Agresja jako rezultat kryzysu wychowania w rodzinie i szkole„Alarm dla przemocy i okrucieństwa rówieśniczego” – skuteczne sposoby rozwiązywania konfliktów Łódź 2006

Dr Grażyna Poraj

Instytut Psychologii

Uniwersytet Łódzki

Problematyka wystąpienia

Analiza wyników badań uczniów szkół województwa łódzkiego

Determinanty agresji Rodzina jako środowisko agresogenne Szkoła jako środowisko agresogenne Syndrom agresji u nauczycieli Identyfikacja celów agresji u młodzieży Kontrolowanie i socjalizacja agresji

1. Miejsce kontaktu z agresją i przemocą

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

%

Szkoła Podstawowa Gimnazjum SzkołaPonadgimnazjalna

Dom

Szkoła

Ulica

2. Miejsce kontaktu z agresją i przemocą

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

%

Szkoła Podstawowa Gimnazjum SzkołaPonadgimnazjalna

Dziewczęta

Dom

Szkoła

Ulica

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

%

Szkoła Podstawowa Gimnazjum SzkołaPonadgimnazjalna

Chłopcy

Dom

Szkoła

Ulica

3. Przejawy agresji w szkołach

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

%

Szkoła Podstawowa Gimnazjum SzkołaPonadgimnazjalna

Wyzywanie, przezywanie

Obmawianie, krytykowanie

Wyśmiewanie, ośmieszanie

Bicie i kopanie

4. Przejawy agresji w szkołach – z podziałem na płeć badanych uczniów

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

%

Szkoła Podstawowa Gimnazjum SzkołaPonadgimnazjalna

Chłopcy

Wyzywanie, przezywanie

Obmawianie, krytykowanie

Wyśmiewanie, ośmieszanie

Bicie i kopanie

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

%

Szkoła Podstawowa Gimnazjum SzkołaPonadgimnazjalna

Dziewczęta

Wyzywanie, przezywanie

Obmawianie, krytykowanie

Wyśmiewanie, ośmieszanie

Bicie i kopanie

5. Zjawisko fali w szkołach

0

5

10

15

20

25

30

35

40

%

Gimnazjum Szkoły Ponadgimnazjalne

Zjawisko fali

Dziewczęta

Chłopcy

6. Zachowania agresywne u nauczycieli

0

5

10

15

20

25

30

%

Szkoły Podsatwowe Gimnazjum SzkołyPonadgimnazjalne

Dziewczęta

Chłopcy

Rodzina jako środowisko agresogenne

1. Nieprawidłowe relacje pomiędzy

rodzicami i dziećmi

2. Akceptacja zachowań agresywnych i

zachęcanie do nich

3. Dostarczanie dzieciom wzorców

zachowań agresywnych

Agresja Wycofanie Zachowania prospołeczne

Średnia liczba

-4,00

-1,00

1,00

2,00

-2,00

-3,00

3,00

6,00

0,00

5,00

4,00

Krzywdzenie

Zaniedbanie

Kontrola

Wykres 3. Wpływ przemocy rodzicielskiej, zaniedbania i kontroli na zachowania prospołeczne, wycofanie i poziom agresji dzieci ( Prino i Reyrot za: Krahe 2005 )

Szkoła jako środowisko agresogenne Szkoła jako instytucja - przymus, ograniczenie samodzielności - anonimowość uczniów, rzeczowe stosunki z nauczycielami - przeciążenie uczniów, niewłaściwy proces oceniania Nieprawidłowe relacje pomiędzy uczniami a nauczycielami - brak poszanowania godności uczniów - stosowanie presji dydaktycznej - krytykowanie, ośmieszanie - brak uznania dla osiągnięć uczniów Nieprawidłowe relacje pomiędzy uczniami - manieryzm, agresja fizyczna, słowna, pośrednia

- role agresora i ofiary

Syndrom agresji u nauczycieli Motywy wyboru zawodu nauczycielskiego Charakterystyka nauczycieli o wysokim

syndromie agresji: - niska samoocena ( niezadowolenie z siebie )

- brak odporności na sytuacje trudne

- niska wrażliwość na potrzeby innych

- niska potrzeba afiliacji ( tendencja do izolowania się )

- koncentracja na sobie

- sztywność, konfliktowość

= brak szans na samorealizację zawodową

Identyfikacja celów agresji u uczniów

Przeżywanie radości ze zwyciężania

( agresja jako zabawa ) Unikanie obrażeń, przezwyciężanie strachu

( agresja jako obrona ) Wyrównywanie krzywd

( agresja jako reakcja na frustrację ) Badanie granic

( agresja jako „wywiad” - walka o władzę ) Pozyskanie zainteresowania i wsparcia

( agresja jako ukryte pragnienie miłości )

Kontrolowanie agresji Program profilaktyki agresji w szkole: - budowanie środowiska wychowawczego - gratyfikacja potrzeb psychospołecznych uczniów - ustalanie jasnych dla wszystkich reguł postępowania i ich przestrzeganie - budowanie właściwych interakcji pomiędzy nauczycielami i uczniami - wypracowywanie bezpiecznego systemu oceniania - skuteczna współpraca z rodzicami - uczenie zachowań prospołecznych

Kontrolowanie agresji

Program interwencyjny w szkole:

- diagnoza problemu w środowisku szkolnym

- identyfikacja celów agresji

- indywidualne programy interwencyjne

- stosowanie mechanizmu „przerywania roli”

- stała troska o przestrzeganie reguł ( granice

i konsekwencje w atmosferze akceptacji i

gratyfikacji potrzeb ucznia )