Druk gedrag & ADHD

2

Inleiding

Iedere leerkracht, hulpverlener, opvoeder, jeugdwerker en

ouder heeft wel eens te maken met kinderen die druk gedrag

stellen. Ze lijken veel te veel energie te hebben. Tegenwoordig

wordt er snel gesproken over ADHD. Is druk gedrag altijd gelijk

aan ADHD? Waar zit het verschil?

Deze brochure zal eerst uitleg geven over druk gedrag. Hierbij

wordt een onderscheid gemaakt tussen druk zijn en druk doen.

Vervolgens vergelijkt men het druk gedrag met de leeftijd en

ontwikkeling van het kind. Dan gaan we op zoek naar de

oorzaken van het drukke gedrag dat kinderen kunnen stellen.

Tenslotte worden er handvaten aangereikt om het drukke

gedrag van kinderen aan te pakken.

Nadat we druk gedrag besproken hebben, wordt uitgelegd wat

ADHD juist inhoudt. Hier geven we eveneens tips over de

aanpak.

3

1. Druk doen of zijn?

Ieder kind kan wel eens druk doen, maar er zijn kinderen die

elke dag druk zijn. Ze vallen op door dat drukke gedrag en het

is vaak moeilijk om deze kinderen tot bedaren te brengen.

Kinderen nemen zaken op uit hun omgeving. Bij een kind dat

niet druk is, gaat bij een bepaalde omgevingsprikkel één lampje

branden in het hoofd, maar bij een druk kind gaan er wel tien

lampjes branden. Dat maakt dat zo’n kind niet goed weet hoe

het moet reageren op de prikkel, het is allemaal wat moeilijk te

organiseren. Voor het kind vormt dit een probleem en kan dit

leiden tot druk zijn. Het is geen stoornis want een kind dat druk

is, kan wel nog goed functioneren in zijn/haar omgeving. We

spreken pas van een stoornis wanneer het kind sociaal

uitgesloten wordt, de schoolprestaties achteruitgaan of het

gedrag van het kind een verlammend effect heeft op het ganse

gezin. Een mogelijke stoornis is ADHD, maar er moet meer aan

de hand zijn dan enkel druk gedrag vooraleer we hiervan

kunnen spreken. We komen hier later nog op terug.

4

Leeftijd en druk gedrag

Het is belangrijk om je er van bewust te zijn dat kinderen op

een bepaalde leeftijd zeer druk kunnen zijn en dat dit meer dan

normaal is. Beschouw het drukke gedrag dus niet onmiddellijk

als een onoverkomelijk probleem.

Hieronder bespreken we kort welk gedrag normaal is voor de

leeftijd van uw kind.

Baby’s kunnen een bepaalde vorm van druk en eisend gedrag

stellen. Zij ontdekken nieuwe vaardigheden en dat kan leiden

tot meer irritatie. Een stapje vooruit in de mentale ontwikkeling

kan gepaard gaan met een periode waarin de baby veel zeurt.

Net voor kinderen zelfstandig kunnen stappen bijvoorbeeld,

gaan ze meer zeuren, aan de rok van mama hangen en sneller

geprikkeld zijn. Dit is meestal een aankondiging van een grote

sprong voorwaarts: het zelfstandig kunnen stappen.

Peuters hebben veel energie waardoor ze ook veel bewegen.

Dit is normaal. In de peuterperiode kan je kind druk en

ongehoorzaam zijn. Ze komen aan alles aan, klimmen overal

op, willen dingen alleen doen en nemen speelgoed af. Dit hoort

allemaal bij de leeftijd. In deze fase kunnen peuters ook driftig

en koppig zijn. Het is voor hen een grote inspanning om vijf

5

minuten met hetzelfde spel bezig te zijn. Peuters vragen veel

aandacht tijdens het ontdekken van de wereld rondom hen.

Hierbij hebben ze hulp en ondersteuning nodig.

Kleuters hebben ook veel energie waardoor ze niet kunnen

stilzitten. Vanaf men naar de lagere school gaat, neemt dit

drukke gedrag af. Dan leert men immers op school dat men in

de klas moet stil zitten, zwijgen en aandachtig zijn. Dit is een

leerproces dat kinderen moeten doorlopen. Dit verloopt met

vallen en opstaan.

Tijdens deze leeftijdsperiode ontwikkelen kinderen ook hun

zelfbeheersing doordat ze meer toekomstbesef hebben en de

mogelijkheid om regels in zich op te nemen en te volgen.

Jongere kinderen verbinden een regel vaak met een persoon

die hen die regel oplegt, terwijl oudere kinderen deze in zich

opnemen en zich er ook kunnen aanhouden wanneer deze

persoon niet aanwezig is. Een kind van vijf jaar begrijpt al dat

hij nu geen koek zal krijgen, als er over een kwartier aan tafel

wordt gegaan. Dit regisseren van gedrag is een proces dat

kinderen allemaal doorlopen. Bij kinderen met druk gedrag

verloopt dit echter iets moeizamer.

Zoals reeds vermeld, hebben peuters en kleuters veel energie.

Daarom is het zeer belangrijk dat zij deze energie kwijt kunnen.

6

Bewegen is hiervoor de beste remedie. Voor peuters en

kleuters is het – tevens voor hun motorische ontwikkeling –

belangrijk om hen beweging aan te bieden. Men kan hen

inschrijven voor het peuter-/kleuterturnen, maar men kan ook

gewoon met hen wandelen, zwemmen, dansen,… Deze raad is

ook van toepassing voor oudere kinderen. Zij moeten immers

een hele dag geconcentreerd stil zitten op school zodat ze

weinig energie gebruikt hebben. Laat ze daarom veel bewegen:

buiten wandelen, lopen, dansen, fietsen, zwemmen,…

Er bestaan echter nog andere oorzaken voor druk gedrag dan

de leeftijd. De mogelijke oorzaken worden op een rijtje gezet.

Mogelijke oorzaken van het druk gedrag

- Psychosociale oorzaken: Dit kunnen spanningen en

problemen op school zijn, maar ook gebeurtenissen thuis. Zo

kan een opvoeding die voor te weinig structuur zorgt of het

kind te veel verwent, een probleem zijn. Stress, spanning,

positieve of negatieve veranderingen, of angst kunnen

eveneens de oorzaak zijn van het drukke gedrag van je kind.

We kunnen hierbij denken aan een verhuis, een echtscheiding,

een overlijden, de periode rond Sinterklaas, een broertje of

7

zusje erbij, verjaardag, eerste Communie of Lentefeest,…

Hierbij is het belangrijk om de bron van de spanning aan te

pakken of verduidelijking te geven aan je kind.

“Mariekes vierde verjaardag nadert met rasse schreden. De

spanning rond de nakende verjaardag wordt haar soms

allemaal te veel. Welke cadeautjes zal ze krijgen? Zal het

verjaardagsfeestje leuk worden? Weet de meester eigenlijk wel

dat ze jarig is? Marieke springt letterlijk in het rond, hoort

nauwelijks wat haar moeder vertelt, en blijft niet aan tafel

zitten tijdens de maaltijd.Moeder probeert haar dochter

duidelijkheid te bieden. Ze maakt samen met Marieke een

aftelkalender, waarop ze de voorbereidingen plannen en hangt

hem op de koelkast. Hierdoor heeft Marieke een houvast en

weet ze wat haar nog te wachten staat. Zo zal ze al een stuk

rustiger worden.

Maandag Uitnodigingen maken en schrijven

Dinsdag Uitnodigingen uitdelen in de klas

Woensdag Ingrediënten kopen voor de taart die mama

gaat maken

Donderdag Verjaardagstaart bakken

Vrijdag Oma en Opa komen feest vieren

Zaterdag Verjaardagsfeestje met de klasgenootjes”

8

- Erfelijke factoren spelen in combinatie met de omgeving een

rol in het drukke gedrag van je kind. Er zijn kinderen die van

nature wat beweeglijker zijn dan het merendeel van de

kinderen, net zoals er kinderen zijn die van nature zeer rustig

zijn. Indien de erfelijke factor aanwezig is, is die daarom nog

niet de oorzaak van het druk gedrag.

- Hersenbeschadiging: Door een hersenvliesontsteking,

geboortecomplicaties of een ongeval kunnen de hersenen

beschadigd worden. Deze schade is moeilijk herstelbaar. Het

kan wel zijn dat na een tijdje de goede hersendelen het werk

van het beschadigde deel gaat overnemen.

- Hersendysfunctie: Een bepaald mechanisme in de hersenen

loopt niet zoals het zou moeten waardoor het temperament van

je kind drukker en beweeglijker is.

- Voedselallergie: Sommige mensen zijn overgevoelig voor

bepaalde voedingsstoffen. Zo kan je kind overgevoelig zijn aan

een bepaalde kleurstof of bewaarmiddel en daardoor druk

gedrag vertonen. Het is goed om na te gaan of je kind

allergisch is aan een bepaalde stof. Indien dit zo is, zal je kind

9

moeten opletten wat het eet.

- Combinatie van oorzaken: Het kan zijn dat er meerdere

oorzaken zijn die ervoor zorgen dat je kind druk gedrag

vertoont.

Het is belangrijk om de oorzaak of oorzaken van het drukke

gedrag van je kind te kennen. Je kan hiervoor terecht bij je

huisarts, maar je kan er ook zelf naar op zoek gaan. Noteer op

een blad wanneer je kind druk gedrag stelt. Het kan zijn dat er

een patroon in herkend kan worden. Zo stelt het kind misschien

druk gedrag als het moet gaan slapen. Door het slaapritueel

aan te passen, kan men het druk gedrag eventueel vermijden.

Nu we de mogelijke oorzaken van het drukke gedrag kennen,

kan er nagedacht worden over de aanpak ervan. Hoe gaat men

om met kinderen die druk gedrag stellen? Kan men het drukke

gedrag vermijden?

Wat kan je doen als ouders?

Het belangrijkste zal zijn om de opvoeding aan te passen aan je

kind. Dit betekent niet dat je opvoeding voordien slecht was.

10

Een overactief of druk kind vraagt nu eenmaal om een

specifieke aanpak. Bovendien zorgt een goede aanpak ervoor

dat het drukke gedrag zich minder zal uiten.

Structuur

Structuur is noodzakelijk voor alle kinderen, maar des te meer

voor drukke kinderen. Dit valt het best op wanneer het vakantie

is en de regelmaat van de school wegvalt. Drukke kinderen

kunnen zelf geen regelmaat organiseren in hun leven, dus hun

ouders moeten hen daarbij helpen. We geven enkele tips mee

om structuur te creëren voor je kind en voor jezelf.

- Structuur in de tijd: Kinderen hebben sowieso moeite met het

inschatten van tijd, dus het organiseren van hun tijd is een hele

opgave. Het is daarom goed om de tijd voor hen zichtbaar te

maken op een tijdschema. Zo’n schema kan bijvoorbeeld tonen

wat het kind moet doen na schooltijd tot vlak voor het

avondeten. Ook kan je een schema maken voor een langere

periode. Je kan het schooljaar op een schema zetten en zo zal

je kind beter zien waarom het nu al moet studeren voor de

examens (die anders zonder schema nogal ver weg lijken).

11

Als er iets te gebeuren staat, zoals een verjaardag of speciaal

feest, maak dan een aftelkalender voor je kind. Dergelijke

gebeurtenissen geven immers spanning en die kan soms wel

eens hoog oplopen. Je kan ook de gewone afscheurkalender

gebruiken en je kind elke dag het blaadje laten aftrekken. Als er

iets zal veranderen, vertel dit dan tijdig aan je kind.

Als je kind aan het spelen is, is het moeilijk om het te doen

stoppen en te doen opruimen. Je kan een kookwekkertje

gebruiken en tegen je kind zeggen dat het nog mag spelen tot

het wekkertje afloopt (na bijvoorbeeld tien minuten). Zet dit

wekkertje in het zicht van je kind.

Kinderen moeten leren volhouden en doorwerken, maar te is

nooit goed. Bescherm je kind door op tijd te zeggen dat het

moet stoppen. Zo zijn er kinderen die het moeilijk hebben met

huiswerk maken. Het is niet goed om zo’n kind urenlang aan

zijn huiswerk te laten zitten. Het vergroot alleen maar de afkeer

voor leren en school.

Maak de weekplanning van je kind niet te vol. Maandag naar de

voetbaltraining, dinsdag muziekles, woensdag naar oma,

donderdag bijles, vrijdag naar de tekenschool,… Het is voor een

kind soms te veel, ook al doen ze het graag. Ook jij hebt nood

aan wat rust. Baken de vrije tijd van je kind dus wat af. Zorg

bovendien voor regelmaat in het weekprogramma van je kind.

12

Als het moeilijk is om er regelmaat in te brengen, bijvoorbeeld

door je werk, dan kan je toch wat structuur inbrengen. Het

vraagt enige creativiteit maar het lukt wel. Zo kan je op een

groot bord de activiteiten van je kind noteren, wie het van

school gaat afhalen, wie ze naar de activiteit brengt en zal

opwachten nadien. Eventueel kan je een briefje in de

brooddoos van je kind stoppen, zodat hij de specifieke planning

voor die dag bij zich heeft.

- Structuur in de ruimte: er zijn verschillende ruimtes die een

kind benut. Ten eerste heb je de gemeenschappelijke ruimtes

in het huis, zoals de woonkamer of de keuken. Het is voor een

kind moeilijk om daar alles ordelijk te laten en de routine onder

de knie te krijgen. Het kan een hulpmiddel zijn om aan de

binnenkant van de kastdeur een briefje te plakken met wat er

in de kast zit. Of samen met je kind de badkamer eens

overlopen en uitleggen waar alles staat, kan ook helpen.

Ten tweede is er de ruimte waar je kind rustig en

geconcentreerd moet kunnen werken. Die werkruimte is zowel

in de klas als thuis. Orde is hier zeer belangrijk en ook moet er

zo weinig mogelijk afleiding zijn voor je kind. Het is dus beter

om geen tekeningen, versieringen en een aanlokkelijk uitzicht

te hebben op deze werkplek. Zorg ook voor wat bergruimte

13

zodat niet alles op de tafel moet liggen. Het kan ook handig zijn

om een plannetje te maken waarop je kind kan zien waar het

alles kan terugvinden. Je kan de leerkracht vragen om dit ook

in klas te mogen doen. Maak de werkplek wel niet te saai,

anders zal je kind er niet willen blijven. Het moet een

aangename plek zijn. Je kan best overleggen met je kind, vaak

hebben kinderen daar zeer goede ideeën over.

Ten derde is er ook de opbergruimte. Dit is bijvoorbeeld de

schooltas van je kind. Kinderen hebben er vaak de grootste

moeite mee om dit ordelijk te houden. Je kan labeltjes

gebruiken of een kaart waarop staat wat waar moet, liefst met

een tekening erbij. Naast labels zijn ook opbergdozen handig,

bijvoorbeeld voor het speelgoed van je kind. Ook daarop kan je

schrijven dat in deze doos de poppen horen, in de andere doos

de blokjes, …

Een kind heeft als vierde ruimte uiteraard een speelruimte.

Daar mag wel wat rommel zijn, maar niet de hele tijd. Als je

kind veel speelgoed door elkaar gebruikt, kan het goed zijn om

daar even in tussen te komen. Je kan zeggen dat het vijf

speelgoedjes mag kiezen. Als je kind dan een ander

speelgoedje wil, dan moet het eentje inwisselen. Zo voorkom je

14

dat het te veel is voor je kind. Maak duidelijke afspraken met je

kind over wat geen speelruimte is in jullie huis.

Ten slotte heeft je kind ook een plaats nodig om even alleen te

zijn. Dit plekje hebben volwassenen nodig, zo ook kinderen.

Daar kunnen ze even wegdromen, fantaseren of gewoon tot

rust komen. Dit kan zowel op de slaapkamer zijn, als in de

woonkamer achter de zetel. Ze kunnen ergens onder kruipen.

Het kan zijn dat je kind ook zo’n plekje heeft op school. Neem

je kind zijn/haar eigen plekje niet af, maar maak er enkele

afspraken over.

In het algemeen is het zeer belangrijk om je kind voldoende

ruimte te geven. Elk kind heeft nood aan plaats om zich te

ontwikkelen en een druk kind des te meer. Als het slecht weer

is, laat je kind dan toch eens naar buiten gaan. Ook is een

sportclub een mogelijke oplossing om je kind ruimte te bieden.

- Structuur in de opdracht: Voor kinderen is het vaak moeilijk

om de juiste volgorde te onthouden wanneer ze iets moeten

doen zoals het ochtendritueel (opstaan, ontbijt, wassen, kleren

aandoen, …). Als het voor je kind moeilijk is en je bijna elke

ochtend te laat komt op school, maak dan gebruik van een

schema met daarop de volgorde. Maak gebruik van tekeningen

15

om het goed zichtbaar te maken voor je kind. In het begin kan

je dit overal in huis hangen, bijvoorbeeld in de keuken,

slaapkamer, badkamer, … Hang het schema op ooghoogte van

je kind. Bij oudere kinderen hang je het beter op een niet al te

zichtbare plaats, zo moet niet iedereen dit zien.

Geef een duidelijke opdracht aan je kind. ‘Ruim je slaapkamer

op, want het is daar nogal een rommel hoor!’ is voor je kind

onduidelijk. Het is beter om korte opdrachtjes te geven maar

concreet te omschrijven wat je verwacht van je kind. Zo kan je

zeggen: ‘Ik wil dat je nu eerst deze boeken op je plank legt,

daarna moet je al jouw knuffelbeesten mooi op een rijtje

plaatsen. Als je dat gedaan hebt, dan kom je terug bij mij. Dan

zeg ik het volgende wat je moet doen.’ Op die manier weet je

kind heel goed wat het moet doen. Beloon je kind wanneer het

de opdracht tot een goed einde bracht. Je kan belonen door

een lovend woordje of met een aai over de bol. Eveneens kan

je als beloning een spelletje spelen samen met je kind.

Zie jezelf als teamgenoot van je kind. Het feit dat je kind

moeite heeft met orde houden, is vaak een groter probleem

voor jezelf dan voor je kind. Het is belangrijk dat je niet alle

schuld in de schoenen van je kind gaat schuiven. Werk samen

aan het probleem op een positieve manier. Maak jezelf dus tot

bondgenoot van je kind. Kijk naar wat goed gaat en focus je

16

niet op wat nog niet lukt. Ruim bijvoorbeeld de kamer van je

kind mee op. Prijs het telkens als het iets opbergt. Je kan het

ook leuk maken door er een spel van te maken: Wie het eerst

alle knuffels in de speelgoedbak krijgt, is gewonnen.

Bij opdrachten in school is het aan te raden om te overleggen

met de leerkracht. Een stappenplan op maat van je kind is een

mogelijke oplossing. Samen met de leerkracht en je kind kan je

dit opstellen. Het stappenplan is dan bruikbaar bij elke nieuwe

opdracht. Het is nodig om dit telkens te herhalen met het kind

zodat je kind het na een tijdje zelf kan.

Zelfcontrole aanleren

Omdat drukke kinderen soms zeer onbewust en ongeremd

handelen, is het handig om hen wat zelfcontrole aan te leren.

Op die manier leren ze eerst te denken vooraleer ze doen.

Dit is geen gemakkelijke opdracht! Raak dus zeker niet

ontmoedigd als het niet onmiddellijk lukt.

Leer je kind een bepaalde reflex aan dat het telkens kan

gebruiken vooraleer iets te doen. Er zijn verschillende

methoden: je kind tot vijf laten tellen of indien je kind al wat

ouder is tegen zichzelf ‘stop-denk-doe’ laten zeggen. Je kan er

17

eventueel een liedje of kort verhaaltje van maken, zo blijft het

beter hangen bij je kind.

In het begin zal je dit constant moeten oefenen met je kind. Je

vraagt je kind iets en zegt dat hij/zij eerst hardop zegt ‘stop-

denk-doe’. U doet best zelf mee in het begin van deze aanpak.

Je kind mag het binnensmonds zeggen maar let er op dat hij/zij

het zeker doet. Beloon je kind daarna.

Wanneer je kind iets doet, kan het ook handig zijn om je kind

dan te leren hardop te zeggen wat hij/zij doet. Je doet het eerst

voor en daarna vraag je aan je kind om het luidop te herhalen.

Felix leert wat hij moet doen bij het thuiskomen. Papa toont

hoe je zelf je schoenen uitdoet en in de kast zet. Hierna toont

hij zijn zoon hoe je je jas ophangt. Vervolgens vraagt hij aan

Felix wat hij moet doen: “Eerst moet ik mijn schoenen uitdoen.

Deze zet ik in de kast. Dan hang ik mijn jasje op.”

Wanneer je merkt dat je kind luidop kan zeggen wat het doet,

laat het dan vanaf nu binnensmonds zeggen wat hij/zij doet.

Je zal het waarschijnlijk vervelend vinden om steeds aan je kind

te vragen om luidop te praten maar na een tijdje loont al die

aandacht, energie en tijd die je erin gestopt hebt echt. De

aangeleerde reflex zal je kind behoeden om onbezonnen

gedrag te stellen en het kan soms van levensbelang zijn.

18

Broers en zussen inschakelen

Een druk kind vraagt heel wat aandacht waardoor het kan zijn

dat de broer of zus wat vergeten wordt. Het is beter om de

broer of zus in te schakelen wanneer je start met een bepaalde

aanpak. Je licht je ander kind in over wat er zal gebeuren. Maak

dat er ook voor je ander kind wat aan vast hangt. Als je kind

dat druk is een beloning krijgt bij goed gedrag, geef er dan ook

één aan je ander kind.

Onderschat bovendien je ander kind niet. Kinderen zijn er soms

goed in om vervelend gedrag uit te lokken bij een ander, maar

er zelf vanonder te muizen. Een kind dat druk doet, is daar

vaak de dupe van. Als je hen ook een beloning belooft bij goed

gedrag van hun drukke broertje of zusje, dan zullen ze sneller

geneigd zijn om mee te werken en hem of haar ten volle te

ondersteunen.

Samenwerking met de school

Om zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de noden van je

kind is het cruciaal om samen te werken met de school van je

kind. Dit vraagt een goede verstandhouding tussen jezelf en de

leerkrachten van je kind. Regelmatig overleg tussen de school

en jezelf zijn noodzakelijk. Op dergelijke overlegmomenten

19

bespreken jullie voornamelijk drie zaken, namelijk hoe het

drukke gedrag van je kind zich uit, ten tweede vertel je over je

aanpak thuis en die van vroegere leerkrachten en ten slotte

bekijken jullie hoe het samenwerken concreet kan verlopen.

Indien het kan, is het aan te raden dat de leerkracht zoveel

mogelijk dezelfde aanpak hanteert zoals thuis.

Een mogelijk hulpmiddel is een heen-en-weerschriftje. Hierin

schrijven zowel de ouders als de leerkrachten de relevante

zaken die deze dag gebeurd zijn of zaken in het vooruitzicht. Je

zou ook de agenda kunnen gebruiken, maar het kan zijn dat je

kind dit niet leuk vindt. Vraag eens na bij je kind wat hij/zij

liefst heeft.

Liefde en positieve aandacht

Dit is voor elk kind belangrijk, dus ook voor je drukke kind.

Omdat je kind zoveel structuur nodig heeft, kan het wel eens

vergeten worden om eens een liefdevol moment in te lassen.

Een oplossing hiervoor is dat je per dag bijvoorbeeld tien

minuten alleen met je kind doorbrengt. Zo kan je samen een

spelletje spelen, een verhaaltje voorlezen, je kind bij je op de

schoot nemen,… Hoe lastig het die dag ook was, dit is een

20

moment om dat allemaal even te vergeten. Je kind zal

overduidelijk genieten van deze momenten met mama of papa.

21

2. Druk, ongeconcentreerd en

impulsief…

Naast druk gedrag kan het zijn dat je kind ook moeite heeft om

zich te concentreren, zeer rusteloos en impulsief is. Het kan

zich moeilijk bezighouden met zijn huiswerk of verandert

voortdurend van spel. Het handelt ook vaak zonder na te

denken of gevaren in te zien.

Dit alles maakt dat kinderen op school ondermaats presteren en

dat ze moeilijk vriendjes kunnen maken. Wanneer dit het geval

is, kan het zijn dat er sprake is van ADHD. Om hier achter te

komen is specifiek onderzoek noodzakelijk. Wanneer je denkt

dat je kind ADHD heeft, neem je best contact op met je

huisarts. Hij/zij zal je verder helpen. Maar wat is ADHD juist?

Heeft mijn kind ADHD?

Het blijft moeilijk om in te schatten wat normaal is en wat niet

omdat alle kinderen nu eenmaal onvoorspelbaar en veeleisend

zijn. Maar bij gewone kinderen lukt het ouders meestal de juiste

aanpak te vinden. Bij kinderen met ADHD lukt dit meestal niet:

ze zijn niet te stoppen of te sturen.

22

Om zekerheid te scheppen over het al dan niet aanwezig zijn

van ADHD wordt er kort uitgelegd wat ADHD juist is.

BASISKENMERKEN

De letters ADHD staan voor Attention Deficit Hyperactivity

Disorder. ADHD is met andere woorden een naam voor een

gedragstoornis met de kenmerken:

Aandachts- en concentratiestoornissen;

Impulsiviteit;

Hyperactiviteit.

Er is sprake van ADHD als alle kenmerken voorkomen bij het

kind. Deze moeten al vroeg aanwezig zijn (voor het zevende

jaar) en niet het gevolg zijn van andere factoren zoals

lichamelijke of geestelijke ziekten of zeer ongunstige

omgevingsfactoren.

Aandachts- en concentratiestoornissen

Kinderen met ADHD kunnen het moeilijk volhouden om hun

aandacht op een taak te richten, die aandacht vast te houden

en zich niet te laten afleiden door allerlei prikkels. Met ‘prikkels’

bedoelt men alles wat met de zintuigen wordt waargenomen.

Kinderen met ADHD kunnen onbelangrijke prikkels niet altijd

23

naar de achtergrond schuiven. Zo horen ze bijvoorbeeld op

school niet enkel de leerkracht praten, maar horen ze ook

auto’s en vliegtuigen passeren of het gekraak van de stoel

naast zich. Het kost hen veel energie om zich toch te kunnen

concentreren op de leerkracht. Dit komt omdat hun

hersenfuncties net iets anders werken dan bij andere kinderen.

Impulsiviteit

Kinderen met ADHD zijn vaak heel impulsief. Ze geven

antwoord voor ze de vraag goed hebben gehoord of beginnen

aan een taak zonder te wachten op de opgave. Ze staan in de

klas zomaar op van hun stoel. Ze DOEN voordat ze NADENKEN

over de mogelijke gevolgen. Het ontbreekt ze aan innerlijke

controle. Dit is heel normaal bij heel jonge kinderen, maar bij

kinderen met ADHD blijft deze ontwikkeling duidelijk achter.

Hyperactiviteit

Kinderen met ADHD zijn, vooral op jonge leeftijd, voortdurend

in beweging. Ze rennen de hele dag en kunnen nauwelijks op

hun plaats blijven zitten. Ze zijn rusteloos, snel opgewonden en

snel gefrustreerd. De kinderen voelen zelf vaak een grote

onrust vanbinnen. Stil zitten en rustig zijn, vraagt van hen (te)

24

veel energie. Naarmate ze ouder worden, staat hyperactiviteit

minder op de voorgrond. Er is dan meer sprake van kleine

hyperactiviteit: friemelen, wiebelen, draaien,…

Niet altijd druk

Het verwarrende is dat zelfs kinderen met ADHD niet altijd druk

of snel afgeleid zijn. Ze kunnen zich wel goed concentreren op

spannende films, computerspelletjes of op andere zaken die

hen interesseren. Buitenstaanders durven wel eens zeggen “Ze

kunnen het wel, als ze maar willen”. Kinderen met ADHD

kunnen zich inderdaad wel concentreren, maar hebben daar

een sterkere prikkel voor nodig. Alleen als ze iets heel

interessant vinden, kunnen ze zich gemakkelijk concentreren.

De kenmerken van ADHD zijn nu duidelijker geworden. Maar

wat zijn de gevolgen hiervan voor het kind?

25

GEVOLGEN VOOR HET KIND

Het feit dat de regelfuncties niet werken heeft een aantal

implicaties naar het kind toe.

Het is moeilijk voor hen om complexe handelingen te

coördineren: aankleden kan een probleem zijn als de kleren niet

klaarliggen in de volgorde waarin ze moeten worden

aangetrokken

Ze kunnen niet doelgericht te werk gaan in nieuwe situaties;

het lukt ze niet om een plan op te stellen zodat ze het

belangrijkste eerst doen. In eenvoudige en bekende situaties

hebben ze de regelfuncties minder nodig omdat ze dan kunnen

terugvallen op aangeleerd en automatisch gedrag.

Ze leren niet zo snel van hun ervaringen. Hierdoor zijn ze

minder in staat hun ervaringen te laten meebewegen bij

beslissingen over hun gedrag.

Ze kiezen vaak voor de kortetermijnoplossing of –beloning.

Deze kenmerken en gevolgen hebben een speciale aanpak

nodig. Deze kinderen moeten geholpen worden, maar hoe? Er

volgen tips voor de aanpak van kinderen met ADHD.

26

Hoe ga ik om met een kind met ADHD?

Verzamel zoveel mogelijk informatie over ADHD.

Ontwikkel zoveel mogelijk inzicht in ‘normaal’ gedrag.

Breng zoveel mogelijk structuur en regelmaat aan.

Ontwikkel strategieën om met uw kind om te gaan. Uw daden

tellen vooral, niet uw woorden. Kinderen met ADHD zijn niet

erg vatbaar voor argumenten. Als u zegt: “Je moet nu echt

naar bed anders slaap je te weinig en je hebt morgen een

drukke dag”, dan zal dit weinig effect hebben. Een strategie die

meer kans maakt is: “Het is bedtijd. Als je pyjama aan is binnen

vijf minuten, kom ik een verhaaltje voorlezen.” Belonen van

goed gedrag is belangrijker dan straffen.

Zorg dat uw verwachtingen redelijk zijn. Ook zult u

opmerken dat uw kind af en toe terugvalt in ongewenst

gedrag en in nieuwe situaties in de fout blijft gaan. Weet

dat dit kan gebeuren. Zo voorkomt u dat u steeds

ontgoocheld wordt door uw kind. Blijf kijken naar wat er

goed gaat.

Help met het plannen en organiseren van activiteiten en

voorzie voldoende tussentijdse controles. Probeer te

voorziene ‘mislukkingen’ zoals te laat aan taken beginnen

27

zoveel mogelijk te voorkomen. Tracht ‘saaie’ taken zoals

huiswerk of opruimen op een boeiende manier aan te

pakken.

Bekrachtig zoveel mogelijk positief gedrag. Een kind met

ADHD heeft vaak een negatief zelfbeeld en weinig

zelfvertrouwen. Beklemtoon daarom al wat het in de loop

van de dag of bij het uitvoeren van een taak goed heeft

gedaan en zoek naar de juiste aanpak om ongewenst

gedrag te verminderen (negeren, bestraffen, ...).

Hanteer duidelijke huisregels en regels voor gedrag op

straat. Blijf controleren of uw kind zich aan deze regels

houdt. Handel hierbij consequent. Wat vandaag kan en

mag, moet morgen ook kunnen en mogen.

Geef uw kind meer directe feedback en doe dit op

geregelde tijdstippen. Laat meteen merken wat de

gevolgen zijn van zijn of haar gedrag. Wanneer uw kind

iets doet wat voor u niet door de beugel kan, wijst u hem

hier best meteen op. Als u er te veel tijd laat overgaan,

heeft dit geen effect meer.

Ga bij meningsverschillen samen met uw kind op zoek

naar een oplossing (tenzij het gaat over iets waarover u

niet wenst te onderhandelen). Op deze manier leert het

kind inzien dat u goede redenen hebt voor uw beslissing

28

en doet het ook onderhandelingsvaardigheden op.

Wanneer het gedrag uit de hand dreigt te lopen, stuur je

je kind best even naar zijn kamer om tot rust te komen.

Ga op een respectvolle manier met elkaar om, maar

vergeet niet dat u het uiteindelijk voor het zeggen hebt.

Ga bijvoorbeeld niet vloeken op uw kind, maar leg uit

waarom u boos bent. Blijf ook zoeken naar gezamenlijke

interesses. Het is belangrijk soms even de rol van

opvoeder los te laten. Als uw kind enthousiast zijn

knutselwerk wil laten zien, zeg dan een keer niets over de

rommel in zijn kamer, maar concentreer u op het werkje.

Probeer hulp in te roepen als u voelt dat het de verkeerde

kant opgaat, voordat de toestand escaleert. Als u vindt

dat een hulpverlener niet juist handelt of het mis heeft,

ga dan een gesprek aan.

Onderneem regelmatig dingen alleen om te kunnen

ontspannen. Zo kan u ‘bijtanken’ en de situatie van op

een afstand bekijken.

Voor meer vragen rond de diagnose en behandeling van ADHD

verwijzen we u graag door naar uw huisarts.

29

Hulp of informatie nodig?

Solidariteit voor het Gezin – Afdeling Hopon

A.&M. Hellinckxstraat 45 – 1083 Ganshoren

Tel.: 02/421.79.91 - E-mail: hopon@svhg.be -

www.solidariteit.be

Meer lezen?

Voor ouders

ADHD. De complete gids voor kinderen en volwassenen.

Thom Hartmann, Epo.

ADHD. Op één spoor? Karl Baert, Garant.

Alleen een moeder kan van zo’n jongen houden. Hoe ik

leerde leven met ADHD. Benjamin Polis, Uitgeverij

Nieuwezijds.

Een wervelkind. Praktisch handboek voor ouders van

kinderen met ADHD, een pittig temperament of

tegendraads gedrag. Giel Vaessen, Garant.

30

Gevraagd: ‘superouders’. Als opvoeden net niet loopt

zoals je wenst. Peter Glorieux.

Help, een druk kind! Een benadering vanuit Sensorische

Integratietherapie voor ouders en professionals. Cecile

Röst & Lynn Horowitz, Elsevier Gezondheidszorg.

Het is ADHD. Alles over de kenmerken, diagnose,

behandeling en aanpak thuis en op school. Arga

Paternotte en Jan Buitelaar, Vereniging Balans/ Bohn

Stafleu van Loghum.

Hoe breng ik mijn kind (en mezelf) structuur bij? Een

gids voor ouders, leerkrachten en hulpverleners. Wendy

Peerlings.

Hulpgids ADHD. De meest actuele en complete gids

voor een succesvol leven met ADHD. Edward Hallowell

& John Ratey, Uitgeverij Nieuwezijds.

Kinderen met aandachts- en werkhoudingsproblemen.

Kaat Timmerman, Acco.

Tieners zit stil! op school. Omgaan met ADHD. Gids voor

ouders, leerkrachten en hulpverleners. Rita Bollaert &

Marc Derudder, Lannoo.

Zit stil! op school. Omgaan met ADHD in de klas. Een

gids voor ouders, leerkrachten en hulpverleners. Rita

Bollaert, Lannoo.

31

Zit stil! Handleiding voor het opvoeden van

overbeweeglijke kinderen. Compernolle & Doreleijers,

Lannoo.

Voor kinderen

Alle dagen hartstikke druk. Mirjam Mous, Van Holkema

& Warendorf.

Er zit een leeuw in mij. Kristien Dieltiens en Marijke

Klompmaker, Delubas.

Herman, of het wondermooie verhaal van een

hyperactief jongetje. Pascale Poncelet, Alban Jeunesse.

In mijn kop staat alles op zijn hoofd. Sylvia Vanden

Heede, Lannoo.

Stijn de Trein. Hij is alle dagen heel druk. Caroline

Cogenbach, Balans.

Ze vinden me druk. Over drukke kinderen en ADHD.

Martine Delfos, Bussum.

Voor jongeren

ADHD? Laat je niets wijsmaken! Hermien De Backer.

32

Voor hulpverleners

Idem als voor ouders.

Professioneel omgaan met gedragsproblemen.

Praktijkboek voor het primair onderwijs. John Jeninga.

Pedagogische adviezen voor speciale kinderen. Een

praktisch handboek voor professionele opvoeders,

begeleiders en leerkrachten. Trix Van Lieshout.

Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en

jeugdigen. Jakop Rigter, Coutinho.

Inleiding in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Frank C.

Verhulst, uitgeverij Van Gorcum.

Werkpakketten

Oefenboek voor kinderen met aandachts- en

werkhoudingsproblemen. Kaat Timmerman.

Websites

www.kindengezin.be/KG/Themas/Opvoeding/Druk_gedrag/ -

informatie over druk gedrag

www.zitstil.be – vereniging voor ouders van een kind met

ADHD.

www.adhd-volwassenen.be – interessante informatie over

ADHD.

33

www.alle-dagen-heel-druk.nl – een website over ADHD op maat

van kinderen

www.hersenstorm.be – positieve manieren om ADHD te

benaderen

Bovenstaande boeken werden gebruikt bij het opmaken van

deze brochure.

Deze boeken en werkpakketten zijn eveneens ontleenbaar in

onze bibliotheek.

Deze brochure is een realisatie van Solidariteit voor het Gezin.