บทท 1 ระบบนเวศ (Ecosystem)

สงมชวต (Organism)

สงมชวตคอ สงทสามารถ แพรพนธ ขยายพนธใหลกและหลานรนตอๆไปได

ประชากร (Population)

ประชากรคอ สงมชวตชนดเดยวกนมาอยรวมกน

ในแหลงทอยอาศยเดยวกน

กลมสงมชวต (Community) กลมสงมชวต คอ สงมชวต หลายชนดมาอยรวม ในทอยอาศยบรเวณเดยวกน

ระบบนเวศ คอ ระบบนเวศ คอ บรเวณทประกอบดวยปจจยทางชวภาพ (ไดแก กลมสงมชวต) และปจจยทางกายภาพทเออตอการด ารงชวต (ไดแก อณหภม

แสงสวาง หรอสภาพภมอากาศทเหมาะสม) ซงปจจยเหลานมความสมพนธกน เชน ความสมพนธระหวางสงมชวตชนดเดยวกน , ความสมพนธระหวางสงมชวตตางชนดกน หรอ ความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงไมมชวต นอกจากนภายในระบบนเวศยงตองมการถายทอดพลงงาน และมการหมนเวยนของสารภายในระบบนเวศ

ระบบนเวศ

ประกอบดวย

1. ปจจยทางชวภาพ ไดแก กลมสงมชวต

2. ปจจยทางกายภาพ ไดแก อณหภม แสงสวาง ดน อากาศ คาความเปนกรด-เบสฯลฯ

3. ความสมพนธภายในระบบนเวศ

4. การถายทอดพลงงาน

5. การหมนเวยนของสาร

ระบบนเวศ ในโลกมหลายระบบ ทงระบบนเวศในน า บนบก แตไมวาจะเปนระบบนเวศใดกตาม รวมกนเปน โลกของ

สงมชวต หรอ ไบโอเฟยร (Biosphere)

2. ไบโอม (Biomes) ชวนเวศ

ระบบนเวศ ทมความคลายคลงกนขององคประกอบทางกายภาพ เชน อณหภม ความชน และความคลายคลงกนของปจจยทางชวภาพ คอ ชนดของพชและสตวทมความคลายคลงกน เรยกระบบนเวศทมความคลายคลงกนทงปจจยทางกายภาพและชวภาพวา ไบโอม(Biomes) หรอ ชวนเวศ

ประเภทของไบโอม (Biomes)

ไบโอมบนบก แบงเปน

- ไบโอมปาดบชน

- ไบโอมปาผลดใบในเขตอบอน

- ไบโอมปาสน

- ไบโอมทงหญาเขตอบอน

ไบโอมสะวนนา

ไบโอมในน า แบงเปน

- ไบโอมแหลงน าจด

- ไบโอมแหลงน าเคม

3. ความหลากหลายของระบบนเวศ

ระบบนเวศ คอ บรเวณทประกอบดวยปจจยทางชวภาพ และปจจยทางกายภาพทเออตอการด ารงชวต และสงเหลานมความสมพนธกน

- ปจจยทางกายภาพไดแก แสง อณหภม ดน

อากาศ ฯลฯ

- ปจจยทางชวภาพ ไดแก กลมสงมชวต

*** โดยกลมสงมชวตในระบบนเวศ มบทบาทหนาทแตกตางกนดงตอไปน

บทบาทของสงมชวตในระบบนเวศ

แบงได 3 พวก คอ

ผผลต (Producer)

ผบรโภค (Consumer)

ผยอยสลาย (Decomposer)

ผผลต (producer) คอสงมชวต ทสามารถสรางอาหาร เองได ดวยกระบวนการสงเคราะห

แสง (Photosynthesis) เชน พช สาหราย แพงตอนพช เปนตน

ผบรโภค (consumer)

คอ สงมชวต ทไมสามารถสรางอาหารเองได

สวนมากคอสตวทกนสงมชวตอนเปนอาหาร แบงได 3 ประเภท คอ

1. ผบรโภคพช (Herbivore)

2. ผบรโภคสตว (Carnivore)

3. ผบรโภคทงพชและสตว (Omnivore)

ผบรโภคพช (Herbivore)

ผบรโภค พช คอสตวทกนพชเปนอาหาร เชน ชาง มา วว ควาย กวาง กระตาย ปลาตะเพยน ปลานล

ฯลฯ

ผบรโภคสตว (Carnivore)

คอ สตวทกนสตวเปนอาหาร เชน สงโต เสอ ไฮยนา(หมาไน) ฯลฯ

ผบรโภคพชและสตว (Omnivore)

คอ สตวทกนไดทงพชและสตว เชน คน สนข ไก

เปด ลง

ผยอยสลาย (Decomposer)

หมายถง สงมชวตทสรางอาหารเองไมได ไดรบอาหารจากการปลอยเอนไซม ออกมายอยสลายซากสงมชวตตางๆ แลวดดซมเขาสรางกาย เชน

แบคทเรย เหด รา

ประเภทของระบบนเวศ

ระบบนเวศในน า ระบบนเวศบนบก

ระบบนเวศในน า (Aquatic ecosystem)

แบงเปน 2 ระบบ คอ

ระบบนเวศน าจด (Freshwater) ระบบนเวศน าเคม (marine)

ระบบนเวศน าจด แบงเปน 2 ชนด

ระบบนเวศน านง ระบบนเวศน าไหล

ระบบนเวศน านง

ระบบนเวศน านงแบงได 3

บรเวณ คอ

- บรเวณชายฝง - บรเวณผวน า - บรเวณน าชนลาง

ระบบนเวศน าไหล

แบงได 2 บรเวณ คอ บรเวณแองน า และ บรเวณน าไหล

บรเวณแองน า

บรเวณน าไหลเชยว

ระบบนเวศแหลงน ากรอย

เปนบรเวณทน าจด และน าเคม มาบรรจบกน มกพบตามบรเวณปากแมน า ปากอาว และชองแคบ เปนบรเวณทมความอดมสมบรณ ม แรธาตอาหารสง มกพบสตวน าทเปนอาหารของมนษย เชนกง หอย

ป ปลา และเปนแหลงอนบาลสตวน า (เปนทอยของลกปลา ลกกง ฯลฯ) พชทพบบรเวณนไดแก ตนโกงกาง ตอนแสม เปนตน

ระบบนเวศน าเคม (Marine)

แบงได 2 บรเวณใหญ คอ

บรเวณชายฝง

บรเวณทะเลเปด ซงเปนบรเวณทอยหางออกจากชายฝง แบงออกเปนเขตตางๆ 3 เขต คอ

- เขตทแสงสองถง - เขตทมแสงนอย

- เขตทไมมแสง

ระบบนเวศบนบก (Terrestrial ecosystem)

ระบบนเวศบนบกทมขนาดใหญ คอ ปาไม

ปาไมในประเทศไทย แบงได 2 กลมใหญๆ คอ

ปาไมผลดใบ (Evergreen forest)

ปาผลดใบ (Deciduous forest)

ปาไมผลดใบ

ไดแก

- ปาดบชน

- ปาดบแลง - ปาดบเขา - ปาสนเขา - ปาชายเลน

- ปาพร

ปาผลดใบ

ไดแก

- ปาเบญจพรรณ

- ปาเตงรงหรอ ปาแดง

ความสมพนธในระบบนเวศ

ความสมพนธในระบบนเวศ

แบงเปน

- ความสมพนธระหวางสงมชวต กบ ปจจยทางกายภาพ

- ความสมพนธของสงมชวต กบปจจยทางชวภาพ

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบปจจยทางกายภาพ

อะไร คอ ปจจยทางกายภาพ ???

คอสงตางๆ ทไมมชวต เชน อากาศ อณหภม

ความชน คาความเปนกรด-เบส ฯลฯ

นกเรยนลองพจารณาปจจยทางกายภาพตอไปนวามผลตอการด ารงชวตของสงมชวตอยางไร

อณหภม

แสง ความชน

แกส

ดน

แรธาต

เสยง ความเปกรด-

ตวอยาง : ความสมพนธของสงมชวตกบอณหภม

มผลตอสงมชวตดงน

- มผลตอการควบคมการเจรญเตบโตการสบพนธการแพรกระจายพนธ

- การปรบตวดานโครงสราง - การปรบตวดานพฤตกรรม

ใหนกเรยนแบงกลมออกเปน 5 กลม ใหศกษาความสมพนธระหวางปจจยทางกายภาพ กบ สงมชวตดงตอไปน

กลม 1 ผลของแสง ตอ สงมชวต กลม 2 ผลของความชน ตอ สงมชวต กลม 3 ผลของแกส ตอ สงมชวต กลม 4 ผลของดน ตอ สงมชวต

ใหน าเสนอ ในรปของ PowerPoint ในคาบหนา

ความสมพนธของสงมชวต กบปจจยทางชวภาพ

ใหนกเรยนพจารณา ส านวนไทยตอไปนวาสงมชวตเหลานมความสมพนธ

แบบใดความสมพนธดงกลาวกอใหเกดผลดผลเสยตอสงมชวตเหลานนอยางไร

- นกเอยงเลยงควายเฒา - แมงกะซอนตกน าปลาตอด - มองเหนผงวนเวยนเฝาเปลยน เชยชมเกสรดอกไม

นกเรยนลองพจารณาดวาความสมพนธของสงมชวตกบสงมชวตในโลกจะแบงไดกลกษณะ

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบปจจยทางชวภาพ

พบวาสามารถแบงความสมพนธ ได 4 ลกษณะ คอ

1. ความสมพนธทไดประโยชนทงสองฝาย

สญลกษณแทนดวย (+,+)

2. ความสมพนธทฝายหนงไดประโยชนอกฝายเสยประโยชน (+,-)

3. ความสมพนธทตางฝายตางเสยประโยชน (-,-) 4. ความสมพนธแบบฝายหนงไดประโยชน อกฝายไมไดเสยประโยชนใด (+,0)

ความสมพนธทไดประโยชนทงสองฝาย สญลกษณแทนดวย (+,+)

แบงเปน 2 ชนดคอ

1. ภาวะพงพาอาศย (Mutualism)

2. ภาวะไดประโยชนรวมกน (Protocooperation)

ภาวะพงพาอาศย (Mutualism)

เปนภาวะทตางฝายตางไดประโยชน โดยสองฝายตองอยรวมกนชวคราวหรอตองอยรวมกนตลอดไป โดยไมสามารถแยกจากกนได ถาแยกจากกนฝายใด ฝายหนง หรอทงสองฝายจะตาย เชน

สาหรายสเขยว กบ รา

ไรโซเบยมกบปมรากถว

ภาวะไดประโยชนรวมกน

เปนความสมพนธทสงมชวตสองชนดอยรวมกน

โดยไดประโยชนทงสองฝายแตแยกกนอยได เชน

ดอกไม กบ แมลง โดยแมลงกนน าหวานจากดอกไม และแมลงชวยผสมเกสรใหกบดอกไม

ควาย กบ นกเอยง

ความสมพนธทฝายหนงไดประโยชนอกฝายเสยประโยชน (+,-)