T.C.
ANKARA VALĠLĠĞĠ
ĠL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
ANKARA 2010
ĠÇĠNDEKĠLER
BĠRĠNCĠ
BÖLÜM
SAĞLIK HĠZMETLERĠNĠN ORGANĠZASYONU,
ÖZELLĠKLERĠ VE ÖRGÜTLENMESĠ
I. 1. Sağlık Hizmetleri
I. 2. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin GeliĢimi
I. 3. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesi
I. 4. Uluslararası Sağlık KuruluĢları
I. 5. Sağlık Bakanlığı’nda Örgütlenme
I. 5. I. Ana Hizmet Birimler I. 5. I. I. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
I. 5. I. 2. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü
I. 5. I. 3. Ġlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü
I. 5. I. 4. Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü
I. 5. I. 5. Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü
I. 5. I. 6. Sıtma SavaĢ Daire BaĢkanlığı
I. 5. I. 7. Verem SavaĢ Dairesi BaĢkanlığı
I. 5. I. 8. Kanser SavaĢ Dairesi BaĢkanlığı
I. 5. I. 9. DıĢ ĠliĢkiler Dairesi BaĢkanlığı
I. 5. I. 10. Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi BaĢkanlığı
I. 5. I. 11. Kamu Özel Ortaklığı Daire BaĢkanlığı
I. 5. I. 12. ĠnĢaat ve Onarım Daire BaĢkanlığı
I. 5. 2. DanıĢma ve Denetim Birimleri I. 5. 2. 1. TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı
I. 5. 2. 2. Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığı
I. 5. 2. 3. Hukuk MüĢavirliği
I. 5. 2. 4. Bakanlık MüĢavirleri
I. 5. 2. 5. Basın ve Halkla ĠliĢkiler MüĢavirliği
I. 5. 2. 6. Proje Yönetimi Destek Birimi
I. 5. 2. 7. Proje Uygulama Birimi
I. 5. 3. Yardımcı Birimler I. 5. 3. 1. Personel Genel Müdürlüğü
I. 5. 3. 2. Ġdari Mali ĠĢler Dairesi BaĢkanlığı
I. 5. 3. 3. Savunma Sekreterliği
I. 5. 3. 4. Özel Kalem Müdürlüğü
I. 5. 3. 5. Yüksek Sağlık ġurası
I. 5..3. 6. Bilgi ĠĢlem Daire BaĢkanlığı
I. 5. 4. Sağlık Bakanlığı’na Bağlı KuruluĢlar I. 5. 4. 1. Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü
I. 5. 4. 2. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi BaĢkanlığı
I. 5. 4. 2.1. Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü
I. 5. 5. Sağlık Bakanlığı TaĢra Örgütü
ĠKĠNCĠ
BÖLÜM
I. Kalite, Sağlık Hizmetlerinde Kalite ve Toplam Kalite Yönetimi
II. Toplum Katılımı
III. Etik Ve Hasta Hakları
IV. ĠĢ Disiplini Ve Zaman Yönetimi
V. Sağlık Hizmetlerinde Afet ve Kriz Yönetimi
VI. Ayniyat ĠĢleri
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MEVZUATLAR
I. Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliği
II. Ġzin Yönergesi
III. Sağlık Bakanlığı Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliği Yönetmeliği
IV. Resmi Mühür Yönetmeliği
V. Bayrak Yasası Kaynaklar Değerlendirme Soruları
VI. Sağlık Bakanlığı Disiplin Amirleri Yönetmeliği
VII. Sağlık Bakanlığı Sicil Amirleri Yönetmeliği
Ders Saatleri Ve Soru Sayıları Çizelgesi
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
SAĞLIK HĠZMETLERĠNĠN ORGANĠZASYONU,
ÖZELLĠKLERĠ VE ÖRGÜTLENMESĠ
I. 1. Sağlık Hizmetleri
KiĢilerin ve toplumların sağlığını korumak, hastalandıklarında tedavilerini yapmak,
sakat kalanların baĢkalarına bağımlı olmadan yaĢayabilmelerini sağlamak ve toplumların
sağlık düzeyini yükseltmek için yapılan planlı çalıĢmaların tümüne sağlık hizmetleri denir.
Sağlık hizmetlerinin temel amacı, kiĢilerin hasta olmamalarını sağlamak yani onları
hastalıklardan korumaktır. Tedavi hizmetleri ise hastalığın veya yaralanmanın etkilerini
azaltmak ya da tamamen ortadan kaldırmak için yapılan faaliyetlerdir. Rehabilitasyon
hizmetleri tedavilerinden sonra hastanın normal yaĢama dönmesini kolaylaĢtırmak için
sunulan fizik tedavi gibi hizmetlerdir.
Ülkemizde koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini yürütmek Sağlık
Bakanlığının temel görevidir. Ancak tedavi edici hizmetlere tıp fakülteleri, Askeri
hastaneler(M.S. B‘ ne Bağlı) , vakıflar ve özel sağlık kuruluĢları da katılmaktadır. Koruyucu
sağlık hizmetlerine iliĢkin faaliyetler ise genel olarak Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülür.
Sağlık hizmetlerinin amaçlarına göre daha baĢka biçimlerde sınıflandırılması da
mümkündür. Nitekim sağlık hizmetlerini, önleyici hizmetler, teĢhis edici hizmetler,
iyileĢtirici hizmetler, koruyucu hizmetler, dinlendirici hizmetler, araĢtırma hizmetleri, tıbbı
eğitim hizmetleri, destekleyen hizmetler Ģeklinde sınıflandırıldığını görürüz.
Ġkinci bir görüĢle sağlık hizmetlerini yine amaçlarına göre belirlemiĢ ve amaçlara
ulaĢabilmek için gerekli hizmetleri tıbbi hizmetler, idare hizmetler, mali hizmetler, teknik
hizmetler, eğitim ve araĢtırma hizmetleri ve sosyal hizmetler Ģeklinde bölümlendirmiĢtir.
Hizmet: Tanım Özellikleri Ürün ve Hizmetlerin Sınıflandırılması,
Hizmet ―bir kiĢi veya kuruluĢun bir diğer kiĢi
veya kuruluĢa sunduğu elle tutulamaz bir faaliyet veya
yarar‖ olarak tanımlanabilir. Hizmet elle tutulamaz
olduğu için bir mülkiyet devride mümkün değildir.
Sağlık kuruluĢları çok hizmetli iĢletmelerdir. TeĢhis ve tedavi birimleri tamamlayan
bir çok hizmetin bir arada sunulmasını gerektirmektedir. Ancak bu özellik hizmet
sunumunda önemli bir koordinasyon sorununa da yol açar.
Hizmetlerin Dört Önemli Özelliği :
Hizmetlerin, onları el ile tutabilir ürünlerden farklı kılan dört önemli özelliği vardır:
1. Hizmet elle tutulamaz, göz ile görülemez.
Hizmet satın alınmadıkça ne oldukları bilinemez. Üreticiden tüketiciye doğrudan
aktarılırlar, taĢınamaz ve depolanamazlar. Kullanmadıkları takdirde hemen yok olurlar. Bir
çamaĢır makinesi aldığınızda ne satın aldığınızı hemen görebilirsiniz.Halbuki cerrahi kliniği
nde ameliyat olmak için bir sağlık kuruluĢuna baĢvuran hasta , sonucu ancak ameliyattan
sonra görür hizmet çatısında müĢteri için belirsizlik daha fazladır.
Hizmetlerin elle tutulup gözle görülememesi yani maddesel olmaması çok iyi bir
açıklama yapabilme ve ikna etme zorunluluğunu da beraberinde getirir. Hekim hastasını,
uygulayacağı tıbbi tedavinin kendisine fayda sağlayacağına inandırmalıdır. Bu nedenle
sağlık hizmetlerinin tasviri sağlık hizmeti sunumunda büyük önem taĢır.
Sağlık hizmetlerinde tüketiciler görmedikleri hizmeti değerleyebilmek için görülebilir
ipuçları ararlar. Sunulan sağlık hizmetinin kalitesini, kliniğin genel görünümü,orada
karĢılaĢtıkları personelin davranıĢları, kullanılan tıbbi ve büro araç gereçlerinin modern olup
olmadığı ve benzeri faktörlere göre değerlendirirler.
2. Hizmet kaynağından ayrılmaz.
Hizmetler onları üretenden ayrılmaz. Hakim ve /veya tanı için kullanılan cihaz
olmaksızın teĢhis yapılamaz. Ayrıca teĢhisisin kullanılabilmesi veya müdahalenin
yapılabilmesi için hastanın da orada bulunması zorunludur. BaĢka bir ifade ile hizmetlerde
satıcı ile alıcının, sunan ile alanın bir arada bulunması gerekir. Halbuki bir evi vekalet verme
yolu ile satar veya alabilirsiniz.
Hizmetler bir makarna veya deterjan gibi market rafına yerleĢtirilemez. Raflarda
sunulan tüketim mallarının kendi kendisini satması mümkündür. Hizmeti kiĢi yada
kuruluĢlar pasif olarak bekleyemez.
Profesyonel hizmetlerde müĢteriler hizmetin kimin sunduğuna büyük önem verirler.
Bu nedenle kendilerine hizmet sunan hekimin değiĢmesini istemezler. Çünkü hekimlerin
sunduğu sağlık hizmetinin kalitesi onlar için adeta özdeĢleĢmiĢtir.
3. Hizmet Kalitesinin DeğiĢkenliği;
Hizmet kalitesi onu sunan kiĢiye göre değiĢtiği gibi, zaman içinde aynı kiĢi düzeyinde
de sabit kalmaz. Bir hekim gün boyunca yaptığı ameliyatların hepsinde aynı oranda baĢarı
sağlamayabilir. Hizmet üretiminde insan emeğinin oranı artıkça kalite farkı doğru orantılı bir
Ģekilde artar.
Hizmetlerde kalite kontrolü son derece zordur. Ancak dikkatli personel seçimi ve
eğitimle, hizmet kalitesini bir ölçüde standartlaĢtırmak mümkün olabilir. Nitekim bu nedenle
hizmet iĢletmeleri hizmet için eğitime üretici iĢletmelere oranla daha fazla önem verirler.
Sağlık çalıĢanlarının iĢlerinden duydukları tatmin ile sunulan sağlık hizmetleri
kalitesi arasında istatistiki olarak bir iliĢki saptanmıĢtır. Yani personelin iĢini severek güler
yüzle yapması sunduğu hizmetin kalitesini olumlu yönde etkilemektedir.
Hizmet için ―teknik kalite ― ve ―algılanan kalite ― olmak üzere iki tür kaliteden söz
etmek mümkündür. Hastalar ve /veya yakınları bir operasyonun kalitesini sadece onun
teknik kalitesine (operasyonun baĢarısı) göre değil, algıladıkları kaliteye göre
değerlendirirler.
Hastalar, cinsiyet, yaĢ, gelir düzeyi ve benzeri sosyo – ekonomik özellikleline göre
farklı beklentilere sahip olduklarına göre tümü için geçerli bir kalitenin ne olduğunu
araĢtırmak yerine, bunları nasıl daha fazla tatmin edebiliriz diye sormak daha mantıklı bir
yaklaĢımdır.
Konuyu özetlersek, hastanın sağlık kuruluĢlarının kalitesi hakkındaki düĢünceleri,
baĢka bir ifade ile algılanan kalite teknik kaliteye göre daha sübjektiftir. Dolayısı ile hastadan
hastaya değiĢir. Teknik kalite daha objektiftir ve kolay tanımlanabilir. Örneğin Sağlık
KuruluĢlarının Sağlık Bakanlığı veya bunları denetlemekle sorumlu diğer yetkili kurumlarca
denetimleri sırasında dikkate alınan öncelikleri teknik kalitelerine iliĢkin boyutlardır. Ancak
bu denetim açısından yeterli, ancak hasta tatmini açısından yetersiz olabilir. Diğer bir
anlatımla sağlık kurumlarında kalite yönetimi teknik kalitenin yanında algılanan kaliteyi de
kapsar.
Bir hizmet iĢletmesi kendini aynı dalda faaliyet gösteren diğer iĢletmelerden üç
Ģekilde farklılaĢtırabilir ve hizmet kalitesi yönünden özel bir konuma sahip olur. Bunlardan
birincisi müĢteri ye daha candan davranan personel kullanmak, ikincisi fiziki koĢulları
mükemmel hale getirmek, üçüncüsü ise daha hızlı hizmet sunmaktır. Örneğin bekleme
süresinin azaltılması hastaların sağlık kuruluĢunun kalitesi hakkında düĢüncelerini olumlu
yönde etkiler.
4.Hizmet Depolanamaz:
Elle tutulabilen mallar önce üretilip, sonra depolanır, satılır ve nihayet son tüketici
tarafından tüketilir. Hâlbuki hizmetler ise zaman ve yer içinde taĢınma yeteneğine sahip
değildir. Hizmet, ancak, alıcının talep edebileceği zaman ve yerde sunulabilir. Çünkü
hizmetin üretimi ile sunumu arasında bir zaman süresi bulunmamaktadır. Hizmet, satıĢı
sırasında üretilir. Bu durum hizmet iĢletmelerini oldukça önemli bir risk karĢısında bırakır. .
Yukarıda sıralanan nedenlerden dolayı sağlık kuruluĢu kapasitesini talebin en yüksek olduğu
düzeye göre belirlemek zorundadır. Yani hizmetlerini devamlı olarak alıcılarının kullanımına
hazır bulundurmak zorundadır. Bu da çok yüksek maliyetler olarak karĢımıza çıkmaktadır.
Arz ve talep arasında bir denge oluĢturabilmek için ya arzı talebe ya da talebi arza uydurmak
zorundadır. Mevsimsel olarak talepte olası artıĢ ve azalıĢları sağlık yöneticisinin göz önüne
alması (talebin yüksek olduğu dönemde part-time eleman çalıĢtırması, izin ayarlaması ve
benzeri yöntemler) gerekmektedir.
Sosyal Hizmetlerin Konularına Göre Bölümlendirilmesi
Sağlık hizmetleri, acil, alerji, anestezi ve reanimasyon, astım, bulaĢıcı hastalıklar,
çene cerrahi, çocuk hastalıkları, çocuk Ģirürji, deri ve zührevi hastalıklar, endokrinoloji,
metabolizma, fizik tedavi ve iyileĢtirme, gastroenteroloji, Gastroenteroloji Ģirürji, genel
Ģirürji, göğüs Ģirürji göz hastalıkları, hematoloji, iç hastalıkları, kadın hastalıkları ve doğum,
kardiyoloji, kulak-burun-boğaz, nöroloji, nöroĢirürji onkoloji ve röntgen tedavi ,ortopedi ve
travmatoloji , plastik Ģirürji, ruh hastalıkları, üroloji, yoğun bakım gibi konularına (uzmanlık
dallarına) göre bölümlendirilebilir.
Ancak her hastanede yukarıda sayılan servislerin hepsi bulunmaz. AĢağıda
görüleceği gibi bazı hastanelerin hizmet birleĢimi çok daha dar, üniversite ve genel ihtisas
hastaneleri gibi diğerlerinin ise çok geniĢtir.
Sağlık Hizmetlerinin Kademlerine Göre Sınıflandırılması; Sağlık Hizmetleri, kademelerine göre bir kaç değiĢik Ģekilde sınıflandırılsa da genel
kabul görmüĢ olan; birinci, ikinci ve üçüncü kademe sağlık hizmetleri ve Rehabilitasyon
hizmetleri Ģeklinde bölümlendirilmedir.
Birinci kademe sağlık hizmetleri;
Birinci kademe sağlık hizmetleri (primary care) sağlık hizmetleri sürecinin ilk
basamağını oluĢturur. Hastalanan veya sağlığından Ģüphe duyan kiĢinin ilk baĢvurduğu kiĢi,
aile, semt hekimi, sağlık ocağı veya kendine coğrafi olarak en yakın sağlık kurumudur.
Hastaya ilk teĢhis burada konulur, tedavisi mümkünse gerçekleĢtirilir.
Birinci kademe sağlık hizmetleri muayene, teĢhis, tedavi veya iyileĢtirme çalıĢmaları
Ģeklinde olabilir. Birinci kademe sağlık hizmetleri veren hekim ve kuruluĢlar, koruyucu
sağlık hizmetleri sağlamakla da sorumludur. Birinci kademe sağlık hizmetlerine toplumun
her gün ihtiyaç duyduğu sağlık hizmetleri de diyebiliriz. Bu hizmetler geniĢ bir bina, araç-
gereç, personel kadrosu ve donanımı gerektirir.
Birinci kademe sağlık hizmetleri sunan sağlık personelinin, örneğin sağlık ocakları,
hekim ve sağlık memurlarının en önemli görevi hastayı doğru yönlendirmek, teĢhis ve
tedavisini mevcut olanaklar içinde yapmak, mümkün değilse daha üst sağlık kuruluĢlarına
sevk etmektir.
Birinci kademe sağlık hizmetleri dağıtım zincirinde hastaya en yakın olan noktadır.
Hastanın sağlık sektörü ile ilk iliĢkisi burada baĢlar. Bu noktadaki doğru teĢhis ve tedavi
hasta ve sağlık hizmetlerinin etkinliği ve tedavinin maliyeti açısından büyük önem taĢır.
Hastanın acil sorunları kadar uzun dönemdeki sağlıklı yaĢamı da bu kademede
sunulan hizmetin niteliği ile yakından ilgilidir. Aile hekimleri sağlık ocaklarında çalıĢan
hekimler ve diğer sağlık personeli hastanın öğretmenidir. Hasta bu kiĢi ve kuruluĢlarla uzun
süreli bir iliĢki kurar, onlara güvenir ve tedavilerine göre hareket eder. Bu nedenle birinci
kademe sağlık hizmetleri çalıĢanları, sağlık hizmetleri dağıtım kanalını aĢağıdan yukarı
doğru kontrol ederler.
Ġkinci ve Üçüncü Kademe Sağlık Hizmetleri:
Ġkinci ve üçüncü kademe sağlık hizmetleri, birinci kademe sağlık hizmetleri sağlayan
hekim ve kuruluĢlarca sunulmayan daha ileri teĢhis ve tedavilerdir. Bu tür hizmetlere hastalar
doğrudan baĢvuramazlar. Hastanın hangi uzman hekime gitmesi gerektiğini ilk baĢvurduğu
aile hekimi veya sağlık ocağı hekimi söyleyecektir.
Uzman hekim hastalığı tam teĢhis etmek için hastadan bir takım testler talep eder. Bu
incelemeler eğer uzman hekimin çalıĢtığı klinik veya hastanede yapılabiliyorsa orada
yapılır. Ġleri teknoloji ve bilgiyi gerektirmeyen operasyonlar ikinci kademedeki uzman
hekimler, klinikler ve hastaneler tarafından gerçekleĢtirilebilir.
Açık kalp ameliyatları, beyin cerrahisi, tropikal hastalıklarla ilgili incelemeler, kanser
kemoterapisi, yoğun bakım vb. üçüncü kademe sağlık hizmetleri için verebileceğimiz
örneklerdir. BaĢka bir ifade ile üçüncü kademe sağlık hizmetleri donanım, personel, bilgi ve
tecrübe bakımından geniĢ olanlara sahip hastaneler tarafından sunulan, özelliği olan
hizmetlerdir.
Üçüncü kademe sağlık hizmetlerinin bir diğer sınıflandırma ölçütü olarak, hastanın
eğitim hastanesi olara çalıĢması alınmaktadır. Buna göre Eğitim ve AraĢtırma hastaneleri ile
Tıp fakülteleri hastaneleri üçüncü kademe sağlık hizmeti veren kurumlar olarak
tanımlanmaktadır.
Sağlık kuruluĢlarının yukarıda sıralanan sınıflandırmalarına ek olarak
1. Hastaneler verdikleri tedavi hizmetlerinin türüne göre iki grupta
toplanmaktadır. Genel ve özel dal hastaneleri, Genel hastaneler her türlü acil
vaka ile yaĢ cinsiyet, farkı gözetilmeksizin, bünyesindeki mevcut uzmanlık
dallarıyla ilgili hastaların kabul edildiği hastanelerdir. Özel dal hastaneleri ise
belirli bir yaĢ veya türde hastaların kabul edildiği hastanelerdir. Örneğin çocuk
hastaneleri ve doğumevleri bu guruba girmektedir.
2. Diğer bir sınıflandırma da ise ―Hastaların hastanede kalıĢ süreleri‖ esas
alınmaktadır. Buna göre hastaneler kısa süreli hastaneler ve uzun süreli
hastaneler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kısa süreli hastaneler hastalarının %
50 den fazlasının 30 günden az hastanede kaldığı hastanelerdir. Türkiye‘deki
devlet hastaneleri bu guruba örnek olarak gösterilebilir. Uzun süreli hastaneler
ise hastalarının yarıdan fazlasının bir aydan daha fazla hastanede kaldığı
hastanelerdir. Örneğin psikiyatri ve tüberküloz hastaneleri bu gruba girmektedir.
3. Organizasyon açısından diğer bir önemli sınıflandırma da hastanelerin
büyüklüklerine (yatak kapasitelerine) göre sınıflandırılmasıdır. Çünkü hastane
büyüdükçe bazı yeni hizmet birilerine ihtiyaç duyulacağı gibi diğer bazı birimler
de yeterli büyüklüğe ulaĢacaklarında organizasyonlarında değiĢiklikler olacak,
böylece hastane içindeki idari kademelerin ve pozisyonların sayısında artıĢlar
olabilecektir. Büyüklülüklerine göre hastaneler 25, 50, 100, 200, 400, 600, 800 ve
üstü yatak kapasiteli hastaneler olarak sınıflandırılmaktadır.
Hastanelerin bu temel iĢlevlerine ek olarak idari ve mali, teknik ve otelcilik iĢleri de
diğer hizmet iĢletmelerinde olduğu gibi olmaktadır.
Organizasyon nedir:
Resmi rolleri yerine getiren veya ortak bir amacı güden, iki veya daha fazla kiĢi ya
da bireyin sistematik olarak düzenlenmiĢ halidir.
Organizasyonların üç ortak özelliği vardır;
-Amaç veya misyon
-insanlardan oluĢmuĢ
-Resmi rollerini belirleyen sistematik yapı.
Hastanelerin çoğu bürokratik organizasyonlar olarak yapılandırılmıĢtır. Piramitsel bir
hiyerarĢi ile bireysel pozisyon yada pozisyonlar olarak organize edilirler. Hastane
organizasyonlarında kontrol aralığı olarak en fazla 5-10 kiĢinin etkinliğine ulaĢmada ideal
rakam olduğu belirlenmiĢtir.
Sağlık Hizmetlerinin ve Hastanelerin Özellikleri
Hastaneler birer hizmet iĢletmesi olmalarına rağmen , diğer tüm iĢletmelerden ayrılan
bir çok özellikleri vardır. Bunlar;
a. Sağlık hizmetleri piyasasının Ģeffaf olmaması ,. Belirsizlik ve Risk: Hastanelerin en önemli özelliği , hastaların kendilerine verilen sağlık hizmetlerinin
türünü, kalitesini ve niteliğini belirleme ve değerlendirme durumunda olmamalarıdır.
Yani , sağlık hizmetlerinde tüketici ne zaman, nerede , ne miktarda ve nasıl bir sağlık
hizmetine ihtiyaç duyacağını,talep edeceğini ve tıbbi tedavinin etkisini önceden
bilemez. Çoğu sağlık hizmetlerinin tüketiminin ani ve/veya beklenmedik olması, çok
pahalı olması gibi nedenlerden dolayı sağlık hizmetleri ihtiyacı, talebi ve tüketilmesi
noktasında belirsizlikler vardır.
b. Yapının KarmaĢıklığı; Hastaneler karmaĢık yapıda örgütlerdir ve benzer büyüklükteki diğer örgülerin en
karmaĢık olanlarıdır. Bunun çeĢitli nedenleri vardır. Bunlar; 1. Çok sayıda farklı
hastalıklardan sorunları olanların hastaneye gelmesi ve bu geliĢlerin düzensiz
olması, donanım ve personel açısından hastanenin her zaman kullanıma hazır
tutulmasını gerektirmektedir. Bu durum çok sayıda aĢırı uzmanlaĢmıĢ personelin
istihdam edilmesi ve karmaĢık bir teknolojik donanımında her an kullanıma hazır
tutulmasını gerektirmektedir.
c. Matriks Organizasyon; Hastane örgütleri matriks proje örgütlerinin en
güzel örneklerini oluĢturmaktadırlar. Matriks örgütler birer proje örgüt çeĢididirler.
Proje tipi örgüt yapısı içinde,belirli amaçları gerçekleĢtirmek üzere proje ekiplerinin
teĢkili öngörülmektedir. Proje ekipleri, gerçekleĢtirilecek amaçlara bağlı olarak
örgütün çeĢitli düzey ve bölümlerinden bir araya gelen örgüt üyelerinden
oluĢmaktadır. Örneğin; üroloji kliniğinde yatan bir hastanın tedavisi bir projedir.
Çünkü hastalara verilen tedavi kiĢiselleĢtirilmiĢ tedavidir. Bir üroloji hastasının
tedavisinde uygulanan usuller ve tedaviye katılan personel baĢka bir üroloji
hastasından farklı olabilmekle bu nedenle de farklı proje ekipleri devreye
girmektedir.
d. Bilgi Asimetrisi; Bir çok mal ve hizmet için tüketicinin kalite ve hizmetin
uygunluğu konusunda bir fikir vardır. Ancak sağlık hizmetlerinde tüketicinin
kendisine uygulanan tedavi yönteminin uygunluğu ve kalitesi konusunda çok az
bilgisi vardır. Bu noktada tüketici hekime hemen hemen tam anlamıyla bağlıdır.
Tüketicilerin sağlık hizmetleri ihtiyacının belirlenmesi veya ne tür sağlık hizmetinin
ne miktarda ve kalitede tüketileceği noktasında bilgisinin kıt olması nedeni ile
hekim bir vekil olarak devreye girip hasta için danıĢmanlık yapmakta ve tüketimi
Ģekillendirmektedir. Bu durum hekimi hem bir hizmet sunucu hem de bir hizmet
talep eden/belirleyen eĢsiz bir pozisyona sokmaktadır. Hekimin bu pozisyonu
literatürde ―Arzın yarattığı talep‖ olarak adlandırmaktadır. Azın talep yaratmasından
kaynaklanan sorunların neden olduğu olaylarda ―ahlaki tehlike‖ olarak
adlandırılmaktadır.
e. Sağlık hizmetlerinin yaĢam ve ölüm meselesi olması; Bozuk çıkan bir mal
satana veya üreticisini iade edilebilir MüĢterinin zararının telafisi mümkündür.
Ancak sağlık hizmetlerinde hatalı teĢhis ve tedavisinin geriye dönüĢü her zaman
mümkün olmamaktadır. Bu nedenle sağlık kuruluĢları ve hekimler bu görevlerini
yerine getirirken azami dikkat ve özeni göstermek zorundadır.
Yukarıda sıralanan özelliklerine ek olarak, Sağlık iĢletmelerinin 24 saat kesintisiz hizmet
vermesi kamu malı olması, dıĢsallıkların olması, devlet müdahalesine ihtiyaç duyması ,
tüketici egemenliğinin olmaması, bayan personelin çokluğu, etkinlik amacı vs. Ģeklinde
sıralayabiliriz.
I. 2. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin GeliĢimi
KuruluĢ Yılları ve Dr. Refik Saydam Dönemi
Osmanlı Ġmparatorluğu‘nun son dönemlerinde sağlık hizmetleri İçişleri Bakanlığı’na
bağlı bir genel müdürlük tarafından yürütülüyordu. Sağlık Bakanlığı 3 Mayıs 1920 tarihinde,
3 sayılı ―Sıhhat ve Ġçtimai Muavenet Vekaleti Yasası‖ ile kurulmuĢtur. 3 Mayıs 1920‘ de
yapılan ilk Bakanlar Kurulu toplantısına Dr. Adnan Adıvar ilk sağlık bakanı olarak
katılmıĢtır.
10 Mart 1921‘de bakanlıktan ayrılan Dr. Adnan Adıvar‘ın yerine Dr. Refik Saydam
bakan olmuĢtur. Refik Saydam döneminde koruyucu ve tedavi edici hekimlik hizmetlerinin
birbirinden ayrı ele alınması ilkesi benimsenmiĢtir. Bu dönemde Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlığı‘nın esas görevinin koruyucu hekimlik olduğu kabul edilmiĢ ve örgütlenme buna
göre yapılmıĢ, genel bütçe olanakları bu yöne aktarılmıĢtır. Yerel yönetimler hastane açmaya
özendirilmiĢ, bu idarelere örnek olmak üzere Ankara, Ġstanbul, Sivas, Erzurum ve Diyarbakır
gibi büyük illerde Bakanlığa bağlı numune hastaneleri açılmıĢtır. Her ilçede hükümet
tabipliği kurulmuĢ, o gün için sağlık sorunu olan sıtma, verem, trahom, cüzzam gibi bulaĢıcı
hastalıklarla mücadele için dikey programlar baĢlatılmıĢtır. 1924 yılında Ġstanbul ve Sivas‘ta
sağlık memurları okulları ile 1925‘te Ġstanbul‘da Kızılay HemĢirelik Okulu açılmıĢ, tüm
sağlık personelinin atama ve terfileri Sağlık Bakanlığı‘nın yetkisine verilerek, sağlık
personelinin yönetimi tek elde ve merkezde toplanmıĢtır. 1928 yılında 1912 sayılı ―Tababet
ve ġuabatı Sanatlarının Tarzı Ġcrasına Dair Yasa‖ çıkartılarak sağlık personelinin yetki ve
sorumlulukları belirlenmiĢtir. 1930 yılında çıkarılan 1593 sayılı ―Umumi Hıfzıssıhha Yasası‖
ile sağlık hizmetlerinin politikasının esasları belirlenmiĢtir. 1936 yılında ise 3017 sayılı
―Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı TeĢkilat ve Memurin Yasası‖ çıkarılmıĢ sağlık
örgütünün temel çatısı kurulmuĢtur.
1938 Sonrası ve Dr. Behçet Uz Dönemi
1938 sonrası dönemde Türkiye, savaĢın getirdiği sıkıntıları yaĢamıĢtır. Bu dönemde
sıtma, tifüs ve çiçek salgınları olmuĢtur. 1945 yılında ―Olağanüstü Sıtma SavaĢ Yasası‖
çıkarılması zorunlu görülmüĢtür. Aynı yıl önemli bir geliĢme de Sosyal Sigortalar
Kurumu‘nun kurulmasıdır. Bu kuruma sigortalı iĢçiler için sağlık örgütü kurma, iĢletme ve
sağlık personeli atama yetkisi verilmiĢtir. 1946-50 yılları arasında bakanlık yapan Dr. Behçet
Uz tarafından hazırlanan 1. On Yıllık Milli Sağlık Planı, 1946 yılında toplanan 9. Milli Tıp
Kongresi‘ne sunulmuĢtur. Bu plana göre ülke 7 sağlık bölgesine ayrılacak ve her bölgenin
örgütlenmesi kendine yeterli hale getirilecekti. Bu bölgelerde, her 40 köy için 10 yataklı bir
sağlık merkezi kurulacak ve merkezlerde iki hekim, bir ebe, bir sağlık memuru, bir ziyaretçi
hemĢire bulunacaktı. Buna ek olarak, her 10 köy için bir ebe ve bir sağlık memuru
öngörülmüĢtü. Bu merkezler koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini birlikte
yürüteceklerdi. Koruyucu ve iyileĢtirici hizmetleri ayrı ayrı ele alan, yataklı tedavi
hizmetlerini yerel idarelere bırakan anlayıĢtan vazgeçilerek sağlık hizmetlerinin tümü
merkezi hükümet görevi ve sorumluluğu haline getirilmiĢ oluyordu. Behçet UZ‘un
bakanlıktan ayrılmasından sonra bu plan gereği gibi uygulanmamıĢ, her ilçeye bir sağlık
merkezi yapma biçimine dönüĢmüĢtür.
1950-1960 Dönemi
1954 yılında, 6134 sayılı yasa ile il özel Ġdarelerine, belediyelere ve vakıflara bağlı
hastaneler Sağlık Bakanlığı‘na bağlanarak hastane hizmetleri tek elde toplanmıĢ (SSK ve
Üniversite hastaneleri hariç), tamamen merkezi hükümetin görev ve sorumluluğu haline
getirilmiĢtir. Bu dönemde özel sektörün geliĢtirilmesi düĢüncesi ağırlık kazanmıĢ ve bu
sektör sağlık yatırımları için özendirilmiĢtir. Uluslararası kuruluĢlarla, özellikle Dünya
Sağlık Örgütü ve UNICEF ile iĢbirliğine önem verilmiĢ, bu kuruluĢlardan ana-çocuk sağlığı
ve tüberkülozla savaĢ gibi koruyucu sağlık hizmetlerine destek sağlanmıĢtır.
1961’ den Sonra Olan GeliĢmeler
Bu dönemde tedavi edici hizmetler, koruyucu hizmetleri tamamlayan bir öğe olarak
görülmüĢ; hastanecilik hizmetleri iki. plana itilerek evde ve ayakta tedaviyi sağlayan, küçük
topluluklara kadar yayılan bir sağlık örgütünün kurulması öngörülmüĢtür. 1961 yılında
Sağlık Bakanlığı müsteĢarı Dr. Nusret FiĢek‘in önderliğinde hazırlanan 224 sayılı ―Sağlık
Hizmetlerinin SosyalleĢtirilmesi Hakkındaki Yasa‖ kabul edilmiĢtir. Uygulanmasına 1963
yılında MuĢ‘ta baĢlanan sosyalleĢtirilmiĢ sağlık hizmetlerinin, 1977 yılında tüm illere
yaygınlaĢtırılması amaçlanmıĢtı. Bu yasa ancak 1 Ocak 1984 tarihinden itibaren Türkiye
genelinde uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Bu Yasasın kabul ettiği baĢlıca ilkeler Ģunlardır: EĢit,
sürekli, entegre, kademeli, öncelikli, katılımlı, ekip ile, denetlenen, uygun ve nüfusa göre
hizmet. Yasaya göre sağlık hizmetleri il içinde bir bütündür ve sağlık hizmetlerini ildeki
amiri validir. Sağlık müdürü, vali adına hizmeti yürütür. Ġl içindeki bütün sağlık kuruluĢları,
sağlık müdürlüğüne bağlıdır. Ġl içinde örgütlenme iki basamaklı bir model olarak
kurulmuĢtur. Birinci basamak evde ve ayakta hizmetleri ile koruyucu hizmetlerin sunulduğu
sağlık ocaklarıdır. Ġkinci basamak ise sağlık ocaklarından sevk edilen hastaların bakılacağı
hastanelerdir.
I.3. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesi
Ülkemizdeki sağlık hizmetlerinin örgütleniĢi karmaĢık bir yapıya sahiptir. Nüfusun
tamamına hizmet vermekle yükümlü olan Sağlık Bakanlığı‘nın yanı sıra, Sosyal Sigortalar
Kurumu (SSK), üniversiteler, birçok bakanlık, kamu kuruluĢları, belediyeler ve özel
kuruluĢlar sağlık hizmeti vermekteydiler.
Sağlıkta dönüĢüm programı çerçevesinde son yıllarda sağlık hizmeti sunumundaki
iyileĢmeler ve değiĢim,Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık hizmeti sunulan tüm birimlerde
hissedilir biçimde arttırılmıĢtır.
Bu değiĢim ve geliĢim sürecinin bir devamı olarak 2005 yılı içerisinde SSK ve diğer
kamu kurumları hastanelerinin Sağlık Bakanlığına devri ile sağlık hizmetlerinin örgütleniĢi
üzerindeki karmaĢık yapı sonlandırılmıĢtır.Diğer yandan,sunulan sağlık hizmetinin kalitesi
ve ulaĢılabilirliğini arttırmayı hedefleyen çalıĢmalarla birlikte özel sektörün önündeki
bürokratik engellerin kaldırılması ve teĢvik edilmesiyle atıl durumdaki kurumlar daha
verimli kullanılmaya baĢlanmıĢ,bazı hastaneler birbiri ile enteğre edilmiĢ,bazıları da Özel dal
hastanelerine dönüĢtürülmüĢtür.
Sağlık Hizmeti Sunan BaĢlıca Kurumlar
Sağlık Bakanlığı:
Sağlık Bakanlığı, kendisine bağlı yataklı ve yataksız sağlık kuruluĢlarının yapımı,
onarımı, iĢletilmesi, personel ihtiyacı, hizmetlerin planlanması ve denetimi gibi iĢleri ya
doğrudan merkezden ya da taĢra teĢkilatı aracılığı ile yürütmektedir. Diğer kurumlara bağlı
olan sağlık kuruluĢlarının kurulması ve iĢletilmesinde de standartları belirleme ve denetim
yetkilerine sahiptir.
Üniversiteler:
Tıp fakültesi bulunan üniversiteler, mezuniyet öncesi ve uzmanlık eğitimlerini
sürdürebilmek amacıyla hastaneler iĢletirler. Asıl amaçları eğitim olmakla birlikte, bu
hastanelerde hasta bakımı hizmetleri de sürdürülür. Üniversite hastaneleri doğrudan
rektörlere bağlıdır. Devlet bütçesinin yanı sıra döner sermaye gelirleri de vardır. Üniversite
hastanelerini iki. basamak sağlık kuruluĢları saymak gerekir. Ancak, bazı branĢları oldukça
geliĢen bazı üniversite hastaneleri üç. basamak (özel dal) sağlık kuruluĢları olarak da
sayılabilir.
Askeri Sağlık KuruluĢları:
Silahlı kuvvetlerin kendi ihtiyacına cevap veren özel bir sağlık örgütlenmesi vardır.
Ankara‘da bulunan ve aynı zamanda bir tıp fakültesi olan Gülhane Askeri Tıp Akademisi
(GATA) ve diğer askeri hastaneler kapasitelerinin yüzde 5‘ini sivil hastaların bakımına
ayırmıĢlardır.
Özel Sektör:
Özel olarak sağlık hizmeti verilmesinin kurallarını belirleyen baĢlıca yasalar 1219
sayılı ―Tababet ve ġuabatı Sanatlarının Tarz-ı Ġcrasına Dair Yasa‖ ve ―Hususi Hastaneler
Yasası‖dır. Özel laboratuvarların açılmasının ve iĢletilmesinin esasları Ģu iki yasayla
belirlenmiĢtir: 992 sayılı ―Serin ve Gıdai Taharriyat ve Tahlilat Yapılan ve Masli Teamüller
Aranılan Umuma Mahsus Bakteryoloji ve Kimya Laboratuvarları Yasası‖ ve 3153 sayılı
―Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında
Yasa‖. Eczanelerin açılması ve iĢletilmesi ise 6197 sayılı ―Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yasa‖da belirtilen esaslar dahilinde yürütülür. Özel olarak çalıĢan sağlık mensuplarının ve
hastanelerin denetimleri Sağlık Bakanlığı tarafından yapılır. Ayrıca meslek birliklerinin de
deontolojik yönden denetim yetkileri vardır.
I.4. Uluslararası Sağlık KuruluĢları
1948 yılında yayımlanan ―Ġnsan Hakları Evrensel Bildirgesi‖, sağlık hizmetlerinden
yararlanmayı bir insan hakkı olarak görmektedir. 1970 yılında geliĢtirilen bildirge, bu hakkın
herkese sağlanabilmesi için ülkelerde sağlık örgütlerinin etkinliğinin artırılmasının önemini
ortaya koymuĢtur. Ancak ülkelerin sağlık örgütlerinin çabaları, çoğu sağlık sorunlarını
çözmede yeterli olmamıĢ; bu durum sağlık alanında uluslararası iĢbirliğinin yapılması
gerektiğini ortaya koymuĢtur. Böylece çeĢitli alanlarda uluslararası sağlık hizmeti yapan
kuruluĢlar ortaya çıkmıĢtır.
IPHO ( INTERNATIONAL PUBLIC HEALTH ORGANIZATION-
Uluslararası Halk Sağlığı Örgütü )
Sağlıkla ilgili ilk uluslararası örgüttür. KuruluĢu ile ilgili olarak yapılan Roma
SözleĢmesi uluslararası alanda yapılan ilk sözleĢme olarak bilinir. 1907 yılında kurulmuĢtur
ve merkezi Paris‘tir. 1952 yılında kurucu üyelerin istifası ile kapanmıĢtır.
WHO (WORLD HEALTH ORGANIZATION-Dünya Sağlık Örgütü )
II.Dünya SavaĢı‘ndan sonra kurulmuĢtur. BirleĢmiĢ Milletler sağlık sorunlarının
çözümünün gereğine inanarak bu örgütü kurmuĢtur. Irk, milliyet, din ve cinsiyet ayrımı
gözetmeksizin tüm insanları ve ulusları, en yüksek sağlık düzeyine ulaĢtırmak bu kuruluĢun
ilkelerinden birisi ve en önemlisidir. WHO‘nun anayasa taslağı 1946‗da yapılırken resmi
kuruluĢu da 7 Nisan 1948‗dir. Merkezi Cenevre olup 200‘ü aĢkın üyesi bulunmaktadır.
Ayrıca Avrupa, Güneydoğu Asya, Afrika, Doğu Akdeniz, Amerika ve Pasifik ülkeleri için
bölgesel konseyleri ve kuruluĢları vardır.
WHO‘nun Görevleri:
Ülkelerin sağlık kuruluĢlarını güçlendirmek
BulaĢıcı hastalıklarla savaĢmak, aĢı, serum ve ilaçlar sağlamak
Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması konularında çalıĢmalar yapmak
Ruh sağlığına önem vermek
Temiz su kaynaklarından yaralanma konusunda planlar geliĢtirmek ve ülkelere destek
vermek
Halk sağlığı eğitimi programları oluĢturmak ve geliĢtirmek
Sağlıkla ilgili bilimsel araĢtırmalar planlamak, geliĢtirmek ve araĢtırmaları
desteklemek
Epidemiyoloji ve istatistik hizmetleri geliĢtirmek
UNICEF (UNITED NATIONS INTERNATIONAL CHILDRENS EMERGENCY FUND
( BirleĢmiĢ Milletler Çocuklara Yardım Fonu )
UNICEF, çocukların sağlık, beslenme, eğitim ve genel esenlik düzeyini yükseltmeye
yönelik ulusal çabalara destek olmak amacıyla 11 Aralık 1945 tarihinde kurulmuĢtur.
Merkezi New York ‗tadır.
UNICEF‘ in Görevleri:
Kırsal bölgelere götürülecek ana-çocuk sağlığı programlarını hazırlamak
Köylerde sağlık personelini eğitmek, köylüyü sağlık tesislerini korumaya teĢvik
etmek
Doğum öncesi, sonrası beslenme ve aĢılama konularında eğitimler yapmak
Öğretmenlerin yetiĢtirilmesine yönelik eğitimleri düzenlemek ve bu eğitimleri
desteklemek
Okul yapımına ve ders kitaplarının basımına destek vermek
Aile planlaması programları düzenlemek
Beslenmeyle ilgili programları desteklemek ve yaygınlaĢtırmak
1951 yılında Türkiye ile teknik yardım esas sözleĢmesi yapılmıĢ ve 1960 yılında
ülkemiz bu kuruluĢun idari heyetine üye olmuĢtur.
UNESCO (UNITED NATIONS EDUCATION SCIENTIFIC AND CULTURAL
ORGANIZATIONS- BirleĢmiĢ Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu)
UNESCO, 1946 yılında eğitim, bilim ve kültür alanında uluslararası iĢbirliği
sağlayarak dünya barıĢına katkıda bulunmak üzere kurulmuĢtur. Merkezi Paris ‗tedir.
UNESCO ‗nun Görevleri:
Dünyada okur-yazar oranını yükseltmek
Ülkelerin eğitim düzeylerini yükseltmek, uluslararası barıĢı gerçekleĢtirmek
Temel ve teknik eğitimde görev alacak öğretmenleri eğitmek
Önemli sanat olaylarını desteklemek.( Tiyatro, sinema, televizyon ve basın gibi
sanatla ilgili iletiĢim araçlarının geliĢmesi hakkındaki araĢtırmalara yardım etmek
gibi).
Var olan kültür varlıklarını korumak
FAO (FOOD AND AGRICULTURAL ORGANIZATION OF THE UNITED
NATIONS)
(BirleĢmiĢ Milletler Gıda ve Tarım Örgütü)
FAO, 1945 yılında kurulmuĢtur. Merkezi Cenevre‗dedir. Ġnsanların açlığına çare
bulmak, beslenme düzeylerini yükseltmek, yeterli gıda üretilmesine katkıda bulunmak,
gereksinimi olan ülkelere yardımda bulunmak amacı ile kurulmuĢtur. Türk Milli Gıda ve
Tarım Örgütü 1949‘da kurulmuĢtur. Bu kuruluĢla iĢbirliği yaparak çok sayıda proje
desteklemiĢtir.
FAO‘nun Görevleri:
Gıda ve tarım ürünlerini etkileyen çevre kirliliği ile diğer uluslararası kuruluĢlarla
iĢbirliği yapmak
Daha iyi ürün toplama ve depolama, tohum geliĢtirme konularında rehberlik etmek
GeliĢmekte olan ülkelerdeki tarımla ilgili projeleri desteklemek
Tarım ve hayvancılık sektörüne zarar veren unsurlarla savaĢmak
Dünyadaki balık üretimini artırmak için projeler hazırlamak
ILO (INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION- Uluslararası ÇalıĢma
Örgütü)
ILO, bütün dünyada iĢçilerin çalıĢma koĢulları ve yaĢam düzeylerini geliĢtirmeyi
amaçlar. ILO, ülkelerin çalıĢma yasalarında ve bu alana iliĢkin uygulamalarda standartları
geliĢtirmeye çalıĢır. Bu amaçla sosyal politikalar, iĢ gücü eğitimi ve kullanımı konularında
teknik yardım sağlar.
UNEP ( UNITED NATIONS ENVIORNMENT PROGRAMME)
( BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programı )
UNEP, BirleĢmiĢ Milletler kapsamındaki çevre koruma çalıĢmalarına yön veren ve
bu çalıĢmalarda eĢ güdüm sağlamak için oluĢturulmuĢtur (1973). OluĢturulan uluslararası
gözlem sistemi, üye ülkelerin önemli çevre tehlikeleri konusunda bilgilenmesine ve gereken
önlemleri almasına olanak sağlar.
UNDRO (OFFICE OF THE UNITED NATIONS DISEASTER RELIEF
COORDINATOR) ( BirleĢmiĢ Milletler Afetzedelere Yardım KuruluĢu )
UNDRO, doğal afetlere ve baĢka felaketlere uğrayan ülkelere yönelik uluslar arası
yardım çalıĢmalarında eĢ güdüm sağlar. Doğal afetlere uğrama olasılığı bulunan bölgelerde
stok oluĢturarak ve doğal kaynakların etkin biçimde kullanılmasını sağlayarak üye ülkelerin
afetlerle avaĢtaki etkinliğini artırmaya çalıĢır.
UNDP (UNITED NATION DEVELEPING PROGRAMME)
( BirleĢmiĢ Milletler Kalkınma Programı )
Amacı ülkenin sosyal, ekonomik ve kültürel bakımdan kalkınmasına yardım etmektir.
RED CROSS (Kızıl Haç)
Amacı toplumun sağlık ve refahını yükseltmek ve onları mutlu kılmak ilkesini taĢır.
1919 yılında Kızıl Haç dernekler birliği Ģeklinde kurulmuĢtur. Bu derneklerin kapanmasıyla
birlikte 1982‘de de Kızıl Haç olarak devam etmiĢtir. Sel, deprem, yangın gibi afetlere yardım
eli uzatır. Kızılay ile aynı amacı taĢır.
UNFPA (UNITED NATION FUND FOR POPULATION ACTIVITIES)
( BirleĢmiĢ Milletler Nüfus Etkinlikleri Fonu)
UNFPA, nüfus ve aile planlaması gereksinimlerini karĢılayacak kapasiteyi yaratmak,
hükümetlere nüfus politika ve programları geliĢtirmede yardımcı olmak ve uygulamada mali
yardımda bulunmak amacı ile kurulmuĢtur.
UNFPA‘nın Görevleri:
Temel nüfus verilerinin derlenmesi ve değerlendirilmesi
Nüfus dinamiklerinin incelenmesi
Nüfus politikalarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi
Nüfus politikalarının uygulanması
Aile planlaması
ĠletiĢim ve eğitim
Özel programlar
Birden çok alanı ilgilendiren etkinlikler.
KIZILAY
1877‘de Marko PaĢa‘nın baĢkanlığında ―Yaralı ve Hasta Askerlere Muavenet
Cemiyeti‖ adı altında bugünkü Kızılay Cemiyeti çalıĢmaya baĢlamıĢtır. PadiĢah Abdülhamit
daha sonraları bu cemiyetin adını ―Osmanlı Hilali Ahmer Cemiyeti― olarak değiĢtirmiĢtir.
1907‘de Londra Toplantısı‘nda Kızılay Cemiyeti‘nin üyeliği kabul edilmiĢtir. Cumhuriyet‘in
ilanından sonra da adı ―Türkiye Cumhuriyeti Kızılay Cemiyeti‖ olarak kabul edilmiĢtir.
Merkezi Ankara‘dadır. Amaçları: SavaĢ halinde gerekli personel ve araçları sağlayarak,
gereken yerlere göndermek üzere yardım etmek,
Ani felaketler karĢısında (yangın, deprem v.s.) gerek yurt içinde ve gerek yurt dıĢında
yardım uğraĢısında bulunmak,
SavaĢ ve barıĢta yardım edecek personeli yetiĢtirmek,
Ülkenin sağlık davası ile ilgilenmek ve bu alanda yardım etmek ,
Kızılhaç‘a üye devletlere gereksinmeleri oranında yardım etmektir.
I. 5. Sağlık Bakanlığı’nda Örgütlenme
Sağlık hizmetlerinin bir bakanlık düzeyinde örgütlenmesi ilk kez 1920 yılında
olmuĢtur. Halen Sağlık Bakanlığı, 1981 yılında çıkartılan 181 sayılı Yasa Hükmündeki
Kararnameye (KHK) ve bu kararnamede bazı değiĢiklikler yapan 210 sayılı KHK ve 5450
sayılı kanuna göre hizmet vermektedir.
Sağlık Bakanlığı’nın Görevleri:
Sağlık Bakanlığı‘nın teĢkilat ve görevleri hakkındaki 181 sayılı yasa Hükmündeki
Kararnameye göre görevleri Ģunlardır:
1. Herkesin yaĢamını bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde
sürdürmesini sağlamak için fert ve toplum sağlığını korumak ve bu amaçla ülkeyi kapsayan
plan ve programlar yapmak, bunları uygulamak ve uygulatmak, bu konularla ilgili her türlü
önlemi almak, gerekli örgütü kurmak ve kurdurtmak
2. BulaĢıcı, salgın ve sosyal hastalıklarla savaĢmak
3. Koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyon hizmetlerini sağlamak
4. Ana ve çocuk sağlığının korunması ve aile planlaması hizmetlerini yapmak
5. AĢı, serum, kan ürünleri, ilaç, uyuĢturucu ve psikotrop maddelerin ithal ve
üretimlerini yapmak, yaptırtmak, bu iĢleri ve bu maddelerin tüketimlerini her safhada kontrol
etmek
6. Tarım Bakanlığı ve mahalli idarelerle iĢbirliği yaparak gıda maddelerinin ve
bunları üreten yerlerin sağlık açısından kontrol hizmetlerini yürütmek
7. Mahalli idareler ve ilgili diğer kuruluĢlarla iĢbirliği yaparak çevre sağlığını
ilgilendiren önlemleri almak ve aldırtmak
8. BulaĢıcı, salgın insan hastalıklarına karĢı kara hudut kapıları, deniz ve hava
limanlarında koruyucu önlemler almak
9. Kanser, verem ve sıtma ile savaĢ hizmetlerini yürütmek ve bu alanda hizmet veren
kurum ve kuruluĢların çalıĢmalarının koordinasyonunu ve denetimini sağlamak
10. Bu görevlerin yerine getirilmesi için gerekli tesisleri kurmak ve iĢletmek, insan
gücünü yetiĢtirmek ve sağlamak
11. Sağlık hizmetleriyle ilgili olarak uluslararası ve yurt içindeki kurum ve
kuruluĢlarla iĢbirliğinde bulunmak
Sağlık Bakanlığı’nın Merkez Örgütü:
Her bakanlıkta olduğu gibi Sağlık Bakanlığı‘nın merkez örgütünde de ana hizmet
birimleri, danıĢma ve denetleme birimleri ve yardımcı birimler vardır.
Sağlık Bakanlığı‘nın ana hizmet birimleri; Temel Sağlık Hizmetleri Genel
Müdürlüğü, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ġlaç Ve Eczacılık Genel Müdürlüğü,
Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ana-Çocuk Sağlığı Ve Ailesi Planlaması Genel
Müdürlüğü, Sıtma SavaĢı Dairesi BaĢkanlığı, Verem SavaĢı Dairesi BaĢkanlığı, Kanserle
SavaĢ Dairesi BaĢkanlığı, DıĢ ĠliĢkiler Dairesi BaĢkanlığı, Avrupa Topluluğu Koordinasyon
Dairesi BaĢkanlığı‘dır.
DanıĢma ve denetleme birimleri; TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı, AraĢtırma, Planlama ve
Koordinasyon Kurulu BaĢkanlığı, Hukuk MüĢavirliği, Bakanlık MüĢavirleri, Basın ve Halkla
ĠliĢkiler MüĢavirliği‘dir.izmetleri
Yardımcı birimler ise; Personel Müdürlüğü, Ġdari ve Mali ĠĢler Dairesi BaĢkanlığı,
Savunma Sekreterliği, Özel Kalem Müdürlüğü‘dür.
Bakan: Bakan kuruluĢun en üst amiridir. Bakanlık hizmetlerini mevzuata, hükümetin
genel siyasetine, milli güvenlik siyasetine, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun
olarak yürütmekle ve Sağlık Bakanlığı‘nın etkinlik alanına giren konularda diğer
bakanlıklarla iĢbirliği ve koordinasyonu sağlamakla görevli ve baĢbakana karĢı sorumludur.
MüsteĢar: Bakanlık hizmetlerini bakan adına ve bakanın emirleri yönünde, Sağlık
Bakanlığı‘nın amaç ve politikalarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara, mevzuat
hükümlerine uygun olarak düzenler ve yürütür.
MüsteĢar Yardımcıları: Bakanlık ana hizmet birimleri ve danıĢma ve yardımcı
birimlerin yönetim ve koordinasyonunda müsteĢara yardımcı olurlar. Sayıları beĢtir.
SAĞLIK BAKANLIĞI MERKEZ TEġKĠLAT ġEMASI
I. 5. I. ANA HĠZMET BĠRĠMLERĠ
Sağlık Bakanlığı‘nın amaçlarını gerçekleĢtirebilmek için kurulan genel müdürlükler
ve bağımsız daire baĢkanlıklarından oluĢur. Bakanlıkta oniki adet ana hizmet birimi vardır.
I. 5. I. Ana Hizmet Birimleri
I. 5. I. I. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
1947 yılında hazırlanan Birinci On Yıllık Milli Sağlık Planı'nda koruyucu ve tedavi edici
sağlık hizmetlerinde karĢılaĢılan sorunların çözümlenmesi ele alınmıĢ ve özellikle hizmetin kırsal
kesimlere yöneltilmesi gerektiği belirtilmiĢtir.
1960 yılından itibaren planlı döneme girildiğinde; sağlık hizmetlerine ve özellikle koruyucu
sağlık hizmetlerine gereken önemin verilerek, hizmetin nüfus çoğunluğunun bulunduğu kırsal
bölgelere götürülmesi konusunun ele alınması ile sağlık düzeyinin yükseltilmesi için olumlu ve
kararlı bir adım atılmıĢtır. Atılan bu adım ile; toplumun her kesiminin sağlık hizmetlerinden eĢit
olarak ve yeterince faydalanması amacıyla, 224 Sayılı "Sağlık Hizmetlerinin SosyalleĢtirilmesi
Hakkında Kanun" 1961 yılında çıkarılmıĢ ve sağlık hizmetlerinin yurdun en ücra köĢesindeki
vatandaĢın ayağına kadar götürülmesini hedef tutan yeni bir hizmet anlayıĢı ve uygulaması
getirilmiĢtir. Bu Kanun‘un uygulanması için ―SosyalleĢtirme Daire BaĢkanlığı‖ kurulmuĢtur.
Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün hizmet alanına giren faaliyetler 1920 yılında
kurulan Sağlık Bakanlığı‘nın ilk bütçe tasarısında ―Hıfzısıhha Dairesi‖ olarak adlandırılan birim
tarafından yürütülmüĢtür. Daha sonra, 1936 yılında çıkarılan 3017 Sayılı ―Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlığı TeĢkilat ve Memurin Kanunu‖nda "Hıfzısıhha ĠĢleri Umum Müdürlüğü" adını almıĢtır.
Umum Müdürlüğün görev alanı, 3017 Sayılı Kanunla belirlenmiĢ ve 1963 yılında çıkarılan 4862
Sayılı Kanunla da "Sağlık ĠĢleri Genel Müdürlüğü" adını almıĢtır.
28.02.1982 gün ve 17619 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan, Bakanlıkların yeniden
düzenlenmesi ve çalıĢma esasları hakkında kararname ile yapılan reorganizasyonla Sağlık ĠĢleri
Genel Müdürlüğü ―Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü‖ adını almıĢtır.
224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin SosyalleĢtirilmesi Hakkında Kanun‘un uygulanması
amacıyla, Sağlık Bakanlığı bünyesinde kurulmuĢ bulunan ―SosyalleĢtirme Daire BaĢkanlığı‖ 1983
yılına kadar hizmet verdikten sonra, 1982 yılında yapılan reorganizasyon sonrasında kurulan Temel
Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesine alınmıĢtır. Temel Sağlık Hizmetleri Genel
Müdürlüğü, oluĢan bu yapı ve hizmet anlayıĢı ile görevini sürdürmektedir.
Sağlık Bakanlığı TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde 13.12.1983 tarih ve 181
Sayılı Kararname doğrultusunda hizmetlerini yürütmektedir. Kamuda yeniden yapılanma sağlık
hizmetinin daha etkin, hızlı ve verimli yürütülebilmesi gibi nedenlerden dolayı Bakanlığın diğer
birimlerinde olduğu gibi Genel Müdürlüğün görev tanımları zamanla güncellenmiĢ ve yeniden
belirlenmiĢtir.
Görevleri
(210 sayılı KHK ile değiĢik bent) Toplum sağlığını ilgilendiren her türlü koruyucu sağlık
hizmetlerinin verilmesini sağlamak, bu hizmetlere halkın katkı ve iĢtirakini temin etmek,
BulaĢıcı, salgın, sosyal ve dejeneratif hastalıklarla mücadele ile aĢılama ve bağıĢıklık
hizmetlerini yürütmek,
(210 sayılı KHK ile değiĢik bent) Sağlıklı çevre temin etmek amacıyla çevre sağlığını
ilgilendiren her türlü tedbiri almak ve aldırmak ve gayri sıhhi müesseselerin halkın sağlığına
zarar vermesini engellemek ve gerekli denetimlerini yapmak,
Ġçilecek ve kullanılacak nitelikte su temini, sıcak ve soğuk hamamlar ile içmeceler tesisi,
mezbaha inĢaatı, mezarlıklar tesisatı ölü defni ve nakli iĢleri ve lağım ve tesisatı ile ilgili
sağlık düzenlemeleri yapmak ve denetlemek, insan sağlığını tehlikeye düĢürecek amillerle
mücadele etmek,
Zehirli ve uyuĢturucu maddelerle tıbbı ve hayati müstahzarları, insan sağlığında kullanılan
her cins serum ve bunların yapıldığı ve satıldığı yerleri denetlemek,
Sağlık hizmetlerinin yaygınlaĢtırılması çalıĢmalarını yürütmek, sağlık ocaklarını yataklı
tedavi kurumları ile iĢbirliğini düzenlemek, Aile Hekimliğine geçiĢi sağlamak,
Sanatlarını serbest olarak icra eden tabip ve tababet mensuplarının özel laboratuar ve
optisyenlik ruhsatlarını düzenlemek,
Toplumda yeterli ve dengeli besin tüketme alıĢkanlığının geliĢtirilmesi, yanlıĢ ve olumsuz
beslenme alıĢkanlığının ortadan kaldırılması, besinlerin sağlık bozucu duruma gelmesinin
önlenmesi, besin kaynaklarının daha etkin ve daha ekonomik kullanılması ile toplumun
beslenme durumunu düzeltmek,
Doğal afet ve olağan dıĢı durumlarda yürütülmesi gereken sağlık hizmetlerini planlamak
Ġlk yardım ve 112 sağlık hizmetlerini ülke genelinde yaygınlaĢtırılmasını sağlamak,
Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak,
TeĢkilat Yapısı
Çevre Sağlığı Daire Başkanlığı
Tıp Meslekleri Daire Başkanlığı
Ruh Sağlığı Daire Başkanlığı
İdari İşler Daire Başkanlığı
Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler
Daire Başkanlığı
Sağlık Ocakları Daire Başkanlığı
Acil Sağlık Hizmetleri Daire
Başkanlığı
Aile Hekimliği Daire Başkanlığı
Mali İşler Daire Başkanlığı
Afetlerde Sağlık Organizasyon
Daire Başkanlığı.
Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Madde.
Mücadele Daire Başkanlığı
Trafik Hizmetleri Döner Sermaye
İşletme Müdürlüğü
Tem.Sağ. İst.ve Epidemiyoloji
Daire Başkanlığı
Kalite, Eğitim ve Koordinasyon
Birimi
Hukuk Bürosu
Bulaşıcı Hast. Şb.MdlZoonotik ve ParaziterHast. Şb. Mdl
Lojistik HizmetlerŞb. Mdl.
Zührevi HastalıklarŞb. Mdl.
Genişletilmiş Bağışıklama Şb. Mdl.
Salgın ve Surveyans Şb. Mdl
Su Güvenliği ŞubeMdl
İçme ve Kullanma Suları şb. Mdl.
Pestisit ve Vektör Kontrol Şb. Mdl.
Çevresel Etkileri Değ.Ve İzleme Şb. Mdl.
Piyasa Gözetim-Den.Tem. Ürünleri Şb.Mdl.
Mesleki Kuruluşlar veUygulama Şb. Mdl
Öz. Teşhis ve TedaviMüessesesi Şb. Mdl.
Tıp Meslekleri Mevz.Geliştirme Şb. Mdl.
Çalışanların Sağl. VeGüvenliği Şb. Mdl.
Optisyenlik ve OptikÜrünler Şb. Mdl.
Madde Bağımlılığı Şb.
Mdl.
Koruyucu Ruh SağlığıŞb. Mdl
Kronik Ruhsal Boz.Şb. Mdl.
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Şb. Mdl
Personel Şb. Mdl. Evrak Şb. Mdl Plan İkmal Şb. Mdl.Arşiv ve DokümanŞb. Mdl.
Toplum Bes. Ve Bes.İlişkili Hast. Şb. Mdl.
Beslenme Araştırma.Şb. Mdl.
Obezitenin Önlenm. Fiziksel Akt.Şb.Mdl.
Sağ. Ocağı PlanlamaŞb. Mdl.
İnsan Hakları ve Adli Hekimlik Şb.Mdl.
Sağlık OcaklarıProgramlar Şb. Mdl.
Acil Sağlık HizmetleriŞb. Mdl.
Afet ve Kriz YönetimiŞb. Mdl.
İlk Yardım Şb.Mdl.
Projeler ŞubeMdl.
Lojistik ŞubeMdl.
Aile Hekimliği UygulamaŞb. Mdl.
Eğitim ve Lojistik Şb. Mdl.
Mev., Standard. Şb.Mdl.
İzleme ve Değerlen.Şb. Mdl.
İletişim Şb. Mdl.
Kalite Şb. Mdl. Koordinasyon Şb.Mdl İletişim Şb. Mdl. Eğiti,m Şb. Mdl.
Bütçe Şube MüdürlüğüSatın Alma
Şube Mdl.Taahhuk Şb. Mdl.
İstatistik Şb. Mdl.Epidemiyoloji Şb.
Mdl.Bilgi İşlem Şb. Mdl.
İstihdam Planlama Şb. Mdl.
Afet Yönetimi Şb. Mdl. Lojistik Şb. Mdl.
Ulusal Medikal Kurtarma
Ekip. Şb. Mdl.
Tütün ve Tütün Ürünleriİle Müc. Şb. Mdl.
Alkol ile Mücadele veKontrol Şb. Mdl.
Alkol Dışı Mad. Bağım.
Müc.Kont. Şb. Mdl.
Fatura Tahsil ve Takibi Şb. Mdl.
İdari İş, Raportörlük,Fatura Düz. Şb. Mdl.
Araştırma, Geliştirme Birimi
Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Daire
Başkanlığı
Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünden Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne
devredilen Ģubeler : ―Özel TeĢhis ve Tedavi Müessesi ġube Müdürlüğü‖
Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünden Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne
devredilen Ģubeler ―Özürlüler ġube Müdürlüğü ―,‖Kronik Hastalıklar ġube Müdürlüğü‖
I. 5. I. 2. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Bakanlığa bağlı yataklı tedavi kurumlarını açmak, iĢlemlerini düzenlemek, iĢleri takip
etmek, kan ve kan ürünlerini sağlamak, bu amaçla kan merkezi açmak, açtırtmak, buraları denetlemek
gibi görevleri vardır. Özel hastanelerin ruhsat ve denetim iĢleri ve ağız sağlığı programlarının
yürütülmesi de bu genel müdürlüğün sorumluluklarındandır.
Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün görevleri 181 sayılı Sağlık Bakanlığı'nın TeĢkilat ve
Görevleri Hakkında Yasa Hükmünde Kararname'nin 10‘uncu maddesi ile belirlenmiĢtir.
Görevleri
a) Bakanlığa bağlı yataklı tedavi kurumları ile bu kurumlara bağlı sağlık kuruluĢlarını
açmak, kapasitelerini artırmak, malî, idarî ve teknik her türlü iĢlemleri düzenlemek, bu
iĢlemleri takip etmek, yürütmek ve gerektiğinde bu kurumları kapatmak,
b) Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı yataklı tedavi kurumları dıĢında kalan genel ve katma
bütçeli kamu kuruluĢlarına, özel sektöre, yabancılara ve azınlıklara ait yataklı tedavi
kurumlarına açılıĢ ruhsatı vermek, gerekenlerin yatak ve tedavi ücret tarifelerini tespit ve
tasdik etmek, bu kurumların fiziki yapılarını tetkik etmek ve gerektiğinde çalıĢmalarını
yasaklamak,
c) Memleketin ihtiyacı olan kan ve kan ürünlerini sağlamak için kan merkezleri ve
istasyonları açmak, açtırmak, bunları denetlemek ve gerektiğinde kapatmak,
d) Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmaktır.
Strateji GeliĢtirme Daire BaĢkanlığı‘ndan 24/10/2007 tarih ve 9286 sayılı Makam Onayı ile
Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilen ;
Performans Yönetimi ve Kalite Ölçütleri GeliĢtirme Daire BaĢkanlığı
1- Performans Yönetimi ġube Müdürlüğü
2- Kalite Ölçütleri GeliĢtirme ġube Müdürlüğü
3- Analiz ve Verimlilik ġube Müdürlüğü
I. 5. I. 3. Ġlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü
Sağlık hizmetlerinde kullanılacak ilaçların imali, ithali ve piyasaya arzı, eczanelerin
açılıĢı ve çalıĢmalarının denetlenmesi ile ilgili görevleri vardır.
Ġlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü’nün Görevleri
Tıbbi müstahzarların ham ve yardımcı maddelerinin yurt içi ve yurt dıĢı maliyet
etütlerini yapmak, ithalat ve/veya ihracatları için değerlendirmelerde bulunarak gerekli
izinleri vermek,
Kozmetik ürünlerinin ve kozmetik üretiminde kullanılacak maddelerin inceleme ve
değerlendirmelerini yapmak, ithaline veya üretimine izin vermek, piyasa denetimlerini
yapmak,
Tıbbi müstahzarların piyasada bulunabilirliğini izlemek, tüketiciye uygun nitelikte ilaç
kullanımını sağlamak, tüketicinin ilaç konusunda bilinçlenmesine katkıda bulunmak,
problem ve Ģikayetleri değerlendirmek,
RuhsatlandırılmıĢ tıbbi müstahzarların sınai maliyet etütlerini yapmak ve fiyat
beyannamelerini değerlendirmek,
Ġlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü personelinin idari iĢlemlerini yürütmek, Genel
Müdürlüğün bütçe, malzeme gereksinim ve ikmal hizmetlerini yapmak,
UyuĢturucu ve psikotrop maddeler ve müstahzarları ile yasa dıĢı uyuĢturucu
madde imalinde kullanılma potansiyeli olan bazı kimyasal maddelerin ulusal ve
uluslararası mevzuat çerçevesinde yasal ticaretlerinin denetimini yapmak, yasa dıĢı
uyuĢturucu madde yakalamalarında muhbir ve güvenlik güçlerine ikramiye ödemesi ile
ilgili iĢlemleri yapmak,
Ülkemizde üretilecek, ithal edilecek tıbbı müstahzarlar için gerekli inceleme ve
değerlendirmeleri yaparak ruhsat düzenlemek, gerekli durumlarda ruhsat iptal etmek,
Eczaneler ve ecza depoları ile kimyevi madde satıĢı yapan yerlere iliĢkin açma, kapama,
nakil, devir izinlerini vermek, denetimlerin yapılmasını sağlamak, gerekli önlemleri
almak,
Tıbbi müstahzar ve hammaddeleri ile tıbbı-cerrahi malzemelerin üretim yeri
izinlerini vermek ve bu iĢ yerleri denetlemek,
Türk Farmakopesi ve uygulanacak standartlarla ilgili çalıĢmaları yapmak,
Genel Müdürlük etkinlik alanına giren konulara iliĢkin mevzuat hazırlamak, uluslararası
düzenlemeleri takip etmek ve bunların uygulanması yönünde gerekli çalıĢmaları yapmaktır.
TeĢkilat Yapısı
I. 5. I. 4. Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü
Sağlık Bakanlığı 1920 yılında kurulmuĢ ve Cumhuriyetin kuruluĢundan sonra da yeni bir
statü kazanmıĢtır. Bakanlığın kurulmasıyla birlikte önemle üzerinde durulan konulardan biri de ana
ve çocuk sağlığı hizmetleri olmuĢtur.1930 yılında çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
ile bu görev, Sağlık Bakanlığı‘na verilmiĢtir.
Ülkemizde ana çocuk sağlığı sorunu, özellikle 1950 yılından sonra, aĢırı doğurganlığın ve
çocuk düĢürmelerinin artması ve anne ölümlerine neden olması biçiminde ortaya çıkmıĢtır.1952
yılında yapılan çalıĢmalarla ele alınan bu sorunun çözümü için, Bakanlık bünyesinde Ana Çocuk
Sağlığı ġube Müdürlüğü kurulmuĢtur.1963 yılında bağımsız bir müdürlük olan bu birim,1965 yılında
çıkarılan 665 Sayılı Kanun ile kuruluĢunu tamamlamıĢ ve yine bu kanunla ana ve çocuk sağlığını
korumak için planlı ve programlı çalıĢmayı düzenlemek, gerek gebeliklerinin devamı süresince ve
gerekse doğumdan sonra ana ve çocuk sağlığını takip etmek görevi, Ana Çocuk Sağlığı
Müdürlüğü‘ne verilmiĢtir.
Planlı kalkınma dönemine girdiğimiz 1960 yılından sonra Devlet Planlama TeĢkilatının
kurulmasıyla birlikte, de aĢırı doğurganlığın, anne ve çocuk sağlığına olumsuz etkileri ile ilgili
sorunun çözümlenmesi ele alınmıĢtır. Cumhuriyetin kuruluĢundan beri nüfusun arttırılması yönünde
izlenen nüfus politikasının, nüfus artıĢ hızını azaltıcı yönde değiĢtirilmesi için çalıĢmalar
baĢlatılmıĢtır. 1965 yılında çıkarılan 557 Sayılı ― Nüfus Planlaması Hakkında Kanun‖ ile Ülkemizde
aile planlaması hizmetlerinin yürütülmesine baĢlanmıĢtır. Bu yasanın öngördüğü hizmetlerin
yürütülmesi görevi de Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına verilmiĢ ve aynı yıl içerisinde aile
planlaması hizmetlerini yürütmek üzere 665 Sayılı Kanuna dayalı olarak Nüfus Planlaması Genel
Müdürlüğü kurulmuĢtur.
Aynı amaca yönelik olarak hizmet veren Ana ve Çocuk Sağlığı Müdürlüğü ile Nüfus
Planlaması Genel Müdürlüğü 27.2.1982 tarih ve 814334 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile
birleĢtirilerek ― Aile Planlaması ve Ana Çocuk Sağlığı Genel Müdürlüğü ― adını almıĢtır. Kamu
kurum ve kuruluĢlarının yeniden düzenlenmesi ile ilgili 14 Aralık 1983 tarih ve 18251 Sayılı Resmi
Gazete ‗de yayınlanan 181 Sayılı Kanun Hükmündeki Kararnameye göre, Genel Müdürlüğün adı
yeniden değiĢikliğe uğrayarak ― Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü ― olmuĢtur.
1950‘lerden beri süregelen ana çocuk sağlığı hizmetleri, sağlık hizmetleri içinde giderek
artan bir önemle ele alınmıĢtır. 1982 Anayasasının 41. maddesinde; ailenin, Türk toplumunun temeli
olduğu belirtilerek,‖ Devlet,ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve
aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır,teĢkilatı kurar‖
ifadesi ile bu hizmetlerin anayasal bir hak olduğu ve önemi açıkça ortaya konmuĢtur.
1965 yılından beri yürürlükte olan 557 Sayılı Yasa, 1983 yılında günün koĢullarına göre
yeniden düzenlenerek, aile planlaması hizmetlerinin götürülmesini daha demokratik ve liberal bir
yaklaĢım ile ele alan 2827 Sayılı Nüfus Planlaması Hakkındaki Kanun ile değiĢtirilmiĢtir. Ülkemiz
için gerçek bir reform niteliğinde olan bu kanunun yerinde, zamanında ve doğru olarak
kullanılabilmesi için yasa, eğitimi bir zorunluluk olarak getirmiĢtir. 2827 sayılı yasa halen yürürlükte
olup, aile planlaması hizmetlerinin söz konusu yasa çerçevesinde yürütülmesine devam
edilmektedir.
Bütün dünyada olduğu gibi, ülkemizde de ana ve çocuk sağlığı konusu, baĢlangıçta
15-49 yaĢ grubu kadınları ve 0-6 yaĢ çocukları kapsamakta iken , son yıllarda dünyadaki
geliĢmeler, ayrıca Dünya Nüfus ve Kalkınma Konferansında ülkemizin de kabul etmiĢ olduğu
üreme sağlığı tanımı doğrultusunda hizmetlerin kapsamı geniĢletilmiĢtir. Üreme sağlığı
hizmetleri, anne sağlığı, çocuk sağlığı, kadın sağlığı, aile planlaması hizmetlerinin yanısıra,
genital yol enfeksiyonları ve cinsel iliĢkiyle geçen hastalıkları, genital organların malign
hastalıklarının tanı ve tedavi hizmetlerini, ayrıca, adölesan yaĢ gruplarında cinsel sağlık eğitimi
ve danıĢmanlık hizmetlerini de içermekte olup, daha geniĢ kapsamlı bir hizmet
yürütülmektedir.
Bakanlığımızca, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerinde planlı çalıĢmaların
baĢlatıldığı 1965 ‗li yıllardan, günümüze kadar ana sağlığı ve çocuk sağlığı göstergelerinde önemli
geliĢmeler olduğu yapılan araĢtırma sonuçlarından anlaĢılmaktadır.
Sağlık hizmetlerinde önemli bir sağlık göstergesi olan bebek ölüm hızı, 1960 ‗lı
yıllarda binde 200‘ün ve anne ölüm hızı da yüzbinde 200‘lerin üstünde ifade edilirken,
Devletimizin, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerine verdiği önem ve ülke
genelinde yaygın ve etkili bir hizmet sunumuna yönelik çabalar ve çalıĢmalar sonucunda
önemli mesafeler kaydedilmiĢtir. 1963 yılında binde 208 olan bebek ölüm hızı, günümüzde binde
29 ‗lara, 1974 yılında yüzbinde 207 olan anne ölüm hızı da yüzbinde 42 ‗lere düĢürülmüĢtür.
Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, doğurgan çağ ve menapoz
dönemindeki kadınlar ile gebe ve lohusa anneler, bebekler, 1-6 yaĢ çocuklar, adölesan
çağındaki gençler olmak üzere ,nüfusumuzun yaklaĢık % 60 ‗ına hizmet götürmektedir.
Hizmetler, ülke genelinde, Bakanlığımıza bağlı 1. basamak sağlık kuruluĢları (Ana Çocuk
Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri, Sağlık ocakları , Sağlık Evleri) ile Hastanelerin kadın-
doğum ve çocuk bölümlerinde ve özel sağlık kuruluĢlarında verilmektedir.
Ülke genelinde birinci basamak sağlık kuruluĢlarında; kadın sağlığı, anne sağlığı ve çocuk
sağlığı hizmetleri olarak ;
- 6 yaĢ çocukların muayene ve periyodik izlemleri,
Çocukların bağıĢıklama hizmetleri,
Gebelerin tetanoz aĢıları,
ne ve periyodik izlemleri,
verilmektedir.
Ülkemizin önemli sağlık sorunlarının baĢında gelen anne ve bebek ölüm hızlarının en aza
indirilmesi, geliĢmiĢ ülkeler seviyesine getirilmesi için, özellikle 1985 Ulusal AĢı Kampanyasını
takiben, 1986 yılından itibaren ana çocuk sağlığı ve aile planlaması sorunlarından öncelikli olanlar
ve basit, ucuz yöntemlerle çözümlenebilecekler belirlenerek, bunlarla ilgili programlar hazırlanmıĢ ve
hizmetlerin bu programlar doğrultusunda yürütülmesine devam edilmiĢtir. Hizmetlerin
yürütülmesinde ulusal (Milli Eğitim, ĠçiĢleri, Milli Savunma, Tarım ve KöyiĢleri, ÇalıĢma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı, Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı vb gibi kamu kuruluĢları, kamu yararına çalıĢan sivil
toplum örgütleri) kuruluĢlar ve Dünya Sağlık Örgütü, BirleĢmiĢ Milletler Çocuklara Yardım Fonu
(UNICEF), BirleĢmiĢ Milletler Nüfus Fonu (UNFPA), Avrupa Birliği vb gibi uluslar arası
kuruluĢlarla iĢbirliği yapılmaktadır. Uluslararası kuruluĢlardan teknik ve mali teknik sağlanarak
ortak program/projeler yürütülmektedir.
Tüm bu hizmetler yürütülürken, sağlık personelinin bilgi ve becerisini geliĢtirmek amacıyla,
hizmet içi eğitim programları geliĢtirilmekte ve uygulanmaktadır.Ayrıca, toplumun bilgilendirilmesi
ve bilinçlendirilmesi amacıyla halk eğitim çalıĢmaları yürütülmektedir. Personel ve halk eğitimleri
programlarına uygun olarak da görsel - iĢitsel eğitim materyali üretilerek dağıtılmakta ve ayrıca,
sağlık kuruluĢlarına yürütülen hizmetler için lojistik destek ( tıbbi araç - gereç, kontraseptif malzeme,
ilaç, eğitim araç- gereci , basılı materyal vb ) sağlanmaktadır.
Görevleri
a) Kalkınma planlarına paralel olarak ülke düzeyinde; Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması
hizmetleri ile ilgili hedefleri tespit etmek ve bu hedeflere ulaĢılabilmesi için gerekli
çalıĢmaları yapmak,
b) Annenin ve çocuğun sağlığını korumak ve doğum öncesi, doğum sırasında, doğum sonrası
bakımlarının sağlanması için gerekli tedbirleri almak,
c) Kadınların ve çocukların beslenme, aĢı, ağız - diĢ sağlığı ve diğer sağlık kontrollerinin
yapılmasını sağlamak,
d) Ailelerin istedikleri zaman ve bakabilecekleri sayıda çocuk sahibi olmalarını sağlamak
amacıyla, aile planlaması eğitimi ve uygulama çalıĢmaları yapmak,
e) Aile planlaması çalıĢmaları yanında, çocuğu olmayan ailelerin tedavileri için gerekli tedbirleri
almak,
f) Ergen problemlerinin çözümü ve genetik-danıĢma hizmetlerinin yürütülmesini sağlamak,
g) Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerini geliĢtirmek amacıyla eğitim merkezleri
kurmak ve çalıĢmalarını düzenlemek,
h) Halkın sağlık seviyesinin iyileĢtirilmesi ve yükseltilmesi için ülke düzeyinde eğitim, plan ve
programları yapmak, uygulamak ve sonuçlarını değerlendirmek,
i) Sağlık eğitimi için gerekli araç ve gereçlerin üretimi, temini, basımı, stok ve muhafazası ile
dağıtımı hizmetlerini yürütmek,
j) Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması konusunda ulusal ve uluslararası düzeyde çalıĢmaları
izlemek, değerlendirmek ve gerekli iĢbirliğini sağlamak,
k) Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerinde kullanılan ilaç, araç ve gereçlerin üretimini
ve teminini sağlamak,
l) Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmaktır.
TeĢkilat Yapısı
TaĢra TeĢkilatı
I. 5. I. 5. Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü
―181 Sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname‖ ile Genel Müdürlüğümüzün Görevleri aĢağıdaki gibi belirlenmiĢti
Madde 12 - Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğünün görevleri Ģunlardır:
a) Sağlık meslek eğitimini, Türk Milli Eğitim Temel Kanunu ve mesleğin özel ve genel
amaçları doğrultusunda yürütmek,
b) Sağlık personeli yetiĢtirmek üzere orta ve yüksek dereceli okulların açılması için gerekli
plan ve programların yapılması ve okulların açılması ile ilgili iĢlemleri yürütmek,
c) Türk Silahlı Kuvvetlerine ait olanlar hariç, Bakanlık dıĢı özel ve resmi kurumlarca
açılması planlanan orta dereceli sağlık meslek okullarının açılıĢ hazırlıklarını incelemek,
incelettirmek ve değerlendirmek, açılmıĢ bulunanların mesleki eğitim yönünden denetimlerini
yapmak,
d) Sağlık meslek eğitimini geliĢtirici, bilimsel ve teknolojik geliĢmelere paralel hale getirici,
etkinliğini artırıcı tedbirleri almak, araĢtırmalar yapmak veya yaptırmak, alınacak sonuçları
değerlendirmek,
e) Eğitimde kullanılan metot ve tekniklerin uygulama usullerini tespit etmek, eğitimin
standardizasyonunu sağlamak ve gerekli araç, gereç ile diğer imkânları temin etmek veya ettirmek,
f) Mevcut ders programlarının geliĢtirilmesi, yeni açılacak bölüm veya okullar için ders
programı hazırlanması, eğitimle ilgili mevzuatın geliĢtirilmesi, değiĢtirilmesi veya yeniden
hazırlanması, yurtiçi ve yurtdıĢı mesleki okullardan mezun olanların diplomalarının tetkiki, tescil ve
iĢlemlerinin yürütülmesini sağlamak,
g) Bakanlığın yayın hizmetlerini düzenlemek, yürütmek.
h) (Ek:8/6/1984-KHK 210/3 md.)Halk sağlığı eğitimini düzenlemek ve yürütmek,
ı) Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.
Kamu Kurum ve KuruluĢlarına Bağlı Okulların Millî Eğitim Bakanlığına Devredilmesi ile
Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Kanun‖ ile
Genel Müdürlüğümüzün Görevleri aĢağıdaki gibi yeniden düzenlenmiĢtir.
Kanun No. 5450
Kabul Tarihi: 26.1.2006
MADDE 15 — 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 12 nci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir.
Madde 12. — Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğünün görevleri Ģunlardır:
a) Sağlık insan gücü plânlaması yapmak, nicel ve nitel olarak ihtiyaca uygun insan gücü
yetiĢtirilmesi için ilgili kurum ve kuruluĢlarla iĢbirliği yapmak.
b) Tıpta uzmanlık eğitimi ile ilgili iĢ ve iĢlemleri yürütmek.
c) Personel eğitim plânını hazırlamak, eğitim programlarını düzenlemek, uygulamak veya
uygulanmasını sağlamak ve koordine etmek.
d) Halkın sağlık bilincinin geliĢtirilmesi amacıyla eğitim programları hazırlamak, yürütmek
ve koordine etmek.
e) Bakanlığın yayın faaliyetlerinin esaslarını belirlemek ve koordinasyonunu sağlamak.
f) Ġlgili kuruluĢlarla iĢbirliği yaparak sağlık mesleklerinin standartlarını belirlemek.
g) Bakanlıkça verilen benzer görevleri yapmak.
22.02.2006 Tarih ve 1082 sayılı Makam Onayı Doğrultusunda Genel Müdürlük Ġdari
Yapı ve Görev Dağılımı DeğiĢtirilmiĢtir.
TIPTA UZMANLIK EĞĠTĠMĠ DAĠRE BAġKANLIĞI
1 - Ana Dal Uzmanlık Eğitimi ġube Müdürlüğü
2 - Yan Dal Uzmanlık Eğitimi ġube Müdürlüğü
3 - Tıpta Uzmanlık Eğitimi Personeli ġube Müdürlüğü
4 - Tıpta Uzmanlık Eğitimi Programları ve Mevzuatı ġube Müdürlüğü
SAĞLIK MESLEKĠ EĞĠTĠM DAĠRE BAġKANLIĞI
1 - Tıpta Uzmanlık Eğitimi Denklik ĠĢlemleri ġube Müdürlüğü
2 - Tıpta Uzmanlık Belgeleri Tescil ĠĢlemleri ġube Müdürlüğü
3 - Tıpta Uzmanlık Eğitim Kurumları ve Akreditasyon ġube Müdürlüğü
SAĞLIK ĠNSANGÜCÜ PLANLAMASI DAĠRE BAġKANLIĞI
1 - Hekim, DiĢ Hekimi ve Eczacı Planlama ġube Müdürlüğü
2 - HemĢire, Ebe ve Sağlık Memuru Planlama ġube Müdürlüğü
3 - Sağlık Teknikeri, Sağlık Teknisyeni ve Diğer Sağlık Personeli Planlama ġube Müdürlüğü
SAĞLIK MESLEK STANDARTLARI DAĠRE BAġKANLIĞI
1 - Hekim, DiĢ Hekimi ve Eczacılık Meslek Standartları ġube Müdürlüğü
2 - HemĢire, Ebe ve Sağlık Memurluğu Meslek Standartları ġube Müdürlüğü
3 – Sağlık Teknikeri, Sağlık Teknisyeni ve Diğer Sağlık Personeli Meslek Standartları ġube
Müdürlüğü
HĠZMET ĠÇĠ EĞĠTĠM VE SERTĠFĠKASYON DAĠRE BAġKANLIĞI
1 - Hizmet içi Eğitim ġube Müdürlüğü
2 - Sertifikalı Eğitim ve Sertifikasyon ġube Müdürlüğü
3 - Eğitim Araçları ve Yayın ġube Müdürlüğü
HALKIN SAĞLIK BĠLĠNCĠNĠ GELĠġTĠRME DAĠRE BAġKANLIĞI
1 - AraĢtırma ve GeliĢtirme ġube Müdürlüğü
2 - Planlama, Uygulama ve Koordinasyon ġube Müdürlüğü
3 - Ölçme ve Değerlendirme ġube Müdürlüğü
ĠDARĠ ĠġLER DAĠRE BAġKANLIĞI
1 - Personel ve Ġdari Hizmetler ġube Müdürlüğü
2 - Bütçe ġube Müdürlüğü
3 - Ġstatistik ve Dokümantasyon ġube Müdürlüğü
4 - Evrak ve ArĢiv ġube Müdürlüğü
TeĢkilat Yapısı
I. 5. I. 6. Sıtma SavaĢı Daire BaĢkanlığı
Sıtma: Plasmodium familyasına ait parazitler tarafından oluĢturulan infeksiyöz bir
hastalıktır. Ġnsandan insana diĢi anofel cinsi sivrisineklerin ısırmasıyla geçer.
Sıtma hastalığı yaĢ, cins, ırk ayrımı yapmayan duyarlı olan herkesi tutan bir hastalıktır. Sıtma
parazitinin insan da hastalık yapan; P.vivax, P.malaria,P.falciparum ve P.ovale olmak üzere dört ayrı
türü vardır. Bunlardan vivax, ülkemizde görülen ve ölümcül olmayan sıtma hastalığına neden
olmaktadır. P.falciparum ile oluĢan sıtma en ölümcül olanıdır. Daha çok Afrika, Uzakdoğu ve
Güney Amerika gibi tropik bölgelerde yaygındır.
Sıtma tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de bildirimi mecburi bulaĢıcı hastalıklardandır.
Sıtmanın kesin tanısı kiĢinin parmağından alınan bir damla kanda mikroskopla parazitin
görülmesi neticesi konur.
Sıtma kontrolü konusundaki strateji ve çalıĢmalarımız Parazitin bulunarak, kesin tedavisinin
yapılıp yok edilmesi, vektör sivrisinek popülasyonunun belli bir oranda tutulmasıdır.
Sıtma kontrol çalıĢmaları Ġllerde Ġl Sağlık Müdürlüğü BulaĢıcı Hastalıklar ġube
Müdürlüğü/Sıtma Birimi sorumluluğunda tüm sağlık personeli ile yıl boyunca yürütülür.
Görevleri :
13.12.1983 yılında Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname (KHK/181) ile Sıtma SavaĢı Dairesi BaĢkanlığı kurulmuĢtur
a) Sıtma mücadelesi hizmetlerinin etkin bir Ģekilde yapılmasını sağlamak üzere hizmetin
gerektirdiği plan ve programların, politikaların tesbitine yardımcı olmak ve uygulamak,
b) Sıtma hastalığının önlenmesine katkı sağlamak amacı ile milletlerarası ve yurt içindeki
ilgili kurum ve kuruluĢlarla iĢbirliğinde bulunmak,
c) Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak
TeĢkilat Yapısı
1. Personel ve Eğitim ġube Müdürlüğü
2. Bütçe ve Ġdari ĠĢler ġube Müdürlüğü
3. Vektör ve Kontrol ġube Müdürlüğü
4. Epidemiyoloji ġube Müdürlüğü
TaĢra TeĢkilatı
Adana ve Diyarbakır illerinde Sıtma ve Tropikal Eğitim ve AraĢtırma Merkezleri kurulmuĢ
diğer illerde sıtma faaliyetleri ise Ġl Sağlık Müdürlüğü bünyesinde BulaĢıcı Hastalıklar ġube
Müdürlüğüne bağlı Sıtma Dispanserleri (A tipi –B Tipi ) adı altında faaliyetlerini sürdürmektedir.
I. 5. I. 7. Verem SavaĢ Dairesi BaĢkanlığı
Türkiye‘de Tüberküloz ile organize bir Ģekilde mücadele 1918 yılında Verem SavaĢı
Dernekleri ile baĢlamıĢtır. 1952 yılında BGG aĢısı kampanyaları baĢlamıĢtır. 1960 yılında Verem
SavaĢı Genel Müdürlüğü kurulmuĢ ve 1983 yılında 181 sayılı Sağlık Bakanlığı TeĢkilat ve Görevleri
Hakkında KHK ile MüsteĢar Yardımcısı‘na bağlı kurulan bir ana birim olan Verem SavaĢı Dairesi
BaĢkanlığı olarak devam etmiĢtir. Daire BaĢkanlığı, ülkenin verem savaĢı plan ve programını
yapmakta ve uygulamakta ayrıca üç aylık ve yıllık olarak istatistikler toplamaktadır. Ayrı bir bütçesi
vardır.
Görevleri
181 sayılı Sağlık Bakanlığı‘nın TeĢkilat ve Görevleri hakkında KHK‘ye göre;
Bakanlığın Görevleri:
Kanser, verem ve sıtma ile savaĢ hizmetlerini yürütmek ve bu alanda hizmet veren kurum ve
kuruluĢların çalıĢmalarının koordinasyonunu ve denetimini sağlamak
Bu görevlerin yerine getirilmesi için gerekli tesisleri kurmak ve iĢletmek, meslek personelini
yetiĢtirmek
Sağlık hizmetleri ile ilgili olarak milletlerarası ve yurt içindeki kurum ve kuruluĢlarla
iĢbirliğinde bulunmak.
Verem SavaĢı Dairesi BaĢkanlığının Görevleri:
Verem savaĢı hizmetlerinin etkin bir Ģekilde yapılmasını sağlamak üzere, hizmetin
gerektirdiği plan, program ve politikaların tespitine yardımcı olmak ve uygulamak
Ülkemizde veremin yayılmasına karĢı koruyucu her türlü tedbiri almak, hastaların
kontrol ve tedavi altında bulunmalarını sağlamak
Fertlerin, organize toplulukların, hasta ve çevresinin eğitimini yapmak
Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.
TeĢkilat Yapısı
Verem SavaĢı Dairesi BaĢkanlığında yedi Ģube müdürlüğü bulunmaktadır. Bunlar;
Personel ġube Müdürlüğü
Ġdari ĠĢler ġube Müdürlüğü
Saha Hizmetleri ve Ġkmal ġube Müdürlüğü
Eğitim ġube Müdürlüğü
Bütçe ġube Müdürlüğü
Epidemiyolojik Değerlendirme ve Ġstatistik ġube Müdürlüğü
Projeler ġube Müdürlüğü
Ayrıca doktor ve eczacılar da çalıĢmaktadır.
Ġl düzeyinde Tüberküloz ile mücadeleden Sağlık Müdürlüğü sorumludur. Her ilde bir Ġl
Tüberküloz Koordinatörü vardır. Koordinatör ildeki Verem SavaĢı Dispanserlerinin baĢhekimleri
arasından atanır ve Daire BaĢkanlığı‘na veri akıĢı ile ildeki verem kontrolünün koordinasyonundan
sorumludur. 2006 yılında yayımlanan 2006/78 sayılı Genelge ile Ġl Verem Kontrol Kurulları
kurulmuĢtur. Burada Eczacılar Odası, Belediyeler, Tabip Odası gibi kurum ve kuruluĢların da
temsilcileri görev almaktadır.
Ġllerde ve bazı ilçelerde Verem SavaĢı Dispanserleri (VSD) vardır. Kayıt ve raporlamadan
sorumludurlar. Risk grupları taramaları, Ģikâyeti ile baĢvuran kiĢilerin teĢhis ve tedavisi ile takibini
yaparlar. 2006 Aralık ayı itibariyle 248 dispanser vardır.
Ayrıca 172 dispanserde sadece balgam mikroskobisi yapabilen laboratuar, hem mikroskobi
hem kültür yapabilen 20 Bölge Tüberküloz Laboratuarı bulunmaktadır. Bölge Tüberküloz
Laboratuarlarından 7 tanesinde aynı zamanda ilaç duyarlılık testi (DST) de yapılabilmektedir. Refik
saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü bünyesinde bir Ulusal Tüberküloz Referans Laboratuarı bulunmaktadır.
Bu laboratuar ise kalite kontrolünün yanı sıra, mikroskobik, kültür, ilaç duyarlılık testi ve baĢka yerde
yapılan testlerin doğrulamasını yapabilmektedir.
Daha önce Daire BaĢkanlığı‘na bağlı olarak çalıĢmakta olan Mobil Tarama Grupları, 2006
yılında Ġl Sağlık Müdürlükleri‘ne devredilmiĢtir. Verem açısından risk grubu teĢkil eden gruplarda
toplu taramalar için akciğer röntgeni çekmek baĢta olmak üzere çeĢitli<görevleri vardır.
Ayrıca 180 Verem SavaĢı Derneği ile bağlı oldukları Federasyon da veremle mücadele
alanında çalıĢmaktadır.
I. 5. I. 8. Kanser SavaĢ Dairesi BaĢkanlığı
Ülkemizde kanser mücadelesi 1947 yılında sivil bir inisiyatif olarak Türk Kanser AraĢtırma
ve SavaĢ Kurumu‘nun kurulması ile baĢlamaktadır.
Bu giriĢimin ardından 1955‘de Ankara‘da Ahmet Andiçen Onkoloji Hastanesi inĢaatına
baĢlanmıĢtır. 1962‘de bu hastane iĢletilmek üzere Bakanlığa verilmiĢtir. Bu tarihe kadar kanser
tedavisi genel tedavi kuruluĢlarında yapılmakta ve kanser hastalarına diğer hastalar arasında bakım
verilmekteydi.
Kısa bir süre sonra 1967‘de Bakanlık tarafından Ankara‘da Etimesgut Onkoloji Hastanesi
açılmıĢtır.
Ġlk resmi kanserle savaĢ yaklaĢımı 1962 yılında Temel Sağlık Hizmetlerinde kanserle
mücadele amacıyla ġube ġefliği kurulması ile baĢlamaktadır.
1970 Yılında Bakanlığımız bünyesinde kanser savaĢ konusunda koruyucu ve tedavi edici
hizmetleri düzenlemek, hastanelerle ilgili tesisleri ve çalıĢma programlarını uygulamak, yürütmek ve
denetlemek amacıyla Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesindeki ġube ġefliği Kanser
SavaĢ Müdürlüğü haline getirilmiĢtir.
1970 yılında 1-7 Nisan ―Kanser Haftası‖ olarak kabul edilmiĢ, o yıldan itibaren hafta
etkinlikleri sürdürülmektedir.
Ülkemizde ilk kez resmi olarak 1972 – 1976 yılları arasında Hizmet Ġçi Eğitim Kursları
gerçekleĢtirilmiĢtir. Yine bu çerçevede aynı yıllarda Halk Eğitimleri gerçekleĢtirilmiĢ, Kanserle
SavaĢ Konseyi oluĢturulmuĢtur.
Çok önemli bir geliĢme olarak 1982 yılında kanser ihbarı zorunlu hastalıklar arasına
alınmıĢtır. Kanserle SavaĢ 1983 yılından sonra , Bakanlığımız bünyesinde kurulan Genel Müdürlük
seviyesinde bağımsız bir Daire BaĢkanlığı tarafından yürütülmeye baĢlamıĢtır (14 Aralık 1983 tarih
ve 18351 sayı ve 181 karar sayılı Bakanlığın TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname ).
Ġlk olarak ayrı ihtisas anlamında 1983 yılında Kanser Cerrahisi ve Medikal hizmetler
baĢlamıĢtır. 1988 Kanser SavaĢ DanıĢma Kurulu oluĢturulmuĢ, 1989 yılında Uluslararası Kanser
SavaĢ Birliği Üyeliği gerçekleĢmiĢtir. Ülkemizde gerçekçi kanser verileri elde edilmesi amacı ile
1992 yılında Kanser Kayıt ve Ġnsidans Projesi çalıĢmaları baĢlamıĢtır. Toplum bazlı baĢlatılan kanser
kayıtçılığı Ġzmir Kanser Kayıt Merkezinin açılması ile anlam kazanmıĢ, yine gerçek anlamda toplum
kanser taraması amacı ile 1996 yılında Kanser Erken TeĢhis ve Tarama Merkezleri Projesi
çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır.
Kanserle SavaĢ Dairesi BaĢkanlığının Sağlık Bakanlığı idari Ģemasındaki yeri aĢağıdaki gibi
MüsteĢar Yardımcısına bağlı müstakil Daire BaĢkanlığı Ģeklindedir.
Görevleri
14 Aralık 1983 tarih ve 18351 sayı ve 181 karar sayılı Bakanlığın TeĢkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname de yazdığı Ģekliyle BaĢkanlığımızın görevleri ;
a) Tespit edilen politika ve hedeflere uygun olarak kanserle savaĢ hizmetlerini planlamak,
uygulamak ve bu hizmetlerin organizasyonunu sağlamak,
b) Kanserle ilgili her türlü istatistiki bilgileri toplamak, araĢtırma ve incelemeler yapmak,
yaptırmak ve özendirmek, kanserle savaĢta gerekli koruyucu ve tedavi edici hizmetleri, bu bilgilere,
araĢtırma ve inceleme sonuçlarına göre değerlendirmek, alınması gerekli tedbirleri tespit etmek,
uygulamak ve uygulatmak,
c) Kanserle savaĢ için sağlık tesisleri kurmak ve kurdurmak,
d) Kanserle savaĢ alanında hizmet veren veya çalıĢmalarda bulunan kamu kurum ve
kuruluĢları ile gerçek ve özel hukuk tüzel kiĢileri ve gönüllü kuruluĢlarca açılacak sağlık tesis ve
kuruluĢlarının tespit edilecek standartlar içinde açılıĢlarına izin vermek faaliyetlerini denetlemek ve
yönlendirmek,
e) Kanserle savaĢ hizmetlerine halkın gönüllü iĢtiraki ve yardımını sağlamak, bu konuda
gerçek ve tüzel kiĢiler ve gönüllü kuruluĢlarla iĢbirliği yapmak ve imkanlar ölçüsünde bunlara
yardımda bulunmak ve yol göstermek.
f) Kanserle savaĢta görev alacak personeli yetiĢtirilmesi konusunda gerekli tedbirleri tespit
etmek ve bu tedbirleri uygulamak ve uygulatmak,
g) Kanserle savaĢ konusunda halkın eğitimi için gerekli hizmetleri diğer kurum ve
kuruluĢlarla iĢbirliği yaparak yürütmek.
h) Bakanlıkça verilen diğer görevleri yapmaktır.
Kanserle SavaĢ Dairesi BaĢkanlığının öncelikli görevi, ulusal sağlık politikalarına ve
hedeflerine uygun olarak oluĢturulan Ulusal Kanser Kontrol Programı çerçevesinde, kanser
verilerinin sağlıklı ve kaliteli bir Ģekilde toplanması ve analiz edilmesini takiben, birincil koruma
denilen , kanserin oluĢmasına sebep olan veya tetikleyen nedenleri doğru yaklaĢımlarla ortadan
kaldırmaya yönelik önleyici tedbirleri almak, bu konuda ulusal koordinasyonu sağlamak ( Tütün
kontrolü, yanlıĢ beslenme ve yaĢam alıĢkanlıklarının değiĢtirilmesi, çevresel etkenler ve kansere
sebep olabilecek hastalık amilleriyle mücadele etmek, vs.) ve ikincil koruma denilen, kanseri erken
evrede yakalamaya yönelik, erken teĢhis ve tarama faaliyetlerini organize ve koordine etmek, birincil
ve ikincil koruma yöntemleri ile ilgili olarak sağlık personelinin, toplumun ve ilgili kurumların
konuya ilgisini çekerek, farkındalığı arttırıcı her türlü organizasyonu ( hizmet içi ve toplum
eğitimleri, kampanyalar,vs. ) desteklemektir. Kanserde tanı , tedavi ve palyasyon standartlarının
oluĢumunda danıĢma kurullarının desteğiyle bilimsel katkı sağlamak, konuyla ilgili kamu adına
gözetmenlik yapmak ve kamu yararını korumak diğer görevleri arasındadır. Kanserle SavaĢ Dairesi
BaĢkanlığı tüm bu görevlerini ulusal ve uluslar arası kurumlarla ve sivil toplum kuruluĢlarıyla
iĢbirliği içinde yürütür.
Ulusal Kanser DanıĢma Kurulu Ülkemizde Ulusal Kanser Kontrol programları ile ilgili
ulusal politikaların oluĢturulmasında, kanserden korunma önlemlerinin alınmasında, kanserli
hastaların tanı, tedavi ve izlemlerinde karĢılaĢılan sorunlara çözüm aranmasında, kanserle ilgili
çalıĢmaların ihtiyaç duyulan alanlara yönlendirilmesi ve koordinasyonunun sağlanmasında, kanserle
ilgili konularda toplumun bilgilendirilmesi ve eylem planları hazırlanmasında, Kanser DanıĢma Alt
Kurullarından aldığı destekle tavsiye niteliğinde görüĢ bildirerek BaĢkanlığımızın çalıĢmalarına
yardımcı olmak üzere Sağlık Bakanlığı Kanserle SavaĢ Dairesi BaĢkanlığı bünyesinde 30.05.2005
Tarih 5030/725 Sayılı Makam Onayı ile kurulmuĢtur.
Kanser DanıĢma Alt Kurulları
Epidemiyoloji ve Kanser Kayıt
Tıbbi Jeoloji
Preventif Onkoloji
Klinik AraĢtırmalar
Kanserde Tedavi ve Etik
Ġnsan Kaynakları
Psikososyal Destek ve Eğitim
Erken Tanı ve Tarama
Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp
Radyasyon Güvenliği
Ġl Kanser Kontrol Koordinatörlüğü KSDB‘ nin taĢra teĢkilatı bulunmamaktadır. Ancak
Ulusal Kanser Kontrol Programının illerde yürütülmesine yönelik tüm illerde Ġl Kanser Kontrol
Koordinatörlüğü, Ġl Kanser DanıĢma Kurulu, Ġl Kanser Kayıt Merkezi ( 14ü aktif sistemle veri
toplayan Kanser Kayıt Merkezi olmak üzere ) ve 55 ilde de Kanser Erken TeĢhis, Tarama ve Eğitim
Merkezleri ( 2008 yılı sonu itibariyle 81 ilde kurulması planlanmaktadır ) faaliyet göstermektedir .
Tüm bu yapının koordinasyonundan sorumlu Ġl Kanser Kontrol Koordinatörlüğü yapılanması
21.01.2006 Tarih 68 Sayılı Yönerge ile tanımlanmıĢ her ilde bir Ġl Sağlık Müdür Yardımcısı bu
konuda görevlendirilmiĢtir.
Ġl Kanser Kontrol Koordinatörünün görevleri; KSDB‘nin il düzeyinde yürüttüğü proje ve
eğitim programlarının Sağlık Müdürü adına yürütülmesi,
Ġlde yürütülen kanser kontrol çalıĢmaları için önceliklerin belirlenmesi,
Ġl Kanser Kontrol DanıĢma Kurulunun oluĢturulması, etkin ve verimli çalıĢmasının
sağlanması,
Sağlık Müdürlüğü birimlerinden kanser mücadelesine katkıda bulunanların çalıĢmalarının
koordinasyonun sağlanması,
Sağlık Müdürlüğü birimlerinden kanser mücadelesine katılan, ancak Sağlık Müdürlüğü
dıĢında kalan kurum ve KuruluĢlar ve Sivil Toplum Örgütlerinin çalıĢmalarının izlenmesi ve Kanser
Kontrol programına gönüllü olarak katkıda bulunmalarının sağlanması,
TeĢkilat Yapısı
I. 5. I. 9. DıĢ ĠliĢkiler Dairesi BaĢkanlığı
Bakanlığın yabancı ülke kurum ve kuruluĢları ile olan iliĢkilerini düzenleme ve konu ile
ilgili hizmetleri yürütme görevlerini yapar. Bu daire, doğrudan sağlık hizmeti yapmamaktadır.
181 Sayılı K.H.K‘ de Ana Hizmet birimleri arasında yer almakta ve görev tanımları
belirtilmektedir.
Hizmete ĠliĢkin Hedefleri
ÇeĢitli ülkelerle imzalanan AnlaĢma ve protokollerin yaĢama geçirilebilmesi için
süregelen çalıĢmaların yapılması ve devam ettirilmesini sağlamak,
Sağlık alanında ülkelerarası ve uluslararası kuruluĢlarla mevcut ikili ve çok taraflı
iĢbirliğinin geliĢtirilmesi için gerekli araĢtırma ve çalıĢma yapmak,
Sağlık alanında iĢbirliğine gidilmemiĢ ülkelerle iĢbirliği tesis etmek,
Sağlık alanında geliĢen uluslararası teknolojinin ülkemiz yararına transferini sağlamak ve
bu alandaki eğitim ve imkanlarını artırmak.
Sağlıkla ilgili uluslararası yapılan toplantıların Ülkemizde düzenlenmesini sağlayarak,
hem bilgi transferini sağlamak hem de Ülkemizin tanıtımını sağlamak.
Görevleri
a) BirleĢmiĢ Milletler, milletlerarası diğer çeĢitli kuruluĢlar ve ile Bakanlık arasında sağlık
alanında yapılacak anlaĢmalar ile ilgili çalıĢmaları düzenlemek,
b) Kongre, konferans ve toplantılar düzenlemek, dıĢ burs ve kurslara araç, gereç ve teknik
yardımları sağlamak,
c) Bakanlığın yabancı ülkelerle olan iliĢkilerini düzenlemek ve konu ile ilgili hizmetlerini
yürütmek,
d) Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak,
Bu görevleri çerçevesinde;
e) DıĢiĢleri Bakanlığı ile Bakanlığımız arasında iletiĢimi sağlamak,
f) Uluslararası iliĢkiler ile ilgili olarak da, Bakanlığımız birimleri ile yabancı ülke kuruluĢ ve
kiĢiler arasında koordinasyonu sağlamak,
TeĢkilat Yapısı
I. 5. I. 10. Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi BaĢkanlığı Türkiye‘nin AB‘ye tam üyelik sürecinde, Sağlık Bakanlığı‘nın sorumluluk alanına giren
konularda, AB mevzuat uyum çalıĢmalarını yürütmek, gerekli iĢbirliği ve koordinasyonu sağlamak
üzere; 4 Mayıs 1989 tarih ve 20158 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe giren,
Bakanlıklarda ve bağlı kuruluĢlarda Avrupa Topluluğu ile ilgili birimler kurulmasını öngören 367
sayılı Yasa Hükmünde Kararname ile Avrupa Birliği Koordinasyon Daire BaĢkanlığı, Bakanlık
teĢkilat Ģemasında ana hizmet birimlerinden biri olarak, müstakil Daire BaĢkanlığı Ģeklinde
kurulmuĢtur.
Görevleri
a) Ülkemizin Avrupa Birliği ile olan iliĢkilerinde; Bakanlığımız görev alanına giren
konularda, Bakanlığımız adına, Hükümet Programlarında ve Kalkınma Planlarında öngörülen
amaçlere ulaĢmak için, gerekli çalıĢmaları sürekli, etkili ve verimli bir biçimde yürütmek,
b) Gümrük Birliği ve ―Aday Ülke‖ statüsü çerçevesinde, Türk Mevzuatının AB
Mevzuatına uyum çalıĢmalarında, Bakanlığımız teknik daireleri ile ilgili kamu kurum ve kuruluĢları
arasında koordinasyonu sağlamak,
c) Gümrük Birliği ve ―Aday Ülke‖ statüsü çerçevesinde nitelikli eleman yetiĢtirmek
amacıyla, yurt içi ve yurt dıĢı eğitim programları hazırlamak veya diğer kurumlarca hazırlanan
programlara Bakanlığımız personelinin katılımını sağlayarak, personeli AB konusunda eğitmek,
d) Avrupa Birliği‘nin tıp ve sağlık araĢtırma programlarına katılmak, sağlık hizmetlerinin
geliĢtirilmesi için Bakanlığımız teknik dairelerince yürütülen veya hazırlanacak projelerin Avrupa
Birliği tarafından finanse edilmesini sağlamak, projelerin düzenli, etkili ve verimli bir biçimde
yürütülmesi için, ilgili kamu kurum ve kuruluĢları arasında koordinasyonu sağlamak.
TeĢkilat Yapısı
I. 5. I. 11. Kamu Özel Ortaklığı Daire BaĢkanlığı
13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararnamenin 8 inci maddesine; 3/6/2007 tarih ve 5683 nolu değiĢiklik
yapılmasına dair Kanun ile
Madde-1; (k) bendi ile ‗‘Kamu Özel Ortaklığı Daire BaĢkanlığı‘‘ ve Madde-3;
‗‘181 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye 17/C maddesi eklenmiĢtir. Bu Madde ile Kamu
Özel Ortaklığı Daire BaĢkanlığı, 7/5/1987 tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel
Kanununun ek 7 nci maddesiyle ön görülen iĢ ve iĢlemleri yapar‘‘.
Ayrıca, Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan, 3/7/2006 tarih ve 2006/10655
sayılı, Sağlık Tesislerinin, Kiralama KarĢılığı Yaptırılması ile Tesislerdeki Tıbbî Hizmet
Alanları DıĢındaki Hizmet ve Alanların ĠĢletilmesi KarĢılığında Yenilenmesine dair
Yönetmelik çerçevesinde iĢ ve iĢlemlerini gerçekleĢtirmektedir.
Yasal Çerçeve ;
Kanun
Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa Bir Ek Madde Eklenmesi Hakkında Kanun
Kanun No: 5396 Kabul Tarihi : 3.7.2005
MADDE 1. — 7.5.1987 tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa aĢağıdaki
ek madde eklenmiĢtir.
EK MADDE 7. – Yapılmasının gerekli olduğuna Yüksek Planlama Kurulu tarafından karar
verilen sağlık tesisleri, Sağlık Bakanlığınca verilecek ön proje ve belirlenecek temel
standartlar çerçevesinde, kendisine veya Hazineye ait taĢınmazlar üzerinde ihale ile
belirlenecek gerçek veya özel hukuk tüzel kiĢilerine kırkdokuz yılı geçmemek Ģartıyla belirli
süre ve bedel üzerinden kiralama karĢılığı yaptırılabilir.
Neden Kamu Özel Ortaklığı Modeli;
Kamunun borç yükü nedeniyle yatırımlara ayrılabilen kaynaklarının kısıtlı olması ve
özel sektörün altyapı yatırımlarına katılımının artırılmak istenmesi nedeniyle son yıllarda
kamu özel ortaklığı modeli dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Sağlık sektöründe KÖO
modelinin uygulanması; özel sektör finansman kaynaklarının kamu yatırımlarında
kullanılması, özel sektörün hızlı karar alma ve bu kararları uygulamaya koyma becerisi ile
yaratıcılığının proje sürecine entegrasyonu, riskin paylaĢılması, her kesimin en iyi bildiği iĢi
yapması, sağlık tesisi faaliyete geçirilinceye kadar kamu adına herhangi bir maliyet
üstlenilmemesi, ödenek yetersizliği nedeni ile kamuda ortalama 8–10 yılı bulan bina yapım
süresinin kısaltılması ve kısıtlı kamu kaynakları üzerindeki yatırım yükünün kira bedeli
ödeme düzeyinde uzun yıllara yayılması, tıbbi hizmetler dıĢındaki hizmet ve alanların
iĢletilmesinin özel sektöre yaptırılması gibi temel unsurları ve avantajları içermesinden
kaynaklanmaktadır. Ülkemizin sağlık altyapısı ihtiyacı dikkate alındığında, kamunun kendi
kaynaklarıyla gerçekleĢtirmesi zor olan sağlık kentleri gibi önemli ve acil büyük yatırım
projeleri ve bunlarla iliĢkili hizmetlerin tasarım ve yönetim süreçlerinde özel sektörün
sermaye, tecrübe ve becerilerinden istifade edilerek sağlık hizmetlerinin daha etkin ve
verimli bir Ģekilde sunulması bu metotla mümkün kılınmaktadır.
Kamu Özel Ortaklığı Daire BaĢkanlığının KuruluĢu
09 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe giren 5683 sayılı Kanun ile 181 sayılı KHK‘de
değiĢiklik yapılması sonucunda, Kamu Özel Ortaklığı Daire BaĢkanlığı Müstakil Daire
BaĢkanlığı olarak, Sağlık Bakanlığı Ana Hizmet Birimleri arasında yerini almıĢtır.
Bakanlığımız ana hizmet birimlerinden, Kamu Özel Ortaklığı Daire BaĢkanlığı 08.04.2009
tarih 434 sayılı Bakanlık makamınca onaylanan Yönerge ve ekinde yer alan organizasyon
Ģeması ile görevlerini yürütmektedir
TEġKĠLAT ġEMASI
I. 5. I. 12. ĠnĢaat ve Onarım Daire BaĢkanlığı
Misyon ve Vizyon:
-Bakanlığımız vizyonunu gerçekleĢtirmek üzere; her türlü plan etüt ve proje iĢleri ile
mimarlık, mühendislik ve müteahhitlik hizmetleri kapsamında, her türlü mevzuatı, teknik dokümanı
hazırlamak her türlü denetim iĢlerini yapmak, yaptırmak, onaylamak ve uygulanmasını sağlamaktır,
-Ülke kaynaklarını en ekonomik biçimde kullanarak, adil, verimli, etkili hizmet üretmek sureti ile
sağlamak için, ilgili kurum ve kuruluĢlar ile iĢbirliği yaparak, katılımcı ve saydam iliĢkiler içerisinde,
ülke düzeyinde standardı sağlamak ve politikalar oluĢturmaktadır,
-Sağlıkta dönüĢüm programı çerçevesinde sağlık tesisleri alanında reform niteliğinde
değiĢiklikler yapmak,
-Sağlık hizmetlerini planlayıp, standartları düzenleyip denetlemek,
-Avrupa Birliğine uyum sürecini de dikkate alarak, sağlık hizmeti veren tesislerimizin kalite
ve akreditasyonunu sağlamak,
-Sağlık bölgeleri planlaması ve sağlık mimarisinin geliĢtirilmesi,
-Kamu özel ortaklığı ile kamuya yük olmadan yeni hastaneler yaptırtmak.
Görevleri
-Merkez ve taĢra teĢkilatından gelen her türlü onarım ve tadilat taleplerini değerlendirmek,
-Onarım ve tadilat iĢlerine iliĢkin ihale iĢlemlerine teknik destek sağlamak, Proje üretmek ve
kontrollük hizmetlerini yürütmek,
-Sağlık tesislerimize ait projelerin ihtiyaç programlarını ilgili Genel Müdürlük görüĢlerini
alarak tespit etmek,
-Ġhtiyaçları belirlenen tadilat ve onarımlarla ilgili her türlü projeleri günün Ģartlarına göre
hazırlamak ve hazırlatmak, onaylamak ve uygulamasını sağlamak,
-Bakanlığımız için ihtiyaç duyulan arsa veya bina konusunda çalıĢmalar yapmak,
-Sağlık yapıları ile standardizasyonu çalıĢmalarında bulunmak.
TeĢkilat Yapısı
I. 5. 2. DanıĢma ve Denetim Birimleri
I. 5. 2. 1. TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı
Ġnsanlar çok çeĢitli sebeplerle birlikte yaĢamak zorundadırlar. Bu durum menfaatlerin
çatıĢmasına, çoğu kez de kiĢilerin karĢı karĢıya gelmesine sebep olmaktadır. Bu düĢünceden
hareketle, kiĢilerin bazı fiil ve hareketleri vardır ki yalnız bireyi değil bütün toplumu
ilgilendirir ve etkiler, Toplumun düzen ve huzurunun temini için istenmeyen davranıĢlarda
bulunanlar hakkında bazı müeyyideler uygulamak ve önlemler almak faydalı ve bir o kadar da
gereklidir.TeftiĢ her safhada yapılan icraatın, usul ve esaslara uygunluğu konusunda alınacak
tedbirler ile bu konuda gerektiğinde personeli bilgilendiren ve varsa eksik ve yanlıĢlıkların
giderilmesi için öneriler getiren bir kontrol mekanizmasıdır.Bu mekanizmayı iĢletmeye
Bakanlığımızda TeftiĢ Kurulu görevlendirilmiĢtir.
A) TARĠHÇESĠ
1. Osmanlı Ġmparatorluğu Dönemi:
Kanuni Sultan Süleyman'ın "Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi, olmaya
devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi" sözleriyle Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde sağlığa ne
kadar önem verildiği vurgulanmaktadır. Bu Dönemde teftiĢ hizmetleri merkez ve taĢra teĢkilatı
tarafından yapılmakta, hekimlerin atama, yer değiĢtirme, iĢten el çektirme gibi iĢlemleri
merkezde hekimbaĢından geçmekte idi.1871 yılında "Sıhhiye MüfettiĢleri Kurulması ve
Atamaları Hakkında" bir tüzük çıkartılarak bölgelerindeki hastane, eczane ve sağlıkla ilgili
yerler denetlenmiĢtir. 16 ġubat 1912 yılında çıkartılan bir yasayla da Sağlık Genel Müdürlüğü
bünyesinde bir denetleme kurulu oluĢturulmuĢtur.
Cumhuriyet Dönemi:
TBMM'nin açılması ile 3 Mayıs 1920 tarihinde 3 sayılı kanun ile Sağlık ve Sosyal
Yardım Bakanlığı kurulmuĢ ve Bakanlık bünyesinde, bir reis ve üç tabip müfettiĢten teĢekkül
eden bir denetleme kurulu ile birlikte Batı Anadolu, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu
müfettiĢlikleri kurularak, sağlık hizmetlerinin yönetim ve denetim hizmetleri yürütülüĢtür.24
Nisan 1930 tarihinde çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 2. maddesi ile Milli
Savunma TeĢkilatına ait sıhhi iĢler dıĢında bütün sağlık ve sosyal yardım iĢlerinin denetimi
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na verilmiĢtir. 9 Haziran 1936 tarih ve 3017 Sayılı Sağlık
Sıhhat ve Ġçtimai Muavenet Vekâleti TeĢkilat ve Memurin Kanununun kabul edilmesiyle
birlikte merkezde TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı teĢkil edilmiĢtir. Sağlık Bakanlığının
TeĢkilat ve Görevleri hakkında 14/12/1983 tarih ve 18251 Resmi Gazete'de yayımlanan
181 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 18. Maddesinde "TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı"
DanıĢma ve Denetim Birimleri arasında sayılmıĢ ve 19.Maddesinde görevleri belirtilmiĢtir.
TeftiĢ Kurulu çalıĢmalarına 1923'te Hacıbayram‘da baĢlamıĢ, Sağlık Bakanlığı ana
binasında yıllarca hizmet verdikten sonra sırasıyla Ģimdiki Bilgi ĠĢlem Merkezi binasında,
Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü'nün bugünkü yerinde, Konur Sokak 37 numaralı binada
ve son olarak Ġstanbul Caddesi 52 numaralı yeni yerinde çalıĢmalarını yürütmektedir.
B) GÖREVLERĠ
1. Kurulun Görevleri:
Bakanın emri ve onayı üzerine Bakan adına, Bakanlık teĢkilatıyla, bağlı ve ilgili kurum
ve kuruluĢların ve Bakanlığın denetimi altındaki kiĢi, kurum ve kuruluĢların her türlü faaliyet
ve etkinlikleriyle ilgili olarak teftiĢ, denetim, inceleme ve' soruĢturma iĢlerini yürütmek,
Bakanlığın amaçlarını daha iyi gerçekleĢtirmek, mevzuata, plan ve programa uygun
çalıĢmasını sağlamak amacıyla, gerekli önerileri hazırlamak ve Bakana sunmak, özel
kanunlarla verilen diğer görevleri yürütmektir.
2. BaĢkanın Görev Yetki ve Sorumlulukları: TeftiĢ Kurulu BaĢkanı müfettiĢ
sıfat ve yetkisine sahip olup;
a.TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığının görevlerini Bakanın emir ve onayı üzerine
yürütmek,
b.TeftiĢ Kurulunu yönetmek, müfettiĢlerin çalıĢmalarını düzenlemek ve
denetlemek,
c. Gerektiğinde bizzat teftiĢ, denetim inceleme ve soruĢturma yapmak,
d.Yıllık teftiĢ ve çalıĢma programını hazırlayarak Bakanın onayına sunmak ve
uygulanmasını sağlamak,
e. MüfettiĢlerden gelen raporları incelemek, eksikliklerin giderilmesini sağlamak,
bunun üzerine görüĢ birliğine varılmadığı takdirde TeftiĢ Kurulu Tüzüğünün 29 uncu
maddesine göre iĢlem yaptıktan sonra ilgili mercilere göndermek, ilgililerce alınacak
tedbirleri ve yapılacak iĢlemlerin sonuçlarını takip etmek,
f. TeftiĢ, inceleme ve soruĢturma sonuçlarına göre yapılacak iĢlemler ve alınacak
önlemler için Bakanlığa önerilerde bulunmak,
g. Mevzuatla verilen diğer görevleri yapmak,
h.Bakan tarafından göreviyle ilgili olarak verilen diğer iĢleri yapmak.
3. MüfettiĢlerin Görev Yetki ve Sorumlulukları:
a. Bakanlık teĢkilatıyla bağlı ve ilgili kurum ve kuruluĢların ve Bakanlığın
denetimi altındaki kiĢi, kurum ve kuruluĢların mevzuata göre her türlü faaliyet, hesap ve
iĢlemlerinin teftiĢ, denetim, inceleme ve soruĢturmasını yapmak,
b.TeftiĢ ve denetimini yaptıkları iĢlerde, yanlıĢ ve eksiklikleri, mevzuata uymayan
iĢleri tespit ederek, bunların düzeltilme ve tamamlanması, iĢlerin daha iyi yürümesi ve
görevlilerin çalıĢmalarından daha fazla verim alınması için gerekli gördükleri tedbirleri,
teftiĢe tabi tutulanların mütalaa ve cevaplarıyla birlikte Bakanlığa bildirmek,
c. MüfettiĢler, görevlerini yaparken bizzat ya da ihbar yoluyla öğrenmiĢ oldukları ve
görev emrinin dıĢında kalan yolsuzluk ve usulsüzlükler için, gecikmeden hadiseye el
koyabilmek üzere, durumu hemen Bakanlığa bildirmek, gecikmesinde zarar umulan ve
delillerin kaybına meydan verebilecek hallerde delilleri toplamak, olayın derhal savcılığa
duyurulması zorunlu görülen hallerde, Bakanlıkça isteğin yerinde görülmesiyle alınacak
onaya istinaden doğrudan savcılığa duyuruda bulunup raporun bir örneğini Bakanlığa
göndermek. Bakanlık personelinin, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, RüĢvet ve
Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu kapsamına giren eylemlerine iliĢkin olarak, bu Kanun ile
belirlenen iĢ ve iĢlemleri gerçekleĢtirmek,
d.Bakanlığı ilgilendiren konularda yurt içinde ve yurt dıĢında araĢtırmalar yapmak,
görevlendirildikleri komisyon, kurs, seminer, sempozyum ve toplantılara katılmak ve
sonuçlarını Bakanlığa bildirmek,
e. Kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuatla verilen görevleri yapmak.
4.ġube Müdürlüklerinin Görevleri:
TeftiĢ Kurulu BaĢkanının emri altında, inceleme ve SoruĢturma ġube Müdürlüğü
ile Ġdari ve Mali ĠĢler ġube Müdürlüğünden oluĢur. ġube Müdürlüklerinin sayısı BaĢkanın
teklifi ile artırılabilir
1. Ġnceleme ve SoruĢturma ġube Müdürlüğü:
Ġnceleme ve SoruĢturma ġube Müdürlüğü, bir ġube Müdürü ile yeterli sayıda
personelden müteĢekkil olup, görevleri Ģunlardır:
a. TeftiĢ, denetim, inceleme ve soruĢturma konularında müfettiĢlere
verilecek görevlendirme yazıĢmalarını yapmak,
b. MüfettiĢlerden gelen rapor ve soruĢturma evrakını kayıt etmek ve ilgili olduğu
yerlere vererek takip etmek,
c. ĠĢleri biten rapor ve evrakı düzenli bir Ģekilde muhafaza etmek,
d.TeftiĢ, denetim, inceleme ve soruĢturma konularına iliĢkin cetvellerle
istatistikleri tutmak,
e.TeftiĢ Kurulu BaĢkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak.
2.Ġdari ve Mali ĠĢler ġube Müdürlüğü:
Ġdari ve Mali ĠĢler ġube Müdürlüğü, bir ġube Müdürü ile yeterli sayıda personelden
müteĢekkil olup görevleri Ģunlardır:
a. Kurulun yıllık bütçesini hazırlamak, tahakkuk iĢlerini yapmak,
b. MüfettiĢlerin çalıĢma ve hak ediĢ cetvellerini zamanında inceleyerek tahakkuka
ait iĢlemi hazırlamak,
c. Kurulda görev yapan müfettiĢlerin ve diğer memurların özlük haklarıyla ilgili
idari ve mali iĢlemlerini yaparak takip etmek ve sonuçlarını ilgililere bildirmek,
d.Kurulun ayniyatla ilgili her türlü iĢlemlerini yürütmek, kayıtlarını tutmak,
e.TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığına intikal eden her türlü evrakın kaydını tutmak ve arĢivi
düzenlemek,
f. TeftiĢ Kurulu BaĢkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak.
C) KURULCA HAZIRLANAN RAPORLAR
Cevaplı Raporlar: Cevaplı raporlar, yapılan teftiĢlerde noksan ve hatalı
bulunan ve ilgili Kurum ve KuruluĢlarca düzeltilmesi gereken iĢlemler hakkında, esas
itibariyle üç nüsha olarak ve her servis için ayrı ayrı düzenlenir.
Ġnceleme Raporu: Yürürlükteki kanun, tüzük, yönetmelik, karar ve genel
tebliğlerin uygulamalarında görülen noksanlıklar ve bunların düzeltilmesi yolları ile
yeniden konulması gereken hüküm ve usuller hakkında görüĢ ve tekliflerin, teftiĢlerde
cevaplı raporlara bağlanması gerekli görülmeyen hususların, Bakanlıkça tetkik ettirilen
çeĢitli konular hakkındaki düĢüncelerin, Ģikâyet ve ihbarlar üzerine yapılan inceleme
ve soruĢturmalar sonucunda cezai takibatı gerektirir hal görülmediği takdirde yapılacak
iĢleme esas görüĢlerin, bildirilmesi maksadıyla düzenlenir.
1. Genel Denetim Raporu: Yıllık teftiĢ programlarının sonunda, program sırasında
ifa edilen teftiĢ ve denetim görevleriyle ilgili olarak TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığına özet bilgi
vermek amacıyla düzenlenir.
2. SoruĢturma Raporu: TeftiĢ, denetim, inceleme ve soruĢturmaya tabi personel ile
suça iĢtirak eden memur olmayan Ģahısların ceza ve/veya disiplin suçu niteliğindeki
tutum ve eylemlerine iliĢkin olarak yapılan adli ve idari soruĢturmalar sonunda
düzenlenen raporlardır.
a. Adli SoruĢturma Raporu: Türk Ceza Kanununa veya ceza hükmü taĢıyan özel
kanunlara
göre suç sayılan ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin
Yargılanması Hakkındaki Kanun kapsamında soruĢturulamayan eylemlerle ilgili olarak
düzenlenir.
b.Disiplin SoruĢturma Raporu: Disiplin soruĢturma raporları, disiplin suçu
niteliğindeki tutum ve eylemlere iliĢkin olarak düzenlenir.
3. Ön Ġnceleme Raporu: 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin
Yargılanması Hakkında Kanuna göre yapılan incelemenin sonuçları ile ilgili olarak
düzenlenir.
TeĢkilat Yapısı TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı; BaĢkan, BaĢmüfettiĢler, MüfettiĢler, MüfettiĢ
Yardımcıları, ġube Müdürlüğü ve personelinden müteĢekkil olup, doğrudan Bakana
bağlıdır. Kurulun görev merkezi Ankara olup Ġstanbul ve Ġzmir illerinde merkeze bağlı
birer büro mevcuttur.
I. 5. 2. 2. Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığı
Ulusal Politikalar, kalkınma planları ile yıllık programlarda yer alan ilkeler, hedefler ve
tedbirler çerçevesinde, 5018, 5436 ve 3046 sayılı Kanunlarda belirtilen görevlerin yerine
getirilmesini, uygulanmalarının izlenmesi ile çalıĢmaların rasyonel olarak ve eĢgüdüm içerisinde
sürdürülmesini sağlamak için Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığı yapılandırılmıĢtır.
Görevleri
a) Ulusal kalkınma strateji ve politikaları, yıllık program ve hükümet programı çerçevesinde
idarenin orta ve uzun vadeli strateji ve politikalarını belirlemek, amaçlarını oluĢturmak üzere gerekli
çalıĢmaları yapmak,
b) Ġdarenin görev alanına giren konularda performans ve kalite ölçütleri geliĢtirmek ve bu
kapsamda verilecek diğer görevleri yerine getirmek,
c) Ġdarenin yönetimi ile hizmetlerin geliĢtirilmesi ve performansla ilgili bilgi ve verileri
toplamak, analiz etmek ve yorumlamak,
d) Ġdarenin görev alanına giren konularda, hizmetleri etkileyecek dıĢ faktörleri incelemek,
kurum içi kapasite araĢtırması yapmak, hizmetlerin etkililiğini ve tatmin düzeyini analiz etmek ve
genel araĢtırmalar yapmak,
e) Yönetim bilgi sistemlerine iliĢkin hizmetleri yerine getirmek,
f) Ġdarede kurulmuĢsa Strateji GeliĢtirme Kurulunun sekretarya hizmetlerini yürütmek,
g) Ġdarenin stratejik plan ve performans programının hazırlanmasını koordine etmek ve
sonuçlarının konsolide edilmesi çalıĢmalarını yürütmek,
h) Ġzleyen iki yılın bütçe tahminlerini de içeren idare bütçesini, stratejik plan ve yıllık
performans programına uygun olarak hazırlamak ve idare faaliyetlerinin bunlara uygunluğunu
izlemek ve değerlendirmek,
i) Mevzuatı uyarınca belirlenecek bütçe ilke ve esasları çerçevesinde, ayrıntılı harcama
programı hazırlamak ve hizmet gereksinimleri dikkate alınarak ödeneğin ilgili birimlere
gönderilmesini sağlamak,
j) Bütçe kayıtlarını tutmak, bütçe uygulama sonuçlarına iliĢkin verileri toplamak,
değerlendirmek ve bütçe kesin hesabı ile malî istatistikleri hazırlamak,
k) Ġlgili mevzuatı çerçevesinde idare gelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip
ve tahsil iĢlemlerini yürütmek,
l) Genel bütçe kapsamı dıĢında kalan idarelerde muhasebe hizmetlerini yürütmek,
m) Harcama birimleri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını da esas alarak idarenin
faaliyet raporunu hazırlamak,
n) Ġdarenin mülkiyetinde veya kullanımında bulunan taĢınır ve taĢınmazlara iliĢkin icmal
cetvellerini düzenlemek,
o) Ġdarenin yatırım programının hazırlanmasını koordine etmek, uygulama sonuçlarını
izlemek ve yıllık yatırım değerlendirme raporunu hazırlamak,
p) Ġdarenin, diğer idareler nezdinde takibi gereken malî iĢ ve iĢlemlerini yürütmek ve
sonuçlandırmak,
r) Malî kanunlarla ilgili diğer mevzuatın uygulanması konusunda üst yöneticiye ve harcama
yetkililerine gerekli bilgileri sağlamak ve danıĢmanlık yapmak,
s) Ön malî kontrol faaliyetini yürütmek,
t) Ġç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliĢtirilmesi konularında
çalıĢmalar yapmak; üst yönetimin iç denetime yönelik iĢlevinin etkililiğini ve verimliliğini artırmak
için gerekli hazırlıkları yapmak,
u) BaĢkanlığın idari, mali ve destek hizmetlerini yürütmek,
ü) Bakan ve üst yönetici tarafından verilecek diğer görevleri yapmak,
v) Bakanlığın Döner Sermaye ile ilgili iĢlemlerini yürütmek,
y) Bakanlığın YeĢil-Kart ile ilgili iĢ ve iĢlemlerini yürütmek,
TeĢkilat Yapısı
1) DÖNER SERMAYELĠ ĠġLETMELER UYGULAMA DAĠRE BAġKANLIĞI
a) Ġhale ĠĢlemleri ġube Müdürlüğü
b) Mevzuat ve Dava ĠĢlemleri ġube Müdürlüğü
c) Bütçe ġube Müdürlüğü
d) Ödenekı Planlama ve Tahsisler ġube Müdürlüğü
e) Muhasebe Sistemi ġube Müdürlüğü
2) STRATEJĠK PLANLAMA VE YÖNETĠM DAĠRE BAġKANLIĞI
a) Stratejik Planlama ġube Müdürlüğü
b) Ġstatistik ve Yayın ġube Müdürlüğü
c) Yönetim BiliĢim Sistemleri ve Standartlar ġube Müdürlüğü
d) Eğitim ġube Müdürlüğü
e) AR-GE ġube Müdürlüğü
3) MALĠ HĠZMETLER DAĠRE BAġKANLIĞI
a) Bütçe ve Kesin Hesap ġube Müdürlüğü
b) Mal Yönetim ġube Müdürlüğü
c) Ön Mali Kontrol ġube Müdürlüğü
d) Ġç Kontrol Standartları ve Denetim Kontrolları ġube Müdürlüğü
e) Bütçe Performans Değerlendirme ve Raporlama ġube Müdürlüğü
4) ĠDARĠ ĠġLER DAĠRE BAġKANLIĞI
a) Evrak ġube Müdürlüğü
b) ArĢiv ġube Müdürlüğü
c) Personel ġube Müdürlüğü
d) Bütçe ve Tahakkuk ġube Müdürlüğü
e) Satınalma ġube Müdürlüğü
f) Koordinasyon Birimi
I. 5. 2. 3. Hukuk MüĢavirliği
Bilindiği üzere, her bir bakanlığın, kanunla kendisine verilen görevleri yerine getirmek üzere
aslî icrâcı birimleri vardır. Ayrıca, her bir bakanlık, kanunî görevlerini yerine getirirken sürekli olarak
hukûkî iĢ ve iĢlemler yaptığı ve bu iĢ ve iĢlemlerin de hukûkî sonuçları doğduğu için, bakanlıkların
danıĢma ve denetim birimleri vardır. Sağlık Bakanlığı Hukuk MüĢâvirliği de, Sağlık Bakanlığının
TeĢkilât ve Görevleri Hakkındaki 181 sayılı KHK ile ―danıĢma ve denetim birimleri arasında‖
sayılmıĢtır.
Görevleri
Belirtilen KHK‘nin 21 inci maddesine bakıldığında, Hukuk MüĢavirliğinin görevleri çok açık
bir Ģekilde ortaya çıkar.
Mezkûr madde metni Ģöyledir:
MADDE 21 - Hukuk MüĢavirliğinin görevleri Ģunlardır:
a) Bakanlığın diğer birimlerinden sorulan hukuki konular ile hukuki, mali, cezai sonuçlar
doğuracak iĢlemler hakkında görüĢ bildirmek,
b) Bakanlığın menfaatlerini koruyucu, anlaĢmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında
almak, anlaĢma ve sözleĢmelerin bu esaslara uygun olarak yapılmasına yardımcı olmak,
c) 8 Ocak 1943 tarih ve 4353 sayılı kanun hükümlerine göre adli ve idari dâvâlarda gerekli
bilgileri hazırlamak ve hazineyi ilgilendirmeyen idari dâvâlarda Bakanlığı temsil etmek,
d) Bakanlığın amaçlarını daha iyi gerçekleĢtirmek, mevzuata plan ve programa uygun
çalıĢmasını temin etmek amacıyla gerekli hukuki teklifleri hazırlamak ve Bakana sunmak,
e) Bakanlık kuruluĢları tarafından hazırlanan veya diğer bakanlıklardan yahut BaĢbakanlıktan
gönderilen kanun, tüzük ve yönetmelik tasarılarını hukuki açıdan inceleyerek görüĢlerini bildirmek.
Bu maddeye göre Hukuk MüĢâvirliğinin görevleri Ģöylece sayılabilir:
i) Bakanlık merkez birimlerinden sorulan hukûkî konularda görüĢ bildirmek (mütâlâa
vermek)
ii) Bakanlığımızın taraf olduğu anlaĢma ve sözleĢmelerin hukuka uygun olarak hazırlanması
ve akdedilmesine hukûkî bakımdan yardımcı olmak,
iii) Bakanlığımız aleyhine açılan idârî dâvâlara karĢı savunma hazırlamak, bu dâvâlarda
Bakanlığı temsil etmek, Bakanlığımızca açılması gerekli görülen idari dâvâları açmak, bu dâvâlara ait
bütün usûlî iĢlemleri yürütmek,
iv) Adlî dâvâlarda gerekli birli ve belgelerin ilgili icracı birimlerce hazırlanmasını sağlamak,
bu dâvâlarda görevli ve yetkili hazine avukatlıklarına talimat vererek bu dâvâlara bakılmasını
sağlamak,
v) Bakanlığımıza karĢı yürütülen icra takiplerinin ilgili hazine avukatlarının da yardımı ile
iĢlemlerini yürütmek,
vi) Mevzuat tasarı ve taslaklarını (kanun, KHK, tüzük, yönetmelik, yönerge) hukûkî açıdan
inceleyerek görüĢ bildirmek.
TeĢkilat Yapısı
Yukarıda belirtilen görevleri yerine getiren Sağlık Bakanlığı Hukuk MüĢavirliği, bu görevleri
hukuk müĢâvirleri ve raportörler eliyle yerine getirir. Hukuk MüĢavirliğinin birim âmiri I. Hukuk
MüĢâviridir.
Hukûkî iĢ ve iĢlemler bakımından hiyerarĢik olarak yapılanma Ģöyledir:
- I. Hukuk MüĢâviri
- Hukuk MüĢâvirleri
- Raportörler
I. 5. 2. 4. Bakanlık MüĢavirleri
Doğrudan Bakan‘a bağlı olarak çalıĢan ve verdiği görevleri yürüten kiĢilerdir.
I. 5. 2. 5. Basın ve Halkla ĠliĢkiler MüĢavirliği
Türkiye‘de ilk defa 3017 sayılı Kanun çerçevesinde 1970‘li yılların baĢında Sağlık Bakanlığı
Tıbbi Ġstatistik Genel Müdürlüğü bünyesinde gayrı resmi olarak Makam onayı ile Bakanlık Basın
MüĢavirliği birimi kuruldu.
12 Eylül 1980‘den sonra ise 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile tüm müstakil
Bakanlıklarda Basın ve Halkla ĠliĢkiler MüĢavirliği birimleri kuruldu.
14.12.1983 tarihli ve 18251 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 13.12.1983 tarihli ve 181
sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname‘nin 22‘nci
maddesinin A fıkrasında ―Sağlık Bakanlığı‘nda basın ve halkla iliĢkilerle ilgili faaliyetleri planlamak
ve bu faaliyetlerin belirlenecek usul ve ilkelere göre yürütülmesini sağlamak üzere Basın ve Halkla
ĠliĢkiler MüĢavirliği teĢkil edilebilir‖ denilmektedir.
Görevleri
MüĢavirliğimiz Sağlık Bakanlığı Merkez ve TaĢra TeĢkilatı‘nın basınla iliĢkilerini
düzenlemek, Bakanlığımız faaliyetlerinin yazılı ve görsel medyada olumlu bir Ģekilde yansıtılmasını
sağlamak, halkı sağlıkla ilgili konularda bilgilendirmek ve bilinçlendirmek konularında yazılı ve
görsel malzeme üreterek kamuoyuna duyurulmasını sağlamak ve nihayet Bakanlığımızın ―Halkla
iliĢkilerini düzenlemek‖ gibi çok kapsamlı ve zor bir görev alanına sahiptir.
TeĢkilat Yapısı
14.12.1983 tarihli ve 18251 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 13.12.1983 tarihli ve 181
sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname‘nin 18‘nci
maddesinden anlaĢıldığı üzere Basın ve Halkla ĠliĢkiler MüĢavirliği, Sağlık Bakanlığı merkez
kuruluĢundaki danıĢma ve denetim birimlerindendir.
Basın MüĢavirliği :
1- Ġdari Büro
2- Basın Bürosu
olmak üzere ikili bir yapıda teĢkilatlanmıĢtır.
I. 5. 2. 6. Proje Yönetimi Destek Birimi
Proje Yönetim Destek Bîrimi; Sağlık Bakanlığının tek baĢına veya diğer resmi kurumlarla beraber
yüklendiği projelerin planlanması, yürütülmesi ve olumlu Ģekilde sonuçlandırılması için gerekli olan
destekleri sağlayan bir birimdir. Sağlık Bakanlığı merkez binalarına çok yakın olan bir ek hizmet
binasında yer almaktadır.
Görevleri: Proje Yönetim Destek Birimi; Sağlıkta DönüĢüm Programı kapsamındaki projelerin:
• Ġhtiyaç belirleme,
• Ön araĢtırma.
• Hazırlık çalıĢmaları,
• Proje Yönetim Planı Hazırlanması,
• Proje Takviminin OluĢturulması,
• Projenin Yürütülmesi,
• Projenin yürütülmesi süresince izlenmesi,
• Ve projenin hedeflerine uygun Ģekilde sonuçlandırılması
Konularında Sağlık Bakanlığının projeyi yürüten ilgili birimlerine destek olur ve proje
finansmanının kullanımı konusunda bu birimlere teknik yardımında bulunur.
TeĢkilat Yapısı
I. 5. 2. 7. Proje Uygulama Birimi
Birimimiz, T.C. Hükümeti ve Dünya Bankası arasında yapılan 4737-TU No‘lu Sağlıkta
DönüĢüm Projesi Ġkraz AnlaĢmasının yürürlüğe girmesini müteakip Proje Yönetim Destek Birimine
bağlı olarak 2004 yılında kurularak faaliyetine baĢlamıĢtır. Bu tarihten Sağlıkta DönüĢüm Projesinin
Dünya Bankası ile yapılan ara dönem incelemesine(4-11 Eylül 2006) kadar, Sağlıkta DönüĢüm
Projesinin uygulayıcısı, Bakanlığımız diğer birimlerine bu projenin uygulanmasına yönelik olarak
rehberlik ve önderlik yapmıĢtır. Dünya Bankası ile yapılan ara dönem incelemesinde (4-11 Eylül
2006) Sağlıkta DönüĢüm Projesinin satın alma ve ödeme faaliyetlerinin de Birimlere verilmesi sebebi
ile faaliyetine son verilme kararı alınmıĢtır.
Ülkemizde meydana gelen KuĢ Gribi vakalarından sonra, T.C. Hükümeti ve Dünya Bankası
ile yeni bir ikraz antlaĢması yapılarak ―KuĢ Gribi ve Ġnsana Tesir Eden Salgına KarĢı Hazırlık ve
Mücadele Projesi‖ nin faaliyete geçirilmesi planlanmıĢtır. 4822-TU No‘ lu Ġkraz AntlaĢması
17.05.2006 tarihinde imzalanmıĢ ve 08. Ağustos 2006 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe girmiĢtir.
4822-TU No‘ lu Ġkraz AnlaĢması gereği, ―KuĢ Gribi ve Ġnsana Tesir Eden Salgına KarĢı
Hazırlık ve Mücadele Projesi‖ nin Bakanlığımızca uygulanmasından sorumlu Proje Uygulama
Birimi olması gerektiği için, Bakanlık Makamından alınan 02.11.2006 tarih ve 3187 sayılı Makam
Onayı gereği Birimimiz müstakil bir Birim haline gelmiĢtir.
Atatürk Bulvarı No:65 adresindeki Bakanlığımız ek binasının altıncı katında, ―KuĢ Gribi ve
Ġnsana Tesir Eden Salgına KarĢı Hazırlık ve Mücadele Projesi‖nin Bakanlığımız adına
koordinasyonundan sorumlu olarak 02.11.2006 tarihinden itibaren faaliyetine devam etmektedir.
Görevleri
Son yıllarda yeniden ortaya çıkan kuĢ gribi salgınına ve diğer salgın hastalıklara karĢı ihtiyaç
duyulan hazırlık ve mücadele faaliyetlerinin ülkemizde yeterli seviyeye çıkarılması için ihtiyaç
duyulan maddi finansmanın temini amacı ile T.C. Hükümeti ile Dünya Bankası arasında bir Ġkraz
(Kredi) anlaĢması imzalanmıĢtır. AnlaĢmanın, Projenin Yürütülmesi baĢlıklı 2. Çizelgesinin,
Kurumsal ve Diğer Düzenlemeler baĢlıklı 1. Bölümünün 1. maddesi gereği Proje‘nin günlük
uygulanmasından ve yönetiminden (Projenin Sağlık Bakanlığı ayağı) Sağlık Bakanlığı Proje
Uygulama Birimi sorumludur.
KuĢ gribi ve insana tesir eden salgına karĢı hazırlık ve mücadele projesi kapsamında
yapılacak iĢ ve iĢlemler anlaĢma eki çizelgelerde belirtilmiĢtir. Bu bağlamda, proje kapsamında
yürütülmesi ve/veya yapılması planlanan iĢler, Sağlık Bakanlığı ilgili birimlerince (Temel Sağlık
Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi BaĢkanlığı, SABĠM, Ġdari ve Mali
ĠĢler Daire BaĢkanlığı) yürütülecektir/yapılacaktır. Bu esnada söz konusu iĢlerin, AnlaĢmada
belirtildiği Ģekli ile Dünya Bankası satın-alma prosedürlerine uygun olarak yapılması, Harcama
ĠĢlemlerinin raporlanması, faaliyetlerin izleme değerlendirme göstergelerine uygun bir biçimde
yürütülmesinin sağlanması, izleme değerlendirme göstergelerinde belirtilen faaliyet, ilerleme vb.
raporlandırmalarının yapılması, bunlara ek olarak gerek Bakanlık içi Birimler arası koordinasyon
gerekse de Bakanlık dıĢı birimler arası (Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, Dünya Bankası vb)
koordinasyonun sağlanması görevleri Proje Uygulama Biriminin görevlerindendir.
TeĢkilat Yapısı
Proje Uygulama Birimi, Koordinatör ve Koordinatör Yardımcısına bağlı olarak;
1-Ġdari ĠĢler,
2-Satınalma
3-Mali Yönetim
3- Ġzleme Değerlendirme Departmanlarından oluĢmaktadır.
I. 5. 3. Yardımcı Birimler
I. 5. 3. 1. Personel Genel Müdürlüğü
Personel Genel Müdürlüğü , 1929 yılında 1452 sayılı kanunla ―Sicil ve Memurlar
Müdürlüğü‖ adı altında kurulmuĢ, 1936 yılında 3017 sayılı kanunla ―ZatiĢleri ve
Muamelat Genel Müdürlüğü‖ adları altında görev yapmıĢtır.
Sağlık Bakanlığının yeniden düzenlenmesine iliĢkin 14.12.1983 tarih ve 18251 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 181 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile
adı ―Personel Genel Müdürlüğü‖ olarak değiĢtirilmiĢtir.
Bakanlığın insan gücü planlaması ve personel politikasıyla ilgili çalıĢmaları,
personelin atama, özlük ve emeklilik iĢleri, t ı p ve yardımcı sağlık personeli diplomalarının
tescil ve kayıtları Personel Genel Müdürlüğünce yapılmaktadır.
Görevleri
1- Bakanlığın insan gücü planlaması ve personel politikasıyla ilgili çalıĢmaları
yapmak, personel sisteminin geliĢtirilmesiyle ilgili önerilerde bulunmak, açılacak
veya kapasitesi artırılacak sağlık kurum veya kuruluĢlarının ihtiyacı olan personelin
temini amacıyla kadro ihdas çalıĢmaları yapmak,
2- Bakanlığımıza ihdas edilen kadrolar için BaĢbakanlık Devlet Personel BaĢkanlığı,
Maliye Bakanlığı ve BaĢbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü‘nden
açıktan atama izni almak,
3- BaĢbakanlık Devlet Personel BaĢkanlığı‘na ve Maliye Bakanlığı‘na dolu-boĢ kadro
değiĢikliğini bildirerek, kadro hareketlerini belirtilen kurumlara ve SayıĢtay
BaĢkanlığı‘na vizeletmek,
4- Bakanlık personelinin ―Sağlık Bakanlığı Personeli Atama ve Nakil Yönetmeliği,
TaĢra TeĢkilatı Yatak ve Kadro Standartları Yönetmeliği‖ çerçevesinde atama
ve nakillerinin yapılmasını sağlamak,
5- ÇalıĢan personelin derece terfilerinin yapılabilmesi ve gereksinim duyulan
kadroların temini için 190 sayılı Yasa Hükmünde Kararname hükümleri
çerçevesinde kadroların sınıf, unvan ve derece bazında kadro değiĢikliği çalıĢmalarını
yapmak,
6- Emeklilik süreleri gelmiĢ veya emekliliği uygun görülen personele ait
yazıĢmaları vilayetle veya Emekli Sandığı ile yapmak,
7- ―Sağlık Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme Yönetmeliği‖ kapsamına alınan
unvanlarda, unvan değiĢikliği yapılabilmesi için sınav yapmak,
8- Türkiye genelinde fakülte, yüksekokul ve liselerden mezun olan sağlık ve
yardımcı sağlık personelinin diplomalarının tescil iĢlemlerini yapmak, kayıtlarını
tutmak ve bunlarla ilgili iĢleri izlemek,
9- Atamaları Bakanlıkça yapılan personelin özlük dosyasını tutmak, kiĢi ile ilgili mal
bildirim formlarının takibini yapmak,
10- Bakanlıkça verilecek benzeri görevleri yapmak.
TeĢkilat Yapısı
I. 5. 3. 2. Ġdari Mali ĠĢler Dairesi BaĢkanlığı
Ġdari ve Mali ĠĢler Dairesi BaĢkanlığı 25.04.1963 tarih ve 225 sayılı Kanunla
―DONATIM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ‖ adı altında kurulmuĢ, bu tarihten 13.12.1983 tarihine
kadar faaliyetini bu isim altında sürdürmüĢtür.
Ancak, 14.12.1983 tarih ve 18251 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 181 sayılı
―Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı‖nın TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname‖ ile (teĢkilat ve görevleri aynı kalmak üzere) ismi önce ―DESTEK
HĠZMETLERĠ DAĠRESĠ BAġKANLIĞI‖, daha sonra da 18.06.1984 tarih ve 18435 sayılı
Resmi Gazete‘de yayımlanan 210 sayılı, ―Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı‘nın TeĢkilat ve
Görevleri Hakkında 181 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Hükümlerinin
DeğiĢtirilmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname‖ ile ―ĠDARĠ VE MALĠ ĠġLER
DAĠRESĠ BAġKANLIĞI‖ olarak değiĢtirilmiĢtir.
Görevleri
181 sayılı Kanun Hükmünde Kararname‘de (18.06.1984 tarih ve 18435 sayılı Resmi
Gazete‘de yayımlanan 210 sayılı Kanun Hükmü‘nde Kararname ile değiĢik) belirtildiği
Ģekliyle BaĢkanlığımız görevleri aĢağıda sıralanmıĢtır.
a) Bakanlık için gerekli araç, gereç ve malzemenin temini ile ilgili hizmetleri
yürütmek,
b) Ġhtiyaç duyulan bina ve arazinin kiralanma, satın alma iĢlemlerini yürütmek,
c) Bakanlığın mali iĢlerle ilgili hizmetlerini yürütmek,
d) Temizlik, aydınlatma, ısıtma, bakım, onarım ve taĢıma hizmetlerini yürütmek,
e) Sosyal tesislerin kurulması ve yönetimi ile ilgili hizmetleri düzenlemek ve
yürütmek,
f) Bakanlık personelinin ve ailelerinin sağlık hizmetlerinden yararlanmalarını
sağlamak,
g) Bakanlığa gelen yazı ve mesajlardan gerekenlerin Bakan veya MüsteĢar‘a
sunulmasını sağlamak,
h) Bakan ve MüsteĢar‘ın direktif ve emirlerini ilgililere duyurmak ve iĢlemlerini takip
etmek, Bakanlığın iç ve dıĢ protokol hizmetlerini yürütmek,
i) Süreli evrakın zamanında iĢleme konulmasını sağlamak,
j) Bakanlığı ilgilendiren toplantı, brifing ve görüĢmeleri düzenlemek, bunlara ait
önemli not ve tutanakları tutmak ve yaymak,
k) Genel evrak, arĢiv ve haber merkezinin hizmet ve faaliyetlerini düzenlemek ve
yürütmek,
l) Bakan ve MüsteĢar‘ca verilecek diğer görevleri yapmak.
Bu çerçevede 30.06.2006 tarih ve 4684 sayılı makam onayı ile yürürlüğe girmiĢ olan
―Strateji GeliĢtirme BaĢkanlığının Görev ÇalıĢma usul ve Esasları Hakkında Yönerge‖
gereğince adı geçen BaĢkanlıkça yürütülmekte olan bazı görevler BaĢkanlığımıza
devredilmiĢtir. Bu görevler Ģunlardır;
a) Bakanlık hizmetleri ile ilgili ortaya çıkan sorunları tespit ederek, periyodik
koordinasyon kurulu toplantılarında gündeme alınmasını sağlamak ve sekretarya görevini
yürütmek.
b) Bakanlık içi koordinasyonu sağlamak.
c) Bakanlığın tarihçesini hazırlamak.
Diğer taraftan; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun yürürlüğe
girmesi ile Kanunun Harcama Yetkisi ve Yetkilisi baĢlıklı 31. maddesinde ―Bütçeyle ödenek
tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisinin harcama yetkili olduğu‖,
Kanunun 60. maddesinde ise ―Alım, satım, yapım, kiralama, kiraya verme, bakım-onarım ve
benzeri mali iĢlemlerden, idarenin tamamını ilgilendirenler destek hizmetlerini yürüten
birim, sadece harcama birimini ilgilendiren ise harcama birimleri tarafından gerçekleĢtirilir‖
hükmü yer almıĢtır.
Bu hüküm çerçevesinde, Bakanlığımız merkez teĢkilatı birimlerinin talepleri üzerine
Daire BaĢkanlığımızca yürütülen satın alma iĢ ve iĢlemlerinde yeni bir düzenleme
yapılmıĢtır.
Buna göre; Bakanlığımız merkez teĢkilatı birimlerinin ihtiyacı olan ve sadece
kendilerini ilgilendiren mal, malzeme, hizmet, yapım, danıĢmanlık, makine teçhizat, yedek
parça, bakım, onarım v.b. iĢ ve iĢlemler, makamın 04.01.2006 tarih ve 110 sayılı olurlarına
istinaden ihtiyaç sahibi birimlerce yürütülmektedir.
Ancak, Bakanlığımız merkez teĢkilatı birimlerinin talebi ve üst yöneticinin(MüsteĢar)
onayı ile harcama yetkililiği görevi harcama biriminin uhdesinde kalmak Ģartıyla bu iĢlemler
Daire BaĢkanlığımızca yerine getirilmektedir.
TeĢkilat Yapısı
I. 5. 3. 3. Savunma Sekreterliği
Savunma Sekreterliği, 108 sayılı ―Savunma Sekreterliği Kurulmasına Dair Kanun‖ gereği
kurulmuĢtur.
Savunma Sekreterliği görevi Savunma Sekreteri ġube Müdürlükleri kurumda varsa Savunma
Uzmanları yoksa Sivil Savunma Uzmanları tarafından yürütülür.
Sivil Savunma ġubesi Sivil Savunma Uzmanınca yürütülür.
Savunma Sekreterliği; Milli Güvenlik Politika esasları, Sivil Olağanüstü Hal ve SavaĢ
Hazırlıkları Planlama Direktifi ve diğer ilgili mevzuatların öngördüğü görev ve yükümlülüklerin
yerine getirilmesinde Bakan ve MüsteĢar’a karĢı sorumludur.
Bakanlığın, Topyekun Savunma ve Milli Seferberlik hizmetlerini (Silahlı kuvvetler hariç),
Milli Güvenlik amaçlarına uygun Ģekilde, 2941 sayılı Seferberlik ve SavaĢ Hali Kanununa istinaden
çıkarılan 22.11.2005 tarihli Seferberlik ve SavaĢ Hali Direktif gereği, Ülkenin barıĢ durumundan
gerginlik ve buhran durumuna, müteakiben savaĢ durumuna süratle geçilebilmesi için; Seferberlik ve
SavaĢ Hazırlıklarının Sivil Savunma ve Koruyucu Güvenlik konularında yürütülecek faaliyetlerin
barıĢtan itibaren planlanmasını, tatbikatlarla denenmesini ve seferberlik ve savaĢ haline geçiĢte
aksaklıklara meydan verilmeden kısa sürede uygulanmasının sağlanmasıdır.
Topyekun Savunma ve Milli Seferberlik Hazırlıklarının Sivil Olağanüstü Hal ve SavaĢ
Hazırlıkları Planlama Direktifindeki esaslar içerisinde planlanması ve uygulanması sırasında bütün
resmi, özel kurum kuruluĢlar; Savunma Sekreterliklerinin bu konudaki iĢbirliği, koordine, sekreterya
hizmetlerini yürütürken talep ettikleri isteklerini yerine getirmek, her türlü istatistiki veri ve diğer
bilgileri vermekle yükümlüdürler.
Tanım : 7126 sayılı kanunda Sivil Savunma; DüĢman taarruzlarına, tabi afetlere ve büyük
yangınlara karĢı halkın can ve mal kaybının asgari hadde indirilmesi, hayati ehemmiyete haiz her
türlü resmi ve hususi tesis ve teĢekküllerin korunması ve faaliyetlerinin idamesi için acil tamir ve
ıslahı, savunma gayretlerinin sivil halk tarafından azami suretle desteklenmesi ve cephe gerisi
maneviyatının muhafazası maksadıyla alınacak her türlü silahsız koruyucu ve kurtarıcı tedbir ve
faaliyetleri ihtiva eder, denilmektedir.
Görevleri
a) Bağlı bulundukları kurumlarca yapılması gereken topyekun savunma ve milli seferberlik
hizmet, görev ve yükümlülüklerine ait plan ve diğer çalıĢmaları ilgili kanun, tüzük, yönetmelik,
talimat ve Sivil Olağanüstü Hal ve SavaĢ Hazırlıkları Planlama Direktifine göre hazırlanmasını ve
uygulanmasını sağlamak, kontrol ve koordine etmek.
b) Sivil Olağanüstü Hal ve SavaĢ Hazırlıkları planlamasıyla ilgili Milli ve NATO
tatbikatlarının gereği Ģekilde planlamasını ve yürütülmesini kurum içinde düzenlemek.
c) BaĢbakanlık Milli Alarm Sisteminin uygulanmasına iliĢkin olarak, kendi kurumlarında
gerekli alarm talimatını hazırlamak ve bu talimatın gerektirdiği önlemleri almak, konuyla ilgili
koordine ve sekretarya hizmetlerini yürütmek,
d) Kurumların koruyucu güvenlik hizmetlerini planlamak, ilgili birimler arasında iĢbirliğini
sağlamak ve uygulanmasını kontrol etmek ve raporlamak.
e) Sivil savunma hizmetlerini, ilgili mevzuat Sivil Olağanüstü Hal Planlama Direktifi
doğrultusunda yürütmek.
f) Kurumların Sivil Olağanüstü Hal ve SavaĢ Hazırlıklarını Planlama ve Koordinasyon
Kurulunun çalıĢmalarını ve her türlü yazı iĢlerini hazırlamak ve yürütülmesini sağlamak.
TeĢkilat ġeması
I. 5. 3. 4. Özel Kalem Müdürlüğü
Bakan‘ın resmi ve özel yazıĢmalarını yapar, her türlü protokol ve tören iĢlerini yürütür;
randevularını, ziyaretlerini ve davetlerini düzenler.
I. 5. 3. 5. Yüksek Sağlık ġurası
Yüksek Sağlık ġurası; 1219 sayılı Tababet ve ġuabatı San‘atlarının Tarz-ı Ġcrasına Dair
Kanun, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığı‘nın TeĢkilat ve
Görevlerine Dair Kanun Hükmünde Kararname‘nin ilgili hükümlerine göre faaliyet göstermektedir
Bu çerçevede Yüksek Sağlık ġurası‘nın Sağlık Bakanlığı‘na önemli sağlık meseleleri
hakkında görüĢ vermek yanında tababet ve Ģubeleri san‘atlarını ifadan doğan, adli nitelik kazanmıĢ
konularda ve adli mercilere sunulmak üzere bilirkiĢilik görüĢü vermek üzere görevlidir.
Yüksek Sağlık ġurası 15 (onbeĢ) üyeden oluĢmaktadır. Seçim yolu ile seçilen 11 (onbir) ġura
Üyesi Sağlık Bakanlığınca ülkede sağlık hizmetleri veya eserleri ile tanınmıĢ kiĢiler arasından seçilir.
Seçilen bu üyelerin görev süreleri bir yıldır. Görev süreleri biten seçilmiĢ üyelerin tekrar seçilmeleri
mümkündür.
Görev süreleri biten ve tekrar seçilmeyen üyeler ―Yüksek Sağlık ġurası Fahri Üyesi‖
ünvanını ömür boyu kullanabilirler.
Yüksek Sağlık ġurası‘nın tabi üyeleri ise; Bakanlık MüsteĢarı, Temel Sağlık Hizmetleri
Genel Müdürü, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürü ve I. Hukuk MüĢaviri ‘dir.
Yüksek Sağlık ġurası yılda bir defa toplanmakla birlikte, Bakanlığımızın lüzum görmesi
halinde toplanmakta ve Bakanlığımızın uygun gördüğü konuları görüĢmektedir.
I. 5.3. 6. Bilgi ĠĢlem Daire BaĢkanlığı
Bilgi ĠĢlem Daire BaĢkanlığı, Makamın 20.07.1995 tarih ve 837 sayılı oluru ile doğrudan
MüsteĢarlık Makamı‘na bağlı, Müstakil Daire BaĢkanlığı olarak kurulmuĢtur.
KuruluĢ amacı; Sağlık Enformasyon Sistemleri ve BiliĢim teknolojileri ile ilgili politika ve
stratejileri tespit etmek, bu alandaki teknolojik geliĢmeleri izlemek ve uygun teknolojilerin
kullanılmasını sağlamaktır.
Görevleri
a) Sağlık Bakanlığı‘nın biliĢim politikalarını belirlemek, geliĢtirmek ve yönetmek suretiyle;
etkin politika geliĢtirme sürecine destek olmak. Bu çerçevede;
i. e-DönüĢüm Türkiye projesi, Bilgi Toplumu Stratejisi çerçevesinde ve sağlık
kurumlarının ihtiyaçları doğrultusunda e-Sağlık projeleri için politika ve strateji
geliĢtirmek,
ii. Sağlık Bakanlığı ve bağlı kurumların veri ve ağ güvenliğinin sağlanması için ihtiyaç
duyulan politikaları geliĢtirmek,
iii. Tüm sağlık kurumlarının elektronik ortamda entegrasyonunu sağlamak ve tüm
vatandaĢların yaĢam boyu sağlık kayıtlarını oluĢturmak,
iv. Sağlık bilgi sistemleri alanında Bakanlık birimleri, sağlık hizmetinin paydaĢları
(ödeyici kurumlar, sağlık kurumları, diğer devlet kurumları, vatandaĢlar...vb), ulusal
ve uluslar arası kurum ve kuruluĢlar arasında koordinasyonu ve veri alıĢ-veriĢini
sağlamak,
v. Bakanlığın izleme-değerlendirme, kalite, hizmet ve performans ölçüm, strateji
geliĢtirme, istatistik ve analiz vb. gibi konularda faaliyet gösteren birimlere biliĢim
konusunda lojistik destek sağlamak, Bakanlığın daha etkin politika üretebilmesi için
gerekli biliĢim altyapısını kurmak ve iĢletmek
b) Türkiye sağlık enformasyonu konusunda ülke çapında kullanılması amacıyla ulusal ve
uluslararası standartların belirlenmesi ve yönetilmesi faaliyetlerinde bulunmak. Bu
çerçevede;
i. Kodlama, sınıflama, haberleĢme ve güvenlik standartlarının belirlenmesi,
ii. Sağlık alanında kullanılacak veri sözlüklerini oluĢturarak ulusal çapta veri
bütünlüğünü ve tutarlılığını sağlamak,
iii. Sağlık kurumlarında kullanılmakta olan bilgi sistemlerinin veri, süreç, haberleĢme,
güvenlik ve mahremiyet konularında uymaları gereken ulusal ve uluslararası
standartları ve protokolleri belirlemek, bu standartları yaygınlaĢtırmak ve
kullanımlarını denetlemek,
c) Sağlık Bakanlığı ve bağlı kurumlarının biliĢim sistemi ihtiyaçlarını karĢılamak üzere sistem
geliĢtirme ve yönetim faaliyetlerinde bulunmak. Bu çerçevede;
i. Proje geliĢtirme, sistem çözümleme, sistem analiz, sistem tasarım, programlama,
veritabanı tasarımı ve ağ geliĢtirme, eğitimleri planlama, proje devreye alma, test ve
yaygınlaĢtırma,
ii. Proje yönetimi, uygulama geliĢtirme yönetimi, sistem yönetimi, iletiĢim yönetimi,
veritabanı yönetimi, destek hizmetleri yönetimi faaliyetlerini yerine getirmek,
iii. Sağlık Bakanlığı birimlerinin kendi hizmetlerini görmelerinde ortaya çıkan bilgi
sistemleri ihtiyaçlarını koordine ederek, bunların gerekli yazılım ve donanım
altyapısı ile oluĢturulacak ortak veri havuzundan birimlerin yetki ve sorumlulukları
çerçevesinde karĢılanmasını sağlamak,
d) Sağlık Bakanlığı ve bağlı kurumlarına, biliĢim sistemleri konusunda sistem iĢletim ve teknik
destek sağlamak. Bu çerçevede;
i. Bilgi sistemlerini iĢletilme, iyileĢtirme, geliĢtirme, gerekli eğitimleri planlama ve
verme,
ii. E-posta ve benzer haberleĢme sistemlerini iĢletme, Bakanlığın Internet hizmetlerini
sağlama, belge-doküman arĢiv sistemlerini iĢletme, bakım onarım yapma
faaliyetlerini yerine getirmek.
e) Bilgi ve iletiĢim teknoloji alanlarında AR-GE faaliyetlerinde bulunmak, sistemlerin
sürekli iyileĢtirilmesi çalıĢmalarını sürdürmek.
f) BiliĢim standartlarının ve politikalarının etkin verimli bir Ģekilde hayata geçirilmesi için
Bakanlık ve bağlı kurumlarda eğitim faaliyetlerinde bulunmak. Ayrıca kurum bünyesinde
geliĢtirilen yazılımlar, genel bilgisayar, bilgisayar ağları, güvenlik vb. konularında yapılacak
yerinde ve uzaktan eğitimleri de içermektedir.
g) Bakanlıkça verilecek benzer görevleri yapmaktır.
I. 5. 4. Sağlık Bakanlığı’na Bağlı KuruluĢlar
I. 5. 4. 1. Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü
BulaĢıcı hastalıkların yayılmasını önlemek amacıyla kurulmuĢ olan Hudut ve Sahiller Sağlık
Genel Müdürlüğünün kuruluĢu 1800‘lü yıllara kadar gitmektedir. Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde
kurulan Karantina Ġdaresi‘nin devamı niteliğindedir. Bu Lozan AntlaĢması‘nda da yer almıĢtır.
Merkezi Ġstanbul‘da olan bu genel müdürlüğün görevi, yurt dıĢından ülkeye girebilecek bulaĢıcı
hastalıklarla ilgili önlemler almaktır. Kara sınır kapılarında, deniz ve hava limanlarında çalıĢan
elemanları aracılığı ile yurda giriĢ ve çıkıĢ yapan kiĢilerin sağlık kontrollerini yürütür.
TaĢıtlarda sağlıkla ilgili önlemleri aldırır. Ayrıca, kara sularımız içinde seyreden gemilere
sağlık hizmeti sunar ve bunun karĢılığında ücret alır.
Görevleri :
a) Uluslararası yayılımı olan bulaĢıcı ve salgın hastalıkların ülkemize girmesini önlemek
amacıyla, uluslararası liman, kara hudut kapıları ve bunların gümrüklü alanlarında gerekli her
türlü sağlık tedbirini almak veya aldırmak;
b) Uluslararası havalimanı, liman, kara hudut kapıları ve bunların gümrüklü alanları ile
uluslararası nakil vasıtalarında, türlü sağlık iĢlerinin standardını belirlemek;
c) Sınır kapılarındaki hac, göç veya seyahat gibi toplu nüfus hareketlerinde gerekli sağlık
tedbirlerini almak;
ç) Görev alanıyla ilgili olarak, Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası Denizcilik Örgütü ve diğer
uluslararası kuruluĢlarla haberleĢme yapmak;
d) Gerekli hallerde uluslararası giriĢ çıkıĢa açık limanlarda, kara hudut kapılarında, hava
alanlarında, boğazlardaki karasularımızda, gümrüklü sahalarda ve serbest bölgelerinde ilgili kurum
ve kuruluĢlarla iĢbirliği yapmak suretiyle kazaları, acil müdahale planları dıĢında, muhtemel bir kaza
olması ve hastalık görülmesi halinde insan ve çevre korunması, mal ve can güveliğinin sağlanması
için acil yardım ve kurtarma iĢlemleri yapmak, yaptırmak;
e) Turizm ve seyahat sağlığı alanında çalıĢmalar yapmak, ilgili kurum ve kuruluĢlarla iĢbirliği
yaparak koordinasyonu sağlamak;
f) Genel Müdürlüğün görevlerinin yerine getirilmesi için ihtiyaç duyulan yerlerde bölge
baĢtabiplikleri ile bunlar arasında denetleme birimleri kurmak;
g) Görev alanına iliĢkin olarak sürekli geliĢim, katılımcılık, saydamlık, hesap verebilirlik,
yerinden güven ile hizmetten yararlananların ihtiyacına ve hizmetlerin sonucuna odaklılık esasları
çerçevesinde temel karar alınmasında ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluĢları ve sivil
toplum örgütlerinin görüĢ ve önerilerinden yararlanmak;
ğ) Mevcut ekonomik kaynakların en verimli Ģekilde kullanılmasını sağlamak üzere Genel
Müdürlük Bütçesini planlama esaslarına göre hazırlamak ve Bakanlığa sunmak;
h) Uluslararası antlaĢmalar, kanunlar, tüzük ve yönetmeliklerle öngörülen görevleri, bunlara
istinaden Sağlık Bakanlığı tarafından verilecek görev ve emirleri yerine getirmek;
TeĢkilat Yapısı
Genel Müdürlüğümüz Sağlık Bakanlığı‘na bağlı özel bütçeli bir kuruluĢtur. Kurum merkezi
Ġstanbul olup, teĢkilat yapımız merkez ve taĢra teĢkilatı olmak üzere ikili bir yapıya sahiptir. Merkez
teĢkilatı bir Genel Müdür ve üç Genel Müdür Yardımcısı yönetiminde ana hizmet, danıĢma ve
denetim hizmeti ile yardımcı hizmet birimlerinden oluĢmaktadır. Genel Müdürlüğümüzün ana hizmet
birimi Karantina Dairesi BaĢkanlığı‘dır.
TaĢra teĢkilatımız 6 bölge baĢtabipliği Ģeklinde örgütlenmiĢ olup bu bölge baĢtabipliklerine
bağlı 49 adet Sahil Sağlık Denetleme Merkezi, 16 adet Hava Limanı Sağlık Denetleme Merkezi, 2
adet Sağlık Koruma Yeri Müdürlüğü, 2 adet liman ve ġehir Bakteriyoloji Müessesi Müdürlüğü ve 1
adet Tele Sağlık Merkezi bulunmaktadır.
TaĢra TeĢkilatı
I. 5. 4. 2. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi BaĢkanlığı
RSHMB, ülkede halk sağlığının korunmasına yönelik aĢı serum üretmek; üretim, kontrol ve
tanı ile ilgili temel laboratuvar hizmetlerini vermek;, halk sağlığını ilgilendiren konularda görüĢ ve
önerilerde bulunmak ve sağlık insan gücünün tekamül eğitimlerini sağlamak üzere 1267 Sayılı
―Türkiye Cumhuriyeti Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi Hakkında Kanun” ile 1928 yılında
kurulmuĢtur. RSHMB, KuruluĢ Kanunu ve SB KuruluĢ ve Görevleri Hakkındaki 181 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararname‘ye göre Sağlık Bakanlığı‘nın bağlı kuruluĢudur. RSHMB BaĢkanı Sağlık
Bakanı tarafından atanır.
BaĢkanlığın görev, yetki ve sorumlulukları bugün de yürürlükte olan 3959 sayılı ―Türkiye
Cumhuriyeti Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi TeĢkiline Dair Kanun‖ ile 1940 yılında
yeniden belirlenmiĢtir. Bu kanunun 2. maddesinde Kurumun görevleri Ģöyle belirtilmektedir:
1. Halk hıfzıssıhha Ģartlarının ıslah ve inkiĢafına ve her nevi hastalıklarla mücadeleye yarayacak
sıhhi ve fenni araĢtırmaları ve incelemeleri yapmak,
2. Vekaletçe nevileri tayin edilen serum ve aĢıları ile sair biyolojik ve kimya maddelerini hazırlamak,
3. Hususi kanunlarına tevkifan yerli veyahut yabancı müstahzarların, serum ve aĢılarla sair hayati
terkip ve kimyevi maddelerin kontrollerini yapmak,
4. 1262 sayılı Ġspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanununun 10 uncu maddesine göre daimi
murakabeye tabi tutulan ispençiyari ve tıbbi müstahzarat ile mezkur kanunun ikinci maddesinin A,
B, C ve D fıkralarında yazılı maddeleri satın alarak icap eden muayenelerini yapmak,
5. Umumi ve içtimai hıfzıssıhhaya ve sair sıhhi mevzulara ait konferanslar tertip etmek ve neĢriyat
yapmakla mükelleftir.
Genel olarak bakıldığında RSHMB‘nca yürütülen hizmetler ―Üretim, Kontrol, Tanı ve
Doğrulama, AraĢtırma ve Yayın, DanıĢmanlık, Eğitim― ana baĢlıkları altında toplanmakta olup bu
hizmet baĢlıkları altında yapılanlar kısaca Ģunlardır:
Üretim
BaĢkanlığın Merkezdeki laboratuarlarında üretilerek kullanıma sunulan baĢlıca ürünler:
Tanıya yönelik antijen ve antiserumlar (Salmonella, Burucella, Proteus vb.),
Tedavi ve korumaya yönelik antiserumlar (Akrep, Tetanos, Difteri, ġarbon),
Deney Hayvanlarıdır. ( patojen free fare, tavĢan, kobay vb.)
Kontrol
Ruhsat, ithal izni, piyasa denetimi, ihracat amacıyla aĢağıdaki numunelerde analizler
yapılmaktadır:
Ġlaç ve kozmetikler,
AĢı, serum ve diğer biyolojik ürünler,
Kan ve kan ürünleri,
Gıda, su (içme, kullanma, kaplıca, memba) ve katkı maddeleri ,
Temizlik maddeleri,
Dezenfektanlar,
Hava kalitesi,
Toprak kalitesi,
Su kalitesi ve rekreasyonel sular,
Toksik maddeler,
Tanı ve Doğrulama
Rutin tanı ve doğrulama hizmetleri
Referans laboratuvar hizmetleri
Hematoloji,
Bakteriyoloji ve seroloji (Legionella, Enterik patojenler, Difteri),
Viroloji (HIV, Hepatit B, Hepatit C, Polio virüs, Kızamık vs.),
Biyokimya,
Hormon,
Tüberküloz (Tanı ve antimikrobiyal direnç),
Parazitoloji,
Zehir araĢtırma (Toksikoloji).
Eğitim
Mikrobiyoloji ve klinik mikrobiyoloji alanında tıpta uzmanlık eğitimi,
Hıfzıssıhha Mektebi (2003 yılında yeniden hizmete baĢlamıĢtır),
Hizmet içi eğitim,
ÇeĢitli kurum ve kuruluĢlar ile Bölge Hıfzıssıhha Müdürlüklerinin eğitimi,
Lise ve üniversite öğrencilerine staj amaçlı eğitim,
DanıĢmanlık
Zehir DanıĢma Merkezi ülke çapında 7 gün 24 saat zehirlenme vakalarında hekimlere ve yeni
devreye giren 114 hattı ile sivil halka da danıĢmanlık hizmeti vermektedir. Ayrıca tüm birimler görev
alanları ile ilgili konularda danıĢmanlık hizmetlerini sürdürmektedirler.
AraĢtırma,Yayın
Ulusal/uluslararası katılımlı projeler
Üniversitelerle ortak çalıĢmalar
Süreli (Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji, Adım Adım Kalite
RSHMB, Ģehir merkezinde toplam 40.000 m2 ‗lik bir alan içerisinde konuĢlanmıĢ toplam 12
bina ile Serum Üretim ve Deney Hayvanları ġefliği'nce kullanılan hava alanı yakınındaki 650 dönüm
arazi üstünde yapılanmıĢ hizmet birimleri ile görev ve sorumluluklarını yerine getirmektedir.
Merkezi Ankara‘da bulunan RSHMB‘nin Adana, Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Ġstanbul,
Ġzmir, Samsun‘da hizmet sunan yedi bölge müdürlüğü bulunmaktadır. 3959 sayılı RSHMB KuruluĢ
Kanunu ve Hizmet Yönetmeliğine göre TaĢra TeĢkilatı olarak oluĢturulan bölgeler, Merkez
Hıfzıssıhha Müessesesi'nin görevleri arasında sayılan halk sağlığı ile ilgili laboratuvar hizmetlerini
yapmakla yükümlüdür ve teknik ve mali yönden RSHM BaĢkanlığı‘na karĢı sorumludurlar.
RSHMB, Merkez‘de Bakanlık birimleriyle, taĢrada ise il sağlık müdürlükleri kanalı ile hastaneler ve
halk sağlığı laboratuvarlarıyla iĢbirliği içinde hizmetlerini yürütmektedir. RSHMB Sağlık
Bakanlığı‘nın referans laboratuvarı olarak ve Bakanlığın talepleri doğrultusunda hizmet üretmektedir.
Türkiye Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu‗nca göre ―sağlık alanında tek ar-ge kuruluĢu‖ olarak
tanımlanmıĢtır.
RSHMB, sorumluluk alanına giren konularda uluslararası kuruluĢlar (Dünya Sağlık Örgütü,
Dünya Bankası, Japon Uluslararası ĠĢbirliği TeĢkilatı-JICA) ve bu kimlikteki diğer kurum ve
kuruluĢlarla ortak çalıĢmalar yapmakta ve projeler (Avrupa Birliği ve Dünya Bankası projeleri gibi)
yürütmektedir. BaĢkanlık 2006‘da kurulan Uluslararası Ulusal Halk Sağlığı Enstitüleri Birliğinin 39
kurucu üyesinden biridir.
RSHMB, görev ve sorumluluklarını yerine getirirken Sağlık mevzuatının yanı sıra ulusal
uluslararası (AB Direktifleri, Uluslararası Sağlık Tüzüğü, ISO Standartları vb) daha pek çok
düzenlemeyi de dikkate almaktadır.
RSHMB merkez ve bölge müdürlüklerinde entegre bir kalite yönetim sistemi kurulmakta
olup, bu sistem öncelikle temel kalite yönetim standardı ISO 9001-2000‘e göre belgelendirilmiĢtir.
Ayrıca BaĢkanlığın bazı laboratuvarları Dünya Sağlık Örgütü‘nce akredite edilmiĢir. RSHMB, ISO
17025 ve ISO 15189 standarlarına göre akredite olmak ve Ġyi Laboratuvar Uygulamaları
kapsamındaki gereklilikleri sağlamak üzere çalıĢmalarını sürdürmektedir.
BaĢkanlık‘ta Merkez teĢkilatında 865 taĢra teĢkilatında 697 olmak üzere toplam 1562
kadrolu personel çalıĢmaktadır.
Bunların hizmet sınıflarına dağılımı:
Merkez; SHS:342, THS:194, GĠHS:210, YHS:119
TaĢra; SHS:240, THS:190, GĠHS:197, YHS:70 Ģeklindedir.
TeĢkilat Yapısı
* Ġyi Laboratuvar Uygulamaları kapsamında olan birimler
Bölge Enstitü Müdürlükleri
Adana, Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Ġstanbul, Ġzmir, Samsun
I. 5. 4. 2.1. Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü
Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü 3959 sayılı T.C. Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi TeĢkiline
Dair Kanunun 7‘ inci maddesine dayanılarak 15 Mayıs 2003 tarihli ve 23 sayılı çalıĢma yönergesi ile
faaliyetlerine tekrar baĢlamıĢtır.
Görevler
Madde 4 – Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü‘nün görevleri Ģunlardır:
a) Sağlık alanı kapsamına giren konularda, baĢta Sağlık Bakanlığı personeli olmak üzere,
talepte bulunan tüm kamu ve özel kurum ve kuruluĢların personeline bilgi ve becerilerini geliĢtirmek
üzere teorik ve pratik eğitim ve öğretim yapmak, uzaktan eğitim programları geliĢtirmek ve
uygulamak,
b) Sağlık alanında ulusal ve uluslararası bilimsel toplantılar, kongreler ve benzeri faaliyetler
düzenlemek, yurt içi ve yurt dıĢında düzenlenen sağlık alanındaki bilimsel toplantılara katılmak,
c) Sağlık ve sağlık hizmetleriyle ilgili her türlü eğitim materyali geliĢtirmek ve yayınlamak,
yayınlatmak, dağıtmak ve dağıttırmak, Sağlık Bakanlığı birimlerinin yayınlanmasını talep ettikleri
dokümanların basımını gerçekleĢtirmek, sağlık eğitim kurumları, meslek kuruluĢları, sağlıkla ilgili
kamu kuruluĢları ve diğer kuruluĢlar ile sağlık yayınları konusunda iĢbirliği yapmak,
d) Sağlık alanına yönelik mezuniyet sonrası tekamül eğitimlerine ait sertifikaları Sağlık
Bakanlığı adına onaylamak, eğitimleri kredilendirmek, akredite etmek veya ettirmek,
e) BaĢta Sağlık Bakanlığı olmak üzere sağlık sektörünün ihtiyaç duyduğu alanlarda kısa ve
uzun süreli hizmet içi eğitim programları düzenleyerek orta ve üst düzey sağlık yöneticileri
yetiĢtirmek,
f) Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü‘nde görev yapan personelin bilgi, beceri ve deneyimini
artırmak, yenilikleri takip etmek amacıyla ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluĢlarla protokoller
çerçevesinde kısa ve uzun süreli personel değiĢimi yapmak veya personel göndermek,
g) Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü‘nün görev alanına giren konularda Sağlık Bakanlığı
tarafından gerek görüldüğü takdirde ulusal veya uluslararası üniversite ve diğer kurum ve
kuruluĢlarla iĢbirliği protokolleri ve anlaĢmalar yaparak ortak çalıĢmalar düzenlemek ve uluslararası
eğitim ve araĢtırma merkezleri kurmak,
h) Sağlık hizmetlerinin geliĢtirilmesine yönelik olarak yerli ve yabancı kuruluĢlarca ihtiyaç
duyulan alanlarda eğitim, danıĢma, araĢtırma, program geliĢtirme, planlama ve koordinasyon
çalıĢmaları yapmak,
Organlar
Madde 5 – Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü‘nün organları Ģunlardır:
a)Müdürlük
b)Genel Sekreterlik
Madde 6 – Müdür, Hıfzıssıhha Mektebi‘nin amiridir. Müdür mektebi mevcut Kanun ve bu
Yönergedeki hükümler çerçevesinde yönetir. Ġç ve dıĢ yazıĢmaları, faaliyetleri, temasları ve
anlaĢmaları genel hükümler uyarınca yürütür.
Müdür Yardımcıları
Madde – 7 Hıfzıssıhha Mektebinde Müdüre yardımcı olmak üzere 3 Yardımcı görevlendirilebilir.
Müdür Yardımcıları Müdür‘ün vereceği görevi yaparlar.
Mektep Sekreterliği
Madde – 8 Mektep Sekreterliği bir Mektep Sekreteri ve yeteri kadar idari personelden oluĢur. Mektep
Sekreterliğinin görevleri Ģunlardır:
a) YazıĢmaları ve dıĢ iliĢkileri yürütmek,
b) Yayın ve tanıtım hizmetlerini düzenlemek,
c) Ġstatistik ve tercüme iĢlerini düzenlemek,
d) Personel ve özlük iĢlemlerini yürütmek,
e) Satınalma, muhasebe, mutemetlik, ayniyat, kütüphane, araç, gereç ve donanım, temizlik iĢleri,
santral ve güvenlik hizmetlerini yürütmek.
TeĢkilat Yapısı
I. 5. 5. Sağlık Bakanlığı TaĢra Örgütü
Kurumların merkez birimleri dıĢındaki örgütlerine taĢra örgütü denir.
Sağlık Müdürlüğü
Sağlık Bakanlığı‘nın merkez örgütü dıĢındaki taĢra örgütlenmesi illerdeki örgütleridir.
Bakanlığın illerdeki temsilcileri valilerdir. Valiler adına hizmetler ―Ġl Sağlık Müdürleri‖
tarafından yürütülür. Sağlık müdürleri valilerin sağlık alanındaki müĢavirleridir. Bakanlığın ildeki
her türlü hizmetini yürütmek sağlık müdürünün sorumluluğundadır.
Sağlık Müdürlüğü‘nde nüfusa göre oranlanmıĢ yeteri kadar müdür yardımcısı ve
hizmetleri planlamak ve yürütmekle görevli aĢağıdaki Ģubeler bulunur:
1. Personel ġube Müdürlüğü: Ġlde çalıĢan bütün hekim ve hekim dıĢı sağlık personelinin
özlük iĢleri ile ilgilenir. Her personel için birer kiĢisel dosya düzenler. Görevlilere ait bütün
iĢlemleri bu dosyada saklar. Ġl emrine atanan hekim dıĢı sağlık personelinin il içindeki
dağılımlarını düzenler. Yıllık izinlerin kullanılmasıyla ilgili iĢlemleri yürütür. Ġllerde, özel
hekimlik uygulamalarının denetlendiği bir Ģube yoktur. Bu boĢluk, personel Ģube müdürlüğü
tarafından doldurulmaktadır.
2. Ġdari ve Mali ĠĢler ġube Müdürlüğü: MaaĢ mutemetliği, avans mutemetliği, ikmal iĢleri,
yazı iĢleri gibi görevleri yürütür.
3. Ġstatistik ġube Müdürlüğü: Ġldeki bütün kamu ve özel sağlık kuruluĢlarından gelen
verileri toplar ve değerlendirir. Bu bilgileri Sağlık Bakanlığı‘na bildirir.
4. Eğitim ġube Müdürlüğü: Halkın sağlık eğitimini planlar ve uygulatır. Personelin hizmet
içi eğitimlerini düzenler ve koordine eder.
5. Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması ġube Müdürlüğü: Ana ve çocuk sağlığı
hizmetleri ile aile planlaması hizmetlerinin ildeki uygulamalarını düzenler ve denetler. Bu konuda
personel ve halk eğitimi çalıĢmalarını yürütür.
6. Çevre Sağlığı ġube Müdürlüğü: Ġldeki bütün sağlık kuruluĢlarıyla iĢbirliği yaparak çevre
sağlığı ve gıda kontrolü hizmetlerinin planlanması ve uygulanması ile ilgili iĢleri yürütür.
7. Sağlık Ocakları ġube Müdürlüğü: Ġldeki sağlık ocaklarıyla ve sağlık evleriyle ilgili yer
seçimi ve gereksinimlerinin karĢılanması iĢlerini yürütür.
8. Yataklı Tedavi Kurumları ġube Müdürlüğü: Kamu ve özel hastanelerle ilgili iĢlemleri
yürütür. Özel hastanelerin açılıĢ ve denetimleri ile ilgili kayıtlar tutar.
9. Ruh Sağlığı ġube Müdürlüğü: Ġldeki ruh sağlığı hizmetleriyle ilgili iĢleri planlar ve
yürütür. Ruh sağlığı dispanserleninin gereksinimlerini karĢılar.
10. BulaĢıcı Hastalıklar ve BağıĢıklama ġube Müdürlüğü: Ġlin bulaĢıcı hastalıklarla
mücadele ve bağıĢıklama hizmetleri ile ilgili iĢlerini planlar ve yürütür. Soğuk zincirin kurulup
korunması, aĢı sağlanması, personelin eğitimi iĢlerini yapar.
11. Ġlaç ve Eczacılık ġube Müdürlüğü: Ġldeki eczane, ilaç deposu ve kozmetik üretim
yerlerinin açılması ve denetimlerini yapar.
12. Ağız ve DiĢ Sağlığı ġube Müdürlüğü: Ġldeki tedavi edici ve koruyucu ağız ve diĢ sağlığı
etkinliklerinin koordinasyonunu yapar.
13. Sıtma Eradikasyonu BaĢkanlığı: Önceleri, sağlık müdürlüğünden bağımsız bir bölge
baĢkanlığı olarak kurulmuĢ iken, Ģimdi sağlık müdürlüğü bünyesinde bir baĢkanlık olmuĢtur. Ġldeki
sıtma eradikasyon hizmetlerinin (kontrol hizmetleri demek daha doğrudur) yürütülmesi ile görevlidir.
Personelinin sıtma yönünden eğitim ve denetimini yapar. Sağlık ocaklarından gönderilen kan
preparatlarının muayene ve değerlendirilmesini yaptırır. Gerektiğinde aktif sürveyans hizmetlerini
yürütür.
14. Verem SavaĢ BaĢkanlığı: Ġldeki verem dispanserleri, verem hastanesi, sağlık ocakları,
BCG ve tarama ekipleri ilgilileriyle iĢbirliği yaparak çalıĢma programları hazırlar. Verem teĢhis,
tedavi, aĢı ve tarama uygulamasını denetler. Verem savaĢ çalıĢmalarının sonuçlarını değerlendirir,
gerekli önlemler alır, personelin hizmet yerinde eğitimini sağlar.
15. Frengi ve Lepra SavaĢ BaĢkanlığı: Ġldeki frengi ve lepra savaĢının yürütülmesi için
gerekli plan ve programları ilgililerle birlikte düzenler. Zührevi ve diğer cilt hastalıkları ile ilgili
hizmetleri yürütür.
16. Trahom SavaĢ BaĢkanlığı: Ġldeki trahom savaĢ çalıĢmalarını ilgililerle iĢbirliği yaparak
yürütür. Gerekli durumlarda trahom taraması yapar ve yaptırır, çalıĢmalarını ve sonuçlarını
değerlendirir. Her ilde kurulmamıĢtır. Trahom hastalığının sık görüldüğü Doğu ve Güneydoğu
illerinde vardır.
ÖNEMLĠ
25 Haziran 2010 tarih ve 27622 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren
Sağlık Bakanlığı TaĢra TeĢkilatı Yatak ve Kadro Standartları Yönetmeliğinde
DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik gereği sağlık müdürlükleri yeniden
yapılandırılmıĢtır.
EK (1-A) SAYILI CETVEL - (ĠDARĠ BÖLÜM)
SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
TÜĠK VERĠLERĠNE GÖRE NÜFUSU;
10.000.001 ve üzeri olan il A Grubu,
1.750.001 ile 10.000.000 arasında olan iller B Grubu,
1.000.001 ile 1.750.000 arasında olan iller C Grubu,
500.001 ile 1.000.000 arasında olan iller D Grubu,
500.000'e kadar olan iller E Grubu olarak gruplandırılmıĢtır.
Ankara B grubu iller arasına girdiğinden bu yönetmeliğe göre yeni Ģubeler kurulmuĢ
olup teĢkilat yapılanması aĢağıdaki Ģekilde düzenlenmiĢtir:
ANKARA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
ANKARA’DA 15 TEMMUZ 2010 TARĠHĠNDE AĠLE HEKĠMLĠĞĠ
UYGULAMASINA GEÇĠLMĠġTĠR.
AĠLE HEKĠMLĠĞĠ UYGULAMASI NEDĠR?
AĠLE HEKĠMĠ KĠMDĠR?
―KiĢiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teĢhis, tedavi ve
rehabilite edici sağlık hizmetlerini yaĢ, cinsiyet, ve hastalık ayırımı yapmaksızın, her
kiĢiye kapsamlı ve devamlı olarak belli bir mekanda vermekle yükümlü, gerektiği
ölçüde gezici sağlık hizmeti veren ve tam gün esasına göre çalıĢan aile hekimliği
uzmanı veya Bakanlığın öngördüğü eğitimleri alan uzman tabip veya tabipleri‖ dir.
Aile hekimi, aile sağlığı elamanı ile belirli bir nüfusa bakmak için kadrosunun bağlı
olduğu kurumdan ücretsiz izne ayrılarak ―sözleĢmeyle çalıĢan‖ hekimdir.
SözleĢme imzalayan aile hekiminin kadro ve özlük hakları ayrıldıkları kurumda saklı
kalır.
Aile hekimi sözleĢme karĢılığı ücret alır çalıĢtığı mekanı ve malzemelerini kendisi
temin eder.
Aile hekimi kiĢisel koruyucu birinci basamak sağlık hizmetleri ile birinci basamak
tanı, tedavi ve koruyucu sağlık hizmetlerinin tamamını sunar.
AĠLE HEKĠMĠNĠN GÖREVLERĠ
1) KiĢiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak tanı, tedavi,
rehabilitasyon ve danıĢmanlık hizmetlerini vermek,
2) Sağlıkla ilgili olarak kayıtlı kiĢilere rehberlik yapmak, sağlığı geliĢtirici ve koruyucu
hizmetler ile ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerini vermek,
3) Kendisine kayıtlı kiĢilerin ilk değerlendirmesini yapmak için altı ay içinde ev
ziyaretinde bulunup veya kiĢiler ile iletiĢime geçmek,
4) Kayıtlı kiĢilerin yaĢ, cinsiyet ve hastalık gruplarına yönelik izlem ve taramaları
(kanser, kronik hastalıklar, gebe, loğusa, yenidoğan, bebek, çocuk sağlığı, adölesan,
eriĢkin, yaĢlı sağlığı ve benzeri) yapmak,
5) Periyodik sağlık muayenesi yapmak,
6) Tetkik hizmetlerinin verilmesini sağlamak ya da bu hizmetleri vermek,
7) Kendisine kayıtlı kiĢileri yılda en az bir defa değerlendirerek sağlık kayıtlarını
güncellemek.
8) Evde takibi zorunlu olan özürlü, yaĢlı, yatalak ve benzeri durumdaki kendisine kayıtlı
kiĢilere evde veya gezici/yerinde sağlık hizmetlerinin yürütülmesi sırasında kiĢiye
yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak tanı, tedavi, rehabilitasyon ve
danıĢmanlık hizmetlerini vermek,
9) Aile sağlığı merkezi Ģartlarında tanı veya tedavisi yapılamayan hastaları sevk etmek,
sevk edilen hastaların geri bildirimi yapılan muayene, tetkik, tanı, tedavi ve yatıĢ
bilgilerini değerlendirmek, ikinci ve üçüncü basamak tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri
ile evde bakım hizmetlerinin koordinasyonunu sağlamak,
10) Gerektiğinde hastayı gözlem altına alarak tetkik ve tedavisini yapmak,
11) Entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde gerektiğinde hastayı gözlem amaçlı
yatırarak tetkik ve tedavisini yapmak,
12) Aile sağlığı merkezini yönetmek, birlikte çalıĢtığı ekibi denetlemek ve hizmet içi
eğitimlerini sağlamak
13) Ġlgili mevzuatta birinci basamak sağlık kuruluĢları ve resmi tabiplerce kiĢiye yönelik
düzenlenmesi öngörülen her türlü sağlık raporu, sevk evrakı, reçete ve sair belgeleri
düzenlemektir.
AĠLE SAĞLIĞI ELEMANI
Aile hekimi ile birlikte hizmet veren, sözleĢmeli çalıĢtırılan veya Bakanlıkça
görevlendirilen hemĢire, ebe, sağlık memuru (toplum sağlığı) dur.
Her aile hekiminin yanında en az bir aile sağlığı elemanı çalıĢır.
AĠLE SAĞLIĞI MERKEZĠ
Bir ya da daha fazla aile hekimi ile aile sağlığı elemanlarınca aile hekimliği
hizmetinin verildiği sağlık kuruluĢudur.
Aile Hekimleri öncelikle, bölgedeki Bakanlık ve diğer kurumlara bağlı uygun
sağlık kuruluĢlarında hizmet verirler.
Bu imkânların sağlanamaması halinde Aile Hekimleri, çalıĢacağı bölgede kendi
donatacakları uygun standartları taĢıyan mekânlarda hizmet verirler.
Aile Hekimi, birden fazla belde veya köye gezici hizmet vermek zorundaysa Ġl
Sağlık Müdürlüğünce uygun görülen merkezi konumdaki yerleĢim biriminde ikamet eder.
TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĠ
Bölgesinde yaĢayan kiĢilerin ve toplumun sağlık hizmetlerini organize eden,
toplumun koruyucu hekimlik hizmetlerini sunan, birinci basamak sağlık hizmeti veren
kurumların kendi arasında ve diğer kurumlar arasında eĢgüdümünü sağlayan , idari
hizmetler ile sağlık eğitimi ve denetim faaliyetlerini yürüten sağlık merkezidir.
Toplum Sağlığı Merkezlerinin Sunduğu Hizmetler
Ġdari ve Mali Hizmetleri
Çevre Sağlığı Hizmetleri
BulaĢıcı ve Kronik hastalıkları izleme ve müdahale Hizmetleri
Aile Sağlığı Merkezleri
Acil Sağlık Hizmetleri
Adli Tıbbi Hizmetleri
Okul Sağlığı Hizmetleri
ĠĢçi Sağ.ve ĠĢ Güv. Hizmetleri
Sağlık Eğitimi Hizmetleri
Özel Sağlık kuruluĢlarını ruhsatlandırma ve denetimi
Afet Organizasyonu
Kurullara ve Komisyonlara katılım
YeĢil Kart Hizmetleri
Sağlık Müd. Verilen diğer Hizmetleri
Toplum Sağlığı Merkezinde Görev Tanımı Olan Personel Unvanları
Hekim
Sağlık Memuru (Toplum Sağlığı),
HemĢire
Ebe
Sağlık Evi Ebesi
Çevre Sağlığı Teknisyeni
Röntgen Teknisyeni/Röntgen Teknikeri
Laboratuvar Teknisyeni
ġef
Ayniyat Saymanı Ve Ambar Memuru
Veri Hazırlama Ve Kontrol ĠĢletmeni
Memur
Eczacı
Tıbbi Teknolog
Sosyal ÇalıĢmacı
Psikolog
Mühendis
Diyetisyen
Tıbbi Sekreter Ve Daktilograf
ġoför
Hizmetli
Kaloriferci
AĠLE HEKĠMLĠĞĠNĠN TEMEL ÖZELLĠKLERĠ
Sağlık sistemi ile ilk tıbbi temas noktasıdır (kapı-tutucu)
Kolay ulaĢılabilirdir (coğrafi-ekonomik-kültürel)
Entegre ve koordine sağlık hizmeti sunar (koruyucu-tedavi edici- rehabilite edici-
gerekirse sevk ve geri dönüĢü)
Sürekli ve bütüncül hizmet sunar (hayatın her döneminde, biyopsikososyal)
KiĢisel hizmet sunar (hastalık değil insan odaklı)
Gizlilik ve savunuculuk ilkelerine uyar
Ekip hizmeti verir
Sağlık kaynaklarının etkili kullanımını sağlar
TÜRKĠYE AĠLE HEKĠMLĠĞĠ MODELĠNDE AMAÇLAR
Birinci basamak sağlık hizmetlerine öncelik vermek,
Sağlık hizmetlerine ulaĢılabilirliği artırmak,
Hizmetlerden herkesin ihtiyacı olduğu ölçüde yararlanmasını sağlamak,
KiĢilerin yaĢam kalitelerini ve sağlık standartlarını artırmak,
Birinci basamakta tedavi edilebilecek olan büyük bir hasta grubunun ikinci basamak
ve üçüncü basamak kurumlara gitmeden tanı ve tedavilerinin yapmak, zaman ve
iĢgücü kaybının önlenmektir.
AĠLE HEKĠMLĠĞĠNDE HEDEFLER
Birinci basamak sağlık hizmetlerinin çağdaĢ bir yaklaĢımla yeniden düzenlenmesi ve
yaygınlaĢtırılması,
Tüm toplum bireyleri tarafından tercih edilebilir bir Ģekilde sunulmasının
sağlanmasıdır.
Bu yaklaĢımın ana unsuru da, herkesin kendi seçebileceği, kolayca eriĢebileceği,
herhangi bir engelle karĢılaĢmaksızın danıĢabileceği, baĢvurabileceği bir aile
doktorunun olmasıdır.
Ġlçelerde Sağlık Yönetimi
Diğer birçok bakanlığın ilçe düzeyinde müdürlükleri bulunmasına karĢın, Sağlık
Bakanlığı‘nın böyle bir müdürlüğü yoktur. Sağlık hizmetlerinin sosyalleĢtirilmesinden önceki
dönemlerde, ilçe hükümet tabipleri kaymakamlara bağlı olarak çalıĢırlar ve ilçe sağlık müdürü
gibi görev görürlerdi. 224 sayılı ―Sağlık Hizmetlerinin SosyalleĢtirilmesi Hakkındaki Yasa―
bu uygulamaya son vermiĢtir. 1983 yılı sonu itibariyle, hükümet tabiplikleri tamamen
kaldırılmıĢtır.
Söz konusu yasaya göre, 8 - 10 sağlık ocağı bölgesi için ya da yaklaĢık 100.000
nüfusluk bölgelerde birer Sağlık Grup BaĢkanlığı kurulur. Bu baĢkanlıklar kendi
bölgelerindeki sağlık ocakları ile il sağlık müdürlükleri arasındaki bağlantıyı sağlar. Sağlık
Grup BaĢkanlıkları nüfus esasına göre kuruldukları için, ilçe sınırlarını dikkate
almazlardı. Bunun uygulamadaki anlamı, bu baĢkanlıkların hiçbir ilçeye, yani
kaymakama bağlı olmaksızın doğrudan doğruya il sağlık müdürlüğü ile bağlantılı
olması idi. Ancak, günümüzde bu durum değiĢmiĢtir. Artık sağlık grup baĢkanlıkları
ilçe sınırları dikkate alınarak kurulmaktadır. 657 sayılı yasada yapılan değiĢikliklerle,
kaymakamlar ilçedeki bütün memurların, bu arada sağlık personelinin de sicil ve disiplin
amirleri olmuĢlardır. Dolayısıyla kaymakamlar kendi ilçelerindeki sağlık hizmetlerinden
doğrudan sorumlu duruma gelmiĢlerdir. Özetle, yürürlükteki uygulamalara göre, sağlık
grup baĢkanlığı, Sağlık Bakanlığı’nın ilçedeki yönetim birimidir. Adı öyle olmamakla
birlikte, ilçe sağlık müdürlüğü gibi görev görmektedir. BaĢkan, ilçe Hıfzıssıhha Kuruluna ve
diğer kurullara Sağlık Bakanlığı‘nı temsilen katılmaktadır.
Birçok yerde sağlık grup baĢkanları yalnızca bu görevi yürütürler. Fakat bazı
yerlerde ise, ilçe hastanesinin baĢhekimi aynı zamanda bu görevi de yapmaktadır.
Böyle olunca, iki görevi bir arada yürütmekte güçlüklerle karĢılaĢılmakta ve sağlık grup
baĢkanlığı iĢlerinde aksamalar olabilmektedir. Oysa, bu baĢkanlığın çok önemli ve zaman
alıcı görevleri vardır. Bunlar arasında, bölgenin sağlık düzeyinin sürekli olarak izlenmesi ve
değerlendirilmesi, hizmetlerin planlanması, denetimi, personel eğitimi, lojistik destek
sağlanması, koruyucu ve birinci basamak sağlık hizmetlerinin geliĢtirilmesi, halkın eğitimi
gibi iĢler sayılabilir.
Ġldeki BaĢlıca Sağlık KuruluĢları
Ġllerde Sağlık Bakanlığı‘na bağlı olarak hizmet gören kuruluĢlar aĢağıda belirtilmiĢtir.
Bunların bazıları her ilde bulunmaz.
Birinci Basamak Sağlık KuruluĢları:
Sağlık evi
Sağlık ocağı
Aile Sağlığı Merkezi (Aile Hekimliği Uygulamasına geçilen illerde )
Toplum Sağlığı Merkezi (Aile Hekimliği Uygulamasına geçilen illerde )
Verem savaĢ dispanseri
AÇS-AP merkezi
Ruh sağlığı dispanseri
Deri ve tenasül hastalıkları dispanseri
Cüzzam savaĢ dispanseri
Hudut-sahil ve hava limanı denetleme merkezi
Ġkinci Basamak Sağlık KuruluĢları
Sağlık merkezi
Devlet hastanesi
Eğitim hastanesi
Üçüncü Basamak Sağlık KuruluĢları
Doğum ve çocuk bakımevi
Çocuk hastanesi
Göğüs hastalıkları hastanesi
Göğüs-kalp ve damar cerrahisi merkezi Ruh sağlığı ve hastalıkları hastanesi
Kemik hastalıkları hastanesi
Onkoloji hastanesi
Fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi
Deri ve tenasül hastalıkları hastanesi
Lepra hastanesi
DiĢ hastanesi
Laboratuvarlar
Bölge hıfzıssıhha enstitüsü
Halk sağlığı laboratuvarı
Sıtma enstitüsü
Sıtma laboratuarı
Sıtma kontrol laboratuarı
Örgün Eğitim KuruluĢları
Sağlık meslek lisesi (5450 sayılı kanunla Milli Eğitim Bakanlığına
devredilmiĢtir.)
Sağlık eğitim enstitüsü (kapatılmıĢtır)
Yardımcı Birimler
Bölge ana depo ve tamirhane müdürlüğü
Ġl tamirhane müdürlüğü
Yasalar
1. 11.4.1928 tarih ve 1219 sayılı Tababeti ve ġuabatı Sanatlarının Tarzı Ġcrasına
Dair Yasa
2. 24.4.1930 tarih ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası
3. 9.6.1936 tarih ve 3017 sayılı Sıhhat ve Ġçtimai Muavenet Vekaleti TeĢkilat
ve Memurin Yasası
4. 11.4.1949 taıih ve 5368 sayılı Verem SavaĢı Hakkında Yasa
5. 23.1.1953 tarih ve 6023 sayılı Türk Tabipler Birliği Yasası
6. 18.12.1953 tarih ve 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yasa 7. 25.2.1954 tarih ve 6283 sayılı HemĢirelik Yasası ve 25/04/2007 tarih ve 5634 sayılı HemĢirelik Kanununda DeğiĢiklikYapılmasına Dair Kanun
8. 4.1.1960 tarih ve 7402 sayılı Sıtmanın Ġmhası Hakkında Yasa
9. 5.1.1961 tarih ve 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin SosyalleĢtirilmesi Hakkında Yasa
10. 3 1.3.1965 tarih ve 555 sayılı Sağlık Eğitim Enstitüleri KuruluĢ Yasası
11. 21.8.1981 tarih ve 2514 sayılı Bazı Sağlık Personelinin Devlet
Hizmeti Yükümlülüğüne Dair Yasa (15.6.1984 tarih ve 281 sayılı DeğiĢik Ģekli,
30.4.1986 tarih ve 3579 sayılı DeğiĢik Ģekli)
12. 24.5.1983 tarih ve 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Yasa
13. 7.5.1987 tarih ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Yasası
14. 18.6.1992 tarih ve 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan VatandaĢların
Tedavi Giderlerinin YeĢil Kart Verilerek Devlet Tarafından KarĢılanması Hakkında Yasa
15. 27.3.1995 tarih ve 548 sayılı 15.6.1989 tarih ve 3579 sayılı (Bazı Sağlık
Personelinin Devlet Hizmeti Yükümlülüğüne Dair) Yasa‘ya Bir Geçici Madde Eklenmesine
ĠliĢkin Yasa Hükmünde Kararname.
Tüzükler
1. 13.1.1960 tarih ve 4/12578 sayılı Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi
2. 5.4.1973 tarih ve 7/6229 sayılı Tababet Uzmanlık Tüzüğü
3. 14.1 1.1973 tarih ve 83/7 395 sayılı Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon
Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine ĠliĢkin Tüzük
Yönetmelikler
1. 9.9.1964 tarihli Resmi Gazete‘de Yayımlanan Sağlık Hizmetlerinin
SosyalleĢtirildiği Bölgelerde Hizmetin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelik
2. 2.5.1974 tarihli Resmi Gazete‘de Yayımlanan Tababet Uzmanlık Yönetmeliği
3. 20.11.1981 tarihli Resmi Gazete‘de Yayımlanan Bazı Sağlık Personelinin
Devlet Hizmeti Yükümlülüğü Uygulanması Esaslarına Dair Yönetmelik
4. 13.1.1983 tarihli Resmi Gazete‘de Yayımlanan Yataklı Tedavi Kurumları ĠĢletme
Yönetmeliği
5. 6.10.1983 tarihli Resmi Gazete‘de Yayımlanan Nüfus Planlaması Hizmetlerini
Yürütme Yönetmeliği
6. 16.7.1982 tarihli Resmi Gazete‘de Yayımlanan Kamu Kurum ve
KuruluĢlarında ÇalıĢan Personelin Kılık ve Kıyafetlerine Dair Yönetmelik
TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ YENĠ MEVZUAT
5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun
Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yönetmelik
4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun
5727 Sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda DeğiĢiklik
Yapılması Hakkında Kanun
Aile Hekimliği Pilot Uygulandığı Ġllerde Toplum Sağlığı Merkezleri Kurulması Ve
ÇalıĢtırılmasına Dair Yönerge 01/09/2005
11 Mayıs 2000 tarihli ve 24046 sayılı ―Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği‖
7 Aralık 2006 tarihli ve 26369 sayılı ―Ambulanslar Ve Acil Sağlık Araçları Ġle
Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği‖
22 Mayıs 2002 tarihli ve 24762 sayılı ―Ġlkyardım Yönetmeliği‖
24 Ocak 2005 tarihli ve 872 sayılı ―Ġl Ambulans Servisi ÇalıĢma Yönergesi‖
23 Ocak 2004 tarihli ve 717 sayılı ― Acil Hekimliği Sertifika Programı Uygulama
Yönergesi
Ġnsani Tüketim Amaçlı Sular Yönetmeliği R.G: 17.02.2005 25730
Kaplıca Yönetmeliği 24.07.2001 / 24472
Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği (76/160/AB)
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
I. KALĠTE, SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE KALĠTE VE TOPLAM KALĠTE
YÖNETĠMĠ
1- Kalite Kavramı
TKY kavramı, yönetim alanında 20. yy da ortaya çıkmıĢ bir kavram olmasına karĢın,
bir devrim değil, 19. yy da Frederick Taylor‘dan bu yana, yönetim alanında katkı yapmıĢ tüm
bilim adamlarının görüĢlerinden geliĢerek oluĢturulmuĢ çağdaĢ yönetim felsefesidir, bir
evrimdir. Bu evrimde, klasik yönetim anlayıĢında var olan bilim adamlarının geliĢtirdikleri
kuramların (Taylor, Fayol, Weber gibi) etkilerinin yanı sıra, modern yönetim
yaklaĢımlarından, toplam kalite yönetimi kavramının geliĢimine kadar, Sheward‘dan (1931)
baĢlayarak, Deming, Juran, Feigenbaum, Ishikawa, Taguchi, Imai gibi birçok kalite yazarının
katkısı bulunmaktadır.
Günümüzde kalite kavramı ve kalite ile ilgili tanımlara bakıldığında;
Avrupa Kalite Kontrol Birliği‘ne (EOQC) göre ; ―Belirli bir malın ya da hizmetin
tüketicinin isteklerine uygunluk derecesidir‖.
Amerikan Kalite Kontrol Derneğine göre (ASQC) ; ―Bir mal ya da hizmetin belirli
bir gereksinimi karĢılayabilme yeteneklerini ortaya koyan karakteristiklerin tümüdür‖.
Japon Sanayi Standartları Komitesi (JIS)‘ne göre ; ― Ürün ya da hizmeti ekonomik
bir yoldan üreten ve tüketici isteklerine cevap veren bir üretim sistemidir‖.
Kalite, Uluslararası Standardizasyon Örgütünün ISO 9000 Kalite sözcüğünde
―Ürün yada hizmetin belirlenen ya da olabilecek gereksinimleri karĢılama niteliğine dayanan
özelliklerin toplamıdır‖.
Kalite uzmanı Juran‘a göre; ―kullanıma uygunluk‖ olarak tanımlanmaktadır.
Sonuç olarak, kalite kavramını bir ürün yada hizmetin, müĢterilerin beklenti ve
gereksinimlerini karĢılama düzeyi olarak tanımlayabiliriz
2. Sağlık Hizmetlerinde Kalite Kavramı
GeliĢen teknoloji, insan hakları, kiĢilerin hak ve sorumluluklarına karĢı bilinçlenmesi,
sağlık hizmeti sektöründeki maliyet artıĢları ve bunu önlemek için baĢlatılan arayıĢlar,
kaliteli hizmet sunumu anlayıĢının önem kazanmasına neden olmuĢtur. Artan sağlık
harcamaları, yetkililerin ve sağlık sigortalarının tedavi yapan kuruluĢların, belirli
standartlarda hizmet vermesini sağlamaya zorlamaktadır.
Sağlık hizmetlerinde kalite kavramı Toplam Kalite Yönetiminin öngördüğü kalite
kavramından çok farklı bir yapıdadır. Enformasyon teknolojisinin hem sağlık hizmeti veren
kuruluĢlar hem de sağlık hizmeti alan kuruluĢlar tarafından yoğun olarak kullanılması ve
büyük ölçekli sağlık data bankalarının oluĢması, bu hizmetlerin fiyatlandırılmasında ciddi
tutarsızlıkların olduğunun ve doğum gibi standart sayılabilecek durumlarda dahi açıklanması
güç fiyat farklılıklarının gözlenmesine yol açmıĢtır. Bunun sonucunda sağlık hizmeti satın
alıcıları (kiĢiler yanında büyük kuruluĢlar da olabilmektedir) paralarının karĢılığında aldıkları
kalite düzeyinin ne olduğunu ve nasıl ölçüldüğünü bilme eğilimine girdiler. Bu eğilimin
yakında ülkemizde de geçerli olacağı kuĢkusuzdur. Bu eğilim standartların gözden
geçirilmesi (akreditasyon) ve kalite ölçeklenmesi çabalarının yoğunlaĢmasına yol açtı
3. Toplam Kalite Yönetimi
Toplam Kalite Yönetimi(TKY), insan unsurunu temel almasının yanında, ekip ruhu
olgusu taĢır. Hem tüketicilerin hem de çalıĢanların tatminini ön planda tutarak, katılımcı ve
paylaĢımcı çalıĢanlar ve yönetici liderler gerektirir. TKY bir yönetim Ģekli olmaktan öte bir
yaĢam biçimi olarak kabul edilmektedir.
TKY tüm dünyada kurum ve kuruluĢlarca 1980 li yıllardan itibaren, artan bir oranda
uygulanan ―yönetim felsefesi‖dir.
ÇağdaĢ yönetim anlayıĢı olarak kabul edilen TKY‘nin odağını müĢteri tatmininin
oluĢturması,örgütün tümünde müĢteri beklentilerinin tam olarak karĢılanmasını ön plana
çıkarmıĢtır. TKY , tüm iĢletme süreçlerinin sürekli geliĢtirilmesi , iyileĢtirilmesi ile müĢteri
tatmininin sağlanmasına yönelik çağdaĢ , katılımcı bir yönetim anlayıĢı , müĢterilerin Ģimdi
olduğu kadar , gelecekteki beklenti ve ihtiyaçlarını da tespit ederek bunları karĢılamayı
hedefleyen bir iĢi yapma felsefesidir.
TKY , tüm personelin birilik ve beraberlik içinde olduğu, hizmet sunumuna katılan
personelden gelecek hizmetlerin üst yönetim tarafından hızlı ve didaktik bir anlayıĢla
değerlendirdiği, önem verildiği, geçiĢtirilmediği , cevaplandırıldığı bir ortamı gerekmektedir.
TKY , hizmetlerin sunanların değil de alanların ihtiyaçlarına göre oluĢturulması felsefesini
savunmaktadır.
Yapılan her iĢte, atılan her adımda ―kalite‖ anlayıĢı ile hareket etmek, kurumların ve
çalıĢanların rakiplerinin önüne geçmelerini sağlar.
Toplam Kalite Yönetiminin baĢarıyla uygulanabilmesi için bilinen en yaygın ilkeler
Deming’in 14 ilkesidir. Bu ilkeler ;
• Tüm çalıĢanlar kurumun amaç ve hedeflerini açık ve net olarak bilmelidir,
• Yeni bir yönetim felsefesi ortaya koyun, bu felsefe TKY dir.
• Denetimlere güvenmeyin, herkes kendisinden sorumludur, kendisini denetler.
• BaĢarıyı karda aramayın,
• Sürekli iyileĢtirmeyi yaygınlaĢtırın, iyinin düĢmanı daha iyidir. Sürekli iyileĢtirme
yoluyla, sürekli geliĢim sağlanır.
• Liderliği kurumsallaĢtırın,
• Korku engelini yok edin, iĢ görenler ceza ve baskı ile değil, katılımcı demokratik
yöntemlerle daha mutlu ve aktif olurlar.
• ĠletiĢimi kurumsallaĢtırın. Kurum çalıĢmalarından herkes haberdar olabilmeli,
birimler arasında duvarlar yıkılmalı,
• Eğitimi kurumsallaĢtırın, kalitenin en önemli unsurlarından biri eğitimdir. Eğitim,
baĢta kalite temel eğitimleri olmak üzere, istatistiki kalite kontrol teknikleri ve
gereksinim duyulan her alanda, sürekli olmalıdır.
• Hatalar yönetimden kaynaklanır, var olan olumsuzluklarla ilgili yönetim hatayı
kabullenmeli ve önlem almalıdır.
• Önce kalite. Yapılan iĢte ve uygulamalarda, çalıĢanların geliĢtirilmesinde kalite
prensibi baĢta yer almalıdır.
• ÇalıĢanların iĢ yerinden gurur duymalarını sağlayın. ÇalıĢanlara sunulan olanaklar ve
alınan kararlara katılımları bunu sağlayacaktır.
• KiĢilerin kendilerini yetiĢtirmelerini destekleyin, kurslar ve eğitimler bu geliĢim için
önemlidir. Özellikle çalıĢanların yetiĢmeleri için kendi gereksinim duydukları
konulara öncelik verilmelidir.
• DeğiĢim için somut adımlar atın. DeğiĢim yukarıdan aĢağıya doğru, tüm kurumu
kapsayacak Ģekilde yapılmalıdır
4-Sağlık Sektöründe Toplam Kalite Yönetimi
Kalite sağlık alanında da ‗hizmet alanların beklenti ve ihtiyaçlarının karĢılanması‘
olarak tanımlanmaktadır. TKY bakıĢ açısı ile açılan hastaneler, müĢteri hizmetlerine giderek
daha fazla önem vermektedirler.
Hastaların ‗müĢteri‘ olarak görülmeye baĢlanması, müĢteri terimine gösterilen
tepkinin tersine sağlık kurumlarını,istedikleri hizmetleri sunmak ve hastaların bu hizmetleri
kullanmalarını beklemek yerine değerlendirmek ve oları tatmin edecek hizmetleri sunmak
zorunda bırakmıĢtır.
Sağlık hizmetlerinde müĢteriler, hastalar, aileleri ve sosyal çevreleri, sigortalar, ilaç
firmaları, sağlık hizmetlerinde çalıĢanlar gibi çok çeĢitli kesimlerden oluĢmaktadır. Bu büyük
müĢteri gurubu içinde öncelikle tatmini sağlanması gereken grup hastalardır. Hasta tatmini ,
verilen hizmetin girdi, süreç ve çıktıları ile ilgili hasta reaksiyonlarını yansıtan bir ölçüm
olarak, hastalığın algıladıkları kalite ile bekledikleri kalitenin bir fonksiyonu olarak ifade
edilmektedir.
Hastalara verilen hizmetlerdeki girdi kalitesi süreç kalitesini , süreç kalitesi de çıktı
kalitesini etkilemektedir. Girdi, süreç ve çıktı aĢamalarını ayrı değerlendirmek mümkün
gözükse ve iyi yola olsa da çıktı kalitesini değerlendirmek tüm aĢamaları içeriğinden yaygın
olarak kullanılan bir yaklaĢımdır.
Çıktı , hastanın sağlılık durumundaki değiĢikliği ve hasta tatminini ifade
etmektedir. Değerlendirilen / Ölçülen hasta tatminidir.Hasta tatmininin sağlık bakım
hizmetlerinde bir kalite göstergesi görevi yaptığı kabul edilmektedir. Hasta tatmininin aynı
zamanda sağlık sisteminin seçiminde olduğu kadar sağlık hizmetlerinin tasarımında ve
yönetiminde da çok önemli bir yeri doldurduğu belirtilmektedir.
Hasta tatmin düzeyini sağlık hizmetlerinde beklenen fayda arasındaki orana bakmak
suretiyle belirlemenin mümkün olabileceği ileri sürülmektedir. Eğer hizmet tüketimi ile
ortaya çıkan performans mevcut beklentileri en azından karĢılıyorsa , hastaların tatmin
olacağı,buna karĢın beklentilerin altında kalıyorsa,hastaların tatminsizlik duyacağı
belirtilmektedir. Ancak, hastanın beklenti düzeyi düĢükse temel olarak bu beklentilerin
karĢılanmasının hastada tatmin edilmiĢlik yargısı uyandıracağı ifade edilmektedir. Hasta
beklentilerinin geçmiĢ deneyimler ile sınırlı olduğu bu nedenle hastalara bilmedikleri yeni
hizmetler hakkında bilgi verilmesi gerektiği görüĢü son zamanlarda oldukça ağır
basmaktadır.
Tatmin edilen ve edilmeyen hastalar farklı davranıĢlar sergilediklerinden Hastaların
tatminsizliği tedaviye uymama , yanlıĢ tedavi için dava açma, hastalara kiĢi olarak daha çok
ilgi gösterdikleri düĢünülen akupunktur, hipnoz, masajcı gibi Ģifa dağıttığı ifade edilen
kiĢilere gitme, sağlık kuruluĢu ile iliĢkiyi aksatma gibi çeĢitli biçimlerde kendini
gösterebilir.
Hasta uyumunun baĢta gelen koĢulu sayılan tatminin sağlanması ve geliĢtirilmesinin
amaçlanması gerektiği sıkça belirtilmektedir.GeliĢtirilmesi de hasta tatminini ölçmeye
bağlıdır.
Son yıllarda ülkemizde özel hastanelerin hasta tatmin araĢtırmaları sayısında artıĢ
gözlenirken kamu hastanelerinin hasta tatmin araĢtırmalarını aynı oranda kullanmadıkları
dikkati çekmektedir. Ayrıca anket sorularının tasarımı, yönetimi ve analizi konularında
sağlık yöneticilerine yardımcı olmak amacıyla özel araĢtırma ve danıĢmanlık firmalarının
kurulduğu görülmektedir.
Hastalara yapılan araĢtırmalar,gerçekleĢtirilen hasta tatmini ölçümleri, hastanın
bakımla ilgili görüĢleri üzerinde odaklaĢarak, hastaların bakımla ilgili yargılarını hasta
perspektifi ile yansıtmaktadır.Hasta tatmini araĢtırmacıları sağlık kuruluĢlarında tatminin
özellikle üç faktörden etkilendiğini vurgulanmaktadırlar. Bunlardan birincisi , hastaların
sağlık durumları, hizmet beklentileri ve sosyo-demografik özellikleri , ikincisi bakımın ,
teknik ve sanatsal yönü ve personelin özelliklerini içeren hizmeti sunanların karakteristikleri
, üçüncüsü ise hizmetin oluĢturulmasını yapısını ve kabul edilebilirliğini içeren çevresel
faktörlerdir.
Sağlık hizmetlerinde kalite geliĢtirme faaliyetlerinin baĢarıya ulaĢması için kalite
kültürü oluĢturulması ve onun ilkelerinin çok iyi bilinmesi gerekmektedir, Bu ilkeler;
Talep karĢılanması; hastane çalıĢanlarının, ve hastaların ihtiyaçlarının istenildiği
Ģekilde karĢılanması,
Önleme; sorunları ortadan kaldırmada anlık çözümler yerine tekrarı önleyici kalıcı
çözümlerin aranması,
Ġlk seferde doğru yapmak, hataların tespit edilip sıfırlanması,
Katılım; çalıĢanların yetenek ve kapasitelerini en üst sınıra kadar kullanmalarını
sağlanması,
Sürekli geliĢme; belli bir standardı tutturmanın ötesinde sürekli ve hızlı bir tempoda
geliĢmenin devam etmesi,
Ekip çalıĢması; bireysel çabaların yerini ekip çalıĢanlarına bırakması,
Ölçümleme; hizmetlerin ölçülebilmesidir.
Ölçülemeyen hizmetler geliĢtirilemez.
Mevcut Kalite Düzeyinin Ölçülmesi
Bir sağlık hizmetinin kalite düzeyinin belirlenebilmesi için, mevcut kayıt ve
raporların incelenmesi, özel değerlendirme çalıĢmalarının yapılması gibi çeĢitli yöntemlere
baĢvurulabilir. Kalitenin ölçülebilmesi için, öncelikli olarak o hizmetin amacının,
standartlarının ve bu standartları izlemek için kullanılacak ölçütlerin ortaya konması gerekir.
Sağlık hizmetinin her aĢamasında kalite ölçülebilir. Bu ölçümler; girdilerde
(malzeme, hasta), süreçte(yapılan iĢlemler, malzeme, sağlık profesyonelleri) ve çıktı da (
tedavi sonucu, hasta memnuniyeti) yapılabilir.
Kalite Düzeyinin Sürekli ĠyileĢtirilmesi
• Kalite düzeyinin sürekli iyileĢtirilmesi için, kurumda;
• Öneri sisteminin kurulması, böylece sürekli öneriye açık olma,
• Sorun çözme ekiplerinin kurulması, sorun oluĢmadan önleme,
• Ġstatistiki kontrol sisteminin uygulanması, böylece alınan kararların isabetli olması,
• ÇalıĢanların kendi kendini kontrol etmesi gerekir.
Sürekli iyileĢme, dinamik bir süreçtir. Bu süreç için, değiĢime açık, kendisini sürekli
yenileyen çalıĢan ve yöneticiler gerekir.
Sürecin dört aĢaması vardır. Bu aĢamalar Sheward‘ın PUKO döngüsünde ( bazı
kaynaklar Deming‘in PUKO döngüsü olarak kabul etmektedir) ; Planla, Uygula, Kontrol Et
ve Önlem Al Ģeklinde özetlenebilir. Her birim ve çalıĢan, yapılan iĢlemlerde, bu döngü
tamamlandıktan sonra, yenisine geçer. Bu döngüde yapılan iĢlemler aĢağıdaki gibidir.
1-Amacın Ortaya Konması: Sorun nedir veya neyi geliĢtirelim?
2-Mevcut Durum Nedir? Sorunun boyutları nedir? Durumun araĢtırılarak istatistiki
olarak verilerin toplanması,
3-Sorunun Kaynağının AraĢtırılması: Elde edilen verilere göre, sorun neden
kaynaklanıyor, sorunun önemi ve etkisi nedir?
4-Önlem Alınması: Sorunu ortadan kaldıracak en etkili yöntem hangisidir?
Yöntemin saptanıp uygulanması.
5-Sonuçların Değerlendirilmesi:Uygulanan yöntem baĢarılı mıdır? BaĢarılı değilse,
neden baĢarısız oldu ? Konu tekrar araĢtırılıp baĢarılı olana kadar, geçerli olan sorun çözme
yönteminin aranması.
6-Uygulamanın Süreçte Yer Alması: BaĢarılı sonucun iĢlem sürecinde yerini
alması,
7-Yeni geliĢme ya da değiĢim için baĢa dönülmesi.
ÇalıĢanların Katkısının Sağlanması
Sağlık Hizmetlerinde, çalıĢanların TKY çalıĢmalarına katılmaları için bazı
beklentilerinin karĢılanması gerekir.
Sağlık kurumunun yapısına göre değiĢebilen beklentilerden bazıları ; • Verimini ve baĢarısını artıracak fiziksel çalıĢma koĢulları,
• Mesleğinde geliĢmeyi, ilerlemeyi sağlayacak yeterli destek,
• Sevgi ve saygı içeren bir çalıĢma ortamı,
• Adil ücret,
• Yetki ve sorumlulukların belirgin olması,
• Makul çalıĢma temposu,
• ÇalıĢmalarının taktir edilmesi ve desteklenmesidir.
ÇalıĢan katkısını sağlamak için kullanılan en yaygın yöntem, kalite çemberleridir.
Kalite çemberleri yoluyla, sorun çözme ve öneri geliĢtirme sistemi daha kolay yerleĢir.
Ayrıca, baĢarıların ödüllendirilmesi, Ģeffaf yönetim sergilenmesi hiyerarĢinin azaltılması ve
dönüĢümlü iĢ yöntemlerinin uygulanması yoluyla çalıĢan katkıları artırılabilir.
Toplumun Bilinçlenmesi
Sağlık hizmetlerinde hasta hakları, etik ve sunulan hizmetlerin değerlendirilmesi
konularında, tüm toplumun bilgilendirilmesi ve eğitilmesi gerekmektedir. Hastalar
kendilerine uygulanacak tedavi konusunda sağlık personeli ile birlikte karar verme hakkına
sahip olduğunu bilmelidirler.
Hasta Tatmini Ölçüm Yöntemleri
Hasta tatmini, kalite çalıĢmalarında en çok kullanılan ölçüm yöntemidir. Bu
yöntemler;
Nicel Yöntemler; Hastanın duygu ve düĢünceleri doğrudan öğrenilir.
Direkt Yöntem:Hasta anketleri Endirekt Yöntem:Kalite Ġndikatörleri
Nitel Yöntemler : Müdahale olmadığı için rahatsız etmez, yönlendirilmemiĢ veri
sağlar, objektif göstergeler kullanılır. Direkt Yöntem: Odak gruplar
Endirekt Yöntem: Ģikayet-dilek kutusu kayıtları
Bu yöntemlerden en yaygın kullanılanlar ;
Anket Uygulaması
En yaygın kullanılan yöntemdir. Anket yöntemiyle de hasta tatminine yönelik, çok
çeĢitli ve son derece ekonomik bilgiler toplamak mümkündür. Yazılı olabilir, mektup (posta)
yoluyla olabilir, görüĢme yoluyla anketler yapılabilir.
Odak Grup GörüĢmeleri
Sağlık kurumlarından yararlanan kiĢilerin deneyim ve önerilerinin öğrenilmesi
amacıyla kullanılır. Önceden belirlenmiĢ konular etrafında ortalama 8 – 12 hasta, belli bir
süre, belirli bir konuda tartıĢır. Bu tartıĢma sayesinde hasta tatmini etkileyen faktörler
ayrıntılı olarak elde edilebilmektedir. Bu yöntemin tek sakıncası tartıĢma esnasında
hastaların birbirlerinden etkilenmesidir.
Telefon GörüĢmeleri
Sağlık kurumlarından yararlanmıĢ kiĢilere telefonla ulaĢılarak bilgi toplanmasıdır.
Diğer Nitel Yöntemler
Video, teyp kayıtları, gözlem teknikleri, hasta Ģikayetlerini ve önerilerini öğrenmek
amacıyla kullanılan yöntemlerdendir.
II. TOPLUM KATILIMI Toplum katılımı, oldukça yeni bir kavramdır.Sağlık hizmetleri içindeki yeri ve
önemi yeterince bilinmemektedir. Toplum katılımı kavramının sağlık personeli tarafından
bilinmesi ve özümsenmesi ile sunulan sağlık hizmetlerinin etkililiği, aynı zamanda sağlık
personelinin toplum içindeki saygınlığı artacaktır.
Toplum katılımı, kısaca, sağlık hizmeti alanların, hizmetlerin planlama,
uygulama ve değerlendirme aĢamalarına katılmaları olarak tanımlanabilir.
Sağlık hizmetlerinde toplum katılımının ön koĢulu, sunulan hizmetlerin
kullanımıdır. Bununla birlikte toplum katılımı aynı zamanda ulaĢılabilirliği arttıran bir
stratejidir ve DSÖ ―2000 Yılına Kadar Herkes Ġçin Sağlık‖ ilkesinin genel amacına
ulaĢmanın ve toplumun sağlık hizmetine hızla ulaĢılabilirliğini arttırmanın temeli olarak
kabul edilmiĢtir.
Ulusal Kalkınma Ġçinde Toplum Kalkınmasının Yeri Kalkınma; yoksulluğu ve baĢkalarına bağımlılığı giderme, daha iyi yaĢam koĢullarına
ulaĢmanın önündeki engelleri ortadan kaldırma çabalarını anlatan bir kavramdır.
Ulusal kalkınma yaklaĢımı; geniĢ ölçekli sorunları ele alan, alt yapısal ve endüstriyel
yatırımlarla kent temelli sorunlar üzerinde odaklanan, merkezden yönlendirilen yani
devletçi bir iĢ yapma biçimidir.
Toplum kalkınması yaklaĢımı ise; küçük ölçekli yerel sorunlara yönelen,
sıradan insanların iĢbirliğine dayalı giriĢimlerine güvenen katılımcı bir iĢ yapma biçimidir.
Toplum kalkınması sürecinin anahtar sözcüğü ―sürüp giden geliĢme‖ dir. Bu geliĢmeler
bir amacı gerçekleĢtirmeye yöneliktir. Yerel toplulukların asgari yardımla sorunlarını
çözmek için kendi kaynakları ile giriĢimde bulunmaları temel ilkedir. Topluluk katılımı
ve katkısı ile küçük ölçekli sorunların çözülmesi, yerel düzeydeki ekonomik ve toplumsal
koĢulların iyileĢmesine katkı sağlar. Yerel halk büyük bir heyecan ve giriĢim gücüne sahip
olabilir ; fakat sorunlarını kendi kaynaklarıyla çözemeyebilir. Devlet desteği olmaksızın,
yerel toplulukların etkisi marjinal kalmaktadır.
Toplum kalkınması ve ulusal kalkınma, her ikisinin de ilerlemeyi sağlama,
değiĢime aracılık etme, büyüme ve yenileĢme gibi kalkınma düĢüncesini karakterize
eden amaçları vardır. Her ikisi de insan ve madde kaynaklarını harekete geçirerek
ekonomik ve toplumsal koĢullarda ilerlemeleri hızlandırmak ister, kitlesel yoksulluk
ve yoksunluk sorunlarıyla ilgilenir ve azgeliĢmiĢlik sorunlarını çözme, düzeltme
konusunda hemfikirdir. Bunlar aynı amaca ulaĢmak için iki ayrımlı yaklaĢım olarak
görülebildiği gibi, birbirlerini bütünleyen yaklaĢımlar olarak da görülebilir. Toplum
kalkınması, yerel kaynakları harekete geçirerek yerel sorunları çözmeye çalıĢırken, ulusal
kalkınma yerel düzeyde üstesinden gelinemeyecek olan, en üst düzeyde karıĢmayı
gerektiren sorunlar ve konularla ilgilidir. Böylece birbirlerini bütünler, pekiĢtirir ve
geliĢmekte olan toplumların ekonomik ve toplumsal sistemlerini dönüĢtürme ve
yoksulluğu giderme çabalarını zenginleĢtirir.
Ulusal kalkınma çabaları ile yerel toplulukların kalkınma giriĢimlerinin uyum
içinde olması,her ikisinin de baĢarı ve etkililiğini arttırabilmektedir. Böyle bir uyum
içerisinde toplum kalkınmasının ulusal kalkınmaya yaptığı katkılar konusunda Ģunlar
söylenebilir:
1. Toplumun kalkınması çalıĢmaları, toplumsal hizmetlerin karĢılanması ve alt
yapının geliĢimine katkı yapabilmekte ve böylece ulusal kaynaklar daha büyük yatırımlar
için serbest kalmakta.Toplumun kalkınması yerel toplulukların öz güvenlerini ve
güdülenmelerini artırarak onların basit becerilerinin ve var olan kaynaklarının ussal
kullanımını ve böylece yerel geliĢmelerini sağlar. Deneyimler, uyarılar toplumsal
giriĢimlerde gönüllü insan emeğinin kullanımıyla binlerce okul, sağlık ocağı gibi
binaların yapıldığını; teknik bilgi yayımı, pazarlama, kredi gibi konulardaki çabalar ve
örgütlenmeler yoluyla ekonomik etkinliklerin arttırıldığını göstermiĢtir.
2. Toplum kalkınması, ulusal kalkınma yatırımları ile sağlanan olanakların etkin
biçimde kullanılmasını sağlayabilmektedir. Ulusal, bölgesel kalkınma verimli
olarak kullanılmıyorsa yatırımların iĢlevsel duruma geldiği söylenemez. ĠĢte toplum
kalkınması, ulusal yatırımların iĢlevselleĢmesini engelleyen yerel nedenleri ortaya
çıkararak, bu engelleri giderecek uygun önlemleri geliĢtirerek ulusal yatırımların yerel
topluluklarca tam ve etkin kullanılmasını sağlayabilmektedir.
3. Bazı toplulukları kendilerine özgü koĢullarının dikkate alınmaması
durumunda, ulusal kalkınma çabaları bu topluluklarla ulusun geri kalan kısmı
arasındaki ayrımın artmasına neden olmaktadır. Yerel toplulukların özgül koĢullarını
dikkate alan bir yöntem olarak toplum kalkınması, böylesi olumsuzlukları önlemek
ve etkili olabilmektedir. Toplumun kalkınması yerel toplulukların ulusal kalkınma
planları üzerinde etkide bulunması için de uygun koĢullar oluĢturabilmektedir.1978 yılında
Alma-Ata‘da toplanan uluslar arası Sağlık Hizmetleri Konferansı, ülkelerin sağlıkla
ilgili politikalarının oluĢumuna ıĢık tutan önemli bir konferanstır. Bu konferans,
―Kendilerine sunulan sağlık hizmetlerinin planlama ve uygulanmasına tek tek ve topluca
katılmak halkın hak ve görevidir.‖ der. 1986 yılında Ottawa‘da toplanan ve sağlığı
―Günlük YaĢamın Kaynağı‖ olarak tanımlayan sağlığı geliĢtirme konulu uluslar
arası konferans, 2000 yılı ve sonrasında herkes için sağlığa ulaĢma eyleminin Ģartları
arasında ―Halk Katılımı‖nı, ―kendi kendine yardım‖ı da vurgulamaktadır.
1992‘de Rio‘da 179 ülkenin katılımıyla toplanan BirleĢmiĢ Milletler Çevre ve
Kalkınma Konferansı, sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleĢtirilebilmesi için Gündem 21
adlı küresel bir eylem planını ortay koydu ve onayladı. Kısaca 21 yy. gündemi
diyebileceğimiz Gündem 21‘de, sürdürülebilir kalkınma için çok sayıda amaç ve politika
üzerinde anlaĢmaya varan ülkeler, bu amaç ve politikaları gerçekleĢtirmek için
toplumdaki bütün grupların gerçek katılımına duyulan gereksinmeyi Ģöyle vurguladılar:
Sürdürülebilir kalkınma politikalarının baĢarısı için geniĢ halk katılımı Ģarttır.
Katılım Nedir ?
Katılımın anlamı kullanıldığı bağlama bağlıdır. Katılım, bir toplum içinde birbirine
benzemediği gözlenen, hatta bazen çeliĢen davranıĢların ortak adı olarak kullanılan bir
kavramdır.
Bir yetiĢkinin bir halk eğitimi programını izlemesi, öğretenin sınıfta iĢlenen
dersi soruları ve düĢünceleriyle zenginleĢtirmesi, bir muhtar seçiminde oy kullanmak,
sinema tiyatro gibi kültürel etkinliklerin alıcısı olmak gibi toplumsal yaĢamın ayrımlı
alanlarıyla ilgili, birbirine benzemeyen ve hatta bazen birbirleriyle çeliĢen davranıĢlar
―katılım‖ örnekleridir.
Bu açıklamaların ıĢığında,katılım sözcüğünün iĢlemsel anlamını oluĢturan üç özellik
Ģöyle belirlenebilir:
Katılım, katılımcıların elde etmek istediği amaçlara varmalarının bir aracıdır.
Katılım,katılımcıların toplumsal kaynaklar ve kurumlar üzerindeki ortak denetimine
sağlamaya ve artırmaya yöneliktir.
Katılım, bir topluluk içindeki etkinliklerin planlanmasına ve uygulanmasına olanaklı
olduğunca çok sayıda ilgili insanın karıĢması ve yenilik üzerinde fikir birliği sağlamasıyla
gerçekleĢir.
Bu üç anlamı birlikte içermeyen herhangi bir davranıĢın, katılım olarak
adlandırılamayacağı düĢünülmektedir. Bu bağlamda katılım; insanların kendi yaĢam
alanlarına iliĢkin kararlarda, iĢlem ve eylemlerde etkileĢimli özne olmalıdır, biçiminde
tanımlanabilir. EtkileĢimli özne olmak Ģu üç boyutu birlikte içeren bir anlamda
kullanılmaktadır:
EtkileĢimli özne olmak, insanların kendi yaĢam alanlarında etkin olması
demektir.
EtkileĢimli özne olmak,topluluk içinde baĢkalarına egemen olmaya
çalıĢmamak demektir.
EtkileĢimli özne olmak,yaĢamın sorumluluğunu yüklenmek demektir.
Katılım Biçimleri
Zayıf Etkili Katılım
Zayıf etkili katılım, katılanlarca tasarlanmamıĢ yardım projeleridir. Böyle bir katılım,
insanlara nesnelermiĢ gibi davranır.
Zayıf etkili atılımın yolu ise; danıĢma, kullanma, katkı, iĢ birliği ve üyeliktir. Bunlar
katılımın en zayıf biçimleridir. Katılımın en zayıf biçimleri bile topluluğun güçlenmesine
yardım edebilmektedir. Bu nedenle katılımın zayıf biçimleri etkisiz değil, zayıf etkili katılım
olarak adlandırılmaktadır.
Etkili Katılım Etkili katılım, katılanlarca tasarlanmıĢ kendilerine yardım projeleridir. Etkili
katılım sürecinde insanlar; sorunlarına iliĢkin kararlar, planlar, uygulamalar ve
değerlendirmeler üzerinde etkili olurlar. Etkili katılım, herhangi bir yerel sorunun
çözümüne yerel toplulukları gerçekten dahil etmeyi amaçlar. Az sayıda insanın
düĢüncesini çoğunluğa benimsetmeyi amaçlamaz; aksine çoğunluğun düĢüncesini
birlikte yeniden sorgulamayı ve keĢfetmeyi amaçlar.YaklaĢım etkileĢimlidir. Herkesin
bilgisi önemli ve geçerlidir; ön yargısız ve saygıyla diğerlerini dinlemek idealdir. Etkili
katılımı sağlamanın yolu, toplum kalkınması yöntemi ve onun yaklaĢımını, kavram ve
ilkelerini paylaĢan popüler eğitim,toplum eğitimi/toplum temelli eğitim gibi yöntemlerdir.
Katılımın Yararları Katılım; ayrımlı deneyimlere, gereksinimlere, yönelimlere sahip insanların ortak
karalar üretmelerine olanak verir.Bu durum alınan kararların sağlamlığını,
uzlaĢılabilirliğini ve uygulanabilirliğini artırır.
Katılım; gerçekleĢtirilecek eyleme ya da konulacak kurala iliĢkin düĢünsel,
fiziksel ya da moral katkıya yol açar. Bu da yapılan iĢe sahip çıkmayı, etkin
biçimde kullanmayı gerektiğinde onarmayı ve geliĢtirmeyi; konulan kuralı benimsemeyi
ve daha az dirençle karĢılamayı artırır.
Katılım; insanların yaĢam alanlarına iliĢkin sorunlar üzerinde
düĢünmelerini,giriĢimde bulunmalarını, sorumluluk yüklenmelerini artırır. Bu da insanları
sorunlarına, sorumluluklarını duyarlı hale getirir; öz güveni geliĢtirir.
Katılımın Göstergeleri
Yeni tekniklerin benimsenmesi, hizmet ve kolaylıklardan yararlanılması,
Yerel kaynakların ve dıĢ yardımların topluluk sorunlarını çözmek üzere
kullanılması,
Yerel giriĢkenliğin ve önderliğin geliĢimi,
Topluluğun toplantılara katılması, çalıĢma kümelerinde ve yönetim
kurullarında görev ve sorumluluk üstlenmesi katılımın göstergeleridir.
Sağlık Hizmetlerinde Toplum Katılımı Önceleri sağlık, hastalığın olmayıĢı Ģeklinde tanımlanıyordu. Bu tanım
doğrultusunda, hekimin aktif olarak rol oynadığı, hastanın ise hizmete sadece hekimin
tavsiyelerine uymak Ģeklinde pasif olarak katıldığı bir sağlık hizmet sunumu modeli
geliĢmiĢtir. Bu hizmet biçiminde etkinliklerin odak noktasını kiĢiden çok, hastalıklar
oluĢturmaktadır. Bu model, özellikle tedavi edici hekimlikte sık görülen bir modeldir.
Bu doğrultuda kentsel alanda uzmanların hizmet verdiği merkezler oluĢmuĢtur. Bu
merkezlerin bazıları her ne kadar uluslararası standartlara eriĢse de, buralara ulaĢamayan
kiĢiler tamamen bu hizmetlerden uzak kalmıĢlardır. Bu da sağlık hizmetlerinin
ulaĢılabilirliği ve kullanımında bir eĢitsizlik yaratmıĢtır.
GeliĢmiĢ ülkelerde, kanser, solunum yolları ve kalp damar sistemi hastalıkları ve
kazalara bağlı ölümler büyük bir artıĢa geçmiĢtir. Ayrıca yaĢam tarzının yol açtığı hastalıklar,
yaĢlılık ve ruh sağlığı ile ilgili hastalıklardaki artıĢlar, yoksulluk, iĢsizlik, çevre kirliliğinin
sağlığa olan etkileri dikkati çekmektedir. GeliĢmekte olan ülkelerde ise, kötü yaĢam koĢulları ve
yetersiz beslenme nedeniyle ortaya çıkan hastalıklar ve erken ölümlere rastlanmaktadır. Tüm
bunlar, sağlığın içinde bulunan sosyal, kültürel, ekonomik ve çevre koĢullarıyla birlikte ele
alınmasını gerekmektedir.Ülkelerde,toplumun sosyal, kültürel ekonomik ve çevre
koĢullarına yönelik planlama ve uygulamalar değiĢik birçok sektör tarafından yürütülmektedir.
Sonuçta bu durum, sağlığın korunması ve geliĢtirilmesi etkinliklerinde birçok sektörün birlikte
yer alması gerektiğini göstermektedir.
Ġnsan sağlığının, sağlık kesimine ayrılan kaynaklara, yeni ilaç ve
tekniklerin geliĢtirilmesine karĢın, olabileceğinin çok altında bir düzeyde olması ve
sağlık alanındaki eĢitsizlikler, yeni bir yaklaĢım gereksinimi doğurmuĢtur.Sağlık
hizmetlerindeki eĢitsizliğin ve dengesizliğin geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerin
hepsinde görülmesi bu durumu tüm ülkelerin ortak sorunu haline getirmiĢtir.(Bu nedenle
1978 yılında Alma-Ata‘da Temel Sağlık Hizmetleri konulu bir konferans
düzenlenmiĢtir.Bu konferansta,dünyadaki tüm insanların sağlıklarını korumak ve daha
iyi bir duruma getirmek için hükümetlerin,tüm sağlık ve kalkınmada görevli kiĢi ve
kurumların ve dünya toplumlarının en kısa zamanda gerekli müdahaleleri yapması
gerektiği vurgulanmıĢtır.)
Söz konusu konferansta, yalnızca hastalığın ve sakatlığın olmamasından
çok, bedensel,ruhsal ve sosyal yönlerden tam bir iyilik halinin topluca oluĢturduğu sağlığı,
temel insan haklarından biri olduğu ve bunun da mümkün olan en yüksek düzeyde
tutulmasını dünya çapında önemli bir sosyal amaç olduğu ve bu amacın
gerçekleĢtirilebilmesi için de sağlık sektörüne ek olarak diğer birçok sosyal ve
ekonomik sektörlerin de çabalarının gerektiği gerçeği vurgulanmıĢtır.
―Tüm insanların hem birey hem de toplum olarak kendi sağlık
hizmetlerinin planlanması ve yürütülmesi iĢlerine katılmaları hakları ve görevleridir.‖
düĢüncesinden hareketle, temel sağlık hizmetleri içinde toplum katılımı; kavramı
tanımlanmıĢtır.Bu tanımlamaya göre toplum katılımı,bireyler ve ailelerin,kendileri ve
toplumun sağlık ve refahı için sorumluluk üstlenmeleri ve katkıda bulunmalarıdır.Buna
paralel olarak toplum,sağlık durumunun saptanması,sorunların tanımlanması ve
önceliklerin belirlenmesi süreçlerine de katılmalarıdır.Böylece kiĢiler ve
toplum,geliĢmeleri için yapılan yardımların pasif bir yararlanıcısı olmak yerine,kendi
geliĢmeleri üzerinde aktif olarak söz sahibi olabilirler.KiĢi ve toplum, kendilerine uygun
olmayan alıĢılmıĢ çözümleri kabul etmeye zorunlu değildir, kendilerine daha uygun
çözüm yolları yaratabilir.
Bu kavrama göre toplumlar,kendi yaĢamlarını etkileyecek kararları alma ve
uygulama gücüne sahip olmalıdırlar.Bu güç, onların adına karar veren dıĢ kurum ve
kuruluĢlardan gelmemelidir. Devlet ise bireylerin, ailelerin ve toplumun kendi sağlığının
sorumluluğunu üstlenebilmeleri için doğru bilgilendirme, okuryazarlığın arttırılması ve
gerekli kurumsal değiĢikliklerin yapılmasını destekleyerek,tam bir toplum katılımının
sağlamalıdır.
Sağlık çalıĢanları ve halkın toplum katılımının önemini kabul etmelerine rağmen,
bunu nasıl uygulanacağı konusunda ayrımlı düĢünceler vardır. Çok sayıda insanı
hareketlendirebilecek ve onları sağlık hizmetlerine katabilecek yolların neler
olabileceği tartıĢmalıdır. Eğer büyük kitleleri etkileme, yönlendirme ve hizmetlerin
sunumunu etkileme olanağı yaratılmayacaksa, katılımın bir yararı olmayacaktır.
Bu tartıĢmalar sonucunda iki düzeyin olduğu ortaya çıkmaktadır :
1. Katkı Yoluyla Katılım: Katkı yoluyla katılım genellikle önceden belirlenen
program veya projelere gönüllü veya diğer katkılar olarak tanımlanabilir.Katkı, baĢarıyı
sağlayan katılım olarak anlaĢılmaktadır.Bu katkılar etkinliklerin yürümesine yardım etmek
için iĢ gücü,para ve malzeme Ģeklinde olabilir.
2. Planlama ve Yönetim Etkinliklerine Katılım: Bu, gerçek toplum katılımıdır.
Gerçek toplum katılımının ön koĢulu, yöneticiler ve sağlık çalıĢanlarının karar verme
yetkilerini katılımcılara yeterince devretmesidir. Fakat buradaki sorun yeterince yetki
devretmenin içinde bulunulan ortam ve geleneklere göre dengesinin kurulmasıdır. Toplum,
temel sağlık hizmetlerine her aĢamada katılmalıdır. Fakat ilk olarak içinde bulunulan
durumun değerlendirilmesi, sorunların tanımlanması ve önceliklerin belirlenmesi
aĢamasında katılabilir.
Toplum katılımının birçok tipi tanımlanmıĢtır. Bunlar, tüm inisiyatifin toplumun
elinde olduğu durumdan, dıĢarıdan bir kurum ve kuruluĢun esas rol oynadığı, topluma
sadece danıĢıldığı duruma kadar değiĢmektedir.
Katılım Nasıl Sağlanır?
Katılımın anahtar kavramı, gereksinmedir. Bütün insanların doyurulması gereken
gereksinimleri vardır.Ġnsanlar,katılmak yoluyla gereksinmelerini karĢılamakta iyi bir
Ģansa sahip olduklarını düĢünüyorlarsa, daha katılımcı olmaya da eğilimli
olurlar.Katılımın gereksinmeye dayanması,kalkınmanın tüm aĢamalarında katılmanın gönüllü
olması gerektir.
Gereksinmeler konusunda Ģu dört temel etmene dikkat etmek gereklidir:
1. Gereksinmeler kültüre göredir.
2. Gereksinmelerin kendi içinde hiyerarĢik bir yapısı vardır.Beslenmek,barınmak
gibi temel gereksinmeler karĢılanmadan öğrenme gibi daha üst düzey gereksinmeler ortaya
çıkmaz.
3. Belli bir gereksinimin yeğinliği ve dolayısıyla önceliğin topluluktaki herkes
için aynı değildir.Bir topluluktaki herkesin öncelikli gereksinmesinin aynı olması her
zaman olanaklı değildir. Gereksinmenin yeğinliği ve önceliği insanların katılma eğilimini
etkiler. Katılımı sağlamaktaki iki. önemli unsur,yerelliktir. Katılma ―yerel‖ bir sorun
çevresinde gerçekleĢebilir. Yerel sorun, hem insanların güdülenmesi açısından
önemlidir hem de insanların söz söyleyebilecekleri bilgilere en fazla sahip oldukları
sorunlardır.
Katılımı sağlamanın en dikkate değer unsurlardan birisi de içtenliktir.Katılım gerçekten
isteniyorsa gerçekleĢebilir.Katılım, bir sorunun sağlıklı biçimde çözümü için katılım gerçek
bir gereksinim olarak görülüyorsa, baĢarılabilir.Katılma, bir baĢkasına istenileni
yaptırma aracı olarak kullanıldığı sürece asla beklenen sonucu vermez.Gerçek katılma,
gerçek katılma ihtiyacına dayanır.
Toplum Katılımını Sağlama Yöntemleri Toplumun sağlık hizmetlerine katılımını sağlama yöntemleri aĢağıdaki gibi sıralanabilir:
1) Toplumu tanıma
2) Sağlık eğitimi
3) Liderliği belirleme ve geliĢtirme
4) Sağlık kurullarının kullanılması
5) Sektörler arası iĢbirliği
6) Kitle iletiĢim araçlarının kullanımı
1.Toplumu Tanıma Toplumu tanıma, toplumun sağlık durumunu, sorunlarını, kaynaklarını ve sağlıkla
ilgili ve davranıĢ biçimlerini saptama, bir bütün halinde değerlendirerek sonuca varma
olarak tanımlanabilir. Toplum tanısı, toplum düzenine planlama, hizmet verme,
değerlendirme ve iletiĢim için bir temel oluĢturmaktadır.
Toplumu tanıma birçok yerde kullanılabilir:
1) Toplumun sağlık düzeyinin belirlenmesi
2) Toplumun sağlık düzeyi üzerinde etkili olan etkenlerin belirlenmesi
3) Sağlıkla ilgili sorun ve gereksinimlerin belirlenmesi
4) Sağlıkla ilgili önceliklerin belirlenmesi
5) Sağlık sorunları ve gereksinimlere uygun çözümlerin belirlenmesi
6) Hizmet önceliklerinin saptanması
7) Sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi
Toplumun sağlıkla ilgili sorun ve gereksinimlerinin saptanması,sağlık
gereksinimlerinin belirlenmesi,bunlara yönelik planların yapılması,hangi yollarla
uygulamaya geçileceğinin saptanması ve yapılan uygulamaların değerlendirilebilmesi için
hizmet verilen toplumla ilgili bilgilere sahip olunması gereklidir. Toplumu tanıma, bir
seferlik değil; sürekli olması gereken bir çalıĢmadır. Bu çalıĢma her gün devam
etmesine rağmen,bir plan çerçevesinde yürütülmelidir. Bu amaçla bir toplumu
tanıyabilmek için bilinmesi gerekenler vardır:
Toplumun Nüfus Özellikleri - Nüfus büyüklüğü
- Nüfusun yaĢ,cins,ekonomik durum,eğitim,meslek,din,etnik grup,evliliğe göre dağılımı
- Nüfus hareketleri
- Nüfus büyüklüğündeki değiĢmeler(Göçler)
Toplumla Ġlgili Genel Bilgiler - Tarihsel geçmiĢ
- Çevrenin fiziksel ve iklimsel özellikleri
- Ekonomik etkinlik ekonomik geliĢme
- Alt yapı (evlerin durumu,su kaynakları,sanitasyon,yollar,ulaĢım)
- Sosyal yapı
- Politik yapı,resmi ve resmi olmayan liderler
- Suç iĢleme oranı ve güvenlik
- YaĢamsal istatistikler(ölüm,doğum,doğurganlık hızları)
Yakın ve Uzak Çevrede Toplum Ġçin Hizmet Olanakları
- Sağlık hizmetleri (var olan olanaklar, coğrafi dağılımı, ücret durumu, ulaĢılabilirlik,
hizmet alanı, etkililik, kalite)
- Sosyal yardım hizmetleri
- Kurum ve sektörler arası iĢbirliği
- Yürüyen sağlık programları
Hizmetlerin Kullanımı - BaĢvuru sıklığı
- BaĢvuru nedenleri
- Sevk nedenleri
- DeğiĢik grupların hizmetleri kullanımındaki ayrımlılıkları
Toplum Katılımı - Toplumun ilgi odakları (hissedilen gereksinimler,hizmet talebi,hizmetten beklentiler,sağlık
hizmetlerinin beklentileri karĢılama düzeyi)
- Dernekler
- Gönüllü kuruluĢlarca yürütülen etkinlikler
- Sağlık bili.
Sağlık ve Hastalık Durumu - Ölüm hızları,ölüm nedenleri
- Hastalık ve sakatlıklar(sık görülen hastalık ve sakatlıkların görülme sıklıkları,insidans ve
prevalans)
- Beslenme durumu
- Çocukların büyüme ve geliĢme durumları
- Sağlıkla ilgili somatik ve psikososyal özelliklerin dağılımı(beslenme alıĢkanlıkları,
sigara, alkol kullanımı vb.)
- Sağlık ve hastalık durumlarının zaman içindeki değiĢimler
Risk Durumu - Önemli hastalıklar
- Çevresel sağlık koĢulları
- AĢılama durumları
- Aile planlaması uygulamaları
Sağlıkla Ġlgili Bilgi, Tutum, DavranıĢlar - Gelenek ve görenek(Sağlıkla ilgili geleneksel uygulamalar)
- Toplum içinde sağlık personeli dıĢında sağlıkla ilgili kiĢiler (ara ebeleri, sünnetçi,
sıhhiye, kırıkçı, hoca vs.)
- YaĢam biçimleri
- Verilen sağlık öğüdünün yerine getirme derecesi
- Hastalık nedenleri hakkında bilgi
- Sağlık ve hastalık durumu
- DavranıĢlarda zaman içindeki değiĢimler
Sağlık Personeli Ġle ĠliĢkiler - ĠletiĢim baĢarısı
- ĠletiĢimde gerek toplumdan,gerekse sağlık personelinden kaynaklanan sorunlar
- Tercih edilen sağlık personeli tipi,nedenleri
Toplumu tanımak,öğrenilmesi gereken bilgileri elde etmek için değiĢik yollar bulunmaktadır.
En sık kullanılan yöntemler:
1. Rapor, istatistik, sağlık evi, sağlık ocağı kayıtları
2. Kroki çizme
3. Kesitsel harita
4. Tarih Ģeridi
5. Eğilim grafiği
6. Mevsimsel takvim
7. KiĢisel görüĢmeler(toplum liderleri ve halkla)
8. Ev ziyaretleri
9. Gözlem
10. Grup görüĢmeleri
11. Sıralama
2.Sağlık Eğitimi Toplumun katılımını sağlam uzun bir süreçtir.Toplumun sağlık hizmetlerine
katılabilmesi için,sorunlarını tanımlaması,önceliklerini belirlemesi ve bunlara uygun
planlama yapılabilmesi gerekmektedir.Bütün bunlar içinse belirli bir bilinç,bilgi ve
beceri düzeyine ulaĢmak gereklidir.Öncelikle devletler toplumun geliĢmesi için gerekli
olanakları sunmakla yükümlüdür.Sağlık sektörü, toplumun sağlık konusunda karar alacak
kadar bilinçlenebilmesi için topluma yönelik sağlık eğitimi vermek gücündedir.
Topluma yönelik sağlık eğitimi için değiĢik yollar kullanılabilir. Bunlar arasında
kitle iletiĢim araçlarının kullanımı,afiĢ,poster ve broĢürlerin dağıtılması sayılabilir.Ancak
en etkili yol,sağlık personeli aracılığıyla yüz yüze eğitim verilmesidir.
Sağlık eğitimi verilebilmesi amacıyla, öncelikle sağlık personelinin eğitim alması
gereklidir. Örgün eğitimleri sırasında sağlık personeli iletiĢim, eğitim metodolojisi ve
sağlık eğitimi konularında yeteri kadar bilgilendirilmemektedir. Ayrıca temel sağlık
hizmetleri içinde yer alan tüm etkinliklerin baĢarısı için mutlaka gerekli olan
toplumun katılımı kavramından ise genellikle habersizdirler. Bu nedenle hem ülke hem de
il veya sağlık ocağı düzeyinde sağlık personelinin iletiĢim, sağlık eğitimi ve toplum
katılımı konusunda bilgilendirilmesi ve duyarlı duruma getirilmesi sağlanmalıdır.
Sağlık eğitimi, sağlık sorunlarının çok yönlü bir yaklaĢımla incelenip çözüldüğü bir
eğitim sürecidir. Eğitimin amacı davranıĢsal bir değiĢim yaratmak olduğundan, alıĢılmıĢ
biçimde sağlık personelinin topluma tek taraflı bilgi aktarması yerine, istenilen değiĢimi
yaratabilecek katılımcı yöntemler kullanılmalıdır.
3. Liderliği Belirleme ve GeliĢtirme
Toplumu tanıma ve harekete geçirme çalıĢmalarında önemli kaynaklardan bir
tanesi de toplum liderleridir. Sağlık personeli hizmet vereceği toplumla ilgili pek çok
bilgiyi toplum liderleri ile görüĢmeler sonucunda elde edebilir.
Topluluklar içinde doğal liderler vardır. Bu kiĢilerden bazıları, köylerde
muhtar,öğretmen, imam; ilçelerde kaymakam, ilköğretim müdürü, belediye
baĢkanı, müftü, öğretmenler, eczacı olarak sayılabilir. Bu kiĢiler sağlık personeline
bilgi vermek yanında, toplumu iyi tanıdıkları ve toplum içinde söz sahibi oldukları için
etkinliklerin planlanması ve uygulanmasında da yardımcı olabilirler.
Toplumda doğal liderler dıĢında söz sahibi kiĢiler bulunmaktadır. Bu kiĢilerin
özellikleri, toplumların özelliklerine göre değiĢmektedir. Bazı toplumlarda yaĢlı kadınlar,
köy ağaları, aĢiret reisleri liderlik özellikleri taĢıyabilirler veya belli bir pozisyonu olmasa
da bazı kiĢiler toplum içinde saygınlık kazanmıĢlardır ve bunlar toplumu etkileme gücüne
sahiptirler. Sağlık personeli, yürüttükleri etkinliklerin baĢarısı için bu kiĢilerle de iĢbirliği
yapmalıdır.
Bu kiĢilerin kimler olduğu, bireysel veya grup görüĢmeleri sırasında belirlenebilir.
Gönüllüler çalıĢmaya istekli, toplumun herhangi bir kesiminden olabilmektedir.
Gönüllüler, yapılacak çalıĢmalarda sağlık personelinin yerini tutacak, onlara rakip olacak
kiĢiler değil, sağlık personeli ile birlikte kendi toplumlarının sağlığını geliĢtirecek
toplum temsilcileridir. Gönüllülerle yapılan çalıĢmalarda dikkat edilmesi gereken noktalar
vardır:
ÇalıĢmaya katılacak gönüllülerin rolleri önceden ayrıntılı olarak belirlenmelidir.
- Yapılacak çalıĢma için görev dağılımı, kiĢilerin özelliklerine, bilgi ve beceri düzeyine
uygun olarak yapılmalıdır.
- Gönüllüler toplum tarafından seçilmelidir. Ancak, bunun bazı sakıncaları vardır.
Toplum genellikle doğal liderleri seçme eğilimindedir. Ayrıca bu seçim iĢlemi, aileler,
ayrımlı siyasi düĢünceye sahip kiĢiler, ayrımlı etnik kökenliler arasında bir güç
gösterisine dönüĢebilir. Bir diğer sakınca ise toplumun yapılacak çalıĢmayı iyi
bilmemesi nedeniyle doğru kiĢiyi seçememesidir.
Gönüllülerin sürekli eğitimi gereklidir. Öncelikle çalıĢmaya baĢlamadan önce ve
çalıĢmanın gerektirdiği bilgi ve beceriler hakkında eğitilmeleri gerekmektedir. Bu eğitimin
sürekli olması gönüllülerin bilgi ve beceri eksikliklerinden kaynaklanabilecek onarılması
güç hataları önleyecektir.
- Toplumun seçtiği kiĢilerle,sağlık çalıĢanları arasında düzenli toplantılar yapılmalıdır.
Bu toplantılarda yapılan, etkinliklerle ilgili düĢünceler paylaĢılır, karĢılıklı bilgi verilir
ve yeni çalıĢmalar planlanabilir.
- Yapılan çalıĢmalar düzenli olarak değerlendirilmeli ve sonuçlar topluma iletilmelidir.
Bunun sonucunda toplumun çalıĢmaya ilgisi çekilmiĢ olur. Ayrıca sonuçların topluma
bildirilmemesi halinde,toplumun seçtiği kiĢilere güveni, dolayısıyla çalıĢmanın
etkililiği azalır.
4. Sağlık Kurullarının Kullanılması
Ülkemizde temel sağlık odaklı sağlık hizmetleri, yaklaĢımı ve bu anlayıĢtan
kaynaklanan toplum katılımı düĢüncesi, Alma-Ata Konferansından yıllar önce 5.1.1961
tarih ve 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin SosyalleĢtirilmesi Hakkındaki Yasala
uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Bu Yasasın 23. maddesi Ģöyledir:
―SosyalleĢtirilmiĢ sağlık hizmetleri teĢkilatı ile halk arasındaki münasebeti
temin maksadıyla sağlık ocaklarında, sağlık merkezlerinde ve illerde sağlık kurulları
kurulur. Bu kurulların kuruluĢu, çalıĢma tarzları ve toplantı zamanları Sağlık ve Sosyal
Yardım Bakanlığı tarafından hazırlanan bir yönetmelikle tayin edilir. Bu kurullar halkın
sağlık teĢkilatından istediği hususları ilgililere duyurur. Hizmetlerin baĢarı ile yürütülmesi
için halkın eğitilmesine ve teĢkilat ile maddi ve manevi iĢbirliği yapmalarına yardım ederler.‖
Dünya sağlık sistemlerinde, özellikle Alma-Ata‘dan bu yana yoğun olarak tartıĢılmaya
baĢlanılan sağlık hizmetlerinde toplum katılımı kavramı ile ilgili, ülkemizde 1960‘lı
yıllarda yasal düzenlemeler yapılmıĢ ve temel sağlık hizmetleri anlayıĢının önemli bir
parçası olarak
ele alınmıĢtır.
Sağlık Hizmetlerinin SosyalleĢtirildiği Bölgelerde Hizmetin Yürütülmesi Hakkındaki
Yönetmelikle üç sağlık kurulu kurulması öngörülmüĢtür:
a) Sağlık Ocağı Sağlık Kurulları Köylerde Ve Bucaklarda Ġlçe Merkezlerinde
b) Sağlık Merkezleri Sağlık Kurulları
c) Ġller Sağlık Kurulları
Bu kurullar aracılığı ile toplumun, isteklerinin ve önceliklerinin belirlenmesinden,
hizmetlerin tüketilmesine kadar olan süreç içerisinde, köylerden il merkezlerine
kadar hizmetlere en aktif biçimde katılması ve bu amacın gerçekleĢtirilebilmesi için sağlık
sistemi ve çalıĢanları ile en sıkı iĢbirliğinin sağlanabilmesi amaçlanmıĢtır.
Bugüne kadar bu kurullar, çeĢitli nedenlerle yaygın yaĢama geçirilememiĢ ve
amaçlarını gerçekleĢtirememiĢ olmasına rağmen, toplumun sağlık hizmetlerine
katılımını sağlamayı amaçlayan etkinliklerin yasal zeminini oluĢturmaktadır.
Sağlık Kurulları, Sağlık Müdürü, Sağlık Grup BaĢkanı, Sağlık Ocağı Sorumlu Hekimi
tarafından iyi bilinmeli ve toplumun sağlık hizmetlerine katılımını sağlama
yöntemlerinden birisi olarak iĢletilmesinde öncülük edilmelidir. Toplumun sağlık
hizmetlerine katılması ile, Ġnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve Anayasamızda bir hak
olarak tanınan sağlık hizmetlerinden yararlanmanın sosyal adalete uygun bir biçimde
gerçekleĢtirilebilmesinde önemli mesafeler alınabilecektir.
5.Sektörler Arası ĠĢbirliği Herhangi bir sektörün planladığı etkinlikleri gerçekleĢtirebilmesi, verdiği hizmetin
etkililiği artırabilmesi ve amaçlarına ulaĢabilmesi için kaynak ve olanaklarının yanı sıra
diğer sektörlerin insan gücü, araç gereç, iletiĢim ve yetki olanaklarını da harekete
geçirip kullanabilmesi gereklidir.Bu giriĢimle daha baĢarılı bir sonuç elde edebilecektir. Ek
olarak; daha geniĢ bir kitleye ulaĢmak da programın etkinliğini artıracaktır.
ĠĢbirliği sonucu elde edilen olumlu sonuçlar, yalnız programın amaçlarına ulaĢmasını
değil, aynı zamanda tarafların iĢbirliği içinde çalıĢmanın yararlarına inanmalarını
sağlayacaktır.
Sağlık hizmeti verirken baĢvurulması gereken yollardan biri olan değiĢik sektörlerle
iĢbirliği yapmada ana tema, ―Ġnsanların yararı için en etkili ve verimli çalıĢmanın
yapılmasıdır ve her bir tarafın bu giriĢimi iyi niyet temelinde ve ciddi bir
görev anlayıĢıyla gerçekleĢtirmesidir.‖
6. Kitle ĠletiĢim Araçlarının Kullanımı
Teknolojik geliĢmelerin hızlılığı nedeniyle, çağımızı kitle iletiĢim çağı olarak
niteleyenler bile vardır. Bu araçlar günümüzde tüm ülkeleri etkilemiĢ, toplumda
değiĢmelere yol açmıĢtır.
Kitle iletiĢim araçlarının toplumdaki belli baĢlı görevleri;
1. Habercilik,
2. Kamuoyu oluĢturma,
3. Yönetsel sürece katılma ve denetleme,
4. Eğitim,
5. Toplumsal bütünleĢmedir.
Kitle iletiĢim araçlarının özellikle sağlık eğitimi ve toplum katılımında kullanılması
önemli yararlar sağlamaktadır.
GeliĢmekte olan ülkelerde, kitle iletiĢim araçlarından yalnızca okuma yazma öğretimi
için değil, kalkınmaya elveriĢli ortamın, önderliğin ve katılmanın sağlanması için
de yararlanılabilir.
Kitle iletiĢim araçlarının sağlık eğitimi ve toplum katılımındaki yeri Ģöyle özetlenebilir:
a. GeniĢ bir izleyici kitlesiyle düzenli bir biçimde iletiĢim sağlanır, en uzak köyleri
de yayın kapsamına alabilir, etki alanına sokabilir. Bu tür yerel iletiĢim araçları ile
sağlık alanında topluma yönelik iĢlevlerin yerine getirilmesi daha kolay
olabilecektir.
b. Toplum, olayları günü gününe izleyerek gerekli bağlantıları kurar.
c. Toplumun duygularına, aklına ve gözüne aynı anda yönelerek onu etkiler.
d. Halkın günün geliĢmelerine bilgili ve bilinçli olarak katılmasını sağlamak
üzere, sürekli bir bilgi ve haber akımını sağlar ve kamuoyu oluĢturur.
e. Topluma, yaĢamın her mekanında, evde, sınıfta, iĢyerinde... yaĢamın her alanıyla
ilgili gerekli becerileri öğretir.
Toplum Katılımının Engelleri Toplumun ortak gereksinim ve sorunlarına yönelik hizmetlere halkın katılımının
sağlanmasında karĢılaĢılan çeĢitli güçlükler vardır.Bu güçlükler bazen toplumun iç
yapısından,bazen de dıĢından kaynaklanmaktadır.
Toplum katılımında karĢılaĢılan güçlükler ile özellikle ülkemiz açısından katılım
sağlama yollarına iliĢkin düĢünceler aĢağıdaki biçimde sıralanabilir:
- Sosyal ve kültürel etkenler
- Ekonomik etkenler
- Politik ve yönetsel etkenler
1.Sosyal ve Kültürel Etkenlerden Kaynaklanan Güçlükler
a) Toplumun demokratik bir yapı içinde kendini yönetme bilgisi, becerisi ve
deneyiminin az olması toplumun katılımını engeller. Bireyler, katılım ve kendini yönetme
alıĢkanlığını daha küçük yaĢlarda aileden ve çevreden kazanmaya baĢlar. ÇeĢitli
araĢtırmalarda, otoriter ve demokratik aile tiplerinden demokratik olanında yetiĢen
çocukların daha katılımcı oldukları belirtilmektedir. Katılımcı ve demokratik anlayıĢla
yetiĢen ve katılım davranıĢlarına sahip bireylerden oluĢan toplumlarda etkin bir katılım
sağlamak daha kolaydır. Bunun aksine demokratik davranıĢ ve kendini yönetme
alıĢkanlıkları ve deneyimleri sınırlı bireylerden oluĢan toplumlarda ise her Ģeyi
baĢkalarından bekleme eğilimi yaygın olup, baĢkalarının kendileri adına düĢünmesi,karar
alması,yönetmesi gibi bir tutum gözlenir.Bu durum katılımı olumsuz yönde etkileyici bir
etkendir.
b) Toplumun kendi sorunları ve çözüm yolları hakkında bilinçli olmaması
katılımını güçleĢtiren diğer bir etkendir. Böyle bir toplumda eğitim düzeyi düĢüktür,diğer
toplumlarla iliĢkiler sınırlıdır. Genellikle durumlarını kabul etmiĢlerdir.Ayrıca sorunlarına
karĢı bilgisizlik,dolayısıyla ilgisizlik vardır. Toplum, katılıma hazır değildir. Kendi
kendine harekete geçmesi, katılım göstermesi beklenemez.
c) ÇeĢitli nedenlerle toplumda ikilik bulunması katılımı engeller.Gruplar
arasındaki zıtlıklar, anlaĢmazlıklar, sürtüĢmeler, çıkar çatıĢmaları, kan davası, vb.
nedenler toplumda ortak karar almayı ve birlikte hareket etmeyi güçleĢtirir.
d) Toplumda demokratik liderliğin geliĢmemesi katılımı güçleĢtiren baĢka bir
etkendir. Demokratik liderliğin geliĢtirilmesi yoluyla toplum katılımının etkinliği artar.
e) Gönüllü kuruluĢların bulunmaması,azlığı veya etkin olmaması da toplum
katılımını güçleĢtirir. Bireylerin, gruplar halinde, çeĢitli kuruluĢlar kurarak örgütlenmeleri
ve gönüllü kuruluĢlarında çeĢitli toplum hizmetlerinde toplum katılımının etkin bir
yönüdür. Gönüllü kuruluĢlar, devlet hizmetlerinin eksiklerini tamamlar, bazen de yeni
hizmetlerin baĢlatılmasına öncülük eder.
f) Nüfus Hareketleri: Köylerde kente göç etme isteği, kentlerde ise insanların
birçoğunun kendilerine ait konutu olmaması ve diğer nedenlerle sürekli yer
değiĢtirmeleri katılımı güçleĢtirmektedir.
g) Deneyimler: Toplum katılımını sağlamak için önceden yapılmıĢ bazı
giriĢimlerdeki yanlıĢlıklar, baĢarısızlıklar vb. sonuçlarla elde edilen olumsuz
deneyimlerde katılımı güçleĢtirici etkenler olabilmektedir.
h) Hizmetin Ulaşılabilirliği: Hizmete ulaĢım bir hizmeti kullanabilme olanağıdır.
Örneğin; sağlık hizmetine ulaĢabilenler, bu hizmetleri kullanabilmeleri beklenebilecek
kadar yakında oturanlardır. Ya da hizmetin ayağına kadar götürüldüğü topluluklardır.
Eğer hizmete ulaĢabilme olanağı çok kısıtlı ya da mümkün olmayan topluluklar var
ise,bu toplulukların toplum katılımı etkinliklerine katılımları da hizmete ulaĢabildikleri kadar
olacaktır.
2.Ekonomik Etkenler Nedeniyle Ortaya Çıkan Güçlükler
a)Toplumun Yoksulluğu: Gelir düzeyi düĢük olan toplumlarda,özellikle ekonomik
katkı gerektiren etkinliklere katılımda isteksizlik olabilir.
b)Gelir Dağılımdaki Dengesizlikler: Toplumda yoksulluğun yanı sıra, gelir
dağılımdaki eĢitsizlikler de bazen katılımı olumsuz etkilemektedir.
c)Kaynakların Sınırlılığı ve Finansman Güçlükleri Devlet ve toplum iĢbirliğine
dayanan katılımcı çabalarda, kalkınma için gerekli olan iç ve dıĢ kaynakların azlığı ve
yokluğu,toplumun ekonomik katılım potansiyeline düĢük olduğu anlamına gelir.
Toplumda psikososyal olarak beliren veya yaratılan katılım isteği, gerekli zaman ve
yerde, devlet veya finanse edilemez ise çoğu kez baĢarısızlıkla karĢılaĢılması
kaçınılmaz olur.
3.Politik ve Yönetsel Etkenlerden Kaynaklanan Güçlükler
a)Toplumun katılımını özendirecek ve destekleyecek yerel yönetimlerin
bulunmayıĢı veya var olan yerel yönetimlerin toplum katılımına gereken önemi vermemeleri
katılımı güçleĢtirir.
b)Katılımla ilgili bilgi ve beceriye sahip kamu yöneticileri ile görevlilerinin iĢ
baĢında olmaması,personel hareketliliği,bilgisizliği ve motivasyon eksikliği katılımı
güçleĢtirir.
c)Yönetimin merkeziyetçi tutumundan kaynaklanan güçlükler, yerel toplumların
geliĢme, plan ve projelerinde değiĢiklik gereksinim belirince karĢılaĢılan bürokratik
iĢlemlerin uzunluğu, katılımı özendirici yasa ve yönetmeliklerin eksikliği ve kurumlar
arası iĢlemlerin,yazıĢmaların çok zaman alması gibi iĢleyiĢte daha çok mevzuattan
kaynaklanan bazı güçlükler katılımı olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
d)Kalkınma plan ve programlarında yerel toplumlarda destekli katılım
politikalarına öncelik ve önem verilmesi,toplumun katılımını özendirecek yöntem ve
yaklaĢımların uygulanmaması gibi nedenler de katılımı güçleĢtirir.
e)Kamu kuruluĢlarının hizmet götürdükleri toplumu tam olarak tanımaması ve
topluma götürülen hizmet ve etkinlikler için yeterli tanıtma ve eğitim çalıĢması
yapılmaması katılımı güçleĢtirir.
f)Toplum atılımına dayalı plan ve programların uygulama aĢamasında ilgili
kamu kuruluĢlarının izleme, denetleme ve değerlendirme yapmamaları ve bu nedenle ortaya
çıkabilecek güçlüklerin zamanında ayrım edilmemesi de toplum katılımının dolaylı
olarak olumsuz yönde etkileyebilir.
g)Son olarak toplumların katılım giriĢimlerinde yönetimlerin ve sağlık
personelinin toplum için en iyi olanı bildiğini sanması, onlar adına doğru kararlar verdiğine
inanması ve toplumla iĢbirliği içinde çalıĢmanın prestij ve otorite kaybına neden
olacağını düĢünmesi, katılımı güçleĢtiren ve var olan katılımın sürekliliğini tehdit eden bir
etken olarak belirtmek gerekir.
Toplum Katılımını Sağlamada Önem Verilmesi Gereken Noktalar Katılımı sağlamada en çok önem verilmesi gereken diğer noktalar da Ģu
biçimde özetlenebilir:
a) Yerel yönetimler ve kamu görevlileri tarafından toplumun ve toplumsal yapının
iyi tanınması, toplumla iyi iliĢkiler kurulması ve toplumun görevinin kazanılması,
b) Toplumla çalıĢmalarda sabırlı, anlayıĢlı ve yönlendirmede bilgili ve becerili
personelin görev alması,
c) Toplumda birlik yaratılması ve bütünlük duygusunun geliĢtirilmesi,varsa
anlaĢmazlıklarla ilgilenilmesi,
d) Toplumun gereksinim ve sorunlarının iyi belirlenmesi ve toplumun en çok önem
verdiği gereksinmelerden (hissedilen gereksinim) hareketle, kendine yardım
projelerinin uygulanması ve gerçekleĢtirilmesi,
e) Özellikle geliĢmemiĢ toplumlarda (köy,gecekondu vb.) yaĢam düzeyini ve
koĢullarını geliĢtirici programlara ağırlık verilmesi,
f) Planlama sürecine toplumun temsilcileri yoluyla katılımlarının sağlanması ve bu
çalıĢmaların denetlenmesi,planda sorunların bir bütün olarak ele alınması,
g) Toplumun karar verdiği ve harekete geçirildiği katılımcı çabalara uygun
destek sağlanması ve bu çalıĢmaların denetlenmesi,
h) Katılımın her aĢamasında toplumun ilgisinin canlı ve sürekli tutulması,toplumda
ortak gereksinim ve sorunlar için birlikte çalıĢma, güven ve gücünün geliĢtirilmesi,
i) Toplum ve hizmet birimleri arasında karĢılıklı iletiĢim kanallarının iyi
iĢletilmesi, çalıĢmalarla ilgili olarak toplumun bilgilendirilmesi ve bunun sonucunda
gelen tepkilerin değerlendirilmesi,
j) Liderlerin tanınması, geliĢtirilmesi ve liderlerden yararlanılması,
k)Katılımı kolaylaĢtırmak amacıyla toplum gücünün organizasyonu, çalıĢma
grupları oluĢturulması ve gönüllü kuruluĢların geliĢtirilmesi,
l) Yerel kaynakların en iyi biçimde kullanılması,
m)Toplumun katılımı konusunda etkin sağlık eğitimi yapılması,
n)Topluma yönelik olarak uygulanan her sağlık programının toplum katılımı
ile boyutunun toplumla birlikte planlanması ve uygulanması,
o)Sistem ve mevzuat içerisinde toplum katılımını sağlamaya yönelik kurum
ve kuruluĢların iĢlerliğe kavuĢturulması,
p) Gönüllü kuruluĢlar baĢta olmak üzere sağlığın geliĢmesine katkıda bulunabilecek
her türlü kurum ve kuruluĢla iĢbirliği yapması,
q)Özellikle toplum eğitiminin sağlanabilmesi, toplumun yönetsel ve denetleme
sürecine katılımının sağlanabilmesi ve kamuoyu oluĢturulabilmesi için kitle iletiĢim
araçlarının kullanılması,
III. ETĠK ve HASTA HAKLARI
Tıbbi Etik Ġnsanlar, var olduğu günden beri, hep iyi ve doğruya yönelmiĢ, kötü ve yanlıĢtan
sakınmıĢ ve uzak durmaya çalıĢmıĢlardır. Toplumda dürüstlük, yardımseverlik,
sadakat, doğruluk, adalet gibi değerler her zaman iyi olarak kabul edilmiĢ ; buna karĢın
yalancılık, hırsızlık, ikiyüzlülük gibi davranıĢlar da insanlık vicdanında kötü olarak yer
almıĢtır. Bu değerler, her toplumda vazgeçilmez etik değerler olarak kabul görmüĢtür.
Ne var ki bilim ve teknolojideki geliĢmeler sonrasında insanlar yeni değer yargıları
ve var olan değer yargılarla çeliĢen yeni uygulamalarla karĢı karĢıya gelmiĢlerdir.
Etik, ahlaksal değer yargılarını ve davranıĢların standartlarını, bunların altında
yatan felsefi ilkeleri inceleyen felsefe dalıdır. Etik ;kuramsal ahlak olarak da bilinir. Etik ve
ahlak sözcükleri bazıları tarafından aynı anlamda bazıları tarafından da ayrımlı anlamlarda
kullanılır. Türkçedeki ―ahlak‖ kavramı Latince ―moral‖ sözcüğünün karĢılığıdır ve kiĢiler
arası iliĢkilerde uyulması gereken ilke ve kuralları içerir. Bu anlamda ahlak, görelidir
ve toplumdan topluma değiĢebileceği gibi aynı toplum içindeki ayrımlı gruplar
arasında bile değiĢiklikler gösterebilir.
Etik ve ahlak sözcükleri ayrı ayrı kullanıldığında, ahlak; her toplumda
değiĢebilecek gelenekler, alıĢkanlıklar, örf ve adetler, töreler, yaĢam biçimleri gibi
alanlardaki tutum ve davranıĢlar için kullanılır. Bir yerdeki giyim kuĢam
alıĢkanlığından kan davasına kadar uzanan, herhangi bir alandaki, insan iliĢkilerinin ve
davranıĢlarının değerlerimiz yönünden niteliği ahlak olarak ifade edilir.
Ġnsan tutum ve davranıĢlarının iyi ya da kötü yönden değerlendirilmesi olarak
da tanımlanan etik ise evrensel değerler için kullanılır. Etik değerlerden söz
edildiğinde; dürüstlük, yardımseverlik, doğruluk, adaletli olmak, sadakat, yalan
söylememek, hırsızlık yapmamak, cana kıymamak gibi dünyanın her yerinde geçerli olan
değerlerden söz ediliyor demektir. Etik değerler evrenseldir ve her ülkede geçerliliği olan
kurallardır.
Yukarıda tanımlanan etik kavramına göre, tıp etiği; sağlık alanındaki tutum ve
davranıĢların, iyi ya da kötü yönden değerlendirilmesi etkinliğidir. Bu bağlamda tıp
etiğinde tıptaki değer ve ilkelerin analizi, yorumu, tartıĢılması gibi etkinlikler yer alır.
Tıp alanında sık kullanılan baĢka bir sözcük de ―deontoloji‖dir. Deontoloji,
eski Yunancadan gelen bir sözcüktür (Deonto=görev, yükümlülük, logia=bilgi). Türkçeye
görev ve yükümlülükler bilgisi olarak çevrilebilir.
Buna göre, deontoloji; kiĢilerin, üzerlerine düĢen görev ve yükümlülüklerini
bilmeyi sağlar. KiĢilerden, deontoloji alanında saptanmıĢ kuralları sonraki kuĢaklara
aktarmaları ve onlara uymaları beklenir.
Deontoloji, tıpta, ―tıbbi deontoloji‖, Ģeklinde kullanılmıĢtır. Tıbbi deontoloji;
sağlık mesleklerinde çalıĢanların bilmek ve uygulamak zorunda oldukları etik ilke ve
kuralların neler olduğunu belirtir. Genel olarak hekim, hemĢire ve diğer sağlık
çalıĢanlarının mesleklerini icra etmeleri sırasındaki tutum ve davranıĢları ile bazı tıbbi
olaylar karĢısında nasıl davranmaları gerektiğini belirleyen ilke ve kuralların tamamı olarak
tanımlanır.
Ġlkeler, davranıĢ biçimini kesin olarak belirlemez ve bu yönüyle kurallardan
ayrılır. Kurallar kesindir ve uyma-uygulama zorunluluğu vardır. Buna karĢın, ilke
kiĢisel sorumluluğu vurgular. Ancak kiĢilere değerlendirme yapma ve yargıda bulunma
fırsatını da verir. Bu nedenle aynı ilkeye bağlı kiĢilerin her zaman ortak davranmadıkları,
az ya da çok ayrımlı davranıĢlar sergiledikleri görülebilir.
Günümüzde tıp etiği etkinlikleri içinde çok sayıda ilkeden söz edilmektedir :
Özerkliğe saygı ilkesi
Yararlılık ilkesi
Kötü davranmama ilkesi
AydınlatılmıĢ muafakat ilkesi
Adalet ilkesi
Gizliliğe saygı ilkesi
Doğruluk ilkesi
Sözünde durma ilkesi
Sır saklama ilkesi
Gerçeğe uyma ilkesi
EĢitlik ilkesi,
bu ilkelerden bazılarıdır.
Sağlık çalıĢanları, tıp uygulamaları esnasında bu ilkelerin uygulanmasında
güçlüklerle karĢılaĢabilirler. Bazen bu ilkeler birbiriyle çatıĢabilir. Ġlkelerden bazılarını
yerine getirmekle baĢka bir ilkeye uyulmamıĢ olabilir. Örneğin; kanserli bir hastaya
yararlılık ilkesi gözetilerek hastalığı söylenmediğinde, hastaya doğruyu söyleme,
doğruluk, aydınlatılmıĢ rıza ilkelerine, dolayısıyla tüm bu ilkeleri içinde bulunduran
―özerkliğe saygı ilkesi‖ ne Bilinmesi gereken baĢka bir konu da, yasalar ile tıp etiği
arasındaki ayrımdır. Yasalar, kiĢileri güçlü kılar ve cezai yaptırımlar içerir. Etik kurallar
ise gereklilik bağlamındadır. Yaptırım gücü olmadıkları kabul edilir. Bir etik kural ile
belli bir konudaki yükümlülüğün saptanması, ilgili kiĢide, manevi etki ile içsel yaptırım
gücüne dönüĢür. Etik bir yükümlülüğe uymamak kiĢinin kendisini kötü hissetmesine
ya da çevresinden eleĢtiri almasına, kınanmasına neden olabilir. KiĢi, bir etik kuralı
kendisine rehber alarak olaylar karĢısında gerekliliğine inandığı tutum ve davranıĢları
gösterebilir.
Yasa ile etik kurallar arasındaki bu genel ayrıma karĢın, kimi etik kurallar
kendine özgü yaptırım kanalları geliĢtirebilir. Bunlardan biri etik kuralların yasal
hükümler haline gelmesi diğeri de meslek birliğinin disiplin yönergesi ya da bir kurumun
temel kuralları haline gelmesidir. Bu durumda etik kurallar da yaptırım gücüne sahip olur,
sağlık alanında çalıĢan sağlık personelinin kendi etik kurallarına sahip olması
vazgeçilmez bir gerekliliktir. Bu kurallar meslek grubu içinde belli bir disiplin ortamı
yaratır.
Tıp alanında bilinen en eski metin (M.Ö. 1800) ―Hammurabi Yasaları‖ olarak
bilinen metindir. Bu metin, daha çok hukuki bir metin niteliğindedir ve geniĢ ölçüde
hekimlerin mesleki hatalarında uygulanacak cezaları belirlemiĢtir.
Hekimlerin uymakla yükümlü olduğu kural ve ilkeleri belirleyen (M.Ö. 460-370)
― Hipokrat Andı‖ da bir tür etik kurallar metnidir.
Hipokrat tıbba akılcı, gözlemci, somut açıklamalara dayanan bir nitelik
kazandırdı. Hekimleri belli bir meslek anlayıĢı çerçevesinde örgütleme yoluna gitti.
Böylelikle hekimlik mesleğini içsel bir denetim mekanizmasına kavuĢturdu. Tıp
etiğinin ilke ve kurallarına uymayı her hekim için zorunlu kıldı.
Hekimlerin uymakla yükümlü olduğu etik ilke ve kurallar Hipokrat‘ ın çeĢitli
yazıları aracılığı ile günümüze kadar ulaĢmıĢtır. Bu konudaki en önemli kaynak Ģüphesiz
Hipokrat Andı‘dır.
Bu And, hekimlerin birbirlerine ve meslektaĢlarına karĢı etik
sorumluluklarını tanımlar. Hekimlerin birbirine saygılı, yardımlaĢma ve iĢbirliği yapan
kiĢiler olması istenir. Hekimlerin hastalarına karĢı yükümlülükleri de bu andda
belirtilmiĢtir. Bir bütün olarak değerlendirildiğinde karĢımıza çıkan ana ilke, kiĢisel
özelliklerine bakmaksızın hekimin her koĢulda hastasına yararlı olması ve onun iyiliği için
çalıĢmasıdır. Bugün, ―Yararlılık Ġlkesi‖ olarak adlandırdığımız bu etik sorumluluk
yüzyıllar öncesinden süzülüp gelen hekim-hasta iliĢkisinin temel öğesidir. Hipokrat Andı,
günümüzde bile, hekimlerin uymakla yükümlü olduğu ilke ve kuralları belirleyen metinlere
kaynak oluĢturmaktadır.
Bugün tıp ve sağlık alanında ulusal ve uluslararası nitelikte birçok etik kural
vardır. Dünya Hekimler Birliği‘nin çeĢitli konulardaki bildirileri öncelikle akla gelen
örneklerdendir. Türkiye‘ de mesleki etik ilkelerin denetlenmesini sağlamak amacıyla
ilk ayrıntılı düzenlemeler 1928 yılında çıkarılan 1219 sayılı ―Tababet ve ġuabatı
Sanatlarının Tarzı Ġcrasına dair Yasa‖ ile olmuĢtur. Bu yasada; tabip odalarının onur
kurulları ile yüksek onur kurulunun oluĢumu ve iĢlevleri tanıtılmıĢtır. Ayrıca, bu kurulların
hekimleri nasıl denetleyeceklerine iliĢkin bazı düzenlemelere de yer verilmiĢtir.
Daha sonra, 1953 yılında çıkarılan 6023 sayılı ―Türk Tabipleri Birliği Yasası‖ ile
bu kurulların kuruluĢ ve iĢleyiĢleri daha açık hale getirilmiĢ , 1960 yılında çıkarılan
―Tıbbi Deontoloji Tüzüğü‖ ile Yasa‘nın uygulanmasına açıklık getirilmiĢtir. Türkiye‘de
hekimlerin mesleki kurallarının belirlendiği Deontoloji Tüzüğü, 4 kısım ve 46 maddeden
oluĢmaktadır. ―Umumi Kaide ve Esaslar― baĢlığını taĢıyan biri. kısımda, hekim ve diĢ
hekimlerinin hastaya özen, saygı gösterme, ayrımcılık yapmama, sır saklama ve zarar
vermeme gibi hasta haklarına denk gelen görev ve sorumlulukları ile mesleklerini
yürütürken uymaları gereken genel kurallar düzenlenmiĢtir.
―MeslektaĢların Hastaları ile Münasebetleri― baĢlığını taĢıyan iki. kısım, biri.
kısmın tamamlayıcısı niteliğindedir. Hekim ve diĢ hekimlerinin hasta ile olan
iliĢkilerindeki diğer bazı görev ve sorumlulukları düzenlenmiĢtir. Örneğin; bilimsel
metotlardan ayrılmama, hastaya zarar vermeme, hastaya boĢ umut vermeme,
gerçeğe uygun olmayan rapor düzenlememe gibi konular bu kısımda verilmiĢtir.
Üç. bölümde, hekimlerin birbirleri ve diğer sağlık meslek grupları ile
aralarındaki iliĢkiler düzenlenmiĢtir.
Ġnsan Hakları Hak, genel ve çok kısa bir tanım yaparsak, adalet ve hukukun bireylere
kazandırdığı Ģey, kazanç ya da hukuk düzeninin kiĢilere tanıdığı yetkidir. Tanımdan da
anlaĢılacağı gibi hak, hukuki düzenlemelere ya da hukuki kurallara dayanır.
ÇeĢitli insan hakları bulunmaktadır. Bu haklar kazanımlara göre kuĢaklara ayrılmıĢtır.
Bu kuĢaklarda bulunan haklar Tabloda ayrıntısıyla gösterilmiĢtir.
Hukuk kurallarını devlet koyar. Devlet, düzenlediği bu kurallar ile kiĢilere belli
bazı serbesti ve özgürlükler yani haklar tanır. Devlet, tanıdığı bu hakları geniĢletebilir
ya da daraltabilir. Devletler siyasal oluĢumlar oldukları için hukuk kurallarını kendi
anlayıĢları çerçevesinde belirler. Bu nedenle, her ülkede hak ve özgürlükler standart
olmayıp ülkeden ülkeye ayrımlılıklar gösterebilir.
Günümüzde, uluslararası kabul görmüĢ, evrensel denilen ve ülkeden ülkeye
değiĢmeyeceği varsayılan haklar da vardır. Bu haklar, ―Ġnsan Hakları‖ olarak
bilinen haklardır.
Genel hukuk kuramına göre, bir iliĢkinin her iki ucunda bulunan taraflar karĢılıklı
hak ve ödevlere sahiptir. Taraflardan biri için hak olan diğer taraf için ödevdir. BaĢka bir
deyiĢle her hakkın karĢısında bir ödev ya da her ödevin karĢısında bir hak bulunur. Bir taraf
için hak olanlar diğer taraf için ödevdir ya da tam tersidir.
Yine bu kurama göre; haklar, egemen olanın görevlerinden yola çıkılarak
belirlenir. Örneğin; devlet-vatandaĢ iliĢkisinde vatandaĢlık hakları, devletin vatandaĢlara
karĢı ödev ve sorumluluklarından yola çıkılarak belirlenir. Aynı biçimde hastaların
hakları da sağlık çalıĢanlarının ödevlerine göre belirlenir. Sağlık hizmetlerinde egemen
güç her zaman sağlık personelidir. Hastalar ise edilgendir.
Hak konusunun, yaĢama geçirilebilmesinin ilk adımı, belli yazılı metinlerin
hazırlanmasıdır. Bu metinler, ulusal düzeyde olduğu gibi uluslararası düzeyde de olabilir.
1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasa‘sının iki. kısmı ―Temel Hak ve Ödevler‖
baĢlığını taĢır. Bu bölümde, kiĢinin hakları ve ödevleri, sosyal ve ekonomik haklar ve
ödevler ile siyasi haklar ve ödevler belirtilmiĢtir.
Sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler bölümünde geçen 56. madde sağlıkla
ve sağlığın korunması ile ilgili maddedir.
Ġnsan haklarına iliĢkin uluslararası metinlerin en önemlilerinden biri
BirleĢmiĢ Milletlerin 10 Aralık 1948 tarihinde yayımladığı ―Ġnsan Hakları Bildirgesi‖ dir.
Bir baĢlangıç bölümü ve 30 maddeden oluĢan bu bildirge, insanların temel
haklarını düzenleyen ve tüm dünyada kabul edilen ana metin olması nedeniyle
önemlidir. Bu bildirgede, bütün insanların onur ve haklar bakımından eĢit doğdukları,
bu eĢitliklerinin hukuk düzeninde korunması gerektiği, yaĢamak, özgürlük ve kiĢi
güvenliğinin herkesin hakkı olduğu, hiç kimsenin kölelik ve kulluk altında
bulundurulamayacağı, köleliğin ve köle ticaretinin yasak olduğu, hiç kimseye iĢkence
yapılamayacağı, insanlık dıĢı veya onur kırıcı davranıĢlarda bulunamayacağı gibi temel hak
ve özgürlükler güvence altına alınmıĢ; evlenme hakkı, seyahat hakkı, dernek ve
sendika kurma hakkı gibi haklardan hiçbir ayrım gözetmeksizin herkesin
yararlanabileceği belirtilmiĢtir.
1976‘da kabul edilen ―Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklar SözleĢmesi‖
ile ―KiĢisel ve Siyasi Haklar Uluslararası SözleĢmesi‖ adlı metinler, insan hakları
konusundaki uluslararası metinlerdendir.
Sağlık alanındaki uluslararası kuralları belirleyen temel kuruluĢlardan biri olan
Dünya Tabipler Birliği‘nin yayımladığı bildirilerden bazıları da insan hakları ile ilgilidir.
Bunların en çok bilineni, 1990 yılında Kaliforniya‘da kabul edilen ve ―Dünya Tabipler
Birliğinin Ġnsan Hakları Konusundaki Kararı‖ olarak bilinen metindir.
Dünya Tabipler Birliği bu kararda, insan haklarının herkes için geçerli
olması gerektiğinden, insan hakları ihlallerinin ilk tanıklarının genellikle tıp meslekleri
üyeleri olduğundan, tabip birliklerinin ülkelerindeki insan hakları ihlallerine dikkat
çekmesi gerektiğinden bahisle, üyelerinin insan hakları konularında savunucu roller
üstlenmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
Dünya Tabipler Birliği‘nin 1981‘de yayımladığı Lizbon Bildirgesi ise, hasta ve
sağlık hakkı kavramıyla ilgili önemli bir metindir. Bu bildiride, hastanın hekimini
özgürce seçebileceği, hastalığı ile ilgili yeterli ölçüde bilgilendirilmesi gerektiği, bu
bilgilendirmeden sonra hastanın tedaviyi kabul edilebileceği veya reddedebileceği ve
hastalığı ile ilgili bilgilerin gizli kalmasını beklemek hakkına sahip olduğu vurgulanarak
hasta hakları konusuna açıklık getirilmiĢtir.
Hasta Hakları
Sağlık alanı ve tıbbi uygulamalar kapsamında ve hak kavramı çerçevesinde en
sık kullanılan iki kavram ―Hasta Hakları‖ ve ―Sağlık Hakkı‖ kavramlarıdır. Çoğu zaman
bu iki kavram birbiri ile karıĢtırılmaktadır.
Hasta hakları kavramı, genelde hasta-sağlık çalıĢanı ya da hasta-hastane
(kurum) iliĢkisinde ortaya çıkan hak unsurlarını ifade eder.
Sağlık hakkı kavramı ise; toplum ya da onun örgütlü gücü olan devlet
tarafından, kiĢinin sağlığının korunmasını, gerektiğinde tedavi edilmesini, iyileĢtirilmesini
ve bu alanda toplumun sağladığı olanaklardan yararlanabilmesini ifade eder. Günlük
yaĢamda, sağlık hakkı olarak ifadesini bulan bu kavram, aslında sağlık bakım hakkını ifade
eder.
Hasta haklarından söz edildiğinde, sağlık çalıĢanı ya da sağlık kurumu ile
hasta arasındaki karĢılıklı ödevler ve haklar akla gelmektedir.
Daha önce de bahsedildiği gibi, hak sahibi olmak, aynı zamanda hak
konusu çerçevesinde bir ödev sahibi olmayı da gerektirmektedir. Yani, kiĢiler bazı
haklara sahip olurken bazı ödevleri de yerine getirmekle yükümlüdürler. Önemli bir
yanılgı olarak hasta haklarının hekim hakları ile karĢıt kavramlar olarak görülmesidir. Bu
anlamda aĢağıda bazı haklar karşılaştırmıştır:
Hasta kendine yeterli süre ayrılmasını ister/hekim de hastasına yeterli süre ayırmak
ister.
Hasta temiz ve çağdaĢ sağlık tesisi ister/ hekim de temiz ve çağdaĢ sağlık tesisinde
çalıĢmak ister.
Hasta da hekimde aralarına parasal konuların girmesini istemez.
Hasta tıbbi geliĢmeleri izleyen hekim ister/ hekim de bilimsel geliĢmeleri takip etmek
ister.
Hasta sevgi, saygı ve Ģefkat görmek ister/ hekim kendisine saygılı davranılmasını ve
güvenilmesini ister.
Hasta saatlerce poliklinik sırasında beklemek istemez/ hekim poliklinik kapısında
hastaların yığılmasını istemez.
Burada bir de Paternalist (babacıl) yaklaĢımdan söz etmek gerekiyor. Bu yaklaĢımda,
sağlık çalıĢanlarının hastayı koruyucu, kollayıcı, hastanın yararını düĢünen, birey olarak
hastaya hiç söz hakkı vermeyen davranıĢlar ortaya çıkmaktadır. Böyle bir durumda her Ģeyi
sağlık çalıĢanları bilir, hastalar hiçbir Ģey bilmez. Onun için bir Ģey soramaz,
bilgilendirilmelerine ve onaylarının alınmasına gerek duyulmaz. ĠĢte yıllarca yapılan
uygulamalar bu bağlamda değerlendirildiği için hasta hakları hep göz ardı edilmiĢtir.
Dünyada Hasta Hakları
Hasta hakları konusu ülkemizde olduğu gibi dünyada da fazla bir geçmiĢe sahip
değildir. Buna paralel son yıllarda bu konuda hızlı bir geliĢme kaydedilmiĢtir.
Hasta Haklarıyla ilgili ilk resmi deklerasyon Nuremberg Kanunları adı altında
yayınlanmıĢtır. Bu kanun Nazi doktorlarının izin almadan mahkumlar üzerinde yaptıkları
iĢlemler üzerine ortaya çıkmıĢtır. Buna göre, doktorlar yapacakları iĢlemler hakkında
mutlaka mahkumları bilgilendirerek onaylarını almaları esasına dayanmaktadır.
Daha sonra 1963 yılında Helsinki Deklerasyonu yayınlanmıĢtır.
Bu bağlamda 1978 yılında Kazakistan‘ın Alma-Ata'da Ģehrinde Temel Sağlık
hizmetleri konulu bir konferans düzenlenmiĢtir. Bu konferansa 134 ülke ve 67 uluslar arası
teĢkilat temsilcisi katılmıĢtır. Bu konferansta, dünyadaki tüm insanların sağlıklarını korumak
ve daha iyi duruma getirmek için hükümetlerin, tüm sağlık ve kalkınmada görevli kiĢi ve
kurumların ve dünya toplumlarının en kısa zamanda gerekli müdahaleleri yapması gerektiği
vurgulanmıĢtır.
Bu konferansta, yalnızca hastalığın ve sakatlığın olmamasından çok, bedensel, ruhsal
ve sosyal yönlerden tam bir iyilik halinin topluca oluĢturduğu sağlığın, temel insan
haklarından biri olduğu ve bunun da mümkün olan en yüksek düzeyde tutulmasının dünya
çapında önemli bir sosyal amaç olduğu ve bu amacın gerçekleĢtirilebilmesi için de sağlık
sektörüne ek olarak diğer bir çok sosyal ve ekonomik sektörlerin de çabalarının gerektiği
gerçeği vurgulanmıĢtır.
Toplantı sonucunda, sağlık sorunlarının çözümü ve sağlık düzeyinin iyileĢtirilmesi
için bir Uluslar arası Sağlık SözleĢmesi imzalanmıĢtır.
1981 yılında Dünya Tabipler Birliği‘nin yayınlamıĢ olduğu Lizbon Bildirgesi
bulunmaktadır. Bu bildirge 6 maddeden oluĢmaktadır. Bunlar Ģöyle sıralanabilir:
1. Hasta, hekimini özgürce seçme hakkına sahiptir.
2. Hasta, bir dıĢ baskı altında kalmadan özgürce çalıĢabilen bir hekim tarafından
bakılma hakkına sahiptir.
3. Hasta, yeterli ölçüde bilgilendirildikten sonra tedaviyi kabul ya da ret etme hakkına
sahiptir.
4. Hasta, kendisiyle ilgili tüm tıbbi ve kiĢisel bilgilerin gizliliğine gereken saygıyı
göstermesini hekiminden bekleme hakkına sahiptir.
5. Hasta, onurlu bir biçimde ölme hakkına sahiptir.
6. Hasta, dini temsilci de dahil olmak üzere, ruhsal ve manevi yönden teselli edilmeyi
isteme ya da reddetme hakkına sahiptir.
Avrupa‘da hasta haklarının geliĢtirilmesi bildirgesi olarak 28-30 Mart 1994 tarihinde
Amsterdam Bildirgesi yayınlanmıĢtır.
Dünya Tabipler Birliği tarafından Eylül 1995 tarihinde Endonezya‘nın Bali kentinde
yapılan toplantıda Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi gözden geçirilerek Bali Bildirgesi
yayınlanmıĢtır.
Dünya Tabipler Birliği‘nin 22-26 Ekim 1996 tarihinde Güney Afrika‘da yayınladığı
bildirgede çocuk hastaların hakları ayrıntılı bir Ģekilde belirtilmektedir. Bildiri de, çocukların
özel bir öneme sahip olmaları nedeniyle bu konuya daha fazla önem verilmesi gerektiği
vurgulanmaktadır. Bu bildirgede, genel hasta haklarından ayrı olarak bazı haklar
sayılmaktadır. Örneğin, çocuğun eğitiminin sürdürülebilmesi için uygun bir ortamın olması
gerektiği, kendi yaĢıtlarıyla aynı odaları paylaĢması gerektiği gibi.
Avrupa Konseyi tarafından ―Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından Ġnsan
Hakları ve Ġnsan Haysiyetinin Korunması SözleĢmesi Tasarısı Ġnsan Hakları ve Biyotıp
SözleĢmesi‖ hazırlanarak üye ülkelere sunulmuĢ ve imzalanmıĢtır. Bu sözleĢme, hızla
geliĢen Biyoloji ve tıp alanında insana saygı duyulmasını ve onurunun güvence altına
alınmasını, bu alanın kötüye kullanılmasının önlenmesini, uygulamada ortaya çıkacak
sorunların çözümü için kamuoyu oluĢturulmasını, toplum üyelerine haklarını ve
sorumluluklarının hatırlatılmasını amaçlamaktadır. Ülkemizde bu sözleĢmeyi imzalamıĢtır.
Türkiye’de Hasta Hakları
Türk tıp tarihinde hasta haklarını Selçuklular ve Osmanlılara kadar dayandırmamız
mümkündür. Anadolu‘daki darüĢĢifalar bilgi ve beceri kazanmıĢ hekim ve sağlık kadrosuna
sahiptirler. Halk, hastalık durumlarında bu hekimlere güvenerek rahatça baĢvurabiliyorlardı.
DarüĢĢifalarda din, dil, ırk farkı gözetilmeden her hastanın tıbbi bakım ve tedavisi
yapılmıĢtır. Hastaların ilaçları da buralarda yapılır ve parasız hastalara dağıtılırdı.
Ülkemizde hasta hakları, ―Anayasa‖, ―Tıbbi Deontoloji Tüzüğü‖ ve Sağlık
Bakanlığı‘nca hazırlanan ―Hasta Hakları Yönetmeliği‖ ile düzenlenmiĢtir. Bu bağlamda
Anayasamızın 56. Maddesinde Ģöyle denilmektedir:
“Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi
geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve
vatandaşların ödevidir. Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde
sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak,
işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet
vermesini düzenler. Devlet bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal
kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir. Sağlık hizmetlerinin
yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası kurabilir.”
Bu bağlamda ayrıca Deontoloji Tüzüğü‘nde de Hasta Haklarıyla ilgili olarak Ģu
maddeler göze çarpmaktadır:
Madde 4: Tabip ve diş tabibi, meslek ve sanatının icrası vesilesiyle muttali olduğu
sırları, kanuni mecburiyet olmadıkça, ifşa edemez. Tıbbi toplantılarda takdim edilen veya
yayınlarda bahis konusu olan vakalarda, hastanın hüviyeti açıklanamaz.
Madde 5: Sağlık müesseselerinde tatbik olunan usul ve kaideler mahfuz olmak üzere,
hasta; tabibini ve diş tabibini serbestçe seçer.
Madde 6: Tabip ve diş tabibi, sanat ve mesleğini icra ederken, hiçbir tesir ve nüfuza
kapılmaksızın, vicdani ve mesleki kanaatine göre hareket eder.
Madde 14: Tabip ve diş tabibi, hastanın vaziyetinin icap ettirdiği sıhhi ihtimamı
gösterir. Hastanın hayatını kurtarmak ve sıhhatini korumak mümkün olmadığı takdirde dahi,
ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmakla mükelleftir. Tabip ve diş tabibi hastasına
ümit vererek teselli eder. Hastanın maneviyatı üzerinde fena tesir yapmak suretiyle
hastalığın artması ihtimali bulunmadığı takdirde, teşhise göre alınması gereken tedbirlerin
hastaya açıkça söylenmesi lazımdır. Ancak hastalığın, vahim görülen akıbet ve seyrinin
saklanması uygundur. Meş’um bir prognostik (hastalığın seyri) hastanın kendisine çok büyük
bir ihtiyatla ihsas edilebilir. Hasta tarafından, böyle bir prognostiğin ailesine
açıklanmaması istenilmemiş veya açıklanacağı şahıs tayin olunmamış ise, durum ailesine
bildirilir
Ülkemizde hasta haklarıyla ilgili olarak 01.08.1998 tarih ve 23420 sayılı Resmi
Gazete‘de yayımlanan Hasta Hakları Yönetmeliği bulunmaktadır. Yönetmeliğin amacı Ģöyle
belirtilmektedir:
Temel insan haklarının sağlık hizmetleri sahasındaki yansıması olan ve baĢta Türkiye
Cumhuriyeti Anayasası‘nda, diğer mevzuatta ve milletlerarası hukuki metinlerde kabul
edilen ‗hasta haklarını‘ somut olarak göstermek ve sağlık hizmeti verilen bütün kurum ve
kuruluĢları dıĢında sağlık hizmeti verilen hallerde, insan haysiyetine yakıĢır Ģekilde herkesin
‗hasta haklarından‘ faydalanabilmesine, hak ihlallerinden korunabilmesine ve gerektiğinde
hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesine dair usül ve esasları düzenlemek amacıyla
hazırlanmıĢtır.
Ayrıca herhangi bir sağlık kuruluĢuna sağlık hizmeti almak için baĢvuran herkesin
sahip olduğu haklar yönetmelikte Ģu baĢlıklar altında sunulmuĢtur: (GeniĢ bilgi için Ek’deki
Hasta Hakları Yönetmeliğine bakılabilir.)
1- Sağlık hizmetlerinden adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde faydalanma hakkı
2- Bilgi talep edebilme hakkı
3- Sağlık kuruluĢunu seçme ve değiĢtirme hakkı
4- Personeli tanıma, seçme ve değiĢtirme hakkı
5- Öncelik sırasının belirlenmesini isteme hakkı
6- Tıbbi gereklere uygun teĢhis, tedavi ve bakım isteme hakkı
7- Kayıtları inceleme ve kayıtların düzeltilmesini talep etme hakkı
8- Bilgi verilmemesini isteme hakkı
9- Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu talep hakkı
10- Rıza ve izin hakkı
11- Bilgilerin gizli tutulması hakkı
12- Tedaviyi reddetme ve durdurma hakkı
13- Tıbbi araĢtırmalarda rıza alınması hakkı
14- Güvenliğin sağlanması hakkı
15- Dini vecibeleri yerine getirebilme ve dini hizmetlerden faydalanma hakkı
16- Ġnsani değerlere saygı gösterilmesi ve ziyaret hakkı
17- Refakatçi bulundurma hakkı
18- Müracaat, Ģikayet ve dava hakkı
Hasta Hakları Yönetmeliği ayrıca sağlık kurumlarına da bazı yükümlülükler
yüklemiĢtir. Bu bağlamda Ģöyle denilmektedir:
48. Madde: Sağlık kurum ve kuruluşlarının yetkilileri; bu yönetmelikte ve diğer
mevzuatta belirtilen hasta haklarının lafzına ve ruhuna uygun olarak kullanılabilmesine
yardımcı olmak amacıyla bu yönetmelikte gösterilen hasta haklarını bir liste, tabela veya
broşür haline getirerek, bunları sağlık kurum ve kuruluşunun, hastalar, personel ve
ziyaretçiler tarafından kolayca ulaşılıp okunabilecek uygun yerlerinde bulundurmak da
dahil olmak üzere, gereken bütün tedbirleri almakla mükellef ve yetkilidir.
Ülkemizde yapılan çalıĢmalar bağlamında Bakanlığımız Hasta Hakları Uygulamasını
2003 yılında baĢlatmıĢ ve halen bütün devlet hastanelerinde yürütülmektedir. Bu kapsamda
Hasta hakları ihlallerinin önlenmesi, hasta hakları uygulamalarının geliĢtirilmesi, ülke
genelinde planlanması, denetlenmesi ve koordinasyonundan sorumlu, Tedavi Hizmetleri
Genel Müdürlüğü bünyesinde Hasta Hakları ġubesi 05.11.2003 tarih ve 9979 sayılı Bakanlık
oluruyla kurulmuĢtur.
Hasta hakları uygulamalarının kurumsallaĢmasına yönelik faaliyetleri,
Hasta hakları uygulamalarını iyileĢtirme ve hizmet kalitesinin artırılmasına yönelik
faaliyetleri,
Hasta Hakları uygulamaları koordinasyonuna yönelik faaliyetleri,
Hasta Hakları uygulamasının tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri,
AraĢtırma, değerlendirme ve denetim faaliyetleri yürütmekle görevlidir.
Sağlık kurumlarında yaĢanan hasta hakları ihlalleri ile bunlara bağlı ortaya çıkan
sorunların önlenmesi, sağlık hizmetlerinin kalitesinin artırılması, sağlık hizmetlerinin insan
onuruna yakıĢır biçimde sunulması ile hastaların hak ihlallerinden korunabilmesine ve
gerektiğinde hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesine dair esas ve usulleri
belirlemek amacıyla, Ekim 2003 tarihinde ―Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları
Uygulamalarına ĠliĢkin Yönerge‖ yayımlandı. 26.04.2005 tarihinde hasta hakları
uygulamalarının yaygınlaĢtırılması ve uygulama sırasında karĢılaĢılan sorunların giderilmesi
amacıyla revize edilen ―Hasta Hakları Uygulama Yönergesi‖ yayımlandı.15 ġubat 2004
tarihinde 38 il ve 60 devlet hastanesinde hasta hakları birimleri kuruldu ve hasta hakları
kurulları oluĢturuldu. Uygulama Kasım 2006 itibariyle Bakanlığımıza bağlı bütün
hastanelerde fiilen baĢlatılmıĢtır.
Ġllerdeki hasta hakları uygulamalarının yerinde denetlemesi ve değerlendirmesi
amacıyla Mayıs 2005 tarihinde 81 ilde, il sağlık müdürlüklerinde ―Hasta Hakları Ġl
Koordinatörlükleri‖ kurulmuĢtur.
Hasta hakları uygulamasında bizzat görev alan baĢta il sağlık müdürlerine, hasta
hakları il koordinatörlerine, hastane baĢhekimlerine, hasta hakları kurul baĢkanlarına, hasta
hakları birim sorumlularına ve bütün hastane çalıĢanlarına; hasta hakları ve uygulamaları
konusunda bilgi, beceri, tutum ve davranıĢ kazandırmak amacıyla hizmet içi eğitimler
yapılmıĢ ve yaĢam boyu eğitim kapsamında da hizmet içi eğitimler devam etmektedir.
Sağlık kurum ve kuruluĢlarına; bir sağlık sorunu nedeniyle baĢvuran hasta ve hasta
yakınlarının hasta hakları konusunda bilinçlendirilmesi, haklarının ve sorumluluklarının
neler olduğunun, hak ihlallerinde nerelere baĢvurmaları gerektiğinin öğretilmesi amacıyla da
bilgilendirme ve eğitim faaliyetleri yapılmıĢ olup bu etkinlikler devamlı yapılmaktadır. Bu
anlamda topluma yönelik eğimlerimiz de her yıl düzenli bir Ģekilde gerçekleĢtirilmektedir.
16-17 Kasım 2005 tarihlerinde Ankara Sürmeli Otelde ―I.Ulusal Hasta Hakları
Sempozyumu‖ düzenlenerek tüm yurtta vatandaĢlarımızın konuya dikkati çekilmiĢtir. Hasta
hakları uygulamaları paylaĢılmıĢ ve tartıĢılmıĢtır. YaklaĢık 450 katılımcı sempozyuma iĢtirak
etmiĢtir. Ġkincisi için ise çalıĢmalar devam etmektedir.
Bütün ülkedeki baĢvuruların kaydı internet ortamında yapılmaktadır. Hasta hakkı
ihlaline uğrayan bir vatandaĢ internetten www.saglik.gov.tr adresinden baĢvuru
yapabilmektedir. Bu bilgiler Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hasta
Hakları ġubesi tarafından takip edilmektedir. Aynı zamanda baĢvuru yapılan hastanedeki
hasta hakları birim sorumlusu kendi sayfasında bu baĢvuruyu görerek vatandaĢın sorununu
çözmeye yönelik giriĢimlere baĢlamaktadır. Ayrıca hasta hakları web sayfası ile
(www.saglik.gov.tr) hasta hakları konusunda yapılanlar vatandaĢlara ve hasta hakları
birimlerindeki çalıĢanlarımıza anında duyurulmaktadır. Hasta hakları web sayfası aynı
zamanda Ġngilizce olarak da yayınlanmaktadır. Yurt dıĢındaki çeĢitli kurumlar ve internet
kullanıcıları Türkiye‘deki hasta hakları uygulamaları konusunda bilgi edinmektedir.
Hasta haklarından biri de hekimini seçebilme hakkıdır. Bu hakkın kullanılabilmesi
için hastanelerdeki poliklinik sayılarının artırılması konusunda çalıĢmalar yapılmaktadır. 8
Eylül 2004 tarihinde 2004/117 sayılı ―Poliklinik Hizmetlerinin Yeniden Yapılandırılması
Genelgesi‖ yayınlanmıĢtır. Genelge ile ―Hekim Seçme Hakkı‖ nın sağlanabilmesi için pilot
olarak belirlenen hastanelerde uygulama baĢlatılmıĢtır. Uygulama için öncelikle sağlık
kurum ve kuruluĢlarımızda çalıĢan klinisyen uzman hekim sayısı kadar poliklinik muayene
odası açılması ve bu hastanelerde sekreterya hizmetlerinin düzenlenerek, muayene yapan
hekimlerin isimleri ve branĢlarının herkesin görebileceği yerlere asılması planlanmıĢtır.
Yukarıda belirlenen Ģartları sağlayan hastaneler ―Hekim Seçme Hakkı‖ Logosunu
hastanelerine asmaktadırlar. Bu hastanelerimize baĢvuran hastalar, nöbette olan ve izin
kullananlar dıĢında olan hekimlerden istediklerine muayene olabilmektedir.
HASTA SORUMLULUĞU NEDĠR?
Bir yerde hak varsa hemen yanı baĢında sorumluluk da vardır. Son dönemde hasta
haklarının yanında bir de ―Hasta Sorumluluğu‖ kavramı ortaya çıkmıĢtır.
Genel olarak, hastanın bir sağlık kuruluĢuna baĢvurmadan ve baĢvurduktan sonraki
süreçte yerine getirmesi gereken ödev ve yükümlülükler diye tarif etmemiz mümkündür.
1. Genel Sorumluluklar 1.1. KiĢiler kendi sağlığına dikkat etmek için elinden geleni yapmalı ve sağlıklı bir yaĢam
için verilen tavsiyelere uymalıdır.
1.2. KiĢi uygunsa kan verebilir ya da organ bağıĢında bulunabilir.
1.3. Basit durumlarda kiĢiler kendi bakımlarını yapmalıdır.
2. Sosyal Güvenlik Durumu 2.1.Hasta; sağlık, sosyal güvenlik ve kiĢisel bilgilerindeki değiĢiklikleri zamanında bildirmek
durumundadır.
2.2.Hasta; sağlık karnesinin (Bağ-Kur, YeĢil Kart gibi) vizesini zamanında yaptırmak
zorundadır.
3. Sağlık ÇalıĢanlarını Bilgilendirme 3.1.Hasta; yakınmalarını, daha önce geçirdiği hastalıkları, yatarak herhangi bir tedavi görüp
görmediğini, eğer varsa halen kullandığı ilaçları ve tüm sağlığıyla ilgili bilgileri tam, eksiksiz
vermelidir.
4. Hastane Kurallarına Uyma 4.1. Hasta; baĢvurduğu sağlık kuruluĢunun kural ve uygulamalarına uymalıdır.
4.1.Hasta sağlık Bakanlığı ve diğer sosyal güvenlik kurumlarınca belirlenen sevk zincirine
uymalıdır .
4.2.Hastanın; tedavi, bakım ve rehabilitasyon sürecince sağlık çalıĢanları ile iĢbirliği içinde
olması beklenir.
4.3.Hasta; randevulu hizmet veren bir sağlık tesisinden yararlanıyorsa randevunun tarih ve
saatine uyması ve değiĢiklikleri ilgili yere bildirmesi gerekir.
4.4. Hasta; hastane personelinin, diğer hastaların ve ziyaretçilerin haklarına saygı
göstermelidir.
4.5. Hasta; hastane malzemelerine verdiği zararları karĢılamak zorundadır.
5. Tedavisi Ġle Ġlgili Önerilere Uyma 5.1.Hasta; tedavisi ve ilaçlarla ilgili tavsiyeleri dikkatle dinlemeli ve anlayamadığı yerleri
sormalıdır.
5.2.Hastanın; tedavisiyle ilgili önerilere uyum sağlayamama durumu söz konusu ise bunu
sağlık çalıĢanına bildirmesi gerekir.
5.3.Hasta sağlık bakım ve taburculuk sonrası bakım planını beklendiği gibi doğru anlayıp
anlamadığını belirtmesi gerekir.
5.4.Hasta; uygulanacak tedaviyi reddetmesi veya önerilere uymamasından dolayı doğacak
sonuçlardan kendisi sorumludur.
Hasta haklarının hukuki boyutu ile ilgili olarak bir hukukçudan görüĢ alınması daha
uygun olacaktır. Çünkü yeni Türk Ceza Kanunu‘nda konuyla ilgili önemli maddeler
bulunmaktadır.
Türk hukuk sisteminde; Ceza Hukuku, Ġdare Hukuku ve Medeni Hukuk
metinlerinde hasta haklarını da ilgilendiren birçok düzenleme olmakla birlikte
―Hasta Hakları Yönetmeliği‖nin yayımlandığı 1998 yılına kadar konuyla doğrudan ilgili
bir düzenleme yoktu.
Türk hukuk sisteminde sağlık personelinin çalıĢmaları sırasında yapmaması gereken
eylemler ve bunların karĢılığı verilecek cezalar belirtilerek daha çok sağlık çalıĢanlarının ödev
ve sorumlulukları ön plana çıkarılmıĢtır. Esasen sağlık hizmetlerinin yürütülmesi sırasında
oluĢabilecek suçlarla, diğer mesleklerin uygulanması sırasında ya da günlük yaĢamda ortaya
çıkabilecek suçlar arasında hukuksal açıdan ayrım yoktur. Tüm sağlık çalıĢanları her türlü
mesleki eylem ve iĢlemlerinde, genel hukuki düzenlemelerde belirtilen hükümlere uymak
zorundadır. Yasalarda tıbbi uygulamalara özel yaptırım ve ceza hükümleri yoktur. Sağlık
çalıĢanlarının hukuki sorumluluklarının diğer bireylerinkinden tek ayrımı, iĢ yeri ya da
meslekleriyle ilgili, yasalarla tanımlanmıĢ yükümlülüklerinin olmasıdır. Yükümlülük,
belirlenmiĢ iĢleri yapma zorunluluğunu ifade eder, yapılmazsa sorumlulara cezai iĢlem
gerektirir.
Hukuki kurallar ve bunlara uymayanlara uygulanacak yaptırımlar yasalarla açık
olarak düzenlenmiĢtir. Bu kurallara uyulmaması suç teĢkil eder. Bu durumda, durumu
saptayacak, suç iĢleyeni yargılayacak ve yargının kararını uygulayacak kurumlar ve bu
kurumların yetki
ve sorumlulukları bellidir. Örneğin tıbbi eylemler sonunda hastada bir zarar meydana gelmesi
durumunda, bu konu hasta, kurum yöneticileri ya da güvenlik güçleri tarafından yargıya
ulaĢtırılmakta ve yargılama sonunda oluĢan karara göre cezai iĢlem uygulanmaktadır.
Hasta haklarıyla ilgili düzenlemeler; baĢta 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha
Yasası, 1219 sayılı Tababet ve ġuabatı Sanatlarının Tarzı Ġcrasına Dair Yasa ve Tıbbi
Deontoloji Tüzüğü olmak üzere, sağlık hizmetleriyle ilgili çeĢitli yasalarda yer almıĢtır.
Ayrıca, sağlık meslek birliklerinin yasalarında da bu konuya iliĢkin ayrıntılı düzenlemeler
vardır. Ancak, bunlar doğrudan haklardan söz eden metinler olmaktan çok, bu haklara
karĢılık gelen ya da bu hakları karĢılayan görevleri ve bunları yerine getirmek durumunda
olan kurum ya da kiĢileri belirleyen, düzenleyen metinler Ģeklindedir.
Türkiye‘de hasta hakları ile ilgili yasal düzenlemeler içinde en önemli ve
ayrıntılı olanı 1998 yılında yayımlanan ―Hasta Hakları Yönetmeliği‖ dir.
Hasta hakları, daha çok hasta ile sağlık çalıĢanı arasındaki iliĢki için söz
konusudur. Bu yönetmelikte ise, hasta hakları temel insan haklarının sağlık
hizmetleri alanındaki yansıması Ģeklinde tanımlanmaktadır. Yönetmeliğin amaç baĢlığı
ile düzenlenmiĢ biri. maddesinde temel amacın, hasta haklarını somut olarak göstermek
olduğu belirtilmiĢtir. Bu yönüyle yönetmelik Türkiye‘deki sağlık çalıĢanlarına ve
hastalara yol gösterici en temel metindir.
Dokuz bölüm ve elli bir maddeden oluĢan bu yönetmelikte, hasta haklarına iliĢkin
tüm konulara açıklık getirilmiĢ, hasta haklarının yanı sıra sağlık personeli ve kurumların
görev ve sorumluluklarına da yer verilmiĢtir. Bu nedenle yönetmeliğin sağlık
hizmetlerinde çalıĢan sağlık personeli ve kurum yöneticileri ile kurumun tüm çalıĢanları
tarafından iyi bilinmesi, hasta ve hasta yakınları taleplerinin yönetmelik hükümleri
doğrultusunda değerlendirmesi gerekmektedir.
HASTA HAKLARI YÖNETMELĠĞĠ
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Ġlkeler
Amaç Madde 1- Bu Yönetmelik; temel insan haklarının sağlık hizmetleri
sahasındaki yansıması olan ve baĢta Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda, diğer mevzuatta
ve uluslararası hukuki metinlerde kabul edilen "hasta hakları"nı somut olarak göstermek
ve sağlık hizmeti verilen bütün kurum ve kuruluĢlarda ve sağlık kurum ve kuruluĢları
dıĢında sağlık hizmeti verilen hallerde, insan onuruna yakıĢır biçimde herkesin "hasta
hakları"ndan yararlanabilmesine, hak ihlallerinden korunabilmesine ve gerektiğinde
hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesine dair usul ve esasları düzenlemek amacı ile
hazırlanmıĢtır.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik; sağlık hizmeti verilen resmi ve özel bütün kurum
ve kuruluĢları, bu kurum ve kuruluĢlarda veya bunların dıĢında hizmete katılan her
kademedeki ve unvandaki ilgilileri ve hizmetten yararlanma hakkını haiz olan bütün fertleri
kapsar.
Hukuki Dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik; 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Yasasının
9. maddesinin c bendine ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığı'nın TeĢkilat ve Görevleri Hakkında
Yasa Hükmünde Kararname'nin 43. maddesine dayanılarak hazırlanmıĢtır.
Tanımlar
Madde 4- Bu Yönetmelik'te geçen deyimlerden;
a) Bakanlık: Sağlık Bakanlığı'nı,
b) Hasta: Sağlık hizmetlerinden yararlanma ihtiyacı bulunan kimseyi,
c) Personel: Hizmetin, resmi veya özel sağlık kurumlarında ve kuruluĢlarında
veya serbest olarak sunulmasına bakılmaksızın, sağlık hizmetinin verilmesine katılan
bütün sağlık meslekleri mensuplarını ve sağlık meslekleri mensubu olmasa bile
sağlık hizmetinin verilmesine sorumlu olarak katılan kimseleri,
d) Sağlık kurum ve kuruluĢu: Milli Savunma Bakanlığı'na ait olanlar hariç olmak
üzere, sağlık hizmeti verilen resmi veya özel bütün kurum ve kuruluĢlar ile tababet
icra edilen bütün yerleri,
e) Hasta hakları: Sağlık hizmetlerinden yararlanma ihtiyacı bulunan fertlerin,
sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası,uluslararası
andlaĢmalar, yasalar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmıĢ bulunan haklarını, ifade
eder.
Ġlkeler Madde 5- Sağlık hizmetlerinin sunulmasında aĢağıdaki ilkelere uyulması Ģarttır:
a) Bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde yaĢama hakkının,
en temel insan hakkı olduğu, hizmetin her safhasında daima göz önünde bulundurulur.
b) Herkesin yaĢama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliĢtirme hakkını haiz
olduğu ve hiçbir merci veya kimsenin bu hakkı ortadan kaldırmak yetkisinin olmadığı
bilinerek, hastaya insanca muamelede bulunulur.
c) Sağlık hizmetinin verilmesinde, hastaların, ırk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi
düĢünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durumları ile sair ayrımlılıkları dikkate
alınamaz. Sağlık hizmetleri, herkesin kolayca ulaĢabileceği biçimde planlanıp düzenlenir.
d) Tıbbi zorunluluklar ve yasalarda yazılı haller dıĢında, rızası olmaksızın
kiĢinin vücut bütünlüğüne ve diğer kiĢilik haklarına dokunulamaz.
e) KiĢi, rızası ve Bakanlığın izni olmaksızın tıbbi araĢtırmalara tabi tutulamaz.
f) Yasa ile izin verilen haller ile tıbbi zorunluluklar dıĢında, hastanın özel yaĢamının
ve aile yaĢamının gizliliğine dokunulamaz.
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı
Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Yararlanma Madde 6- Hasta, adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlıklı yaĢamanın
teĢvik edilmesine yönelik etkinlikler ve koruyucu sağlık hizmetleri de dahil olmak
üzere, sağlık hizmetlerinden gereksinimlerine uygun olarak yararlanma hakkına sahiptir.
Bu hak, sağlık hizmeti veren bütün kurum ve kuruluĢlar ile sağlık hizmetinde görev alan
personelin adalet ve hakkaniyet ilkelerine uygun hizmet verme yükümlülüklerini de içerir.
Bilgi Ġsteme
Madde 7- Hasta, sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanabileceği konusunda
bilgi isteyebilir. Bu hak, hangi sağlık kuruluĢundan hangi Ģartlara göre yararlanılabileceğini,
sağlık kurum ve kuruluĢları tarafından verilen her türlü hizmet ve olanakların neler
olduğunu ve müracaat edilen kuruluĢta verilen sağlık hizmetlerinden yararlanma
usulüne öğrenme haklarını da kapsar.
Bütün sağlık kurum ve kuruluĢları, hastayı biri. fıkra uyarınca bilgilendirmek
için yeterli teknik donanımı haiz birimi oluĢturmak; bu birimde, hastaya kesin ve yeterli
bilgi verebilecek nitelik ve ehliyete sahip personeli daimi olarak istihdam etmek ve
hastanın ihtiyacı olan birimlere kolayca ulaĢabilmesini sağlamak üzere, kuruluĢun uygun
yerlerinde bilgilendirici tabela, broĢür ve iĢaretler bulundurmak gibi önlemleri almak
zorundadırlar.
Sağlık KuruluĢunu Seçme ve DeğiĢtirme Madde 8- Hasta; tabi olduğu mevzuatın öngördüğü usul ve Ģartlara uyulmak kaydı
ile, sağlık kurum ve kuruluĢunu seçme ve seçtiği sağlık kuruluĢunda verilen sağlık
hizmetinden yararlanma hakkına sahiptir. Mevzuat ile belirlenmiĢ sevk sistemine uygun
olmak Ģartı ile hasta sağlık kuruluĢunu değiĢtirebilir. Ancak, kuruluĢu değiĢtirmenin hayati
tehlikeye yol açıp açmayacağı ve hastalığının daha da ağırlaĢıp ağırlaĢmayacağı
hususlarında hastanın tabip tarafından aydınlatılması ve yaĢamı tehlike bakımından sağlık
kuruluĢunun değiĢtirilmesinde tıbben sakınca görülmemesi esastır.
Acil olaylar dıĢında, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluĢuna bağlı olup da
mevzuatın öngördüğü sevk zincirine uymayanlar aradaki ücret ayrımını kendileri karĢılar.
Hastanın sağlık kuruluĢunda kalmasında tıbben yarar bulunmayan veya bir
baĢka sağlık kuruluĢuna nakli gerekli olan hallerde, durum hastaya veya 15.maddenin iki.
fıkrasında belirtilen kiĢilere açıklanır. Nakilden önce, gereken bilgiler nakil talebinde
bulunulan veya tıbben uygun görülen sağlık kuruluĢuna, sevk eden kuruluĢ veya
mevzuatla belirlenen yetkililerce verilir. Her iki durumda da hizmetin aksamadan ve
kesintisiz olarak verilmesi esastır.
Personeli Tanıma, Seçme ve DeğiĢtirme Madde 9- Hastaya talebi halinde, kendisine sağlık hizmeti verecek veya veren olan
tabiplerin ve diğer personelin kimlikleri, görev ve unvanları hakkında bilgi verilir.
Mevzuat ile belirlenmiĢ usullere uyulmak Ģartı ile hastanın, kendisine sağlık
hizmeti verecek personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen tabibi değiĢtirme ve baĢka
tabiplerin konsültasyonunu istemek hakkı vardır. Personeli seçme, tabibi değiĢtirme ve
konsültasyon isteme hakları kullanıldığında, mevzuat ile belirlenen ücret ayrımı, bu hakları
kullanan hasta tarafından karĢılanır.
Öncelik Sırasının Belirlenmesini Ġsteme Madde 10- Sağlık kuruluĢunun hizmet verme olanaklarının yetersiz veya sınırlı
olması sebebiyle sağlık hizmeti talebi zamanında karĢılanamayan hallerde, hastanın, öncelik
hakkının tıbbi kriterlere dayalı ve objektif olarak belirlenmesini istemek hakkı vardır.
Acil ve adli olaylar ile yaĢlılar ve özürlüler hakkında öncelik sırasının belirlenmesinde
ilgili mevzuat hükümleri uygulanır.
Tıbbi Gereklere Uygun TeĢhis, Tedavi ve Bakım Madde 11- Hasta, modern tıbbi bilgi ve teknolojinin gereklerine uygun olarak
teĢhisinin konulmasını, tedavisinin yapılmasını ve bakımını istemek hakkına sahiptir.
Tababetin ilkelerine ve tababet ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı veya aldatıcı mahiyette
teĢhis ve tedavi yapılamaz.
Tıbbi Gereklilikler DıĢında Müdahale Yasağı Madde 12- TeĢhis, tedavi veya korunma maksadı olmaksızın, ölüme veya
yaĢami tehlikeye yol açabilecek veya vücut bütünlüğünü ihlal edebilecek veya akli veya
bedensel mukavemeti azaltabilecek hiçbir Ģey yapılamaz ve talep de edilemez.
Ötenazi Yasağı Madde 13- Ötenazi yasaktır.
Tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun, yaĢam hakkından
vazgeçilemez. Kendisinin veya bir baĢkasının talebi olsa dahi, kimsenin yaĢamına son
verilemez.
Tıbbi Özen Gösterilmesi Madde 14- Personel, hastanın durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir.
Hastanın yaĢamını kurtarmak veya sağlığını korumak mümkün olmadığı takdirde dahi,
ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalıĢmak zorunludur.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Sağlık Durumu Ġle Ġlgili Bilgi Alma Hakkı
Genel Olarak Bilgi Ġsteme Madde 15- Hasta; sağlık durumunu, kendisine uygulanacak tıbbi iĢlemleri,
bunların yararları ve muhtemel sakıncaları, alternatif tıbbi müdahale usulleri,
tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçları ve hastalığın
seyri ve sonuçları konusunda sözlü veya yazılı olarak bilgi istemek hakkına sahiptir.
Sağlık durumu ile ilgili gereken bilgiyi, bizzat hasta veya hastanın küçük,
temyiz kudretinden yoksun veya kısıtlı olması halinde velisi veya vasisi isteyebilir.
Hasta, sağlık durumu hakkında bilgi almak üzere bir baĢkasına da yetki verebilir. Gerek
görülen hallerde yetkinin belgelendirilmesi istenilebilir. Hasta, tedavisi ile ilgilenen tabip
dıĢında bir baĢka tabipten de sağlık durumu hakkında bilgi alabilir.
Kayıtları Ġnceleme Madde 16- Hasta, sağlık durumu ile ilgili bilgiler bulunan dosyayı ve
kayıtları, doğrudan veya vekili veya Yasal temsilcisi vasıtası ile inceleyebilir ve bir suretini
alabilir. Bu kayıtlar, sadece hastanın tedavisi ile doğrudan ilgili olanlar tarafından görülebilir.
Kayıtların Düzeltilmesini Ġsteme Madde 17- Hasta; sağlık kurum ve kuruluĢları nezdinde bulunan kayıtlarında
eksik, belirsiz ve hatalı tıbbi ve Ģahsi bilgilerin tamamlanmasını, açıklanmasını,
düzeltilmesini ve nihai sağlık durumu ve Ģahsi durumuna uygun hale getirilmesini isteyebilir.
Bu hak, hastanın sağlık durumu ile ilgili raporlara itiraz ve aynı veya baĢka kurum
ve kuruluĢlarda sağlık durumu hakkında yeni rapor düzenlenmesini isteme haklarını da
kapsar.
Bilgi Vermenin Usulü Madde 18- Bilgi, gerektiğinde tercüman kullanılarak, hastanın anlayabileceği
biçimde, tıbbi terimler mümkün olduğunca kullanılmadan, tereddüt ve Ģüpheye yer
verilmeden ve hastanın ruhi durumuna uygun ve nazik bir ifade ile verilir.
Bilgi Verilmesi Caiz Olmayan ve Önlem Alınması Gereken haller Madde 19- Hastanın manevi yapısı üzerinde fena tesir yapmak suretiyle
hastalığın artması ihtimalinin bulunması ve hastalığın seyrinin ve sonucunun vahim
görülmesi hallerinde, teĢhisin saklanması caizdir. Hastaya veya yakınlarına, hastanın
sağlık durumu hakkında bilgi verilip verilmemesi, yukarıdaki fıkrada belirtilen Ģartlar
çerçevesinde tabibinin takdirine bağlıdır.
Tedavisi olmayan bir teĢhis, ancak bir tabip tarafından ve tam bir ihtiyat içinde
hastaya hissettirilebilir veya bildirilebilir. Hastanın aksi yönde bir talebinin
bulunmaması veya açıklanacağı Ģahsın önceden belirlenmemesi halinde, böyle bir teĢhis
ailesine bildirilir.
Bilgi Verilmesini Yasaklama Madde 20- Ġlgili mevzuat hükümlerine ve hastalığın mahiyetine göre yetkili
mercilerce alınacak önlemlerin gerektirdiği haller dıĢında; hasta, sağlık durumu hakkında
kendisine veya ailesine veya yakınlarına bilgi verilmemesini isteyebilir.
Hasta Haklarının Korunması
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Mahremiyete Saygı Gösterilmesi Madde 21- Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Hasta
mahremiyetinin korunmasını açıkça talep de edebilir. Her türlü tıbbi müdahale, hastanın
mahremiyetine saygı gösterilmek suretiyle icra edilir.
Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu istemek hakkı;
a) Hastanın, sağlık durumu ile ilgili tıbbi değerlendirmelerin gizlilik içerisinde
yürütülmesini,
b) Muayenenin, teĢhisin, tedavinin ve hasta ile doğrudan teması gerektiren diğer
iĢlemlerin makul bir gizlilik ortamında gerçekleĢtirilmesini,
c) Tıbben sakınca olmayan hallerde yanında bir yakınının bulunmasına izin
verilmesini,
d) Tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kimselerin, tıbbi müdahale sırasında
bulunmamasını,
e) Hastalığın mahiyeti gerektirmedikçe hastanın Ģahsi ve ailevi yaĢamına
müdahale edilmemesini,
f) Sağlık harcamalarının kaynağının gizli tutulmasını, kapsar. Ölüm olayı,
mahremiyetin bozulması hakkını vermez
Eğitim verilen sağlık kurum ve kuruluĢlarında, hastanın tedavisi ile doğrudan
ilgili olmayanların tıbbi müdahale sırasında bulunması gerekli ise önceden veya tedavi
sırasında bunun için hastanın ayrıca rızası alınır.
Rıza Olmaksızın Tıbbi ĠĢleme Tabi Tutulmama Madde 22- Yasada gösterilen istisnalar hariç olmak üzere, kimse, rızası olmaksızın ve
verdiği rızaya uygun olmayan bir biçimde tıbbi iĢleme tabi tutulamaz.
Bir suç iĢlediği veya buna katıldığı Ģüphesi altında bulunan kiĢinin iĢlediği suçun
muhtemel kanıtlarının, kendisinin veya mağdurun vücudunda olduğu düĢünülen hallerde;
bu kanıtların ortaya çıkarılması için sanığın veya mağdurun tıbbi iĢleme tabi tutulması,
hakimin kararına bağlıdır.
Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde bu ameliye, cumhuriyet savcısının talebi
üzerine yapılabilir.
Bilgilerin Gizli Tutulması Madde 23- Sağlık hizmetinin verilmesi sebebiyle edinilen bilgiler, yasa ile müsaade
edilen haller dıĢında, hiçbir biçimde açıklanamaz.
KiĢinin rızasına dayansa bile, kiĢilik haklarından bütünüyle vazgeçilmesi, bu
hakların baĢkalarına devri veya aĢırı biçimde sınırlanması sonucunu doğuran
hallerde bilginin açıklanması, bunları açıklayanın hukuki sorumluluğunu kaldırmaz.
Hukuki ve ahlaki yönden geçerli ve haklı bir sebebe dayanmaksızın hastaya
zarar verme ihtimali bulunan bilginin ifĢa edilmesi, personelin ve diğer kimselerin hukuki
ve cezai sorumluluğunu da gerektirir.
AraĢtırma ve eğitim amacı ile yapılan etkinliklerde de hastanın kimlik bilgileri,
rızası olmaksızın açıklanamaz.
BEġĠNCĠ BÖLÜM
Tıbbi Müdahalede
Hastanın Rızası
Hastanın Rızası ve Ġzin Madde 24- Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası gerekir. Hasta küçük veya mahcur
(kısıtlı) ise velisinden veya vasisinden izin alınır. Hastanın, velisinin veya vasisinin olmadığı
veya hazır bulunamadığı veya hastanın ifade gücünün olmadığı hallerde, bu Ģart aranmaz.
Yasal temsilci tarafından uygun görülmeyen hallerde, müdahalede bulunmak tıbben
gerekli ise, velayet ve vesayet altındaki hastaya tıbbi müdahalede bulunulabilmesi; Türk
Medeni Yasası'nın 272. ve 431. maddeleri uyarınca mahkeme kararına bağlıdır.
Yasal temsilciden veya mahkemeden izin alınması zaman gerektirecek ve
hastaya derhal müdahale edilmediği takdirde yaĢamı veya yaĢamı organlarından birisi
tehdit altına girecek ise, izin Ģartı aranmaz.
Üç. fıkrada belirtilen ve yaĢamı veya yaĢamı organlardan birisini tehdit eden
acil haller haricinde, rızanın her zaman geri alınması mümkündür. Rızanın geri alınması,
hastanın tedaviyi reddetmesi anlamına gelir. Rızanın müdahale baĢladıktan sonra geri
alınması, ancak tıbbi yönden sakınca bulunmaması Ģartına bağlıdır.
Tedaviyi Reddetme ve Durdurma Madde 25- Yasa en zorunlu olan haller dıĢında ve doğabilecek olumsuz
sonuçların sorumluluğu hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanması
planlanan veya uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya durdurulmasını istemek
hakkına sahiptir. Bu halde, tedavinin uygulanmamasından doğacak sonuçların hastaya
veya Yasal temsilcilerine veyahut yakınlarına anlatılması ve bunu gösteren yazılı belge
alınması gerekir.
Bu hakkın kullanılması, hastanın sağlık kuruluĢuna tekrar müracaatında hasta
aleyhine kullanılamaz.
Küçüğün veya Mahcurun Tıbbi Müdahaleye ĠĢtiraki Madde 26- Yasal temsilcinin muvafakatinin gerektiği ve yeterli olduğu hallerde
dahi, mümkün olduğu ölçüde küçük veya mahcur olan hastanın dinlenmesi
suretiyle tıbbi müdahaleye iĢtiraki sağlanır.
AlıĢılmıĢ Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması Madde 27- Klinik veya laboratuvar muayeneleri sonucunda bilinen klasik
tedavi metotlarının hastaya yarar vermeyeceğinin sabit olması ve daha evvel deney
hayvanları üzerinde kafi derecede denemek suretiyle yararlı etkilerinin anlaĢılması ve
hastanın rızasının bulunması Ģartları birlikte var olduğunda, bilinen klasik tedavi
metotları yerine baĢka bir tedavi usulü uygulanabilir. Ayrıca, bilinen klasik tedavi
metodu dıĢındaki bir metodun uygulanabilmesi için, hastaya yararlı olacağının ve bu
tedavinin bilinen klasik tedavi usullerinden daha elveriĢsiz sonuç vermeyeceğinin
muhtemel olması da Ģarttır.
Evvelce denenmemiĢ bir tıbbi tedavi ve müdahale usulü, ancak zarar
vermeyeceğinin ve hastayı kurtaracağının mutlak olarak öngörülmesi halinde yapılabilir.
Altıncı Bölüm'de yer alan hükümler saklıdır.
Rızanın ġekli ve Geçerliliği Madde 28- Mevzuatın öngördüğü istisnalar dıĢında, rıza herhangi bir Ģekle bağlı
değildir.
Hukuka ve ahlaka aykırı olarak alınan rıza hükümsüzdür ve bu biçimde alınan rızaya
dayanılarak müdahalede bulunulamaz.
Organ ve Doku Alınmasında Rıza Madde 29- 18 yaĢından küçük ve mümeyyiz olmayanlardan organ ve doku alınamaz.
Bu Ģartları tamam olanlardan teĢhis, tedavi ve bilimsel amaçlar ile organ veya doku alınması,
2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Yasa‘nın 6. maddesinde
öngörülen yazılı biçim Ģartına tabidir. Ölüden organ ve doku alınma Ģartı ve cesetlerin
bilimsel araĢtırma için muhafazası hususunda 2238 sayılı Yasa‘nın 14. maddesi hükümleri
saklıdır.
Aile Planlanması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi Madde 30- Ġlgilinin rızası var olsun veya olmasın, Bakanlık tarafından tespit edilmiĢ
olanlar dıĢındaki ilaç ve araçlar aile planlaması hizmetlerinde kullanılamaz.
Gebeliğin sona erdirilmesi, 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Yasa ile öngörülen
Ģartlara tabidir. Sterilizasyon ve gebeliğin sona erdirilmesi hallerinde, hastanın rızası ile evli
ise eĢinin de rızası gereklidir.
Rızanın Kapsamı Madde 31- Rıza alınırken hastanın veya Yasal temsilcisinin tıbbi müdahalenin konusu
ve sonuçları hakkında bilgilendirilip aydınlatılması esastır.
Hastanın, uygulanacak tıbbi müdahale için verdiği rıza, bu müdahalenin gerektirdiği
sair tıbbi iĢlemleri de kapsar. Ancak, tıbbi iĢlemlerin uygulanmasında, bu Yönetmelik'te ve
diğer mevzuatta belirlenen hakların ihlal edilmemesi için azami özen gösterilir.
Tıbbi AraĢtırmalar
Tıbbi AraĢtırmalarda Rıza
ALTINCI BÖLÜM Madde 32- Hiç kimse; Bakanlığın izni ve kendi rızası bulunmaksızın,
tecrübe, araĢtırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbi müdahale konusu yapılamaz. Tıbbi
araĢtırmalardan beklenen tıbbi yarar ve toplum çıkarı, üzerinde araĢtırma
yapılmasına rıza gösteren gönüllünün yaĢamından ve vücut bütünlüğünün korunmasından
üstün tutulamaz.
Tıbbi araĢtırmalar, sadece, mevzuata göre araĢtırmada bulunmayan yetkili ve
yeterli tıbbi bilgi ve tecrübeyi haiz olan personel tarafından, mevzuat ile belirlenen
yerlerde yürütülür.
Gönüllünün tıbbi araĢtırmaya rıza göstermesi, bu araĢtırmada görev alan
personelin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi Madde 33- AraĢtırmalarda, gönüllünün sağlığına ve diğer kiĢilik haklarına
zarar verilmemesi için gereken bütün önlemler alınır. AraĢtırmanın gönüllüye vereceği
muhtemel zararlar önceden tespit edilemediği takdirde; gönüllü, rızası bulunsa dahi,
araĢtırma konusu yapılamaz.
Gönüllü; araĢtırmanın maksadı, usulü, muhtemel yararları ve zararları ve
araĢtırmaya iĢtirak etmekten vazgeçebileceği ve araĢtırmanın her safhasında baĢlangıçta
verdiği rızayı geri alabileceği hususlarında, önceden yeterince bilgilendirilir.
Rıza Alınmasının Usulü ve ġekli Madde 34- Tıbbi araĢtırma hakkında yeterince bilgilendirilmiĢ olan
gönüllünün rızasının maddi veya manevi hiçbir baskı altında olmaksızın, tamamen
serbest iradesine dayanılarak alınmasına azami ihtimam gösterilir.
Tıbbi araĢtırmalarda rıza yazılı biçim Ģartına tabidir.
Küçüklerin ve Mümeyyiz Olmayanların Durumu
Madde 35- ReĢit ve mümeyyiz olmayanlara, kendilerine yararsı olmadan, sırf
tıbbi araĢtırma amacı güden tıbbi müdahaleler hiçbir surette tatbik edilemez. Yararları
bulunması Ģartı ile reĢit ve mümeyyiz olmayanlar üzerinde tıbbi araĢtırma yapılması,
velilerinin veya vasilerinin rızasına bağlıdır. Yasal temsilci tarafından uygun
görülmeyen hallerde, 24 . maddenin iki. fıkrası hükmü uygulanır.
Ġlaç ve Terkiplerin AraĢtırma Amacıyla Kullanımı Madde 36- Özel mevzuatına göre izin veya ruhsat alınmıĢ olsa dahi, sırf
tıbbi araĢtırma amacı ile hasta üzerinde kendi rızası ve Bakanlığın izni bulunmaksızın hiçbir
ilaç ve terkip kullanılamaz.
Ġlaç ve terkiplerin tıbbi araĢtırmada kullanımı, 29/11/1993 tarihli ve 21480
sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Ġlaç AraĢtırmaları Hakkında Yönetmelik hükümlerine
tabidir.
Diğer Haklar
Güvenliğin Sağlanması
YEDĠNCĠ BÖLÜM Madde 37- Herkesin, sağlık kurum ve kuruluĢlarında güvenlik içinde olmayı bekleme
ve bunu istemek hakları vardır.
Bütün sağlık kurum ve kuruluĢları, hastaların ve ziyaretçi ve refakatçi gibi yakınlarının
can ve mal güvenliklerinin korunması ve sağlanması için gerekli önlemleri almak
zorundadırlar.
Tutuklu ve hükümlerin sağlık kurum ve kuruluĢlarında muhafazaları ile ilgili özel
mevzuat hükümleri saklıdır.
Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Yararlanma Madde 38- Sağlık kurum ve kuruluĢlarının olanakları ölçüsünde hastalara dini
vecibelerini serbestçe yerine getirebilmeleri için gereken önlemler alınır.
Kurum hizmetlerinde aksamalara sebebiyet verilmemek, baĢkalarını rahatsız
etmemek ve personelce düzenlenip yürütülen tıbbi tedaviye hiçbir biçimde müdahalede
bulunulmamak Ģartı ile hastalara dini telkinde bulunmak ve onları manevi yönden
desteklemek üzere talepleri halinde, dini inançlarına uygun olan din görevlisi davet edilir.
Bunun için, sağlık kurum ve kuruluĢlarında uygun zaman ve mekan belirlenir.
Ġfadeye muktedir olmayıp da dini inancı bilinen ve kimsesiz olan agoni
halindeki hastalar için de, talep Ģartı aranmaksızın, dini inançlarına uygun olan din görevlisi
çağrılır.
Bu hakların nasıl ve ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak önlemler,
sağlık kuruluĢunun çalıĢma usul ve esaslarını gösteren mevzuatta ayrıca düzenlenir.
Ġnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret Madde 39- Hasta, kiĢilik değerlerine uygun bir biçimde ve ortamda sağlık
hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir.
Sağlık hizmetlerinde görev alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve
ziyaretçilere güleryüzlü, nazik, Ģefkatli ve sağlık hizmetleri ile ilgili mevzuat ve
bu Yönetmelik hükümlerine uygun biçimde davranmak zorundadır.
Sağlık hizmetlerinin her safhasında, hastalara, onların bedeni ve ruhi
durumları dikkate alınarak, hangi iĢlemin neden ve nasıl yapıldığı, yapılacağı ve
bekletilmeleri söz konusu ise, bekletilmenin nedenleri hususunda gerekli ve yeterli bilgi
verilir.
Sağlık kurum ve kuruluĢlarında, insan onuruna yakıĢır gereken her türlü
hijyenik Ģartların sağlanması, gürültünün ve rahatsız edici diğer bütün etkenlerin
bertaraf edilmesi esastır. Gerektiğinde, bu hususlar hasta tarafından talep konusu yapılabilir.
Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya kuruluĢça belirlenen usul
ve esaslara uygun olarak ve hastaların huzur ve sükunlarını bozacak fiil ve tutumlara
sebebiyet vermeyecek biçimde gerçekleĢtirilir ve bu konuda gereken önlemler alınır.
Refakatçi Bulundurma Madde 40- Muayene ve tedavi sırasında hastaya yardımcı olmak üzere; mevzuatın
ve kurum olanaklarının elverdiği ve hastanın sağlık durumunun gerektirdiği ölçüde,
tedaviden sorumlu olan tabibin uygun görmesine bağlı olarak, refakatçi bulundurulması
istenebilir.
Bu hakkın nasıl ve ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak önlemler, sağlık kurum
ve kuruluĢunun çalıĢma usul ve esaslarını gösteren mevzuata ayrıca düzenlenir.
Hizmetin Sağlık Kurum ve KuruluĢu DıĢında Verilmesi Madde 41- Hastalar, aĢağıdaki hallerde sağlık hizmetlerinden bulundukları yerlerde de
yararlanabilirler:
a) Koruyucu sağlık hizmetlerinin verilmesinde,
b) Tıbbi nedenlerden dolayı sağlık kuruluĢuna bizzat gidilemeyen veya götürülemeyen
hallerde,
c) Doğal afetler gibi olağanüstü hallerde.
Hizmetin sağlık kuruluĢu dıĢında verilmesi ile ilgili usul ve esaslar, Bakanlık
tarafından ayrıca düzenlenir.
SEKĠZĠNCĠ BÖLÜM
Sorumluluk ve Hukuki Korunma Yolları
Müracaat, ġikayet ve Dava Hakkı Madde 42- Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde,
mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, Ģikayet ve dava hakları vardır.
Sağlık Kurum ve KuruluĢlarının Sorumluluğu Madde 43- Hasta haklarının ihlali halinde, personeli istihdam eden kurum ve kuruluĢ
aleyhine maddi veya manevi veyahut hem maddi ve hem de manevi tazminat davası açılabilir.
Ancak, aleyhine dava açılacak mercinin kamu kurum ve kuruluĢu olması halinde;
a) 2577 sayılı Ġdari Yargılama Usulü Yasası'nın 12 . maddesine göre; hakkın bir idari
iĢlem dolayısı ile ihlal edilmesi halinde ilgililer, doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal
ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın
karara bağlanması üzerine dava açma süresi içerisinde tam yargı davası açabilirler.
b) Aynı Yasa‘nın 13. maddesi uyarınca, zarar verici eylemin öğrenildiği tarihten
itibaren en geç bir yıl içinde maddi ve manevi tazminat olarak istenilen tazminat miktarı
ayrı ayrı gösterilerek idareye müracaat edilmesi ve talebin açıkça veya zımnen reddi halinde
Yasal süresi içinde idari yargı mercilerinde dava açılması gerekir.
Devlet Memuru veya Diğer Kamu Görevlisi Personelin Sorumluluğu Madde 44- Bu Yönetmelik'te gösterilen olan hasta haklarının fiilen
kullanılmasına engel olan veya bu hakları baĢka biçimde ihlal eden personelin, cezai,
mali ve inzibati sorumluluklarının tamamı veya bunlardan bir kısmı doğabilir.
Biri. fıkrada belirtilen sorumluluklar haricinde, ihlalin durumuna göre,
personeli istihdam eden kurum ve kuruluĢ tarafından personel hakkında uygulanacak
idari önlem ve yaptırımlar saklıdır.
Kamu Personelinin Sorumluluğunu Tesbit Usulü Madde 45- Kamu kurum ve kuruluĢlarında görevli personelin, hasta haklarını
ihlal eden fiil ve halleri, Ģikayet halinde veya idarece kendiliğinden tespit edildiğinde,
olayın takibi, soruĢturulması ve gerekir ise yaptırıma bağlanması için doğrudan valiliklerce
veyahut Bakanlık veya personelin görevli olduğu kurumlar tarafından müfettiĢ veya
muhakkik görevlendirilir.
Kamu Personeli Hakkındaki Müeyyideler Madde 46- Hasta haklarının Devlet memuru veya diğer kamu görevlisi
personel tarafından ve görevleri sırasında herhangi bir biçimde ihlali halinde uygulanacak
müeyyideler aĢağıda gösterilmiĢtir:
a) Kamu görevlisi olan personelin fiilinin niteliğine göre, soruĢturmacı
tarafından hakkında disiplin cezası öneri edilmiĢ ise, mevzuatın öngördüğü disiplin cezaları
yetkili amir veya kurullarca usulüne göre takdir edilir.
b) Hak ihlali aynı zamanda ceza hukukuna göre suç teĢkil ettiği takdirde, memur
olan personel hakkında, Memurin Muhakematı Hakkında Yasası Muvakkat
hükümlerine göre yapılan soruĢturma sonucunda lüzum-u muhakeme kararı verilir ise,
dosya cumhuriyet BaĢsavcılığı‘na gönderilerek ceza davası açılması ve böylece personel
hakkında fiiline uygun bulunan cezai müeyyidenin tatbiki sağlanır.
c) Anayasa'nın 40 ıncı maddesinin iki. fıkrası, 129 uncu maddesinin beĢi. fıkrası
ve 657 sayılı Devlet Memurları Yasasının 13 . maddesi ve ilgili diğer mevzuat
uyarınca, memurların ve diğer kamu görevlilerinin hukuki sorumluluğu doğrudan
doğruya memur aleyhine açılacak dava yolu ile gerçekleĢtirilemez. Dava, 43 . maddede
gösterilen usule göre, ancak idare aleyhine açılabilir. Bu personelin hukuki sorumluluğunun
doğması, idare aleyhine açılacak dava sonunda tazmin kararı verilmesine bağlıdır. Kamu
görevlisi personelin verdiği zarar, mahkeme kararı üzerine idare tarafından tazmin
edildikten sonra, müsebbibi olan sorumlu personele rücu edilir.
d) Kamu görevlisi personelin mesleklerini resmi görevleri dıĢında serbest olarak
icra etmekte iken iĢledikleri fiillerden dolayı haklarında 47 . maddeye göre iĢlem yapılır.
Kamu Görevlisi Olmayan Personelin Sorumluluğu Madde 47- Hasta haklarının Devlet memuru veya diğer kamu görevlisi
olmayan personel tarafından herhangi bir biçimde ihlali halinde uygulanacak
yaptırımlar aĢağıda gösterilmiĢtir:
a) Kamu görevlisi olmayan personel; hakları ihlal edilen hastanın doğrudan
vaki olacak Ģikayeti üzerine veya bu fiillerin baĢka biçimde tespiti halinde Bakanlık veya
baĢka kurum ve kuruluĢlar tarafından yapılan bildirim üzerine, bunların özel yasalara göre
kurulmuĢ olan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluĢları haysiyet divanlarınca disiplin
cezaları ile cezalandırılabilir.
b) Kamu görevlisi olmayan personelin hasta haklarını ihlallerinden doğan hukuki
sorumlulukları, genel hükümlere göre doğrudan doğruya kendilerine veya bunları
çalıĢtıran kurum ve kuruluĢlara karĢı veya hem kendilerine ve hem de çalıĢtıranlara karĢı
birlikte dava açılarak ileri sürülebilir.
c) Kamu görevlisi olmayan personel hakkında, ceza hukukuna göre suç teĢkil
eden fiilleri sebebiyle cezai müeyyideler tatbik edilmesi, genel hükümlere göre doğrudan
doğruya cumhuriyet savcılıklarına yapılacak ihbar veya Ģikayet yoluyla gerçekleĢtirilebilir.
Son Hükümler
DOKUZUNCU BÖLÜM
Kurum ve KuruluĢ Yetkililerinin Görevi
Madde 48- Sağlık kurum ve kuruluĢlarının yetkilileri; bu Yönetmelik'te ve diğer
mevzuatta belirtilen hasta haklarının lafzına ve ruhuna uygun olarak kullanılabilmesine
yardımcı olmak amacı ile bu Yönetmelik'te gösterilen "hasta hakları"nı bir liste, tabela veya
broĢür haline getirerek, bunları sağlık kurum ve kuruluĢunun, hastalar, personel ve ziyaretçiler
tarafından kolayca ulaĢılıp okunabilecek uygun yerlerinde bulundurmak da dahil olmak üzere,
gereken bütün önlemleri almakla mükellef ve yetkilidir.
Saklı Olan Hükümler Madde 49- Milli güvenliğin, kamu düzeninin, kamu yararının, genel ahlakın ve
genel sağlığın korunması maksatları ve yasa hükümleri ile getirilen özel
düzenlemeler ve sınırlamalar saklıdır.
Yürürlük Madde 50- Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme Madde 51- Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
IV. Ġġ DĠSĠPLĠNĠ ve ZAMAN YÖNETĠMĠ
Ġġ DĠSĠPLĠNĠ
Disiplin: Konulan yeni kuralların herkes için bir alıĢkanlık haline gelmesini
sağlamaktır.
ĠĢ disiplini: Kurum ve iĢletmelerde düzeni sağlamak için kullanılan hem basit hem
de kurumun en küçük ayrıntılarının denetimini sağlayan ve diğer iyileĢtirme
çalıĢmalarının temelini oluĢturan bir sistemdir. ĠĢ yerini organize ve standardize eden
sistematik bir yaklaĢımdır diyebiliriz. ĠĢ disiplini, güvenliğin artırılmasına,
iyileĢtirilmiĢ iĢ akıĢının sağlanmasına, daha iyi hizmet kalitesinin elde edilmesine,
savurganlığın önlenmesine ve çalıĢma ortamında kontrol ettiklerimiz hakkındaki
verimliliğimizin artmasına yardımcı olur. Araç-gerecin, malzemenin ve insanların çalıĢma
ortamında, yeni bir yaklaĢımla bir arada var olmaları gerektiğinin miktarlarını
belirler.Toplam kalitenin bir parçası ve sürekli geliĢmenin ayağıdır.
ĠĢ disiplininin amacı, verimliliği arttırmak, çalıĢma ortamını temiz, düzenli
ve kullanıma uygun bir Ģekle dönüĢtürmektir.
ĠĢ Disiplininin Kurumlara Yararları
Aksaklıkları azaltır.
Verimliliği artırır.
Ġsrafı azaltır.
ĠĢ güvenliğini arttırır.
Devamsızlığı azaltır.
Motivasyonu yükseltir.
Hizmetin devamlılığını düzenler.
ĠĢ Disiplininin ÇalıĢan Personele Yararları Ürettiklerini sergilerler. BakıĢ açılarını geniĢletirler. Kendilerini yönetirler.
AlıĢkanlıklarını gözden geçirirler. Sorunlar erken teĢhis edilir. Keyifle çalıĢan ortam hazırlanır.
Katılım ve paylaĢımı arttırır.
ĠĢ Disiplininin Topluma Yararları
KuruluĢun performansından memnuniyet duyulur.
Hizmet adaletli alınır.
Toplum, hizmeti ucuza mal eder.
Toplum, hizmeti zamanında alır.
KuruluĢ-toplum iliĢkileri iyileĢir.
KuruluĢ-toplum iliĢkilerine zamanında tepki gösterir.
Artan toplum talepleri karĢılanır.
ZAMAN YÖNETĠMĠ Yapılanı yeterli bulmamak insanın ileri gitmesinde ilk adımdır. Zaman yönetiminde
planlama, uygulama, kontrol etme, önlem alma önemlidir.
Planlamazsan bilemezsin, bilemezsen kontrol edemezsin, kontrol edemezsen daha iyi
olamazsın.
Zamanını iyi düzenleyemeyen bir insan kaçınılmaz olarak stres altındadır. Ġçinde
yaĢadığımız çağın en önemli özelliklerinin baĢında, zaman darlığı gelir.
Zamansızlıktan Ģikayet edenler büyük çoğunlukla zamanlarını nasıl kullanacaklarını
bilmeyenlerdir. Ne yazık ki, zamanı kontrol edememek yaĢamı kontrol edememektir. Ġnsanın
her an zaman baskısını hissetmesi büyük bir stres yaratır, insanın aklı yapılması gereken bir
sonraki iĢte olduğu için yaptığı iĢteki verimi azalır ve yaĢanan zaman bir an önce geçmesi
gereken bir ĢeymiĢ gibi algılanır.
AĢırı iĢ yükü ve zamansızlık bir süre sonra yaĢam biçimi olmaya baĢlar ,bu durumda
insanın sağlığı bozulmaya baĢlar, stresin yol açtığı çeĢitli hastalıklar ortaya çıkar ve yaĢamdan
aldığı zevk azalır.
Zamanı etkili ve etkin biçimde kullanmak zordur. Bu demektir ki iĢlerin tamamlanması
ve sonuçların zamanında alınması için çok fazla ve iyi çalıĢmak gerekir. Ġyi bir zaman
yönetimi, iĢin ve yaĢamın tüm yönünü olumlu bir biçimde etkiler.
Zaman yönetimi; zamanı mümkün olduğunca etkin ve etkili bir biçimde kullanma ve
denetleme sistemidir.
Kötü bir zaman yönetiminin neden olacağı baĢlıca belirtiler Ģunlardır: Acelecilik
Seçenekler arasında devamlı bir bocalama Birçok boĢ zamanın üretici olmayan etkinliklerle
gevĢek veya yorgun geçirilmesi Belirli bir zamanda bitirilmesi gereken iĢlerin zamanında
bitirilmemesi Dinlenmek veya kiĢisel iliĢkiler için yetersiz zaman
Ayrıntılar veya yapılacak iĢlerin altında ezilme duygusu ve zamanın büyük bir
bölümünde yapmak istemediğimiz Ģeyleri yapmak
Zaman yönetimi teknikleri, bu belirtilerden kurtulmanın yollarını gösterir.
Zaman Yönetimi Teknikleri
BaĢlıca Ģu aĢamaları içerir;
a. ĠĢin analiz edilmesi
b. Organize olmak
c. BaĢarılı bir biçimde iĢleri delege etmek(devretmek)
d. Bürokratik iĢlerin halledilmesi
e. Toplantıların yapılması
f. Zaman kaybettirici etkinliklerin denetimi
g. BoĢ zaman kazanmak ve boĢ zamanı değerlendirmek
ĠĢin Analiz Edilmesi BaĢlangıç olarak, ne yaptığınızın ve ne yapacağınızın ayrımında olabilmeniz için,
kiĢisel, bölümünüze ait ve kurumsal amaçlarınızı bilmelisiniz. Bu amaçların
özellikleri Ģunlar olmalıdır :
Spesifik: Tam olarak ne yapmayı tasarladığınız ve nereye gittiğinizi bilmeniz gerekir.
Gerçekçi: Amaçlar ulaĢılabilir yani sizin bölümünüzün ve kurumunuzun
ulaĢabileceği amaçlar olmalıdır.
ZamanlanmıĢ: ÇeĢitli iĢlerin ve görevlerin ne zaman yürütülüp bitirileceğini ve
tüm amaçları ulaĢılması için amaç tarihlerini bilmelisiniz.
Ölçülebilir: Amaçlara tamamen ve zamanında ulaĢılıp ulaĢılamadığını ya da onlara
ne kadar uzak olduğunuzu görebileceğiniz bir değerlendirme çizelgesinde görülebilmelidir.
Organize Olmak ĠĢleri önem ve aciliyet sırasına koymak gerekir. Gelecek günler haftalar ve aylar
boyunca planlanan etkinlikleri kaydetmek için bir takvim sistemi kullanılabilir. Gündelik iĢ
yükünüzü düzgün ve etkili bir biçimde listelemek iĢe yarayabilir.
BaĢarılı Bir Biçimde ĠĢleri Delege Etmek (Devretmek) Delege etmeyi, ―belli iĢleri ve görevleri bir kiĢiden diğerine ,genellikle de üstten
asta devretme süreci ―olarak tanımlayabiliriz. Her Ģeyden önce , diğer insanlar da çeĢitli
iĢleri sizden iyi değilse bile sizin kadar iyi yapabilirler. Böylece siz de değerli
zamanınızdan tasarruf edersiniz, bunu doğru biçimde yararları ve geri çekilmeleri ile
anlamanız gerekir. Gerektiğinde seçilmiĢ etkinlikleri belli kiĢilere tahsis etmelisiniz.
Bürokratik ĠĢleri Halletmek ĠĢ mekanınızı bürokratik iĢlerin etkin biçimde halledilmesine uygun bir
biçimde düzenlemelisiniz. YazıĢmanın mümkün olduğunca hızlı olabilmesi için etkin
okuma ve yazmayı bilmeniz de çok önemlidir. Yazmak veya okumak yerine , ne
zaman telefon edeceğinizi bilmek de iyi bir düĢüncedir.
Toplantıları Düzenlemek ĠĢ arkadaĢlarınızla toplumsal iliĢkilerde yapılması ve yapılmaması gereken
Ģeyleri bilmelisiniz. Örneğin arkadaĢça davranın; ama koridorlarda amaçsızca gevezelik
ederek zaman kaybetmeyin. Kahve veya öğle yemeği molalarında resmi olmayan
toplantıları baĢarılı bir biçimde yapabilirsiniz. Tıpkı bunun gibi bölümünüzde
üstlerinizle yapılan resmi toplantıları da cesaretle karĢılayabilmelisiniz.
Zaman Kaybettirici Etkinlikleri Denetlemek Zaman kaybettirici etkinlikler ister kiĢiler tarafından isterse telefon aracılığıyla
yapılsın siz bu bölünmelerle baĢa çıkabilmelisiniz. Bazen baĢka insanların sorunlarını
çözmek üzere çağrılabilirsiniz; bunu yapabildiğiniz kadar hızlı ve etkin bir biçimde
yapın. Bu zaman kaybettiricilerin çoğu kararlı olmakla denetlenebilir.
BoĢ Zaman Kazanmak ve BoĢ Zamanı Ġyi Değerlendirmek Zaman yönetimi sisteminiz baĢarılı olursa ve olduğunda , genellikle günün baĢında
ya da sonunda bir miktar boĢ zaman kazandığınızı fark edersiniz. BoĢ zamanlarınızda
rahatlamayı ve eğlenmeyi öğrenmeniz de çok önemlidir. Çok iyi çalıĢarak dinlenmeyi
hakkettiniz, iĢinize dönmeye ve yüzde yüz verimli olmaya hazır olabilmeniz için
kendinizi yenilemeye gereksiniminiz var.
ZAMAN YÖNETĠMĠNĠN YARARLARI 1. Zamanınızı denetleyebilir ve yönetebilirsiniz. Ne zaman ve ne olacağına
karar verebilirsiniz.
2. ĠĢler daha hızlı ve daha iyi yapılır, kurum içinde üretkenlik artar.
3. BoĢ zaman artacaktır, rahatlama olanağı olacaktır. Zinde, sağlıklı ve yenilenmiĢ
birey daha çok çalıĢacak ve zamanını verimli kullanacaktır.
4. Zaman yönetimi, denetimli, etkili ve etkin birey her zaman (Transfer ve
yükselme fırsatları çıktığında) akranlarının dikkatini daha çok çeker.
ZAMAN YÖNETĠMĠNĠN ZORLUKLARI Zaman yönetimi sistemini yürütmek kolay değildir. KarĢılaĢılabilecek bazı engeller
vardır. Bunlar; Tutumlar, AlıĢkanlıklar, ĠĢ yükü, Kurumsal kültürdür.
Tutumlar Daha önce olup biten her Ģeyle ilgili yeniden düĢünmeyi, o güne kadar ki performansın
yetersiz hatta kimi bakımlardan tamamen baĢarısız olduğunun kabulünü de içerebilecek
bir tutum değiĢikliği gerekir. Amaçların ilk kez oluĢturulması iĢlerin ve zaman
çizelgelerinin yeniden değerlendirilmesi, çalıĢma pratiklerinin tamamının zaman
yönetimi açısından değiĢmesi gereklidir. Zamanın tasarruf edilmesi ve mümkün olan en
iyi biçimde kullanılması, öncelikli hale gelmelidir.
AlıĢkanlıklar ―Eski alıĢkanlıklar güç kaybolur:‖ sözü doğru bir sözdür, özellikle de zaman
yönetimi ile ilgili olduğunda. Sistem yalnızca evrensel olarak uygulanmamalı, aynı
zamanda yürümelidir de. Kötü alıĢkanlıkların kısa bir süre sonra yeniden ortaya
çıkması büyük olasılıktır. Anılar, takvimler ve kontrol listelerinden daha
dayanıklıdır, karmaĢık bir bürokratik iĢ yarına kadar bekleyebilir, kahve molaları
yeniden uzayabilir. Yeni ve zaman yönelimli alıĢkanlıklar geliĢtirilmeli ve bunlara bağlı
kalınmalıdır.
ĠĢ Yükü Kimi zaman bir insanın iĢ yükü öyle ağır, çeĢitli ve sürekli görünebilir ki, bu iĢin
zaman yönetimi sistemi içinde yeniden yapılandırılması olanaksız gibidir. Bütün iĢler acil
ve önemlidir, takvim her zaman doludur, kimse iĢi o kadar iyi yapamaz, o kadar çok
bürokratik iĢ halledemez, o kadar çok toplantıya katılamaz vb..... Ama iĢ yükünün niteliği
ve düzeyi ne olursa olsun, uygun bir sistemin geliĢtirilmesi, durumu iyileĢtirecektir.
Kurumsal Kültür
Kurumun yapılandığı ve iĢlediği tarz, zamanın bilincinde olan bir yönetici için sorun
olabilir. Bir ekibin parçası olarak çalıĢmak zorluklar olabilir ve kendi
etkinliklerinin sonuçlanabilmesi için diğerlerinin iĢlerinin bitirmesi gerekebilir.
Muhtemelen iĢler son dakikadan önce görülebilir ve bir zaman çizelgesine yerleĢtirilebilir
nitelikte değildir, sürekli olarak beklenmeyen değiĢikliklerin yapılması gerekmektedir.
Bütün bunlarla birlikte planlama güçtür; ama eğer uygun bir sistem kurulabilirse olanaksız
değildir.
STRES ―Stres‖ Latinceden türetilmiĢ bir sözcüktür. Anlamı güçlenme, gerilme ve
baskıdır. Ayrıca sözcük ―bütünlüğünü koruma‖ ve esas durumuna dönmek için çaba
harcama halini de ifade eder.
Beehr ve Newman stresi yine ―kiĢi ile çevresi arasındaki etkileĢimden doğan
bir durum‖ olarak tanımlamaktadır. Aynı yazarlar iĢ stresini ise ―kiĢilerde meydana
gelen ve onları normal etkinliklerinden sapmaya zorlayan değiĢik bir durum‖ olarak ifade
etmektedir.
Hans Selye stres sözcüğünü, organizmanın içindeki çevreye karĢı aldığı
durum olarak tanımlamıĢtır. Bireyde bir dizi etki yaratan çevresel uyarıcıya stresör,
bireyin bu tür uyarıcılara karĢı gösterdiği tepkiye de stres, demiĢtir. Selye stresi,
organizmanın kendi yaĢamını ve çevreye uyumunu tehdit eden bir unsura gönderdiği ve
varoluĢsal değeri olan bir ―savunma ya da kaçma tepkisi‖ olarak tanımlamıĢtır. SavaĢma ya
da kaçma tepkisi bir tehlike ile yüz yüze gelen canlının, baĢa çıkamayacağına inandığı
bu tehlikeden uzaklaĢmaya çalıĢması, baĢa çıkacağına inandığı tehlike ile savaĢması ve
böylelikle yeni duruma bir uyum sağlamasıdır.
Olumlu stres, bireyleri daha yüksek düzeyde performans ve yaratıcılık
giriĢimlerine yönlendirir. KiĢisel büyüme ve mesleki geliĢme için teĢvik edicidir. Yaratıcı
gerilim olarak da kullanılan olumlu stres cesaret, enerji ve iĢ görenin görevlerini
yapmasında veya kariyer isteğinde etkilidir. Bunlar yaĢamı ilgi çekici kılar. Olumsuz
stres, genellikle mutsuzluk ve zararlı etkiler yapar. Stres çok kuvvetli ve uzun süreli ise
uyum kapasitesini yıpratabilir veya zararlı fiziksel ve duygusal etkisi olabilir.
Örgüt Stres Etkenleri Örgütlerde ortaya çıkan stres kaynaklarını örgüt içi ve örgüt dıĢı olarak iki noktada
toplamak mümkündür.
1. Örgüt DıĢı Stres Etkenleri Bireyin karĢı karĢıya kaldığı toplumsal ve teknolojik değiĢimlerin, aile iliĢkilerinin,
gün içerisindeki ulaĢım sorunlarının ve yaĢanan yerin değiĢtirilmesinin, ekonomik
kusurların, ülke sorunlarının birer stres kaynağı olduğu bilinmektedir. Bireyin aile içinde
eĢi ile olan iliĢkileri, eĢin ölümü veya aile bireylerinden birisinin ölümü önemli stres
kaynaklarındandır. KiĢinin kendisinin veya aile bireylerinden birisinin hastalığı, evlenme,
ekonomik zorluklar, yakın arkadaĢlarından birinin ölümü gibi etkenler de birer stres
kaynağıdır.
2. Örgüt Ġçi Stres Etkenleri Örgütsel stresin görünümünü tam olarak anlamak için, stresin iki
etmeninin etkileĢiminden doğduğunu göz önünde tutmak gerekir. Bu iki etmen, bireysel
özellikleri ile örgütsel veya iĢle ilgili özelliklerdir. Bunlar bir durumda stres tepkisini
baĢlatır. Örgütsel stres, örgütle ya da iĢle ilgili olarak herhangi bir beklentiye karĢı
bireysel enerjinin harekete geçmesidir.
Örgütte iĢin kendisi, bir zorlanma etkenidir. ĠĢ görenin kiĢilik özellikleri ve
iĢini zorluk kaynağı olarak görmesi, iĢ göreni daha iĢin baĢında zorlanmaya baĢlar. Her
örgüt yapılan iĢe, kullandığı teknolojiye, çevresel koĢullara, üyelerinin eğilim ve
deneyimlerine, örgüt içi gruplaĢmalara, çatıĢmalara, örgütün yarattığı iklime ve öteki
etmenlere göre stres kaynakları geliĢtirir.
ĠĢ stresi, oldukça evrensel bir stres türüdür. Pallentier‘e göre iĢ stresi iĢ
arkadaĢları arasındaki çatıĢma, yönetici ile çatıĢma, iĢ doyumsuzluğu, iĢteki sorumlulukların
fazla olması, toplamsal desteğin az olması, iĢ beklentilerinin belirsizliği veya
zaman baskısından kaynaklanabilir. Bazı kiĢiler kendilerinden iĢlerinde beklenen
performansı göstermek için yeterli eğitimi almadıkları, bazıları ise, iĢlerinde yer alan
durumların onların becerilerini kullanmalarına izin vermediğini düĢündükleri için strese
girebilir. ĠĢ çevresinde ve bireyler arasında her zaman çatıĢmalar ve uyumsuzluklar vardır.
Bunlar Ģiddetli stresle sonuçlanabilir.
ĠĢ dünyasındaki stres etmenleri; ağır iĢ yükü, hafif ve monoton iĢler, rol
karmaĢası, kontrolün elden kaçması, sosyal destek eksikliği, çevresel stres etmenleri,
hızlı imalat teknolojisi, artan ölçülerde otomasyon, vardiyalar ve gece çalıĢmaları
Ģeklinde sıralamak da mümkündür.
AĢağıda yine iĢe bağlı stres kaynakları altı kümede toplanmaktadır. Ayrıca kiĢilik
yapısının da bir stres etkeni olduğu belirtilmektedir.
Birey - KiĢilik
- Algılama
- Deneyimler
Bireyin Örgüt Ġçerisindeki Rolü - Rol çatıĢması
- Rol belirsizliği
- KiĢilerden sorumlu olma
- Kararlara katılmama
ĠĢin yapısal özelliği - Çok fazla veya çok az iĢ
- Kötü çalıĢma koĢulları
- Zaman baskısı
Kariyer GeliĢimi - AĢırı ödüllendirme
- Yetersiz ödüllendirme
- ĠĢ güvenliğinin yokluğu
Örgüt Ġçi ĠliĢkiler - Yönetici ile yetersiz iliĢki
- ĠĢ arkadaĢları ile yetersiz iliĢki
- Yetki ve sorumluluk dağılımındaki güçlükler
Örgütün Ġç Çevresi - DavranıĢların kısıtlanması
- Bölüm içi politikalar
- Yeterli danıĢman eksikliği
Örgütün DıĢ Çevre Ġle ĠliĢkileri - Örgütün istekleri ile ailenin beklentilerinin çatıĢması
- Örgütün bireylerden beklentilerinin, bireyinki ile ters düĢmesi
3. Stres Belirtileri Stres bireylerde zaman içinde süresi ve miktarına bağlı olarak belli
sonuçlar yaratmaktadır. Az miktarda ve kısa süreli stres olumlu etkilerde bulunabilirken
uzun süreli ve yoğun bir stres bireyin dengesini alt üst ederek çeĢitli belirtilerin meydana
gelmesine neden olabilmektedir. Bireyin stres altında olduğunu gösteren belirtiler Ģunlardır :
Bedensel Tepkiler: baĢ ağrıları, sırt ağrıları, kas krampları, az uyumak, hazımsızlık ..
Psikolojik Tepkiler: yorgunluk, kaygı (endiĢe), gerginlik, depresyon, can sıkıntısı,
dikkat toplama güçlüğü, kendine olan güven azalması...
DavranıĢsal Tepkiler: sigara ve alkol kullanımının artması, duygusal ve fevri
davranıĢlar, kazalar...
Sosyal Tepkiler : ev çevresinde diğer insanlarla kurulan iliĢkilerde azalma, aile içinde
ve toplum içerisinde sosyal rollerin yürütülmesinde beceriksizlik, toplumsal yalıtım...Sailer ve
arkadaĢları stres kaynakları karĢısında geliĢtirilen stres tepkilerini aĢağıdaki gibi
göstermiĢtir...
Subjektif Tepkiler: depresyon, bıkkınlık ve tatmin olamama...
DavranıĢsal Tepkiler : aĢırı yemek yemek, içki veya sigara içmek, saldırgan davranıĢ,
yapılan hatalardaki artıĢ ve ilaç müptelası olmak...
Duygusal Tepkiler: dikkatini yoğunlaĢtıramama veya karar verememe, sık sık
meydana gelen unutkanlıklar ve eleĢtirilere aĢırı hassasiyet...
Fizyolojik Tepkiler: kandaki Ģeker seviyesinin, kan basıncının ve kalp atıĢ
hızının artması, ağzın kuruması, baĢ ağrıları, ülser, kronik kalp rahatsızlıkları, göz
bebeğindeki büyüme...
Örgüt ile Ġlgili Tepkiler: devamsızlık, verimsizlik, yüksek iĢgücü devir hızı, kötü
çalıĢma atmosferi, iĢ tatminsizliği, yüksek kaza oranı ve insanlarla iliĢkilerinin bozulması...
Bu araĢtırmada stres belirtileri fiziksel, davranıĢsal ve psikolojik belirtiler olarak ele
alınmıĢtır.
Stresin Performansa Etkileri ĠĢ konusundaki araĢtırmalar, daha çok stresin olumsuz etkileri üzerinde
yoğunlaĢmıĢlardır. Stresin fazlası fiziksel ve duygusal bozukluklara ve etkinliğin azalmasına
yol açabilir. Özellikle stresin uzun bir süre devam etmesi ile sorunlar ortaya çıkabilir ;
çünkü insan yapısının strese dayanma gücünü yeniden oluĢturması olanaklı değildir.
Ġnsanların strese karĢı ayrımlı dayanma düzeyleri vardır. Eğer bu belli nokta aĢılırsa birey
iĢi daha az baĢarılı, daha endiĢeli, yorgun ve yanılmaya daha yatkın hale gelir. Herhangi bir
nedenle yeterlik ve güven duygularında azalma olduğu hissettiğinde, stres olumsuz hale
dönüĢmektedir. Olumsuz stresin performansa etkileri Ģunlardır:
ĠĢe gitmede isteksizlik: Kendilerinde stres yaratan birey, küme, durum veya
ortamlarla yüz yüze gelme endiĢesi bireyi iĢe karĢı olumsuz tutumlara yöneltmektedir.
Bunun sonucunda ise tek baĢına iĢe gitme zorunluluğu bile önemli bir gerilim ve kaygı
nedeni olmaktadır.
Örgütten ayrılma : Bir örgütte sürekli olarak stres altında çalıĢmak kiĢilerin
örgütle bütünleĢmesini ve iĢ tatminini engeller.
ĠĢ görendeki yetersizlik duygusu: ĠĢ görende öğrendiği, alıĢkanlık haline getirdiği
bir iĢin kendisine verilmemesi ve bilgileri dıĢında kalan bir iĢi yapmaya zorlanması,
yapmak isteyip yapamamasının verdiği bir bunalım ortaya çıkmaktadır.
ĠĢbirliği sağlayamama: ÇeĢitli nedenlerle stres içinde bulunan bireyler
baĢkalarıyla iĢ amaçlı iĢbirliği kurmada isteksiz ve gönülsüz davranırlar.
ĠĢte hata yapma: Stresin Ģiddeti ve süresi uzadıkça biliĢsel iĢlevler süreçler
bozulur. Dikkat ve bellekle ilgili yakınmalar sıkça ortaya çıkar.
ĠĢten UzaklaĢma Ġsteği : ĠĢgören çalıĢtığı örgüte, yaptığı iĢe ve çalıĢma
arkadaĢlarına yeterince uyum sağlayamazsa devamsızlık gösterir.
Ġsabetsiz karar verme: Stres altındaki bireyler çoğu kez sorunu tam olarak
algılayıp uygun seçenekleri ortaya koyarak, bunların arasından en uygun olanı
seçebilecek dikkat ve yoğunluğa sahip olamazlar.
Nitelik ve nicelik düĢmesi: YaĢadığı stres iĢ görenin verimliliğinde düĢme
yaratacaktır.
Tükenme: Tükenme yaĢayan bireyler, genellikle kiĢisel olarak yorgunluk ve
mesleki doyumsuzluk hisseder. BaĢlıca tükenme nedenleri, iĢte hayal kırıklığı, iĢ yükü ve
bürokratik engellerdir.Bireysel olarak tükenmiĢlik hissinin yaĢanması, kiĢinin kendisine
ve çevresine yabancılaĢmasına, mutsuzluklara ve ailesi ile ilgili sorunlara yol
açabileceği gibi, iĢ performansında düĢme, iĢe geç gelme, devamsızlık, ilgisizlik,
çalıĢma arkadaĢlarıyla uyumsuzluk, yönetime karĢı olumsuz tutum gibi örgütsel sorunlara
da yol açabilir.
STRESLE BAġA ÇIKMA YOLLARI Stresle baĢa çıkma ruh ve beden sağlığını korumak, üretici ve verimli bir yaĢam
sürmek için gereklidir. Stresle baĢa çıkma programlarında amaç, kiĢiye stres oluĢturan
öğeleri
ve bunlara verdiği tepkileri tanıtmak, problemlerin doğru teĢhisine yardımcı olmak,
stres vericileri yönlendirmek, kendini fizyolojik ve psikolojik zararlardan korumak için
yöntemler öğretmek ve geliĢtirmektir.
Stresle baĢ etme yollarını bireysel ve örgütsel stratejiler olmak üzere iki
grupta toplamak mümkündür:
A) Bireysel baĢa çıkma yöntemleri: Bireysel olarak kullanılan bazı stratejiler,
stresle baĢa çıkmada çok gerekli ve önemli yer tutmaktadır. Bu stratejilerin ortak yönü,
hemen hemen tümünün kiĢisel alıĢkanlıklar ile fiziksel, psikolojik ve davranıĢsal
yapıların kontrol altına alınmasını öngörmeleridir. Böylece bedende baĢlayan ve zararlı
olan stres tepkisine karĢı önlemler alınarak etkisiz kılınmaya çalıĢılmaktadır.
Stresle baĢa çıkmada çeĢitli teknikler vardır. Ne var ki, bunlardan her biri herkes
için en iyisi olmayabilir. Birey kendisi için stres azaltıcı en iyi yolu seçip uygulayabilmelidir.
1. Egzersiz: Günümüzde her yaĢtan insan için yürüyüĢ, koĢu, yüzme, bisiklete
binme, aerobik, hafif top oyunları, tenis gibi egzersizler stresle mücadelede çok
önemli bir yer tutmaktadır.
Bedende yüksek düzeyde duygusal ve sinirsel değiĢim olurken, bedensel hareketin çok
az olması, stresi artırmaktadır. Bu duruma düĢmemek için stres altında olan bireylerin sık sık
bedensel hareket yapmaları gerekmektedir.
2. Solunum Egzersizleri: Bedeni kontrol etme yolundaki çabaların ilk adımı
solunumu kontrol etmektir. Doğru ve derin nefes almayı öğrenmek, gevĢemeyi öğrenmek
yolunda atılan en önemli adımdır. Doğru ve derin nefes almanın, doğrudan damarları
geniĢletme ve kanın (dolayısıyla oksijenin) bedenin en uç ve en derin noktalarına
kadar ulaĢmasını sağlama özelliği vardır. Ġyi nefes ağır, derin ve sessiz olmalıdır.
Ġyi bir nefes almak için oturarak veya uzanarak, yavaĢ yavaĢ ve derin nefes
almak gerekir. Bir dakika içinde normalde alınan nefes sayısının yarısı kadar, düzenli ve
ağır nefes alınarak beĢ dakika sürdürülmelidir. Bu nefes alma yöntemi günde iki kez
tekrarlandığında gerginliği azaltmaktadır.
3. Meditasyon: Meditasyon, düĢüncenin yoğunlaĢtırılması değil, dikkat toplama
iĢleminde egemenlik sağlamaya yardımcı olan bir idmandır. Amaç bireyi zihinsel kaygı,
gerilim ve kuruntulardan uzaklaĢtıracak bir rahatlık ve sakinliğe ulaĢtırmaktır.
4. Biofeedback (Biyolojik Geribildirim): Biofeedback insanın normal ve normal
dıĢı olan ve kendisinin ayrımında olmadığı fizyolojik tepkilerinin bir araç yardımıyla
ayrımında olduğu ve bir eğitim programı içinde otonom etkinliklerinin (beden sıcaklığı,
ter bezi salgısı vb.) istenilen yönde düzenlemeyi öğrendiği bir yöntemdir. Biofeedback bir
anlamda insanın kendi iç fizyolojik etkinliklerini gözleyebileceği bir penceredir.
5. GevĢeme (Relaxasyon): GevĢeme hareketlerinin gerginlik durumunda sağladığı
rahatlama, bireylere stresli durumlarda daha çok yardımcı olacaktır. GevĢeme tekniği
algısal ve performans açısından yararlar sağlar. Bu teknikle eğitilmiĢ bireylerde dikkat
alanı geniĢler, düĢünce berraklaĢır ve duyular keskinleĢir.
6. Beslenme: AraĢtırmalar beslenme ile stres arasında bir iliĢki olduğunu
göstermiĢtir. Bazı yiyeceklerin stres tepkisini baĢlattığı, arttırdığı, hatta strese karĢı daha
duyarlı hale getirdiğini bilinmektedir. Örneğin; çay, kahve, kakao ve çikolatada
bulunan kafeinin kendisi stres yaratan bir maddedir. Bu nedenle stresle daha etkili
olarak baĢa çıkabilmek için beslenme düzeni ve beslenme alıĢkanlıkları gözden
geçirilmelidir.
7. Toplumsal Destek: Toplumsal destek kavramı, bireyin baĢka bireylerle veya
gruplarla var olan iletiĢimini anlatır. BaĢta aile olmak üzere, çeĢitli arkadaĢ grupları ile
olan iliĢki ve dostlukları da stres düzeyini olumlu yönde etkileyen etmenlerdir. Bireylerin
aile, toplum ve iĢ yaĢamlarında birlikte oldukları diğer insanlar tarafından desteklenme
düzeyleri, paylaĢım oranları ve birliktelikten aldıkları zevk, onların stresle mücadele
etmedeki baĢarı düzeylerini artırmakta ve stresten daha az zarar görmelerini sağlamaktadır.
8. Sosyal, Kültürel, Sportif Etkinliklere Katılma: Stresle baĢa çıkmada
bireylerin iĢ dıĢındaki boĢ zamanlarını geçirmek için yaptıkları etkinlikler
önemlidir. BoĢ zaman değerlendirme, bireyin öz benliğine uygun ve yapmaktan zevk
aldığı toplumsal, kültürel, sportif ekinliklere katılarak, kiĢinin günlük yaĢamının
sıkıcılığından kurtulması ve insanlarla etkileĢerek toplumsal bir kiĢilik kazanması olarak
açıklanmaktadır.
Ayrıca hobilerle uğraĢmak, bireylere boĢ zamanda değiĢik bir iĢle uğraĢmak,
zevk almayı ve gevĢemeyi yaĢamak, baĢarmak ve kendini anlatmak gibi çok önemli yararlar
sağlar.
9. Masaj: Stres tepkisinin yavaĢlatılması ve önlenmesinde birçok açılardan yarar
sağlar. Masaj kasların gevĢemesine yardım eder ve masaj sırasında bütün vücuda kaygıyı
azaltan düĢünmekten çok hissetmeye olanak tanıyan tatlı bir rahatlama duygusu yayılır.
Böylece bilinçli yapılan bir masaj, bireyi stresin kargaĢasından uzaklaĢtırarak sağlıklı bir
dinlenme olanağı sağlar.
10. Dua ve Ġbadet: Ġnsanı sadece fizyolojik açıdan ele almak hata olacaktır .
Nitekim modern yönetim yaklaĢımına göre insan; sadece çalıĢan ve üreten yönüyle değil,
bunların yanında ruhi yönüyle de birtakım tatmin edilmesi gereken ihtiyaçları olan bir
varlıktır. Dua; insanın yaratılıĢından bugüne kadar devam eden, sıkıntılardan kurtulmak veya
isteklerin gerçekleĢmesi için, tüm bunlara sözü geçecek sonsuz güce sığınma isteğidir. Ġbadet
ise insanın kendi inancını belli hareketlerle ifade etme Ģeklidir. Dua ve ibadet kiĢinin umut
ve iyimserliğini artırır.
11. Zaman Yönetimi: Zaman yönetiminin amacı zamanı gereksinim ve
isteklerini karĢılayabilecek biçimde kontrol altında tutabilmektir. Zaman yönetiminde
amaç saptamak, amaca ulaĢmak için planlama yapmak, planı uygulamaya hemen
baĢlamak, bitiĢ zamanını saptamak ve son olarak amaca ulaĢana kadar çalıĢmaya
devam etmek gerekir. Zaman baskısının yarattığı stresle baĢa çıkmada, zamanı iyi
yönetmek en uygun yoldur.
B) ĠĢ YaĢamındaki Stresle BaĢa Çıkmada Örgütsel Stratejiler: ĠĢ stresini
azaltmak ya da önlemek için örgüt düzeyindeki stres kaynaklarının kontrol edilmesi ve
azaltılması için yapılan yönetsel düzenlemelerdir.
1. Örgütsel Ġklim Yaratmak : Örgütün psikolojik ortamına örgütsel iklim denir.
Birçok büyük örgütte, bürokratik ve resmi bir yapı ile birlikte katı ve kiĢisel olmayan bir
hava vardır.
Bu durum önemli bir stres kaynağıdır. Daha az merkeziyetçi, kararlara katılımı
sağlayan, yukarıya doğru iletiĢime izin veren bir yapı kurulması önemli bir baĢa çıkma
stratejisidir.
Örgüt üyelerinin çoğunluğu iĢlerinden ve rollerinden doyum aldıklarını
hissetmelidirler ve birbirleriyle iliĢkileri iyi olmalıdır. Üst yöneticiler, personelin değer
ve isteklerini anlamalı, karar verme ve planlama süreçlerine onların katılımını sağlamalıdır.
2. ĠĢ ZenginleĢtirilmesi : ĠĢ zenginleĢtirme hem iĢin içerdiği sorumluluk,
tanınma, baĢarı fırsatı gibi etmenlerin, hem de ayrımlı beceriler, görevin kimliği ve
anlamlılığı gibi iĢin özüne iliĢkin niteliklerin geliĢtirilmesini içerir. ZenginleĢtirilmiĢ
görevler, daha rutin ve yapılandırılmıĢ iĢlere göre stres kaynaklarının azaltılmasını
sağlayacaktır.
3. Örgütsel Rollerin Belirlenmesi ve ÇatıĢmaların Azaltılması :Rol çatıĢması ve
belirsizlikler, bireysel stres kaynaklarının baĢında gelmektedir. Yöneticiler, örgütsel
rollerin belirsizliğini ve çatıĢmalarını ortadan kaldırarak, bunun neden olduğu stresi
azaltabilirler. Her görev iĢ görene destek olacak açık beklentileri ve gerekli bilgiyi
içermelidir. Bu amaçla örgütte herkes tarafından anlaĢılan ve kabul edilen açık bir iĢ
bölümü sistemi getirilmelidir.
4. Mesleki GeliĢim Yollarının Planlanması ve DanıĢmanlık : Büyük örgütlerde
bireylerin sonraki pozisyonlarının ne olacağı ve ne yapacaklarını bilmemek büyük bir stres
kaynağıdır. Oysa mesleki planlama tekniklerinin kullanılması örgütlerde stresle mücadele
etmede önemli bir rol oynamaktadır. Bu tekniklerin bazıları Ģunlardır:
ĠletiĢim fırsatları yaratmak için açık iĢlerin listesini, iĢ tanımlarını göndermek ve
kiĢilerin kendilerine daha uygun baĢka iĢlere geçmelerine izin vermek, DeğiĢme için
belirlenmiĢ eylem planları ve saptanmıĢ amaçlarla ilgili olarak bireylere yardımcı olmak
için uygulamalı çalıĢmalar ve eğitim etkinliklerinin düzenlenmesi,
Bireyleri yeni meslek ve etkinliklere hazırlamak için gerekli bilgi ve
becerilerini artıracak eğitimler düzenlenmesi,
ĠĢ doyumunu artırmak ve kiĢisel geliĢmeyi sağlamak için örgüt geliĢtirme ve iĢ
düzenleme çalıĢmalarının yapılması,
ÇalıĢanların iĢ ve meslek değiĢiklikleri yapmalarına fırsat veren bireysel
programların artırılması.
Stres danıĢmanlığı, kiĢilerin kendi baĢlarına çözümleyemedikleri stresli
olayları profesyonel danıĢmanlar yardımıyla çözmeleridir.,
5. NeĢeli bir ortam hazırlamak: ĠĢ yerinde neĢeli bir ortam , çalıĢanlar üzerinde
mizah duygusunu geliĢtirerek stresi azaltmaktadır. ĠĢ yerindeki mizahın ve insanları
güldüren etkinliklerin artırılması çalıĢanların verimliliklerini artırmaktadır.
V. SAĞLIK HĠZMETLERĠNDE AFET VE KRİZ YÖNETĠMĠ
YASAL DAYANAKLAR
1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu,
224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin SosyalleĢtirilmesine Dair Kanun,
2935 Sayılı Olağanüstü Hal Kanunu,
7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak
Yardımlara Dair Kanun‘un 02.7.1968 gün ve 1051 sayılı Kanun'la değiĢik 4. Maddesi
gereğince hazırlanan, 08.5.1988 gün ve 19808 sayılı Resmi Gazete‘de yayınlanarak
yürürlüğe giren Afetlere ĠliĢkin Acil Yardım TeĢkilatı ve Planlama Esaslarına Dair
Yönetmelik
Sağlık Bakanlığı ―Afet, Felaket, Salgın Hastalık, Göç Gibi OlağandıĢı Hallerde Sağlık
Hizmetleri Yönergesi‖
AMAÇ
İlin tüm güç ve kaynaklarını krizden önce planlayarak, olağandışı durumlarda sağlık
personelinin ve gücünün olay yerine en hızlı şekilde ulaşması ile vatandaşlara en etkin acil
sağlık hizmetini sağlamak, bireyin, toplumun ve ülkenin biyolojik, fizyolojik, psikolojik,
ekonomik ve doğal kaynak ve zenginlik kayıplarını azaltmak, hızla iyileĢmeye katkı
sağlamak, risk gruplarını korumaktır.
SORUMLULUK
İl Sağlık KRİZ MERKEZLERİ mahalle veya köy ölçeğindeki yerleşim birimi
boyutunda dahi ortaya çıkan bir bulaşıcı hastalık salgını riskinden başlayarak topyekün savaş
haline kadar bütün olağandışı durumlarda faaliyete geçer ve olağandışı durumu ortadan
kaldırır veya kalkıncaya kadar sağlık hizmetleri yönetimini üstlenir. Yerel anlamda
Valiliklere, hizmetleri bakımından Bakanlığa karĢı sorumludur.
KRİZ YÖNETĠMĠ BĠLEġENLERĠ
Kriz yönetiminde baĢarıya ulaĢabilmek için en az altı alanda etkinlik gerekir;
1. Risk Yönetimi
2. Kayıp Yönetimi
3. Olayların Kontrolü
4. Hizmetin UlaĢtırılmasında EĢitlik
5. Kaynak Yönetimi
6. Krizin Etkisinin Azaltılması
RİSK YÖNETĠMĠ
Zararın Haritalanması;
a. Maruziyetin haritalanması,
b. Potansiyel kayıpların tahmin edilmesi,
c. Personel kaybı (Ölen, yaralanan, travmaya uğrayan, vb.)
d. Tesislerle ilgili kayıplar,
e. Ekonomik kayıplar,
f. Elektrik, su, gaz, vb. altyapı kayıpları,
g. Krizden korunma ve krizi hafifletme stratejilerinin geliĢtirilmesi,
KAYIP YÖNETİMĠ
Kriz öncesi, sırası ve sonrasında kaybın minimum düzeyde tutulmasına yönelik eylemleri
kapsar.
En etkin kayıp yönetimi kriz öncesi dönemde sektörün etkilenebilirliğini azaltarak yapılır.
Kayıp Yönetimi Etkinlikleri;
1. Tesislerin fiziksel yapılarını güçlendirmek ve direncini arttırmak,
2. Riskli bölgelerde bulunan tesislerde görev yapan personele güvenlik sistemi sağlamak,
3. Krize neden olan olaylara maruz kalan personele sosyal destek sağlamak,
4. Kriz sonrası kayıp yönetimi özellikle ve öncelikle maruz kalan personele verilecek
desteğe odaklanmalıdır.
OLAYLARIN KONTROLÜ
Kriz yönetiminin en kritik bileĢenlerinden birisi, kriz sırasında ve sonrasında, olayların
kontrol altında tutulmasıdır. Kriz yöneticisinin olaylara tepki vermesi değil, olayları kontrol
etmesi önemlidir. AĢağıdaki önlemler sırasında yönetici kontrolü elden bırakmamalıdır.
1. Olası krizleri ve her bir krizde neden – sonuç iliĢkisini öngörebilmek,
2. Krizin etkilerini hafifletmek,
3. Kriz yöneticileri krizin etkilerini azaltmak için krizden önce ne kadar çok Ģey yaparsa,
kriz sonrasında o kadar az sorunla karĢılaĢır.
4. Hazırlıklı olmak,
5. Kriz yöneticisi, önceki krizleri gözden geçirerek olası krizlere yeterli yanıtın
verilebilmesi için gerekli örgütlenmeyi yapar, planların hazırlanmasını ve
ihtiyaçların karĢılanmasını sağlar.
6. Doğru bilgi toplanması ve doğru değerlendirme,
7. Eylem;
Problem belirlenir belirlenmez, stratejileri saptayıp eyleme geçmek gerekir. Eylemin
gecikmesi, yitirilmiĢ fırsatlara, kontrol kaybına ve daha fazla acı çekilmesine yol
açar.
8. Liderlik;
Kriz yöneticisi toplumun tepkisini izlememeli, liderlik etmelidir. Zamanında ve
doğru müdahale, insanlara umut ve cesaret verir. GecikmiĢ veya yanlıĢ müdahale ise
kaos ve hayal kırıklığı yaratır ve yöneticileri belki de daha az tercih edilen yolları
seçmeye iter.
9. Disiplin;
Kriz merkezinde ve acil müdahale operasyonlarında görev alan tüm kilit personel,
düzenli ve disiplinli çalıĢmak zorundadır. Disiplin ve kendine güven halkın da uyum
göstermesini sağlayacaktır. Bir yöneticinin baĢarısı olayları düzene sokmada
gösterdiği koordinasyon ve liderlik becerilerine bağlıdır.
KRİZ YÖNETĠMĠNDE TEKNOLOJĠ KULLANIMI
HARİTA YAPMA VE OKUMA
Kriz yönetimi, krizin kontrolü ve yönetimi iĢlevlerinde yoğun biçimde harita yapımına
dayanmaktadır. Kriz yönetiminde farklı tipte haritaların yapımı ve kullanımı
gelenekselleĢmiĢ olmalıdır. Haritalar iki grupta değerlendirilmelidir;
A. Genel Amaçlı Haritalar;
1. Topografik haritalar
2. Jeolojik haritalar
3. Sismik haritalar
4. Nüfus dağılım haritaları
5. UlaĢım haritaları
6. Alan kullanım haritaları
7. Bitki örtüsü haritaları
B. Hizmete Özel Haritalar;
1. BulaĢıcı hastalıklar haritası
2. BulaĢıcı hastalıklar risk haritası
3. Sağlık Tesisleri yerleĢim haritası
4. Çevre sağlığı risk haritaları
5. Kritik tesisler haritası
6. YerleĢim yeri haritaları
7. İçme suyu Ģebeke haritası
8. Kanalizasyon Ģebeke haritası
İLETİŞİM
Elektronik iletiĢim, kriz yönetiminde önemli bir teknolojidir ve genel olarak aĢağıdaki
amaçlarla kullanılır;
1. EĢgüdüm ve kontrol
2. Bulma
3. Algılama
4. Raporlama
5. İzleme ve kaydetme
6. Lojistik
İyi bir iletişim yapılanması, yaşamsal bilginin hızla iletimini ve gelişen durumun doğru
belirlenmesini ve algılanmasını sağlayacaktır.
BİLGĠ YÖNETĠMĠ
Kriz yönetimi doğru bilgi toplama ve yorumlamaya dayanmaktadır. Bu nedenle kriz
yöneticisi kriz durumlarında bilginin;
1. Nasıl toplanacağını,
2. Nasıl Yapılandırılacağını,
3. Nasıl değerlendirileceğini bilmelidir
Son dönemlerde bilgisayarın yaygınlaĢması, laptopların yaygın kullanımı kriz yöneticisine;
1. Program planlama
2. Proje Ģekillendirme ve izleme
3. İletişim
4. Lojistik yönetimi
5. Kayıp yönetimi
6. Bilgi ve veri iĢleme
7. Hasar belirleme
8. Maliyet hesabı yönetimi gibi alanlarda yeni olanaklar sağlamıĢtır.
LOJİSTĠK
Her kriz yöneticisi sonuçta lojistik sorunlarla sarılmaya baĢlar. Bu nedenle kriz yöneticisi
Ģunları bilmelidir:
1. Temel lojistik planlaması,
2. Envanter yönetimi,
3. Ambar ve stok kontrol iĢlemleri,
4. Malzeme dağıtımı yöntemleri,
5. Hesap iĢlemleri.
Lojistik planlama, kriz sisteminde kaynakları harekete geçirmeyi, yetenek ve kapasitesini
değerlendirmede darboğazları tanımlama ve alternatif çözümler geliĢtirmeyi de içerir.
EPİDEMĠYOLOJĠ
En dar anlamıyla salgın hastalıkların kontrolünü ve nedenlerini araĢtıran bilim dalıdır. Bir
krizle iliĢkili olarak; kriz sonucunda görülen veya görülmeyen tüm hastalık nedenlerini
(çok geniĢ bir biçimde ölüm ve yaralanmaları) değerlendirme anlamına gelir. Kriz sonrası
epidemiyolojik değerlendirme Ģunları içerir;
1. Hastalık ayrımı ve izlenmesi,
2. Verilerin toplanması, yorumu ve kullanımı,
3. Alınan örneklerin laboratuar analizlerinin yapılması
4. Bir halk sağlığı programı için plan ve politikaların geliĢtirilmesi,
5. BulaĢıcı hastalıkların kontrol programının oluĢturulması.
METEOROLOJİ
Meteoroloji, kriz yöneticisine aĢağıdaki kullanım alanlarında olanak sağlar:
1. Uyarma,
2. İletişim,
3. Kuraklık,
4. Kuvvetli rüzgâr ve sel alanlarında hizmetin yürütülmesi.
DURUM DEĞERLENDĠRMESĠ
Krizin oluĢturduğu hasarı ve gereksinimleri belirleme teknikleridir. Yararlı bir durum
saptama çalıĢmasında Ģunlar gerçekleĢtirilir.
1. Verilerin toplanması ve bilginin yayılması,
2. Operasyonel önceliklerin belirlenmesi.
KAMP PLANLAMASI
Temel olarak kent planlaması disiplinindedir. Fakat kriz koĢullarında insan topluluğu
çevresinde geliĢen gereksinimler eklenmelidir. Benzer planlamalar değiĢen politik gerçekleri
ve kamp sakinlerinin belirsiz geleceğini de hesaba katmalıdır. Kamp planlaması ek olarak
aĢağıdaki teknolojik olanakları da içermelidir.
1. Güvenlik,
2. Su ve gıda sağlama,
3. Sanitasyon,
4. DolaĢım ve taĢıma,
5. Sosyal faaliyet imkânlarını sağlama.
UZAKTAN ALGILAMA VE AFET BİLGĠ SĠSTEMĠ
Kriz yönetiminde en önemli yeri iĢgal eden Afet Bilgi Sistemi mutlaka oluĢturulmak
zorundadır.
Sessiz evreden baĢlanarak, operasyon ve operasyon sonrası evreleri de kapsayacak
Ģekilde tasarlanacak olan formlar mutlaka ulusal standart olmalı ve dijital ortama
aktarılmalıdır.
Afet Bilgi Sistemi yoksa kriz merkezleri kör ve sağır kriz yöneticileri ile dolu
demektir.
DİĞER ALANLAR
AĢağıda ek olarak belirtilen diğer teknolojiler, kriz yöneticisinin becerilerini daha fazla
arttıracaktır:
1. Kritik durum çözüm teknikleri,
2. İnsan kaynakları yönetimi,
3. Psikolojik gerilim altında yönetim,
4. Toplam kalite yönetimi,
5. Maliyet muhasebesi,
6. İdari ve kar amacı gütmeyen muhasebe,
7. Genel jeoloji.
ÖRGÜTLENME
Örgütlenme yapısı; karĢılaĢılan olağandıĢı durumun çapına, derinliğine, türüne ve müdahale
stratejilerine uygun olarak daralıp – geniĢleme özelliği gösterebilen, gerektiğinde bir bütün
olarak ve gerektiğinde ünite, servis ve ekip düzeyinde müdahaleyi gerçekleĢtirebilecek
biçimde düĢünülmüĢ çok amaçlı bir yapıdır.
Acil veya olağandıĢı durumlar için öngörülen örgütlenme, durumun gerektirdiği iĢ, uğraĢı
alanları ve hiyerarĢik iliĢkiler bakımından aĢağıdaki biçimde belirlenmiĢ ve Ģematize
edilmiĢtir.
PERSONEL GEREKSİNİMİ
KRİZ MERKEZİNDEKİ ÜNVANI PERSONEL
SAYISI TOPLAM
KOORDİNATÖR 1
KOORDİNATÖR YARDIMCISI 1
KRİZ MERKEZİ SEKRETERİ 1
ÜNİTE YÖNETİCİSİ 4
SİVİL SAVUNMA UZMANI 1 PL
AN
LA
MA
GR
UB
U
KR
İZ M
ER
KE
Zİ Y
ÖN
ET
İCİL
ER
İ
SERVİS YÖNETİCİSİ 16
24 KİŞİ
SERVİS YÖNETİCİ YARDIMCISI
EKİP ŞEFİ
UY
GU
LA
MA
GR
UB
U
SA
HA
OP
ER
AS
YO
N
PE
RS
ON
EL
İ
EKİP PERSONELİ
KRİZ MERKEZİ YÖNETİMİNCE PLANLANIR.
TOPLAM
ACİL OPERASYON ÜNİTESİACACİİL OPERASYON L OPERASYON ÜÜNNİİTESTESİİ
TIBBİ DESTEK ÜNİTESİTIBBTIBBİİ DESTEK DESTEK ÜÜNNİİTESTESİİ
M. DAĞ KURTARMA TİMİM. DAM. DAĞĞ KURTARMA TKURTARMA TİİMMİİ
M. SU KURTARMA TİMİM. SU KURTARMA TM. SU KURTARMA T İİMMİİ
M. KAR KURTARMA TİMİM. KAR KURTARMA TM. KAR KURTARMA TİİMMİİ
M. HAVA KURTARMA TİMİM. HAVA KURTARMA TM. HAVA KURTARMA TİİMMİİ
AFET VE KRİZ YÖNETİMİAFET VE KRAFET VE KRİİZ YZ YÖÖNETNETİİMMİİ
VALİLİK KRİZ MERKEZİVALVALİİLL İİK KRK KR İİZ MERKEZZ MERKEZİİ
LOJİSTİK TİMLOJLOJİİSTSTİİK TK TİİMM
DANIŞMA KURULUDANIDANIŞŞMA KURULUMA KURULU
BİL. VE PSK. DEST. ÜNİTESİBBİİL. VE PSK. DEST. L. VE PSK. DEST. ÜÜNNİİTESTES İİ
LOJİSTİK DESTEK ÜNİTESİLOJLOJİİSTSTİİK DESTEK K DESTEK ÜÜNNİİTESTESİİ
BİLGİ İŞLEM SORUMLUSUBBİİLGLGİİ İŞİŞLEM SORUMLUSULEM SORUMLUSU
SEKRETERYASEKRETERYASEKRETERYA
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARISSİİVVİİL TOPLUM KURULUL TOPLUM KURULUŞŞLARILARI
DİĞER KURUM KRİZ
MERKEZLERİ
DDİĞİĞER KURUM KRER KURUM KR İİZ Z
MERKEZLERMERKEZLERİİ BAKANLIK KRİZ MERKEZİBAKANLIK KRBAKANLIK KR İİZ MERKEZZ MERKEZİİ
BAŞBAKANLIK KRİZ MERKEZİBABAŞŞBAKANLIK KRBAKANLIK KR İİZ MERKEZZ MERKEZİİ
ULUSAL MED. KUR. EKİBİULUSAL MED. KUR. EKULUSAL MED. KUR. EK İİBBİİ
GÖNÜLLÜLERGGÖÖNNÜÜLLLLÜÜLERLER
İL SAĞLIK KRİZ MERKEZİAFETLERDE SAĞ. HİZ. BİRİMİ
İİL SAL SAĞĞLIK KRLIK KRİİZ MERKEZZ MERKEZİİAFETLERDE SAAFETLERDE SAĞĞ. H. HİİZ. BZ. BİİRR İİMMİİ
EĞİTİM SORUMLUSUEEĞİĞİTTİİM SORUMLUSUM SORUMLUSU
ACİL OPERASYONLAR
ÜNİTESİ
ACACİİL OPERASYONLAR L OPERASYONLAR
ÜÜNNİİTESTESİİ
112112112
ÇEVRE SAĞLIĞIÇÇEVRE SAEVRE SAĞĞLILIĞĞII
BLŞ. HST. MÜCADELEBLBLŞŞ. HST. M. HST. MÜÜCADELECADELE
DST. OPERASYONLAR
ÜNİTESİ
DST. OPERASYONLAR DST. OPERASYONLAR
ÜÜNNİİTESTESİİ
YAT. TED. KURUMLARIYAT. TED. KURUMLARIYAT. TED. KURUMLARI
SAĞLIK OCAKLARISASAĞĞLIK OCAKLARILIK OCAKLARI
LAB. HİZMETLERİLAB. HLAB. HİİZMETLERZMETLERİİ
BİL. ve PSİKOLOJİK
DESTEK ÜNİTESİ
BBİİL. ve PSL. ve PSİİKOLOJKOLOJİİK K
DESTEK DESTEK ÜÜNNİİTESTESİİ
PSİKOLOJİK DESTEKPSPSİİKOLOJKOLOJİİK DESTEKK DESTEK
AR - GEAR AR -- GEGE
EĞİTİMEEĞİĞİTTİİMM
LOJİSTİK DESTEK
ÜNİTESİ
LOJLOJİİSTSTİİK DESTEK K DESTEK
ÜÜNNİİTESTESİİ
PERSONEL LOJİSTİKPERSONEL LOJPERSONEL LOJİİSTSTİİKK
TIBBİ LOJİSTİKTIBBTIBBİİ LOJLOJİİSTST İİKK
TEKNİK LOJİSTİKTEKNTEKNİİK LOJK LOJİİSTSTİİKK
KRİZ MERKEZİ SEKRETERİKRKRİİZ MERKEZZ MERKEZİİ SEKRETERSEKRETERİİ
BİLGİ - İŞLEMBBİİLGLGİİ -- İŞİŞLEMLEM
SEKRETERYASEKRETERYASEKRETERYA
İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
KRİZ MERKEZİ KOORDİNATÖRÜ
İİL SAL SAĞĞLIK MLIK MÜÜDDÜÜRLRLÜÜĞĞÜÜ
KRKRİİZ MERKEZZ MERKEZİİ KOORDKOORDİİNATNATÖÖRRÜÜ
KOORDİNATÖR YARDIMCISIKOORDKOORDİİNATNATÖÖR YARDIMCISIR YARDIMCISI
SİVİL SAVUNMA UZMANISSİİVVİİL SAVUNMA UZMANIL SAVUNMA UZMANI
DANIŞMA KURULUDANIDANIŞŞMA KURULUMA KURULU
VALİLİK KRİZ MERKEZİVALVALİİLL İİK KRK KR İİZ MERKEZZ MERKEZİİ
İL SAĞLIK KRİZ MRK. KOORD.İİL SAL SAĞĞLIK KRLIK KRİİZ MRK. KOORD.Z MRK. KOORD.
ÜNİTE YÖNETİCİSİÜÜNNİİTE YTE YÖÖNETNETİİCCİİSSİİ
İÇME SUYU KONTROL EKİBİİİÇÇME SUYU KONTROL EKME SUYU KONTROL EKİİBB İİ
DANIŞMA KURULUDANIDANIŞŞMA KURULUMA KURULU
ÇEV. SAĞ. SERVİS YÖNETİCİSİÇÇEV. SAEV. SAĞĞ. SERV. SERVİİS YS YÖÖNETNETİİCCİİSSİİ
GIDA KONTROLÜ EKİBİGIDA KONTROLGIDA KONTROLÜÜ EKEKİİBBİİ
ATIK KONTROLÜ EKİBİATIK KONTROLATIK KONTROLÜÜ EKEKİİBB İİ
VEKTÖR KONTROLÜ EKİBİVEKTVEKTÖÖR KONTROLR KONTROLÜÜ EKEKİİBB İİ
YENİ TESİS KONTROL EKİBİYENYEN İİ TESTESİİS KONTROL EKS KONTROL EKİİBB İİ
MEZARLIK KONTROL EKİBİMEZARLIK KONTROL EKMEZARLIK KONTROL EKİİBB İİ
HABERLEŞME EKİBİHABERLEHABERLEŞŞME EKME EK İİBB İİ
BİLGİ İŞLEM EKİBİBBİİLGLG İİ İŞİŞLEM EKLEM EK İİBB İİ
LOJİSTİK EKİBİLOJLOJİİSTST İİK EKK EK İİBB İİ
SER. YÖNETİCİ YARDIMCISISER. YSER. YÖÖNETNET İİCC İİ YARDIMCISIYARDIMCISI SER. YÖNETİCİ YARDIMCISISER. YSER. YÖÖNETNET İİCC İİ YARDIMCISIYARDIMCISI SER. YÖNETİCİ YARDIMCISISER. YSER. YÖÖNETNET İİCC İİ YARDIMCISIYARDIMCISI
İL SAĞLIK MÜDÜRÜİİL SAL SAĞĞLIK MLIK MÜÜDDÜÜRRÜÜ
ASHB BİRİM SORUMLUSUASHB BASHB BİİRRİİM SORUMLUSUM SORUMLUSU
M. DAĞ KUR. TİMİM. DAM. DAĞĞ KUR. TKUR. T İİMMİİ M. SU KUR. TİMİM. SU KUR. TM. SU KUR. T İİMMİİ M. KAR KUR. TİMİM. KAR KUR. TM. KAR KUR. T İİMMİİ
LOJİSTİK TİMLOJLOJİİSTSTİİK TK TİİMM
GÖNÜLLÜLERGGÖÖNNÜÜLLLLÜÜLERLER
EĞİTMEN / EĞT. ASİST.EEĞİĞİTMEN / ETMEN / EĞĞT. AST. ASİİST.ST.
OPERASYON YÖNETİCİSİOPERASYON YOPERASYON YÖÖNETNETİİCCİİSSİİ
UMKE SORUMLUSUUMKE SORUMLUSUUMKE SORUMLUSU
M. HV. KUR. TİMİM. HV. KUR. TM. HV. KUR. T İİMMİİ
TİM LİDERİTTİİM LM LİİDERDER İİ
OPER. TİMİ ELEMANIOPER. TOPER. TİİMMİİ ELEMANIELEMANI
OPER. TİMİ ELEMANIOPER. TOPER. TİİMMİİ ELEMANIELEMANI
OPER. TİMİ ELEMANIOPER. TOPER. TİİMMİİ ELEMANIELEMANI
OPER. TİMİ ELEMANIOPER. TOPER. TİİMMİİ ELEMANIELEMANI
OPER. TİMİ ELEMANIOPER. TOPER. TİİMMİİ ELEMANIELEMANI
AKTİF LOJ. ELEMANIAKTAKTİİF LOJ. ELEMANIF LOJ. ELEMANI
AKTİF LOJ. ELEMANIAKTAKTİİF LOJ. ELEMANIF LOJ. ELEMANI
ASH BİRİM SORUMLUSUASH BASH B İİRRİİM SORUMLUSUM SORUMLUSU
UMKE SORUMLUSUUMKE SORUMLUSUUMKE SORUMLUSU
OPER. YÖNETİCİSİOPER. YOPER. YÖÖNETNET İİCCİİSS İİ
OPER. TİMİ ELEMANIOPER. TOPER. TİİMMİİ ELEMANIELEMANI
OPER. TİMİ ELEMANIOPER. TOPER. TİİMMİİ ELEMANIELEMANI
PASİF LOJ. ELEMANIPASPASİİF LOJ. ELEMANIF LOJ. ELEMANI
PASİF LOJ. ELEMANIPASPASİİF LOJ. ELEMANIF LOJ. ELEMANI
KRİZ MERKEZĠ ÇALIġMA ESASLARI
1. Sağlık Kriz Merkezi, Bakanlığın, Valiliğin veya Koordinatörün çağrısı üzerine, kriz
halinde ise çağrısız toplanır.
2. Krizin büyüklük derecesine göre Bakanlık, Valilik veya Koordinatör gerekli görürse
24 saat çalışma esasına göre görev yapar.
3. Gerektiğinde Bakanlık, Valilik veya Koordinatör tarafından Merkezin çalıĢma yeri
değiĢtirilebilir.
4. Gerektiğinde personel, büro, araç, gereç, ekipman ve donanım yönünden çevre
illerden, diğer resmi ve sivil kurum ve kuruluĢlardan ve gönüllülerden takviye alır.
5. Sağlık Kriz Merkezi‘nin sekretarya hizmetlerini Afetlerde sağlık Hizmetleri Birim
Sorumlusu yürütür.
VI. AYNĠYAT ĠġLERĠ
TAġINIR MAL YÖNETMELĠĞĠ
Amaç (Md 1)
a) Kaynağına ve edinme yöntemine bakılmaksızın kamu idarelerine ait taĢınır
malların kaydı,
b) Muhafazası ve kullanımı ile yönetim hesabının verilmesi,
c) Merkez ve taĢrada taĢınır yönetim sorumlularıyla bunlar adına görev yapacak
olanların belirlenmesi
d) Kamu idareleri arasında taĢınırların bedelsiz devrine iliĢkin esas ve usulleri
belirlemektir.
Her ne Ģekilde edinilmiĢ olursa olsun, bütün taĢınırlar kayda tabi tutulması
gerekmektedir.
TaĢınırların nasıl bir kayda tabi tutulacağı,nerde ve nasıl muhafaza
edileceği,kullanıma verilmesi, yöneten muhafaza eden ve kullananların sorumluluğu ile
yönetim hesabının verilmesi ve kamu idareleri arasında bedelsiz devrine iliĢkin esas ve
usulleri belirtilmektedir.
Kapsam ( Md 2)
Bu Yönetmelik genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerini ve bunlara ait taĢınır
malları kapsar.
Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu Ġdareleri
Merkezi Yönetim Kapsamındaki Sosyal Güv.Kur. Mahalli Ġdareler, Kamu Ġdareleri
Genel Bütçe Özel Bütçe Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar
(Milli Savunma Bakanlığı, Milli Ġstihbarat TeĢkilatı MüsteĢarlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil
Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü hariç)
Kapsamda bulunan idarelerin bünyesinde bulunan fabrika, imalâthane ve benzeri
yerlerinde kullanılan ilk madde ve malzemeler ile yarı mamul ve mamul maddeler hakkında
bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz. çünkü , fabrika, imalâthane veya atölye gibi yerlerde
yapılan imalat ve üretimlerde kullanılan ilk madde, yarı mamul ve mamul maddeler
―Maliyet Muhasebesi‖ esaslarına göre kayıt iĢlemlerine tabi tutulmaktadır.
Kamu idarelerinin görevleri gereğince herhangi bir iĢlemin sonuçlanmasına veya bir
kararın verilmesine kadar muhafaza edilmek üzere alınan emanet taĢınır mallar hakkında
özel mevzuatındaki hükümler uygulanır.
01/05/2007 tarihli ve 26509 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
“DÖNER SERMAYELĠ ĠġLETMELER BÜTÇEVEMUHASEBE YÖNETMELĠĞĠ”
TaĢınır iĢlemleri baĢlıklı 27 nci maddesinde “(1) ĠĢletmelerce edinilen taĢınırların
kayıtlara alınmasında, verilmesinde ve izlenmesinde, 28/12/2006 tarihli ve 2006/11545
sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan aĢınır TaĢınır Mal Yönetmeliği
hükümleri uygulanır.
(2) Taşınırların muhasebe hesap planında yer alan ilgili stok ve maddi duran varlık
hesaplarına kaydının sağlanması için, taşınır işlemlerini yürütmekle görevli birimler
tarafından düzenlenen belgelerin bir nüshasının muhasebe birimine gönderilmesi
zorunludur.” Denilmektedir. Bu nedenle döner sermayeli işletmelerinde taşınırların elde
edilmesinde kullanılmasında ve izlenilmesinde ilgili yönetmelik ile taşınır mal yönetmeliğine
tabi tutulmuştur.
Dayanak (Md 3)
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 44 üncü maddesi
1- TaĢınırların kaydı ile muhafazası
2- TaĢınırların kullanımı
3- Mal yönetim hesabının verilmesi ve
4- Mal yönetim sorumlularıyla bunlar adına görev yapacak olanların belirlenmesine
iliĢkin usul ve esasların yönetmelikle ―TaĢınır Mal Yönetmeliği‖ düzenleneceği kanunun
44 üncü maddesinde hükme bağlanmıĢtır.
Tanımlar (Md 4)
a) Ambar: Kamu idarelerine ait taĢınırların kullanıma verilinceye kadar veya
kullanımdan iade edildiğinde muhafaza edildiği yeri,
c) Dayanıklı taĢınırlar: Bir hizmetin yerine getirilmesinde kullanılan, ancak kullanma
ile hemen tüketilmeyen veya yok olmayan, belli bir kullanım süresi sonrasında aĢınması veya
özelliklerini kaybetmesi nedeniyle kullanılmayacak hale gelen yada kullanılması ekonomik
olmayan, bakım ve onarımı yapılmak suretiyle kullanılabilir hale getirilebilen taĢınırlardır.
ç) DemirbaĢlar: Belirli bir hizmete tahsis amacıyla edinilen, belli bir süreye tâbi
olmaksızın uzun süre kullanılabilen ve kullanılmakla yok olmayan, çeĢitleri ile kod
numaraları TaĢınır Kod Listesinin (B) bölümü 255 hesap detayında yer alan büro
malzemeleri, büro makineleri büro tefriĢ malzemeleri vb taĢınırları ifade eder.
d) Harcama birimi: Kamu idaresi bütçesinde ödenek tahsis edilen ve harcama yetkisi
bulunan merkez birimi ile ödenek gönderme belgesiyle harcama yetkisi verilen merkez dıĢı
birimi,baĢka bir deyiĢle harcama yetkisinin verilmiĢ olması gerekiyor.
e) Harcama yetkilisi: Harcama biriminin en üst yöneticisini,
f) Hurda: Ekonomik ömrünü tamamlamıĢ olan veya tamamlamadığı halde teknik ve
fiziki nedenlerle alınıĢ amaçları doğrultusunda kullanılması imkânı kalmayan veya tamiri
mümkün veya ekonomik olmayan arızalar nedeniyle kullanılmasında yarar görülmeyerek
hizmet dıĢı bırakılan taĢınırlar ile üretim sırasında elde edilen kırpıntı, döküntü ve artık
parçaları,
ğ) Makine ve cihazlar: ÇeĢitleri ile kod numaraları TaĢınır Kod Listesinin (B) bölümü
253 hesap detayında yer alan, üretim ve hizmet amacıyla kullanılan her türlü makine, cihaz
ve aletleri,
ı) Rayiç bedel: TaĢınırların değerleme günü ve yerindeki normal alım ve satım değerini,
i) Strateji geliĢtirme birimi: Strateji geliĢtirme baĢkanlıkları, strateji geliĢtirme daire
baĢkanlıkları, strateji geliĢtirme ve malî hizmetlerin yerine getirildiği müdürlükleri, mahalli
idarelerde ilgili mevzuatında yer alan hükümler çerçevesinde kurulacak birimleri ve strateji
geliĢtirme birimi kurulmayan idarelerin mevcut yapılarında malî hizmetlerini yürüten
birimleri,
j) TaĢınır: ÇeĢitleri ile kod numaraları Yönetmeliğe ekli TaĢınır Kod Listesinin (A) ve
(B) bölümlerinde gösterilen kullanılmaya ve tüketilmeye elveriĢli, taĢınabilen ve değeri para
ile ölçülebilen fiziki Ģeylerdir.
k) TaĢınır I inci düzey detay kodu: TaĢınır Kod Listesinde gösterilen taĢınır hesap
kodundan sonra gelen iki haneli detay kodunu, örneğin:150.01.
l) TaĢınır II nci düzey detay kodu: TaĢınır Kod Listesinde gösterilen taĢınır I inci
düzey detay kodundan sonra gelen iki haneli detay kodunu, örneğin:150.01.01
m) TaĢınır hesap kodu: 3/5/2005 tarihli ve 2005/8844 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
ile yürürlüğe konulan Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği çerçeve hesap planında yer
alan ve taĢınırın kaydedildiği ilgili hesap kodunu,(150,253,254,255)
n) TaĢınır kayıt ve kontrol yetkilisi: Harcama yetkilisi adına taĢınırları teslim alan,
koruyan, kullanım yerlerine teslim eden, bu Yönetmelikte belirtilen esas ve usullere göre
kayıtları tutan ve bunlara iliĢkin belge ve cetvelleri düzenleyen ve bu hususlarda hesap verme
sorumluluğu çerçevesinde harcama yetkilisine karĢı sorumlu olan görevlileri,
o) TaĢınır kodu: TaĢınırın kayıtlarda detaylı izlendiği, taĢınır hesap kodu ile taĢınır I
ve II nci düzey detay kodu ve sonraki düzey detay kodlarının birleĢiminden oluĢan kodu,
Örneğin: 150.01.01.01 ve diğer düzeyler
ö) TaĢınır konsolide görevlisi: Kamu idaresinin taĢınır kayıt ve kontrol yetkililerinden
aldığı harcama birimi taĢınır hesaplarını konsolide ederek taĢınır hesap cetvellerini hazırlamak ve
biriminin bir üst teĢkilattaki taĢınır konsolide görevlisine vermekle sorumlu olan görevlileri,
p) TaĢıtlar: Yolcu ve yük taĢımacılığında kullanılanlar ile özel amaçlı kullanımlar için
muhtelif cihazlarla donatılmıĢ bulunan ve çeĢitleri ile kod numaraları TaĢınır Kod Listesinin
(B) bölümü 254 hesap detayında gösterilen taĢıtları,
r) Tüketim malzemeleri: Belirli bir hizmetin üretilmesinde kullanılan, kullanımı
sonucunda tükenen veya bir süre kullanıldıktan sonra ilk özelliklerini kısmen veya tamamen
kaybederek bir daha kullanılamayacak duruma gelen, çeĢitleri ile kod numaraları TaĢınır
Kod Listesinin (A) bölümü 150 hesap detayında yer alan malzemeleri,
s) Üst yönetici: Bakanlıklarda müsteĢarı, Milli Savunma Bakanlığında bakanı, diğer
kamu idarelerinde en üst yöneticiyi, il özel idarelerinde valiyi, belediyelerde belediye
baĢkanını,
ifade eder.
Sorumluluk ( Md 5)
Harcama yetkilileri;
1- TaĢınırların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak edinilmesinden,
2- Kullanılmasından,
3- Kontrolünden,
4- Kayıtlarının bu Yönetmelikte belirtilen esas ve usullere göre saydam ve eriĢilebilir
Ģekilde tutulmasını sağlamaktan
5- TaĢınır yönetim hesabını ilgili mercilere göndermekten sorumludur.
6-Harcama yetkilileri taĢınır kayıtlarının bu Yönetmelik hükümlerine uygun
olarak tutulması ve taĢınır yönetim hesabının ilgili mercilere gönderilmesi
sorumluluğunu: TaĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri aracılığıyla yerine getirir.
7-TaĢınırlara iliĢkin iĢlem ve kayıtların usule uygun olarak yapılıp yapılmadığını
kontrol etmeye veya ettirmeye; kasıt, kusur veya ihmal sonucu kırılan, bozulan veya
kaybolan taĢınırların ilgililerden tazmini için gerekli iĢlemleri yapmaya veya yaptırmaya
yetkilidir.
8- Kamu idarelerine ait taĢınırların muhafazası ile görevli olan veya kendilerine
kullanılmak üzere taĢınır teslim edilen kamu görevlileri bu taĢınırları en iyi Ģekilde muhafaza
etmek, gerekli bakım ve onarımlarını yapmak veya yaptırmak, veriliĢ amacına uygun bir
Ģekilde kullanmak ve görevin sona ermesi veya görevden ayrılma halinde iade etmek
zorundadırlar.
9- Zimmetle teslim edilen dayanıklı taĢınırlar, kullanıcıları tarafından baĢkasına
devredilemez. Kullanıcılarının görevden ayrılması halinde söz konusu taĢınırların ambara
iade edilmesi zorunludur. Bu Ģekilde teslim yapılmadan personelin kurumla iliĢiği kesilmez.
10- TaĢınırların muhafazasından ve yönetilmesinden sorumlu olanların, gerekli
tedbirlerin alınmaması veya özenin gösterilmemesi nedeniyle taĢınırın kullanılmaz hale
gelmesi veya yok olması sonucunda sebep oldukları kamu zararları hakkında, 27/9/2006
tarihli ve 2006/11058 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının
Tahsiline ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.
11- Kullanılmak üzere kendilerine taĢınır teslim edilen kamu görevlilerinin kasıt,
kusur, ihmal veya tedbirsizlik ya da dikkatsizlikleri nedeniyle oluĢan kamu zararı, değer
tespit komisyonu tarafından tespit edilecek rayiç bedeli üzerinden, ilgili mevzuat hükümleri
uygulanmak suretiyle tahsil edilir.
12- TaĢınırların özelliğinden veya olağan kullanımından kaynaklanan yıpranma ile
usulüne uygun olarak belirlenen firelerden dolayı sorumluluk aranmaz.
1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanununun 96 ncı maddesinde ―Devletçe yönetilen
ambar, imalathane, ocak, tersane ve benzeri kurumlardan her birinde bulunacak her türlü
maddeler ve eĢya ve malzeme ile daire ve kurumlarda mevcut demirbaĢ eĢya ve döĢeme bir
mal saymanına teslim edilir. Sayman bu malların iyi saklanmasından giriĢ ve çıkıĢlarından
sorumludur‖ denilmekteydi
Görüldüğü gibi 1050 sayılı Kanunla taĢınırların yönetimi ve denetimi ile bunların
kayıtlarının tutulmasına iliĢkin görev ve sorumluluk mal ( ayniyat ) saymanına verilmiĢken,
TaĢınır Mal yönetmeliyle bu görev ve sorumluluk harcama yetkilisine verilmiĢtir.
TaĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri ( Md 6)
Harcama yetkililerince, memuriyet veya çalıĢma unvanına bağlı kalmaksızın,
taĢınır kayıt ve iĢlemlerini bu Yönetmelikte belirtilen usule uygun Ģekilde yapabilecek bilgi
ve niteliklere sahip personel arasından görevlendirilir. DıĢ temsilciliklerde taĢınır kayıt ve
kontrol yetkilileri misyon Ģefleri tarafından görevlendirilir.
TaĢınır Kayıt ve Kontrol Yetkililerinin Harcama yetkilisi tarafından
görevlendirilmesinin nedeni ise; sorumluluğun harcama yetkilisine ait olduğundan taĢınır
kayıt ve kontrol yetkilileri taĢınır kayıt iĢlemlerini harcama yetkilisinin adına yapmaları
nedeniyle harcama yetkilisi tarafından görevlendirilir. Bundan dolayıdır ki madde hükmü
harcama yetkilisine bu görevleri yapacak nitelikli personeli seçme yetkisi vermiĢtir.
TaĢınır iĢlemleri yoğun olan harcama birimlerinde birden fazla taĢınır kayıt ve
kontrol yetkilisi görevlendirilebilir. Görevlendirilecek taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisi
sayısının, idarenin ya da harcama biriminin bünyesinde bulunan ambar sayısına göre
belirlenmeyecek, bu sayı tamamen iĢ yoğunluğuna bağlı olarak belirlenecektir.
TaĢınır kayıt ve kontrol yetkililerinin görev ve sorumlulukları:
a) Harcama birimince edinilen taĢınırlardan muayene ve kabulü yapılanları cins ve
niteliklerine göre sayarak, tartarak, ölçerek teslim almak, doğrudan tüketilmeyen ve
kullanıma verilmeyen taĢınırları sorumluluğundaki ambarlarda muhafaza etmek.
b) Muayene ve kabul iĢlemi hemen yapılamayan taĢınırları kontrol ederek teslim
almak, bunların kesin kabulü yapılmadan kullanıma verilmesini önlemek.
c) TaĢınırların giriĢ ve çıkıĢına iliĢkin kayıtları tutmak, bunlara iliĢkin belge ve
cetvelleri düzenlemek ve taĢınır yönetim hesap cetvellerini konsolide görevlisine göndermek.
ç) Tüketime veya kullanıma verilmesi uygun görülen taĢınırları ilgililere teslim
etmek.
d) TaĢınırların yangına, ıslanmaya, bozulmaya, çalınmaya ve benzeri tehlikelere karĢı
korunması için gerekli tedbirleri almak ve alınmasını sağlamak.
e) Ambarda çalınma veya olağanüstü nedenlerden dolayı meydana gelen azalmaları
harcama yetkilisine bildirmek.
f) Ambar sayımını ve stok kontrolünü yapmak, harcama yetkilisince belirlenen asgarî
stok seviyesinin altına düĢen taĢınırları harcama yetkilisine bildirmek.
g) Kullanımda bulunan dayanıklı taĢınırları bulundukları yerde kontrol etmek,
sayımlarını yapmak ve yaptırmak.
ğ) Harcama biriminin malzeme ihtiyaç planlamasının yapılmasına yardımcı olmak.
h) Kayıtlarını tuttuğu taĢınırların yönetim hesabını hazırlamak ve harcama yetkilisine
sunmak.
Ayrıca taĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri, sorumluluklarında bulunan ambarlarda
kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizlikleri nedeniyle meydana gelen kayıp ve noksanlıklardan
sorumlu olduklarından; incelemeler sonucunda zimmet veya ihtilasları anlaĢılanlar 2489
sayılı Kefalet Kanununun 6 ncı maddesi hükmü gereğince derhal açığa alınırlar ve
haklarında ayrıca kanuni takibat yapılır. Yargılanmaları sonucunda suçları sabit olduğuna
karar verilenler zimmete geçirdikleri taĢınırları verseler bile ihtilas Ģeklinde zimmet yapanlar
bir daha devlet iĢlerinde çalıĢtırılmazlar. Yetim ve dulların hakları saklı kalmak kaydıyla
emeklilik haklarından da yararlanmazlar.
Ġhtilas; Görevde hile ile aĢırmak anlamına gelir. Zimmet suçu, memur tarafından, dairesini
aldatacak ve fiilin ortaya çıkmamasını sağlayacak her türlü hileli faaliyette bulunmak
suretiyle iĢlenmiĢ ise ihtilas suçu oluĢmaktadır.
TaĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri sorumluluklarında bulunan ambarları devir ve teslim
etmeden görevlerinden ayrılamazlar.
Her taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisi; sorumluluğundaki ambarlardan sorumlu olup ayrı ayrı
yönetim dönemi hesabını çıkarmak ve hesap vermekle yükümlüdürler.
TaĢınır konsolide görevlileri ( Md 7)
Kamu idarelerinin merkez ve taĢra harcama birimlerinin taĢınır hesaplarının,
- Ġlçe,
- Ġl,
- Bölge,
- DıĢ temsilcilik ve
-merkez teĢkilatları itibarıyla konsolide edilmesi iĢlemlerini yürütmek üzere
TaĢınır Konsolide Görevlisi
gerek görülmesi halinde ilçe TeĢkilatlarında birer taĢınır konsolide görevlisi belirlenir.
Ġlçe, il veya bölge teĢkilatlarında taĢınır konsolide görevlisi, bu teĢkilatların en üst
yöneticileri tarafından belirlenir. Bunlar Harcama Birimlerinden gelen ―Harcama Birimi
TaĢınır Yönetim Hesabı Cetvellerini‖ konsolide ederek ilgisine göre Ġlçe TaĢınır Hesap
Cetveli, Ġl TaĢınır Hesap Cetveli veya Ġl/bölge TaĢınır Hesap Cetvellerini hazırlayarak bir üst
kademedeki konsolide görevlisine gönderirler.
kamu idarelerinin merkez teĢkilatlarında ise; strateji geliĢtirme birimi yöneticisine bağlı
malî hizmetleri yürüten birimin bünyesindeki taĢınır kayıt iĢlemlerinden sorumlu yöneticidir.
Merkezdeki taĢınır konsolide görevlileri, Merkez harcama birimleri ile dıĢ
temsilciliklerden almıĢ oldukları Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesap cetvellerini
konsolide ederek oluĢturduğu merkez taĢınır hesap cetveli ile taĢradaki taĢınır konsolide
görevlilerinden almıĢ oldukları TaĢınır Hesap Cetvellerini konsolide ederek idarenin;
-TaĢınır Kesin Hesap Cetveli ile
-TaĢınır Hesabı Ġcmal Cetvelini, üst yönetici adına hazırlamakla yükümlüdür.
MERKEZ BÖLGE ĠL
TaĢınır Hesap Cetvelleri
Muhasebe yetkilileri (Md 8)
- Harcama birimlerince hazırlanan Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetvelinde
gösterilen tutarların muhasebe kayıtlarıyla uygunluğunu kontrol ederek onayladıktan sonra,
harcama yetkilisine göndermekle görevli ve sorumludurlar.
- TaĢınır iĢlemlerine iliĢkin muhasebe kayıtlarının, dayanağı belgelere uygunluğu ile
harcama birimlerince hazırlanan Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetvellerini
inceleyip onaylayarak harcama yetkilisine vermekle sınırlıdır.
Defterler ( Md 9)
a) Tüketim Malzemeleri Defteri (Örnek: 1): Bu defter, TaĢınır Kod Listesinin (A)
bölümünde yer alan (150 Hesap Kodu) tüketim malzemelerinin giriĢ ve çıkıĢ kayıtları için
kullanılır.
Tüketim malzemeleri defterinde, taĢınırın kayıtlarda kurĢun kalem,tükenmez kalem karbon
kağıdı vs. gibi detaylı izlendiği her kalem tüketim malzemesi, defterin ilgili sayfalarına toplu
olarak giriĢ kaydedilir. ÇıkıĢ kayıtları ise taĢınır istek belgesi karĢılığında TĠF düzenlenerek
çıkıĢ yapılır. Birden fazla ambarı olan ve tek merkezden kayıtları tutulamayan idarelerde bu
defter her ambar için ayrı tutulur.
TaĢınır mal yönetmeliğiyle birlikte tüketim malzemeleri çıkıĢlarında uygulanan ortalama
fiyat esasına son verilmiĢ ilk giren ilk çıkar (FĠFO) esası getirilmiĢtir.
Örneğin: 15.01.2007 tarihinde birim fiyatı 10 YTL den 25 adet/ 15.02.2007 tarihinde birim
fiyatı 12 YTL den 40 adet olmak üzere toplam 65 adet mal giriĢi yapılmıĢtır. Daha sonra 50
adet tüketime verilmiĢtir.
Tüketime verildiğinde önce birim fiyatı 10 YTL den 25 adetin çıkıĢı yapılır daha sonra geri
kalan 25 adetin çıkıĢını da ikinci alınan birim fiyatı12 YTL den alınan maldan çıkıĢ yapılır.
b) Dayanıklı TaĢınırlar Defteri (Örnek: 2): Bu defter, TaĢınır Kod Listesinin (B)
bölümünde yer alan 253,254,255 Hesap Kodlarıyla) dayanıklı taĢınırların kayıtları için
kullanılır. Her bir dayanıklı taĢınıra ait giriĢ ve çıkıĢ kayıtları ayrı yapılır.
TaĢınırlar taĢınır kodları itibariyle kaydedilir. GiriĢ ve çıkıĢ kayıtları TĠF‘lere, kullanım için
çıkıĢ kayıtları ise Zimmet FiĢine dayanılarak yapılır. TaĢınır giriĢ ve çıkıĢ kayıtları her bir
taĢınırın ayrı satırlara ( birer birer ) kaydedilecektir.
Belgeler (MD 10)
a) TaĢınır ĠĢlem FiĢi (Örnek: 5; 5/A): Ġlgili mevzuatı çerçevesinde kabul edilerek teslim
alınan taĢınırların giriĢleri ile taĢınırların çıkıĢ ve ambarlar arasında devir iĢlemlerinde,
dayanıklı taĢınırların niteliklerini değiĢtiren esaslı onarım ve ilaveler sonucu değer
artıĢlarında, kayıtlara esas olmak üzere 5 örnek numaralı TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenir.
- TaĢınır ĠĢlem FiĢleri en az üç nüsha olarak düzenlenir ve her malî yıl baĢında "1"den
baĢlamak üzere bir sıra numarası verilir. FiĢ, dayanağını oluĢturan belgenin tarihinden önceki
bir tarihi taĢıyamaz.
- TaĢınır ĠĢlem FiĢinin elektronik ortamda düzenlenemediği hallerde, seri ve sıra numaralı
olarak bastırılmıĢ fiĢler kullanılır. Düzenlenen TaĢınır ĠĢlem FiĢlerinin nüshaları hakkında
Yönetmeliğin ilgili maddelerine göre iĢlem yapılır. Ġhtiyaç duyulduğunda kullanılmak üzere
TaĢınır Kesin Hesap Cetveli TaĢınır Hesap Ġcmal Cetveli
satın alınarak depolanan ya da arĢivlenenler ile süreli yayınlardan ciltletilmiĢ olanlara TaĢınır
ĠĢlem FiĢi düzenlenecektir.
TaĢınır ĠĢlem FiĢi Düzenlenmeyecek haller
1) Satın alındığı andan itibaren tüketimi yapılan su, doğalgaz, kum, çakıl, bahçe
toprağı, bahçe gübresi ve benzeri maddeler,
2) Makine, cihaz, taĢıt ve iĢ makineleri ile demirbaĢların servislerince yapılan bakım
ve onarımlarında kullanılan yedek parçalar ile doğrudan taĢıtların depolarına konulan
akaryakıt, likit gaz (LPG) ve yağlar,
3) Kısa sürede tüketilen mutfak tipi tüpler ve yangın söndürme tüplerine yapılan gaz
dolumları ile yazıcı kartuĢlarının dolumları,
4) Dergi ve gazete gibi süreli yayınlar ile arĢivlenme niteliği olmayan kütüphane
materyalleri.
TaĢını iĢlem fiĢleri giriĢ iĢlemlerinde TĠF‘nin sol tarafındaki, çıkıĢ iĢlemlerinde ise sağ
tarafındaki alanların ilgililerce doldurularak imzalanacaktır.
TaĢınır iĢlemlerinde ―Teslim Eden‖ bölümü, taĢınırı ambara teslim eden satıcı veya
satınalma görevlisi yada muayene ve kabul komisyonunca kabulü yapılan taĢınırları ambara
teslim etmek üzere görevlendirilen kiĢi tarafından imzalanacaktır.
b) Zimmet FiĢi (Örnek: 6; 6/A): TaĢınır Kod Listesinin (B) bölümünde gösterilen
kara taĢıtları ve iĢ makinelerinin bunları sürekli olarak kullanacak personele verilmesinde 6
örnek numaralı Zimmet FiĢi düzenlenir. Bu FiĢ, vardiya usulü çalıĢılan yerlerde kullanılan
kara taĢıtları ve iĢ makineleri için iĢyerinde koordinasyonu sağlayan sorumlu yönetici adına
düzenlenir. DemirbaĢ, makine ve cihazların kullanıma verilmesinde ise 6/A örnek numaralı
Zimmet FiĢi düzenlenir.
c) TaĢınır Ġstek Belgesi (Örnek: 7): Ambardan taĢınır talep edildiğinde kullanılır ve
talepte bulunan birim yetkilisinin onayını taĢır.
Talep edilen taĢınırlar, TaĢınır Kayıt ve Kontrol Yetkilisinin ambar stok durumunu dikkate
alarak uygun gördüğü miktarlarda kaĢılanacaktır.
ç) Dayanıklı TaĢınırlar Listesi (Örnek: 8): TaĢınır Kod Listesinin (B) bölümünde
gösterilen taĢınırlardan oda, büro, bölüm, atölye ve servislerde kullanılmak üzere verilenler
için iki nüsha olarak düzenlenir. Listenin bir nüshası taĢınırın bulunduğu yerde asılı
bulundurulur. Diğer nüshası ise taĢınır kayıt kontrol yetkilisi tarafından dosyasında saklanır.
Liste taĢınırların bulunduğu yerdeki sorumlu personel tarafından imzalanır. Ayrıca bu
listeler, taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisi veya harcama yetkilisi tarafından görevlendirilecek
kiĢiler tarafından imzalanmalı ve taĢınırlar bu kiĢiler tarafından kontrol edilmelidir.
d) TaĢınır Geçici Alındısı (Örnek: 9): Muayene ve kabul iĢlemi derhal
yapılamayan hallerde, taĢınırların geçici olarak teslim alınmasında iki nüsha olarak
düzenlenir. Alındının birinci nüshası taĢınırı teslim edene verilir. Muayene ve kabul
iĢleminden sonra kabul edilen taĢınırlar için TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenir ve bu FiĢin tarih ve
numarası geçici alındının dosyasında saklanan ikinci nüshası üzerine kaydedilir. Muayene ve
kabul iĢleminden sonra kabul edilmeyen taĢınırlarda ise ilgiliye verilen TaĢınır Geçici
Alındısı geri alınarak dosyasındaki ikinci nüshasıyla birleĢtirilir. Alındının geri alınamaması
halinde ikinci nüshası üzerine durumu belirtir açıklama yapılır.
e) Kayıttan DüĢme Teklif ve Onay Tutanağı (Örnek: 10) - TaĢınırın kaybolma,
- Çalınma ve fire gibi herhangi bir nedenle yok olması;
- Yıpranma, kırılma veya bozulma gibi nedenlerle kullanılamaz hale gelmesi;
- Hurdaya ayrılması ile canlı taĢınırların ölmesi gibi nedenlerle kayıtlardan düĢülmesini
sağlamak amacıyla üç nüsha olarak düzenlenir ve verilen yetki çerçevesinde üst yönetici
veya harcama yetkilisi tarafından onaylanır. Bir nüshası, çıkıĢ kaydına esas olmak üzere
düzenlenen TaĢınır ĠĢlem FiĢine, ikinci nüshası muhasebe birimine gönderilecek TaĢınır
ĠĢlem FiĢine eklenir. Diğer nüshası ise dosyasında saklanır.
Bu Tutanak, bu bentte sayılan hallerin ortaya çıkması durumunda, bu durumun
araĢtırma gerektirmesi halinde harcama yetkilisi tarafından görevlendirilecek en az üç
kiĢiden oluĢan komisyon kararına, gerektirmemesi halinde harcama yetkilisinin kararına,
sayım sonucunda taĢınırların noksan çıkması halinde ise sayım kurulunun kararına
dayanılarak taĢınır kayıt kontrol yetkilisince düzenlenir ve verilen yetki çerçevesinde üst
yönetici veya harcama yetkilisi tarafından onaylanır.
f) Ambar Devir ve Teslim Tutanağı (Örnek: 11): TaĢınır kayıt ve kontrol
yetkilileri arasındaki ambar devir ve teslim alma iĢlemlerinde düzenlenir. TaĢınırlar tutanağa
taĢınır kodları itibarıyla kaydedilir. Kayıtlara göre ambarda bulunması gereken taĢınırlar ile
sayımda fiilen bulunan miktarlar, varsa fazla ve noksanlar Tutanakta gösterilir. Tutanak üç
nüsha düzenlenir, bir nüshası devredene, bir nüshası devir alana verilir ve üçüncü nüshası
dosyasında saklanır.
Tutanağa göre devredilen ambarlarda sonradan ortaya çıkan veya meydana gelen
noksanlıklardan ambarı devralan taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisi sorumlu olacağından, bu
konuda çok dikkatli olunması ve ambarların mutlaka fiili olarak sayım yapılarak teslim
alınması gerekir.
g) Sayım Tutanağı (Örnek: 12): TaĢınırların sayım iĢlemlerinde taĢınır II nci düzey
detay kodu itibarıyla üç nüsha olarak düzenlenir ve taĢınırlar Tutanağa taĢınır kodu
düzeyinde kaydedilir. Tutanağın sayım fazlası veya noksanına iliĢkin sayfalarının bir
nüshası, giriĢ-çıkıĢ iĢlemleri için düzenlenen TaĢınır ĠĢlem FiĢi ekine, bir nüshası da TaĢınır
ĠĢlem FiĢinin muhasebe birimine gönderilecek nüshasına bağlanır. Sayım tutanakları,
dosyasında bir bütün olarak saklanır.
ğ) TaĢınır Sayım ve Döküm Cetveli (Örnek: 13): TaĢınır kayıt ve kontrol
yetkililerinin yıl sonu hesaplarına iliĢkin iĢlemlerinde taĢınır I inci düzey detay kodunda
gösterilen her bir taĢınır grubu için düzenlenir ve taĢınırlar bu Cetvele taĢınır II nci düzey
detay kodu düzeyinde kaydedilir. Cetvelin "Gelecek Yıla Devir" sütununda gösterilen
miktarın, yıl sonlarında sayım tutanaklarının "Sayımda Bulunan Miktar" sütununda
gösterilen miktara eĢit olması gerekir.
h) Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetveli (Örnek: 14): Bu Cetvel,
harcama biriminin taĢınır yönetim hesabının çıkarılması amacıyla taĢınır kayıt ve kontrol
yetkilisi tarafından harcama birimi itibarıyla taĢınır I inci düzey detay kodunda gösterilen her
bir taĢınır grubu için düzenlenir ve taĢınırlar bu Cetvele taĢınır II nci düzey detay kodu
düzeyinde kaydedilir.
ı) TaĢınır Hesap Cetveli (Örnek: 15): Bu Cetvel, taĢınır konsolide görevlilerince
ilçe, il, bölge, dıĢ temsilcilik ve merkez birimlerinin taĢınır hesabının çıkarılması
iĢlemlerinde düzenlenir. Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetveli esas alınarak
taĢınır I inci düzey detay kodunda gösterilen her bir taĢınır grubu için düzenlenen bu Cetvele
taĢınırlar taĢınır II nci düzey detay kodu düzeyinde kaydedilir.
i) TaĢınır Kesin Hesap Cetveli (Örnek: 16): Bu Cetvel, merkezdeki taĢınır
konsolide görevlisince kamu idaresinin taĢınır kesin hesabının çıkarılması amacıyla taĢınır
konsolide görevlilerinden alınan TaĢınır Hesap Cetveline dayanılarak taĢınır I inci düzey
detay kodunda gösterilen her bir taĢınır grubu için düzenlenir ve taĢınırlar Cetvele taĢınır II
nci düzey detay kodu düzeyinde kaydedilir.
j) TaĢınır Kesin Hesap Ġcmal Cetveli (Örnek: 17): Bu Cetvel, kamu idaresinin
taĢınır kesin hesabının çıkarılmasına iliĢkin iĢlemlerde taĢınır hesap kodunda gösterilen her
bir taĢınır grubu için düzenlenir ve taĢınırlar Cetvele taĢınır I inci düzey detay kodu
düzeyinde kaydedilir.
k) Müze/Kütüphane Yönetim Hesabı Cetveli (Örnek: 18): Bu Cetvel, kamu
idarelerinin elinde bulunan veya müzelerdeki tarihi ve sanat değeri olan taĢınırlar ile
kütüphanelerde bulunan yazma ve basma nadir eserler ile diğer materyallerin yönetim
hesaplarının verilmesinde düzenlenir.
Kamu idarelerince yapılabilecek düzenlemeler ile defter ve belgelerin elektronik
ortamda tutulması (Md 11)
(1) TaĢınırların tüm giriĢ ve çıkıĢ kayıtları ile kullanılacak defter, belge ve
cetvellerin bilgisayar ortamında tutulması ve düzenlenmesi esastır.
(2) Kamu idareleri, bu Yönetmelikte belirlenen esas ve usullere bağlı kalmak ve
Bakanlığın uygun görüĢünü almak koĢuluyla özel düzenleme yapabilir ve gereken hallerde
bu Yönetmelikte yer alan defter, belge ve cetveller yanında baĢka defter, belge ve cetveller
de kullanabilirler.
TaĢınırların kaydı ( Md 12 ) (1) Kamu idarelerince bütün taĢınırların ve bunlara iliĢkin iĢlemlerin kayıt altına
alınması esastır. TaĢınır kayıtları, yönetim hesabı verilmesine esas olacak Ģekilde tutulur. Her
bir kaydın belgeye dayanması Ģarttır.
(2) Bu çerçevede;
a) Önceki yıldan devren gelen taĢınırlar ile içinde bulunulan yılda herhangi bir
Ģekilde edinilen veya elden çıkarılan taĢınırlar,
b) TaĢınırlardaki kayıp, fire, yıpranma ve benzeri nedenlerle meydana gelen
azalmalar,
c) Sayım sonucunda ortaya çıkan fazlalar,
miktar ve değer olarak kayıtlara alınarak takip edilir.
Her bir taĢınır kaydı belgeye dayanılarak yapılacaktır. Bu kayda esas belge TĠF‘tir. Ancak
TĠF‘in düzenlenebilmesi için taĢınır iĢlemine konu olan bir olayın belgelendirilmesi
zorunludur. Bunlar fatura,bağıĢlar için düzenlenen onay,devir için devre iliĢkin belge vs.vs.
Kayıt zamanı, kayıt değeri ve değer tespit komisyonu ( Md 13)
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 50 nci maddesinde ―Bir ekonomik
değer yaratıldığında, baĢka bir Ģekle dönüĢtürüldüğünde, mübadeleye konu
edildiğinde, el değiĢtirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleĢtirilir. Bütün mali
iĢlemlerin muhasebeleĢtirilmesi ve her muhasebe kaydının belgeye dayanması Ģarttır.‖
(1) TaĢınırlar, edinme Ģekline bakılmaksızın kamu idaresince kullanılmak üzere teslim
alındığında giriĢ;
1- Tüketime verildiğinde,
2- Satıldığında,
3- BaĢka harcama birimlerine devredildiğinde,
4- BağıĢlandığında veya yardım yapıldığında,
5- ÇeĢitli nedenlerle kullanılamaz hale geldiğinde,
6- Hurdaya ayrıldığında
7- Kaybolma,
8- Çalınma,
9- Canlı taĢınırın ölümü gibi yok olma hallerinde çıkıĢ kaydedilir.
(2) GiriĢ ve çıkıĢ kayıtları TaĢınır ĠĢlem FiĢine dayanılarak yapılır. GiriĢ ve çıkıĢ
kayıtlarında;
a) Satın alma suretiyle edinme ve değer artırıcı değiĢiklik hallerinde: maliyet bedeli,
b) Bedelsiz devir, kullanılamaz hale gelme, yok olma ve hurdaya ayrılma hallerinde:
kayıtlı değeri,
c) BağıĢ ve yardım yoluyla edinilen taĢınırlarda: bağıĢ ve yardımda bulunan tarafından
ispat edici bir belge ile değeri belirtilmiĢ ise bu değer, belli bir değeri yoksa değer tespit
komisyonunca belirlenen değer,
esas alınır.
(3) Değer tespit komisyonu, harcama yetkilisinin onayı ile taĢınır kayıt ve kontrol
yetkilisinin ve iĢin uzmanının da katıldığı en az üç kiĢiden oluĢturulur. Komisyon değer
tespitinde ticaret odası, sanayi odası, borsa, meslek kuruluĢları, ilgili diğer kuruluĢlardan
veya aynı nitelikteki taĢınırı satın alan idarelerden ve fiyat araĢtırması sonuçlarından
yararlanabilir.
(4) Satın alma suretiyle edinilen taĢınırların maliyet bedelinin tespitinde, Genel
Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin ilgili hükümleri uygulanır. Faturada çeĢitli taĢınırlar için
topluca gösterilmiĢ giderler olması durumunda, giderler taĢınırların alıĢ bedelleri ile orantılı
olarak paylaĢtırılır. TaĢınırlar faturada kayıtlara esas olacak Ģekilde çeĢitleri itibarıyla ayrı
ayrı gösterilir.
Dayanıklı taĢınırlarda değer artıĢı ( Md 14)
(1) Kullanım devamlılığının sağlanması için yapılan bakım ve onarım harcamaları hariç
olmak üzere dayanıklı taĢınırların;
a) Niteliğini,
b) Kullanım Ģeklini değiĢtiren,
c) Hizmet kalitesini ve taĢınırlardan sağlanan faydayı artıran ve benzeri amaçlarla yapılan
değer artırıcı harcamalar,
ç) TaĢınırın kayıtlı maliyet değerine TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenmek suretiyle ilave edilir.
(2) Bu Ģekilde maliyetlere ilave edilecek değer artırıcı harcamalar nitelik, tür ve tutar
itibarıyla Bakanlıkça belirlenebilir.
Örneğin; Daha önce alınan bir minibüsün tam donanımlı ambulans dönüĢtürülmesi,
Kamyonun itfaiye aracı haline getirilmesi, Araca klima takılması
Satın alınan taĢınırların giriĢ iĢlemleri ( Md 15)
(1) Satın alınan taĢınırlar için, teslim alındıktan sonra, TaĢınır Kod Listesindeki hesap
kodları itibarıyla üçer nüsha TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenir.
(2) Alımı bir merkezden yapılarak birden fazla birime doğrudan teslim edilen
taĢınırlar için, taĢınırın teslim edildiği birimlerce TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenir ve bir
nüshası alımı yapan birime gönderilir. Alımı yapan birim, gelen fiĢlere dayanarak, ödemeye
ve kendi giriĢ kayıtlarına esas olmak üzere TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenler. Diğer birimlerden
alınan FiĢler, düzenlenen bu FiĢin idarede kalan nüshasına bağlanır. Alımı yapan birimce
giriĢ kayıtları yapıldıktan sonra düzenlenecek TaĢınır ĠĢlem FiĢiyle de ilgili diğer birimler
adına çıkıĢ kaydedilir.
(3) Farklı hesaplara kaydı gereken taĢınırların aynı faturada yer alması halinde,
faturadaki taĢınırların kaydedileceği hesap sayısınca fatura fotokopileri çıkarılır ve üzerine
her hesap için düzenlenen TaĢınır ĠĢlem FiĢinin numarası yazılır. FiĢin birinci nüshası ödeme
emri belgesine, ikinci nüshası ise ödeme emri belgesinin harcama biriminde kalan nüshasına
bağlanır. Üçüncü nüshası, muayene ve kabul komisyon tutanağı veya idare yetkilisince
düzenlenmiĢ kabul belgesi ile birlikte, sıralı olarak dosyalanır.
(4) Satın alınan dergi ve gazete gibi süreli yayınların bedellerinin ödenmesi sırasında TaĢınır
ĠĢlem FiĢi düzenlenmez. Söz konusu yayınlardan cilt birliği sağlananlar, ciltletildikten sonra
TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenerek kayıtlara alınır.
BağıĢ ve yardım yoluyla edinilen taĢınırların giriĢi ( Md 16)
Kanunun 40 ıncı maddesi ile diğer mevzuat çerçevesinde bağıĢ ve yardım olarak edinilen
taĢınırlar teslim alındığında, taĢınır kayıt kontrol yetkilisi tarafından üç nüsha TaĢınır ĠĢlem
FiĢi düzenlenerek kayıtlara alınır. FiĢin birinci nüshası bağıĢ ve yardım edene verilir veya
gönderilir.
Sayım fazlası taĢınırların giriĢi ( Md 17)
Fiili olarak yapılan sayım sonucunda fazla çıkan taĢınırlar hemen kaydedilmez. Sayım
tekrarlanarak sayımda taĢınırlar aynı çıkarsa TĠF düzenlenmek suretiyle kayıtlara giriĢ
yapılır.
Yapılan sayım sonucunda fazla bulunan taĢınırlar, TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenerek kayıtlara
alınır. Sayım fazlası taĢınırların giriĢ kaydedilmesinde; söz konusu taĢınırla aynı nitelikte son
bir yıl içinde giriĢi yapılan taĢınır varsa bu değer, aksi halde değer tespit komisyonu
tarafından belirlenecek değer esas alınır.
Ġade edilen taĢınırların giriĢi ( Md 18)
(1) Kullanıma verilen tüketim malzemelerinden herhangi bir nedenle iade edilenler, iadeyi
yapan birim yetkilisinin onayını taĢıyan ve iade edilen malzemenin cins ve miktarını belirten
belge karĢılığında teslim alınır ve TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenerek tekrar giriĢ kaydedilir.
FiĢin birinci nüshası taĢınırları iade edene verilir.
(2) Yönetmelik eki taĢınır kod listesinde tüketim malzemesi olarak sınıflandırılan
taĢınırlardan, üzerine kayıt yapmak veya yeniden formatlanmak ya da doldurulmak suretiyle
tekrar kullanılması mümkün olanların, görevin tamamlanmasını takiben ambara iadesi
zorunludur. Bu Ģekilde iade edilen taĢınırlar hakkında birinci fıkraya göre iĢlem yapılır.
(3) Kullanılmak üzere zimmetle verilen dayanıklı taĢınırlardan, herhangi bir nedenle
ilgililerince iade edilenler için TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenmez. Bu taĢınırların kullanıma
verilmelerinde düzenlenmiĢ olan Zimmet FiĢleri, ilgili bölüm imzalanarak zimmetinden
düĢülen kiĢiye geri verilir ve Dayanıklı TaĢınırlar Defterinde gerekli kayıtlar yapılır.
Devir alınan taĢınırların giriĢi ( Md 19)
(1) Kamu idarelerince 31 inci madde hükümlerine göre bedelsiz olarak devir alınan
taĢınırlar, devreden idarenin TaĢınır ĠĢlem FiĢinde gösterilen değer esas alınarak
düzenlenecek TaĢınır ĠĢlem FiĢi ile giriĢ kaydedilir ve FiĢin bir nüshası yedi gün içerisinde
devreden idarenin çıkıĢ kaydına esas TaĢınır ĠĢlem FiĢine bağlanmak üzere gönderilir.
Devralan idarenin yapmıĢ olduğu taĢıma giderleri taĢınırın değeri ile iliĢkilendirilmez.
(2) Aynı kamu idaresinin muhtelif harcama birimlerinin ambarları arasında devredilen
taĢınırların alınmasında da TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenir ve FiĢin birinci nüshası ilgili taĢınır
kayıt ve kontrol yetkilisine verilir.
(3) Aynı harcama biriminin ambarları arasındaki taĢınır devirlerinde düzenlenen TaĢınır
ĠĢlem FiĢi muhasebe birimine gönderilmez.
Tasfiye idaresinden edinilen taĢınırların giriĢi ( Md 20)
24/11/2000 tarihli ve 2000/1724 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Tasfiye Tüzüğü hükümlerine göre tasfiye idaresince kamu idarelerine bedelli veya bedelsiz
devredilen taĢınırlar karĢılığında TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenir ve giriĢ kaydedilir. FiĢin
birinci nüshası taĢınırı teslim eden iĢletme yetkilisine verilir.
Ġç imkanlarla üretilen taĢınırların giriĢ iĢlemleri ( Md 21)
(1) Kamu idarelerinin kendi kullanımları için iç imkanlarıyla ürettikleri taĢınırlar, değer
tespit komisyonu tarafından belirlenecek rayiç bedel üzerinden TaĢınır ĠĢlem FiĢi
düzenlenerek giriĢ kaydedilir.
(2) Kamu idarelerinin mülkiyetindeki arazilerde yetiĢtirilen ağaçlardan üretilen ekonomik
değere sahip kereste, odun, meyve gibi ürünler hakkında da birinci fıkra hükmü uygulanır.
Tüketim suretiyle çıkıĢ ( Md 22)
(1) Tüketim malzemeleri, TaĢınır Ġstek Belgesi karĢılığında düzenlenecek TaĢınır ĠĢlem FiĢi
ile çıkıĢ kaydedilir.
(2) Kamu idarelerinin iç imkanlarıyla kendi kullanımları için üretecekleri dayanıklı
taĢınırların üretiminde kullanılan taĢınırlar için de birinci fıkra hükmü uygulanır.
(3) TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenmeden hiçbir Ģekilde tüketim malzemesi çıkıĢı yapılamaz.
(4) Tüketim malzemelerinin çıkıĢ kayıtları, ambarlara giriĢlerindeki öncelik sırası dikkate
alınarak "ilk giren-ilk çıkar" esasına göre ve giriĢ bedelleri üzerinden yapılır.
Kullanım suretiyle çıkıĢ ( Md 23)
(1) TaĢıt ve iĢ makineleri haricindeki dayanıklı taĢınırlar TaĢınır Ġstek Belgesi düzenlenmek
suretiyle talep edilir. Talep edilen dayanıklı taĢınırlar 6/A örnek numaralı Zimmet FiĢi
düzenlenerek kullanıma verilir.
(2) Kara taĢıt ve iĢ makinelerinin yetkili makamın onayına istinaden yönetiminden sorumlu
görevliye veya kullanıcısına verilmesinde ise 6 örnek numaralı Zimmet FiĢi düzenlenir.
(3) Kara taĢıtlarının dıĢındaki taĢıtların sorumluya veya kullanıcılarına devir ve teslimine
iliĢkin usul ve düzenlenecek belgeler kamu idarelerince ayrıca belirlenir.
(4) Zimmet FiĢine dayanılarak Dayanıklı TaĢınırlar Defterine gerekli kayıtlar yapılır. FiĢin
birinci nüshası dosyasında saklanır. Ġkinci nüshası zimmetle taĢınır teslim edilen görevlilere
verilir.
(5) Oda, büro, bölüm, geçit, salon, atölye, garaj ve servis gibi ortak kullanım alanlarında
kullanılmak üzere verilen taĢınırlar için Dayanıklı TaĢınırlar Listesi düzenlenir ve taĢınırlar
ortak kullanım alanının sorumlusu veya yöneticisine imzası alınarak teslim edilir.
Devir suretiyle çıkıĢ ( Md 24)
(1) Kamu idarelerince 31 inci madde hükümlerine göre bedelsiz olarak devredilen
taĢınırların çıkıĢı TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenerek yapılır. FiĢin bir nüshası taĢınırın
devredildiği idareye verilir. Devir alan idareden alınan FiĢ, düzenlenen FiĢin ekine bağlanır.
(2) Aynı kamu idaresinin muhtelif harcama birimlerinin ambarları arasında devredilen
taĢınırlar için de TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenir ve FiĢin birinci nüshası devredilen harcama
biriminin taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisine verilir.
(3) Aynı harcama biriminin ambarları arasındaki taĢınır devirlerinde de TaĢınır ĠĢlem FiĢi
düzenlenir, ancak bu FiĢler muhasebe birimine gönderilmez.
Yabancı ülkelere bağıĢ veya yardım olarak verilen taĢınırların çıkıĢı ( Md 25)
Yabancı ülkelere bağıĢ veya yardım olarak verilen taĢınırlar, yetkili makamın onay veya
kararına dayanılarak düzenlenecek TaĢınır ĠĢlem FiĢi ile kayıtlardan çıkarılır. Onay veya
kararın bir örneği FiĢin ekine bağlanır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti adına yapılacak bağıĢ ve yardımlar için;Bakanlar Kurulu,
kamu idareleri adına yapılacak bağıĢ ve yardımlarda ise ilgili bakan veya üst yönetici
olmalıdır.
SatıĢ suretiyle çıkıĢ ( Md 26)
Ġlgili mevzuatı çerçevesinde satılan taĢınırlar TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenerek çıkıĢ
kaydedilir. SatıĢa iliĢkin karar veya onayın bir nüshası FiĢin birinci nüshasına bağlanır.
Kullanılmaz hale gelme, yok olma veya sayım noksanı nedeniyle çıkıĢ ( Md 27)
(1) Tüketim malzemelerinin özelliklerinde, ağırlıklarında veya miktarlarında meydana gelen
değiĢmeler nedeniyle oluĢan;
1- Fireler,
2- Sayımda noksan çıkan taĢınırlar,
3- Çalınma, kaybolma gibi nedenlerle yok olan taĢınırlar ya da yıpranma,
4- Kırılma veya bozulma gibi nedenlerle kullanılamaz hale gelen taĢınırlar ile
5- Canlı taĢınırın ölmesi halinde,
Kayıttan DüĢme Teklif ve Onay Tutanağı ve TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenerek kayıtlardan
çıkarılır.
(2) EskimiĢ, solmuĢ, yırtılmıĢ ve kullanılamayacak duruma gelmiĢ bayrakların Türk Bayrağı
Tüzüğünün 38 inci maddesi uyarınca çıkarılan EskimiĢ, SolmuĢ, YırtılmıĢ ve
Kullanılamayacak Duruma GelmiĢ Bayrakların Yok Edilmesi Usul ve Esaslarını Gösterir
Yönetmelik hükümleri gereğince ilgili yerlere teslim edilmesinde de birinci fıkra hükmü
uygulanır.
(3) Birinci ve ikinci fıkralarda belirtilen hallerde kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizlik olup
olmadığı araĢtırılarak sonuçları ayrı bir tutanakta belirtilir ve 5 inci madde hükmüne göre
iĢlem yapılır.
Hurdaya ayırma nedeniyle çıkıĢ ( Md 28)
(1) Ekonomik ömrünü tamamlamıĢ olan veya tamamlamadığı halde teknik ve fiziki
nedenlerle kullanılmasında yarar görülmeyerek hizmet dıĢı bırakılması gerektiği ilgililer
veya özel mevzuatı çerçevesinde oluĢturulan komisyon tarafından bildirilen taĢınırlar,
harcama yetkilisinin belirleyeceği en az üç kiĢiden oluĢan komisyon tarafından
değerlendirilir.
(2) Komisyonca yapılan değerlendirme sonucunda hurdaya ayrılması uygun görülmeyen
taĢınırlar hakkındaki gerekçeli karar harcama yetkilisine bildirilir.
(3) Komisyonca hurdaya ayrılmasına karar verilenler için ise Kayıttan DüĢme Teklif ve
Onay Tutanağı düzenlenir.
(4) Hurdaya ayrılmasına karar verilen taĢınırlardan kayıtlı değeri Bakanlıkça belirlenecek
tutara kadar olanlar harcama yetkilisinin, belirlenen tutarı aĢan taĢınırlar ise kamu idaresi üst
yöneticisinin onayı ile kayıtlardan çıkarılır.
(5) Birinci fıkraya göre harcama yetkilisince oluĢturulacak komisyon tarafından ekonomik
değerinin olmadığı veya teknik, sağlık, güvenlik ve benzeri nedenlerle imha edilmesinin Ģart
olduğuna karar verilen taĢınırlar, harcama yetkilisinin onayı ile imha edilir. Ġmha, komisyon
veya komisyonun gözetiminde uzman kiĢiler tarafından yapılır. Bu iĢleme iliĢkin ayrıca bir
imha tutanağı düzenlenir. Ġmha iĢleminde özel mevzuat hükümleri öncelikle dikkate alınır.
(6) Hurdaya ayrılan veya imha edilen taĢınırlar TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlenerek kayıtlardan
çıkarılır. FiĢin ekine Kayıttan DüĢme Teklif ve Onay Tutanağının bir nüshası bağlanır.
Bölünen, birleĢen veya kaldırılan harcama birimlerine ait taĢınırlar hakkında
yapılacak iĢlemler ( Md 29)
(1) Kamu idarelerinin yeniden yapılanmaları sonucu teĢkilat yapılarında meydana gelen
değiĢiklikler nedeniyle bölünmesine, birleĢmesine veya kaldırılmasına karar verilen harcama
birimlerine ait taĢınırlar;
a) Bölünerek ayrı bir harcama birimi haline gelen birimin kullanımına terk edilmesi halinde,
bölünen harcama biriminin kayıtlarına çıkıĢ, yeni oluĢan harcama biriminin kayıtlarına giriĢ,
b) BaĢka bir harcama birimi ile birleĢme sonucunda kaldırılan birimin kayıtlarına çıkıĢ,
bünyesinde birleĢilen birimin kayıtlarına giriĢ,
c) Kaldırılma halinde, kaldırılan harcama biriminin kayıtlarına çıkıĢ, devredilmesi
kararlaĢtırılan harcama biriminin kayıtlarına giriĢ,
kaydedilir.
(2) GiriĢ ve çıkıĢ kayıtları TaĢınır ĠĢlem FiĢi ile yapılır. Düzenlenen fiĢlerin birer nüshası,
muhasebe birimine gönderilir.
TaĢınır giriĢ ve çıkıĢ iĢlemlerinin muhasebe birimine bildirilmesi ( Md 30)
(1) TaĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri tarafından, kamu idarelerinin muhasebe kayıtlarında
ilgili stok ve maddî duran varlık hesaplarında izlenen taĢınırlardan;
- Satın alma suretiyle edinilenlerin giriĢ iĢlemleri ile değer artırıcı harcamalar için; TaĢınır
ĠĢlem FiĢi düzenlenir bir nüshası ödeme emri belgesi ekinde, muhasebe birimine gönderilir.
- Diğer Ģekillerde edinilen taĢınırların (bağıĢ-yardım,sayım fazlası,iade edilenler,devir
alınan,tasfiye idaresinden alınan,iç imkanlarla üretilen ve sayım fazlası) giriĢleri ve maddî
duran varlık hesaplarında izlenen taĢınırların çıkıĢları için düzenlenen TaĢınır ĠĢlem
FiĢlerinin birer nüshasının, düzenleme tarihini takip eden en geç on gün içinde ve her
durumda malî yıl sona ermeden önce muhasebe birimine gönderilmesi zorunludur.
(2) Muhasebe kayıtlarında "150-Ġlk Madde ve Malzemeler Hesabı"nda izlenen tüketim
malzemelerinin çıkıĢları için (tüketim,kullanım,devir,yabancı ülkelere bağıĢ-yardım,satıĢ,
kullanılamaz hale gelme,yok olma,sayım noksanı,hurdaya ayırma) düzenlenen TaĢınır ĠĢlem
FiĢleri muhasebe birimine gönderilmez. Bunların yerine, genel bütçe kapsamındaki kamu
idarelerinde üç aylık dönemler itibarıyla, diğer idarelerde ise üç ayı geçmemek üzere üst
yöneticiler tarafından belirlenen sürede kullanılmıĢ tüketim malzemelerinin taĢınır II nci
düzey detay kodu bazında düzenlenen onaylı bir listesi, en geç ilgili dönemin son iĢ günü
mesai bitimine kadar muhasebe birimine gönderilir.
…/…/ Döneminde çıkıĢ kaydı yapılan tüketim madde ve malzemeleri listesi
Sıra No II.Düzey Detay
Kodu
II.Düzey Detay Adı Toplam Tutar
1 150.01.01 Yazı Araçları 150.000.000,00
2 150.01.02 Yazım Çizim ve
ölç.araç ve mlz.
300.000.000,00
3 150.02.04 Ġçecek servis
takımları
175.000.,00
4 150.06.01 Giyecekler 60.000,00
5 150.07.01 Bakliyatlar 650.000.000,00
(3) Muhasebe yetkilileri, taĢınır giriĢ ve çıkıĢ iĢlemlerine iliĢkin olarak kendilerine
gönderilen TaĢınır ĠĢlem FiĢlerinde gösterilen tutarları II nci düzey detay kodu itibarıyla ilgili
hesaplara kaydeder.
Kamu idareleri arasında bedelsiz devir ( Md 31)
(1) Kayıtlara alınıĢ tarihi itibarıyla beĢ yılını tamamlamıĢ ve idarece kullanılmasına ihtiyaç
duyulmayan taĢınırlar, bu taĢınıra ihtiyaç duyan idarelere bedelsiz devredilebilir.
(2) Ancak devralmak isteyen idare açısından bakım, onarım ve taĢıma giderleri nedeniyle
ekonomik olmayan ve kullanılmasında fayda görülmeyen taĢınırlar devredilemez.
(3) Kamu idarelerince yürütülen veya desteklenen projelerin gerçekleĢtirilmesi için edinilen
araĢtırma ve geliĢtirme amaçlı taĢınırlar, uluslararası organizasyonların gerçekleĢtirilmesi
için alınan taĢınırlar ile devredilmediği takdirde kullanım imkanı kalmayacak olan veya
zorunlu sebeplerle devredilmesi gereken tüketim malzemelerinin devrinde beĢ yıl Ģartı
aranmaz.
(4) Bedelsiz devredilecek ve devredilemeyecek taĢınırlara iliĢkin diğer esas ve usuller
Bakanlıkça belirlenir.
Sayım ve sayım sonrası yapılacak iĢlemler ( Md 32)
(1) Kamu idarelerine ait taĢınırların, taĢınır kayıt kontrol yetkililerinin görevlerinden
ayrılmalarında, yıl sonlarında ve harcama yetkilisinin gerekli gördüğü durum ve zamanlarda
sayımı yapılır.
(2) TaĢınır sayımları, harcama yetkilisince, kendisinin veya görevlendireceği bir kiĢinin
baĢkanlığında taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisinin de katılımıyla, en az üç kiĢiden oluĢturulan
sayım kurulu tarafından yapılır.
(3) Sayım süresince, hizmetin aksamaması ve bozulabilecek nitelikteki taĢınırlar için gerekli
tedbirlerin alınması kaydıyla, taĢınır giriĢ ve çıkıĢları sayım kurulunun talebi üzerine
harcama yetkilisince durdurulabilir. Sayım yapılırken gerekli önlemlerin alınması, sayım
kurulunun görev ve sorumluluğu altındadır.
(4) Sayım kurulu öncelikle, taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisince ambarda bulunduğu veya
ambardan çıktığı halde belgesi düzenlenmediği ve kayıtları yapılmadığı belirtilen taĢınırlara
iliĢkin iĢlemlerin yaptırılmasını sağlar. Sayım Tutanağının "Kayıtlara Göre Ambardaki
Miktar" sütunu, defter kayıtları esas alınarak doldurulduktan sonra ambarlardaki taĢınırlar
fiilen sayılır ve bulunan miktarlar Sayım Tutanağının "Ambarda Bulunan Miktar" sütununa
kaydedilir.
(5) Ambar sayım iĢlemleri tamamlandıktan sonra oda, büro, bölüm, geçit, salon, atölye,
garaj ve servis gibi ortak kullanım alanlarında bulunan taĢınırlar Dayanıklı TaĢınır Listeleri
ve bunların verilme sırasında düzenlenen Zimmet FiĢleri esas alınarak sayılır ve sayım
sonuçları Sayım Tutanağında gösterilir. Kullanım amacıyla kiĢilere zimmetle verilmiĢ olan
taĢınırlar için, sayım yapılmaksızın Sayım Tutanağının "Kayıtlara Göre KiĢilere Verilen
Miktar" sütunundaki bilgiler dikkate alınır.
(6) Sayımda bulunan miktar ile kayıtlı miktar arasında fark bulunması halinde miktarlarında
farklılık bulunan taĢınırların sayımı bir kez daha tekrarlanır. Yine farklı çıkarsa bu miktar
"Fazla" veya "Noksan" sütununa kaydedilir.
(7) Sayım kurulunca, taĢınırların fiili miktarlarının kayıtlı miktarlardan eksik oluğunun
tespit edilmesi halinde Kayıttan DüĢme Teklif ve Onay Tutanağı ve TaĢınır ĠĢlem FiĢi; fazla
olduğunun tespit edilmesi halinde ise TaĢınır ĠĢlem FiĢi düzenlettirilerek, defter kayıtlarının
sayım sonuçlarıyla uygunluğu sağlanır.
(8) Düzenlenen giriĢ ve çıkıĢ belgelerinin bir örneği, muhasebe kayıtlarının yapılması için
muhasebe birimine gönderilir.
(9) Kayıtların sayım sonuçlarıyla uygunluğu sağlandıktan sonra sayım kurulu tarafından
TaĢınır Sayım ve Döküm Cetveli düzenlenir. Cetvel, sayım kurulu ile taĢınır kayıt ve kontrol
yetkilisi tarafından imzalanır. Bu Cetvel ve eki sayım tutanağı ile sayım sonuçlarına göre
düzenlenen giriĢ ve çıkıĢ belgeleri, taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisinin yıl sonu hesabını
oluĢturur.
Devir iĢlemleri ( Md 33)
(1) TaĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri, sorumlulukları altındaki ambarlarda bulunan
taĢınırları ve bunlara iliĢkin kayıt ve belgeleri, yerlerine görevlendirilenlere devretmeden
görevlerinden ayrılamazlar. Yeni görevlendirilen taĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri de söz
konusu kayıt ve belgeleri aramak ve almak zorundadır.
(2) Ambarlarındaki taĢınırları ve taĢınır iĢlemlerine iliĢkin kayıt ve belgeleri teslim etmeyen
veya istifa, hastalık, tutuklanma, ölüm gibi nedenlerle devir ve teslim edemeyen taĢınır kayıt
ve kontrol yetkililerinin sorumluluğundaki taĢınırlar ile dayanağı kayıt ve belgeler, devir
kurulu aracılığı ile yeni taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisine devir ve teslim edilir. Devir
kurulu, harcama yetkilisi tarafından belirlenen bir kiĢinin baĢkanlığında, taĢınır kayıt ve
kontrol yetkililerinin de katıldığı, en az üç kiĢiden oluĢur.
(3) Ambarların devri, Ambar Devir ve Teslim Tutanağı düzenlenerek yapılır.
(4) Oda, büro, bölüm, geçit, salon, atölye, garaj ve servis gibi ortak kullanım alanlarında
bulunan taĢınırlar, buralarda asılı Dayanıklı TaĢınırlar Listesinde gösterilen miktarlar esas
alınarak sayılmak ve listedeki ilgili bölüm imzalanmak suretiyle yeni sorumluya devir ve
teslim edilir.
(5) TaĢınır kayıt ve kontrol yetkililerinin geçici görev, aylıksız izin, hastalık izni gibi on
günlük süreyi aĢmayan geçici ayrılmalarında, harcama yetkilisi tarafından idarenin
ihtiyaçları göz önünde bulundurularak gerekli tedbirler alınmak suretiyle ambar kapalı
tutulabilir. Bu süre gerektiğinde harcama yetkilisi tarafından uzatılabilir.
TaĢınır yönetim hesabı ( Md 34)
(1) Harcama yetkilileri tarafından SayıĢtaya verilecek taĢınır yönetim hesabı;
a) Önceki yıldan devreden taĢınırlar,
b) Yılı içinde girenleri,
c) Yılı içinde çıkıĢı yapılan taĢınırlar,
ç) Ertesi yıla devredilenleri ve
d) Yıl sonunda yapılan sayım sonucu bulunan fazla ve noksanları gösterir.
(2) TaĢınır yönetim hesabı aĢağıdaki cetvellerden oluĢur:
a) Yıl sonu sayımına iliĢkin Sayım Tutanağı,
b) TaĢınır Sayım ve Döküm Cetveli,
c) Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetveli; Müze/Kütüphane Yönetim Hesabı
Cetveli,
ç) Yıl sonu itibarıyla en son düzenlenen TaĢınır ĠĢlem FiĢinin sıra numarasını gösterir
tutanak.
(3) TaĢınır yönetim hesabı aĢağıda açıklandığı Ģekilde hazırlanır ve ilgili yerlere gönderilir:
a) TaĢınır kayıt ve kontrol yetkililerince, sayım kurulu tarafından onaylanan TaĢınır Sayım
ve Döküm Cetveline dayanılarak ilgisine göre üç nüsha Harcama Birimi TaĢınır Yönetim
Hesabı Cetvellerini düzenlerler.
b) Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetvellerin ekine TaĢınır Sayım ve Döküm
Cetveli eklenir ve harcama yetkilisinin onayına sunulur.
-Harcama yetkilisince, Cetvelin TaĢınır Sayım ve Döküm Cetveline uygunluğu kontrol
edilerek muhasebe yetkilisine gönderilir.
c) Muhasebe yetkilisi, gönderilen cetvellerdeki kayıtları muhasebe kayıtlarıyla karĢılaĢtırıp
uygunluğunu onaylar ve harcama yetkilisine geri gönderir.
ç) Harcama yetkilisi, muhasebe yetkilisince onaylanmıĢ cetvellerin bir nüshasını, SayıĢtayca
belirlenecek sürelerde,
- Yıl sonu sayım tutanağı,
- Sayım ve döküm cetveli ve
- Yıl sonu itibarıyla en son düzenlenen TaĢınır ĠĢlem FiĢinin sıra numarasını gösterir tutanak
ile birlikte SayıĢtaya, bir nüshasını ise malî yılı takip eden ay sonuna kadar ilgili taĢınır
konsolide görevlisine gönderir. Cetvellerin birer nüshası da harcama biriminde muhafaza
edilir. Kamu idarelerinin yurt dıĢı teĢkilatlarının taĢınır yönetim hesabı merkez teĢkilatları
aracılığıyla SayıĢtaya gönderilir.
TaĢınır kesin hesabı ( Md 35)
(1) Kamu idarelerinin taĢınır kesin hesabı, taĢınır konsolide görevlilerince, ilçe, il, bölge, dıĢ
temsilcilik ve merkez harcama birimleri itibarıyla düzenlenen Harcama Birimi TaĢınır
Yönetim Hesabı Cetvellerinin konsolide edilmesiyle oluĢturulan taĢınır hesabı cetvelleri esas
alınarak hazırlanır.
(2) Ġlçedeki harcama birimlerinden alınan taĢınır yönetim hesabına iliĢkin cetveller ilçe
taĢınır konsolide görevlilerince konsolide edilerek iki nüsha Ġlçe TaĢınır Hesabı Cetveli
düzenlenir. Cetvelin bir nüshası malî yılı takip eden ikinci ayın onbeĢine kadar ildeki taĢınır
konsolide görevlisine gönderilir.
(3) Ġl taĢınır konsolide görevlileri, ildeki harcama birimlerinden alınan Harcama Birimi
TaĢınır Yönetim Hesabı Cetvellerini konsolide ederek Ġl Merkezi TaĢınır Hesap Cetvelini
hazırlar ve Ġlçe TaĢınır Hesap Cetvelleri ile konsolide ederek, Ġl TaĢınır Hesabı Cetvelini
oluĢtururlar. Kamu idaresinin bölge teĢkilatının bulunması halinde Ġl TaĢınır Hesap
Cetvelleri Mart ayının onbeĢine kadar bölgedeki taĢınır konsolide görevlisine gönderilir.
(4) Bölge teĢkilatı olan kamu idarelerindeki taĢınır konsolide görevlileri bölgedeki harcama
birimlerinden alınan Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetvellerini konsolide ederek
oluĢturduğu Bölge Merkezi TaĢınır Hesap Cetveli ile bölgeye bağlı illerden aldıkları Ġl
TaĢınır Hesabı Cetvellerini konsolide etmek suretiyle idarenin Bölge TaĢınır Hesabı
Cetvelini düzenlerler.
(5) Ġki nüsha olarak düzenlenen Ġl/Bölge TaĢınır Hesabı Cetvellerinin birer nüshaları, malî
yılı takip eden Nisan ayının onbeĢine kadar merkezdeki taĢınır konsolide görevlisine
gönderilir.
(6) DıĢ temsilciliklerde bulunan taĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri, hazırlanan Harcama
Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetvellerini ġubat ayının onbeĢine kadar merkezdeki
konsolide görevlisine gönderirler.
(7) Merkezdeki taĢınır konsolide görevlileri, merkezdeki harcama birimlerinden alınan
Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı Cetvellerini konsolide ederek Merkez TaĢınır
Hesap Cetvelini, dıĢ temsilciliklerden aldıkları Harcama Birimi TaĢınır Yönetim Hesabı
Cetvellerini konsolide ederek ise DıĢ Temsilcilikler TaĢınır Hesap Cetvelini oluĢtururlar.
(8) Merkezdeki taĢınır konsolide görevlileri, Merkez TaĢınır Hesap Cetveli ile Ġl/Bölge/DıĢ
Temsilcilikler TaĢınır Hesabı Cetvellerini konsolide etmek suretiyle kamu idaresinin TaĢınır
Kesin Hesap Cetveli ve TaĢınır Kesin Hesap Ġcmal Cetvelini hazırlarlar.
(9) Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde, TaĢınır Kesin Hesap Cetvelleri ile
TaĢınır Kesin Hesap Ġcmal Cetvellerinin birer nüshası Mayıs ayının onbeĢine kadar bütçe
kesin hesap cetvelleri ile birlikte Bakanlığa ve SayıĢtaya gönderilir.
(10) Sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idareler, yukarıdaki hükümlere göre
hazırlayacakları TaĢınır Kesin Hesap Cetvelleri ile TaĢınır Kesin Hesap Ġcmal Cetvellerinin
bir nüshasını bütçelerinin uygulama sonuçlarını kesin hesaba bağlayacak mercilere
gönderirler.
Dayanıklı taĢınırların numaralanması ( Md 36)
(1) GiriĢ kaydı yapılan dayanıklı taĢınırlara, taĢınır kayıt ve kontrol yetkilisi tarafından bir
sicil numarası verilir. Bu numara yazma, kazıma, damga vurma veya etiket yapıĢtırma
suretiyle taĢınırın üzerinde kalıcı olacak Ģekilde belirtilir. Fiziki veya kullanım özellikleri
nedeniyle numaralandırılması mümkün olmayan taĢınırlara bu iĢlem uygulanmaz.
(2) Sicil numarası üç grup rakamdan oluĢur. Birinci grup rakam, taĢınırın Dayanıklı
TaĢınırlar Defterinde ayrıntılı izlenmek üzere kaydedildiği taĢınır kodundan; ikinci grup
rakam, taĢınırın giriĢ kaydedildiği yılın son iki rakamından; üçüncü grup rakam ise taĢınıra
verilen giriĢ sıra numarasından oluĢur.
TaĢınır kodları ve detaylı hesap planı ( Md 37)
(1) TaĢınırın Bakanlıkça belirlenen düzey detay kodundan sonraki detay kodları, kamu
idarelerince ölçü birimi esas alınarak belirlenir.
(2) Kapsamdaki kamu idarelerinin muhasebe detaylı hesap planları, Yönetmelik ekindeki
TaĢınır Kod Listesine uygun olarak belirlenir.
Harcama birimi ve ambarların kodlanması ve SayıĢtaya bildirilmesi ( Md 38)
(1) Kapsamdaki kamu idarelerinde harcama birimlerine ve bunlara bağlı ambarlara
aĢağıdaki esaslara göre birer kod numarası verilir.
a) Harcama birimlerine iki grup ve onbir rakamdan oluĢan kod verilir. Birinci grup
(00.00.00.00) sekiz karakterden oluĢur ve idarenin analitik bütçe uygulamasına iliĢkin
kurumsal sınıflandırmadaki düzeylerini gösterir. Ġkinci grup (000) üç karakterden oluĢur ve o
ilçe, il, bölge veya merkezdeki harcama birimi sayısını gösterir. Bakanlık saymanlık
otomasyon sistemini (say2000i) kullanan idarelerde Bakanlıkça verilen birim kodları
kullanılır. Örneğin 15.01.00.23/923
b) Harcama birimlerinin bünyesinde bulunan ambarlara harcama yetkililerince bir düzeyli ve
iki karakterden oluĢan kod verilir. Bu kod aynı harcama birimine bağlı ambarların sayısını
gösterir. Ambar, bağlı olduğu harcama birimi koduyla birlikte tanımlanır. Örneğin 01,02,
(2) Bu kodlar taĢınır kayıt ve kontrol yetkilileri ile taĢınır konsolide görevlilerince yapılan
taĢınır iĢlemlerine iliĢkin olarak düzenlenen belge ve cetvellerde kullanılır.
(3) Kamu idareleri, her malî yılbaĢından önce, harcama birimlerini ve bunlara bağlı
ambarların açık adreslerini ve bu ambarlardan sorumlu taĢınır kayıt ve kontrol yetkililerinin
ad, soyad ve unvanlarını gösteren listeleri SayıĢtaya göndermekle yükümlüdür. Yıl içinde
yapılan değiĢiklikler de, değiĢiklik tarihinden itibaren en geç bir ay içinde SayıĢtaya
bildirilir.
Yetki ( Md 39)
(1) Maliye Bakanlığı;
a) Yönetmelik ekinde yer alan TaĢınır Kod Listesi ile defter, belge ve cetvellerde değiĢiklik
yapmaya,
b) TaĢınır II nci düzey detay kodundan sonraki detay kodları belirlemeye,
c) TaĢınırların takibine iliĢkin olarak barkod sistemini uygulatmaya ve buna iliĢkin usul ve
esasları belirlemeye,
ç) TaĢınır kesin hesabının elektronik ortamda alınmasına iliĢkin düzenlemeleri yapmaya,
d) Bakanlık birimlerinin taĢınır kayıt ve iĢlemlerini say2000i sistemi üzerinden yaptırmaya,
uygulama sonuçlarına göre diğer idarelerin taĢınır iĢlemlerinin de say2000i sistemi üzerinden
yürütülmesine ve buna iliĢkin usul ve esaslar ile uygulama tarihini idareler itibarıyla
belirlemeye,
e) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde, tüketim malzemelerinin çıkıĢına esas
olmak üzere taĢınır II nci düzey detay kodu bazında düzenlenen onaylı listelerin muhasebe
birimine gönderilmesinde uygulanacak sürelerde değiĢiklik yapmaya,
f) Harcama yetkililerinin onayı ile kayıtlardan çıkarılacak taĢınırlar için tutar belirlemeye,
yetkilidir.
Kodların bildirimi ( GMd 1)
Kamu idareleri, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde bu
Yönetmelikte belirlenen esaslara göre harcama birimlerini ve bunlara bağlı ambarların kod
numaralarını tespit ederek SayıĢtaya bildirmek zorundadırlar.
Envanteri yapılan taĢınırların muhasebe birimine bildirilmesi ( GMd 2)
(1)Harcama birimlerince; 150, 253, 254 ve 255 hesap kodlarında izlenmesi gereken
taĢınırların fiili envanterleri, 30/6/2007 tarihi itibarıyla yapılır ve söz konusu taĢınırlar,
kayıtlı değerleri üzerinden, kayıtlı değeri yoksa değer tespit komisyonu tarafından belirlenen
değer üzerinden düzenlenecek TaĢınır ĠĢlem FiĢi ile ilgili defterlere kaydedilir. Düzenlenen
TaĢınır ĠĢlem FiĢlerinin birer nüshası muhasebe birimine gönderilir.
(2) Muhasebe birimlerince; daha önce 150, 253, 254 ve 255 hesap kodlarına kaydedilmiĢ
olan değerler 30/6/2007 tarihi itibarıyla tutarlar üzerinden bir taraftan Net Değer Hesabına
borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilerek hesaplardan çıkarılır; diğer taraftan TaĢınır ĠĢlem
FiĢlerinde gösterilen taĢınırlar 1/7/2007 tarihi itibarıyla ilgili hesaplara giriĢ kaydedilerek,
envanter kayıtlarıyla uygunluğu sağlanır.
(3) Bu maddenin uygulanmasına iliĢkin düzenlemeleri yapmaya ve zorunlu hallerde
belirlenen süreleri değiĢtirmeye Bakanlık yetkilidir.
Önceki mevzuata göre sonuçlandırılmıĢ iĢlemler ( GMd 3)
Kamu idareleri tarafından 1/1/2006 tarihinden bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihe
kadar Ayniyat Talimatnamesi veya Ayniyat Talimatnamesine dayanılarak çıkarılmıĢ özel
yönetmeliklerinin hükümlerine göre sonuçlandırılmıĢ olan taĢınır iĢlemleri, mevzuatına
uygun olarak yapılmıĢ kabul edilir.
(2) Diğer düzenleyici mevzuatta Ayniyat Talimatnamesine yapılan atıflar, bu Yönetmeliğe
yapılmıĢ sayılır.
Yürürlük
a) 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a), (f), (g) bentleri, 13 üncü maddesinin üçüncü
fıkrası, 39 uncu maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi ile 31 inci, 36 ncı , 37 nci maddeleri
ve geçici 1 inci, 2 nci ve 3 üncü maddeleri yayımı tarihinde,
b) 34 üncü ve 35 inci maddeleri 31/12/2007 tarihinde,
c) Diğer maddeleri 1/7/2007 tarihinde, yürürlüğe girer.
T.C.
MALĠYE BAKANLIĞI
Muhasebat Genel Müdürlüğü
Yayın : 08/03/2007 tarihli ve 26456 sayılı Resmi Gazete
Parasal Sınırlar ve Oranlar Hakkında Genel Tebliğ
(Sayı: 2007/1)
1.GiriĢ
(1) BaĢta 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu olmak üzere çeĢitli mevzuat
ve düzenlemeler gereğince, uygulanacak parasal sınırlar, faiz oranları, alındı birim fiyatları
bu Tebliğ eki tablolarda gösterildiği Ģekilde tespit edilmiĢtir.
2.Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliğine tabi iĢlemler
2.1.Kasa işlemleri
(1) Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 12 nci maddesi ile Muhasebe
Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmeleri, Yetkileri, Denetimi ve ÇalıĢma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesi gereğince, genel bütçe kapsamındaki kamu
idarelerine hizmet veren muhasebe birimlerince kasadan yapılacak ödeme sınırı; Tablo 1‘in
kasa iĢlemleri bölümünde gösterilmiĢtir.
(2) Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 12 ve 27 nci maddeleri gereğince
ertesi gün yapılacak ödemeleri karĢılamak üzere ve kiĢi malı emanet dövizlerden kasada
bulundurulacak miktarlar ile T.C. Ziraat Bankası Ģubesi bulunmayan ilçelerde gerekli
güvenlik önlemleri alınmak Ģartıyla veznede bulundurulacak azami miktar Tablo 1‘in kasa
iĢlemleri bölümünde gösterilmiĢtir.
(3) Tebliğ eki tabloda kasa iĢlemleri bölümünde gösterilen parasal sınırların yetersiz
kalması durumunda, muhasebe birimlerinin gerekçeli baĢvuruları üzerine Bakanlığımızca
(Muhasebat Genel Müdürlüğü) tespit edilen sınırlar uygulanacaktır.
2.2.Banka işlemleri
(1) Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 524 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendi gereğince, toplu ödemelerde muhasebe birimlerinin bankaya önceden
haber vermeleri gereken tutar Tablo 1‘in banka iĢlemleri bölümünde gösterilmiĢtir.
(2) Bu tutarın altındaki ödemeler için bankanın önceden haberdar edilmesi ve ödeme
sırasında banka ile muhasebe birimi arasında mutabakat sağlanması zorunlu değildir.
2.3.Kaybedilen alındılara iliĢkin iĢlemler
(1) Muhasebe birimlerince, her ne suretle olursa olsun alınan para ve değerlere
karĢılık verilmiĢ olan alındılardan kaybedilmiĢ olanlar için ilan verilmesi gereken tutar,
Merkezî Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 528 inci maddesi gereğince, Tablo 1‘in
kaybedilen alındılara iliĢkin iĢlemler bölümünde gösterilmiĢtir.
3.Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmeleri, Yetkileri, Denetimi ve
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe tabi işlemler
3.1.Muhasebe yetkilisi mutemedi işlemleri
(1) Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmeleri, Yetkileri, Denetimi ve
ÇalıĢma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 7 nci maddesi uyarınca, muhasebe
birimleri dıĢında görev yapan muhasebe yetkilisi mutemetleri tarafından 7 günlük süre
beklenilmeksizin muhasebe birimi veznesine teslim edilmesi gereken tahsilat tutarı ile
mahkeme baĢkanlıkları, icra ve iflas daireleri ve izalei Ģüyu memurluklarındaki muhasebe
yetkilisi mutemetlerince, 492 sayılı Harçlar Kanununun eki (1) ve (3) sayılı tarifelere göre
makbuz karĢılığı tahsil edilip, 7 günlük süre beklenilmeksizin muhasebe birimi veznesine
teslim edilmesi gereken tahsilat tutarı, Tablo 1‘in muhasebe yetkilisi mutemedi iĢlemleri
bölümünde gösterilmiĢtir.
(2) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde görev yapan muhasebe yetkilisi
mutemetleri için yukarıda belirtilen sınırın yetersiz kalması durumunda, gerekçeli tekliflerle
Bakanlığımıza (Muhasebat Genel Müdürlüğü) baĢvurularak alınacak izne göre iĢlem
yapılacaktır. Bu teklif yazısında muhasebe yetkilisi mutemedinin son iki ayda muhasebe
veznesine yatırdığı tutarlar ve yatırılma tarihleri de belirtilecektir.
3.2.Trafik para cezası tahsil eden görevlilerle ilgili iĢlemler
(1) Trafik para cezasını tahsil edecek muhasebe yetkilisi mutemetleri ile ilgili iĢlemler,
27/1/1989 tarihli ve 20062 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Trafik Para Cezalarının
Tahsilinde ve Takibinde Uygulanacak Esas ve Usuller ile Kullanılacak Belgeler Hakkında
Yönetmelik hükümlerine göre yürütülecektir. Bu görevliler için belirlenen 7 ve 3 günlük süre
beklenmeksizin muhasebe biriminin veznesine teslim edilmesi gereken tahsilat tutarları,
Tablo 1‘in trafik para cezasını tahsil eden muhasebe yetkilisi mutemetleri bölümünde
gösterilmiĢtir.
3.3. Yetkili memurlarla ilgili iĢlemler
(1) 8/6/1988 tarihli ve 19836 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Pul ve Değerli
Kağıtların Bayiler ve Yetkili Memurlar Vasıtası ile Sattırılmasına ve Bayilere SatıĢ Aidatı
Verilmesine Dair Yönetmeliğin 12 nci maddesi hükümleri çerçevesinde değerli kağıt verilen
yetkili memurlar tarafından 15 günlük süre beklenilmeksizin muhasebe biriminin veznesine
teslim edilmesi gereken satıĢ hasılatı tutarı Tablo 1‘in yetkili memurlarla ilgili iĢlemler
bölümünde gösterilmiĢtir.
4. Muhasebe Yetkililerinin Eğitimi, Sertifika Verilmesi ile ÇalıĢma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmelik hükümleri gereğince yardımcılara devredilecek görev
ve yetkiler
(1) Anılan Yönetmeliğin 26 ncı maddesi gereğince, görev, yetki ve sorumlulukların
yardımcılara devredilmesinde Tablo 1‘in III üncü kısmında gösterilen parasal sınırlar dikkate
alınacaktır.
5.Kaybolan faturalarla ilgili iĢlemler
(1) Merkezî Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde kamu
idarelerince alınan mal, hizmet ve yapım iĢleri karĢılığında özel kiĢiler tarafından düzenlenen
faturaların kaybedilmesi halinde, noter onaylı fatura örneklerinin kabul edileceği fatura tutarı
Tablo 1‘in IV üncü kısmında gösterilmiĢtir.
6.Taşınırların kayıtlardan çıkarılması
(1) TaĢınır Mal Yönetmeliğinin 39 uncu maddesine göre, taĢınırların devir, imha,
hurdaya ayırma, satıĢ ve terkini suretiyle kayıtlardan çıkarılmasında Tablo 1‘in V inci
kısmında gösterilen parasal sınırlar dikkate alınacaktır. TaĢınırların kayıtlardan çıkarılması,
belirlenen limitler dahilinde harcama yetkilisinin, limit üzerinde olanlar ise ilgili üst
yöneticinin onayı ile yapılacaktır.
(2) Söz konusu limitler, bu iĢlemlerden herhangi birine veya tamamına konu olan taĢınırlar
için ve her bir iĢlem bazında değerlendirilecektir.
7.Ön ödeme iĢlemleri
(1) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerince Bakanlığımız izni aranmaksızın
açılabilecek krediler ile Bakanlığımız iznine tabi olan kredi tutarları Tablo 2‘nin I inci
kısmında, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerince harcama yetkilisi mutemetlerine
verilebilecek avans sınırı Tablo 2‘nin, II nci kısmında gösterilmiĢtir.
(2) Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden Tablo 2‘nin III üncü kısmında
gösterilenler, kendileri için belirlenen sınır dahilinde avans verebileceklerdir.
(3) Milli Ġstihbarat TeĢkilatı mutemetleri ile dıĢ temsilcilikler emrine ve askerî
daireler mutemetlerine verilecek avans sınırları Tablo 2‘nin IV, V ve VI ncı kısımlarında
gösterilmiĢtir. Belirlenen sınırların üzerinde avans verilmesine ihtiyaç duyulması halinde,
gerekçeleriyle birlikte Bakanlığımıza baĢvurularak izin alınması gerekir.
(4) Milli Savunma Bakanlığına bağlı birlik ve kurumlardan ―Tümen ve daha üst
birlikler ile eĢiti kurum ve kuruluĢlar‖ kapsamına giren askerî birimler Tablo 3‘te
gösterilmiĢtir. Bunların dıĢında kalan birlikler, ―Tugay ve eĢitine kadar olan askerî kurum ve
kuruluĢlar‖ kapsamında sayılacaktır.
8.Muhasebe kayıtlarından çıkarılacak alacaklar
(1) Yılları merkezî yönetim bütçe kanunlarında hüküm bulunması koĢuluyla;
21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Kanun kapsamında izlenen alacakların dıĢında kalan
alacaklardan, tahsili için yapılacak takibat giderlerinin asıl alacak tutarından fazla olacağı
anlaĢılanlardan tutarı Tablo 4‘de gösterilen miktara kadar olanlar kayıtlardan çıkarılır.
Ancak, bu alacaklardan davaya veya icraya intikal etmiĢ olanların kayıtlardan çıkarılması
için, genel bütçeli idarelerce 8/1/1943 tarihli ve 4353 sayılı Kanun hükümlerine göre,
kapsamdaki diğer kamu idarelerinde ise özel mevzuatlarındaki hükümlere göre yetkili
merciiden takipten vazgeçme onayı alınır.
(2) 5018 sayılı Kanunun 79 uncu maddesi hükmü gereğince, genel bütçe muhasebe
birimlerinin hesaplarında kayıtlı olup zaruri veya mücbir sebeplerle takip ve tahsil imkanı
kalmadığı tespit edilen kamu alacaklarından tutarı Tablo 4‘de gösterilen miktara kadar
olanların, idarelerince 4353 sayılı Kanun hükümlerine göre yetkili merciden alınacak
takipten vazgeçme onayına dayanılarak, kayıtlardan çıkarılması uygun görülmüĢtür. Diğer
idarelerin hesaplarında kayıtlı söz konusu tutara kadar olan kamu alacaklarının kayıtlardan
çıkarılmasına üst yöneticiler yetkilidir.
(3) Söz konusu alacakların kayıtlardan çıkarılmasına iliĢkin muhasebeleĢtirme belgesi
ekine, gerekenler için takipten vazgeçme onayı ile tahsil edilebilmesi için yapılan adres
tespiti ve malvarlığı araĢtırmalarına iliĢkin yazıĢmaların konusunu, tarih ve sayısını gösterir
bir dizi pusulası bağlanır.
9.Hastane döner sermayelerince uygulanacak parasal sınırlar
(1) Özel mevzuatlarında aksine bir hüküm bulunmayan hastane döner sermaye muhasebe birimlerince tedavi bedeli karşılığı tahsil edilen paralardan iadesi gereken tutarların ilgililere kasadan ödenmesinde, Tablo 1 in I inci kısmının kasa işlemleri bölümünde belirtilen limitin dört katı uygulanır.
10.Faiz oranları
(1) Genel hükümlere göre takip edilerek tahsil olunacak kişilerden alacaklara 4/12/1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun hükümlerine göre uygulanacak kanuni faiz oranları ile temerrüt faizi oranları, yıllar itibarıyla Tablo 5’de gösterilmiştir.
(2) Ancak, Sayıştay ilamları ile tazminine karar verilenler için hesaplanan faiz tutarı, 832 sayılı Sayıştay Kanununun 64 üncü maddesi hükmünde aksine bir düzenleme yapılmadığı sürece, borç tutarının %10 unu geçemeyecektir.
11.Alındı birim fiyatları
(1) Bakanlığımızca bastırılan ve genel bütçe kapsamı dışındaki idareler ile döner sermaye ve fonlar tarafından mevzuatları gereğince kullanılması gereken alındıların birim satış fiyatları Tablo 6’da gösterilmiştir.
12.Kaldırılan düzenlemeler
(1) 15/4/2006 tarihli ve 26140 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 2006/1 sıra no.lu
Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği yürürlükten kaldırılmıĢtır.
13.Yürürlük
(1) Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
(2) Tebliğ olunur.
Kemal UNAKITAN
Maliye Bakanı
EK:
Tablo (I, II, III, IV, V ve VI sayılı)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MEVZUATLAR
I. SAĞLIK BAKANLIĞI ATAMA VE NAKĠL YÖNETMELĠĞĠ
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Tanımlar ve Genel Hükümler
Amaç
MADDE 1- Bu Yönetmelik; Sağlık Bakanlığında görev yapan sağlık hizmetleri
sınıfına dahil personelle ilgili tüm atama ve nakilleri, çağdaĢ insan kaynakları yönetimi, etkili
ve verimli istihdam politikaları ile sağlık hizmetinin ülke genelinde dengeli dağılımı temel
ilkeleri çerçevesinde kurallara bağlamayı amaçlamaktadır.
Kapsam
MADDE 2- (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208)
(DeğiĢik birinci fıkra:RG-13/04/2007-26492) Bu Yönetmelik; Bakanlık Merkez
TeĢkilatından TaĢra TeĢkilatına, TaĢra TeĢkilatından Merkez TeĢkilatına yapılacak atama ve
görevlendirmeler hariç sağlık hizmetleri sınıfına dâhil personeli ve bunların ilk defa
atanmaları ile nakillerinde esas alınacak usul ve esasları kapsar.
Ancak, Eğitim ve AraĢtırma Hastanelerinde görev yapan klinik Ģefi, klinik Ģef
yardımcısı, baĢasistan, uzman tabip ve asistanları kapsamaz. Bu unvanlarda istihdam
edilenler bu görevlerinin sona ermesi halinde bu Yönetmelik hükümlerine tabi olurlar.
Bu Yönetmeliğin yeniden atama ile kurumlar arası atamalara iliĢkin hükümleri
yukarıdaki (DeğiĢik ibare:RG-13/04/2007-26491) fıkralarda belirtilen personel dıĢındaki
diğer personel hakkında da uygulanır.
Dayanak
MADDE 3- Bu Yönetmelik; 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu,
13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname ve 19/4/1983 tarihli ve 83/6525 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile
yürürlüğe konulan Devlet Memurlarının Yer DeğiĢtirme Suretiyle Atanmalarına Dair
Yönetmelik hükümlerine dayanılarak hazırlanmıĢtır.
Tanımlar
MADDE 4-Bu Yönetmelik‘te geçen terimlerden;
a) Bakan; Sağlık Bakanını,
b) Bakanlık: Sağlık Bakanlığını,
c) Genel Müdürlük: Sağlık Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğünü,
d) Kanun: 657 sayılı Devlet Memurları Kanununu,
e) Genel Yönetmelik:19/4/1983 tarihli ve 83/6525 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile
yürürlüğe konulan Devlet memurlarının Yer değiĢtirme Suretiyle Atamalarına Dair
Yönetmeliği,
f) Hizmet Bölgesi:Ġllerin sosyo-ekonomik geliĢmiĢlik seviyesine göre belirlenen
bölgeleri,
g) (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208) Hizmet Grubu: Personel Dağılım Cetveli doluluk
oranına göre belirlenen il gruplarını,
h) (Mülga:RG-13/04/2007-26492)
ı) (DeğiĢik:RG-05/07/2007-26573) Hizmet Puanı: Sağlık hizmetleri sınıfından her
Bakanlık çalıĢanı için, çalıĢılan yerin özellikleri göz önüne alınarak hesaplanan puanı,
i) (DeğiĢik:RG-13/04/2007-26492) Personel Dağılım Cetveli (PDC): Ek 6‘da
belirlenen ilkeler doğrultusunda il ve birim bazında, (Mülga ibare:RG-22/10/2009-27384)
(…) yılda en az bir defa yenilenen unvan ve branĢlar itibariyle bulunması gereken (Mülga
ibare:RG-22/10/2009-27384) (…) personel sayısını gösteren cetveli,
j) (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208) Personel: Bakanlıkta, 657 sayılı Devlet Memurları
Kanununun 4 üncü maddesinin (A) fıkrasına göre istihdam edilen sağlık hizmetleri ve
yardımcı sağlık hizmetleri sınıfında görev yapan personeli,
k) (DeğiĢik:RG-13/04/2007-26492) Uzman tabip: Uzman tabip ve uzman (TUTG)
unvanlı kadroya atanmaya hak kazanan personeli,
l) Ġl Müdürlüğü: Sağlık Bakanlığı Ġl Sağlık Müdürlüğünü,
m) (Ek:RG-24/06/2006–26208) Stratejik Personel: Bakanlık tarafından istihdamında
güçlük çekilen uzman tabip ve tabip unvanlarındaki personelini,
n) (Ek:RG-24/06/2006–26208) Standart: 26/10/1994 tarihli ve 22093 sayılı Resmî
Gazete‘de yayımlanan, Sağlık Bakanlığı TaĢra TeĢkilatı Yatak ve Kadro Standartları
Yönetmeliğinde belirlenen standartları,
o) (Ek:RG-24/06/2006–26208) Doluluk Oranı: Bakanlıkça iller itibariyle planlanan PDC
ye göre her unvan ve branĢ için belirlenen personel sayılarının, illerde o unvan ve branĢta çalıĢan
personel sayısına oranını,
ö) (Ek:RG-24/06/2006–26208) Diğer personel: Bakanlıkta, 657 sayılı Devlet
Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (A) fıkrasına göre istihdam edilen sağlık
hizmetleri ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfında görev yapan personel dıĢındaki personeli,
p) (Ek:RG-22/10/2009-27384) Tesis: Sağlık Bakanlığı TaĢra TeĢkilatı Yatak ve Kadro
Standartları Yönetmeliğinde kadro standardı tespit edilmiĢ olan sağlık birimlerini,
ifade eder.
Temel Ġlkeler
MADDE 5- (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208)
Bu Yönetmelik tüm atama ve nakillerde;
a) Ekonomik, sosyal ve kültürel Ģartlar ile ulaĢım Ģartları yönünden benzerlik ve
yakınlık gösteren illerin gruplandırılarak iĢlem yapılması,
b) Personelin hizmet bölgeleri ve grupları arasında, hizmet gerekleri de dikkate
alınarak, adil ve dengeli dağılımın sağlanması,
c) Personel hareketlerinde hizmet puanının belirleyici olması,
d) Personel Dağılım Cetvelinde belirlenen sayılardaki aktif çalıĢanların dikkate alınarak
idarenin hizmet ihtiyacının karĢılanması, aylıksız izin, askerlik ve geçici görev gibi
nedenlerle aktif olmayan standartlara bu süre içerisinde atama yapılması,
e) Personelin baĢvuru tarihinde yürürlükte olan usul ve esaslar çerçevesinde iĢlem
yapılması
ilkelerini esas alır.
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Hizmet Bölgeleri, Hizmet Grupları ve Hizmet Puanı
Hizmet Bölgeleri
MADDE 6- Ġller 6 hizmet bölgesine ayrılır. Genel Yönetmelikle hizmet bölgelerinde
yapılacak değiĢiklikler bu Yönetmeliğe aynen yansıtılır.
Hizmet Grupları
MADDE 7- (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208)
Personel dağılım cetveli, ülke düzeyinde mevcut personelin objektif ilkelere göre adil
ve dengeli dağılımın sağlanması, sağlık hizmetlerinin gerekli ve yeterli personelce
yürütülmesi, istihdamda azami verimin sağlanması amacı ile Bakanlık insan gücü
kaynaklarının unvan ve branĢlara göre illere ve il içinde birimlere dağılımını gösteren
planlama çalıĢmasıdır.
Personel dağılım cetveli doluluk oranına göre iller, her unvan ve branĢta en yüksekten
en düĢüğe doğru A, B, C, ve D olarak dört hizmet grubuna ayrılır. Doluluk oranı en yüksek
ilk 20 il A, ikinci 20 il B, üçüncü 20 il C ve geri kalan iller D hizmet grubu olarak belirlenir.
(Ek cümle:RG-13/04/2007-26492) Ġllerin doluluk oranlarının eĢit olması halinde Devlet
Planlama TeĢkilatının illerin sosyo-ekonomik geliĢmiĢlik düzeyi yüksek olan il, doluluk
oranı daha yüksek olan il olarak kabul edilir. (Ek cümle:RG-22/10/2009-27384) Ancak
istihdam edilen personel sayısı 200‘den az olan veya ülke genelinde tüm illerde personel
dağılım cetveli veya standart öngörülmeyen unvan ve branĢlar için her üç ayda bir, Ek: 6 da
düzenlenen Personel Dağılım Cetveli Ġlkelerinin 14 üncü ilkesi doğrultusunda Ġstihdam
Planlama Komisyonunca hizmet grupları belirlenir ve ilan edilir
Personel dağılım cetveli çalıĢmaları sonucu unvan ve branĢlara göre personelin illere
dağılım sayısını gösteren il dağılım cetveli ve bu personelin il içi birimlere dağılım sayısını
gösteren il içi dağılım cetveli (Mülga ibare:RG-22/10/2009-27384) (…) Bakanlık Ġnternet
sitesinde duyurulur. Unvan ve branĢlara göre il dağılım cetvelinde belirlenen sayı ile illerde
istihdam edilen personel sayısının karĢılaĢtırılması sonucu bulunan doluluk oranı cetvelleri
ile buna göre belirlenen hizmet grupları ise her üç ayda bir yenilenerek Bakanlık Ġnternet
sitesinde duyurulur ve birer örneği MüsteĢarlık, TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı ile Personel Genel
Müdürlüğünde 2 yıl süreyle muhafaza edilir. Hazırlanan cetveller personel planlama
çalıĢması niteliğinde olup müteakip dönemlerde atamaya açılacak yerler, aktif çalıĢan
personel doluluk oranları en düĢük illerden ve birimlerden baĢlamak üzere belirlenir. Aktif
çalıĢan personel sayısının belirlenmesinde izin, eğitim gibi nedenlerle 3 aydan fazla süreyle
görevi baĢında bulunmayan personel hesaba katılmaz.
Personel dağılım cetveli, (DeğiĢik ibare:RG-13/04/2007-26492) Ek:6‘da düzenlenen
ilkelere göre hazırlanır.
Kapsam DıĢı Unvan ve BranĢlar
MADDE 8 – (Mülga:RG-22/10/2009-27384)
Hizmet Puanı
MADDE 9- (DeğiĢik birinci cümle:RG-05/07/2007-26573) Personelin atama ve nakil
iĢlemlerinde kullanılmak üzere, bu Yönetmeliğe tabi her Bakanlık çalıĢanı için, her atama
döneminden önce atama dönemine müracaatın baĢlangıç tarihi itibariyle çalıĢılan yerin
özelliklerinin göz önüne alındığı bir hizmet puanı hesaplanır. Açık bulunan ve Bakanlıkça
ilan edilen kadrolara yapılacak atamalarda hizmet puanı esas alınır. EĢitlik durumlarında bu
Yönetmelikte sayılan mazeretlerden birine sahip olan atamaya hak kazanır. Böyle bir
mazeret yoksa daha fazla meslek kıdemine sahip olan atanır. Atamaların il emrine yapılması
halinde, personel Valilikçe, ihtiyaç olan birimlerde, hizmet puanı yüksek olan personelin
tercihi göz önünde bulundurularak atanır.
Hizmet Puanının Hesaplanması
MADDE 10- Hizmet puanının hesaplanmasında Devlet Planlama TeĢkilatı
MüsteĢarlığınca hazırlanan Ġl ve Ġlçelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması Tabloları
esas alınır. Sağlık hizmetleri sınıfından bir unvanda veya araĢtırma görevlisi,Daire BaĢkanı,Ġl
Sağlık Müdürü,her türlü Müdürü ve bunların yardımcısı unvanlarında fiilen çalıĢılan her yer
ve yıl için Ġlçelerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralamasında bulunulan sıra numarası
1000 rakamıyla toplanarak ilçe sıralaması puanına ulaĢılır. Bu rakama Ek 1‘de bulunan
Ġllerin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralamasının Hizmet Puanına Katkısı Cetveli‘nin
öngördüğü puan eklenerek hizmet puanı bulunur. Yeni il ve ilçeler kurulması halinde, yeni
tablolar yayınlanana kadar, ayrılınan il ve ilçenin puanları uygulanmaya devam edilir.
(DeğiĢik ikinci fıkra:RG-05/07/2007-26573) Beldelerde fiilen çalıĢılan her yıl için
çalıĢılan beldenin bağlı bulunduğu ilçenin Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması
Tablosundaki sıra numarasının yarısı, köylerde fiilen çalıĢılan her yıl için ise tamamı puan
olarak hizmet puanına ayrıca eklenir.
(Mülga üçüncü fıkra:RG-05/07/2007-26573)
(Mülga dördüncü:RG-05/07/2007-26573)
(DeğiĢik fıkra:RG 14/09/2004 – 25583) Geriye doğru hesaplamalarda bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihteki tablolar kullanılır. Yıl içinde sıralamalarda meydana
gelen değiĢiklikler takip eden yıl baĢından itibaren hüküm ifade eder. ÇalıĢanın yer
değiĢtirmesi halinde eski ve yeni yerine ait puanlar gün bazında tespit edilir.
(DeğiĢik altıncı fıkra:RG-24/06/2006–26208) Muvazzaf askerlikte geçirilen süreler
için personele, askerliğin yapıldığı yerin hizmet puanı verilir. Askerliğini yurt dıĢında
yapanların hizmet puanlarının hesaplanmasında bağlı olduğu birliğin bulunduğu il veya
ilçenin hizmet puanı esas alınır.
(DeğiĢik yedinci fıkra:RG-24/06/2006–26208) Hizmet puanı tespit edildikten sonra
her atama döneminden önce internet aracılığıyla ilan edilir. Ġtirazlar Bakanlık bünyesinde
oluĢturulacak Hizmet Puanı Ġtiraz Komisyonunca sonuca bağlanır. Hizmet Puanı Ġtiraz
Komisyonunun çalıĢma usul ve esasları Bakanlıkça hazırlanan yönergeyle belirlenir.
Geçici Görevlendirmeler ve Uygulanacak Hizmet Puanları
MADDE 11- (Mülga fıkra:RG-24/06/2006–26208)
Bakanlık savaĢ, deprem gibi olağanüstü hallerde yurt içi ve yurt dıĢında personeli
geçici olarak görevlendirebilir. Bu yolla geçici olarak görevlendirilen personele en yüksek
hizmet puanı %100 fazlasıyla verilir. Yurt dıĢında baĢka sebeplerle görevlendirilen diğer
personel, hizmet puanı en düĢük yerin hizmet puanını alır.
(Ek fıkra:RG-14/09/2004–25583) (DeğiĢik:RG-22/10/2009-27384) 16/6/1927 tarihli
ve 1076 sayılı Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanununa göre askerlik
yükümlülüğünü yedek subay olarak yerine getirenlerin eĢleri, talepleri halinde yükümlülük
süresi ile sınırlı olmak kaydıyla eĢlerinin bulunduğu yere hizmet bölgesi ve hizmet grubuna
bakılmaksızın geçici olarak görevlendirilebilir.
(DeğiĢik fıkra:RG-24/06/2006–26208) Personelin herhangi bir suretle görevde
olmaması, nüfus hareketleri gibi nedenlerle personele ihtiyaç duyulması halinde Bakanlıkça
A ve B hizmet grubuna dahil illerden C ve D hizmet grubu illere, Valiliklerce de (Mülga
ibare:RG-22/10/2009-27384) (…) karĢılama oranı yüksek olan birimden düĢük olan birime
geçici görevlendirme yapılabilir. 5 ve 6 ncı hizmet bölgelerinin A ve B hizmet grubu
illerinde görev yapan personel sadece 5 ve 6 ncı hizmet bölgelerinin C ve D hizmet grubu
illerine geçici olarak görevlendirilebilir.
(Ek fıkra:RG-24/06/2006–26208) Bakanlık önceden duyurmak suretiyle talepte
bulunan personeli görevlendirebileceği gibi (DeğiĢik ibare:RG-13/04/2007-26492) ihtiyaç
halinde re‘sen de geçici görevlendirme yapabilir. Bu Ģekilde görevlendirilen personel için
süre bir mali yılda iki ayı geçemez. Memuriyet mahalinde Valiliklerce de bu Ģekilde
görevlendirilen personel için süre bir mali yılda her seferinde üç ayı ve toplamda altı ayı
geçemez. (Mülga son cümle:RG-13/04/2007-26492)
(Mülga fıkra:RG-13/04/2007-26492)
(Ek fıkra:RG-24/06/2006–26208) Turizm, mevsimlik iĢçi çalıĢtırma, ulusal ve
uluslararası düzenlenen büyük çaplı organizasyonlar nedeniyle nüfusunda önemli ölçüde
artıĢ gösteren illere Bakanlık ve Valiliklerce Personel Dağılım Cetveline ve hizmet grubuna
bakılmaksızın geçici görevlendirme yapılabilir.
(Ek fıkra:RG-24/06/2006–26208) Geçici görevlendirmeye iliĢkin usul ve esaslar
Bakanlıkça hazırlanan bir yönergeyle belirlenir.
(Mülga son fıkra:RG-22/10/2009-27384)
Hizmet Puanı Verilmeyecek Haller
MADDE 12- AĢağıdaki hallerde personele hizmet puanı verilmez:
a) (DeğiĢik:RG-22/10/2009-27384) Aile hekimliği ile askerlik yükümlülüğü dıĢında
aylıksız veya ücretsiz izinli olarak geçirilen süreler,
b) (DeğiĢik:RG-22/10/2009-27384) Yargılamanın men'ine veya beraatine karar
verilenler ile soruĢturma sonucunda disiplin cezası almayanlar hariç olmak üzere, görevi ile
ilgili olsun veya olmasın herhangi bir suç nedeniyle tutuklanan veya gözaltına alınanlar ile
görevden uzaklaĢtırılanların görev baĢında geçirmedikleri süreler.
c) (Mülga:RG-22/10/2009-27384)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Atama ĠĢlemleri, ÇeĢitleri ve Özel Hükümler
Atamalarda Müracaat
MADDE 13- Müracaatlar il müdürlüklerine yapılır. Doğrudan Bakanlığa yapılacak
müracaatlar ilgili maddelerde belirtilmiĢtir. BaĢvurular Bakanlıkça gerekli tedbirler alınmıĢsa
internet yoluyla da yapılabilir. Bu yolla yapılacak müracaatlarda ilgili, formu doldurduktan
sonra hem elektronik olarak Bakanlığa gönderir, hem de bir nüshasını çıktı olarak alır ve
imzalayarak gerekli diğer belgelerle birlikte (Ek ibare:RG-13/04/2007-26492) ilgili ilanda
belirtildiği Ģekilde il müdürlüğüne veya Bakanlığa teslim eder.
(Ek ikinci fıkra:RG-24/06/2006–26208) Ġnternet yoluyla yapılan baĢvurular,
Bakanlıkça kurulacak bir komisyon tarafından esas ve usul açısından incelenir.
Ġlk Defa Atama
MADDE 14- Bakanlığın sağlık hizmetleri sınıfı kadrolarına aday memur olarak atama
ilk defa atamadır. Ġlk defa atamada uzman tabip, tabip, diĢ tabibi ve eczacı kadrolarına
atanacaklar kur‘ayla, diğerleri genel hükümlere göre sınavla atanır. Ġlk defa atamada atama
dönemi yoktur. Bakanlık ihtiyaç doğdukça açık bulunan kadrolar ile atama usul ve esaslarını
ilan eder. (Mülga cümle:RG-24/06/2006–26208) (DeğiĢik son cümle:RG-22/10/2009-
27384) Ġlk defa atamada; sırasıyla 6 ve 5 inci hizmet bölgesi iller ve D ve C hizmet grubu
iller ile ilçelerin sosyo-ekonomik geliĢmiĢlik sıralamasına göre 6, 5 ve 4 üncü geliĢmiĢlik
grubunda yer alan ilçelerde bulunan kadrolar ilan edilir. Ancak bu yerlerde münhal kadro
bulunmaması halinde diğer bölgelerde bulunan kadrolar ilan edilir.
Yeniden Atama
MADDE 15- (DeğiĢik:RG-14/09/2004–25583)
Bakanlık veya diğer kamu kurumlarında sağlık hizmetleri sınıfından bir unvanda
çalıĢmıĢ olup, bu görevlerinden çeĢitli nedenlerle ayrılmıĢ olanlar Bakanlık kadrolarında
tekrar göreve baĢlatılabilirler. (DeğiĢik ikinci cümle:RG-24/06/2006–26208) Bakanlık
kadro durumunun müsait olması halinde yılda iki defa yeniden atama suretiyle doldurulacak
kadroları ilan eder. (Ek üçüncü cümle:RG-22/10/2009-27384) Ġlan edilen kadrolara
müracaatlar, il müdürlükleri aracılığıyla yapılır. (Mülga üçüncü cümle:RG-13/04/2007-
26492) (…) (DeğiĢik son cümle:RG-24/06/2006–26208) Müracaat edenlerin yerleĢtirmeleri
tercihlerine göre kura ile yapılır.
(Ek ikinci fıkra:RG-24/06/2006–26208) Ancak Bakanlık Merkez TeĢkilatı
kadrolarına yapılacak yeniden atamalarda kura Ģartı aranmaz.
Uzman tabip, tabip, diĢ tabibi ve eczacılar ilgili mevzuatı gereği, belirlenecek
dönemlerde kur‘a ile atanırlar.
(DeğiĢik dördüncü fıkra:RG-22/10/2009-27384) Tabip ve uzman tabiplerin yeniden
atanmasında; sırasıyla 6 ve 5 inci hizmet bölgesi iller ve D ve C hizmet grubu iller ile
ilçelerin sosyo-ekonomik geliĢmiĢlik sıralamasına göre 6, 5 ve 4 üncü geliĢmiĢlik grubunda
yer alan ilçelerde bulunan kadrolar ilan edilir. Ancak bu yerlerde münhal kadro bulunmaması
halinde diğer bölgelerde bulunan kadrolar ilan edilir.
Kurum Ġçi Naklen Atama
MADDE 16 – (DeğiĢik:RG-13/04/2007-26492)
Stratejik personelin il içi atanması dahil olmak üzere personelin iller arası atanma
dönemi (Ek ibare:RG-22/10/2009-27384) Ocak, Haziran ve Eylül aylarıdır. Bakanlık açık
olan ve doldurulmasına ihtiyaç duyulan kadroları ilan eder. Bu kadrolara atanmak isteyen
personel, en çok 5 tercihle birlikte müracaat eder. Bakanlık tercih sırasına bakmaksızın
hizmet puanlarına göre personelin atamalarını tamamlar. Puanların eĢit olması halinde tercih
sıralaması, daha sonra mesleki kıdemi yüksek olan personel öncelikli olarak atanır. (Mülga
altıncı cümle:RG-22/10/2009-27384) Tayin talebinde bulunan personelin çalıĢtığı ilde
hizmetlerin aksamaması için Bakanlık sınırlama getirebilir (Mülga ibare:RG-22/10/2009-
27384)(…) .
(Ek fıkra:RG-05/07/2007-26573) 181 sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 4 üncü maddesine göre kadroları Bakanlıkta
olup Tıpta Uzmanlık Tüzüğü hükümlerine göre diğer kamu kurum ve kuruluĢlarında
uzmanlık eğitimi veya yan dal uzmanlık eğitimi yapan personel, talebi halinde, ilgili
uzmanlık eğitimi giriĢ sınavı sonucunda yerleĢtirildiği eğitim kurumunun bulunduğu ildeki
Bakanlığın uygun göreceği sağlık kurum veya kuruluĢuna atama dönemine ve kuraya tabi
olmaksızın, Personel Dağılım Cetvelinde boĢ yer bulunmaması halinde standart dikkate
alınarak, naklen atanır.
Kurumlar Arası Naklen Atama
MADDE 17- (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208)
(DeğiĢik birinci fıkra:RG-13/04/2007-26492) 657 sayılı Devlet Memurları
Kanununun 74 üncü maddesi çerçevesinde diğer kamu kurum ve kuruluĢlarında çalıĢan
kamu görevlileri Bakanlıkta durumlarına uygun kadrolara atanabilirler. Kurumlar arası atama
için kura dönemleri ġubat ve Eylül olmak üzere iki dönemdir. Müracaatları kabul edilenlerin
atanacakları yerler tercihleri doğrultusunda kur‘a ile belirlenir. Bu yolla yapılacak atamalarda
ilan edilecek kadrolar, sırasıyla 6 ncı ve 5 inci hizmet bölgelerinden baĢlamak üzere
belirlenir. (DeğiĢik son cümle:RG-22/10/2009-27384) Ancak stratejik personel dönem ve
kura Ģartına bağlı olmaksızın naklen atanabilir.
(DeğiĢik ikinci fıkra:RG-22/10/2009-27384) BaĢka kurumlarda çalıĢmakta olup eĢleri
Bakanlıkta; 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının
(A) ve (B) bendlerine göre sağlık ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfına dahil bir unvanda
çalıĢanların, 10/7/2003 tarihli ve 4924 sayılı Eleman Temininde Güçlük Çekilen Yerlerde
SözleĢmeli Sağlık Personeli ÇalıĢtırılması Ġle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Kanuna tabi olarak çalıĢanların ve eĢleri
zorunlu yer değiĢtirmeye tabi olan sağlık ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfındaki
memurların Bakanlığa nakil talepleri standardın uygun olması kaydıyla dönem ve kura Ģartı
aranmadan değerlendirilir. Bu personelden uzman tabip, tabip, diĢ tabibi ve eczacıların
atanacağı yerler, bu Yönetmeliğin 20 nci maddesinin sekizinci fıkrası hükmü çerçevesinde
belirlenir.
(DeğiĢik ibare:RG-13/04/2007-26492) Ayrıca, Merkez TeĢkilatı kadroları ile
kararname ile atama yapılan kadrolara, Ġl Müdürü, Ġl Müdür Yardımcısı, BaĢhekimlik, Depo
ve Tamirhane Müdürü, ġube Müdürü, Hastane Müdürü, Hastane Müdür Yardımcısı ve ġef
kadrolarına görevin gerektirdiği Ģartları taĢımak kaydıyla naklen atamalarda kur‘a Ģartı
aranmaz.
(Ek fıkra:RG-22/10/2009-27384) Bakanlık onayı ile yürürlüğe konulan protokollerle
Bakanlığa devredilen sağlık birimlerinde çalıĢan personel dönem ve kura Ģartına bağlı
olmadan naklen atanabilir.
(Ek fıkra:RG-22/10/2009-27384) Terör eylemleri etkisi ve sebebiyle Ģehit olan veya
çalıĢamayacak derecede malul olan ya da malul olup da çalıĢabilir durumda olan kamu
görevlileri ile er ve erbaĢların; sağlık ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfında devlet memuru
olarak görev yapan eĢ ve çocukları ile anne, baba ve kardeĢlerinin naklen atamalarında
dönem ve kura Ģartı aranmaz.
Bir Mazerete Dayanan Atamalar
MADDE 18-AĢağıda belirtilen mazeretlerin belgelendirilmesi ve ilgililerin talebi
halinde personel farklı hizmet (DeğiĢik ibare:RG-22/10/2009-27384) bölgelerine naklen
atanabilir;
a) Sağlık durumu,
b) EĢ durumu,
Bu mazeretlerin değerlendirilmesinde yukarıda belirtilen öncelik sırası esas alınır.
Müracaatlar gerekli belgelerle birlikte il müdürlüklerine yapılır. Mazerete dayalı
atamalar Bakanlıkça il emrine yapılır. Valilikçe bu personel, mazeretin niteliği de göz
önünde bulundurularak personel dağılım cetveline göre karĢılama düzeyi en düĢük hizmet
biriminden baĢlamak üzere ve hizmet puanı önceliğine göre yerleĢtirilir. Münhal kadrosu
bulunmayan hizmet birimi veya il‘e atama yapılamaz. Mazeret durumu haksız bir kazanıma
neden olamaz.
(DeğiĢik son fıkra:RG-13/04/2007-26492) Mazeretleri nedeniyle görev yeri
değiĢtirilen personel, mazeretlerinin devam ettiğine ait bilgi ve belgeleri, her yıl Ocak ayında
çalıĢtığı kuruma bildirmekle yükümlüdür. Ġl Müdürlükleri, mazereti sona eren personelin
belgelerini 15 gün içerisinde Bakanlığa intikal ettirir. (DeğiĢik üçüncü cümle:RG-
22/10/2009-27384) Mazereti sona eren personel, bulunduğu il 5 ve 6 ncı hizmet bölgesinde
veya D ve C hizmet grubunda ise talebi halinde yerinde bırakılır. (DeğiĢik dördüncü
cümle:RG-22/10/2009-27384) Aksi halde Bakanlıkça; D ve C hizmet grubu illerine
tercihlerine göre, tercihte bulunmayanlar ise D hizmet grubu iline atanırlar. (Mülga beĢinci
cümle:RG-22/10/2009-27384) Ayrıca, Devlet hizmeti yükümlülüğünü tamamlamadan
mazereti sona eren Devlet hizmeti yükümlüleri, tercihleri alınarak ilk Devlet hizmeti
yükümlüsü kurasıyla atanırlar.
Sağlık Mazereti Nedeniyle Atama
MADDE 19- (DeğiĢik birinci fıkra:RG-24/06/2006–26208) Kendisinin veya kanunen
bakmakla yükümlü olduğu eĢ, anne, baba veya çocuklarından birinin sağlık durumunun
bulunduğu yerde tehlikeye girdiğini veya görev yerinin değiĢmemesi halinde tehlikeye
gireceğini, eğitim ve araĢtırma hastanelerinden alınacak sağlık kurulu raporu ile
belgelendirenler; tedavinin yapılabileceği bir sağlık kurum veya kuruluĢunun bulunduğu
veya sağlığının olumsuz etkilenmeyeceği bir ilin münhal kadrolarına öncelikli olarak
atanırlar.
(Mülga birinci cümle:RG-22/10/2009-27384) BaĢvuru sahibi, sağlık kurulu raporunda
yer alan teĢhis ve tedavi imkânları ile sağlığını olumsuz etkileyen nedenlere göre, Bakanlıkça
oluĢturulan komisyonun sırasıyla D ve C grubunda belirleyeceği illerden birine, personel
ihtiyacı, kadro imkânları göz önüne alınarak Bakanlık tarafından atanır. Eğer hastalığın
tedavisi veya sağlığının olumsuz etkilenmemesi D ve C grubu illerde mümkün değilse önce
B grubu iller, daha sonra A grubu iller değerlendirmeye alınır.
(DeğiĢik fıkra:RG-24/06/2006–26208) Komisyon, gerekli durumlarda bu raporların
baĢka eğitim ve araĢtırma hastanelerinin sağlık kurullarınca da usule ve fenne uygunluğunun
tespit edilmiĢ olma Ģartını arayabilir.
(Ek fıkra:RG-22/10/2009-27384) Komisyonun kuruluĢu ve çalıĢma esasları yönerge
ile düzenlenir.
EĢ Durumu Nedeniyle Atama
MADDE 20 – (DeğiĢik:RG-13/04/2007-26492)
Farklı görev yerlerinde çalıĢan eĢler, Bakanlıktan aile birliğinin sağlanabilmesi için
nakil talebinde bulunabilirler.
Personelin eĢ durumu nedeniyle nakil talebinde bulunabilmesi için; eĢinin, 217 sayılı
Devlet Personel BaĢkanlığı KuruluĢ ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname
kapsamına giren bir kurum veya kuruluĢta memur kadrosunda çalıĢtığını belgelemesi
gereklidir.
EĢlerin ikisinin de Bakanlık personeli olması halinde, kıdemli personele öncelik
tanınarak, her iki eĢ için de D veya C hizmet gruplarından uygun bir ilde aile birliğinin
sağlanması esastır. EĢ durumu açısından kıdem sıralaması; Bakanlık Merkez teĢkilatı
kadroları, Ġl müdürleri, baĢhekimler, klinik Ģefleri, klinik Ģef yardımcıları, baĢasistanlar,
kapsam dıĢı uzman tabipler, yan dal uzmanları, uzman tabipler, tabipler, diĢ tabipleri,
eczacılar, 4 yıllık lisansiyerlerin atanabildiği kadro unvanları, 3 yıllık yüksek öğrenim
mezunlarının atanabildiği kadro unvanları, 2 yıllık önlisans mezunlarının atanabildiği kadro
unvanları, kadro unvanlarına bakılmaksızın 4 yıllık yüksek öğrenim mezunları, 3 yıllık
yüksek öğrenim mezunları, 2 yıllık yüksek öğrenim mezunları, lise mezunları ve bunlarda
eĢitlik olması halinde hizmet süresi fazla olan, maaĢ derece-kademesi yüksek olan ve terfi
tarihi kıdemli olan Ģeklindedir. Kıdemli personelin çalıĢtığı il diğer eĢ için D veya C hizmet
grubu il ise, kıdemsiz eĢ bu ile atanır. Aksi halde kıdemli eĢ için kıdemsiz eĢin bulunduğu
ilin D veya C hizmet grubundan olmasına bakılır. Her ikisi de mümkün olmazsa kıdemli eĢin
bulunduğu yere kıdemsiz eĢ atanır. (DeğiĢik altıncı cümle:RG-22/10/2009-27384) Ancak;
baĢvuru tarihi itibariyle son bir yıl içinde dönem tayininde veya sınav sonucunda atanan
kıdemli personelin kıdemsiz eĢinin eĢ durumu tayininde D ve C hizmet grubu Ģartı aranmaz.
Bu Yönetmeliğin 19, 21 ve 24 üncü maddeleri uyarınca atanan personelin eĢinin, eĢ durumu
tayininde kıdem Ģartı ile D ve C hizmet grubu Ģartı aranmaz. Aynı ilde çalıĢan eĢlerin naklen
atama talep etmeleri halinde aynı ilke ve öncelikler uygulanır.
Ġl müdürleri, baĢhekimler, klinik Ģefleri, klinik Ģef yardımcıları ve baĢasistanların eĢ
durumu nedeniyle atamasında hizmet grubu Ģartı aranmaz.
Uzman tabiplerin, uzman tabip olmayan eĢinin eĢ durumu sebebiyle atamasında ve
tabiplerin, tabip ve uzman tabip olmayan eĢinin eĢ durumu sebebiyle atamasında hizmet
grubu Ģartı aranmaz.
EĢlerden biri bir baĢka kurumda çalıĢıyor ise; varsa o kurumla yapılan protokol
hükümleri dönem beklenilmeden uygulanır. Ancak, baĢka kurumda çalıĢan eĢin, Bakanlık
personelinden Genel Yönetmelik hükümleri çerçevesinde unvan, kadro ve görev bakımından
üst olması veya zorunlu yer değiĢtirmeye tabi personel olması halinde eĢ durumu ataması
değerlendirilerek yapılır. TeĢkilatın bulunmaması veya bir baĢka yerde istihdamı mümkün
olmayan hallerde, Bakanlık ilgili Kurumla koordinasyon sağlayarak eĢ durumu atama
talebini değerlendirir. Bu hallerde atama yapılamıyor ise 657 sayılı Devlet Memurları
Kanununun 72 nci maddesi hükümleri uygulanır.
EĢi, Bakanlık eğitim ve araĢtırma hastanelerinde Tıpta Uzmanlık Tüzüğüne göre
baĢasistan veya asistan olanların; eĢ durumundan faydalanabilmeleri için eĢlerinin kalan
baĢasistanlık ve asistanlık süresinin altı aydan fazla olması zorunludur.
(DeğiĢik birinci cümle:RG-22/10/2009-27384) EĢ durumu mazereti kabul edilen
personelden uzman tabip, tabip, diĢ tabibi ve eczacıların görev yerleri, ulaĢım koĢulları ve
yol mesafesi göz önünde bulundurularak aile birliği korunacak Ģekilde Bakanlıkça ilan edilen
boĢ yerler arasından yaptıkları tercihler doğrultusunda kura ile belirlenir. Yapılan bu kura
sonucu aynı ile yerleĢtirilen personel, kura sonuçlarının ilanından itibaren 5 gün içinde ilgili
Ġl Müdürlüğüne müracaatları halinde karĢılıklı olarak yer değiĢtirebilirler. Diğer
unvanlardaki personelin atamaları il emrine yapılır.
(Mülga son fıkra:RG-22/10/2009-27384)
Olağanüstü ve Özel Durumlarda Yer DeğiĢikliği (DeğiĢik BaĢlık:RG-21/10/2005-
25973)
MADDE 21 –(DeğiĢik:RG-13/04/2007-26492)
Genel hayatı etkileyen savaĢ, sıkıyönetim, olağanüstü hal ilanı, salgın hastalık ve doğal
afetler gibi hallerde, nakil iĢlemleri herhangi bir Ģarta bağlı kalmaksızın yapılabilir.
Deprem, su baskını ve yangın gibi doğal afetler sebebiyle kendileri ve bakmakla
yükümlü olduğu yakınları maddi ve manevi zarara uğrayanlardan afet bölgesinde olup baĢka
bölgelere gitmek isteyenlerin atama talepleri, durumlarını belgelendirmek suretiyle afetin
olduğu tarihten itibaren altı ay içinde ve bu afetle ilgili bir defaya mahsus olmak üzere
değerlendirilir.
(DeğiĢik birinci cümle:RG-22/10/2009-27384) Herhangi bir nedenle görev yaptığı
ilde kendisinin, eĢinin veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarının can güvenliğinin
tehlikeye düĢtüğünü adli veya mülki idare makamlarınca verilen belgeyle belgelendiren
personel ile eĢinden boĢanan personel C ve D hizmet grubu illerinden birine, Bakanlıkça
nakil dönemi beklenmeden atanabilir. EĢi vefat eden personel, nakil dönemleri
beklenmeksizin ve hizmet puanına bakılmaksızın diğer hizmet bölgelerine atanabilir.
BoĢanma ve eĢin vefatı nedeniyle atama müracaatları boĢanma ve eĢin vefatından sonraki bir
yıl içinde yapılır.
Ġlgili mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiĢtirmeye tabi tutulan kamu görevlisi olan eĢin,
emekliye ayrılması ve zorunlu yer değiĢtirmeye tabi olarak son çalıĢtığı yerden bir baĢka ilde
ikamet ettiğini belgelendirmesi ve emekli olan eĢinin ikamet ettiği yere tayin talebi, bir
defaya mahsus olmak üzere değerlendirilir. Bu Ģekilde yapılacak atama müracaatları, eĢin
emekliye ayrılmasından sonraki bir yıl içinde yapılır.
EĢi Ģehit ve malül gazi olanlar bu durumlarını belgelendirmeleri ve talepleri halinde, bu
durumdan dolayı bir defaya mahsus olmak üzere tayin talepleri yerine getirilir.
AĢağıdaki fıkralar doğrultusunda atanan personel; bu madde gereğince atanmasına esas
teĢkil eden belgeleri Ġl Sağlık Müdürlüğüne intikal ettirilmek üzere her yıl Ocak ayında
çalıĢtığı kuruma bildirmekle yükümlüdür. Ġl Müdürlükleri, atama gerekçeleri sona eren
personelin belgelerini 15 gün içerisinde Bakanlığa intikal ettirir. (DeğiĢik üçüncü
cümle:RG-22/10/2009-27384) Mazereti sona eren personel, bulunduğu il 5 ve 6 ncı hizmet
bölgesinde veya D ve C hizmet grubunda ise talebi halinde yerinde bırakılır. (DeğiĢik
dördüncü cümle:RG-22/10/2009-27384) Aksi halde Bakanlıkça; D ve C hizmet grubu
illerine tercihlerine göre, tercihte bulunmayanlar ise D hizmet grubu iline atanırlar. (Mülga
beĢinci cümle:RG-22/10/2009-27384)
Bu Yönetmelik kapsamında görev yapan ve eĢleri bu Yönetmeliğin 20 nci maddesi
kapsamında bulunmayan personelin atama talebinde bulunabilmesi için eĢlerinin;
a) 217 sayılı Devlet Personel BaĢkanlığı KuruluĢ ve Görevleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname kapsamına giren bir kurum veya kuruluĢta, 657 sayılı Kanunun 4
üncü maddesinin (DeğiĢik ibare:RG-22/10/2009-27384) birinci fıkrasının (C) bendine göre
istihdam edilenler ve aynı Kanunun 86 ncı maddesine göre açıktan istihdam edilenler ile
geçici iĢçiler hariç statüsüne bakılmaksızın kamu görevlisi olduğunu ve teĢkilatın
bulunmaması veya baĢka bir yerde istihdamının mümkün olmaması gibi nedenlerle
bulunduğu yerde çalıĢma zorunluluğu olduğunu,
b) Milletvekili, noter, belediye baĢkanı ve muhtar olduğunu,
c) Sosyal güvenlik kurumları kapsamında veya sosyal güvenlik kurumları kapsamı
dıĢında kalan ve özel kanunlarla düzenlenmiĢ bulunan diğer sandıklara tabi olarak çalıĢması
halinde en az dört yıl; müracaat tarihi itibari ile son bulunduğu yerde kesintisiz en az iki yıl
prim ödediğini,
Belgelendirmeleri gereklidir. Durumlarını bu Ģekilde belgelendirenlerin eĢlerinin
bulunduğu yerlere atanma talepleri, bu Yönetmelikte belirtilen atama ve yer değiĢtirme
dönemlerine bağlı kalınmaksızın genel hükümler çerçevesinde iĢlem tesis etmek suretiyle
değerlendirilir.
Ancak, bu maddenin dördüncü fıkrasının (c) bendine göre yapılacak yer
değiĢtirmelerde; iĢverenin zorunlu olarak yer değiĢtirdiğini belgelendirenler ile askerlik
nedeniyle iĢyeriyle iliĢiği kesilenlerden askerlik dönüĢü aynı yerde en geç iki ay içerisinde
tekrar göreve baĢlayanlar için, müracaat tarihi itibariyle dört yıllık prim ödeme Ģartı
aranmakla birlikte bulunduğu yerde iki yıllık kesintisiz prim ödeme Ģartı aranmaz. Doğum ve
hastalık nedeniyle alınan ücretsiz izinler hariç olmak üzere bir yılda toplam 1 ayı aĢan her
türlü kesinti, sigortalılık süresinin tespitinde kesinti olarak değerlendirilir. Sosyal güvenlik
kurumları kapsamında çalıĢanlardan askerlik süresini borçlanıp primlerini ödeyenlerin
askerlikte geçen süreleri dört yıllık süre kapsamında değerlendirilir.
EĢi, 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kapsamında kurulan
üniversitelerde öğretim üyesi olanlar ile Tıpta Uzmanlık Tüzüğüne göre bu üniversitelerde
uzmanlık veya yan dal uzmanlık eğitimi görenlerin eĢlerinin, eĢinin bulunduğu yerlere
atanma talepleri bu Yönetmelikte belirtilen atama ve yer değiĢtirme dönemlerine bağlı
kalınmaksızın genel hükümler çerçevesinde değerlendirilir. Ancak, eĢi uzmanlık veya yan
dal uzmanlık eğitimi görenlerin atanma talebinde bulunabilmesi için eĢlerinin kalan eğitim
sürelerinin altı aydan fazla olması Ģarttır.
(DeğiĢik onbirinci fıkra:RG-22/10/2009-27384) Bu madde doğrultusunda atanma
talepleri kabul edilen personelden uzman tabip, tabip, diĢ tabibi ve eczacıların görev yerleri,
Bakanlıkça ilan edilen boĢ yerlerden yaptıkları tercihler doğrultusunda kura ile belirlenir.
(Ek fıkra:RG-22/10/2009-27384) Bu maddenin yedinci fıkrasının (a) bendi
hükümlerinin 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu‘nun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının
(B) bendine göre istihdam edilen personelin eĢine uygulanma usul ve esasları yönerge ile
düzenlenir.
Personelin sağlık ile ilgili bir alanda en az dört yıllık lisans öğrenimi gördüğünü
belgelendirmesi halinde, münhal kadro olması ve öğrenim süresi ile sınırlı olmak kaydıyla,
öğrenim gördüğü yere yer değiĢtirme suretiyle atanma talebi değerlendirilir.
Stratejik personelin atama taleplerinde bu maddenin (Ek ibare:RG-22/10/2009-
27384) (a) ve (c) bendi ile son fıkrası uygulanmaz.
Sınıf ve Unvan DeğiĢikliği Nedeniyle Atama
MADDE 22- (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208)
Sınıf ve unvan değiĢikliği nedeniyle yapılacak atamalar, Bakanlık Görevde Yükselme
ve Unvan DeğiĢikliği Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde yapılır.
(DeğiĢik ikinci fıkra:RG-22/10/2009-27384) Vakıf Üniversiteleri hariç olmak üzere
Tıpta ve DiĢ Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğine göre uzmanlık ve yan dal
uzmanlık eğitimini yapmakta iken eğitimlerini tamamlamadan herhangi bir sebeple ayrılacak
olanlar Bakanlıkça D ve C hizmet grubu illerine tercihlerine göre atanırlar. Devlet hizmeti
yükümlüsü olan personel; eski görev yerine, eski görev yerinde boĢ yer bulunmaması halinde
eski görev ilinde münhal bir kadroya, eski görev yeri bulunmayanlar ise tercihleri alınarak
ilk Devlet hizmeti yükümlülüğü kurasıyla atanırlar.
Klinik Ģef, klinik Ģef yardımcılığı ve baĢasistanlıktan ayrılmak isteyen uzman tabipler
ise Personel Dağılım Cetvelinin uygun olması halinde bir defaya mahsus olmak üzere
istedikleri yere her zaman atanabilirler.
Ġstihdam Edilme Gerekçeleri Ortadan Kalkan Personelin Ataması
MADDE 23- (DeğiĢik birinci cümle:RG-13/04/2007-26492) Ġlgili mevzuatı gereği
yapılan özel düzenlemeler ile aile hekimliği pilot uygulamaları hariç olmak üzere; görev
yapılan sağlık kuruluĢunun kapanması, personel dağılım cetvelinde değiĢiklik olması, sağlık
birimlerinin devri, nitelik değiĢtirmesi veya birleĢmesi gibi nedenlerle o unvandan personele
ihtiyaç kalmaması hallerinde, ilgili personel öncelikle il içinde ihtiyaç olan birimlere atanır.
Ancak il içinde atanmaları mümkün olmazsa, Bakanlıkça D ve C hizmet grubu illerine
tercihlerine göre atanırlar. Aynı hizmet birimine birden fazla tercih yapılması halinde hizmet
puanına göre yerleĢtirilirler.
Hizmet Gereği Atamalar
MADDE 24- AĢağıdaki hallerde, hizmet süresinin tamamlanması Ģartı aranmadan,
nakil dönemlerine bağlı kalınmaksızın atama yapılabilir;
a) Haklarında adli, idari ve inzibati bir soruĢturma yapılmıĢ ve bu soruĢturma
sonucunda eski görev yerinde kalmalarında sakınca görülmüĢ olması,
b) Sicil raporu sonuçlarına göre her ne sebeple olursa olsun yetersizliklerinin tespit
edilmesi.
(DeğiĢik ikinci fıkra:RG-24/06/2006–26208) Birinci fıkranın (a) bendi gereği
yapılacak atamalar D hizmet grubu illerine yapılabilir.
(Ek fıkra:RG-14/09/2004 – 25583) (a) ve (b) bentleri gereği il içine tayin edilmesi
uygun görülen personel haklarındaki kararın mahiyetine göre Bakanlık veya Valilik
tarafından il içine atanır.
(DeğiĢik dördüncü fıkra:RG-24/06/2006–26208) Bu madde gereği atananlar,
ayrıldıkları bu Ġle (Ek ibare:RG-22/10/2009-27384) veya hizmet birimine2 yıl geçmeden
naklen atama talebinde bulunamazlar.
Yönetici Atamaları (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208)
MADDE 25- (DeğiĢik:RG-14/09/2004–25583)
(Mülga ibare:RG-24/06/2006-26208) (…) Ġl müdürlüğü, müdürlük ve baĢhekimlik
unvanlarına, bu Yönetmeliğin puan, süre ve dönem tayini ile ilgili hükümlerine bağlı
kalmaksızın atama veya görevlendirme yapılabilir. (Ek cümle:RG-22/10/2009-27384) Ġl
müdürlüğü ve baĢhekimlik unvanlarına atandıktan veya görevlendirildikten sonra baĢka yere
atanma talebinde bulunanlardan; iki yıl süreyle bu görevleri yürütenler bir defaya mahsus
olmak üzere talepleri doğrultusunda durumlarına uygun bir kadroya atanırlar. (Ek
cümle:RG-22/10/2009-27384) Ġki yıldan az bu görevleri yürütenler ise, önceki kadrolarının
bulunduğu ildeki durumlarına uygun bir kadroya atanırlar.
Üst Hizmet Bölgelerinden Alt Hizmet Bölgelerine ve Bölge Ġçi Atama
MADDE 26 – (BaĢlığı ile birlikte değiĢik:RG-24/06/2006–26208)
Ġlgililerin talebi halinde aynı hizmet bölgesinin A grubu illerinden B, C ve D hizmet
grubu illere ve alt hizmet bölgelerinin bütün hizmet grubundaki illere; aynı hizmet bölgesinin
B hizmet grubu illerinden C ve D hizmet grubu illere ve alt hizmet bölgelerinin B, C ve D
hizmet grubundaki illere; aynı hizmet bölgesinin C hizmet grubu illerden D hizmet grubu
illere ve alt hizmet bölgelerinin C ve D hizmet grubundaki illere; D hizmet grubu illerden alt
hizmet bölgelerinin D hizmet grubundaki illere Personel Dağılım Cetvelinin uygun olması
durumunda her zaman yapılabilir.
Kendi unvan ve branĢında A hizmet grubunda olmak koĢuluyla Ankara, Ġstanbul ve
Ġzmir illerinde görev yapan personelin gitmek istedikleri yerin doluluk oranı bulundukları
yerden daha düĢük olması kaydıyla bu ve diğer illere atamaları (Mülga ibare:RG-
22/10/2009-27384) … Personel Dağılım Cetveli ve kadro durumunun uygun olması
hallerinde her zaman yapılabilir.
(Ek fıkra:RG-22/10/2009-27384) Personelin talebi halinde, il merkezinden ilçe, belde
ve köylere; ilçe merkezinden belde ve köylere personel dağılım cetveli ve kadronun uygun
olması hallerinde atama dönemine bağlı kalmaksızın atama yapılabilir.
(Ek fıkra:RG-22/10/2009-27384) Ancak tabip ve uzman tabipler; ilçe, belde ve
köylerden 1, 2 ve 3 üncü hizmet bölgesinde bulunan il merkezlerine atanamaz.
Yeni Açılan Tesisler
MADDE 27- Hizmete yeni açılan tesisin doğuracağı personel ihtiyacının il içinden
karĢılanması esastır. Ancak, hizmeti aksatacak ölçüde personel ihtiyacı olan C ve D grubu
illerde yeni açılan tesislere il dıĢından, atama dönemine bağlı kalmaksızın atama yapılabilir.
Bu durumda personel ihtiyacı Bakanlık internet sitesinde duyurulur. A ve B grubu illerde
çalıĢan personelin müracaatları öncelikle değerlendirmeye alınır. Ataması uygun görülenler
hizmet puanı usulüne göre yerleĢtirilir. (Mülga son cümle:RG-13/04/2007-26492)
(Mülga ikinci fıkra:RG-22/10/2009-27384)
(Ek fıkra:RG-22/10/2009-27384) Bu madde hükümleri, yeni tesisin açıldığı tarihten
itibaren 1 yıl uygulanabilir.
Resen Atama
MADDE 28- (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208)
Ġl içinde personel dağılım cetvelinde belirlenen sayının üzerinde personel çalıĢan
hizmet birimlerinden il merkezinde bulunanların, öncelikle il merkezine, il merkezinde
boĢluk bulunmaması halinde ilçe, belde ve köylere; ilçe merkezinde bulunanların ise
öncelikle ilçe merkezine, ilçe merkezinde boĢluk bulunmaması halinde belde ve köylere
atama dönemine bağlı kalmaksızın ve hizmet puanı esasına göre Valiliklerce resen ataması
yapılır.
Ġhtiyaç halinde il ve ilçe merkezinden ilçe, belde ve köylere; ilçe merkezinden belde ve
köylere atama dönemine bağlı kalmaksızın ve hizmet puanı esasına göre Valiliklerce resen
atama yapılabilir.
Bu suretle atanan personel atandığı yerde hizmetine ihtiyaç kalmazsa eski veya
muadili, münhal kadro bulunan hizmet birimine Valilikçe atanır. Bu atamalar Bakanlığa
bildirilir.
KarĢılıklı Yer DeğiĢtirme
MADDE 29- (DeğiĢik:RG-14/09/2004–25583)
Bakanlık kadrolarına ilk defa sınav sonunda veya Yönetmelikteki düzenlemelere göre
kur‘a ile aynı unvan ve branĢta kadrolara atanan personel, sınav ve kur‘a sonuçlarının
ilanından itibaren 5 gün içinde Bakanlığa Ģahsen veya il müdürlükleri vasıtası ile
müracaatları halinde karĢılıklı olarak yer değiĢtirebilirler.
Aynı hizmet bölgesi illerde aynı unvan ve branĢta görev yapan personel, il
müdürlükleri vasıtası ile müracaatları ve Bakanlığın uygun görmesi halinde karĢılıklı olarak
yer değiĢtirebilirler.
(Ek fıkra:RG-22/10/2009-27384) Ancak, bu Yönetmeliğin 19 ve 20 nci maddeleri ile
21 inci maddesinin üç, dört ve beĢinci fıkraları hariç diğer fıkralarına göre atanan personele,
bu madde hükümleri uygulanmaz.
Müracaat Sınırlamaları
MADDE 30- (DeğiĢik:RG-24/06/2006–26208)
Bu Yönetmeliğin 14, 15, 16, 17, 22, 24, 26, 27 ve 29 uncu maddelerine göre atanan
personel atandıkları ilde fiilen bir yıl çalıĢmadıkça baĢka bir yere atanma talebinde
bulunamaz. Ancak bu personelin atanma talepleri bu Yönetmeliğin 19, 20, 21 ve 26 ncı
maddeleri kapsamında ise, bu süre Ģartı aranmaz.
(Ek fıkra:RG-13/04/2007-26492) Bu Yönetmeliğin 16, 19, 20, 21 ve 26 ncı
maddelerine göre atanmıĢ olup atama kararlarını iptal ettirenler, mazeret durumlarında yeni
bir değiĢiklik olmadığı sürece bir yıl süre ile atama talebinde bulunamazlar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Gerçek DıĢı Beyan
MADDE 31-Mazeret gruplarına dayanarak kurum içi naklen ataması yapılanların
mazeret belgelerinin veya tüm personel için hizmet puanına esas beyan ve belgelerin gerçek
dıĢı olduğu tespit edildiği takdirde, atama iĢlemi iptal edilir ve haklarında soruĢturma yapılır.
Bu soruĢturma sonucunda suçlu bulunanlar hakkında genel hükümler uygulanır.
Ġstihdam Planlama Komisyonu
MADDE 32- (DeğiĢik:RG-22/10/2009-27384)
Ġstihdam Planlama Komisyonu Bakanlığın istihdam politikalarını belirlemek üzere
oluĢturulan bir kuruldur. Komisyonun çalıĢma usul ve esasları yönerge ile belirlenir.
Ġstihdam Planlama Komisyonunun Görevleri ve ÇalıĢma Usulü:
MADDE 33-Ġstihdam Planlama Komisyonu; bu Yönetmeliğin 5 inci maddesindeki
ilkeler çerçevesinde istihdam planlaması yapar ve uyulacak esas ve usulleri belirler. Ġstihdam
Planlama Komisyonu, atama ve nakil dönemlerinden önce toplanarak gerekli kararları alır.
Ġstihdam Planlama Komisyonunda alınan kararlar, bakan onayı ile iĢlerlik kazanır ve bu
kararlar ilgili birimlerce uygulanır.
Ġdari ĠĢ ve ĠĢlemler
MADDE 34-Bakanlık ve valiliklerce yapılacak tüm atama ve nakillerde idari iĢ ve
iĢlemler, Bakanlığın belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde yürütülür.
Özel Nitelikler
MADDE 35-Bakanlık atama çeĢitlerine göre kadroları ilan ederken, hizmet
birimlerinin ihtiyaçlarına göre sertifika, diploma v.b. gibi özel nitelikler arayabilir. Ġlan
edilen kadro sayısından fazla sayıda ve istenilen niteliklerde müracaat olması halinde,
hizmet puanı yüksek olana öncelik verilir.
BaĢasistan Olabilmek Ġçin Gereken Nitelikler
EK MADDE 1- (Mülga:RG-24/06/2006–26208)
BaĢasistanların Atama ve Nakilleri
EK MADDE 2 – (Mülga:RG-24/06/2006–26208)
EK MADDE 3 – (Ek:RG-22/10/2009-27384)
Stratejik personel hariç, görev yaptığı il dıĢında bir ortaöğretim kurumunu merkezi
sınavla kazanan çocuğu bulunan personel talebi halinde, söz konusu yerde çocuğunun yatılı
öğrenim görme imkânının bulunmadığını belgelendirmesi halinde; 4, 5 ve 6 ncı hizmet
bölgesinin D ve C hizmet grubu iline standardın ve personel dağılım cetvelinin uygun olması
Ģartıyla atanabilir.
Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat
MADDE 36-16.11.1996 tarih ve 22819 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ―Sağlık
Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliği‖ ile ek ve değiĢiklikleri yürürlükten kaldırılmıĢtır.
GEÇĠCĠ MADDE 1- (DeğiĢik:RG 14/09/2004 – 25583)
Bakanlıkça, 5 ve 6 ncı hizmet bölgelerinin C ve D hizmet grubunda bulunan illerden
diğer hizmet bölgelerine yapılanlar hariç olmak üzere, geçici görevle baĢka bir ilin hizmet
birimlerinde görevlendirilen personel, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç
ay içinde Bakanlıkça ilan edilen tarihe kadar müracaat ettikleri taktirde, bir defaya mahsus
olmak üzere duyurulan C ve D hizmet grubu illere atanabilirler. Bu suretle atanamayanların
geçici görevleri Bakanlıkça sona erdirilir. Ġl içi geçici görevlendirmelerde, bu yönetmeliğin
11 inci maddesine göre geçici görevi uzatılmayan personelin geçici görevi sona erdirilir.
GEÇĠCĠ MADDE 2- Bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce 16.11.1996 tarih ve
22819 Sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan ―Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliği‖
çerçevesinde atama için müracaat edenlerin usulüne uygun olan talepleri bu Yönetmelik
hükümlerine göre değerlendirilir. Ancak bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği yılda hizmet
puanının hesaplanmasında, bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce yapılmıĢ il içi geçici
görevlendirmeler ve bu Yönetmeliğin 11 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre yapılan geçici
görevlendirilmeler ile diğer kamu kurumlarında geçen hizmetler dikkate alınmaz. Bu
Yönetmeliğin yürürlüğü girdiği yılda hizmet puanı bu Yönetmeliğin öngördüğünden farklı
zamanlarda ilan edilebilir.
GEÇĠCĠ MADDE 3- (Mülga:RG-24/06/2006–26208)
GEÇĠCĠ MADDE 4- (Mülga:RG-24/06/2006–26208)
GEÇĠCĠ MADDE 5 — (Ek:RG-25/03/2005 - 25766)
6/1/2005 tarihli ve 5283 sayılı Bazı Kamu Kurum ve KuruluĢlarına Ait Sağlık
Birimlerinin Sağlık Bakanlığına Devredilmesine Dair Kanun gereğince devredilen
personelden, devralındıkları kurum mevzuatı çerçevesinde geçici görevli olarak kadrosunun
bulunduğu il dıĢında 19/2/2005 tarihinde fiilen görev yaptığını belgelendirenler; halen görev
yaptıkları il sağlık müdürlükleri aracılığı ile bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir
ay içinde baĢvurmaları halinde Bakanlık tarafından geçici görevli bulundukları sağlık
birimlerine 26/10/1994 tarihli ve 22093 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan Sağlık Bakanlığı
TaĢra TeĢkilatı Yatak ve Kadro Standartları Yönetmeliği hükümlerine tabi olmaksızın
atanırlar. Kanuni izin sebebiyle fiilen görevde bulunmayanların bu madde kapsamındaki
atamaları, göreve dönmelerini müteakip bir ay içinde baĢvurmaları halinde yapılır.
GEÇĠCĠ MADDE 1 – (Ek:RG-24/06/2006-26208)
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte Yataklı Tedavi Kurumlarında boĢ bulunan
hemĢire standartlarında; o kurumda standart fazlası ve Personel Dağılım Cetvelinde
belirlenen oranların üstünde istihdam edilen ebe unvanlı personel çalıĢtırılabilir.
GEÇĠCĠ MADDE 2 – (Ek:RG-24/06/2006-26208)
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ilk Kurum Ġçi Naklen
Atamalarında uzman tabiplerin il içi atama onayları bir defaya mahsus olmak üzere
Bakanlıkça tescil edilir.
GEÇĠCĠ MADDE 3 – (Ek:RG-24/06/2006-26208)
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce eĢi vefat eden personelin 6 ay
içerisinde baĢvurması halinde, bir defaya mahsus olmak üzere Personel Dağılım Cetvelinin
uygun olması kaydıyla atamaları istedikleri yere yapılabilir.
GEÇĠCĠ MADDE 4 – (Ek:RG-24/06/2006-26208)
Bakanlık Atama ve Nakil Yönetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin
yürürlüğe girdiği tarihten önce personelin usulüne uygun olan talepleri baĢvuru tarihinde
yürürlükte olan usul ve esaslar çerçevesinde değerlendirilir.
Yürürlük
MADDE 37-Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 38-Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
EK 1
ĠLLERĠN SOSYO-EKONOMĠK GELĠġMĠġLĠK SIRALAMASININ HĠZMET
PUANINA KATKISI CETVELĠ
ĠL ADI EK
HĠZMET
PUANI
ĠL ADI
EK
HĠZMET
PUANI
ĠSTANBUL 0 MALATYA 400
ANKARA 10 KIRġEHĠR 410
ĠZMĠR 20 ARTVĠN 420
KOCAELĠ 30 AFYON 430
BURSA 40 DÜZCE 440
ESKĠġEHĠR 50 ÇORUM 450
TEKĠRDAĞ 60 OSMANĠYE 460
ADANA 70 KAHRAMANMARAġ 470
YALOVA 80 NĠĞDE 480
ANTALYA 90 GĠRESUN 490
KIRKLARELĠ 100 KASTAMONU 500
DENĠZLĠ 110 TUNCELĠ 510
MUĞLA 120 SĠVAS 520
BOLU 130 KĠLĠS 530
BALIKESĠR 140 BARTIN 540
EDĠRNE 150 AKSARAY 550
ĠÇEL 160 SĠNOP 560
BĠLECĠK 170 ERZĠNCAN 570
KAYSERĠ 180 ÇANKIRI 580
GAZĠANTEP 190 ERZURUM 590
ZONGULDAK 200 TOKAT 600
AYDIN 210 ORDU 610
SAKARYA 220 DĠYARKIR 620
ÇANAKKALE 230 YOZGAT 630
MANĠSA 240 ADIYAMAN 640
KONYA 250 BAYBURT 650
KARABÜK 260 KARS 660
ĠSPARTA 270 ġANLIURFA 670
HATAY 280 IĞDIR 680
UġAK 290 BATMAN 690
BURDUR 300 GÜMÜġHANE 700
SAMSUN 310 MARDIN 710
KIRIKKALE 320 SĠĠRT 720
NEVġEHĠR 330 ARDAHAN 730
KARAMAN 340 VAN 740
ELAZIĞ 350 BĠNGÖL 750
RĠZE 360 HAKKARĠ 760
TRABZON 370 ġIRNAK 770
AMASYA 380 BĠTLĠS 780
KÜTAHYA 390 AĞRI 790
MUġ 800
(*) Ġllerin GeliĢmiĢlik Sıralamasına Göre Alacağı Ek Hizmet puanı
EK-2
PERSONEL DAĞILIM CETVELĠ ĠLKELERĠ
1. Personel Dağılım Cetveli (PDC), Sağlık Bakanlığı taĢra teĢkilatında iller ve birimler
itibarı ile sağlık ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfında çalıĢacak mevcut personelin unvan ve
branĢlara göre sayısını belirlemeye yönelik planlama çalıĢmasıdır.
2. Ġl sağlık müdürü, baĢtabip ve bunların yardımcılarıyla baĢhemĢirelerden oluĢan
yönetici kadroları, klinik Ģefi, klinik Ģef yardımcısı, baĢasistan ve asistan gibi, hakkında özel
düzenleme bulunan unvanlar ile kapsam dıĢı kabul edilen unvan ve branĢlar için PDC
hazırlanmaz.
3. Ġl ve ilçelere planlanacak toplam personel sayısı, Ġl Sağlık Müdürlüklerinin teklifleri
de dikkate alınarak Bakanlık ana hizmet birimleri ve Personel Genel Müdürlüğü tarafından
belirlenir ve Ġstihdam Planlama Komisyonunca (ĠPK) onaylanır.
4. Planlamaya esas teĢkil edecek sayıların belirlenmesinde unvan ve branĢ bazında,
Bakanlık kadro ve pozisyonlarında (tüm istihdam Ģekilleri dahil) çalıĢmakta olan sağlık ve
yardımcı sağlık personellerin toplamı esas alınır.
5. Her unvan ve branĢ için PDC ayrı ayrı hesaplanır. Ancak, Sağlık Memuru, Sağlık
Teknisyeni/ Teknikeri, Laborant Laboratuar Teknisyeni/Teknikeri, Fizyoterapist - Fizik
Tedavi Teknisyeni/Teknikeri, Odyolog - Odyometri Teknisyeni/Teknikeri, Ortopedi
Teknisyeni/Teknikeri, Toplum Sağlığı Teknisyeni/Teknikeri, DiĢ Protez - DiĢ Teknisyeni/
Teknikeri gibi aynı branĢta öğrenim görerek farklı unvanlara atanan yardımcı sağlık
hizmetleri sınıfı personelinin planlaması tek unvan altında yapılır.
6. Personelin Ġllere planlanmasında temel ilke ev halkı tespit fiĢi (ETF) nüfusudur.
Nüfus dıĢında, 14. maddede belirtilen değiĢkenler ile hizmet gereklilikleri de dikkate alınır.
Yatak sayısının etken olduğu hallerde Sağlık Bakanlığı'nca tescil edilmiĢ yatak sayısı esastır.
7. (Mülga:RG-22/10/2009-27384)
8. Personel Dağılım Cetveli hesaplanmasında, BüyükĢehir Belediyesi merkez ilçeleri
tek ilçe olarak kabul edilir.
9. Semt Polikliniklerine Bakanlık tarafından ayrıca planlama yapılmaz. Bu birimlerin
personel dağılımı bağlı bulunduğu hastanenin personel planlaması içinde değerlendirilir.
10. Aile hekimliği uygulamasına geçilen illerde, bu konuda yapılan özel düzenlemeler
çerçevesinde yeniden PDC planlaması yapılabilir.
11. Halk Sağlığı uzmanları, öncelikle Halk Sağlığı uzmanı bulunmayan iller ile aile
hekimliği uygulamasına geçilen pilot illerdeki Sağlık Müdürlüklerinde veya toplum sağlığı
merkezlerinde istihdam edilecek Ģekilde planlanır.
12. Aile hekimleri, öncelikle aile hekimliğine geçilmesi planlanan pilot illerdeki Sağlık
Müdürlüklerinde veya birinci basamak sağlık kuruluĢlarında Ġstihdam edilecek Ģekilde
planlanır.
13. Bir birimdeki 4924 sayılı Kanuna tabi çalıĢan sözleĢmeli personel sayısının o birim
için PDC' de öngörülen personel sayısından fazla olması halinde söz konusu personelin ilgili
mevzuat çerçevesinde yer değiĢikliği yapılıncaya kadar bu personelle ilgili yer değiĢikliği
iĢlemi yapılamaz. Anılan Kanun gereği birimlere vizelenen boĢ pozisyonların o birim için
PDC de belirlenen pozisyon sayılarını aĢması halinde dahi bu pozisyonlara atama yapılamaz.
14. Personel sayısının dağılımında aĢağıdaki ölçütler dikkate alınır:
a) Tüm ülkeye veya bölgeye hizmet veren genel ve dal hastaneleri ile eğitim ve
araĢtırma hastanelerine, il dıĢından baĢvuru, yıllık ortalama poliklinik sayısı, yıllık ameliyat
sayısı, özellik arz eden birimlerinin olması (yoğun bakım ünitesi, reanimasyon ünitesi, yanık
ünitesi, diyaliz, kan bankası ve benzeri birimlerin bulunması),
b) Personel dağılımını etkileyecek ölçüde demografik, epidemiyolojik (hastalık
insidans ve prevelansı vb), coğrafi ve turizm kaynaklı değiĢiklikler olması,
c) Hekime baĢvuru sıklığı,
d) Ġllerin tıbbi cihaz ve fiziki mekan kapasitesi,
e) Personel dağılımını etkileyecek ölçüde nüfus hareketleri ya da poliklinik sayısındaki
farklılıklar,
f) UlaĢım Ģartları, vardiya hizmetleri, gibi etkenler.
15. DiĢ hekimliği alanında yüksek lisans ya da doktora yapmıĢ diĢ hekimleri, ağız ve
diĢ sağlığı merkezleri (ADSM) ve diĢ-çene cerrahisi merkezlerinde (DÇCM) istihdam
edilirler. Bulunduğu ilde ADSM / DÇCM olmayan yüksek lisans ya da doktora yapmıĢ diĢ
hekimleri ise o ilin ağız ve diĢ sağlığı hasta sayısının en yoğun olduğu ve ağız ve diĢ sağlığı
hizmetleri için altyapının en uygun olduğu birimde istihdam edilirler.
16. Sağlık Ocaklarına planlama yapılırken; 3500 nüfus için 1 (bir) pratisyen hekim
planlaması esas olmakla birlikte, 14. maddede belirtilen değiĢkenlere bağlı olarak daha düĢük
veya daha yüksek nüfuslar için de planlama yapılabilir.
17. (Mülga:RG-22/10/2009-27384)
18. Ġl içinde hemĢire ve ebe dağılımı yapılırken ebelerin ağırlıklı olarak birinci
basamak sağlık tesisleri ile doğumevlerinde, hemĢirelerin ağırlıklı olarak yataklı sağlık
tesislerinde istihdamlarının yapılması esastır. (Mülga son cümle:RG-22/10/2009-27384)
19. (Mülga:RG-22/10/2009-27384)
20. Anestezi teknisyen/teknikerleri sadece yataklı tedavi kurumları ve ağız ve diĢ
sağlığı merkezleri (ADSM) için, odyolog - odyometri teknisyen/teknikerleri, fizyoterapist,
fizik tedavi teknisyen/teknikerleri, ortopedi teknisyen/teknikerleri sadece yataklı tedavi
kurumları için planlanır ve istihdam edilirler.
21. (Mülga:RG-22/10/2009-27384)
22. Acil sağlık hizmetleri birimlerine (112 istasyonları ile yataklı tedavi kurumlarının
acil servisleri ve 24 saat hizmet veren birimler v.b) acil sağlık hizmetleri için acil tıp
teknisyeni/ ambulans ve acil bakım teknikeri planlaması yapılır.
23. (Mülga:RG-22/10/2009-27384)
24. Yeni kurum ve kuruluĢların hizmete girmesi, mevcut kurumlarda nitelik değiĢikliği
olması, kurum içi yeni birim açılması ya da bir kısım birimlerin kapatılması, farklı
kurumların birleĢmesi ya da mevcut kurumlardan ayrılma yoluyla yeni kurum oluĢturulması
gibi durumlarda, yapılan düzenleme ve hizmetin gereklerine uygun olarak, yukarıdaki ilkeler
doğrultusunda yeni PDC belirlenerek ĠPK onayını takiben ilan edilir.
25. (Mülga:RG-22/10/2009-27384)
II. ĠZĠN YÖNERGESĠ
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Genel Esaslar
Amaç: Madde 1- Bu Yönergenin amacı, Sağlık Bakanlığı merkez ve taĢra teĢkilatında
görevli personelin yıllık, mazeret, hastalık ve ayılıksız izinlerinin kullanılmasına iliĢkin
usul ve esasları göstermektedir.
Kapsam: Madde 2- Bu Yönerge, Sağlık Bakanlığı‘nın merkez ve taĢra teĢkilatında görevli bütün
personeli kapsar.
Dayanak: Madde 3- Bu Yönerge, 657 sayılı Devlet Memurları Yasası ile izinler konusunu
düzenleyen diğer yasalar ve ilgili yönetmeliklere göre hazırlanmıĢtır.
Esaslar: Madde 4- Ġzinler, iĢin aksamaması bakımından, amirin uygun bulacağı zamanlarda toptan
veya kısım, kısım kullanılabilir. SavaĢ veya olağanüstü hallerde baĢbakanın veya
bakanın gösterdiği lüzum üzerine izin kullanılması durdurulabilir.
Madde 5- Görev yeri değiĢtirilen personelin, ayrıldığı görev yeri amiri tarafından o yıl ve
bir önceki yıl iznini kullanıp kullanmadığı, kullanmamıĢ ise kalan izin süresi aynı yıl
içerisinde tek tabip raporuna istinaden verilen hastalık izin süresi ile birlikte yeni görev
yerine bildirilir.
Madde 6- Yıllık izin belgeleri iki yıl süre ile personelin görev yaptığı kurumdaki kiĢisel
özlük dosyasında muhafaza edilir.
Madde 7- Ġzin talebinde bulunan her personel için örneğe uygun izin belgesi tanzim edilir.
(Ek-1)
Madde 8- Ġzne ayrılacak personelin yürüttüğü görevin aksamaması için en yakın amir
tarafından göreve kimin vekalet edeceği personel izne ayrılmadan önce bir emirle
belirtilir.
Bu görev, özel bir hüküm yoksa hiyerarĢik kademeler dikkate alınarak izne ayrılan
personele makam ve unvan bakımından en yakın olana verilir.
Madde 9- Ġzin bitiminde görevine baĢlamayan veya izin konusunda yanlıĢ beyanda
bulunanlar hakkında Yasal iĢlem yapılır.
Madde 10- Ġzin vermeye yetkili makamın veya kurum amirinin göstereceği lüzum
üzerine memuriyet mahalline çağrılan personel, hastalık ve belge ile tevsik edilen
mücbir nedenler dıĢında göreve dönmek zorundadır.
Madde 11- SözleĢmeli personelin izinleriyle ilgili hükümler sözleĢmede belirlenir. Bu
izinler yönergede belirtilen yetkili amirler tarafından kullandırılır.
ĠKĠNCĠ BÖLÜM Yıllık Ġzinler
Yıllık Ġzin Süreleri: Madde 12- 657 sayılı Devlet Memurları Yasasının 102 . maddesi gereği, hizmeti 1 yıldan
10 yıla kadar (on yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti 10 yıldan fazla olanlar için otuz
gün yıllık izin verilmekle birlikte, zorunlu hallerde bu sürelere gidiĢ ve dönüĢ için en çok
ikiĢer gün eklenebilir.
Memurlara yılık izinlerine ilave olarak gidiĢ ve dönüĢ için azami 2‘ Ģer gün
olmak üzere öngörülen 4 günlük yol izni, izin hakkının az ve iznin geçirileceği yerin
uzak olması gibi çok zorunlu ve ender durumlarda izin vermeye yetkili amirin gerek ve
uygun görmesi halinde kullandırılacak olup, bu iznin verilmesi olağan hale getirilemez.
Yıllık Ġzinlerin KullanılıĢı
Madde 13- Yıllık izinler amirin uygun bulacağı zamanlarda toptan veya ihtiyaca göre kısım,
kısım kullanılabilir. Birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebilir. Bu takdirde
önceki yıllara ait kullanılmamıĢ izin hakları düĢer;
a) BirleĢtirilerek her iki yıla ait izin süresinin tamamının yıl içinde bir arada veya parça
parça kullanılması mümkündür.
b) Bunun için, hem memurun iki yıllık iznini birleĢtirme isteğinde bulunması, hem de
amirin uygun görmesi Ģarttır,
c) Bir önceki yıl izni ile birleĢtirilerek kullanılmak istenilen izin süresinden
bir kısmının kullanılarak izin süresi artması halinde, artan süre bir sonraki yıl izni ile iki.
kez birleĢtirilemez.
Yıllık Ġznin Sınırlandırılması: Madde 14- Yıllık izinlerin kullanılmasında idareye verilen takdir yetkisi, yalnızca yıllık
izinlerin kullanılıĢ usul ve esaslarının tespitine iliĢkin olup, personele yasal verilen izin
hakkını ortadan kaldıracak biçimde geniĢletilemez. Olağanüstü haller sebebiyle izinlerin
kullanılması Bakanlıkça durdurulmuĢ olmadıkça her takvim yılının ilk mesai gününden
itibaren hiçbir talimata gerek kalmaksızın yıllık izin kullanımına müsaade edilecektir.
Memuriyete Yeniden Dönenlerin Yıllık Ġzinleri: Madde 15- Ġstifa suretiyle veya baĢka bir nedenle memuriyetten ayrılıp bilahare
yeniden memuriyete dönenler, yıl içinde ne zaman göreve baĢladıklarına bakılmaksızın ve
her hangi bir kısıtlama söz konusu olamadan o yıla ait yıllık izinlerini kullanabilirler.
657 sayılı Yasa‘ya tabi memur iken her hangi bir nedenle memuriyetten
ayrılıp, sözleĢeli veya iĢçi statüsünde çalıĢırken, bu statülerde bulunanlara tanınan yıllık
izinlerini kullanan personelin bilahare memuriyete dönmesi durumunda da; yıllık izin
kullanmasına izin verilecektir.
Aday Memurun Yıllık Ġzini: Madde 16- Memuriyet de bir yıllık hizmet süresini dolduran aday memurlar yıllık
izinlerini kullanabilirler.
Askerlik DönüĢü Yıllık Ġzin: Madde 17- Askerlik hizmetini yapmakta iken 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel
Yasası‘na izin kullanarak terhis olup görevine dönen memurlar, göreve döndüğü yıla ait
yıllık izinlerini kullanabilirler.
Bir Önceki Yıla Ait KullanılmamıĢ Ġzin Hakları: Madde 18- Memur içinde bulunduğu yıla ait iznini kullanmamıĢ olsa dahi, bir önceki yıla
ait kısmen veya tamamen kullanmadığı iznini talep edebilir.
Yıllık Ġzinde Hastalanma Hali: Madde 19- Yıllık izinlerini kullanırken hastalanan memurlar, hastalık izinlerini ve
kullanmakta oldukları yıllık izinlerinin kalan kısmını bulundukları yerde geçirirler. Ancak
hastalık izinlerinin süresi kullanmakta oldukları yıllık izin süresinden fazla olan
memurlar, hastalık izinlerinin bitiminde görevlerine baĢlamak zorundadır. Bunların
hastalanmaları sebebiyle kullanamadıkları yıllık izinlerinin süresi 657 sayılı
Yasasın değiĢik 102 . maddesi göz önünde bulundurularak hesaplanır ve bu süre aynı
Yasasın
103. maddesine göre kullandırılır.
Yıllık Ġzinde Kıdemin Hesaplanması: Madde 20- Yıllık izin süresinin tespitinde;
a) Hangi statüde olursa olsun, kamu kurumlarında geçen hizmet süreleri,
b) Aynı Yasasın 87 . maddesine tabi kurumlarda sigortalı olarak geçen hizmet
süreleri ile bu maddeye tabi olan kurumların yurt dıĢı teĢkilatlarında hangi statüde
olursa olsun geçen hizmet süreleri,
c) Askerlik görevini ifa edenlerin, Emekli Sandığı‘na borçlanıp, borçlanmadığına
bakılmaksızın askerlikte geçen hizmet süreleri, dikkate alınacaktır.
Ancak;
a) Bağ–Kur ve Sosyal Sigortalar Kurumu‘na prim ödemek suretiyle geçen hizmetler,
b) Serbest Avukatlıkta ve Avukat Staj devresinde geçen hizmetler ile,
c) Mezkur Yasasın 77 . maddesine göre yabancı memleketlerde veya Uluslar arası
kuruluĢlarda geçen hizmet süreleri, dikkate alınmayacaktır.
Yıllık Ġzinleri Vermeye Yetkili Amirler:
Madde 21- Yıllık izinleri vermeye yetkili amirler aĢağıda gösterilmiĢtir;
A) Merkez TeĢkilatında :
a) müsteĢar, teftiĢ kurulu baĢkanı ve özel kalem müdürünün izinleri BAKAN,
b) müsteĢar Yardımcıları, genel müdürler, APK kurlu baĢkanı, 1 . hukuk müĢaviri,
müstakil daire baĢkanları, savunma sekreteri, sağlık projesi genel koordinatörü ve
bakan müĢavirlerinin izinleri MÜSTEġAR,
c) TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığında ; BaĢmüfettiĢ, MüfettiĢ, MüfettiĢ Yardımcısı, Ģube
müdürü ve diğer personelin izinleri TEFTĠġ KURLU BAġKANI,
d) APK Kurulu BaĢkanlığında; daire baĢkanı, APK kurulu Uzmanı, mimar ve
mühendislerin izinleri APK KURUL BAġKANI, diğer personelin izinleri
DAĠRE BAġKANI, e) Hukuk MüĢavirliğinde; Hukuk MüĢavirleri ve diğer personelin izinleri 1 .
HUKUK MÜġAVĠRĠ,
f) Özel Kalem Müdürlüğünde ; görevli tüm personelin izinleri ÖZEL KALEM
MÜDÜRÜ, g) Genel Müdürlüklerde; Genel Müdür Yardımcısı ve Daire BaĢkanlarına GENEL
MÜDÜR, Ģube müdürlerine GENEL MÜDÜR YARDIMCISI Uzman, ġef, memur ve
diğer personele ise DAĠRE BAġKANI,
h) Müstakil Daire BaĢkanlıklarında ; Ģube müdürlerine DAĠRE BAġKANI, diğer
personele ise ġUBE MÜDÜRLERĠ,
ı) Savunma Sekreterliğinde ; görevli tüm personelin izinleri SAVUNMA
SEKRETERĠ,
i) Sağlık Projesi Genel koordinatörlüğünde ; görevli tüm personelin izinleri GENEL
KOORDĠNATÖR,
Tarafından verilecektir.
B) TaĢra TeĢkilatında:
a) Ġllerde Valiler,
b) Ġlçelerde Kaymakamlar,
Veya yetki devrettiği kurum amirlerince verilecektir. Yıllık Ġzinlerin Verilmesi ile ilgili
ĠĢlemler:
Madde 22- 657 sayılı Devlet Memurları Yasasının 102, 103 ve 104 ncü
maddelerine istinaden kullanılacak yıllık ve mazeret izinlerinin verilmesi iĢlemlerinde;
A) Merkez TeĢkilatında:
Birim amirleri ile birimlerde görevli tüm personele ait bu izinlerin verilmesine
iliĢkin müsaade onayları görev yaptıkları birimlerce alınacaktır.
Birim amirleri ve yardımcılarının kullandıkları izinlerle ilgili ayrılıĢ ve
baĢlayıĢ tarihleri Personel Genel Müdürlüğü‘ne bildirilecek, diğer personelin ise görev
yaptıkları birimde kendilerine ait ‗‘KiĢisel Ġzin FiĢlerinde‗‘ (Ek-2) kayıt ve takibi
yapılacaktır.
B) TaĢra TeĢkilatında : Atama ve yükselmeleri ile her türlü özlük hakları Bakanlığımızca ifa edilen Sağlık ve
Yardımcı Sağlık Personeli dahil, 5442 sayılı Ġler Ġdaresi Yasası‘na tabi olarak illerde görev
yapan tüm personelin anılan ve izinlerle ilgili ayrılıĢ ve baĢlayıĢ tarihlerine iliĢkin
bilgiler Bakanlığa gönderilmeyerek Ġl Sağlık Müdürlüklerindeki ‗‘KiĢisel Ġzin FiĢlerinde‗‘
kayıt ve takibi yapılacaktır.
Öğretmenlerin Yaz Tatili Ġzni: Madde 23- Öğretmenler, yaz tatili ile dinlenme tatillerinde izinli sayılırlar. Bunlara
hastalık ve mazeret izinleri dıĢında ayrıca yıllık izin verilmez.
Ġzinlerin Yurt DıĢında Kullanımı: Madde 24- Yıllık, mazeret, hastalık veya yaz tatili izinlerini yurt dıĢında
geçirmek isteyen memurların bu izinleri :
A) Merkez teĢkilatında;
a) Birim amirleri dahil üst yönetimin izinleri yıllık izinleri vermeye yetkili amirler
tarafından,
b) Birimlerde görevli tüm personelin izinleri birim amirlerince, B) TaĢra teĢkilatında;
Valiler tarafından verilecektir.
ġua Ġzni:
Madde 25- Hizmetleri sırasında radyoaktif ıĢınlarla çalıĢan personele, her yıl,
yıllık izinlerine ilaveten bir aylık sağlık izni verilir.
Ġdari Ġzin:
Madde 26- zorunlu hallerde izin vermeye yetkili amirin takdiri ile ayda sekiz
saati geçmemek üzere personele kısa süreli izin verilebilir. (Ek-3)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Mazeret Ġzinleri Madde 27- Bu Yönerge kapsamında görev yapan personele 657 sayılı Yasa‘nın
104 ncü Maddesine göre aĢağıda belirtilen hususlar dahilinde mazeret izni verilir.
A) Amirin takdirine bağlı olmaksızın verilmesi gereken mazeret izinleri: 1- Kadın memura doğum yapmasından önce doktor raporu üzerine 8 hafta (56 gün), doğum
yaptığı tarihten itibaren 8 hafta (56 gün) müddetle aylıklı izin verilir.Çoğul gebelik halinde,
doğumdan önceki 8 haftaya 2 hafta süre eklenir. Ancak sağlık durumu uygun olduğu
takdirde, doktor raporu ile memur isterse doğumdan önceki 3 haftaya kadar iĢyerinde
çalıĢabilir. Bu durumda memurun çalıĢtığı süreler, doğum sonrası sürelere eklenir.
Memurlara 1 yaĢından küçük bebeklerini emzirmek için günde toplam bir buçuk saat süt izni
verilir.Süt izni kullanımınsa annenin saat seçme hakkı vardır.
Doğum sonu verilecek sekiz haftalık izinlerin baĢlangıcı olarak doğum tarihi
esas alınacak olup, doğumu müteakip hastanede yatarak görülen tedavi süresi, bu
sürenin uzamasına veya baĢlangıç tarihinin ertelenmesine neden teĢkil etmeyecektir.
2- Erkek memura, isteği üzerine karısının doğum yapması nedeniyle 3 gün izin verilir.
3- Yine memurun isteği üzerine, kendisinin veya çocuğunun evlenmesi, annesinin,
babasının, eĢinin, çocuğunun veya kardeĢinin ölümü halinde 5 gün izin verilir.
B) Amirin takdiri ile verilen mazeret izinleri: 1- Yukarıda belirtilen hallerden baĢka bir yıl içinde toptan veya parça parça olarak
mazeretleri sebebiyle memura 10 gün izin verilebilir.
Ancak bu iznin verilmesinde, mazeret iznini talep eden memurun
gösterdiği gerekçelerin kurum amirince gerçek, zorunlu ve önemli olduğu kanaati hasıl
olduktan sonra takdir edilecek süre kadar izin verilecektir.
2- Zaruret halinde 10 gün daha aynı usulle mazeret izni verilebilir. Bu takdirde ikinci defa
aldığı bu izin yıllık izinden düĢülür.
Mazeret Ġzninde Yol Ġzni Verilemeyeceği: Madde 28- 26. maddedeki mazeret izinlerinde yol için ayrıca ek izin verilemez.
Mazeret Ġzini Vermeye Yetkili Amirler: Madde 29- 657 sayılı Devlet Memurları Yasasıınn104 ncü maddesine
istinaden kullanılacak mazeret izinleri, 21 . maddede belirtilen yıllık izinleri vermeye
yetkili amirler tarafından verilecektir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Hastalık Ġzinleri Madde 30- Memurlara hastalıkları halinde verilecek raporlarda gösterilecek
lüzum üzerine aylık ve özlük haklarına dokunulmaksızın aĢağıdaki esaslara göre izin verilir.
A) On yıla kadar (on yıl dahil) hizmeti olanlara altı aya kadar,
B) On yıldan fazla hizmeti olanlara on iki aya kadar,
C) Kanser, Verem ve Akıl hastalıkları gibi uzun süreli bir tedaviye gereksinim
gösteren hastalığa yakalananlara on sekiz aya kadar izin verilir.
Memurların hastalıkları sebebiyle yataklı tedavi kurumlarında yatarak
gördükleri tedavi süreleri hastalık izinlerine ait sürelerin hesabında dikkate alınır.
Ġzin süresinin sonunda hastalıklarının devam ettiği resmi sağlık kurullarının
devam ettiği resmi sağlık kurullarının raporu ile tespit edilenlerin izinleri bir katına kadar
uzatılır. Bu sürelerin sonunda da iyileĢmeyen memurlar hakkında emeklilik hükümleri
uygulanır.
Görevlerinden dolayı saldırıya uğrayan memurlar ile görevleri sırasında ve
görevlerinden dolayı bir kazaya uğrayan veya bir meslek hastalığına tutulan
memurlar iyileĢinceye kadar izinli sayılırlar.
Sıhhi izin sürelerine esas hizmetin hesabında 657 sayılı Yasa‘nın 87 .
maddesinde sayılan kurumlarda emekli keseneği veya sigorta pirimi ödenmek suretiyle
geçen süreler ile askerlikte geçen süre dikkate alınır. Ancak, hastalık izin sürelerinin
hesaplanmasında, hasta memura verilen raporların 5434 sayılı Yasa‘nın 47 . maddesi
gereğince bir yıl içinde nükseden aynı hastalığa iliĢkin olup, olmadığının araĢtırılarak,
sadece aynı hastalık nedeniyle verilmiĢ olan ve bir öncekinin bitiĢ tarihi ile bir sonrakinin
baĢlama tarihi arasında bir yıldan az bir süre bulunan hastalık izinleri toplanacaktır. Aynı
hastalık sebebiyle bir yıl veya daha fazla bir süre arayla veya ayrı, ayrı hastalıklar
sebebiyle verilen hastalık izinleri toplanmaz.
Memurların hastalık raporları, devlet memurları Tedavi Yardımı ve Cenaze
Giderleri Yönetmeliği uyarınca kendilerini tedavi eden hekim veya Resmi Sağlık
Kurullarınca düzenlenir.
ĠYĠLEġME HALĠNDE GÖREVE DÖNÜġ:
Madde 106 - 105 inci maddede yazılı en çok süreler kadar izin alanlar, izinlerinin sonunda
iĢe baĢlayabilmek için, iyileĢtiklerine dair raporunu (Yurt dıĢındaki memurlar için mahalli
usule göre verilecek raporu) getirmek zorundadırlar.
I- Sağlık Kurulu Raporlarına Göre Verilecek Hastalık Ġzinleri: Memurlara hastalıkları halinde resmi sağlık kurullarınca verilecek raporlarda
657 sayılı Yasa‘nın 105 . maddesindeki süreler dikkate alınarak lüzum gördükleri süre
kadar hastalık izni verilmesine lüzum gösterebilirler.
II- Tek Hekim Raporlarına Göre Verilecek Hastalık Ġzinleri: Memurların Hastalık Raporlarını Verecek Hekim ve Resmi Sağlık
Kurulları hakkında Yönetmelik uyarınca tek hekimler kısım kısım veya bütün olarak en
çok 20 güne kadar haslık izni verilmesine lüzum gösterilebilir.
Belirtilen bu azami süre kadar hastalık izni verildiği halde hastalığın devamı
veya baĢka bir hastalığa yakalanma sebebiyle görevlerine baĢlamayan memurların
müteakip
muayene ve tedavileri resmi yataklı tedavi kurumlarınca yapılır ve bunların hastalık
raporları
adı geçen kurumların sağlık kurullarınca düzenlenir.
Ancak, o yerde resmi yataklı tedavi kurumu bulunmaması ve hastanın
tıbbi nedenlerle veya ulaĢım Ģartlarının elveriĢsizliği yüzünden resmi yataklı tedavi
kurumu bulunan bir yere gönderilmemesi halinde tek hekimler düzenleyecekleri hastalık
raporlarında
en çok 20 gün daha hastalık izni verilmesini zorunlu gösterebilirler.
Bu biçimde düzenlenen hastalık raporlarının geçerli olabilmesi için;
a) Hastanın nakline engel olan tıbbi nedenlerin hekimce belirtilmesi,
b) UlaĢım Ģartlarının elveriĢsizliğinin mahalli mülki amirlikten alınan bir yazı ile
belgelendirilmesi,
c) Kurumun veya il sağlık müdürlüğünün belirleyeceği Sağlık Kurulu‘nca
onaylanması gerekmektedir.
III- Sağlık Memuru, HemĢire ve Ebelerden Alınan Raporlara Ġstinaden Verilecek
Hastalık Ġzinleri :
Resmi ve Özel Hekim bulunmaması ve hastanın tıbbi nedenler veya
ulaĢım Ģartlarının elveriĢsizliği yüzünden hekim veya sağlık kurulu olan bir yere
gönderilmemesi halinde, sağlık memuru, hemĢire ve ebeler memurun hasta olduğunu ve bir
hekim tarafından muayene edilmesinde zaruret bulunduğunu gösteren hastalık belgesi
düzenleyerek 7 güne kadar hastalık izni verilmesine lüzum gösterebilirler.
Bu gerekçe ile düzenlenen hastalık belgelerinin geçerli olabilmesi için Ġl Sağlık
Müdürlüğünce veya belirleyeceği bir Hekim tarafından onaylanması zorunludur.
IV- Yurt DıĢında Alınan Raporlara Ġstinaden Verilecek Hastalık Ġzinleri: Yurt dıĢında görevli memurlar ile, geçici görev veya bilgi ve görgüsünü
artırmak, staj yapmak gibi nedenlerle yurt dıĢına gönderilen memurlar ve yıllık izinlerini
yurt dıĢında kullanırken hastalanan memurların hastalık raporları Büyükelçi veya elçi
tarafından tespit edilerek DıĢ ĠĢleri Bakanlığı‘na bildirilmiĢ olan hekim ve hastanelerce
mahalli mevzuata göre düzenlenir.
Yukarıda belirtilen nedenlerle yurt dıĢında bulunan personelin almıĢ olduğu
istirahat raporuna istinaden kendisine hastalık izni verilebilmesi ve tedavi giderlerinin
karĢılanabilmesi için öncelikle misyon Ģefine baĢ vurarak kendisinin sevk edeceği
hekim veya sağlık kuruluĢunda yaptırılan muayene ve tedavi sonucu alınacak rapor ve
belgelerin Türkçe veya Yabancı dildeki nüshalarının o ülke mevzuatına uygun olduğunu
belirten Ģerhlerin konularak ilgili misyon Ģefi tarafından onaylanması gerekmektedir.
Raporların yalnızca Türkçe çevirilerinin yabancı dildeki asıllarına uygun
olduğunun misyon Ģefince onaylattırılması, raporun o ülke mevzuatına uygun
olduğu anlamına gelmeyeceğinden bu hususa titizlikle riayet edilecektir.
V- Acil Vakalarda Alınan Raporlara Ġstinaden Verilecek Hastalık Ġzinleri: Acil Vakalarda düzenlenen hastalık raporları uyarınca hastalık izni verilebilmesi
için raporda Vakanın acil olduğunun belirtilmiĢ olması Ģarttır. Aksi takdirde hasta memur,
hastalık izni kullanıyor sayılmakla beraber en kısa zamanda Devlet Memurları Tedavi
Yardım ve Cenaze Giderleri Yönetmeliğinin ilgili maddelerine göre muayeneye sevk
edilerek hakkında
bu muayene sonucuna göre iĢlem yapılır.
Aralıklı Olarak Alınan Raporların Hastalık Ġznine Çevrilmesi: Madde 31- Resmi sağlık kurallarınca düzenlenen veya onaylanan raporlara göre
verilen hastalık izinleri hariç tek hekimleri değiĢik tarihlerde düzenledikleri
hastalık raporlarında gösterdikleri zorunluluk üzerine kendilerine yıl içinde toplam 40
gün hastalık izni verilen memurların o yıl içinde bu süreyi aĢan ilk ve müteakip
bütün hastalık raporlarının geçerli sayıla bilmesi için buların kurumun veya Ġl Sağlık
Müdürlüğünün belirleyeceği resmi sağlık kurullarınca onaylanması gerekmektedir. 40
günlük sürenin hesaplanmasında 29. maddenin 3. bendinde belirtilen hastalık
belgelerinde gösterilen zorunluluk üzerine verilen hastalık izinleri de göz önünde
bulundurulur.
Hastalık Ġzninin Verilemeyeceği Haller: Madde 32- Memurların Hastalık Raporlarını verecek Hekim ve Resmi
Sağlık Kurulları Hakkındaki Yönetmelik ile Devlet Memurları Tedavi Yardımı ve Cenaze
Giderleri Yönetmeliğinde tespit edilen usul ve esaslara uyulmaksızın alınan hastalık
raporlarına dayanılarak haslık izni verilemez. Hastalık izni verilemediği halde görevlerine
baĢlamayan memurlar izinsiz ve özürsüz olarak görevlerini terk etmiĢ sayılarak haklarında
657 sayılı Yasa ve değiĢiklikleriyle özel yasaların bu konularla ilgili hükümleri uygulanır.
Ancak bu hükümlerin uygulanmasında kurumlarca gerekli titizlik
gösterilerek personelin haksız iĢlemlere tabi tutulmamasına dikkat edilecektir.
Bu meyan da özellikle;
a) Yukarıda belirtilen her iki yönetmelik hükümlerine de uygun olarak alınan
istirahat raporları kesinlikle hastalık iznine çevrilecektir.
b) Memurların Hastalık Raporlarını Verecek Hekim ve Resmi Sağlık Kurulları
Hakkındaki Yönetmelikte gerek hastanın sevk edildiği sağlık kurumuna, gerekse
kurumuna ilgilinin durumunu tespit konusunda görev yüklenmiĢ olduğundan, hastalık
raporu sağlık kurulunca onanmamıĢ olan personelin sonuçtan haberdar edilerek göreve
devam edip etmeyeceği tespit edilmeden görevden çekilmiĢ sayılmayacaktır.
c) Ġstirahat raporu yasal gerekçelerle hastalık iznine çevrilmeyen bir personele
keyfiyet mutlaka tebliğ edilecek ve bu konuda tebligat yapılmaksızın veya durumdan
haberdar edildiği ispat edilmeksizin memurun göreve baĢlamaması nedeniyle
görevden çekilmiĢ sayılması gibi bir iĢleme tabi tutulmayacaktır.
Hastalık Raporunun Kuruma Verilmesi: Madde 33- Hekim veya sağlık kurullarınca hastalıkları dolayısıyla istirahatına
lüzum görülenler, istirahat raporlarını derhal ve en kısa sürede kurum amirine vermek veya
bildirmek zorundadırlar.
Hastalık Ġzninin Geçirileceği Yer: Madde 34- Memurlar hastalık izinlerini, ancak hastalık raporlarında
gösterilecek tıbbi zorunluluk üzerine merkezde kurum amirinin, illerde mülki amirin,
yurt dıĢında ise misyon Ģefinin onayı ile görev yerinden baĢka bir yerde geçirebilirler. Geçici
görevle bulundukları yerlerde hastalanan memurların hastalık izinlerini geçici görev mahalli
dıĢında geçirebilmeleri de yetkili amirin onayına bağlıdır.
Yıllık izinlerini kullanırken hastalanan memurlar hastalık izinlerini bulundukları
yer dıĢında geçiremezler.
Hastalık Ġzinlerini Vermeye Yetkili Amirler: Madde 35- Memurların hastalık izinleri de 21. maddede belirtilen yıllık izinleri
vermeye yetkili amirler tarafından verilecektir.
Hastalık Ġzinlerinin Verilmesi ile ilgili iĢlemler: Madde 36- Bu izinlerin verilmesi ile ilgili iĢlemlerde;
A) Merkez TeĢkilatında: Birimlerce hastalık iznini çevrilen hastalık raporları 657 sayılı Devlet
Memurları Yasasının 105. maddesi gereği takibi yapılmak üzere Personel Genel
Müdürlüğü‘ne gönderilecektir.
B) TaĢra teĢkilatında: Hekimler hariç olmak üzere, atama ve yükselmeleri ile her türlü özlük
hakları Bakanlığımızca ifa edilen sağlık personeli dahil, 5442 sayılı Ġller Ġdaresi Yasası‘na
tabi olarak illerde görev yapan tüm personelin hastalık raporları hastalık iznine
dönüĢtürüldükten sonra il sağlık müdürlüklerindeki ‗‘KiĢisel Ġzin ve Rapor FiĢlerine‗‘
iĢlenip kiĢisel özlük dosyalarında muhafaza edilecektir.
Vilayet memurları ile ilgili iĢlemler Valiliklerce yapılmak kaydıyla, diğer
personelden, 657 sayılı Yasa‘nın 105 . maddesinde öngörülen süreler kadar kendisine
hasatlık izni verildiği halde hastalığı devam edenler hakkında 5434 sayılı Emekli Sandığı
Yasasının 44 ve 47. maddeleri gereğince emeklilik hükümleri uygulanmak üzere tüm
rapor asılları Bakanlığa gönderilecektir.
Hekimlerin hastalık iznine dönüĢtürülen hastalık raporları ise her ay adı,
soyadı, ünvanı, sicil numarası ve görev yerlerini belirtir bir liste ekinde Bakanlık
Personel Genel Müdürlüğü‘ne gönderilecektir.
Hastalık izin takipleri il sağlık müdürlüklerince yapılan personelin tayin ve nakli
halinde hastalık raporları ile kiĢisel izin ve rapor fiĢleri özlük dosyası ile birlikte yeni
görev yerine gönderilecektir.
BEġĠNCĠ BÖLÜM Aylıksız Ġzinler Madde 37- 657 sayılı Devlet Memurları Yasasının 108 . maddesine istinaden ;
a) Yakınlarının Hastalığı nedeniyle verilecek Aylıksız Ġzinler; Devlet Memurunun bakmaya mecbur olduğu veya memur refakat etmediği
takdirde yaĢamı tehlikeye girecek ana, baba, eĢ ve çocukları ile kardeĢlerinden birinin
ağır bir kaza geçirmesi veya önemli bir hastalığa tutulmuĢ olması hallerinde, bu
hallerin raporla belgelendirilmesi Ģartıyla memurlara, istekleri üzerine en çok altı aya
kadar aylıksız izin verilebilir.
Söz konusu hallerin devam etmesi sebebiyle aylıksız izin süresinin uzatılması
veya yeniden 1 defaya mahsus aynı Ģartlarla 1 katı kadar uzatılabilir.
b)10 Hizmet Yılını TamamlamıĢ Memurlara Verilecek Aylıksız Ġzin
Devlet memurlarına 10 hizmet yılını tamamlamıĢ olmaları ve istekleri halinde
memuriyet süreleri boyunca ve bir defada kullanılmak üzere altı aya kadar aylıksız izin
verilebilir. Ancak, Sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilan edilen bölgelere veya kalkınmada
öncelikli yörelere 72 nci madde gereğince belli bir süre görev yapmak üzere mecburi olarak
sürekli görevle atananlar hakkında bu bölgelerdeki görev süreleri içinde bu fıkra hükmü
uygulanmaz.
c) Doğum Sonrası Aylıksız Ġzinler: Doğum yapan Devlet memurlarına en çok 12 aya kadar aylıksız izin verilebilir.
Bu sürenin tamamı bir defada verilebileceği gibi istek üzerine bir aydan az olmamak
kaydıyla daha az bir süre ile de verilebilir.
Doğuma istinaden verilecek bir yıl ücretsiz izinlerin baĢlangıcı olarak 8 (sekiz)
haftalık doğum sonu izninin bitim tarihi esas alınacak olup, gerek doğumu müteakip
alınan istirahat raporları gerekse kullanılan yıllık izinler bu sürenin uzamasına veya
baĢlangıç tarihinin ertelenmesine neden teĢkil etmeyecektir.
Ayrıca bu gerekçe ile verilecek aylıksız izin uygulamalarında kurumlar
arası ayrımlılıklar yaratmamak ve personelin mağduriyetine neden vermemek için
yukarıda belirtilen sınırlar dahilinde talep edilen süre kadar aylıksız izin
verilmesine özen gösterilecektir.
d) Yurt Ġçinde ve Yurt DıĢında sürekli Görevle atanan Memurların eĢlerine
verilecek aylıksız izinler: YetiĢtirilmek üzere (bursla gidenler dahil) yurt dıĢına gönderilen memurlarla,
yurt içinde ve yurt dıĢında sürekli görevle atanan memurların eĢlerine memuriyetleri
süresince her defasında bir yıldan az olmamak üzere en çok sekiz yıla kadar aylıksız izin
verilebilir.
Bu hükme göre;
1-Aylıksız izin talebinde bulunan personelin eĢinin mutlaka memur olması
gerekmektedir. SözleĢmeli personel eĢine aylıksız izin verilemez.
2- 657 sayılı Yasasın 4/B Maddesine göre sözleĢmeli olarak istihdam olunan personele,
eĢinin tayini nedeniyle aylıksız izin verilemez.
3- EĢ durumu nedeniyle aylıksız izin kullanacak olanlar, bu haklarını bölüm bölüm
kullanabilirler
e) Askerlik için verilecek aylıksız izinler: Muvazzaf askerliğe ayrılan memurlar askerlik süresince görev yeri saklı
kalarak aylıksız izinli sayılırlar.
Aylıksız Ġzin Sonu Göreve BaĢlama: Madde 38- Aylıksız izin alan personel müsaade süresinin bitiminden önce
mazeretini gerektiren sebebin kalkması halinde derhal görevine dönmek zorundadır.
Mazeret sebebinin kalkması halinde veya müsaade süresinin bitiminde görevine
dönmeyenler memuriyetten çekilmiĢ sayılırlar.
Aylıksız izinde iken bu izninin bitiĢ tarihinden öncesini ve sonrasını kapsayacak
biçimde hastalık raporu alan personele, raporun aylıksız iznin bitiĢ tarihinden
sonrasını kapsayan kısmı için hastalık izni verilecek ve göreve baĢlama tarihi raporun
bitiĢ tarihi olacaktır.
Aylıksız Ġzinleri Vermeye Yetkili Amirler: Madde 39- Aylıksız izinleri vermeye yetkili amirler aĢağıda gösterilmiĢtir.
A) Atama ve yükselmeleri ile her türlü özlük hakları Bakanlığımızca ifa edilen
merkez ve taĢra teĢkilatında görevli tüm personele,
a) 657 sayılı Yasa‘nın 78 . maddesine istinaden verilecek izinler müsteĢar veya yetki
devrettiği makam,
b) 657 sayılı Yasasın 108 . maddesine istinaden verilecek izinler personel Genel
Müdürü tarafından verilecektir.
B) 5442 sayılı Ġller Ġdaresi Yasası‘na tabi olarak görev yapan vilayet memurlarının 657
sayılı Yasa‘nın 108 . maddesine istinaden aylıksız izinleri valiler tarafından verilecektir.
Aylıksız Ġzinlerin Verilmesi ile Ġlgili ĠĢlemler: Madde 40- 657 sayılı Yasa‘nın 108 . maddesi gereği verilecek ücretsiz
izin iĢlemlerinin ifası için aĢağıda belirtilen usullere kesinlikle riayet edilecektir.
1- Söz konusu maddenin biri. fıkrasına istinaden yakınlarının hastalığı nedeniyle
ücretsiz izin talebinde bulunabilmesi için, hastalığı belgeleyen raporun sağlık kurulu
raporu olması ve raporda ‗‘ memur refakat etmediği takdirde yaĢamının tehlikeye gireceği
veya hasta
ve yakın bakıma muhtaç olduğunun ‗‘ belirtilmesi gerekir. Sadece ‗‘Refakat
edilmesi gerekir.‘‘ kaydı yeterli olmayacaktır.
2- Ġki. fıkrasına istinaden doğum nedeniyle ücretsiz izin talebinde bulunabilmesi için doğum
raporunu veya doğum olayını belgeleyen diğer resmi belgelerin aslı veya tasdikli sureti,
yine aynı madde gereği yetiĢtirilmek üzere ‗‘bursla gidenler dahil‗‘ yurt dıĢına
gönderilen memurlarla, eĢi yurt içinde veya yurt dıĢına sürekli görevle atanan
memurların eĢleri ise bu durumu ve görevlendirme süresini gösterir resmi belge ile müracaat
edeceklerdir.
3- Yukarıda belirtilen gerekçelere göre aylıksız izin verilenlerin bu süreleri
keseneklerinin ve karĢılıklarının kendileri tarafından her ay T.C. Emekli
Sandığı‘na gönderilmesini kabul etmesi Ģartıyla) emeklilik yönünden eski derecelerinde
değerlendirilir.
Ancak bu hakkın kısmen veya tamamen yitirilmemesi için aylıksız izne ayrılan ilk ay da
müracaat edilmesi gerekmektedir.
4- Fiili askerlik görevini yapmak için görevlerinden ayrılacaklar ise sevk pusulasını ibraz
etmek zorundadırlar.
5- Doğum sonrası aylıksız izin talebinde bulunan personel, müracaatına dair
dilekçeyi çalıĢtığı kurumuna verdikten sonra belirttiği tarihten itibaren Bakanlık
onayını beklemeden aylıksız izne ayrılabilecektir. Kurumu ise ücretsiz izni talep eden
personelin bu müracaatını ayrılıĢ tarihini de belirtmek suretiyle gerekli belgelerle birlikte
süratle Bakanlığa intikal ettirecektir. Bakanlıkça gerekli iĢlem yapıldıktan sonra
personelin ücretsiz izinli sayıldığına dair tebligat yapılarak kurumundan izin sonu görevine
baĢlayıĢ tarihi beklenilecektir.
6- Doğum ve askerlik nedeniyle aylıksız izne ayrılacak olanlar için Bakanlık onayı
beklenilmezken, gerek yakınlarının rahatsızlığı, gerekse eĢinin yurt içinde veya yurt
dıĢına sürekli görevle atanma gerekçeleri karĢısında talep edilecek aylıksız izinlerde ise
ilgililer alınacak Bakanlık onayı tebliğ edilmeden görevlerinden ayrılmayacaklardır.
Yabancı Bir Memleket veya Uluslararası KuruluĢta Hizmet alma: Madde 41- 657 sayılı Yasasın 77 . maddesine göre, kurumunun muvafakati ile
yabancı memleketlerde veya uluslar arası kuruluĢlarda görev alacak memurlara,
Bakanlığın önerii ve BaĢbakanlığın izni ile (her üç yılda bir BaĢbakanlığın iznini
almak kaydıyla)
memuriyet süresince yabancı memleketlerde on yıla, uluslar arası kuruluĢlarda yirmi bir
yıla kadar maaĢsız izin verilebilir.
Yukarıdaki fıkraya göre izin alan memurların kadro ile iliĢkileri devam eder ve
yabancı memleketlerde veya uluslar arası kuruluĢlarda görevde geçen süreler için
emeklilik hakları 5434 sayılı Yasa‘nın 31 . maddesi hükümlerine uyulmak kaydı ile saklı
kalır.
Bu kimselerin görevlerine dönmek istemeleri halinde; bu 657 sayılı Yasa‘nın
sınav veya seçme ile ilgili hükümleri dikkate alınmak suretiyle, yabancı
memleketlerde veya uluslararası kuruluĢlarda geçirdikleri hizmet sürelerinin her yılı bir
kademe ilerlemesine ve her üç yılı bir derece yükselmesine esas olacak biçimde ve boĢ
kadro bulunduğu takdirde değerlendirilir.
Bilgilerini Artırmak Üzere DıĢ Memleketlere Gönderilecek Memurlara
Verilecek Aylıksız Ġzinler: Madde 42 – 657 sayılı Yasa‘nın 78 . maddesine göre mesleklerine ait
öğrenimi bitirerek Devlet memurluğuna alınmıĢ ve asil memur olarak atanmıĢ olanlardan
mesleklerine ait hizmetlerde yetiĢtirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj
yapmak üzere dıĢ memleketlere;
a) Kurumlarınca açılacak seçme veya yarıĢma sınavlarında baĢarı gösterenlere,
b) DıĢ burslara dayanılarak gönderilenlere,
Ġki yıla kadar ayrılma müsaadesi verilebilir. Gerekirse bu süre en çok bir
kat uzatılabilir.
Bu Hükmün Uygulanmasında;
1- Memurun yurt dıĢında çalıĢma yapacağı kuruluĢtan gerekli kabul belgesini
(Akseptans) sağlaması,
2- Kabul belgesinde çalıĢma yapacağı kesin tarihlerin ve konunun belli olması,
3- Kabul belgesinin Noter Tasdikli Türkçe tercümelerinin yaptırılması,
4- Asistan hekimlerin, kendi branĢları ile ilgili alanda kabul belgesi sağlamaları
(Rotasyonlar dahil),
5- Asistan hekimler Tababet Uzmanlık Tüzüğü‘nün 26 . maddesinin (c) bendi gereği
asistanlık süresi içinde yurt dıĢına gönderilebileceğinden kabul belgelerini sağlarken
asistanlık süresini kapsayacak biçimde olması,
6- Asistan hekimlerin bağlı bulundukları baĢtabiplikten EPK (Eğitim Planlama
Kurulu) kararını almaları,
7- Mecburi hizmeti olan uzman hekimlerin görevlerine baĢlamaları ve yurt dıĢından
dönüĢlerinde mecburi hizmetlerine aynı yerde ve kaldıkları yerden devam
edeceklerini taahhüt etmeleri,
8- Hekimlerce, ‗‘DıĢ Ülkelere Gitme Ġstek ve KiĢisel Bilgi Formunun‗‘ (Ek-4)
eksiksiz doldurulup, kurum amirinin uygun görüĢü ve tasdiki ile birlikte sağlık
müdürlükleri kanalı ile Bakanlığa gönderilmesi,
9- Milli Eğitim Bakanlığı, TÜBĠTAK, British Coul gibi kuruluĢların burslarına müracaat
edecek olan personelin sınav öncesi Bakanlığımızdan ön izin yazısı alması,
10- Yapılacak müracaatların, kiĢinin yurt dıĢına çıkıĢ tarihinden en az 20 gün önce
Bakanlığımızda olacak biçimde gönderilmesi ve bu hususa sağlık müdürlüklerinin
önemle dikkat etmesi, gerekmektedir.
Ayrıca, kendi olanaklarıyla ihtisas yapmak amacıyla yurt dıĢına gitmek
isteyen mecburi hizmetli pratisyen hekimlerin, yurt dıĢındaki Üniversiteye kayıt
yaptırdıklarını beyan etmeleri halinde mecburi hizmetleri ihtisas sonuna ertelenir.
Mecburi hizmeti olamayan hekimler ise istifa etmeleri gerekmektedir.
Bakanlığımızın açmıĢ olduğu sınava müracaat ederek devlet olanaklarıyla
yetiĢtirilmek amacıyla yurt dıĢına gönderilecek Devlet memurları ise 657 sayılı Yasanın
79. maddesine istinaden maaĢlı izinli sayılırlar.
ALTIINCI BÖLÜM
ÇeĢitli Hükümler
Refakat Ġzini: Madde 43- Hastanın tedavi edilmek üzere baĢka bir yere gönderilmesi
esnasında yanında refakatçi olarak bir kimsenin bulundurulması hususunun ilgili sağlık
kurum ve kuruluĢunun raporunda belirtilmesi halinde, gerek aile fertlerinden birisine
refakat eden memurlar, gerekse refakat edecek kimsesi bulunmayan hasta memura
kurumunca refakatçi olarak temin edilen memurlar SayıĢtay Genel Kurulu‘nun
07.01.1991 gün ve 4686/1 sayılı kararı gereğince bu süre içersinde görev izinli sayılırlar.
Ġkamet Mecburiyeti: Madde 44- 657 sayılı Devlet Memurları Yasasının Ek-20 . maddesi gereği;
Devlet memurlarının görev yaptıkları kurum ve hizmet birimlerinin bulunduğu yerleĢme
merkezlerinde (Mücavir alanları dahil Belediye ve Köy hudutları içersinde) ikamet
etmeleri esastır.
Devlet Memurlarının görevini aksatmamak kaydı ve Ģartıyla biri. fıkrada
belirlenen hudutlar dıĢında ikamet etmelerine mensup oldukları kurumun yetkili amirince
izin verilir.
Devlet Memurları, ikamet ettikleri il hudutlarını tatillerde ancak yetkili amirin
izni ile terk edebilirler.
Sporculara Verilecek Ġzinler: Madde 45- 3289 sayılı Yasa‘nın 29. maddesi gereğince; uluslararası seviyede yurt
içi ve yurt dıĢı spor karĢılaĢmaları ve bunların hazırlık çalıĢmalarına katılacak sporcu,
hakem, antrenör, monitör, yöneticiler ve bu amaçla görevlendirilecek diğer görevliler, bağlı
oldukları kurumlarınca organizasyonun devamı süresince izinli sayılırlar. Bunların
özlük hakları kurumlarınca saklı tutulur. Öğrencilerin bu süreleri devamsızlık süresinin
hesabında dikkate alınmaz.
Kongre, Konferans, Workshop, Seminer ve Sempozyum Gibi Toplantılara
Katılacak
Personele Verilecek Ġzinler: Madde 46- Toplantıya tebliğ (bildiri) çalıĢma veya poster ile katılacak personel
ile adına davetiye gelen personele bağlı bulunduğu kurumun uygun görüĢleriyle birlikte
ilgili sağlık müdürlüğü kanalıyla kongre tarihinden en az 20 gün önce Bakanlığımızda
olacak biçimde baĢvurduğu takdirde söz konusu kongre süresince izin verilebilir.
Toplantıya gözlemci olarak katılacak personele ise Sağlık Müdürlüğünce
senelik iznine mahsuben izin verilebilir.
Yürürlükten Kaldırma: Madde 47- Bu yönerge hükümlerine aykırı gelen daha önceki tüm genelge
hükümleri yürürlükten kaldırılmıĢtır.
Yürütme: Madde 48- Bu yönerge hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
Yürürlük: Madde 49- Bu Yönerge Bakan onayını takiben yürürlüğe girer.
III.SAĞLIK BAKANLIĞI PERSONELĠ GÖREVDE YÜKSELME
VE UNVAN DEĞĠġĠKLĠĞĠ YÖNETMELĠĞĠ (09 Eylül 2006 tarihli ve 26284 sayýlý R.G.)
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, liyakat ve kariyer ilkeleri çerçevesinde,
hizmet gerekleri ve personel planlaması esas alınarak Sağlık Bakanlığı personelinin görevde
yükselme ve unvan değiĢikliğine iliĢkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, Sağlık Bakanlığı merkez, taĢra ve döner sermaye
teĢkilatında 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olarak görev yapan personelden
görevde yükselme veya unvan değiĢikliği suretiyle atanacakları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik; 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları
Kanunu ve 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 43 üncü maddesi hükümlerine dayanılarak
hazırlanmıĢtır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Sağlık Bakanlığını,
b) Birim: 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen merkez, taĢra ve döner sermaye teĢkilatı
hizmet birimlerini,
c) Genel Müdürlük: Bakanlık Personel Genel Müdürlüğünü,
ç) Genel Yönetmelik: 15/3/1999 tarihli ve 99/12647 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Kurum ve KuruluĢlarında Görevde Yükselme ve Unvan
DeğiĢikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmeliği,
d) Görevde Yükselme Sınavı: Görevde yükselme eğitimini tamamlayanlar için
Öğrenci Seçme ve YerleĢtirme Merkezi BaĢkanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme ve
Değerlendirme Merkezine veya Yükseköğretim kurumlarından birine Bakanlıkça yaptırılacak
yazılı sınavı,
e) Hizmet Grupları: Benzer veya eĢit düzeydeki görevlerin gruplandırılmasını,
f) Hizmet Süresi: 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 68 inci maddesinin (B)
bendi kapsamında geçen süreler ile muvazzaf askerlikte geçen süreleri,
g) Sınav Kurulu: Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliği Sınav Kurulunu,
ğ) Unvan DeğiĢikliği Sınavı: En az ortaöğretim düzeyinde mesleki veya teknik
eğitim sonucu ihraz edilen unvanlara iliĢkin görevlere atanacakların tabi tutulacağı yazılı
sınavı,
h) Yönetmelik: Sağlık Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliği
Yönetmeliğini,
ifade eder.
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliğine ĠliĢkin Esaslar
Hizmet grupları
MADDE 5 – (1) Hizmet gruplarında aĢağıdaki unvanlar bulunur.
a) (DeğiĢik : RG - 21/02/2007 – 26441) Yönetim Hizmetleri Grubu;
1) Ġl Sağlık Müdürü,
2) Ġl Sağlık Müdür Yardımcısı,
3) BaĢtabip,
4) BaĢtabip Yardımcısı,
5) Depo ve Tamirhane Müdürü, ġube Müdürü, Hastane Müdürü,
6) Hastane Müdür Yardımcısı,
7) BaĢhemĢire
8) ġef, Koruma ve Güvenlik ġefi,
b) Hukuk Hizmetleri Grubu;
1) Hukuk MüĢaviri,
2) Raportör,
c) AraĢtırma, Planlama Hizmetleri Grubu;
1) Uzman, AraĢtırmacı, Eğitim Uzmanı, Strateji GeliĢtirme Uzmanı,
ç) Bilgi ĠĢlem Hizmetleri Grubu;
1) Çözümleyici,
d) Ġdari Hizmetler Grubu;
1) Ayniyat Saymanı, Muhasebeci, Sayman,
2) Bilgisayar ĠĢletmeni, Veri Hazırlama ve Kontrol ĠĢletmeni, Daktilograf,
Veznedar, Santral Memuru, Ambar Memuru, Memur, Koruma ve Güvenlik Görevlisi,
3) ġoför,
e) Yardımcı Hizmetler Grubu;
1) Gassal, Terzi, Teknisyen Yardımcısı, AĢçı, Berber, Bahçıvan, Kaloriferci,
Hizmetli, Bekçi, Dağıtıcı,
(2)) Unvan değiĢikliğine tabi kadrolar;
a) (Ek: RG - 21/02/2007 – 26441) Uzman Tabip, Tabip, DiĢ Tabibi, Eczacı, Tıbbi
Teknolog,Tercüman, Mütercim, Kütüphaneci, Avukat, Mühendis, Mimar, Matematikçi,
Ġstatistikçi, Kimyager, Fizikçi, Tekniker, Teknisyen, Teknik Ressam, Ressam, Grafiker,
Öğretmen, (DeğiĢik: RG - 21/02/2007 – 26441) Veteriner Hekim, Programcı, HemĢire, Ebe,
Sağlık Memuru, Sağlık Teknisyeni, Laborant, DiĢ Protez Teknisyeni, Sağlık SavaĢ Memuru,
Sağlık Teknikeri, HemĢire Yardımcısı, Biyolog, Psikolog, Sosyal ÇalıĢmacı, Diyetisyen,
Fizyoterapist, Fizikoterapist, Odyolog, Sağlık Fizikçisi, Çocuk GeliĢimcisi, Ġmam, Ġmam
Hatip, Kaptan, Gemi Adamı, Kameraman.
Görevde yükselme sınavına tabi olmadan yapılacak atamalarda aranacak
Ģartlar
MADDE 6 – (1) (DeğiĢik : RG - 21/02/2007 – 26441) Görevde yükselme sınavına
tabi olmadan yapılacak atamalarda aĢağıdaki Ģartlar aranır.
a) Ġl Sağlık Müdürü kadrosuna atanabilmek için;
1) Tabip veya halk sağlığı uzmanı tercih edilmek kaydıyla uzman tabip olmak,
b) Ġdari ve mali iĢlerden sorumlu Ġl Müdür Yardımcılığı kadrosuna atanabilmek için;
1) En az dört yıllık yüksek öğrenim mezunu olmak,
c) Diğer Ġl Müdür Yardımcılıkları için tabip veya halk sağlığı uzmanı tercih edilmek
kaydıyla uzman tabip olmak,
ç) Eğitim ve araĢtırma hastaneleri BaĢtabiplik kadrosuna atanabilmek için;
1) Servis veya laboratuvar Ģefi olmak,
d) Özel dal hastanelerinin BaĢtabiplik kadrosuna atanabilmek için;
1) Ġlgili dal uzmanı olmak,
e) Diğer hastanelerin BaĢtabiplik kadrosuna atanabilmek için;
1) Uzman tabip veya tıp alanında doktora yapmıĢ tabip ya da iktisat, iĢletme, kamu
yönetimi, hukuk, maliye, sağlık yönetimi, muhasebe alanlarında lisans, yüksek lisans veya
doktora eğitimi almıĢ tabip olmak,
e) BaĢtabip Yardımcısı kadrosuna atanabilmek için;
1) Uzman tabip, tabip, eczacı veya diĢ tabibi olmak,
f) BaĢhemĢirelik kadrosuna atanabilmek için;
1) Yüksek hemĢirelik okulu veya sağlık meslek lisesi mezunu olup, mesleklerinde
en az 10 yıl çalıĢmıĢ olmak,
Ģartları aranır.
Görevde yükselme suretiyle atanacaklarda aranacak genel Ģartlar
MADDE 7 – (1) Bu Yönetmelikte belirtilen kadro ve unvanlara görevde yükselme
suretiyle atanabilmek için;
a) 657 sayılı Devlet Memuru Kanununun 68 inci maddesinin (B) bendinde belirtilen
hizmet Ģartlarını taĢımak,
b) Son sicil notu olumlu olmak kaydıyla son 3 yıllık sicil notu ortalaması 76 puandan
aĢağı olmamak,
c) Bakanlıkta en az iki yıl çalıĢmıĢ olmak,
ç) Yapılacak görevde yükselme sınavında baĢarılı olmak,
gerekir.
Görevde yükselme suretiyle atanacaklarda aranacak özel Ģartlar
MADDE 8 – (1) Görevde yükselme suretiyle atanacaklarda aĢağıdaki Ģartlar aranır.
a) Depo ve Tamirhane Müdürü kadrosuna atanabilmek için;
1)Mühendislik fakültesinin; makine, elektrik, elektrik-elektronik
bölümlerinden mezun olanlar tercih edilmek kaydıyla, en az 4 yıllık yüksek öğrenim mezunu
olmak,
b) ġube Müdürü kadrosuna atanabilmek için;
1) En az 4 yıllık yüksek öğrenim mezunu olmak,
2) Bilgi iĢlem dairesinde bulunan ġube Müdürü kadrosuna atanabilmek için; en az
bir programlama dilini ve iki iĢletim sistemini iyi derecede bilmek,
3) Ġl Sağlık Müdürlüklerinde bulunan Yataklı Tedavi Hizmetleri ġube Müdürü,
Sağlık Ocakları ġube Müdürü, Ana-Çocuk Sağlığı ġube Müdürü, BulaĢıcı Hastalıklar ġube
Müdürü, Ruh Sağlığı ve Sosyal Hastalıklar ġube Müdürü, Tıp Meslekleri ve Özel Tanı-
Tedavi ġube Müdürü ve Ġlk ve Acil Yardım Sağlık Hizmetleri ġube Müdürü kadrolarına
atanabilmek için; Tabip olmak,
4) Ġl Sağlık Müdürlüklerinde bulunan Eczacılık ġube Müdürü kadrosuna
atanabilmek için; Eczacı olmak,
5) Ġl Sağlık Müdürlüklerinde bulunan Ağız ve DiĢ Sağlığı ġube Müdürü kadrosuna
atanabilmek için; DiĢ Tabibi olmak,
6) Ġl Sağlık Müdürlüklerinde bulunan Gıda ve Çevre Kontrol ġube Müdürü
kadrosuna atanabilmek için; Tabip, Gıda Mühendisi, Çevre Mühendisi, Kimya Mühendisi
olmak veya kimya, biyoloji fakültelerinden mezun olmak,
c) Hastane Müdürü kadrosuna atanabilmek için;
1) Sağlık idaresi yüksek okulu mezunu veya temel eğitimi idare ve iĢletmecilik
olan yüksek okul ve fakültelerden mezun olup hastane iĢletmeciliği konusunda yüksek lisans
veya doktora yapmıĢ olanlar tercih edilmek kaydıyla fakülte veya dört yıllık yüksek okul
mezunu olmak,
ç) Hastane Müdür Yardımcısı kadrolarına atanmak için;
1) Sağlık idaresi yüksek okulu mezunu veya temel eğitimi idare ve iĢletmecilik
olan yüksek okul ve fakültelerden mezun olup hastane iĢletmeciliği konusunda yüksek
lisans veya doktora yapmıĢ olanlar tercih edilmek kaydıyla fakülte veya dört yıllık yüksek
okul mezunu olmak,
d) ġef ve Koruma ve Güvenlik ġefi kadrosuna atanabilmek için;
1) En az iki yıllık yüksek öğrenim mezunu olmak,
2) Koruma ve Güvenlik ġefi kadrosuna atanabilmek için ayrıca Bakanlıkta en az
iki yıl koruma ve güvenlik görevlisi kadrosunda çalıĢmıĢ olmak,
e) Hukuk MüĢaviri kadrosuna atanabilmek için;
1) Hukuk Fakültesi mezunu olmak,
f) Raportör kadrosuna atanabilmek için;
1) Hukuk Fakültesi mezunu olmak,
g) Strateji GeliĢtirme Uzmanı, Eğitim Uzmanı, Uzman ve AraĢtırmacı
kadrosuna atanabilmek için;
1) En az dört yıllık yüksek öğrenim mezun olmak,
ğ) Çözümleyici kadrosuna atanabilmek için;
1) En az dört yıllık yüksek öğrenim mezunu olmak,
2) En az iki iĢletim sisteminin uygulamasını bilmek,
3) En az bir programlama dili bilmek,
h) Ayniyat Saymanı, Sayman ve Muhasebeci kadrosuna atanabilmek için;
1) En az iki yıllık yüksek okul mezunu olmak,
ı) Bilgisayar ĠĢletmeni, Veri Hazırlama ve Kontrol ĠĢletmeni, Veznedar, Ambar
Memuru, Santral Memuru, Memur, Daktilograf kadrosuna atanabilmek için;
1) En az lise mezunu olmak,
2) Bilgisayar ĠĢletmeni ve Veri Hazırlama ve Kontrol ĠĢletmeni kadrosuna
atanabilmek için Milli Eğitim Bakanlığınca onaylı en az 120 saat süreli bilgisayar kullanım
belgesine sahip olmak, okulların bilgisayar bölümünden mezun olmak veya okullardan iki
dönem bilgisayar eğitimi aldığını belgelemek,
i) ġoför kadrosuna atanabilmek için;
1) En az lise mezunu olmak,
2) En az (B) tip sürücü belgesine sahip olmak,
j) Koruma ve güvenlik görevlisi kadrosuna atanabilmek için;
1) Muvazzaf askerlik hizmetini tamamlamıĢ olmak,
2) 10/6/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunda
belirtilen Ģartları taĢımak,
gerekir.
Unvan değiĢikliği suretiyle atanacaklarda aranacak Ģartlar
MADDE 9 – (1) Unvan değiĢikliği suretiyle yapılacak atamalarda aranacak Ģartlar
aĢağıda belirtilmiĢtir.
a) Avukat kadrosuna atanmak için;
1) Hukuk fakültesi mezunu olmak,
2) Avukatlık stajını yapmıĢ olmak,
3) Yapılacak unvan değiĢikliği sınavında baĢarılı olmak,
b) (DeğiĢik : RG - 21/02/2007 – 26441) Öğretmen, mühendis, mimar,
matematikçi, istatistikçi, kimyager, fizikçi, veteriner hekim, biyolog, psikolog, sosyal
çalıĢmacı, diyetisyen, fizyoterapist, fizikoterapist, odyolog, sağlık fizikçisi, çocuk
geliĢimcisi, (Ek: RG - 21/02/2007 – 26441) tıbbi teknolog, kütüphaneci, sağlık teknikeri,
tekniker, hemĢire, ebe, sağlık memuru, sağlık teknisyeni, laborant, diĢ protez teknisyeni,
hemĢire yardımcısı, sıtma savaĢ memuru, teknisyen, teknik ressam, ressam, grafiker,
kameraman, kaptan, gemi adamı, imam, imam hatip ve benzeri mesleki ve teknik
öğrenim görmüĢ olmayı gerektiren kadrolara atanabilmek için;
1) Öğrenim durumu itibariyle atanacağı kadro unvanını ihraz etmiĢ olmak,
2) Yapılacak unvan değiĢikliği sınavında baĢarılı olmak,
c) Programcı kadrosuna atanabilmek için;
1) En az iki yıllık yüksekokulların bilgisayar programcılığı bölümünden mezun
olmak veya dört yıl süreli yükseköğretim mezunu olup Milli Eğitim Bakanlığından onaylı
programcı sertifikasına sahip olmak,
2) En az iki iĢletim sisteminin uygulamasını bilmek,
3) En az bir programlama dili bilmek,
4) Yapılacak unvan değiĢikliği sınavında baĢarılı olmak,
ç) Tercüman ve mütercim kadrosuna atanabilmek için;
1) Öğrenim durumu itibariyle atanacağı kadro unvanını ihraz etmiĢ olmak,
2) Kamu Personeli Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavı (KPDS)‘den 70 veya Test of
English as a Foreign Language (TOEFL)‘den 190 veya International English Language
Testing System (IELTS)‘den 6,5 puan almıĢ olmak,
3) Yapılacak unvan değiĢikliği sınavında baĢarılı olmak,
gerekir.
(Ek fıkra: RG - 21/02/2007 – 26441) (2) Uzman tabip, tabip, diĢ tabibi ve eczacı
kadrolarına unvan değiĢikliği suretiyle yapılacak atamalar, atanılacak kadronun gerektirdiği
Ģartları taĢımak kaydı ile sınavsız ve kura ile yapılır.
Atama esasları
MADDE 10 – (1) (DeğiĢik birinci cümle: RG - 21/02/2007 – 26441) Sınavda
baĢarılı olanların atamaları baĢarı sırasına göre 3 ay içerisinde sonuçlandırılır. BaĢarı notunun
aynı olması halinde, ataması yapılacak personel, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan EK-1
Değerlendirme Formundaki puanlama esas alınarak tespit edilir. Bunun eĢitliği halinde ise,
sırasına göre hizmet süresi fazla ve son sicil notu yüksek olan personel tercih edilir.
(2) Sınavda baĢarılı olanlardan, atanma Ģartlarını taĢımadıkları sonradan anlaĢılanlar
ile atama yapılıncaya kadarki dönemde atanma Ģartlarını kaybedenlerin sınavları geçersiz
sayılarak atamaları yapılmaz; atamaları yapılmıĢ olsa dahi iptal edilir. Görevde yükselme ve
unvan değiĢikliği sınavı tarihinden sonra görevden uzaklaĢtırılanların görevlerine iade
edilinceye kadar atamaları yapılmaz.
(3) Atamaları yapılanlardan süresi içerisinde göreve baĢlamayanlar ile atanma
isteminden vazgeçenlerin, atamaları iptal edilir ve aynı kadrolara tekrar atamaları yapılamaz.
Bu durumda olanlar aynı unvan için açılan ilk görevde yükselme sınavına baĢvuramazlar.
(4) Ataması yapılanlardan süresi içerisinde görevine baĢlamayanların veya
atanmaktan feragat edenlerin yerine, baĢarı sırası dikkate alınmak ve müteakip sınavdan önce
olmak kaydıyla en az 70 puan alan adaylar arasından atama yapılabilir.
(5) Ataması yapılanlara, tebliğ edilmek üzere gönderilen atama onaylarının, idareye
intikal ettiği tarihten itibaren en geç 15 gün içinde ilgililerine tebliğ edilmesi zorunludur.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Görevde Yükselme Eğitiminin Esasları
Görevde yükselme eğitiminin duyurusu ve baĢvuru
MADDE 11 – (1) Görevde yükselme suretiyle atama yapılacak kadroların sınıfı,
unvanı, derecesi ve adedi eğitim tarihinden en az bir ay önce personele duyurulur. Görevde
yükselme eğitiminin yeri, tarihi ve diğer hususlar eğitime katılacaklara en az 15 gün önce
Bakanlıkça duyurulur.
(2) Yukarıda belirtilen hususlara iliĢkin bilgiler, duyurunun yapılmasından önce ilgili
birimlerce Genel Müdürlüğe bildirilir.
(3) Eğitim duyurusu, eğitimin baĢlama tarihinden en az 30 gün önce ilan edilecek
Ģekilde merkez, taĢra ve döner sermaye birimlerine aynı zamanda gönderilir.
(4) (DeğiĢik fıkra: RG - 21/02/2007 – 26441) Eğitime katılma baĢvuruları,
personelin görev yaptığı il müdürlüğü tarafından eğitimi düzenleyen birime intikal ettirilir.
(5) Merkez, taĢra ve döner sermaye teĢkilatı personeli, görevli bulundukları birimler
ile diğer birimlerce düzenlenecek görevde yükselme eğitimine katılabilmek için baĢvuruda
bulunabilirler.
Görevde yükselme eğitimine alınacak personelin seçimi
MADDE 12 – (1) Görevde yükselme eğitimine katılacakların sayısı atama yapılacak
boĢ kadro sayısının 3 katını geçemez. Üç katından az istekli bulunması halinde durumu uygun
olan bütün personelin eğitime alınması sağlanır. Eğitime katılma baĢvurusunda bulunanların
sayısı ilan edilen atama yapılacak boĢ kadro sayısının üç katını aĢması halinde, Ek 1‘deki
Değerlendirme Formunda gösterilen puanlamaya uyulmak ve Forma göre değerlendirilmek
suretiyle toplam puanı en fazla olandan baĢlamak üzere kadro sayısın 3 katı kadar personel
belirlenerek eğitime alınır. Puanların eĢitliği halinde ise, sırasına göre hizmet süresi fazla ve
son sicil notu yüksek olan personel tercih edilir.
(2) Eğitime katılmaya hak kazandığı halde eğitime katılmayanların yerine sırasıyla
hak eden diğer adaylar eğitime alınır.
Görevde yükselme eğitimi
MADDE 13 – (1) Görevde yükselme sınavına girecek olanlar, sınavdan önce
atanmak istedikleri kadroya yönelik görevde yükselme eğitiminden geçirilirler.
(2) Görevde yükselme eğitim programı, bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin (a),
(b), (c), (ç), (d), (e) bendinde yer alan ders konularında en az 30, (f) bendinde yer alan ders
konusunda en az 45 saat olmak üzere toplam en az 75 saat olacak Ģekilde düzenlenir.
(3) Eğitimler, Görevde Yükselme Sınav Kurulunun koordinatörlüğünde Genel
Müdürlük tarafından yapılır veya yaptırılır. Görevde yükselme eğitiminin programı ile
eğitime alınacaklar ve eğitim görevlilerinin tespitine iliĢkin onaylar MüsteĢarlıktan alınır.
Eğitim programının tamamına katılmak Ģarttır. Ancak zorunlu hallerde 10 saate kadar mazeret
izni verilebilir. Kanunen verilmesi gerekli olan izinlerde bu süre Ģartı aranmaz.
Görevde yükselme eğitiminin konuları
MADDE 14 – (1) Görevde yükselme eğitimi aĢağıdaki konuları kapsar.
a) T.C. Anayasası;
1) Genel esaslar,
2) Temel hak ve ödevler,
3) Devletin temel organları,
b) Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi, ulusal güvenlik,
c) Devlet teĢkilatı ile ilgili mevzuat,
ç) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve ilgili mevzuat,
d) Türkçe dil bilgisi ve yazıĢmayla ilgili kurallar,
e) Halkla iliĢkiler ve davranıĢ kuralları,
f) Bakanlıkça belirlenecek görev alanları ve atama yapılacak görevin niteliği ile ilgili
konular ile mesleki etik ilkeleri.
(2) Düzenlenecek eğitim programlarında (f) bendinde belirtilen konulara iliĢkin
eğitimin ağırlığı yüzde altmıĢın altında olamaz.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliği Sınavı Esasları
Genel esaslar
MADDE 15 – (1) Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınavlarına katılacak
adayların, duyuruda belirtilen sınava katılma Ģartlarını ilanda belirtilen müracaat tarihi
itibariyle taĢımaları gerekir.
(2) Öğrenci Seçme ve YerleĢtirme Merkezi BaĢkanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı veya
yükseköğretim kurumlarından birine yaptırılacak sınavın iĢ ve iĢlemlerin koordinasyonu
Genel Müdürlükçe yürütülür.
(3) Sınav sonuçları aynı görev için yapılacak müteakip sınava kadar geçerlidir.
Unvan değiĢikliği sınavı esasları
MADDE 16 – (1) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde
belirtilen unvan değiĢikliğine tabi kadrolara personelin atanması, bu kısımda belirtilen usul ve
esaslar çerçevesinde eğitime tabi tutulmaksızın yapılacak unvan değiĢikliği sınavı
sonucundaki baĢarısına göre gerçekleĢtirilir.
(2) Unvan değiĢikliği sınavları, görev alanları ve atama yapılacak görevin niteliğine
iliĢkin konularda yazılı olarak yaptırılır.
(3) Bu sınavlara katılacaklarda, Bakanlıkta veya öğrenim durumları ile ilgisi
bulunmayan görevlerde belirli süre hizmet yapmıĢ olma Ģartı aranmaz.
Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınav kurulu ve görevleri
MADDE 17 – (1) Sınav Kurulu, atamaya yetkili amirin görevlendireceği en az daire
baĢkanı düzeyinde bir üyenin baĢkanlığında, Genel Müdürce en az personel daire baĢkanı
düzeyinde olmak üzere belirlenecek diğer üyelerin katılımıyla beĢ asil üyeden oluĢur.Aynı
usulle yedek üye de seçilir. Asil üyenin bulunmadığı toplantıya yedek üyeler katılır.
(2) Sınav Kurulunun baĢkan ve üyeleri; eĢlerinin, üçüncü dereceye kadar (bu derece
dahil) kan ve ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) kayın hısımlarının katıldıkları sınavda
görev alamazlar; aksi halde Sınav Kurulu üyelikleri sona erer, yerine Genel Müdür tarafından
belirlenecek üye katılır.
(3) Sınav Kurulunu teĢkil eden üyeler, görevde yükselme sınavına alınacak
personelden, öğrenim ve ihraz ettikleri unvanlar itibariyle daha düĢük seviyede olamaz.
(4) Bakanlık teĢkilatı dıĢından Sınav Kuruluna baĢkan ve üye görevlendirilemez.
(5) Sınav Kurulu, üye tam sayısı ile toplanır ve oy çokluğu ile karar alır. Oylamada
çekimser oy kullanılamaz. Oyların eĢitliği halinde baĢkanın bulunduğu taraf çoğunluğu
sağlamıĢ sayılır. Oylama sonucunda alınan karar kesin olup, karara katılmayanlar karĢı
oylarını gerekçeleri ile birlikte belirtmek zorundadır.
(6) Sınav Kurulu, görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınavında sorulacak
soruların bilgi kaynağının hazırlanması, baĢarı listesinin oluĢturulması, sınav sonuçlarının ilan
edilerek itirazların sonuçlandırılması ve sınavla ilgili diğer iĢlemlerden sorumludur. Kurulun
sekreterya hizmetlerini Genel Müdürlük yürütür.
Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınav duyurusu ve baĢvuru
MADDE 18 – (1) Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınavlarına katılma
Ģartları, sınavların hangi usulde yapılacağı, sınav açılan görevin kadro unvanı, atama
yapılacak boĢ kadro sayısı, sınav konuları, sınav tarihi ve son baĢvuru tarihi, ilgili birimlerden
alınan bilgiler üzerine Genel Müdürlükçe Bakanlıktan alınacak onayı müteakip ilan edilir.
Atama yapılacak yerler sınav duyurusunda belirtilir.
(2) Yönetmelik kapsamında bulunan personel, farklı birimlere bağlı görevler için
açılan sınavlara aynı birimdekiler gibi katılabilir ve sınavın açıldığı birimde çalıĢma Ģartı
aranmaz.
(3) Sınav duyurusu, sınav tarihinden en az 30 gün önce ilan edilecek Ģekilde merkez,
taĢra ve döner sermaye birimlerine aynı zamanda gönderilir.
(4) Son baĢvuru tarihi ile sınav tarihi arasındaki süre 15 günden az olamaz.
(5) Daha önce görevde yükselme eğitimine katılan ancak görevde yükselme
sınavında baĢarısız olan personel ile bu sınava katılmayan veya baĢarılı olup da müteakip
sınava kadar atanmamıĢ olan personele aynı veya benzer görev unvanları için düzenlenecek
müteakip görevde yükselme sınavına katılabilmeleri için, bu unvanlarla ilgili düzenlenecek
görevde yükselme eğitimine alınmasına iliĢkin bütün usul ve esaslar uygulanır.
BaĢarı notu
MADDE 19 – (1) Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınavında baĢarılı
sayılabilmek için sınavdan 100 tam puan üzerinden en az 70 puan almak Ģarttır. Ancak, ilan
edilen boĢ kadro sayısını aĢmamak kaydıyla en yüksek puan alandan baĢlamak suretiyle
atama yapılır. BaĢarı notunun aynı olması halinde, ataması yapılacak personel, bu
Yönetmeliğin EK-1 Değerlendirme Formundaki puanlama esas alınarak tespit edilir.
(2) Puanların eĢitliği halinde ise, sırasına göre hizmet süresi fazla ve son sicil notu
yüksek olan personel tercih edilir. Sınavda baĢarılı olup da ataması yapılamayanlar bir sonraki
sınav tarihine kadar baĢarı sırasına göre, ilan edilmiĢ bulunan kadrolarda boĢalma olması
halinde, boĢalan kadrolara atanırlar.
Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınav sonuçlarının duyurulması
MADDE 20 – (1) Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınavı sonuçları, ÖSYM,
Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme ve Değerlendirme Merkezi ve Yüksek Öğretim Kurumları
tarafından sonuçların Sınav Kuruluna bildirilmesinden itibaren 15 gün içinde Genel
Müdürlükçe ilan edilmek suretiyle duyurulur. Ayrıca, baĢarılı olanlara tebliğ edilmek üzere
görev yaptıkları birimlerine yazılı olarak bildirilir.
Sınav sonuçlarına itiraz
MADDE 21 – (1) Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınavına katılanlar, sınav
sonuçlarına gerekçelerini belirtmek suretiyle yazılı olarak itiraz edebilirler. Ġtirazlar, sınav
sonuçlarının ilanından itibaren en geç 10 iĢ günü içinde bir dilekçe ile sınav kuruluna
iletilmek üzere Genel Müdürlüğe yapılır. Sınav Kurulu, itirazın intikalinden itibaren en geç 15
gün içinde itirazla ilgili iĢlemleri sonuçlandırarak, sonucunu ilgiliye yazılı olarak bildirir.
Sınav belgelerinin saklanması
MADDE 22 – (1) Görevde yükselme ve unvan değiĢikliği sınavlarında baĢarı
gösterenlerin sınavla ilgili belgeleri ilgililerin özlük dosyalarında, baĢarısız olanlara iliĢkin
sınav belgeleri ise sınavı yapan birimlerce dava açma süresinden az olmamak kaydıyla aynı
unvan için yapılacak bir sonraki sınava kadar saklanır.
BEġĠNCĠ BÖLÜM
ÇeĢitli ve Son Hükümler
Görev grupları arasında geçiĢler
MADDE 23 – (1) Bu Yönetmelikteki görev grupları arasındaki geçiĢler aĢağıdaki
esaslar çerçevesinde yapılır;
a) Aynı hizmet grubunun alt hizmet grubu içinde kalmak kaydıyla, sınav
yapılmaksızın ilgili personelin isteği ve atanılacak kadronun gerektirdiği özellikleri taĢımak
Ģartıyla diğer alt görevlere atanmak mümkündür.
b) Gruplar arası görevde yükselme niteliğindeki geçiĢler ve alt gruptan üst gruplara
geçiĢler görevde yükselme eğitimi ve sınavına tabidir. Ancak, Bakanlıkta veya diğer kamu
kurum ve kuruluĢlarında daha önce bulunulan görevler ile bu görevlerle aynı düzey veya alt
görevlere, görevde yükselme eğitimi ve sınavına tabi tutulmadan atama yapılabilir.
c) Unvan değiĢikliğine tabi kadrolara yapılacak atamalar ile bu kadrolar arasındaki
geçiĢler, ilgili kadro için düzenlenen unvan değiĢikliği sınavı sonucuna göre yapılır.
Yönetmelikte belirtilmeyen hususlar
MADDE 24 – (1) Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde,15/3/1999 tarihli ve
99/12647 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Kurum ve
KuruluĢlarında Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliği Esaslarına Dair Genel Yönetmelik
hükümleri uygulanır.
ÖzelleĢtirilen kuruluĢlardan atama
MADDE 25 – (1) 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı ÖzelleĢtirme Uygulamaları
Hakkında Kanun gereğince Bakanlığa nakledilecek personelin nakledildiği görev için bu
Yönetmelikte belirtilen Ģartlar aranmaz.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 26 – (1) 1/12/1999 tarihli ve 23893 sayılı Resmî Gazete‘de yayımlanan
Sağlık Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıĢtır.
KazanılmıĢ haklar
MADDE 27 – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte kapsama dahil
görevlerde bulunanlar, bu Yönetmelikte aranan Ģartları taĢıyıp taĢımadıklarına bakılmaksızın
görevlerine devam ederler.
GEÇĠCĠ MADDE 1 – (1) Genel Yönetmeliğin yayımlandığı 18/4/1999 tarihinde
görevde bulunanlar diğer Ģartları taĢımaları kaydıyla görevde yükselme sınavına müracaat
açısından, söz konusu tarih itibariyle iki yıllık yüksek öğrenimden mezun olanlar dört yıllık
yüksek öğrenim, lise ve dengi okul mezunları ise iki yıllık yüksek öğrenim görmüĢ kabul
edilir.
Yürürlük
MADDE 28 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 29 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
Ek-1
DEĞERLENDĠRME FORMU
(DeğiĢik : RG - 21/02/2007 – 26441)
Adı ve Soyadı
Sicil No
Görev Yeri ve Unvanı
DEĞERLENDĠRME KISTASLARI
Puan
Değeri
Adayın
Puanı
1- BaĢvuru tarihi itibariyle öğrenim durumu (En son öğrenim durumu esas
alınacaktır.)
a) Önlisans
b) 3 Yıllık Yüksek Okul
c) Lisans
ç) Yüksek Lisans
d) Doktora NOT 1: Sağlık Ġdaresi Yüksek Okulu mezunu veya temel eğitimi idare ve iĢletmecilik
olan yüksek okul ve fakültelerden mezun olup hastane iĢletmeciliği konusunda yüksek lisans
veya doktora yapmıĢ olanların Hastane Müdürü ve Hastane Müdür Yardımcılığı kadrolarına
baĢvurmaları halinde öğrenim durumu itibariyle aldıkları puanlara ayrıca 2 puan ilave edilir.
NOT 2: Bilgisayar ve Ġstatistik Fakülteleri mezunları ile en az bir programlama dilini ve
iki iĢletim sistemini iyi derecede bildiğini belgelendirenlerin Bilgi ĠĢlem ve Ġstatistik ġube
Müdürü kadrolarına baĢvurmaları halinde öğrenim durumu itibariyle aldıkları puanlara ayrıca 2
puan ilave edilir.
4
6
8
10
12
2 - Müracaat bitim tarihi itibariyle 217 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2‘nci
maddesi kapsamındaki kamu kurum ve kuruluĢlarında geçen fiili hizmet süresinin (ĠĢçi
statüsü ile geçici personel statüsünde geçirilen hizmetler hariç.)
a) 10 yıla kadar (10 yıl dahil) her bir yıl için
b) 10 yıldan sonraki her bir yıl için
1
0,15
3 - Son üç yıllık sicil notu ortalaması 76 ve daha fazla olanların bu sicil notunun aritmetik
ortalamasının 1/10‘u (Üç yıllık ortalama sonucu kesirli olması halinde tam sayıya tamamlandıktan sonra 1/10‘u hesaplanacaktır.)
4 - Ġlgili mevzuat hükümlerine göre atamaya yetkili amirlerce verilmiĢ olan (Aynı
yılda verilmiĢ birden fazla belge varsa, sadece birer tanesi değerlendirmeye
alınacaktır.)
a) Her takdirname için
b) Her ödül için
2
4
5- ―Kamu Kurum ve KuruluĢlarında Görevde Yükselme ve Unvan DeğiĢikliği
Esaslarına Dair Genel Yönetmelik‖ in yürürlüğe girdiği 18/4/1999 tarihinden sonra
katıldığı her bir hizmet içi eğitim programından (Her yıl için adayın katıldığı en çok
süreli olan bir eğitim programı değerlendirilecektir.)
a) 05 –15 gün süreli
b) 16-31 gün süreli
c) 2-3 ay süreli
ç) 4-6 ay süreli
d) 7-12 ay süreli
e) 12 aydan fazla süreli
0,5
1
1,5
2
2,5
3
6 - KPDS :
a) (D) 60 - 69
b) (C) 70 - 79
c) (B) 80 - 89
ç) (A) 90 - 100
2
4
6
8
7 - Aldığı her disiplin cezasından (Af kapsamına girenler hariç.)
a) Her uyarma, kınama için
b) Her aylıktan kesme için
c) Kademe ilerlemesinin durdurulması için
- 2
- 4
- 6
8 - Görevde yükselme eğitimine katılan ve sınavlarda baĢarısız olanlarla, sınavlara
mazeretsiz olarak katılmayanların ( Aynı veya benzer unvanlar için uygulanır. )
a) BaĢarısız olduğu her bir sınav için
b) Mazeretsiz katılmadığı her bir sınav için
-2
-3
IV. RESMĠ MÜHÜR YÖNETMELĠĞĠ
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 8.8.1984, No: 84/8422
Ġlgili KHK'nin Tarihi : 8.6.1984, No: 234
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi :12.9.1984, No: 18513
Yayımlandığı Düsturun Tertibi : 5, Cildi: 24, S.2293
Amaç ve Kapsam: Madde 1 - Bu Yönetmelik, kamu kurum ve kuruluĢlarında kullanılan resmi
mühürlerin hangi birim ve kiĢilerce kullanılacağını; bunların yazı, karakter ve
standardının tesbit edilmesini ve yaptırılmasında ve kaybolmasında uygulanacak esasları
belirlemek amacı ile düzenlenmiĢtir.
Resmi Mühürün Tanımı: Madde 2 - Resmi mühür; yapımına 3 . maddede belirtilen mercilerce karar
verilip, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü'nce imal ve tescil edilen ve
resmi mühür beratı ile birlikte kullanılma olanakı olan bir araçtır.
Resmi Mühürlerin Kullanılacağı Birimler : Madde 3 - Resmi mühürler yalnızca kuruluĢ yasaları ve bunlara dayanılarak
çıkarılan kararnameler gereği kendilerine kamu görevi verilmiĢ kurum veya kuruluĢlarca
kullanılabilir.
Bu kurum ve kuruluĢların hangi birimlerinin mühür kullanacağı
a) CumhurbaĢkanlığında Genel Sekreter, b) T.B.M. M‘de Genel Sekreter,
c) BaĢbakanlık, Bakanlık veya bağlı kuruluĢlarında ilgili Bakan,
d) Bağımsız yargı organlarında BaĢkan,
e) Türk Silahlı Kuvvetlerinde Genel Kurmay BaĢkanı, Kuvvet Komutanları ve
jandarma Genel Komutanı,
f) Üniversiteler ve bağlı kuruluĢlarında Yüksek Öğretim Kurulu BaĢkanı,
g) Mahalli Ġdarelerde ĠçiĢleri Bakanı,
h) Mahkemeler, icra daireleri ve noterlerde Adalet Bakanı, onayı ile tesbit edilir.
Resmi Mühürleri Kullanacak Birimlerin Tesbitinde Uyulacak Esaslar: Madde 4 - Resmi mühürleri kullanacak birimlerin tesbitinde kuruluĢ yasalarında
yazılı
hiyerarĢik kademelerden müdürlük ve daha üst kademeler esas alınır. Bir birim
oluĢturmayan
alt kuruluĢlar ile birimlere bağlı yardımcılıklar için ayrıca mühür yapılmaz.
Mahkemeler ve Türk Silahlı Kuvvetlerine dahil kuruluĢlarda kademelerin tesbiti
özel hükümlerine tabidir.
Aynı birim içinde birden fazla kiĢi ile görevleri gereği tek baĢına bir birim
gibi düĢünülmesi gereken (MüfettiĢ, Tapu Kadastro memuru, icra memuru gibi) kiĢilerin
mühür kullanması gerektiğinde bu ihtiyacı belirleyen onay ile bu birim için 1 numaradan
baĢlamak üzere ve sıra takip eden numaralı birden fazla mühür yapılabilir.
Mühür Standardının Tesbiti: Madde 5 - Yapımına 3 . maddede belirtilen mercilerce karar verilen
mühürler Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü'nce imal edilir. Mühürlerde
kullanılacak yazı karakteri teknik olanaklar gözönüne alınarak bu Genel Müdürlükçe
incelenip standart olarak belirlenir ve BaĢbakanlık Hazine ve DıĢ Ticaret müsteĢarlığı
onayı ile yürürlüğe konulur. Yapımda uygulanacak biçim ve ölçüler Ek - 1'de gösterilmiĢtir.
Resmi Mühürlerin Yapımı: Madde 6 - Yapılması kararlaĢtırılan mühürler Darphane ve Damga Matbaası
Genel
Müdürlüğü tarafından imal edilir.
Bu Genel Müdürlükçe imal edilmemiĢ resmi mühürler kullanılmaz.
Resmi Mühür Sicili: Madde 7 - Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü'nde bir resmi
mühür kütüğü oluĢturulur. Ġmal olunan her mühür için bir sicil numarası verilir ve
resmi mühür beratı düzenlenir. (Ek:2)
Teslim Alma: Madde 8 - Ġmal edilen resmi mühürler mühür beratı ile birlikte mahalline
gönderilir. Bunları teslim alan birim mühür beratına ekli teslim alma formunun
ay'ını mühür ile mühürleyip imzaladıktan sonra Darphane ve Damga Matbaası Genel
Müdürlüğü'ne iade eder.
Bu form sicil kayıtları ile birleĢtirilir.
Resmi Mühürlerin Saklanması Ve Devri: Madde 9 - Resmi mühürler mühür beratı ile birlikte birimin yetkili
memurlarınca muhafaza edilir. Herhangi bir biçimde kayıp edilen beratlara ait mühürler
kullanılamaz. Resmi mühür kullanılmasına yetki verilen memurlar yetkililer tarafından
istendiğinde resmi mühür ve beratını ibraz etmek zorundadırlar.
Madde 10 - Görev değiĢikliği nedeni ile resmi mühürünü devretmesi
gereken memurlar mühürü beratı ile birlikte devrederler. Devir anında devir teslim
tutanağı tanzim edilerek bir örneği bağlı bulunulan bakanlık veya kuruluĢ baĢkanlığına
gönderilir.
Resmi Mühürün Ġadesi, Yenilenmesi Ve Kaybı: Madde 11 - Resmi mühür kullanan birimin unvanının değiĢmesi veya kaldırılması
nedeniyle mührün iptali gerektiğinde, mühür beratı ile birlikte iptal edilmek üzere
Darphane
ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü‘ne gönderilir. Gönderme sırasında beratın arka
bölümü doldurularak yetkilisince imzalanır.
Madde 12 - Resmi mühürlerin yazılarının okunmayacak kadar silikleĢmesi
halinde,
yenisi yapılmak üzere durum Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü‘ne
bildirilir. Yeni mühürün gönderilmesi ile birlikte eski mühür beratı ile birlikte Darphane
ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü‘ne iade edilir. Yeni mühür alınmasından itibaren 1
ay içinde eski mühürünü iade etmeyen sorumlular hakkında, BaĢ- bakanlığın talebi üzerine
ilgililerce idari soruĢturma açılması zorunludur.
Kaybetme: Madde 13 - Mühür veya mühür beratı ya da ikisi birden kayıp edildiğinde
durum mühürü kullanan birim tarafından ilgili bakanlık veya kuruluĢ baĢkanlığına bildirilir.
Bildirim üzerine yapılacak Yasal soruĢturma sonucuna göre mührün kaybolduğu ve
yenilenmesi gerektiğine karar verildiği takdirde durum Darphane ve Damga Matbaası Genel
Müdürlüğüne iletilir. Mühür kütüğüne gerekli kayıt konularak yeni mühür yapılması sağlanır.
ÇeĢitli Hükümler : Madde 14 - Mührün kabartmalı Ģekli olan resmi soğuk damgalar du bu
Yönetmelik hükümlerine tabidir.
Madde 15 - Resmi mühürlerin bu Yönetmelik hükümlerine aykırı kullanıldığını,
taklit edildiğini veya Darphane ve Damga Matbaası dıĢında imal edildiğini öğrenen
kamu görevlileri durumu en yakın mülki amire bildirmek zorundadırlar.
Geçici Hükümler: Geçici Madde 1 - Bu Yönetmeliğin 3 . maddesinde belirtilen birimlerin amirleri,
resmi mühürü kullanacak olanlara ait düzenleyecekleri listeleri bu Yönetmeliğin yayımı
tarihinden itibaren en geç 2 ay içinde BaĢbakanlık Hazine ve DıĢ Ticaret müsteĢarlığı‘na
gönderirler.
Yönetmeliğin 4. maddesine göre belirlenen ve 5. maddesine göre incelenerek
sonuçlandırılan bu listeler resmi mühür sicilinin esasını oluĢturur.
Geçici Madde 2 - Yönetmeliğin 4 ve 5 i. maddelerine göre kesinleĢen bu
listelerden mühür yapılmasına gerek görülen birimlere daha önce uygun görüldüğü
biçimde mühür yapılıp gönderilmiĢ ise beratı alan birim yetkilisi özel bölümdeki mühür
ay'ını mühür ile mühürleyip teslim formunu imzalar ve formu Darphane ve Damga
Matbaası Genel Müdürlüğü‘ne gönderir.
Mühür yapılması uygun bulunan birimlerden daha önce uygun görüldüğü
biçimde mühür yaptırılmamıĢ olanlara yeni mühür yapılarak 12 . maddedeki esaslara göre
eskisi ile değiĢtirilir.
Bu iĢlemler iki yıl içinde tamamlanır: Geçici Madde 3 - Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihe kadar resmi
mühür kullanmakta iken mühür kullanmasına gerek görülmeyen birim amirleri ellerindeki
mühürleri iptal edilmek üzere en geç 6 ay ve her halde iadenin istendiği yazı- nın tebliğ
edildiği tarihten itibaren 1 ay içinde Darphane ve Damga Matbaası Genel
Müdürlüğüne iade etmek zorundadırlar.
Yürürlük : Madde 16 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme: Madde 17 - Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
EK: 1
DıĢtan Ġçe Doğru
1 - DıĢ arsata toplam kalınlığı : 1.4 mm.
2 - Biri. boĢluk : 3.8 mm.
3 - Biri. satır : 2 mm.
4 - Ġki. boĢluk : 3.8 mm.
5 - Ay-Yıldızlı çap : 14 mm.
6 - Toplam çap : 36 mm.
7 - En çok 26 harf
ĠKĠ SATIRLI MÜHÜR ÖLÇÜLERĠ DÖKÜMÜ
DıĢtan Ġçe Doğru
1 - DıĢ arsata toplam kalınlığı : 1.4 mm.
2 - Biri. boĢluk : 1.85 mm.
3 - Biri. satır : 2 mm.
4 - Ġki. boĢluk : 1.875mm.
5 - Ġki. satır : 2 mm.
6 - Üç. boĢluk : 1.875mm.
7 - Ay-Yıldızlı çap : 14 mm.
8 - Toplam çap : 36 mm.
9 - DıĢ satır en çok 26 harf
10 - Ġç satır en çok 21 harf
Üç Satırlı Mühür Ölçüleri Dökümü
DıĢtan Ġçe Doğru
1 - DıĢ arsata toplam kalınlığı : 1.4 mm.
2 - Biri. boĢluk : 1 mm.
3 - Biri. satır : 2 mm.
4 - Ġki. boĢluk : 1 mm.
5 - Ġki. satır : 1.6 mm.
6 - Üç. boĢluk : 1 mm.
7 - Üç. satır : 2 mm.
8 - Dörd. boĢluk : 1 mm.
9 - Ay - Yıldızlı çap : 14 mm.
10 - Toplam çap : 36 mm.
11 - DıĢ satır en çok 35 harf
12 - Orta satır en çok 35 harf
13 - Ġç satır en çok 21 harf
V. BAYRAK YASASI
Yayın : Resmi Gazete
Yayım Tarihi ve Sayısı : 24/09/1983 - 18171
Numarası : 2893
Amaç Madde 1 - Bu Yasasın amacı Türk Bayrağının Ģekli, yapımı ve korunması ile
ilgili esas ve usulleri belirlemektir.
Bayrağın ġekli ve Yapımı
Madde 2 - Türk Bayrağı, bu Yasa ekli cetvelde gösterilen biçim ve oranlarda olmak
kaydıyla beyaz ay - yıldızlı albayraktır.
Bayrak ile özel bayrakların (sembolik bayrak, özel iĢaret, flama, flandra ve fors)
standartları, hangi kumaĢ ve maddelerden yapılacağı tüzükte gösterilir.
Bayrağın Çekilmesi ve Ġndirilmesi
Madde 3 - Bayrak, kamu kurum ve kuruluĢlarıyla yurt dıĢı temsilciliklerine ve kamu
kuruluĢlarıyla gerçek ve tüzelkiĢilerin deniz vasıtalarına çekilir. Yurt içinde ve yurt
dıĢında yetkililerin araçlarına takılır.
Bayrak çekilirken ve indirilirken tören yapılır. Bayrak törenlerinin gereken
biçimde yapılmasından o mahaldeki yetkili amirler sorumludur. Kamu kurum ve
kuruluĢlarında Türk Bayrağı, ulusal bayramlarda ve genel tatillerde, tatil baĢlangıcında
çekilir ve tatilin bittiği gün batımında indirilir.
Bayrağın; nerelerde daimi olarak çekileceği, hangi kapalı yerlere konulacağı,
nerelere fon olarak takılacağı veya asılacağı, kamu kurum ve kuruluĢlarından baĢka yerlerde
ne zaman ve nasıl çekileceği, Türk Silahlı Kuvvetleri yüzer birliklerinde ve Türk
bandıralı ticaret gemilerinde bayrak çekme ve indirme zamanları ile bayrak çekilirken
ve indirilirken yapılacak törene iliĢkin hususlar, tüzükte gösterilir.
Bayrağın Yarıya Çekilmesi
Madde 4 - Türk bayrağı, yas alameti olarak 10 KASIM'da yarıya çekilir. Yas
alameti olmak üzere Bayrağın yarıya çekileceği diğer haller ve zamanı BaĢbakanlıkça ilan
edilir.
Bayrağın Selamlanması
Madde 5 - Çekilmesi ve indirilmesi esnasında veya tören geçiĢlerinde bayrak,
cephe alınarak selamlanır.
Bayrağın Örtülebileceği Yerler
Madde 6 - Türk bayrağı, CumhurbaĢkanlığı yapmıĢ kiĢilerin, Ģehitlerin ve
tüzükte belirlenecek asker ve sivil kiĢilerin cenaze törenlerinde bunların tabutlarına, açılıĢ
törenlerinde ATATÜRK heykellerine veya resmi yemin törenlerinde masalara örtülebilir.
Ayrıca ulusal örf ve adetler göz önünde tutularak bayrağın diğer kullanılma biçim ve yeri
tüzükte gösterilir.
Yasaklar
Madde 7 - Türk Bayrağı, yırtık, sökük, yamalı, delik, kirli, soluk, buruĢuk veya
layık olduğu manevi değeri zedeleyecek herhangi bir biçimde kullanılamaz. Resmi yemin
törenleri dıĢında her ne amaçla olursa olsun, masalara kürsülere, örtü olarak serilemez.
Oturulan veya ayakla basılan yerlere konulamaz. Bu yerlere ve benzeri eĢyaya Bayrağın
Ģekli yapılamaz. Elbise veya üniforma Ģeklinde giyilemez. Hiçbir siyasi parti, teĢekkül,
dernek, vakıf ve tüzükte belirlenecek kamu kurum ve kuruluĢları dıĢında kalan kurum
ve kuruluĢun amblem, flama, sembol ve benzerlerinin ön veya arka yüzünde esas veya fon
teĢkil edecek biçimde kullanılamaz. Türk bayrağına sözle, yazı veya hareketle veya herhangi
bir biçimde hakaret edilemez, saygısızlıkta bulunulamaz. Bayrak yırtılamaz, yakılamaz,
yere atılamaz, gerekli özen gösterilmeden kullanılamaz. Bu Yasa ve tüzüğe aykırı
fiiller yetkililerce derhal önlenir ve gerekli soruĢturma yapılır.
Cezalar Madde 8 - Bu Yasa ve çıkarılacak tüzüğe aykırı olarak Bayrak yapmak, satmak
ve kullanmak yasaktır. Bu yasağa aykırı olarak yapılan Bayraklar o mahallin yetkili
amirlerince toplatılır.
Bu Yasa hükümlerine aykırı davranıĢta bulunanlar suçları daha ağır bir cezayı
gerektirmediği takdirde Türk Ceza Yasasının 526. maddesi uyarınca cezalandırılır. Tüzük
Madde 9 - Bu Yasasın ilgili maddelerinde tüzükte düzenleneceği belirtilen hususlar
ile
Yasasın uygulanmasına iliĢkin diğer esaslar, bu Yasasın yayımı tarihinden itibaren altı
ay içinde çıkarılacak tüzükte gösterilir.
Yürürlükten kaldırılan yasa
Madde 10 - 29 Mayıs 1936 tarih ve 2994 sayılı Türk Bayrağı Yasası
yürürlükten kaldırılmıĢtır.
Yürürlük Madde 11 - Bu Yasa yayımı tarihinden altı ay sonra yürürlüğe girer.
Yürütme Madde 12 - Bu Yasa hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
G GeniĢlik
A DıĢ ay merkezinin uçkurluktan mesafesi 1/2 G
B Ayın dıĢ dairesi kutru 1/2 G
C Ayın iç, dıĢ merkezleri arası 0.0625 G
D Ayın iç dairesinin kutru 0.4 G
E Yıldız dairesinin ayın iç dairesinden olan mesafesi 1/3 G
F Yıldız dairesi kutru 1/4 G
L Boy 1 1/2 G
M Uçkurluk geniĢliği 1/30 G
Not: Bayrak geniĢliği ne olursa olsun (G) emsali değiĢmez
VI. SAĞLIK BAKANLIĞI DĠSĠPLĠN AMĠRLERĠ YÖNETMELĠĞĠ
Resmi Gazete Tarihi: 10.12.2005 Resmi Gazete Sayısı: 26019
Amaç Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, Sağlık Bakanlığının merkez ve taĢra
teĢkilatında görevli Devlet memurlarının disiplin amirlerini belirlemektir.
Kapsam Madde 2 — Bu Yönetmelik, Sağlık Bakanlığının merkez ve taĢra teĢkilatında görevli
Devlet memurlarını kapsar.
Dayanak Madde 3 — Bu Yönetmelik, 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları
Kanunu‘nun değiĢik 124 üncü maddesi ile 17/9/1982 tarihli ve 8/5336 sayılı Bakanlar
Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında
Yönetmeliğin 16 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıĢtır.
Disiplin amirleri Madde 4 — Sağlık Bakanlığının merkez ve taĢra teĢkilatında görevli Devlet
memurlarının disiplin amirleri, ekli I ve II sayılı cetvellerde gösterilmiĢtir.
Disipline iliĢkin usul ve esaslar bakımından uygulanacak mevzuat Madde 5 — Disipline iliĢkin usul ve esaslar bakımından, 657 sayılı Devlet
Memurları Kanunu ile 17/9/1982 tarihli ve 8/5336 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile
yürürlüğe konulan Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında Yönetmelik hükümleri
uygulanır.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik Madde 6 — 8/3/1995 tarihli ve 22221 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanarak
yürürlüğe giren, Sağlık Bakanlığı Disiplin Amirleri Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıĢtır.
Yürürlük Madde 7 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme Madde 8 — Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
I SAYILI CETVEL
MERKEZ TEġKĠLATI
DĠSĠPLĠN CEZASI VERMEYE YETKĠLĠ AMĠRLERĠ
SIRA
NO:
BĠRĠMLER VE PERSONELĠ DĠSĠPLĠN AMĠRĠ ÜST DĠSĠPLĠN
AMĠRĠ
A ÖZEL KALEM MÜDÜRLÜĞÜ
1 Bakanlık MüĢavirleri ve Özel
Kalem Müdürü
Bakan
2 Özel Kalem Müdürlüğü
personeli
Özel Kalem Müdürü
3 Bakanlık MüĢavirliği personeli Bakan MüĢaviri
B MÜSTEġARLIK
1 MüsteĢar Bakan
2 MüsteĢar Yardımcısı MüsteĢar Bakan
3 MüsteĢarlık Sekreteryası
personeli
MüsteĢar
4 MüsteĢar Yardımcılığı
Sekreteryasında çalıĢan personel
MüsteĢar Yardımcısı
C TEFTĠġ KURULU BAġKANLIĞI
1 TeftiĢ Kurulu BaĢkanı Bakan
2 BaĢmüfettiĢ, MüfettiĢler,
MüfettiĢ Yardımcısı ve ġube
Müdürü
TeftiĢ Kurulu
BaĢkanı
Bakan
3 Diğer Personel ġube Müdürü TeftiĢ Kurulu BaĢkanı
D HUKUK MÜġAVĠRLĠĞĠ
1 1. Hukuk MüĢaviri MüsteĢar Yard. MüsteĢar
2 Hukuk MüĢaviri 1. Hukuk MüĢaviri MüsteĢar Yard.
3 Diğer Personel Hukuk MüĢaviri 1. Hukuk MüĢaviri
E ARAġTIRMA, PLANLAMA VE KOORDĠNASYON KURULU BAġKANLIĞI
1 A.P.K. Kurulu BaĢkanı MüsteĢar Yardımcısı MüsteĢar
2 Daire BaĢkanı A.P.K. Kurulu
BaĢkanı
MüsteĢar Yardımcısı
3 ġube Müdürü ve A.P.K. Uzmanı Daire BaĢkanı A.P.K. Kurulu BaĢkanı
4 Diğer Personel ġube Müdürü Daire BaĢkanı
F GENEL MÜDÜRLÜKLER
1 Genel Müdür MüsteĢar Yardımcısı MüsteĢar
2 Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür MüsteĢar Yardımcısı
3 Daire BaĢkanı Genel Müdür
Yardımcısı
Genel Müdür
4 ġube Müdürü Daire BaĢkanı Genel Müdür
Yardımcısı
5 Diğer Personel ġube Müdürü Daire BaĢkanı
6 Genel Müdürlük Sekreteryasında
çalıĢan personel
Genel Müdür
7 Genel Müdür Yardımcısı
Sekreteryasında çalıĢan personel
Genel Müdür
Yardımcısı
G MÜSTAKĠL DAĠRE BAġKANLIKLARI
1 Daire BaĢkanı MüsteĢar Yardımcısı MüsteĢar
2 ġube Müdürü Daire BaĢkanı MüsteĢar Yardımcısı
3 Diğer Personel ġube Müdürü Daire BaĢkanı
4 Daire BaĢtabipliği (Ġdari ve Mali ĠĢler Daire BaĢkanlığı)
a Daire BaĢtabibi Daire BaĢkanı MüsteĢar Yardımcısı
b Diğer Personel Daire BaĢtabibi Daire BaĢkanı
H SAVUNMA SEKRETERLĠĞĠ
1 Savunma Sekreteri MüsteĢar Bakan
2 Savunma Uzmanı Savunma Sekreteri ĠçiĢleri Bakanlığı Sivil
Savunma Genel Müdürü
3 Diğer Personel Savunma Uzmanı
veya Sivil Savunma
Uzmanı
Savunma Sekreteri
I BASIN MÜġAVĠRLĠĞĠ
1 Basın MüĢaviri Bakan
2 Diğer Personel Basın MüĢaviri
II SAYILI CETVEL
TAġRA TEġKĠLATI
DĠSĠPLĠN CEZASI VERMEYE YETKĠLĠ AMĠRLERĠ
SIRA
NO:
BĠRĠMLER VE PERSONELĠ SĠCĠL RAPORU VERMEYE
YETKĠLĠ AMĠRLER
DĠSĠPLĠN
AMĠRĠ
ÜST DĠSĠPLĠN
AMĠRĠ
A SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERĠ
1 Sağlık Müdürü Vali MüsteĢar
2 Sağlık Müdür Yardımcısı Sağlık Müdürü Vali
3 Sivil Savunma Uzmanı Sağlık Müdürü Sivil Savunma
Sekreteri
4 Avukat Sağlık Müdür
Yardımcısı
Sağlık Müdürü
5 ġube Müdürü Sağlık Müdür
Yardımcısı
Sağlık Müdürü
6 Diğer Personel ġube Müdürü Sağlık Müdür
Yardımcısı
B SAĞLIK EĞĠTĠM ENSTĠTÜLERĠ VE SAĞLIK MESLEK LĠSELERĠ (*)
1 Okul Müdürü Sağlık Müdürü Vali
2 Okul Müdür Yardımcısı ve Öğretmenler Okul Müdürü Sağlık Müdürü
3 Diğer Personel ve Öğrenciler Okul Müdür
Yardımcısı
Okul Müdürü
C DEPO VE TAMĠRHANE MÜDÜRLÜKLERĠ
1 Müdür Sağlık Müdürü Vali
2 Müdür Yardımcısı Müdür Sağlık Müdürü
3 Tabip ve Mühendis Müdür Sağlık Müdür
Yardımcısı
4 Teknik Hizmetler Sınıfı Personeli Bölüm veya
Atölye ġefi
Müdür Yardımcısı
5 Sağlık Personeli Sorumlu Tabip Müdür Yardımcısı
6 Diğer Personel Müdür
Yardımcısı
Müdür
D YATAKSIZ TEDAVĠ KURUMLARI
(Sağlık Ocakları, Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri, Verem SavaĢ
Dispanserleri, Ruh Sağlığı Dispanseri, Deri ve Tenasül Hastalıkları Dispanseri, Ġlk ve Acil
Yardım Ġstasyonları v.b.)
a) Ġl Merkezlerinde
1 BaĢtabip veya Sorumlu Tabip Sağlık Müdürü Vali
2 Diğer Personel Sağlık Müdürü Vali
b) Ġlçe Merkezlerinde
1 BaĢtabip veya Sorumlu Tabip Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam
2 Diğer Personel Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam
E YATAKLI TEDAVĠ KURUMLARI
(I) EĞĠTĠM HASTANELERĠ
1 BaĢtabip Sağlık Müdürü Vali
2 BaĢtabip Yrd.,Klinik ve Laboratuvar
ġefleri,Hastane Müdürü ve BaĢhemĢire
BaĢtabip Sağlık Müdürü
3 Klinik ve Laboratuvar ġeflikleri bünyesinde
çalıĢan; ġef Yardımcısı, BaĢasistan, Uzman
Tabip, Asistan, Mühendis,
Fizyoterapist,Diyetisyen,Sosyal ÇalıĢmacı,
Kimyager,Biyolog,Psikolog,Odyolog,Sağlık
Fizikçisi, Tıbbi Teknolog,Sağlık
Memuru,Anestezi,Röntgen, Laboratuvar ve
Fizik Tedavi Teknisyenleri v.b.
Klinik ve
Laboratuvar ġefi
BaĢtabip
4 Kliniklere doğrudan bağlı olmayarak
çalıĢan Tabip,DiĢtabibi,
Eczacı,Mühendis,Tıbbi Teknolog,Sosyal
ÇalıĢmacı, Diyetisyen,Fizyoterapist,
Avukat, v.b.
BaĢtabip
Yardımcısı
BaĢtabip
5 HemĢire,Ebe,HemĢire Yardımcısı ve Hasta
bakımında görevli diğer personel
BaĢhemĢire BaĢtabip Yardımcısı
6 Hastane Müdür Yardımcıları ve Hastane
Müdürlüğüne bağlı olarak çalıĢan diğer
personel
Hastane Müdürü BaĢtabip Yardımcısı
7 Sivil Savunma Uzmanı BaĢtabip-Kurum
Amiri
Vali Yardımcısı
(*) 16.06.2004 tarihinde Sağlık Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında imzalanan
protokol gereği;Sağlık Bakanlığına bağlı Sağlık Meslek Liseleri personelinin nakli
gerçekleĢinceye kadar ilgililerin bağlı bulundukları Sicil Amirleri yukarıda belirtilen Ģekilde
düzenlenmiĢtir.
TAġRA TEġKĠLATI
DĠSĠPLĠN CEZASI VERMEYE YETKĠLĠ AMĠRLERĠ
SIRA
NO:
BĠRĠMLER VE PERSONELĠ
DĠSĠPLĠN AMĠRĠ ÜST DĠSĠPLĠN
AMĠRĠ
YATAKLI TEDAVĠ KURUMLARI (II) DĠĞER YATAKLI TEDAVĠ
KURUMLARINDA)
a) Ġllerde
1 BaĢtabip Sağlık Müdürü Vali
2 BaĢtabip Yardımcısı, Uzman Tabip,
Hastane Müdürü ve BaĢhemĢire
BaĢtabip Sağlık Müdür
Yardımcısı
3 Tabip, DiĢtabibi,Eczacı,Tıbbi
Teknolog,Diyetisyen, Sosyal
ÇalıĢmacı, Mühendis,
Kimyager,Biyolog,
Psikolog,Odyolog,Sağlık
Fizikçisi,Fizyoterapist, Avukat v.b.
BaĢtabip Yardımcısı BaĢtabip
4 Anestezi,Röntgen,Laboratuvar,Sağlık
Teknisyeni, Sağlık Memuru v.b.
Servis Sorumlusu
Tabip
BaĢtabip
5 HemĢire,Ebe,HemĢire Yardımcısı ve
hasta bakımında görevli diğer
personel
BaĢhemĢire Servis Sorumlusu
Tabip
6 Hastane Müdür Yardımcıları ve
Hastane Müdürlüğüne bağlı olarak
çalıĢan diğer personel
Hastane Müdürü BaĢtabip Yardımcısı
b) Ġlçelerde
1 BaĢtabip Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam
2 BaĢtabip Yardımcısı,Uzman
Tabip,Hastane Müdürü ve
BaĢhemĢire
BaĢtabip Sağlık Grup BaĢkanı
3 Pratisyen Tabip,DiĢtabibi,Eczacı,
Diyetisyen,Biyolog,Odyolog,Sağlık
Fizikçisi,Mühendis,
Kimyager,Psikolog, Fizyoterapist,
Avukat v.b.
BaĢtabip Yardımcısı BaĢtabip
4 Sağlık Memuru,Röntgen,
Anestezi,Laboratuvar ve Sağlık
Teknisyenleri v.b.
Servis Sorumlusu
Tabip
BaĢtabip veya Sorumlu
Tabip
5 HemĢire, Ebe,HemĢire Yardımcısı ve
hasta bakımında görevli diğer
personel
BaĢhemĢire BaĢtabip veya Servis
Sorumlusu Tabip
6 Hastane Müdür Yardımcıları ve
Hastane Müdürlüğüne bağlı olarak
çalıĢan diğer personel
Hastane Müdürü BaĢtabip Yardımcısı
F SAĞLIK GRUP BAġKANLIKLARI
1 Sağlık Grup BaĢkanı Kaymakam Vali
2 Diğer Personel Sağlık Grup BĢkanı Kaymakam
G SAĞLIK MÜZELERĠ
1 Müdür Sağlık Müdürü Vali
2 Müdür Yardımcısı Müdür Sağlık Müdürü
3 Diğer Personel Müdür Yardımcısı Müdür
H HALK SAĞLIĞI LABORATUVARLARI
a) Ġllerde
1 Müdür Sağlık Müdürü Vali
2 Müdür Yardımcısı Müdür Sağlık Müdürü
3 Diğer Personel Müdür Yardımcısı Müdür
b) Ġlçelerde
1 Müdür Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam
2 Müdür Yardımcısı Müdür Sağlık Grup BaĢkanı
3 Diğer Personel Müdür Yardımcısı Müdür
VII. SAĞLIK BAKANLIĞI SĠCĠL AMĠRLERĠ YÖNETMELĠĞĠ
Resmi Gazete Tarihi: 10.12.2005 Resmi Gazete Sayısı: 26019
Amaç Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, Sağlık Bakanlığının merkez ve taĢra
teĢkilatında görevli Devlet memurlarının sicil amirlerini belirlemektir.
Kapsam Madde 2 — Bu Yönetmelik, Sağlık Bakanlığının merkez ve taĢra teĢkilatında görevli
Devlet memurlarını kapsar.
Dayanak Madde 3 — Bu Yönetmelik, 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları
Kanunu‘nun değiĢik 112 nci maddesi ile 8/9/1986 tarihli ve 86/10985 sayılı Bakanlar Kurulu
kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurları Sicil Yönetmeliğinin 11 ve 30 uncu
maddelerine dayanılarak hazırlanmıĢtır.
Sicil amirleri Madde 4 — Sağlık Bakanlığının merkez ve taĢra teĢkilatında görevli Devlet
memurlarının sicil amirleri, ekli I ve II sayılı cetvellerde gösterilmiĢtir.
Sicile iliĢkin usul ve esaslar bakımından uygulanacak mevzuat Madde 5 — Sicile iliĢkin usul ve esaslar bakımından, 657 sayılı Devlet Memurları
Kanunu ile 8/9/1986 tarihli ve 86/10985 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan
Devlet Memurları Sicil Yönetmeliği hükümleri uygulanır.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik Madde 6 — 8/3/1995 tarihli ve 22221 sayılı Resmî Gazete‘de yayımlanarak
yürürlüğe giren, Sağlık Bakanlığı Sicil Amirleri Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıĢtır.
Yürürlük Madde 7 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme Madde 8 — Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
I SAYILI CETVEL
MERKEZ TEġKĠLATI
SIRA
NO:
SĠCĠL RAPORU
DOLDURULACAK
MEMURLAR
SĠCĠL RAPORU VERMEYE YETKĠLĠ AMĠRLER
1.SĠCĠL AMĠRĠ 2.SĠCĠL
AMĠRĠ
3.SĠCĠL AMĠRĠ
A ÖZEL KALEM MÜDÜRLÜĞÜ
1 Bakanlık MüĢavirleri ve
Özel Kalem Müdürü
Bakan
2 Özel Kalem Müdürlüğü
personeli
Özel Kalem
Müdürü
3 Bakanlık MüĢavirliği
personeli
Bakan MüĢaviri
B MÜSTEġARLIK
1 MüsteĢar Bakan
2 MüsteĢar Yardımcıları MüsteĢar Bakan
3 MüsteĢarlık Sekreteryası
personeli
MüsteĢar
4 MüsteĢar Yardımcılığı
Sekreteryasında çalıĢan
MüsteĢar
Yardımcısı
personel
C TEFTĠġ KURULU BAġKANLIĞI
1 TeftiĢ Kurulu BaĢkanı Bakan
2 BaĢmüfettiĢ, MüfettiĢler,
MüfettiĢ Yardımcısı ve
ġube Müdürü
TeftiĢ Kurulu
BaĢkanı
Bakan
3 Diğer Personel ġube Müdürü TeftiĢ Kurulu
BaĢkanı
Bakan
D HUKUK MÜġAVĠRLĠĞĠ
1 1. Hukuk MüĢaviri MüsteĢar Yard. MüsteĢar Bakan
2 Hukuk MüĢaviri 1. Hukuk
MüĢaviri
MüsteĢar Yard. MüsteĢar
3 Diğer Personel Hukuk MüĢaviri 1. Hukuk
MüĢaviri
MüsteĢar Yard.
E ARAġTIRMA, PLANLAMA VE KOORDĠNASYON KURULU BAġKANLIĞI
1 A.P.K. Kurulu BaĢkanı MüsteĢar
Yardımcısı
MüsteĢar Bakan
2 Daire BaĢkanı A.P.K. Kurulu
BaĢkanı
MüsteĢar
Yardımcısı
MüsteĢar
3 ġube Müdürü ve A.P.K.
Uzmanı
Daire BaĢkanı A.P.K. Kurulu
BaĢkanı
MüsteĢar Yardımcısı
4 Diğer Personel ġube Müdürü Daire BaĢkanı A.P.K. Kurulu
BaĢkanı
F GENEL MÜDÜRLÜKLER
1 Genel Müdür MüsteĢar
Yardımcısı
MüsteĢar Bakan
2 Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür MüsteĢar
Yardımcısı
MüsteĢar
3 Daire BaĢkanı Genel Müdür
Yardımcısı
Genel Müdür MüsteĢar Yardımcısı
4 ġube Müdürü Daire BaĢkanı Genel Müdür
Yardımcısı
Genel Müdür
5 Diğer Personel ġube Müdürü Daire BaĢkanı Genel Müdür
Yardımcısı
6 Genel Müdürlük
Sekreteryasında çalıĢan
personel
Genel Müdür
7 Genel Müdür Yardımcısı
Sekreteryasında çalıĢan
personel
Genel Müdür
Yardımcısı
G MÜSTAKĠL DAĠRE BAġKANLIKLARI
1 Daire BaĢkanı MüsteĢar
Yardımcısı
MüsteĢar Bakan
2 ġube Müdürü Daire BaĢkanı MüsteĢar
Yardımcısı
MüsteĢar
3 Diğer Personel ġube Müdürü Daire BaĢkanı MüsteĢar Yardımcısı
4 Daire BaĢtabipliği (Ġdari ve Mali ĠĢler Daire BaĢkanlığı)
a Daire BaĢtabibi Daire BaĢkanı MüsteĢar
Yardımcısı
MüsteĢar
b Diğer Personel Daire BaĢtabibi Daire BaĢkanı MüsteĢar Yardımcısı
H SAVUNMA SEKRETERLĠĞĠ
1 Savunma Sekreteri MüsteĢar Bakan
2 Savunma Uzmanı Savunma
Sekreteri
MüsteĢar Bakan
3 Sivil Savunma Uzmanı Savunma
Sekreteri
ĠçiĢleri
Bakanlığı Sivil
Savunma Genel
Müdürü
4 Diğer Personel Savunma Uzmanı
veya Sivil
Savunma Uzmanı
Savunma
Sekreteri
MüsteĢar
I BASIN MÜġAVĠRLĠĞĠ
1 Basın MüĢaviri Bakan
2 Diğer Personel Basın MüĢaviri
II SAYILI CETVEL
TAġRA TEġKĠLATI
SIRA
NO:
SĠCĠL RAPORU DOLDURULACAK
MEMURLAR
SĠCĠL RAPORU VERMEYE
YETKĠLĠ AMĠRLER
1.SĠCĠL
AMĠRĠ
2.SĠCĠL
AMĠRĠ
3.SĠCĠL
AMĠRĠ
A SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERĠ
1 Sağlık Müdürü Vali MüsteĢar Bakan
2 Sağlık Müdür Yardımcısı Sağlık
Müdürü
Vali MüsteĢar
3 Sivil Savunma Uzmanı Sağlık
Müdürü
Vali
Yardımcısı
Sivil
Savunma
Genel
Müdürü
4 Avukat Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık
Müdürü
Vali
5 ġube Müdürü Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık
Müdürü
Vali
6 Diğer Personel ġube
Müdürü
Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık
Müdürü
B SAĞLIK EĞĠTĠM ENSTĠTÜLERĠ VE SAĞLIK MESLEK LĠSELERĠ (*)
1 Okul Müdürü Sağlık Vali MüsteĢar
Müdürü
2 Okul Müdür Yardımcısı ve Öğretmenler Okul
Müdürü
Sağlık
Müdürü
Vali
3 Diğer Personel ve Öğrenciler Okul
Müdür
Yardımcısı
Okul
Müdürü
Sağlık
Müdür
Yardımcısı
C DEPO VE TAMĠRHANE MÜDÜRLÜKLERĠ
1 Müdür Sağlık
Müdürü
Vali MüsteĢar
2 Müdür Yardımcısı Müdür Sağlık
Müdürü
Vali
3 Tabip ve Mühendis Müdür Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık
Müdürü
4 Teknik Hizmetler Sınıfı Personeli Bölüm veya
Atölye ġefi
Müdür
Yardımcısı
Müdür
5 Sağlık Personeli Sorumlu
Tabip
Müdür
Yardımcısı
Müdür
6 Diğer Personel Müdür
Yardımcısı
Müdür Sağlık
Müdür
Yardımcısı
D YATAKSIZ TEDAVĠ KURUMLARI
(Sağlık Ocakları, Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri, Verem SavaĢ
Dispanserleri, Ruh Sağlığı Dispanseri, Deri ve Tenasül Hastalıkları Dispanseri, Ġlk ve Acil
Yardım Ġstasyonları v.b.)
a) Ġl Merkezlerinde
1 BaĢtabip veya Sorumlu Tabip Sağlık
Müdürü
Vali MüsteĢar
2 Diğer Personel BaĢtabip
veya
Sorumlu
Tabip
Sağlık
Müdürü
Vali
b) Ġlçe Merkezlerinde
1 BaĢtabip veya Sorumlu Tabip Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam Vali
2 Diğer Personel BaĢtabip
veya
Sorumlu
Tabip
Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam
E YATAKLI TEDAVĠ KURUMLARI
(I) EĞĠTĠM HASTANELERĠ
1 BaĢtabip Sağlık
Müdürü
Vali MüsteĢar
2 BaĢtabip Yrd.,Klinik ve Laboratuvar
ġefleri,Hastane Müdürü ve BaĢhemĢire
BaĢtabip Sağlık
Müdürü
Vali
3 Klinik ve Laboratuvar ġeflikleri bünyesinde
çalıĢan; ġef Yardımcısı, BaĢasistan, Uzman
Tabip, Asistan, Mühendis,
Fizyoterapist,Diyetisyen,Sosyal ÇalıĢmacı,
Kimyager,Biyolog,Psikolog,Odyolog,Sağlık
Fizikçisi, Tıbbi Teknolog,Sağlık
Memuru,Anestezi,Röntgen, Laboratuvar ve
Fizik Tedavi Teknisyenleri v.b.
Klinik ve
Laboratuvar
ġefi
BaĢtabip Sağlık
Müdür
Yardımcısı
4 Kliniklere doğrudan bağlı olmayarak
çalıĢan Tabip,DiĢtabibi,
Eczacı,Mühendis,Tıbbi Teknolog,Sosyal
ÇalıĢmacı, Diyetisyen,Fizyoterapist,
Avukat, v.b.
BaĢtabip
Yardımcısı
BaĢtabip Sağlık
Müdür
Yardımcısı
5 HemĢire,Ebe,HemĢire Yardımcısı ve Hasta
bakımında görevli diğer personel
BaĢhemĢire Klinik
Laboratuvar
ġefi veya
Servis
Sorumlusu
Uzman
Tabip
BaĢtabip
6 Hastane Müdür Yardımcıları ve Hastane
Müdürlüğüne bağlı olarak çalıĢan diğer
personel
Hastane
Müdürü
BaĢtabip
Yardımcısı
BaĢtabip
7 Sivil Savunma Uzmanı BaĢtabip Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık
Müdürü
(*) 16.06.2004 tarihinde Sağlık Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında imzalanan
protokol gereği;Sağlık Bakanlığına bağlı Sağlık Meslek Liseleri personelinin nakli
gerçekleĢinceye kadar ilgililerin bağlı bulundukları Sicil Amirleri yukarıda belirtilen Ģekilde
düzenlenmiĢtir.
TAġRA TEġKĠLATI
SIRA
NO:
SĠCĠL RAPORU
DOLDURULACAK MEMURLAR
SĠCĠL RAPORU VERMEYE YETKĠLĠ
AMĠRLER
1.SĠCĠL
AMĠRĠ
2.SĠCĠL
AMĠRĠ
3.SĠCĠL AMĠRĠ
(II) DĠĞER YATAKLI TEDAVĠ KURUMLARINDA
a) Ġllerde
1 BaĢtabip Sağlık
Müdürü
Vali MüsteĢar
2 BaĢtabip Yardımcısı, Uzman Tabip,
Hastane Müdürü ve BaĢhemĢire
BaĢtabip Sağlık
Müdürü
Vali
3 Tabip, DiĢtabibi,Eczacı,Tıbbi
Teknolog,Diyetisyen, Sosyal
ÇalıĢmacı, Mühendis,
Kimyager,Biyolog,
Psikolog,Odyolog,Sağlık
Fizikçisi,Fizyoterapist, Avukat v.b.
BaĢtabip
Yardımcısı
BaĢtabip Sağlık Müdür
Yardımcısı
4 Anestezi,Röntgen,Laboratuvar,Sağlık
Teknisyeni, Sağlık Memuru v.b.
Servis
Sorumlusu
Tabip
BaĢtabip Sağlık Müdür
Yardımcısı
5 HemĢire,Ebe,HemĢire Yardımcısı ve
hasta bakımında görevli diğer
personel
BaĢhemĢire Servis
Sorumlusu
Tabip
BaĢtabip
6 Hastane Müdür Yardımcıları ve
Hastane Müdürlüğüne bağlı olarak
çalıĢan diğer personel
Hastane
Müdürü
BaĢtabip
Yardımcısı
BaĢtabip
b) Ġlçelerde
1 BaĢtabip Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam Vali
2 BaĢtabip Yardımcısı,Uzman
Tabip,Hastane Müdürü ve
BaĢhemĢire
BaĢtabip Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam
3 Pratisyen Tabip,DiĢtabibi,Eczacı,
Diyetisyen,Biyolog,Odyolog,Sağlık
Fizikçisi,Mühendis,
Kimyager,Psikolog, Fizyoterapist,
Avukat v.b.
BaĢtabip
Yardımcısı
BaĢtabip Sağlık Grup
BaĢkanı
4 Sağlık Memuru,Röntgen,
Anestezi,Laboratuvar ve Sağlık
Teknisyenleri v.b.
Servis
Sorumlusu
Tabip
BaĢtabip
Yardımcısı
BaĢtabip
5 HemĢire, Ebe,HemĢire Yardımcısı ve
hasta bakımında görevli diğer
personel
BaĢhemĢire Servis
Sorumlusu
Tabip
BaĢtabip
6 Hastane Müdür Yardımcıları ve
Hastane Müdürlüğüne bağlı olarak
çalıĢan diğer personel
Hastane
Müdürü
BaĢtabip
Yardımcısı
BaĢtabip
F SAĞLIK GRUP BAġKANLIKLARI
1 Sağlık Grup BaĢkanı Kaymakam Vali
2 Diğer Personel Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam Vali
G SAĞLIK MÜZELERĠ
1 Müdür Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık
Müdürü
Vali
2 Müdür Yardımcısı Müdür Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık Müdürü
3 Diğer Personel Müdür
Yardımcısı
Müdür Sağlık Müdür
Yardımcısı
H HALK SAĞLIĞI LABORATUVARLARI
a) Ġllerde
1 Müdür Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık
Müdürü
Vali
2 Müdür Yardımcısı Müdür Sağlık
Müdür
Yardımcısı
Sağlık Müdürü
3 Diğer Personel Müdür
Yardımcısı
Müdür Sağlık Müdür
Yardımcısı
b) Ġlçelerde
1 Müdür Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam Vali
2 Müdür Yardımcısı Müdür Sağlık Grup
BaĢkanı
Kaymakam
3 Diğer Personel Müdür
Yardımcısı
Müdür Sağlık Grup
BaĢkanı
HAZIRLAYICI EĞĠTĠM KONULARI
Ders
Saatleri
Soru
Sayısı
Sağlık Hizmetleri 4 4
Türkiye‘de Sağlık Hizmetlerinin GeliĢimi 4 4
Türkiye‘de Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesi 4 4
Uluslararası Sağlık KuruluĢları 4 4
Ana Hizmet Birimler 14 15
DanıĢma ve Denetim Birimleri 6 7
Yardımcı Birimler 6 7
Sağlık Bakanlığı‘na Bağlı KuruluĢlar 4 4
Sağlık Bakanlığı TaĢra Örgütü 6 7
Sağlık Hizmetlerinde Kalite ve Toplam Kalite Yönetimi (TKY) 4 4
TOPLUM KATILIMI 4 4
ETĠK ve HASTA HAKLARI 6 7
Ġġ DĠSĠPLĠNĠ ve ZAMAN YÖNETĠMĠ 6 7
KRĠZ YÖNETĠMĠ 6 7
AYNĠYAT ĠġLERĠ (TaĢınır Mal Yönetmeliği) 6 6
MEVZUATLAR 8 9
TOPLAM SAAT 92 100