DRUŠTVO MLADIH ISTRAŽIVAČA „BRANISLAV BUKUROV“

Departman za Geografiju, Turizam i Hotelijerstvo

Prirodno-matematički fakultet Novi Sad

-MORFOMETRIJA SLIVA RUDINJSKE REKE-

Radaković Milica

Novi Sad, 2015

2

SADRŽAJ

UVOD ........................................................................................................................................ 3

1. GEOGRAFSKI POLOŽAJ I GRANICE ............................................................................ 4

2. FIZIČKO GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE .............................................................. 5

2.1. GEOLOŠKE KARAKTERISTIKE ................................................................................ 5

2.2. GEOMORFOLOŠKE KARAKTERISTIKE ................................................................ 15

2.3. KLIMATSKE KARAKTERISTIKE ........................................................................... 18

2.4. BIOGEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE ................................................................. 21

2.5. PEDOLOŠKE KARAKTERISTIKE ............................................................................ 22

3. MORFOMETRIJA SLIVA RUDINJSKE REKE ............................................................ 26

3.1. METODOLOGIA ......................................................................................................... 26

3.2. REZULTATI ................................................................................................................. 29

LITERATURA ......................................................................................................................... 35

3

UVOD

Predmet ovog rada je sliv Rudinjske reke i njegove morfometrijske karakteristike. Metode

koje će biti korišćene u cilju analize sliva su deskriptivne, matematičke, kartografske i

grafičke. Zadaci i ciljevi rada su da predstavi, objedini i objasni podatke o slivu Rudinjske

reke koji su prikupljani na terenu u periodu od dve uzastopne godine 2015-2016, kao deo

naučno istraživačkog kampa „Temska“ na Staroj planini. Svi podaci koji su izneti u radu, a

vezani su za morfometriju sliva, su rezultat analize podataka o slivu u programu ArcMap

10.1.

Morfometrija je matematička analiza i merenje dimenzija Zemljine površine kao i

geomorfoloških oblika koji se na njoj nalaze (Prithiviraj, Venkateswaran, 2016). Najbitniji

pojam ove analize je sliv, odnosno površina Zemlje ograničena razvođem sa koje voda otiče u

jednu reku. Jedan od glavnih pojmova pored sliva jeste vododelnica. To je imaginarna linija

koja spaja tačke razvođa i odvaja vodu koja otiče u 2 susedna sliva. Vododelnice mogu

postojati i unutar jednog sliva i tada razdvajaju vode najvećih pritoka glavne reke. Zbog toga

se radi morfometrija glavnog sliva, kao i morfometrijska analiza podslivova. Broj podslivova

zavisi od broja pritoka glavne reke.

Nekada su se geomorfološke analize rečnih basena svodile samo na upotrebe deskriptivnih

metoda. Prve analize morfometrije basena je radio Horton manuelnim metodama (Horton,

1932; Horton, 1945). Da bi se uradila morfometrija sliva moraju postojati određeni parametri

vezani za geometriju rečne doline, rečni sistem i karakteristike reljefa sliva. Vrednosti

parametara su kvantitativne veličine koje se dobijaju formulom, a neke se mogu prikupiti na

terenu ili pročitati sa topografske karte. Šesdesetih godina prošlog veka u morfometriju sliva

se uvode pojmovi „linearnih parametara“ (pomoću kojih se mogu upoređivati veličine basena)

i „parametara bez dimenzije“ (odnosi izmedju linearnih parametara) čime su omogućene

detaljnije analize (Strahler, 1957.). Danas se za analize sliva koriste daljinska detekcija i

geografski informacioni sistem, a bitnu ulogu ima DEM (Digital Elevation Model) koji je

glavni uslov za izvođenje brojnih merenja u programu.

4

1. GEOGRAFSKI POLOŽAJ I GRANICE

Rudinjska reka se nalazi na severu opštine Pirot, na jugoistoku Srbije. Uliva se u reku

Temšticu i pripada crnomorskom slivu preko Nišave, Južne Morave, Velike Morave i

Dunava. Na reci se nalazi selo Rudinje po kome je reka dobila ime i koje je od većeg naselja,

Temske, udaljeno 4km, a od Pirota 16km. Dolinu je usekla kroz Staru planinu, od čijeg

najvišeg vrha Midžora (2169 m) je udaljena vazdušnom linijom oko 17km (Karta 1.). Stara

planina pripada spoljašnjem vencu Karpatsko-Balkanskih planina i predstavlja prirodnu

granicu prema Bugarskoj. Sliv se pruža pravcem sever-jug.

Karta 1. Geografski položaj opštine Pirot sa uokvirenim slivom Rudinjske reke

Izvor: Turistička organizacija Pirot, karta je skenirana i prilagođena

Koordinate ušća reke su 43°16´ severne geografske širine i 22°33´ istočne geografske

dužine. Nadmorska visina ušća je na 390 m. Površina sliva iznosi 20km2. Okolna sela su

Mirkovci, Cerova, Ragodeš i Oreovica (Karta 2.). Zavojsko jezero je od ušća Rudinjske reke

udaljeno 13km. Rudinjska reka nastaje posle sutoke dve reke od kojih jedna ima naziv Balica.

Naziv imaju još dve pritoke i to su Glogovačka reka i Tonjanov do. Mnoge pritoke su

povremeni tokovi, a prilikom obilaska sliva za vreme terenskog rada su imale vodu.

Prema poslednjem popisu Rudinje ima 138 stanovnika čija je prosečna starost 64 godine, a

više od 70% stanovnika ima više od 60 godina. Selo nije blizu velikih magistralnih puteva.

Najbliže saobraćajnice su one koje prolaze kroz Pirot, kao i pruga Beograd-Sofia. Najbliži

granični prelaz sa Bugarskom je Dimitrovgrad. Ove godine je završena izgradnja novog puta

Pirot-Temska. Ne postoje lokalne autobuske linije do Rudinja. Do Rudinjske reke se dolazi

SRBIJA

5

peške od Temske. Oblik osnove sela je linearan jer se ono proteže duž obe obale Rudinjske

reke. Posle poplava u maju 2014. godine svi mostovi na Rudinjskoj reci su uništeni a

stanovnicima sela je obećana izgradnja novih. Danas je reka premošćena malim drvenim

mostovima koje je lokalno stanovništvo napravilo radi lakšeg prolaska kroz selo. Putevi kroz

selo nisu asfaltirani. Rudinje nema objekte javne namene, osim osnovne škole „Dušan

Radović“ koja više ne radi i crkve Svete Trojice.

Karta 2. Sliv Rudinjske reke sa najvećim pritokama

Izvor: Autor

2. FIZIČKO GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE

U istočnoj Srbiji se mogu naći stene od proterozojske starosti do najmladjih rečnih nanosa.

Veoma su rasprostranjeni permski peščari koji imaju moćnost do 1300 m. Niži delovi planine

su ispunjeni rečnim i jezerskim sedimentima.

Površinski tokovi Stare planine predstavljaju sliv Nišave i Belog Timoka. Za Rudinjsku

reku ne postoji površinska hidrološka stanica niti pijezometar. Najbliža stanica je na Temštici

1 km od ušća.

U klimatskom pogledu je Stara planina otvorena prema severu i severoistoku dolinom

Belog Timoka, pa se oseća vlaško-pontijski uticaj. Nalazi se u umerenom pojasu, pa je klima

kontinentalna. Najbliža klimatološka stanica Rudinjskoj reci je u Pirotu. Vrednost padavina za

period od 1949-2015. godine je 591,2 mm. Pirot za isti period ima srednju godišnju

temperaturu 10,9 °C.

Na terenu su za svrhu analize zemljišta prikupljeni uzorci na tri mesta u slivu, u

poremećenom i neporemećenom stanju. Neki od rezultata će biti izloženi i u ovom radu.

U daljem tekstu sledi detaljnija analiza fizičko geografskih karakteristika.

2.1. GEOLOŠKE KARAKTERISTIKE

Za analizu geoloških osobina Stare planine i sliva Rudisnjke reke je korišćena geološka

karta Srbije 1:100.000, kao i udžbenik Stratigrafija Srbije i Crne Gore (Banjac, 2004). U

skladu sa tim podacima biće analiziran položaj Stare planine i objašnjeni stubovi

6

proterozoika, paleozoika i mezozoika koji su izbušeni na Staroj planini, a mogu se videti

šematski na Slici 1.

Proterozoik

Kristalasti škriljci Staroplaninsko-porečke jedinice predstavljaju deo jednog jedinstvenog

pojasa, ali su mladim tektonskim pokretima razdvojeni Timočkom dislokacijom. Mogu se

izdvojiti dve grupe kristalastih škriljaca sa različitim stepenom metamorfizma: niži i viši.

• Niže škriljce grade dvoliskunski plagioklasni gnajsevi i dvoliskunski migmatitski

gnajsevi. Odlikuje ih ujednačen odnos biotita i muskovita, a naknadnom mehaničkom

erozijom su nastali sekundarni minerali: sericit i hlorit.

• Viši nivo čine kasnoproterozojske tvorenive: niskometamorfnim zelenim škriljcima,

metabazitima, dijabaz porfirima, spilitkeratofirima, gabroidima, albit-hloritskim škriljcima,

epidot hloritskim škriljcima, sericitskim škriljcima, mermerima i kvarcitima.

U centralnim delovima Stare planine veliko rasprostranjenje ima serija pelita i psamita

regionalno metamorfisanih do facije zelenih škriljaca, za koje se smatra da su nastale u

prekambrijumu.

Kambrijum

Kambrijumske tvorevine su slične proterozojskim metamorfitima. Izgrađeni su od kvarca,

plagioklasa, biotita, muskovita i mikroklina. Serija zelenih škriljaca je otkrivena na više

lokaliteta na Staroj planini i svojim najmlađim delovima prelazi u donji kambrijum. To su

uglavnom metamorfisani dijabazi, i dijabaz-porfiri, zatim nešto ređe kvarckeratofiri, keratofiri

i njihovi tufovi, kao i metapsamiti, metapeliti i mermerisani krečnjaci. Granitoidni masiv

Radičeva na Staroj planini, predstavljen gnajs-granitima, migmatitima i žičnim stenama

takođe pripada starijem paleozoiku.

Ordovicijum

Tokom ordovicijuma je paleomagnetnim istraživanjima potvrđeno da se prostor Srbije

nalazio od 20° do 40° južne geografske širine, i zapadno od Gondvane u Paleotetisu.

Ordovicijuskih formacija ima u istočnoj Srbiji ali ne i na Staroj planini.

Devon

Formacija od mladjeg silura do srednjeg devona se zove Inovska formacija, i cela je

otkrivena u dolini Crnovrške reke, između Repušnice i Balta Berilovca na Staroj planini i

razdvaja se na 5 nivoa.

• Najniži ima krupnozrne konglomerate i arkoze u kosoj ili horizontalnoj slojevitosti sa

prisutnom imbrikacijom. Takav matrijal prelazi u finozrne turbidite što znači da je

transportovan sa šelfa niz kontinentalnu padinu.

• Sledeći nivo su finozrni metaklastiti i metarožnaci sa biljnim detriusom, taloženi

turbiditinim tokovima.

• Srednji deo stuba je olistostroma debljine 60m i javljaju se singenetska kliženja i

deformacije nedovoljno očvrslog materijala niz padinu uz velike olistolite.

• Pretposlednji nivo Inovske formacije su moćnosti 140m. U metaalevrolitima i

argilofilitima, zatim sericitskim škriljcima je prisutan grafit, pa je boja sedimenta tamnosiva.

• Moćnost poslednjeg sloja je 50 m i nastala je muljevitim tokovima koji su nosili blokove

peščara iz starijih delova formacije.

Karbon

Predstavljen je marinskim sedimentima u nižem i kontinentalnim tvorevinama višem delu.

Na 2km severno od Rudinjske reke se nalazi profil Tovarnice, koji počinje vulkanskom

7

serijom psefitsko-psamitski tufovi sa fragmentima andezita. Oni prelaze u tufozne peščare, i

imaju manje piroklastičnih komponenti što su mlađi. Mestimično se sreću izlivi andezita i

dacita, ili pak čisti peščari sa tankim slojevima uglja. Može se sresti i laminacija toka

piroklastičnog materijala u jezerskom basenu, koji postepeno prelazi u močvaru. Ostaci 2

sloja uglja ovo potvrđuju, kao i fosili flore.

Perm

Permske tvorevine nastale su u uslovima aridne i tople kontinentalne klime.

Paleomagnetska istraživanja ukazala su da se ova oblast tokom perma nalazila 8° severno od

ekvatora. Na Staroj planini su najpoznatiji lokaliteti Topli do, Babin zub i Midžor. Ukupna

debljina iznosi do 600 m, a pružaju se na prostoru dužine nekoliko desetina kilometara. Ovi

predeli predstavljaju klasične oblasti razvića crvenih permskih peščara i mogu da se izdvoje

facije aluvijanih nanosa i rečnih delti, kao i jezerski sedimenti, deponovani u mirnijim

plitkovodnim basenima. U stratigrafskom stubu permskih tvorevina Temske je izdvajaju

sledeći nivoi:

• Najniže delove stuba čine bazalni konglomerati debljine do 200 m, izgrađeni od porfirita

i kvarcporfira. Najčešće se konglomerati smenjuju sa krupnozrnim peščarima taloženim u

centralnim delovima plavinskih lepeza.

• Središnje delove stuba grade debele naslage finozrnih pešćara i glinaca, nastalih u okviru

aluvijalne ravni, ili mestimičnih plaja. Ovde dominiraju finozrni peščari i alevroliti, zatim

srednjezrni peščari – arkoze. Česte su pojave horizontalne laminacije, tragovi talasanja,

bioglifi, krečnjačke ili dolomitske konkrecije.

• Najviše delove stuba čine arkozni konglomerati, krupnozrne ili srednjezrne arkoze, sa

nezrelim, slabo zaobljenim i nesortiranim materijalom. Stene su masivne, sa ukupnom

debljinom do 30 m. Nastali su taloženjem u okviru srednjeg dela aluvijalne lepeze, unutar

kanala i korita kojima je prinošen materijal, pa je slojevitost kosa.

Markantan profil perma otkriven je na području Strmna reka – Šugrin, na 4 km severno od

Rudinjske reke:

• Najniže delove čine bazalni arkozni konglomerati, koji su ovde sitnozrni a ukupna

debljina im ne prelazi nekoliko metara.

• Postepeno prelaze u arkoze sa jednakim količinama kvarca i feldspata i podređenim

granitoidima, porfiritima i sericitskim škriljcima. Izgrađeni su od valutaka i krupnih zrna

kvarca, feldspata, granitoidnih stena, kristalastih škriljaca nižeg kristaliniteta, karbonskih

andezita, dacita i dijabaza. Materijal je slabo zaobljen i slabo sortiran što ukazuje na brzu i

nepravilnu sedimentaciju unutar korita intenzivnih ali povremenih buičnih tokova.

• Naviše u stubu smenjuju ih krupnozrni i sitnozrni slojeviti peščari, alevroliti i glinci

nastali tokom mirnije sedimentacije. Mestimično dostižu debljinu od 400 m. Taloženje je

obavljano u uslovima aluvijalnih ravni, između kanala, zatim na plajama, ili unutar

povremenih jezera.

• Preko prethodnih leže srednjozrni i krupnozrni peščari, mestmično i konglomerati,

izgrađeni od kvarca, plagioklasa, liskuna sa vezivom bogatim hematitom. U ovim peščarim

vidljiva je kosa slojevitost koja ukazuje na facije rečnih korita ili delti.

Sedimenti su formirani na podlozi od granitoidnih stena, kristalastih škriljaca niskog

stepena metamorfizma, u oksidacionoj sredini, u uslovima tople i žarke klime. Perm je veoma

rasprostranjen u slivu Rudinjske reke a predstavljen je crvenim peščarima, alevrolitima i

glincima. Tok Balice, jedne od sutoka Rudinjske reke je ceo usečen u stenama permske

starosti, a tok Glogovačke reke, najveće pritoke, je na kontaktu stena perma i trijasa. Najviši

delovi sliva su ove starosti. Permske stene se prostiru od 1260 m nadmorske visine do

izohipse koja ima vrednost 640m i nalazi se u podslivu Glogovačke reke.

8

Trijas

Desnom obalom reke Visočice pruža se pojas trijaskih stena prolazeći kroz sela Temska,

Lukanja, Pakleštica, Brlog, Rosomač, Senokos i dalje u Bugarsku. Preko formacije crvenih

permskih peščara nalaze se stene sajskog i kampilskog potkata donjeg trijasa. Dugo vremena

se vodila rasprava o gornjoj granici formacije crvenih peščara. Tretirani su kao isključivo

permski, dok su neki autori smatrali da gornjim delom zalaze u trijas. Donjotrijaski peščari

razlikuju se od permske podloge, po litološkim, teksturnim, kao i facijalnim karakteristikama,

različitom sastavu peskovitih sedimenata, većoj zrelosti klastita trijasa, različitom cementu ili

matriksu i odsustvu fosilnih ostataka u permskim naslagama.

Formacija Temske je zgrađena je od kvarcnih i subarkoznih konglomerata, arkoza,

alevrolita i glinaca. U bazalnom delu često sadrže konglomerate sa valucima permskih cvenih

peščara. Velika količina kvarca i stabilnih teških minerala ukazuje na veću zrelost tvorevina

ako se porede sa permskim peščarima u podini. Cement je kvarcni i hematitski, boje su crvene

ružičaste i bele. Sedimenti se javljaju u slojevima debljine do 50 cm, sa pojavama kose i

ukrštene slojevitosti, laminacije, konvolucije, bioturbacija i tragova kišnih kapi. Cela

formacija nastala je u aluvijlnim ravnima ili u koritima meandrirajućih reka, a obiluje

kanalskim i međukanalskim peskovima. Starost je dokazana nalascima fosilne flore donjeg

trijasa: Equisetites mougaoti, Shisoneura paradoxa, Neuropteridium intermadium, Voltzia

heterophylla i dr.

Donji Trijas

U Toplom dolu razvijene su tipične tvorevine najnižeg trijasa. Ovaj stadijum čini najveći

deo sliva Rudinjske reke (252 miliona godina). Mogu se izdvojiti dve serije: tzv donja i gornja

serija šarenih peščara.

• Donja serija predstavljena je sitnozrnim peščarima i alevrolitima masivne i slojevite

teksture, crvene do ljubičaste boje. U sedimentima preovlađuju čestice sitnog zrna, i slabe

sortiranosti. Glavne sastojke čine kvarc i feldspati. Teški minerali potiču iz metamorfita i

bazita paleozojske podloge. Peščari ove serije nastali su najverovatnije taloženjem u

depresijama, gde je materijal dopreman retkim ali izuzetno jakim bujičnim tokovima

(Fotografija 1.).

• Gornja serija sadrži srednje i krupnozrne peščare, rumene ili tamnocrvene boje. U

bazalnom delu javljaju se konglomerati sa dosta kvarca amfibolita, gnajsa i kvarcporfira. Mali

udeo fragmenata filita iz podloge ukazuje da je materijal transportovan sa veće udaljenosti.

Sortiranost materijala je bolja u odnosu na donju seriju. Glavne sastojke čine kvarc, kalijski

feldspati, plagioklas i liskuni. Teški minerali predstavljeni su hematitom i hematoilmenitom, a

nešto manje magnetitom, turmalinom. Mestimično se u peščarima sreće gips i kalcit, kao i

fragmenti vulkanskih stena. Taloženje je najverovatnije obavljano unutar rečnih korita.

9

Fotografija 1. Promena sedimenata severno od ušća Glogovačke reke

Foto: Autor

Srednji trijas

Izdvojeni su aniziski i ladinski kat. Aniziski kat predstavljen je krečnjacima sa bogatom

asocijacijom faune bivalvija, brahiopoda, ehinodermata, koji ukazuju na plitko kamenito dno

izloženo stalnim i snažnim pokretima vode.

-Anizik (247 miliona godina) je predstavljen crnim uslojenim krečnjacima sa proslojcima

glina i alevrolita. Zbog površine slojevitosti su grudvaste pa se nazivaju "naboriti" krečnjaci.

Vrlo često sreću se lumakele makrofaune naročito bivalvia, amoniti ili brahiopodi. Preko njih

leže sivi dolomiti, pa krinoidski "trohitski" krečnjacima, sitnozrni krečnjaci i pseudoolitičnim

krečnjacima sa čestim algama.

-Ladinski kat (242 miliona godina) ima dolomite, dolomitske i oolitske krečnjake.

Oolitične tvorevine nastaju u uslovima plitkog šelfa, gde dolazi do stalnih cikličnih pokreta,

kada se oko pojedinih inicijalnih zrna talože kristali aragonita. Na obodu zaravnjenog i

horizontalnog šelfa, hladna okeanska voda zasićena karbonatima dolazi u kontakt sa toplijim

regionima plitkog šelfa. Tada se zbog povećanja temperature naglo smanjuje rastvaračka

sposobnost vode i dolazi do obaranja karbonata, koji se taloži oko zrna peska, fragmenata

ljuštura i drugih sličnih čestica.

Gornji trijas

Gornjotrijaski izdanci sreću se uglavnom na istočnim padinama Stare planine. Na velikom

prostoru dolazi do regresije i erozije ranije nataloženih tvorevina srednjeg trijasa. Pojedinačni

izdanci usled toga sačuvani su samo fragmetarno, ali se mogu izdvojiti svi katovi gornjeg

trijasa.

-Karnijski kat (237 miliona godina) predstavljen je alevrolitima, zelenim peščarima,

dolomitičnim krečnjacima i aktinolitskim krečnjacima. Završne delove ovoga kata čine

peskovito dolomitični krečnjaci sa bogatim asocijacijama makrofaune. Ukupna debljina ne

prelazi 6 metara.

-Norički kat (227 miliona godina) je izdvojen zbog odsustva fosilne faune. Preko

karnijskog kata leže dolomiti i dolomitični krečnjaci. Dolomiti su sitnozrni, mikrokristalasti i

trakasti, a sadrže retke preseke megalodona. Debljina varira od 20 do 40 metara.

10

-Najmlađi deo trijasa (209 miliona godina) izgrađen je od dolomita i dolomitičnih

krečnjaka sa krupnozrnim peščarima glincima, alevrolitima i čestim ostacima bivalvia i

foraminifera.

Kod sela Senokosa trijas se završava tzv. “Crvenom serijom” reto-lijaske starosti, sa

alevrolitsko-glinovitim materijom, tankim proslojcima laporaca, laporovith krečnjaka i

glinaca, koji naviše prelaze u krupnozrne kvarcne peščare. Određeni su ostaci ostrakoda

poznati iz retolijasa Engleske ili gornjeg kajpera i donjeg lijasa Nemačke. Ukupna debljina

gornjeg trijasa, zajedno sa završnim horizontima lijasa iznosi od 10 do 100 metara. Tvorevine

gornjeg trijasa nastale su u priobalskim lagunama i jako oslađenim jezerima, tokom

povlačenja mora posle koga je usledila jedna kratkotrajna regresija.

Jura

Donja jura- Lijas

Lijaski sedimenti Stare planine su terigene tvorevine nastale tokom transgresije preko

slabo razuđenog paleoreljefa. Taložene su u jezerskoj, barskoj i aluvijalnoj sredini, a u

kasnijim fazama javljaju se produkti prave marinske sredine. U slivu Rudinjske reke je

prisutan kat Hetanž (200 miliona godina, Fotografija 1.). Tok reke se u jednom delu sela

Rudinja nalazi na granici Hetanža i donjeg trijasa, a ovu granicu prati druga po veličini

pritoka, Tonjanov do. Lijas se proteže paralelno sa tokom reke ali je veoma uzak. Stene

zapadno od toka reke su okarakterisane severo-zapadnim i jugo-istočnim pravcem pružanja.

Konglomerati, peščari i glinci donje jure na jugu počinju na 500 m nadmorske visine, od

samog korita reke i dostižu nadmorsku visinu od 920 m na severo-zapadu sliva.

Tokom srednjeg lijasa javljaju se u velikom broju belemniti, što je omogućilo da se izdvoje

dva nivoa: donji, sa obiljem brahiopoda i gornji, sa brojnim belemnitima.

• Brahiopodski nivo čine odozdo naviše peščari, peskoviti krečnjaci, laporci i peskoviti

glinci. U njemu su izdvojene još 3 zone.

• Belemnitsko grifejski nivo srednjeg lijasa sadrži dve zone: belemnitsko-brahiopodsku u

kojoj dominiraju belemniti Belemnites paxilosus i brahiopodi, i belemnitsko-bivalvijsku sa

čestim belemnitima i bivalvijama dok je ostala fauna retka. Zahvaljujući svojoj brojnosti u

srednjem lijasu Stare planine su konstatovane mnoge nove vrste.

U gornjem lijasu dolazi do postepenog produbljavanja pa se pored bivalvija i brahiopoda

sada se nalaze i amoniti sa najčešćim rodom Grammoceras i Pseudogrammoceras.

Srednja jura - Doger

Produbljavanje započeto krajem lijasa nastavljase i tokom Dogera, a na Staroj planini se

javljaju i fosili glavonožaca. Doger je rasprostranjen od Temske, preko Pokrivenika, Velike

Lukanje do Paklenštice i od Vladikine Ploče preko Visočke Ržane, Rosomača, Senokosa do

granice sa Bugarskom.

-Bajer (170 miliona godina) je u najnižim delovima predstavljen mrkim listastim glincima,

prekrivenim kvarcnim peščarima i mikrokonglomeratima. Fauna je predstavljena krupnim

belemnitima i ređim bivalviama i brahiopodima u višim delovima.

-Batski kat (168 miliona godina) ima peskovite glince i laporovite peščare sa amonitskom

faunom.

-Kelovejski kat (166 miliona godina) predstavljen je laporovitim krečnjacima i laporcima

sa amonitskom faunom Macrocephalites macrocephalus, Oxycerites neumayeri, Phylloceras

euphylloides, Perisphinctes zaracznji.

11

Gornja jura - Malm

Pelaške tvorevine zauzimaju znatno prostranstvo i karakterišu se obiljem amonitske faune

tako da je moguće precizno stratigrafsko raščlanjavanje i izdvajanje zona nižeg reda.

-Oksford (163 miliona godina) je razvijen od Temske. Predstavljen je laporovitim

krečnjacima, brečastim krečnjacima koji se često javljaju sa muglama rožnaca zelenkaste

boje. Najviše delove ovoga kata čine rumeni i plavičasti krečnjaci, a zatim i laporoviti crveni

pločasti krečnjaci koji postepeno prelaze u naredni kat.

-Kimeridž (157 miliona godina) je predstavljen krečnjacima sa brojnim primercima vrste

Aspidoceras acanthicum po kojima su nazvani “Akantički slojevi”. Krečnjaci su jedri,

uglavnom crvene boje sa laporovitim i glinovitim proslojcima. Mestimično se javljaju

grudvasti brečasti krečnjaci sa obiljem amonitskih ljuštura, iz koje su izdvojene tri zone.

• Donje akantičke slojeve čine rumeni tankopločasti laporoviti krečnjaci ukupne debljine 3-

5 m. otkriveni oko Visočke Ržane, Rosomača i Senokosa.

• Srednje akantičke slojeve grade rumeni krečnjaci sa interkalacijama sivih krečnjaka i

laporaca. Fauna se nalazi u vidu sočiva na brojnim lokalitetima debljine 7-20 m.

• Gornji deo akantičkih slojeva izgrađuju pločasti bankoviti laporoviti i škriljavi krečnjaci

debljine 3 do 10 m.

Taloženje sedimenata obavljano je u uslovima pelaške sredine, daleko od obale.

-Titon (152 miliona godina) je kao i prethodni kat rasprostranjen oko Kulišta, Temske,

Pokrivenika, Visočke Ržane, Rosomača i Senokosa, a predstavljen je bankovitiim i slojevitim

krečnjacima u kojima se javljaju proslojci i mugle rožnaca. Niži delovi tvorevina su izgrađeni

od rumenih pločastih krečnjaka, koji zatim prelaze u sive krečnjake sa amonitima, a ovi u sive

laporovite sparite sa intekalacijama i nagomilanjima rožnaca. Stene sadrže bogatu amonitsku

faunu predstavljenu rodovima: Lytoceras, Protetragonites, Ptychophylloceras, Phylloceras,

Malbosiceras, Pseudoplanites, Neobradites sa brojnim vrstama.

Kreda

Donja Kreda

Tokom donje krede nastavlja se jedan opšti proces izdizanja nivoa mora. Ovde su prisutni

laporovito-glinoviti slojevi, laporoviti krečnjaci, krečnjaci sa muglama rožnaca laporci i

glinci, sa velikim sadržajem organske materije, povećanim sadržajem sulfida, pirita i obojenih

metala. U redukcionim uslovima, zatvorene sredine sa ograničenom cirkulacijom, raspadanje

organizama se obavlja uz aktivnost anaerobnih bakterija pa se često ljušture očuvaju u

piritisanom obliku.

-Berijas (145 miliiona godina) je predstavljen tankoslojevitim pločastim sivim mikritskim

krečnjacima sa crnim rožnacima. Od sličnih jurskih krečnjaka iz podine razlikuju se po

povećanom sadržaju dolomita, izrazito crnim rožnacima i sivom bojom krečnjaka.

-Valendin i Otriv (139 i 133 miliona godina) su slično građeni, laporovitim sivoplavičastim

krečnjacima kriptokristalaste strukture, sa ostacima amonitskih ljuštura izgrađenim od

mikrokristalastog kalcita. Najviši delovi zapadne strane sliva Rudinjske reke su krečnjaci,

laporci i peščari ove starosti.

-Barem (129 miliona godina) je sačinjen od plavičastih laporaca i laporovitih krečnjaka sa

brojnim piritisanim amonitskim ljušturama. Sadržaj laporovite komponente je nešto veći u

odnosu na starije tvorevine. Laporci su tabličasti, sive, plave i žute boje, a sadrže glinovitu

materiju, kvarc, pirit, hematit i granat. U mikrokristalastoj masi krečnjaka javlja se obilje

ljuštura mikroorganizama izgrađenih od mikrokristalastog kalcita. U slivu Rudinjske reke leže

preko Hetenža i predstavljeni su sprudnim krečnjacima sa rekvienijama, za razliku od

opisanih slojeva koji su pelaški. Sprudne tvorevine su prisutne i na lokalitetu Skuvije na

Staroj planini. Predstavljene su biomikritima, finim biosparitima, oosparitima, bioklastičnim

12

krečnjacima, laporcima peščarima i konglomeratima. Baremske tvorevine čine bioklastični

krečnjaci taloženi u plitkovodnoj sredini otvorenog infralitorala sa normalnim salinitetom. U

ovakvoj sredini taložen je pored oolitičnih krečnjaka i detritus organogenog materijala.

-Apt (125 miliona godina) je predstavljen plavičastim laporcima sa belemnitima. U ovim

tvorevinama smanjuje se udeo laporovitih krečnjaka, na račun povećanja glinovitih laporaca.

-Alb (113 miliona godina) ima istu sedimentaciju kao Apt, o čemu svedoče plavičasti

peskoviti laporci sa bivalvijama i foraminiferima.

Gornja Kreda

-Turon (94 miliona godina) se javlja na jugozapadnom obodu Stare planine, oko

planinskog doma “Midžor”, pa preko Nišora do Temske javljaju se laporovito glinovite

tvorevine i andezitski vulkanoklastiti. Turon počinje sivim pločastim i bankovitim žućkastim

peščarima, sivobelim krečnjačkim laporcima, a završava se plavičastim listastim laporcima. U

okolini Temske izdvojene su tvorevine gornje krede u okviru kojih se nalaze inoceramsko

foraminiferski laporci sa bogatim asocijacijama turonsko-senonske mikrofaune. Izdanci se

nalaze u reci Temštici, zatim u ataru Rudinja na putu Rudinje Temska (Fotografija 2.), kod

sela Rogodeš i na drugim lokalitetima. Vrlo često se uz turonske laporce javljaju tufovi i

tufiti, vulkanske breče, aglomerati i drugi piroklastiti. Zajedno čine specifičnu tzv. “Prvu”

fazu vulkanizma.

Fotografija 2. Kosa diskordanca na putu iz Temske do Rudinja, visine 2 metra

Foto: Autor

-Konijak i Santon (90 i 86 miliona godina) su konstatovani na osnovu bogate asocijacije

mikrofaune u laporcima i glincima sa tufovima i tufitima.

Osim spomenutih perioda i katova, na prostoru sliva su rasprostranjeni i sedimenti

pleistocena na Temačkom brdu. To su najmlađi sedimenti: šareni peščari, alevroliti i glinci.

Geološka karta Srbije 1:100.000 je digitalizovana (Karta 3.). Preklapanjem sa Digitalnim

Elevacionim Modelom (DEM) se primećuje obrnuta konkordanca na istočnoj strani sliva jer

se najstarije stene nalaze na većim nadmorskim visinama, odnosno preko mlađih. Zbog

karakteristika ovih stena, pritoke nisu mogle da se razviju kao na suprotnoj obali reke. Na

13

krajnjem severo zapadu sliva je oblast koja se može opisati kao kraljušt odnosno višestruko

najahivanje bora izgrađenih od sedimenata krede, koji su erodovani.

P Crveni peščari, alevroliti i glinci

T1 Kvarcni peščari i konglomerati (d.trijas)

J11 Konglomerati, peščari i glinci (hetanž)

K13 Sprudni krečnjaci sa rekvienijama (barem)

K11,2 Krečnjaci, laporci i peščari (valendis i otriv)

K24 Peščari danskog kata

PL, Q Šareni peščari, arkoze, alevroliti i glinci

? Kraljušt

Karta 3. Geološka karta sliva Rudinjske reke

Izvor:Internet 1, Autor

Slika 1. Stubovi Proterozoika, Kambrijuma, Gornjeg Karbona, Perma i Trijasa na Staroj planini

Izvor: Banjac, 2004, prilagođeno

Na Fotografiji 3. su prikazane neke od stena u slivu Rudinjske reke. U koritu reke se mogu

naći raznovrsne stene: breče, konglomerati, kvarcni peščari, crveni peščari, kalcit, drobina,

krečnjaci, laporci itd. Primer nesortiranosti materijala u koritu je oblutak prečnika oko 10 cm

koji stoji u gomili materijala sa grubim ivicama (a) na nadmorskoj visini od 640 metara,

odnosno blizu ušća Tonjanovog doa u Rudinjsku reku. To govori da pritoke imaju dovoljnu

snagu da naprave ovakve sferične oblike na svom kratkom toku. Raznovrsnost granulacije i

oblika se može naći i na samom ušću Rudinjske reke u Temšticu, gde najveći blokovi mogu

imati prečnik malo manji od jednog metra. Pod b) se vidi kvarcni peščar fotografisan blizu

obale. Izvijene linije su nastale kao posledica njegove cepljivosti i delovanja fluvijalne

erozije. Dužina stene je pola metra. Isti tip stene se može naći u koritu reke celom dužinom.

Suprotno od ušća u Temšticu se nalazi odsek visine 10 metara od krečnjaka pod c). Reka se tu

razliva po aluvijalnim sedimentima i pravi slapove. Pod d) se može videti erodirano zemljište

sa kamenjem na vrhu. Ovakav oblik je nastao deluvijalnim procesom. Mineral na vrhu je

uglavnom beli kalcit koji se može naći po celom slivu i on brani stub ispod od erozije. Visina

ovih stubova je oko 15 cm. Mogu se pratiti duž istočne obale reke, posle 600 m nadmorske

visine.

Fotografija 3. Različite stene sliva Rudinjske reke

Foto: Autor

2.2. GEOMORFOLOŠKE KARAKTERISTIKE

Proces fluvijalne erozije se dešava svuda gde je količina padavina veća od isparavanja i

upijanja. U Rudinjsku reku otiču vode sa lokalnih brda: Temačko (596 m), Gorčanik (900 m),

Granikovo (1088 m), Dubak (995 m), Belica (918 m), Brezovička čuka (1281 m), Lubni del

(1037 m), Vikatište (1065 m), Ralova čuka (839 m), Trešnja (720 m) i Ključ (574 m). Cela

površina sliva je podložna jaružanju i intenzivnom spiranju.

16

Rudinjska reka je bujičnog karaktera. Postoje nesuglasice oko definicije bujice i njenog

određivanja. Opšta definicija je da su to plahoviti vodotoci, najčešće povremeni, koji naglo

nabujaju i vuku materijal različite krupnoće i vrste (Lazarević, Tošić, 2013). Kao jednostavna

metoda određivanja bujice se koristi anketiranje lokalnog stanovništva. Stanovnici su

anketirani 2015. godine i svi su potvrdili bujični karakter reke. Kao primer su navodili

posledice poplava u maju 2014. godine, kada je korito reke kroz selo Rudinje za kratak period

višestruko prošireno, a parcele ispred kuća i deo centra sela su odnete. Selo se još nije

oporavilo od poplava a jedan od današnjih mostova se vidi na Fotografiji 4 a).

Dno korita je sačinjeno od materijala različite veličine i otpornosti tako da su česti mali

vodopadi. Talvegu je na terenu posebno obraćena pažnja jer je ArcMap prikazao prilikom

izrade modela profila, da na 500 m nadmorske visine mora postojati vodopad visine od 10m.

Takav slučaj nije pronađen na terenu, ali se ta visina savladava sa više manjih uzastopnih

vodopada. Fotografije nekih od njih se vide pod b) i d).

Reka je plitka (maksimum vodostaja je bio 40 cm) i zbog takve granulacije materijala u

njoj može se često desiti da neki njeni delovi budu izolovani od tekuće vode (Fotografija 4

pod e). Tada se formiraju lančana jezera i voda brzo isparava. Dešava se da na nekim

delovima korita reka uopšte ne postoji površinski (c), ali nizvodno ona opet izvire i nastavlja

dalje. Meštanima Rudinja je ova pojava poznata pod nazivom poniranje reke, iako na

topografskoj karti ona nije obeležena kao ponornica.

Fotografija 4. Oblici u koritu Rudinjske reke

Foto: Autor

Zbog toga što zapadnu stranu sliva čine uglavnom krečnjačke stene, na njenim najvišim

delovima po grebenu su prisutne vrtače. Prema Cvijićevoj klasifikaciji to su tanjiraste i

levkaste vrtače (Lazarević, Tošić, 2013). Ima ih dvadeset, a najveća ima dubinu 10 m a širinu

150 m. Na terenu su teško uočljive zbog vegetacije, ali se na topografskoj karti vide kao

udubljenja na brdu.

Preko Spatial Analyst tool-ova su urađene sledeće karte: nadmorska visina, nagib i

ekspozicija terena (Karta 4.). Najviša tačka u slivu je i najistočnija tačka, sa nadmorskom

visinom 1279m, a najniža je na ušću, 390m. Mala površina sliva je na nadmorskoj visini iznad

800m i tu se nalaze izvorišni delovi svih pritoka. Nagibi terena su izraženi u stepenima, a

17

najveći deo sliva ima nagib od 0-20. Ekstremne vrednosti nagiba su na razvođima

Tonjanovog doa i Glogovačke reke. Uz samu Rudinjsku reku je veoma strmo na delu

severnijem od ušća Tonjanovog doa, i mora se ići talvegom. Južno od ovog mesta je moguće

kretati se sa obe strane reke, iako su staze zarasle autohtonom vegetacijom.

Karta 4. Nadmorska visina sliva, nagib terena u stepenima i ekspozicija terena sliva Rudinjske

reke

Izvor: Autor

Ekspozicija terena je takva da preovladava zapad i istok, što se slaže sa generalnim

pravcem reke koji je sever-jug. Iako ekspozicija može da utiče na vegetaciju, takva korelacija

nije zapažena na kartama jer su sve strane sliva podjednako pošumljene.

Ušće u Temšticu je prikazano na Fotografiji 5., a fotografisano je sa Rudinjske reke ka

Temštici. Ušće se menja u zavisnosti od vodostaja. Kad je vodostaj visok, aktivno je više ušća

između kojih se nalaze ade sa vegetacijom. Jedno ušće je bilo aktivno 2015. godine na terenu

ali su se videla suva korita ostalih, dok je sledeće godine bilo dva ušća. Na mestu gde se spaja

sa Temšticom je sama izgradila sebi prepreku od nanosa, koja se može videti na panorami.

Dužina ove grede je tada bila 15 metara. Preko nje se voda preliva u dublju i hladniju

Temšticu. Greda tera vodu da na samom ušću teče paralelno sa Temšticom, a to je uokvireno

crnim pravougaonikom na karti pored.

Fotografija 5. Zapadno ušće Rudinjske reke u Temšticu

Foto: Autor

Ovo zapadno ušće je šire i veće od istočnog. Stanovnici Rudinja su izjavili da je ušće

kontrolisano uz pomoć kaptažnih kanala koji imaju funkciju da prihvate vodu Rudinjske reke

kad ima bujični karakter i time smanje potencijalnu akumulaciju sedimenata na ušću u

Temšticu. Takvi kanali se ulivaju južnije od ušća na fotografiji, ali nisu nađeni na terenu zbog

razvijene vegetacije.

18

2.3. KLIMATSKE KARAKTERISTIKE

Analiza klimatskih elemenata je u ovom radu svedena na padavine i temperature.

Meoteorološka stanica u Pirotu je najbliža Rudinjskoj reci i njeni podaci su korišćeni za

period od 1949-2015 godine. Koordinate stanice su 43,15° severne geografske širine, 22,6°

istočne geografske dužine i 370 m nadmorske visine. Cela stanica je smeštena na manjoj

nadmorskoj visini od sliva Rudinjske reke, zato bi njene vrednosti trebalo korigovati. Ipak,

pošto je ovo najbljiža stanica, njeni podaci će biti predstavljeni grafički.

2.3.1. Temperatura

Prosečna temperatura za stanicu Pirot za period od 1949-2015. godine je 10,9 °C. Broj

godina koje su imale temperaturu iznad proseka je 27. Najveća učestalost takvih godina je u

poslednje dve decenije. Linija trenda govori o jasnom povećavanju prosečne godišnje

temperature. U posmatranom periodu najmanju prosečnu godišnju temeperaturu je imala

1956. godina sa 9,2˚С, a najvišu 2013. sa 13˚С. Od početka merenja pa do danas temperatura

je porasla za 1,8˚С. Plavom bojom su označene stanice sa temperaturom ispod proseka

(Grafik 1.).

Grafik 1. Prosečne godišnje temperature za stanicu Pirot 1949-2015.

Izvor: http://www.hidmet.gov.rs/ciril/meteorologija/klimatologija_godisnjaci.php

Amplitude temperature tokom godine prikazane su na Grafiku 2. Korišćene su maksimalne

i minimalne zabeležene temperature za svaku godinu. Najniža temperatura zabeležena je

1985. godine i iznosila je -29 ˚С. Najviša je bila 2000. godine (41˚С). Amplituda od čak 69

stepeni je izmerena 1985. godine, dok prosečna amplituda godišnje iznosi 53˚С.

19

Grafik 2. Minimalne i maksimalne temperature izmerene po godinama za stanicu Pirot 1949-2015.

Izvor: http://www.hidmet.gov.rs/ciril/meteorologija/klimatologija_godisnjaci.php

Najvišu srednju mesečnu temperaturu ima jul (21,2˚С), avgust (20,9˚С) i jun (19,2˚С).

Najnižu imaju januar (-0,2˚С), a decembar i februar imaju istu temperaturu (1,6˚С). Prosečna

zimska temperatura je 1˚С, proleće je hladnije od jeseni (10,9 i 11,3˚С), a leto je najtoplije

godišnje doba sa prosečnih 20,4˚С. Prosečne mesečne temperature su date u Grafiku 3.

Grafik 3. Prosečne mesečne temperature za stanicu Pirot 1949-2015

Izvor: http://www.hidmet.gov.rs/ciril/meteorologija/klimatologija_godisnjaci.php

2.3.2. Padavine

Prosečna količina padavina godišnje za period 1949-2015. godina za stanicu Pirot iznosi

590,2 mm. Najveća količina se izlučila 2014. godne i iznosi 918,1 mm. U celoj Srbiji je to

bila najkišovitija godina. Najmanje padavina je bilo 2000. godine (261,2 mm). Linija trenda

ima blagi porast, što znači da je moguće očekivati veću humidnost. Padavine su prikazane na

Grafiku 4. Tamnim bojama su prikazane godine sa padavinama ispod proseka, a njih ima 25.

-30.0

-20.0

-10.0

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

19

49

19

51

19

53

19

55

19

57

19

59

19

61

19

63

19

65

19

67

19

69

19

71

19

73

19

75

19

77

19

79

19

81

19

83

19

85

19

87

19

89

19

91

19

93

19

95

19

97

19

99

20

01

20

03

20

05

Tem

pe

ratu

ra[°

C]

Godine

min

max

20

Grafik 4. Prosečne godišnje količine padavina za stanicu Pirot 1949-2015

Izvor:http://www.hidmet.gov.rs/ciril/meteorologija/klimatologija_godisnjaci.php

Na Grafiku 5. Su prikazane padavine po mesecima tamno plavom bojom, a svetlo plavom

su padavine 2014. godine. Ona se izdvaja jer je u nekim mesecima palo do skoro 3 puta više

nego prosečno, a to je zaslužno za današnji oblik korita Rudinjske reke, kao i za količinu

krupnog materijala na njenom ušću. Prosečno najviše padavina se izluči u junu 75,2 mm, a

najmanje u januaru 36,9 mm.

Grafik 5. Srednje mesečne količine padavina za stanicu Pirot 1949-2015., i srednja mesečna

količina padavina 2014.

Izvor:http://www.hidmet.gov.rs/ciril/meteorologija/klimatologija_godisnjaci.php

Zimi je količina padavina najmanja i iznosi 120,2mm, a na proleće padne 159,1mm.

Najkišovitija sezona je leto sa 167mm. Na jesen se izluči 145 mm.

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

140.0

160.0

Jan Feb Mar Apr Maj Jun Jul Avg Sep Okt Nov Dec

Pad

avin

e (

mm

)

Mesec

21

2.4. BIOGEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE

Na osnovu podataka sa sajta

geoSerbia (Internet6) je preuzeta karta

rasprostiranja šuma u Srbiji. Potom je

ona digitalisana i preklopljena sa

slivom Rudinjske reke pa se dobilo

pokrivenost vegetacijom. Prema ovoj

metodi kartiranja, 73% sliva je

prekriveno šumama (Karta 3). Neke

od biljaka koje imaju najveće

rasprosranjenje u slivu su (Fotografija

6.): Poaceae (a), Centaurea sp (b),

Salvia sp (c), Dipsacus silvester (d),

Dipsacus laciniatus (Češljuga) (e),

Festuca (f), Apiaceae (štitare),

Verbascum sp, Carpinus betulus

(grab), Cornus mas (dren), Cornus

sanguinea (sviba, pasdren), Quercus

cerris (hrast cer), Frangula alnus

(obična tršljika) (Vukićević, 1996

Cinkernagel, 2006).

Od riba je rasprostranjena samo

vrsta Gobio, odnosno krkuša. Južno

od sela se može naići na rečne zmije,

a duž celog tok je prisutna velika

populacija žaba. Karta 5. Pošumljenost sliva Rudinjske reke

Izvor: Autor

Fotografija 6. Vrste biljaka u slivu Rudinjske reke

Foto: Autor

22

2.5. PEDOLOŠKE KARAKTERISTIKE

Za analizu rasprostranjenosti tipova zemljišta, od Instituta za zemljište u Beogradu je uzeta

Pedološka karta SFRJ, sekcija Pirot 1 1:50000 iz 1972. godine. Na području sliva Rudinjske

reke izdvojeni su sledeći tipovi zemljišta (Karta 6): Smeđe kiselo lesivirano zemljište na

peščaru se pruža od ušća do izvorišta Tonjanovog do-a (Fotografija 8. i 9.). Na karti je

prikazano zelenom bojom. Na tom zemljištu su od kultura najviše zasađeni kukuruz, duvan i

voćnjaci. Nalaze se pre ulaska u selo i pri samom ušću gde teren ima najmanji pad. Na

najvišim delovima zapadne strane sliva je rendzina posmeđena na jedrom krečnjaku. Ona je

najviše razvijena u vrtačama. Najveći deo sliva zauzima smeđe kiselo lesivirano zemljište na

permskom peščaru. Manje zastupljena zemljišta su: crveno smeđe kiselo zemljište na

permskom peščaru, smeđe kiselo zemljište na filitu i glincu i permoranker, na najvišem delu

sliva. Zbog svoje izražene kiselosti, ovakva zemljišta nisu pogodna za poljoprivredu. Moćnost

zemljišta u slivu ne prelazi 40 cm.

Tokom terena su uzorkovana zemljiša sa zapadne strane sliva. U laboratoriji

Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu su određivane hemijske i fizičke osobine uzoraka.

Laboratorijske analize su podrazumevale: sadržaj CaCO3 Šajblerovim kalcimetrom, humusa,

Karta 6. Peodološka karta sliva Rudinjske reke

Izvor: Autor

23

pH vrednost, granulaciju prosejavanjem kroz seriju sita, vodopropustljivost i zapreminsku

masu odnosno poroznost. Uzorkovana su zemljišta na tri lokaliteta, od toga 5 uzoraka u

narušenom stanju, 18 u nenarušenom i 3 za analizu strukture. Svi uzorci su uzeti iz

površinskog horizonta. Dublje uzorkovanje je onemogućeno matičnom stenom. Na

ispitivanim lokalitetima se nalazi šuma belog bora (Pinus sylvestris), bagremova šuma

(Robinia pseudoacacia) i livada. Iz šume belog bora i bagrema su uzimani uzorci na dubini od

0-10cm i od 10-20cm. Sa livade je uzeto od 0-30cm. Koncentracija CaCO3 je u datom

zemljištu sledeća: Tabela 1. Procenat CaCO3 u uzorcima

Vegetacija Dubina [cm] Ruzultat [%] Pinus Sylvestris 0-10 0

10-20 0,5568

Robinia

pseudoacacia

0-10 0,2144 10-20 0,0204

Livada 0-30 0,2144

Samo je u slučaju šume belog bora na dubini do 10 cm zemljište beskarbonatno, svi ostali

rezultati ukazuju na slabokarbonatno.

Fotografija 7. Profil zemljišta duž obale Rudnjiske reke, visine 30cm.

Foto: Autor

Na Slici 2. se mogu videti procenti svake frakcije u uzorku. Šuma belog bora je imala

najviše procenata preko 10mm, čak 41%, dok je za istu frakciju bagremova šuma imala samo

6%. Bagremova šuma ima najviše frakcija manjih od 0,1mm (10%). Šuma belog bora i livada

su slične po granulaciji, dok se bargemova najviše razlikuje. Uzorak bagremove šume je

jedini sadržao sitno kamenje koje je odstranjeno pri određivanju granulacije i njene frakcije su

najravnomernije raspoređene.

24

Slika 2. Granulacija svakog uzorka u procentima [%]

Vodopropustljivost se izražava koeficijentom k-Darcy koji označava brzinu filtriranja u

cm/sec. Zemljište bagremove šume ima najveću vodopropustljivost 7,77x10-3, a livade

najmanju 2,76x10-3. Prema podeli zemljišta prema vodoprooustljivosti, svi uzorci su jako

propusni.

Fotografija 9. Profil zemljišta na ulasku u selo Rudinje, visine 2 metra.

Foto: Autor

Zapreminska masa je pokazatelj stepena sabijenosti zemljišta, nije konstrantna i menja se

sa vegetacionim periodom i padavinama. Najveću zapreminsku masu ima zemljište livade

(1,47 g/cm3), a najmanju bagremova šuma (1.36 g/cm3).

U Tabeli 2. rednim brojevima od 1-5 su označeni redom: 1- šuma belog bora 0-10 cm, 2-

bagremova šuma 10-20 cm, 3- šuma belog bora 10-20cm, 4- livada i 5- bagremova šuma 0-

10cm. Aktivna kiselost u četinarskoj šumi je najmanja. Najkiselija je bagremova šuma na

dubini od 10-20 cm. Sva zemljišta su siromašna fosforom. Šuma belog bora ima visok sadržaj

kalijuma do 10 cm, a onda srednji do 20 cm.

25

Tabela 2. pH vrednost uzoraka

Posle svih analiza utvrđeno je po rezultatima da je zemljište zapadnog dela sliva Rudinjske

reke vrsta kambičnog zemljiša, crvene boje zbog raspadanja primarnih alumosilikata pri čemu

se oslobađa višak oksida i hidroksida gvožđa.

26

3. MORFOMETRIJA SLIVA RUDINJSKE REKE

3.1. METODOLOGIA

Sliv Rudinjske reke se posmatra poslednje dve godine na terenu. Za to vreme urađena je

digitalizacija topografske karte sekcije Pirot 1-3 (Temska) razmere 1:25.000. Za to je korišćen

program ArcMap 10.1. Napravljen je Digital Elevation Model (DEM) uz pomoć interpolacije

izohipsi čija je ekvidistanca 10 m. Redosled vodotokova je urađen prema Štralerovoj

klasifikaciji preko Hidrology tool-ova u istom programu. Geološki i geomorfološki podaci su

posmatrani na terenu kao i takođe su digitalisani na osnovnoj geološkoj karti Srbije

1:100.000, Pedološkoj karti SFRJ Pirot 1 1:50.000 i osnovnoj geomorfološkoj karti Srbije

1:300.000.

Parametri koji su korišćeni za morfometriju sliva su preuzeti iz strane literature (Horton,

1945; Strahler, 1957; Demoulin, 2011; Pacheco, 2014; Harish, 2016; Pandey, 2016;

Prithiviraj, 2016; Pramanik, 2016; Steinke, 2016; Shen, 2016), su objašnjeni i prevedeni na

srpski jezik. Računati su sledeći parametri za rečni sistem, geometriju basena i reljef:

-Rečni sistem

1. Hijerarhijski redosled vodotokova Su (4)

Korišćenja je Štralerova metoda u kojoj najveći vodotok ima najveći broj. Pritoke koje ne

primaju ni jednu pritoku su broj 1. Od sutoke takva dva toka nastaje vodotok broj 2.

Spajanjem dva vodotoka 2 nastaje vodotok 3.

2. Ukupan broj vodotokova Nu , Nu= N1+N2...+ Nn (84)

Broj koji se dobije sabiranjem svih vodotokova na površini sliva.

3. Ukupna dužina vodotokova Lu (km), Lu= L1+L2...+ Ln (42,25 km)

Izražava se u kilometrima i predstavlja sumu dužine svih vodotokova.

4. Koeficijent dužine vodotokova Lur, Lur= Lu/ Lu-1

Broj koji se dobije kada dužine svih vodotokova većeg reda podelimo sa nižim redom,

odnosno ako dužinu vodotokova reda 2 podelimo sa dužinom vodotokova broj 1, itd.

5. Koeficijent račvanja Rb, Rb= Nu/Nu+1

Odnos broja tokova manjeg reda podeljen sa brojem većeg reda, odnosno broj vodotokova

reda 2 podelimo sa redom 3. Kao i prethodni koeficijent, veličina nema jedinicu.

6. Dužina glavnog vodotoka Cl(km) (7,15 km)

Računa se od početka glavnog vodotoka do njenog ušća. Izražava se u kilometrima.

7. Najmanja moguća dužina vodotoka C0 (km) (6,36 km)

Računa se kao pravolinijsko rastojanje izvora i ušća vodotoka. Izražava se u kilometrima.

8. Koeficijent razvitka rečnog toka K, K= Cl/C0 (1,12)

Dobija se deljenjem dužine glavnog vodotoka sa najmanjom mogućom dužinom. Dobijena

vrednost je uvek veća ili jednaka 1. Ako je jednaka jedinici onda je tok pravolinijski, što se

sreće u kratkim planinskim potocima.

9. Hidrografska dužina glavnog toka Ch (km) (10,26 km)

27

Dobija se kada se dužina glavnog vodotoka sabere sa dužinom duže sastavnice od koje

nastaje glavni vodotok. Izražava se u kilometrima.

-Geometrija basena

10. Dužina basena Lb (km) (7,82 km)

Za basene kao što je ovaj, dobija se tako što se najmanja moguća dužina vodotoka sabere

sa razdaljinom do vododelnice. U slučaju dobijena linija na nekim mestima preseca

vododelnicu, dužina basena se mora računati drugačije, preko medijane sredine sliva.

11. Površina basena A (km2) (20 km2)

Površina sa koje se sve padavine slivaju pritokama u određenu reku. Ograničena je

vododelnicom i izražava se u kilometrima kvadratnim. Može se meriti i planimetrom direktno

sa karte.

12. Dužina vododelnice P (km) (23,39 km)

Vododelnica je zamišljena linija koja spaja tačke na razvođu. Meri se kurvimetrom sa

karte, ili se dužina očita sa digitalizovane karte i izražava se u kilometrima.

13. Maksimalna širina sliva Bmax (km) (5,02 km)

Linija koja je pod pravim uglom na maksimalnu dužinu basena i spaja najudaljenije tačke

na suprotnim stranama sliva. Izražava se u kilometrima.

14. Prosečna širina sliva Bsr (km), Bsr= A/Ld (2,55 km)

Dobija se kao količnik površine sliva i dužine basena. Izražava se u kilometrima.

15. Koeficijent punoće sliva Ff , Ff=A/Lb2 (0,33)

Ako bi dužina basena bila jedna stranica kvadrata i ako bismo u takav kvadrat smestili

površinu sliva, dobili bismo kao njihov količnik koeficijent punoće. On ne može biti veći od

1. Nema jedinicu u kojoj se izražava. Ako bi površina sliva bila savršen krug, koeficijent bi

iznosio 0,754.

16. Odnos elongacije Re, Re= 2*(A/π)0,5 /Lb (0,65)

Prečnik kruga čija je površina jednaka površini sliva se podeli sa dužinom sliva. Prema

Štraleru ukoliko je dobijeni broj 0,9 ili veći onda je sliv zaobljen, ako je 0,8-0,9 onda je

ovalan, 0,7-0,8 je malo izdužen, 0,5-0,7 je izdužen, manji od 0,5 je jako izdužen.

17. Koeficijent kružnosti Rc, Rc = 4πA/ P2 (0,46)

Količnik površine sliva i površine kruga čiji je obim jednak dužini vododelnice. Veličina

nema jedinicu.

18. Obim kruga čija je površina jednaka A, s (km) (15,86 km)

19. Koeficijent razvijenosti sliva m= P/s 1,47

Dobija se kao količnik vododelnice i obima kruga čija je površina jednaka površini sliva.

Nema jedinicu.

20. Površina sliva pod šumom Aš (km2) (14,6km2)

Može se meriti planimetrom sa karte ili se može odrediti preko digitalizovane karte. Čini je

suma svih površina u slivu koji su pokriveni šumskom vegetacijom.

28

21. Koeficijent pošumljenosti Kš, Kš= Aš/A (0,73)

Dobija se kao količnik površina pod šumom sa površinom sliva. Ne može biti veći od

jedinice, u čijem bi slučaju ceo sliv bio prekriven šumom.

22. Tekstura drenažnog sistema Dt, Dt= Nu/P (3,59)

Količnik ukupnog broja vodotokova u slivu sa dužinom vododelnice.

23. Čestina vodotoka Fs, Fs= Nu/A (4,2)

Ukupan broj vodotokova u slivu se deli sa površinom sliva.

24. Gustina vodotoka Dd (km/km2), Dd=Lu/A (2,11 km/km2)

Dužine svih vodotokova se podele sa površinom sliva.

25. Dužina površinskog oticanja Lg, Lg= A/2*Lu (0,24)

Opisuje pojavu koja se dešava kad pada kiša u tolikoj meri, da je podloga zasićena pa voda

mora da se sliva po površini sliva dok ne dođe do usečenog vodotoka. Geomorfološki oblici

koji nastaju dok se kiša sliva niz padine su curci.

26. Koeficijent asimetrije sliva Ka, Ka= Ad/Al (1,35)

Reka deli sliv na dve strane. Ako se desna označi sa Ad a leva sa Al, koeficijent asimetrije

se dobija kao količnik veće polovine sa manjom.

-Karakteristike reljefa

27. Nadmorska visina ušća z (m) (390 m)

28. Maksimalna visina basena Z (m) (1279 m)

29. Amplituda visina u basenu H (m), H= Z-z (889 m)

Dobija se oduzimanjem najviše tačke i najniže tačke sliva.

30. Koeficijent reljefa Rh, Rh= H/Lb (113,7)

Odnos amplitude reljefa u slivu sa dužinom basena, govori o strmosti basena, odnosno o

mogućoj eroziji u basenu.

31. Nadmorska visina izvora zi (m) (680 m)

U ovom slučaju nadmorska visina sutoka koje čine Rudinjsku reku.

32. Ukupan pad reke Hu (m), Hu= zi-z (290 m)

Dobija se razlikom nadmorske visine izvora i ušća, izražava se u metrima.

33. Prosečan pad reke J(‰), J= Hu/Cl (41,98‰)

Dobijamo deljenjem ukupnog pada reke sa njenom dužinom. Izražava se u promilima.

34. Srednja visina sliva Hsr (m) (835 m)

Dobija se kada se saberu svi vrhovi i prevoji na razvodju i podele se sa njihovim brojem.

Dobijeni broj se koristi u razmatranju prodiranja vazdušnih struja kroz sliv, odnosno koliku

prepreku predstavlja razvođe prodoru vazdušnih masa.

29

35. Integral hipsometrije Hi, Hi= Hsr-z/ Z-z (0,5)

Vrednost integrala hipsometrije sliva se koristi za razumevnje stadijuma u razvoju reljefa u

slivu. Ima maksimalnu vrednost 1, kojoj odgovara početna faza reljefa kad je sliv usečen u

visoke planine, ako je vrednost oko 0,5 onda je reljef u zreloj fazi (dobro razviena drenažna

mreža u terenu s manjim visinskim razlikama). Ako je vrednost Hi mala, reljef je u kasnom

stadijumu razvoja.

3.2. REZULTATI

Analizom u ArcMapu dobijeni su sledeći rezultati. Biće predstavjeni redom kojim su

objašnjavani.

-Rečni sistem

1. Hijerarhijski redosled vodotokova (Karta 7.), Su= 4

2. Ukupan broj vodotokova Nu= 84

3. Ukupna dužina vodotokova Lu= 42,25 km

4. Koeficijent dužine vodotokova Lur, Lur= Lu/ Lu-1

5. Koeficijent račvanja Rb, Rb= Nu/Nu+1

6. Dužina glavnog vodotoka Cl= 7,15 km

7. Najmanja moguća dužina vodotoka C0= 6,36 km

8. Koeficijent razvitka rečnog toka K= 1,12

9. Hidrografska dužina glavnog toka Ch= 10,24 km

-Geometrija basena

10. Dužina basena (Karta 7.) Lb= 7,82 km

11. Površina basena A= 20 km2

12. Dužina vododelnice P= 23,4 km

13. Maksimalna širina sliva (Karta 7.) Bmax= 5,02 km

14. Prosečna širina sliva Bsr= 2,55 km

15. Koeficijent punoće sliva Ff= 0,33

16. Odnos elongacije Re= 0,65

17. Koeficijent kružnosti Rc= 0,46

18. Obim kruga čija je površina jednaka A, s= 15,86 km

19. Koeficijent razvijenosti sliva m= 1,47

20. Površina sliva pod šumom Aš= 14,6 km2

21. Koeficijent pošumljenosti Kš= 0,73

22. Tekstura drenažnog sistema Dt= 3,59

23. Čestina vodotoka Fs= 4,2

24. Gustina vodotoka Dd= 2,11 km/km2

25. Dužina površinskog oticanja Lg= 0,236

26. Koeficijent asimetrije sliva (Karta 7.) Ka= 1,35

-Karakteristike reljefa

27. Nadmorska visina ušća z=390 m

28. Maksimalna visina basena Z= 1279 m

29. Amplituda visina u basenu H= 889 m

30. Koeficijent reljefa Rh= 113,7

30

31. Nadmorska visina izvora zi= 680 m

32. Ukupan pad reke Hu= 290 m

33. Prosečan pad reke J= 41,98‰

34. Srednja visina sliva Hsr= 835m

35. Integral hipsometrije Hi= 0,5

Površina sliva, dužina basena, dužina vododelnice, hijerarhija vodotokova, ukupna dužina

vodotokova, gustina vodotokova, koeficijent reljefa, čestina vodotokova, koeficijent punoće

sliva, odnos elongacije, koeficijent kružnosti i tekstura drenažnog sistema su izdvojeni u

Tabeli 3.

Koeficijent dužine Lur vodotokova se dobije kada dužine svih vodotokova većeg reda

podelimo sa nižim redom. Kod Rudinjske reke je sledeći: odnos drugog sa prvim redom je

0,31; trećeg sa drugim redom je 0,56; i Rudinjske reke sa trećim redom je 1,73.

Koeficijent račvanja Rb govori o odnosu broja vodotokova manjeg reda sa brojem većeg

reda. Odnos prvog ka drugom redu je 5,15, drugom ka trećem je 4,33 i trećem ka Rudinjskoj

je 3.

Tabela 3. Najvažniji parametri Rudinjske reke

A (km2) Lb (km) P (km) Su Lu (km) Dd Rh Fs Ff Re Rc Dt

20 7,77 23,39 4 41,25 2,06 113,7 4,2 0,33 0,65 0,46 3,59

Koeficijenti koji su navedeni su rezultati za glavni sliv. Rudinjska reka ima 20 podslivova i

za njih se računaju samo određeni koeficijenti čiji su rezultati prikazani tabelarno.

Karta 7. Asimetrija sliva, redosled vodotokova, podslivovi, širina i dužina sliva Rudinjske reke

U Tabeli 4. to su: naziv podsliva, koeficijent dužine vodotokova, dužina basena, gustina

vodotokova, koeficijent račvanja, čestina vodotokova i tekstura drenažnog sistema. U drugom

delu tabele su površina sliva, dužina vododelnice, dužina vodotoka, broj pritoka, ukupna

dužina vodotokova, odnos elongacije, koeficijent punoće sliva, koeficijent kružnosti i tekstura

drenažnog sistema. Od svih podslivova najviše se izdvajaju po velikim vrednostima: PS01-

podsliv Balice, PS02 i PS16- podsliv Glogovačke reke. To su pritoke koje imaju redosled

vodotoka trećeg stepena. Zbog takve hijerarhije potoka u njihovom podslivu mesto na kome

nastaje Rudinjska reka od dve sutoke mora biti izmešteno severo-istočnije.

31

Tabela 4. Parametri podslivova Rudinjske reke

Naziv

podsliva

Koeficijent dužine

vodotokova Lur

Dužina

basena

Lb (km)

Gustina

vodotokova

Dd

Koeficijent

račvanja Rb

Čestina

vodotokova

Fs

Tekstura

drenažnog

sistema Dt II/I III/II I/II II/III

PS01 0,29 1,05 2,48 3,19 5,25 4 3,37 3,37 PS02 0,50 0,11 1,60 2,91 4 2 1,85 1,85 PS03 0 - 0,68 3,72 - - 0,57 0,57 PS04 0 - 0,97 1,86 - - 0,28 0,28 PS05 0 - 0,37 1,83 - - 0,45 0,45 PS06 0 - 0,48 5,52 - - 0,84 0,84 PS07 0,39 0 0,62 3,10 2 - 1,56 1,56 PS08 0,15 0 1,41 4,00 3 - 1,07 1,07 PS09 0,93 0 2,03 1,67 5 - 0,96 0,96 PS10 2,18 0 0,86 3,00 2 - 1,34 1,34 PS11 0 - 1,22 1,00 - - 0,26 0,26 PS12 0,11 0 1,25 4,17 2 - 0,82 0,82 PS13 0 - 0,70 6,40 - - 0,42 0,42 PS14 0 - 0,53 3,25 - - 0,58 0,58 PS15 0 - 0,64 2,39 - - 0,66 0,66 PS16 0,44 1,58 3,23 2,18 5,5 2 1,73 1,73 PS17 0 - 1,53 1,85 - - 0,26 0,26 PS18 0 - 0,70 1,76 - - 0,45 0,45 PS19 0 - 1,28 1,14 - - 0,30 0,30 PS20 0 - 1,17 0,74 - - 0,34 0,34

A (km2 ) P (km) Cl (km) Nu Lu (km) Re Ff Rc Lg

PS01 2,95 7,7 2,74 26 10,88 0,78 0,48 0,62 13,9

PS02 1,77 5,96 1,69 11 4,25 0,94 0,69 0,63 4,57

PS03 0,13 1,76 0,49 1 0,49 0,61 0,29 0,53 0,03

PS04 0,49 3,53 0,91 1 0,91 0,81 0,52 0,5 0,23

PS05 0,13 2,23 0,23 1 0,23 1,08 0,91 0,32 0,01

PS06 0,05 1,19 0,29 1 0,29 0,54 0,23 0,46 0,01

PS07 0,2 1,93 0,48 3 0,52 0,8 0,5 0,66 0,06

PS08 0,54 3,73 0,93 4 2,14 0,59 0,27 0,48 0,57

PS09 1,99 6,22 1,96 6 2,85 0,78 0,48 0,65 3,32

PS10 0,17 2,23 0,48 3 0,33 0,54 0,23 0,43 0,04

PS11 0,37 3,87 0,37 1 0,37 0,57 0,25 0,31 0,07

PS12 0,45 3,67 1,35 3 1,7 0,6 0,29 0,42 0,42

PS13 0,13 2,38 0,82 1 0,82 0,57 0,26 0,28 0,05

PS14 0,06 1,71 0,2 1 0,2 0,53 0,22 0,26 0,01

PS15 0,08 1,52 0,19 1 0,19 0,5 0,19 0,43 0,01

PS16 3,03 8,11 3,29 14 7,66 0,61 0,29 0,58 9,96

PS17 0,46 3,88 0,85 1 0,85 0,5 0,19 0,38 0,19

PS18 0,21 2,2 0,37 1 0,37 0,74 0,43 0,54 0,04

PS19 0,25 3,31 0,29 1 0,29 0,44 0,15 0,29 0,04

PS20 0,36 2,93 0,27 1 0,27 0,58 0,26 0,53 0,05

32

Glogovačka reka ima najveću površinu od preko 3 km2, sledi Balica sa 2,9 km2,

Tonjanov do sa 1,9 km2, pa reka koja je sa njima u trećoj grupi prema hijerarhiji sa 1.7 km2, a

koja nema ime.

Grafik 6. Površine podslivova Rudinjske reke u metrima kvadratnim

Podslivovi sa malim vrednostima površine se sastoje od prve klase vodotokova

po hijerarhiji. Glogovačka reka ima najdužu vododelnicu od 8,1 km, Balica 7,7 km, Tonjanov

do 6,2 km.

Grafik 7. Dužina vododelnice svakog podsliva Rudinjske reke

Na topografskim kartama početak Rudinjske reke je označen kotom 636 m i to je

mesto na kome se Tonjanov do sutiče sa Balicom. Funkcija Stream order u ArcMapu je

pokazala da bi Rudinjska reka trebala da nastaje na 680 m nadmorske visine (Karta 8.). Reke

prvog reda čine 80% vodotokova sliva, drugog reda 15%, a trećeg 4%.

33

Karta 8. Izmena izvora Rudinjske reke na osnovu hijerarhije vodotokova

Najveće pritoke Rudinjske reke su predstavljene na Grafiku 8. Talveg je izmeren uz

pomoć “Interpolate Line“ alatke. Predstavljena je hidrografska dužina sliva na x osi, dok je na

y osi nadmorska visina. Na 500m nadmorske visine se nalazi veliki pad talvega koji na terenu

nije potvrđen.

Grafik 8. Uzdužni profil najvećih reka u slivu Rudinjske reke

Na Karti 9. su prikazana četiri profila sliva. Profil A-A’ je napravljen najseverniji i obuhvata

najvišu tačku sliva kao i kotu od 680 m na kojoj nastaje Rudinjska reka. To mesto je označeno plavom

isprekidanom linijom. Dok je istočna strana sliva visoka i ima veliki pad, zapadna ima jednu depresiju

koja predstavlja gornji tok Tonjanovog doa. Profil B-B’ je mesto ušća Tonjanovog doa, a strane sliva

su vema strme na tom mestu, pa dolina ima pravi „V“ izgled. Profil C-C’ prikazuje kotu gde se uliva

Glogovačka reka. Na istočnom delu sliva se uočava jedna rečna terasa na 630 metara nadmorske

visine. Profil D-D’ je napravljen da bi se videla rečna terasa koja je sada na 590 mnv, a takođe da bi se

uporedila konveksna zapadna strana na profilu B-B’ sa istom stranom na ovom profilu koja je

konkavna, odnosno najviše je erodovana u odnosu na prethodne.

Karta 9. Profili sliva Rudinjske reke sa označenim koritima

LITERATURA

Banjac, N. (2004). Stratigrafija Srbije i Crne Gore. Rudarsko-geološki fakultet, Belgrade.

Burtman, V. S. (1994). Meso-Tethyan oceanic sutures and their deformation.

Tectonophysics, 234(4), 305-327.

Cinkernagel, G. (2006). Bašta na malom prostoru. NS Panonija. Novi Sad

Demoulin, A. (2011). Basin and river profile morphometry: A new index with a high

potential for relative dating of tectonic uplift. Geomorphology, 126(1), 97-107.

Harish, N., Kumar, P. S., Raja, M. S., Lokesh, V., Reddy, M. G. S., Shalisad, S., & Sazid,

S. (2016). Remote sensing and GIS in the morphometric analysis of macro-watersheds for

hydrological Scenario assessment and characterization-A study on Penna river sub-basin,

SPSR Nellore district, India.

Milovanović, Boško. Klima Stare planine. Vol. 75. Geografski institut „Jovan Cvijić

“SANU, 2010.

Pandey, P. K., & Das, S. S. (2016). Morphometric analysis of Usri River basin,

Chhotanagpur Plateau, India, using remote sensing and GIS. Arabian Journal of Geosciences,

9(3), 1-13.

Pacheco, F. A., & Van der Weijden, C. H. (2014). Modeling rock weathering in small

watersheds. Journal of Hydrology, 513, 13-27.

Prithiviraj, G., and S. Venkateswaran. "Geomorphology and Morphometric Analysis Used

as A Significant Indicator for Groundwater Prospects: A Case Study of the Kousika Manadi

Sub Basin Vaigai River Tamil Nadu." Indian Journal of Applied Research 6.2 (2016).

Pramanik, M. K. (2016). Morphometric Characteristics and Water Resource Management

of Tista River Basin Using Remote Sensing and GIS Techniques. Journal of Hydrogeology &

Hydrologic Engineering, 2016.

Radenko Lazarević, Radislav Tošić. „Geomorfologija“. Univerzitet u Banjoj Luci, OJ

Prirodno-matematički fakultet, Banja Luka. 2013

R. E. Horton, “Drainage basin characteristics,” Transactions of American Geophysics

Union, vol. 13, pp. 350–361, 1932

R. E. Horton, “Erosional development of streams and their drainage basins: hydrophysical

approach to quantitative morphology,” Geological Society of America Bulletin, vol. 56, pp.

275–370, 1945.

Steinke, V. A., Steinke, E. T., Neto, M. D. A., & Pinto, M. L. C. (2016). Proposed Relief

Map of the Suitability of the Maranhão River Basin, Brazil, for Anthropogenic Use. Journal

of Geographic Information System, 8(03), 351.

36

Shen, X., Vergara, H. J., Nikolopoulos, E. I., Anagnostou, E. N., Hong, Y., Hao, Z., ... &

Mao, K. (2016). GDBC: A tool for generating global-scale distributed basin morphometry.

Environmental Modelling & Software, 83, 212-223.

Strahler, A.N., 1957. „Quantitative analysis of watershed geomorphology“. Eos

Transactions of the American Geophysical Union 38, 913–920.

Vukićević, E. (1996). Dekorativna dendrologija.Udžbenik. Naučna knjiga. Beograd

Internet1:http://geoliss.mre.gov.rs/OGK/RasterSrbija/OGKWebOrig/listovi.php?karta=Pir

ot

Internet2:http://geoliss.mre.gov.rs/karte/geomorf300.html

Internet3:http://www.wamis.go.kr/eng/WKB_ANLST_LST.aspx#Stream

Internet4:http://www.pirot.rs/index.php/2014-07-10-11-33-23/2014-07-11-09-54-03

Internet5:http://www.stratigraphy.org/index.php/ics-chart-timescale

Internet6: http://www.geosrbija.rs/?LanguageID=3