
ose karrige
shumicën e
kohës por
nganjëherë
rrëshqet poshtë .
Lëviz në shtrat
dhe në karrige në
mënyrë të
pavarur dhe ka
fortësinë e
mjaftueshme të
muskujve për tu
ngritur plotësisht
gjatë lëvizjes.
Mban pozicionin
e mirë në shtrat
ose në karrige
gjatë gjithë kohës
.
Pikët totale Pikët totale prej 12 ose më pak tregojnë për rrezik të lartë .
Aneks 2 : Shkalla Norton
Shkalla Norton është krijuar në Angli në vitin 1962 .
1. Statusi fizik E mirë 4
Jo e keqe 3
E keqe/e dobët 2
Shumë e keqe 1
2. Statusi mendor Vigjilent 4
Apatik 3
Konfuz 2
Stuporoz 1
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
78
3. Aktiviteti Ambulant/Shëtitës 4
Ecën nëpërmjet suportit 3
I/e kufizuar në karrige 2
I/e kufizuar në shtrat 1
4. Mobiliteti I plotë 4
Lehtësisht i/e dëmtuar 3
Shumë i/e kufizuar 2
I/e palëvizshëm 1
5. Inkontinenca Nuk është prezente 4
Nganjëherë 3
Zakonisht urinare 2
Urinare dhe fekale 1
*Pikët totale radhiten nga 5 (risk maksimal) deri tek 20 (risk minimal) .
Pikët më të ulëta tregojnë për rrezik të lartë të zhvillimit të ulçerave nga presioni .
Mbi 18 Rrezik i ulët
Ndërmjet 14 dhe 18 Rrezik mesatar
Ndërmjet 10 dhe 14 Rrezik i lartë
Nën 10 Rrezik shumë i lartë
Aneks 3 : Tabela e ushqyerjes sipas stadeve të ulçerave nga presioni
Kalkulimi i nevojave nutricionale për adultët e vjetër .
Nutrientët Prevenimi Stadi I Stadi II Stadi III Stadi IV
1.Energjia
(kkal/kg peshë trupore)
25-35 30-35 30-35 35-40 35-40
2.Proteina
(g/kg peshë trupore)
0.8-1.0 1-1.2 1-1.5 1-1.5
Mbi 2 nëse
është e
nevojshme**
1-1.5
Mbi 2 nëse
është e
nevojshme**
3.Lëngjet
(ml/kg të peshës
trupore)
30 30-35 30-35 30-35 30-35
4.Vitamina A Në qoftë se mungesa është vendosur ose dyshuar , 25,000-50,000 IU orale ose
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
79
10,000 IU në rrugë intravenoze . Përdorni këtë dozë për 7-10 ditë .
5.Vitamina E 15 mg/ditë 15 mg/ditë 15 mg/ditë 15 mg/ditë 15 mg/ditë
6.Vitamina C Në qoftë se mungesa është vendosur ose dyshuar , 100-500 mg/ditë ,për 7 ditë .
7.Zink Në qoftë se mungesa është vendosur ose dyshuar , 50mg/ditë të zinkut thelbësor ,
për 10 ditë dhe më pas ri-vlerëso .
8.Argininë 17-24.8 g/ditë 17-24.8 g/ditë 17-24.8g/ditë 17-24.8 g/ditë 17-24.8 g/ditë
** Monitoroni funksionin renal
Aneks 4: Materialet/fashimet e plagës
Lloji i
materialit/
fashimit
Përshkrimi Indikacionet Avantazhet Disavantazhet Shembuj
(Lloji i
emrit )
1.Filmat
Transpare-
nte
-Material
ngjitës
-Gjysëm të
përshkruesh
me
-Membrana
poliuretan
që lejon ujin
të avulloj
dhe të
kalojë
barrierën.
-Menaxhimi i
ulcerave të stadit I
dhe II me eksudate
të pakta ose jo.
-Mund të përdoret
e kombinuar me
hodroxhelet apo
me materialet
hidrokoloide për
ulcerat me humbje
të plotë të
trashësisë së
lëkurës.
-Ruan lagështirën ;
-Janë të padepërtueshme
ndaj baktereve dhe
fungeve , të
depërtueshme përmes
lagështirës dhe oksigjenit
;
-përdoren për debridim
autolitik ;
-të lejueshme për
observimin e plagës
-nuk kërkojnë fashime
sekondare (p.sh shirita
etj)
-nuk
rekomandohen
për ulcerat e
infektuara apo
për ulcerat me
sekrecione
-nuk
rekomandohen
në lëkurë të
ndjeshme /
delikate.
-Bioclusive
-Opsite
-Tegaderm
-Polyskin
-Suresite etj
2.
Hidroxhele
t
-Janë
polimere
hidrofilike
me 3 shtresa
, të
patretshme
në ujë
-Menaxhimi i
ulçerave të stadit II
, III dhe IV ; I
ulçerave të thella ;
dhe plagëve me
prezencën e indeve
nekrotike ose
Slough
-Qetësuese , reduktojnë
dhimbjen , rehidratojnë
plagën e shtratit ;
-Lehtësojnë, përdoren për
debridim autolitik ;
-Mbushin hapësirën e
indeve të vdekura;
- Të lehta për tu aplikuar
dhe hequr;
-Mund të përdoren në
ulçerat e infektuara dhe
të mbulojnë ulçerat e
thella.
-Nuk
rekomandohen
për ulçerat me
sekrecione të
shumta;
-Dehidratojnë
lehtësisht, nëse
nuk mbulohen;
-Kërkojnë një
fashim sekondar
për ti siguruar
ato të plaga;
-mund të
shkaktojnë
macerim .
-Acryderm
-Intrasite
-Dermasyn
-Felxigel
-Solosite etj.
3.Alginatet -Materiale
komplekse
-Mund të përdoren
si materiale/
-Janë shumë absorbuese;
-Nuk ngjiten në plagë;
-Nuk
rekomandohen
-Algisite
-Kalginate
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
80
polisaharide fashime primare
për ulçerat e stadit
III dhe të IV,për
ulçerat me
sekrecione
mesatare dhe për
ulçerat me
sekrecione të
shumta apo për
ulçerat e infektuara
ose jo të
infektuara.
-Ruajnë mjedisin e
lagësht ;
-Ndërrimi i fashos 1-5
ditë ose sa herë që është e
nevojshme;
-Përshtaten me formën e
plagës;
-Përdoren në debridim
autolitik;
-Mbushin hapësirën e
indeve të vdekura;
-Të lehta për tu aplikuar
dhe hequr .
për ulçerat me
sekrecione të
pakta apo për
ato
sipërfaqësore;
-mund të
dehidratojnë
plagën e
shtratit;
-Kërkojnë
fashime
sekondare .
-Restore
-Sorbsan
-Tegagen
etj.
4.Sfungjerë
-Të përbëra
nga
poliuretan
hidrofilik;
-Të
disponuesh
me si
materiale
mbështetëse
/ mbushëse,
çarçafë dhe
jastëkë.
-Mund të përdoren
si materiale/
fashime primare (
për të siguruar
absorbimin dhe
izolimin) për
trajtimin e
hipergranulacionit
dhe/ose fashime
sekondare për
ulçerat e stadit të II
ose të IV me
drenime variable.
-Janë shumë absorbuese
dhe mbrojnë lëkurën;
-Sigurojnë një mjedis të
lagësht dhe izolim
termik;
-Ulin macerimin e indeve
përreth plagës;
-Nuk ngjiten në plagë
megjithatë disa bejnë
përjashtime (cepa
ngjitës);
-Largojnë
mikroorganizmat;
-Të lehtë për tu aplikuar
dhe larguar;
-Rekomandohen për
lëkurën e
ndjeshme/delikate.
-Nuk janë
efektive për
ulçerat me inde
nekrotike të
thata(eskar);
-Mund të
kërkojnë
fashime
skondare;
-Allevyn
-Biatain
-Polyderm
-Optifoam
-Vigifoam
etj.
5.Hidrokol
oidet
-Materiale
okluzive ose
gjysëm
okluzive,të
përbëra nga
materiale të
tilla si :
karboksimet
ilceluloza
,xhelatine
dhe pektin;
-Të
disponuesh-
me në forma
-Mund të përdoren
si fashime primare
ose sekondare për
ulçerat e stadit të II
ose IV,ulçerat me
prezencën e slough
dhe nekrozës apo
për ulçerat me
sekrecione të pakta
dhe në ato të
shumta ;
-Disa mund të
përdoren në ulçerat
e stadit I.
-Janë të papërshkueshme
ndaj avujve të
lagështirës,gazeve dhe
ndaj bakterve apo
mikroorganizmave të
tjerë ;
-Përdoren për debridim
autolitik;
-Mund të lejohet
observimi nëse janë
transparente;-
-Mund të aplikohen mbi
alginatet për të
kontrolluar drenimin;
-Nuk
rekomndohen
për ulçerat me
sekrecione të
shumta,trakte
sinusale apo të
infektuara;
-Mund të
dëmtojnë
lëkurën gjatë
heqjes së tyre;
-
Kundraindikohe
t në plagë që
-Duoderm
-Exuderm
-Tegasorb
-Primacol
etj.
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
81
të
ndryshme(
p.sh pastë ,
pudër,
meshë ) dhe
kanë aftësi
të ndryshme
të
përthithjes
në varësi të
trashësisë
dhe të
përbërjes së
tyre .
Mund të ndërrohen çdo
3-7 ditë ose sa herë që
është e nevojshme .
janë të
mbuluara.
6.Garzat -Të përbëra
nga
materiale si
pambuku
mëndafshi
artificial dhe
/ poliestër.
-Të
diponueshm
e në formë
rrumbullake
shiriti
,katrore;
-5x5 cm
Garza të
njomura ne
sol Nacl për
mbulim të
plagës.
-Mund të përdoren
për ulçerat e stadit
të III dhe të IV dhe
për ulçerat e thella,
sidomos ato me
prezencën e
gërryerjes apo të
tynelimit
(gropëzimit) .
-Të lejueshme;
-Mund të ngjiten në indet
e plagës;
-Kërkojnë kohe
për tu aplikuar;
-Mund të
dëmotojnë
lëkurën gjatë
heqjes së tyre;
-Duhet të
njomen
vazhdimisht .
-Fluffed
kerlix;
-Plain
Nugauze
'' ULÇERA NGA PRESIONI DHE KUJDESI INFERMIEROR '' NASTELA PAÇE
82
BIBLIOGRAFIA
1. Myers, B.A. (2004). Wound Management: Principles and Practice. Prentice Hall: Upper
Saddle River, New Jersey, 37-45, 369-391.
2. National Pressure Ulcer Advisory Panel (NPUAP).
www.npuap.org.
3. Gelfand JM et al : Decubitus (pressure ) ulcers , in Fitzpatrick’s Dermatology in General
Medicine , edited by Freedberg IM et al .New York , Mc Graw-Hill Professional , 2003 , p 878.
4. Braden Scale for Predicting Pressure Sore Risk© . Available at: www.bradenscale.com
Accessed: July 17, 2012 .
5. Anselmi ML, Peduzzi M, França Junior J. Estudo da incidência de úlceras de pressão, segundo
cuidado de enfermagem. Rev Formação. 2003, 3(7):57-72.
6. Pachemskhy LR. Avaliação de fatores de risco para desenvol¬vimento de úlcera de pressão
através da escala de Braden em um hospital universitário da região norte do Paraná [dissertação].
Londrina: Universidade Estadual de Londrina; 2009.
7. Book: Mayo Clinic Family Health Book, 4th Edition
8. Pressure Sore Treatment, Diagnosis and Prevention. Retrieved April 19, 2012,
from http://www.stoppain.org/pressureulcers/common/pdf/BIMC_patient.pdf
9. Klitzman B, Kalinowski C, Gilasofer SL, Rugani L. Pressure ulcers and pressure relief
surfaces. Clin Plast Surg 1998; 25: 443-50.
10. Maklebust J. Pressure ulcers: etiology and prevention. Nurs Clin North Am. Jun
1987;22(2):359-77.
11. Berkwits L, Yarkony GM, Lewis V. Marjolin's ulcer complicating a pressure ulcer: case
report and literature review. Arch Phys Med Rehabil. Nov 1986;67(11):831-3.
12. McInnes E, Dumville JC, Jammali-Blasi A, Bell-Syer SE. Support surfaces for treating
pressure ulcers.Cochrane Database Syst Rev. Dec 7 2011;CD009490.