E l e k t r on sk i m j e s e ~n i k z a e v r op sk e i n t e g r a c i j e - b r o j 2 0 , ma j , 2 0 0 7 .

E IC Bilten

TTEEMMAA BBRROOJJAADa li }e izmjeneZakona o za{titi

konkurencijeuvesti evropskapravila igre na

crnogorsko tr`i{te

IINNTTEERRVVJJUUKatja Ger{ak,vi{a saradnica

ljubljanskogInstituta

za strate{kestudije (ISS)

AANNAALLIIZZAAKako }e se pristanak CrneGore na kontroverzniSporazum o "~lanu 98" sa SADodraziti na put prema EU

2E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . Ak tu e l n o s t i

GGOODDII[[NNJJ IICCAAOnaj ko je mislio da se poslije godinu

dana mo`e ne{to zna~ajnije promi-jeniti vjerovatno se razo~arao kada je 21.maja obilje`avana godi{njica obnovedr`avne nezavisnosti Crne Gore. CrnaGora je ostala uglavnom ista - dru{tvo ukojem grupa ljudi oko reizabranog pred-sjednika vladaju}e Demokratske partijesocijalista Mila \ukanovi}a ve`e i drije{i,nastoje}i da na ime svojih kompanija ifondova uknji`e sve {to vrijedi, dru{tvo saspornim privatizacionim aran`manimakoje prate sumnje da {tete nacionalniminteresima, ali koriste d`epovima nekih izvrha vlasti, dru{tvo u kojem se ucjenjujuslobodni intelektualci i najistaknutijireprezenti civilnog dru{tva kada po~nuprevi{e da pri~aju, dru{tvo u kojempoku{avaju da se dre~avim bojama pre-farbaju kompromitantne biografije ~elnikavladaju}e stranke... Ali upravo to je,pored toga {to je vra}en dug svima kojisu se od Bo`i}njeg ustanka 1919. na ova-mo `rtvovali za svoju otad`binu, za po-~etak mo`da najve}i benefit povratka ne-zavisne dr`ave. Teme koje skoro dvijedecenije izjedaju najmla|u dr`avu na svi-jetu kona~no su izbile u prvi plan, neo-ptere}ene vi{im ciljem - dr`avnim pitan-jem, zbog kojeg je godinama vlastodr{-cima sve opra{tano. Na dnevnom redu su`ivotne teme od ~ijeg }e ishoda zavisitibudu}nost Crne Gore i nakon kojih }e seznati da li }e se ona zaista pridru`iti mo-dernim demokratskim dr`avama vladavineprava ili takozvanim banana dr`avamalatinoameri~kog tipa sa "huntom" koja svekontroli{e i kojoj je sve dozvoljeno, zakoju va`e jedni, a za obi~no pu~anstvodrugi zakoni. S obzirom da je ba{ to do{lona dnevni red zahvaljuju}i prije sveganevladinim organizacijama i profesional-nim medijima, nada da }e se Crna Gorakretati u pravom smjeru nije utopija. Zapo~etak, osuje}ena je namjera da oni kojisu bili bliski saradnici gospodara rataodjednom postanu humanisti. N.R.

P O S L I J E S S P - AA , C R N A G O R A N A P R A G U O S T A L I HV A @ N I H U G O V O R A S A U N I J O M

Preko SEECP-aa i Savjeta Evrope do EU?Proces uklju~ivanja Crne Gore u me-

|unarodne i regionalne organizacije,godinu dana nakon referenduma onezavisnosti, skoro je pri kraju. CrnaGora je 11. maja postala 47. ~lanicaSavjeta Evrope i 11. ~lanica Procesa zasaradnju jugoisto~ne Evrope.

Potpis ministra inostranih poslovaMilana Ro}ena Statuta SE ozna~io jeformalan ulazak Crne Gore u najstariju inajbrojniju panevropsku organizaciju,nakon ~ega je ispred sjedi{ta te organi-zacije u Strazburu podignuta zastavaCrne Gore i intonirana dr`avna himna.Crnoj Gori }e u Parlamentarnoj Skup-{tini SE pripasti tri mjesta.

Ulaskom u SE Crna Gora seobavezala da prihvata njene vrijednosti,standarde i principe koji se uglavnomodnose na po{tovanje ljudskih prava.

Generalni sekretar Parlamentarneskup{tine SE Terry Davis, rekao je da"Crna Gora i SE nijesu stranci" i izraziouvjerenje da }e se dobri odnosi nastavi-ti i da }e Crna Gora kao nova ~lanicadoprinijeti ja~anju i unapre|enju zajed-ni~kih vrijednosti. On je pozvao CrnuGoru da ratifikuje Evropsku konvencijuo ljudskim pravima i druge dokumente.

Nazvav{i pristupanje Crne Goredrugom "...velikom pobjedom na me-|unarodnom planu, poslije pobjede nadMa|arskom u fudbalu...", Davis je govorzavr{io parafraziranjem re~enice koju ufilmu "Casablanka" izgovara HumphreyBogart: "Mislim da }e ovo biti nastavakjednog lijepog prijateljstva".

Crna Gora, koja je kao dio dr`avnezajednice SCG bila ~lanica SE od 3. apri-la 2003. g, prijavila se za ~lanstvo kaosamostalna dr`ava 6. juna pro{le godine.

Parlamentarna skup{tina SE je CrnojGori odredila rokove za potpisivanje iratifikaciju niza konvencija SE (radi us-kla|ivanja sa standardima SE u razli~itimoblastima), kao i konkretne zakonske,finansijske i prakti~ne korake koje trebada preduzme kao nova ~lanica.

Da najmla|a dr`ava na svijetupostane punopravna ~lanica Procesa zasaradnju jugoisto~ne Evrope (SEECP), je-

dnoglasno je odlu~eno na samitu {efovadr`ava i vlada SEECP-a u Zagrebu, uzprisustvo najvi{ih predstavnika Evropskeunije.

SEECP je regionalni forum, osnovan1996. godine sa ciljem bli`eg povezi-vanja zemalja jugoisto~ne Evrope (JIE).Prijem Crne Gore, koju je predstavljaopremijer @eljko [turanovi}, poklopio sesa Odlukom o osnivanju Regionalnogsavjeta za saradnju (RSS) koji }e od EUpreuzeti koordinaciju izme|u zemaljaregiona.

Fakti~ki, one preuzimaju odgov-ornost jer }e same preko Savjetaodlu~ivati kako }e unapre|ivati politi~kustabilnost JIE, ja~ati ekonomsku sarad-nju, sara|ivati u oblasti borbe protivkriminala, s tim {to }e imati podr{ku EU.

Kao jednu od prvih nagrada koja bimogla uslijediti, predsjednik Evropske ko-misije Jose Manuel Barosso nagovijestio jeukidanje viza za dr`avljane zemalja JIE,isti~u}i da }e se EK na to fokusirati, doksu predsjedavaju}a EU njema~ka kance-larka Angela Merkel, komesar za pro{i-renje Olli Rehn i predsjednik Evropskogparlamenta Hans Gert Poettering poru~ilida su vrata EU otvorena za zemlje JIE.

Regionalni savjet za saradnju (sasjedi{tem u Sarajevu) i prvi generalnisekretar, hrvatski diplomata Hidom Bi{-~evi}em, naslijedi}e Pakt stabilnosti zajugoisto~nu Evropu do sredine 2008.godine, a efektivno treba da po~ne daradi do februara sljede}e godine.

Osim zemalja regiona, u SEECP-usu i ~lanice EU - Gr~ka, Bugarska i Ru-munija, kao i Turska.

N.R.

Milan Ro}en i Terry Davis

3E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . S tav

[to mi - Evropska unija i Njema~kakao predsjedavaju}a ~lanica - o~eku-

jemo da postignemo kroz razvojnusaradnju sa Crnom Gorom? Odgovor nato pitanje je lako dati. @elimo da vidi-mo Crnu Goru kao demokratsku, trans-parentnu, ekonomski naprednu zemljukoja se u svakom pogledu oslanja nastabilne strukture. `elimo da vidimoCrnu Goru kao neodvojivi dio ujedin-jene Evrope. `elimo da osnove razvojaCrne Gore budu ekonomski, politi~ki,sociolo{ki i ekolo{ki odr`ive. `elimo,prije svega, da nestanu sve barijere kojejo{ uvijek sprje~avaju punu dru{tvenu iekonomsku saradnju izme|u Crne Gorei ostatka Evrope, uklju~uju}i, naravno, iNjema~ku. Modernizacija dru{tva jeuvijek dugoro~an projekat. No, `elio bihda naglasim da mi s optimizmomgledamo na sposobnost Crne Gore dapostigne ove ciljeve. Vjerujemo da }eCrna Gora na kraju biti uspje{na pri~a.

Cilj nam je da se na nas ne gledakao na jo{ jednog uljeza sa strane. @elimoda pomognemo Crnoj Gori da uspostavimoderne, odr`ive strukture koje }e posta-ti dio moderne Evrope. Vjerujemo da jeto jedini na~in za Crnu Goru, kao i zaostale evropske dr`ave, da bi se sa usp-jehom uhvatila u ko{tac sa savremenim,globalnim svijetom. Vjerujemo da je tajput od obostrane koristi, da je jednako uinteresu i Crne Gore i Evrope.

Evropska unija ne dolazi tek tako uCrnu Goru. Crna Gora tako|e `eli da sepribli`i Evropskoj uniji jer vjeruje da }ejoj ta saradnja kao i kona~no ~lanstvobiti od koristi. Crna Gora ima i `elju ipotrebu da usvoji profesionalne struk-ture iz Evropske unije koje su joj

neophodne da bi funkcionisala nauspje{an i odr`iv na~in u modernomkontekstu globalizacije.

Cilj nam je da pomognemo crnogo-rskoj dr`avi da zamijeni stara dru{tvenapravila privatnih veza pravnom dr`avomi univerzalnim pravilima. Stara pravila neva`e vi{e u kontekstu modernih, evrop-skih uslova. To je klju~no polje na{epomo}i Crnoj Gori.

Na ~itavom Balkanu, kao i u svimdru{tvima koja se u tranziciji, postojiproblem dvostrukih struktura: postojividljivi sistem koji sa~injavaju modernizakoni i institucije i koji ~esto nije upotpunosti usvojen od strane dru{tva.Paralelno sa ovim sistemom, postojiskriveni sistem koji ~esto dominira dru-{tvenim `ivotom i koji po~iva na tradi-cionalnim, ponekad izobli~enim i krim-inalnim strukturama i vrijednostima.

Na{ cilj je da oja~amo moderni sis-tem koji bi imao osnova u pravnojdr`avi, te da izmijenimo ponekad zas-tarjele vrijednosti tradicionalnog dru{tva.U Crnoj Gori su od posebnog zna~ajakoncepti poput kumstva - veza - ple-mena, iza kojih se kriju anahronisti~neobaveze i du`nosti pojedinca.

I u Njema~koj postoje kumovi, alisu oni isklju~ivo dio li~nog i vjerskog`ivota. Oni nam ne poma`u da se obo-gatimo, ne igraju nikakvu ulogu u politi-ci, a jo{ manje u ekonomiji.

[to se ti~e na~ina na koji `elimo dadovedemo do ovih promjena, ja bihistakao tri prioriteta: 1. Izgradnja pravnih institucija, 2. Ja~anje kapaciteta izvr{ne vlasti, 3. Rad na stvarnom prihvatanju legitim-

nosti ovih institucija i njihovih kom-petencija u dru{tvu.

[to se ti~e posljednjeg cilja, crno-gorska javnost mora da shvati da suzakoni u sva~ijem interesu i da ih netreba sabotirati (na primjer, poku{ajimada se pravila prevazi|u putem mita iliprijetnji "vezama odozgo").

Gra|ani Crne Gore moraju i dashvate da je zaobila`enje pravila na du`irok {tetno po ~itavo dru{tvo. To se odnosikako na roditelje u~enika koji se trude dasvojoj djeci "kupe" bolje ocjene na ispiti-ma, tako i na one koji na pijaci poku{avajuda prodaju lo{ kajmak. Svi moraju dashvate da su zakoni kojima se sprje~avajutakve radnje i u njihovom interesu. Isto jei sa obavezom da se u vo`nji koristi sig-urnosni pojas. Ovo nijesu politi~ka pitanja- ona se ti~u organizacije dr`ave i mod-ernih odnosa izme|u dr`ave i dru{tva.Drugim rije~ima, to su pitanja koja sedoti~u va{eg svakodnevnog `ivota.

Crna Gora je ve} uradila dostatoga na najosnovnijem nivou. Neop-hodne institucije manje - vi{e postoje,kao i ve}ina zakona koji su potrebni dabi jedna moderna dr`ava funkcionisala.Kao spolja{nji saradnici i donatori, mine `elimo da dalje insistiramo nauspostavljanju institucija. Sada je na vasred da se time pozabavite, gdje god tona|ete za shodno. Na{e brige sudruga~ije - opasnost vidimo u zastarje-lim, nedovoljno otvorenim i nepraved-nim strukturama dono{enja odluka kojepoku{avaju da se sakriju iza postoje}ihinstitucija i zakona, ukoliko se ni{tadublje ne promijeni.

Zato se na{ fokus u pogledu razvo-jne pomo}i sve vi{e kre}e prema cilje-vima broj dva i tri - ka izgradnji adek-vatnih administrativnih i pravnihkapaciteta, a posebno ka razvoju javnesvijesti unutar dru{tva da se nove struk-ture moraju po{tovati, jer Crna Gora `elida funkcioni{e kao moderna, naprednai odr`iva dr`ava.

Autor je ambasador RepublikeNjema~ke u Crnoj Gori.

UU CCrrnnoojj GGoorrii ssuu oodd ppoosseebbnnooggzznnaa~~aajjaa kkoonncceeppttii ppooppuutt kkuummssttvvaa- vveezzaa - pplleemmeennaa,, iizzaa kkoojjiihh sseekkrriijjuu aannaahhrroonniissttii~~nnee oobbaavveezzee iidduu`̀nnoossttii ppoojjeeddiinnccaa..

P O G L E D I Z E V R O P E

Pi{e: dr Thomas Schmitt

foto

VIJE

STI

PPrriivvaattnnee vveezzee zzaammiijjeenniitteemmooddeerrnniimm pprraavvnniimm ssiisstteemmoomm

4E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . T ema b r o j a

Poslanici u crnogorskoj Skup{tinibi trebalo da u nekoliko slje-

de}ih dana raspravljaju o izmjena-ma Zakona o za{titi konkurencijeprema kojemu je, izme|u ostalog,predvi|eno formiranje uprave na-dle`ne za za{titu konkurencije, stim {to ostaje dilema da li }e tajZakon biti efektivno primjenjivan.Od kada je prvi put usvojen, prijegodinu i po dana, nijedna kom-panija nije ka`njena na osnovu togZakona. Sada je u potpunostiusagla{en sa normama EU za kojese o~ekuje da se po~nu primjenji-vati u praksi.

Zakon o za{titi konkurencije je uCrnoj Gori usvojen u novembru2005. godine, a po~eo se primjenji-vati 1. januara 2006. godine. Njimeje utvr|eno da su sva pitanja izoblasti za{tite konkurencije bila unadle`nosti tada{njeg Ministarstvaekonomije, kasnije preimenovanog uMinistarstvo ekonomskog razvoja, ato je u suprotno sa standardima EU.

Zakonsko rje{enje koje nijepredvi|alo da pitanje konkurencijebude u nadle`nosti nezavisnog or-gana, izme|u ostalog je ko{taloCrnu Goru. Cijena je bila ta da jeSporazum o stabilizaciji i pridru`i-vanju sa EU parafiran ~etiri mjesecakasnije od planiranog roka. Evro-pska komisija je tra`ila da crnogors-ka vlast, kako je to definisano Evro-

pskim partnerstvom, "...ustanovikompetentno tijelo sa punom oper-ativnom nezavisno{}u..." za pra-}enje politike konkurencije i"...obezbijedi odgovaraju}a sredstvaza njegovo funkcionisanje".

Politika konkurencije jedna jeod najva`nijih i najuspje{nijihzajedni~kih politika u dr`avama EU.Ona se koordinirano sprovodi kakona nivou EU, tako i u okvirunacionalnih zakonodavstava.

Njeni ciljevi su obezbje|ivanjeotvorene tr`i{ne privrede sa slobod-nom konkurencijom i doprinosve}oj zapo{ljenosti i privrednomrastu. Ograni~enja konkurencije,izme|u ostalog, mogu da nastanudogovorenim cijenama izme|u sub-jekata na tr`i{tu, zloupotrebomdominantnog polo`aja ili dr`avnimsubvencijama.

Pod lupom briselske adminis-tracije zbog mogu}e povredekonkurencije, naj~e{}e su kompani-je koje se bave telekomunikacijama,energetikom i avio saobra}ajem.

Ugovorima o osnivanju EZ zabran-jeni su oni dogovori izme|u pre-duze}a koji bi mogli umanjiti obimtrgovine izme|u dr`ava ~lanica isprije~iti, ograni~iti ili iskrivitikonkurenciju unutar zajedni~kogtr`i{ta. Tako|e, Ugovorima o EZzabranjuje se svaka zloupotrebadominantne pozicije u~esnika natr`i{tu. Pravilo EZ o konkurencijidozvoljava izuzetke samo ako jerije~ o obezbje|ivanju roba i uslu-

D A L I ] E I Z M J E N E Z A K O N A O Z A [ T I T I K O N K U R E N C I J E U V E S T I E V R O P S K A P R A V I L AI G R E N A C R N O G O R S K O T R @ I [ T E

DDrr`̀aavvaa ((nnee)) uuddaarraa nnaa bbuurraazzeerrsskkuu eekkoonnoommiijjuu

Pi{e: Vladan @ugi}

Damjanovi} je naveo da izmjenama Zakona o za{titi konkurencije nijepromijenjena kaznena politika, te da na snazi i dalje ostaju "...smije{no

male i za namjerno kr{enje Zakona, ~ak stimulativne nov~ane kazne.Standard i praksa je da se nov~ane kazne iz oblasti naru{avanja slobodne

konkurencije, zbog ozbiljnosti djela koja parali{u normalne privredne tokove,izri~u kao procenti od godi{njeg poslovnog prihoda kompanije koja je prekr{ilaZakon, umjesto iznosa minimalnih zarada kako je to u slu~aju crnogorskogZakona", kazao je Damjanovi}.

Prema Zakonu o za{titi konkurencije, najvi{e kazne za one koji u CrnojGori povrijede pravila konkurentnosti su od 10 do 15 hiljada eura.

SSSSMMMMIIII JJJJEEEE[[[[NNNNOOOO MMMMAAAALLLLEEEE KKKKAAAAZZZZNNNNEEEE

Nikola Kalu|erovi}

ga od velikog javnog interesa.Prema tim i kasnije razra|enim

pravnim normama, Evropska ko-misija mo`e na osnovu `albe ili poslu`benoj du`nosti pokrenuti postu-pak provjere, a zatim i sankcionisatisubjekte u slu~aju povrede pravila

konkurencije. Kazne EK su pravnoobavezuju}e.

Crnogorski Zakon o za{titi kon-kurencije je, osim ~injenice da jeumjesto nezavisnog tijela nadle`nogza konkurenciju ta politika bila unadle`nosti Ministarstva ekonomije,

uskla|en sa propisima EU. Me|utim, stru~njaci i opozicija

prvenstveno zamjeraju Vladi RCG{to odmah nije ugradila odredbu onezavisnom tijelu kako bi se izbjeglapacka briselske administracije i {tose Zakon o za{titi konkurencijeprakti~no ne primjenjuje jer, premaraspolo`ivim informacijama, do sadanije ka`njen niti jedan privrednisubjekt, odnosno u~esnik na tr`i{tu.

Pravni savjetnik u Montenegrobiznis alijansi (MBA) NNiikkoollaa KKaalluu-||eerroovvii}} ka`e da pored slobodeprometa robe, kretanja lica,pru`anja usluga i osnivanja pre-duze}a, sloboda kretanja kapitala ikonkurencije predstavlja condiciosine qua non za svaku dr`avu koja`eli ste}i svojstvo ~lana EU.

"Zaklju~ivanjem Sporazuma ostabilizaciji i pridru`ivanju sa EU,Crna Gora se jasno opredijelila zaput ka EU, odnosno za ispunjenjesvih obaveza koje je na tom zaht-jevnom putu o~ekuju. Jedna od tihobaveza koje Crna Gora treba daispo{tuje je garancija slobodnekonkurencije. U ostvarenju oveosnovne slobode na kojoj se temeljipravo EU, Zakon o za{titikonkurencije je u skladu sa propisi-ma EU. Kao takav, on predstavljakorektan pravni akt na koji, umaterijalnom i formalnom smislu,MBA nije imala konkretnih prim-jedbi", ka`e Kalu|erovi}.

Me|utim, kada je u pitanjuprimjena ovog akta, isti~e on, ustartu su prekr{ene odredbe koje seodnose na rok za dono{enjepodzakonskih propisa za spro-vo|enje ovog Zakona.

"Mo`e se postaviti pitanjekoliko je puta u praksi nadle`niorgan za sprovo|enje ovog Zakonarje{enjem utvrdio da neki sporazumili ugovor sprje~ava, ograni~ava ilinaru{ava konkurenciju, odnosnokoliko je do sada izre~eno nov~anihkazni za prekr{aje kojim se vrije|ajupropisi iz oblasti za{tite konkurenci-je. U MBA nemamo informacija da

5E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . T ema b r o j a

Damjanovi} ka`e da i ovajVladin nevoljni prijedlog

potvr|uje da ona ~ini ono {tomora pod pritiskom Brisela, aline ono {to mo`e i treba.

"Samo jednim ~lanomdoti~e se 'organ uprave na-dle`an za za{titu konkurenci-je', a praksa u uporednomzakonodavstvu je da se vi{eod polovine zakona odnosi nana~in formiranja, djelokrugrada i ingerencije nezavisneinstitucije za za{titu konkuren-cije, upravo zbog slo`enostiproblematike i zna~aja kojiista ima u primjeni Zakona",navodi Damjanovi}.

On pretpostavlja da }e,ako se usvoje ovakve izmjeneZakona o za{titi konkurencije,taj akt kasnije morati ponovomijenjati.

"Obja{njenje je sasvim jednostavno. Neko je u Vladi RCG mo`da zamis-lio da se zavr{e jo{ neke transakcije iz oblasti energetike, turizma, finansija igazdovanja resursima, te da se dodijele jo{ neke koncesije, pa da se ondakona~no donese pravi Zakon, koji }e 'podvu}i crtu'. Tada bi vjerovatno u CrnojGori nastupila fer tr`i{na utakmica, i to sa ekonomskim cijenama mnogihdobara i usluga, a gra|ani bi, kao i do sada, snosili glavni teret i ove tranzi-cije 'od monopola do fer konkurencije'", ka`e Damjanovi}.

Ni Kalu|erovi} nije zadovoljan ovakvim izmjenama Zakona."Najavljenim izmjenama i dopunama Zakona o za{titi konkurencije, pored

nekih kozmeti~kih promjena, uvodi se novi organ Uprave za za{titu konkuren-cije. Osnovni zadatak ovog organa bi}e sprovo|enje politike za{tite konkuren-cije koju }e donositi Ministarstvo za ekonomski razvoj. I pored ove ~injenice,predvi|a se nezavisnost rada ovog organa uprave u odnosu na nadle`no min-istarstvo. Naime, Ministarstvo ne}e imati ovla{}enje da u redovnom upravnompostupku preispituje odluke organa Uprave. Zala`u}i se za smanjenje javnepotro{nje, MBA se istovremeno zala`e i za smanjenje administrativnog dr`avnogaparata. U tom smislu, stav MBA je sasvim jasan. Me|utim, ukoliko bi pomenu-ti organ uprave zaista ispunio o~ekivanja i time doprinio uspostavljanjuposlovnog ambijenta pogodnog za razvoj biznisa, u MBA ne bi imao kriti~ara,jer bi obezbje|ivao uspje{nu primjenu ovog Zakona", ka`e Kalu|erovi}.

FFEERR UUSSLLOOVVII TTEEKK KKAADDAA SSEE PPOODDII JJEELLEE SSVVEE KKOONNCCEESSII JJEE??

Aleksandar Damjanovi}

foto

VIJE

STI

6E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . T ema b r o j a

je takvo ijedno rje{enje, odnosnoodluka, done{eno. Ovo mo`e na-voditi na dva zaklju~ka - da je nacrnogorskom tr`i{tu konkurencijapotpuno za{ti}ena ili da Zakon o

za{titi konkurencije nije ostvariosvoju punu primjenu, te da osimusvajanja Zakona, jo{ uvijek nijedovoljno toga ura|eno u pravcuza{tite prava konkurencije", ka`e

Kalu|erovi}. Funkcioner SNP-a AAlleekkssaannddaarr

DDaammjjaannoovvii}} podsje}a da je ta par-tija u vrijeme dono{enja Zakona oza{titi konkurencije "...ukazivala iprakti~no molila..." parlamentarnuDPS-SDP ve}inu da se promijeneklju~ne odredbe ovog akta kojenijesu u skladu sa evropskim stan-dardima.

"To je naro~ito bilo va`ilo za'ki~mu' ovog Zakona - uspostavl-janje istinske nezavisne (naro~ito odizvr{ne vlasti) agencije za za{titukonkurencije, kao i utvr|ivanjevisokih nov~anih kazni kako bi seka`njavao svaki vid monopolskogpona{anja na tr`i{tu. Tada{njemposlaniku SNP-a Mom~ilu Vu~eti}uodgovoreno je da ' ...ne postojeprecizni standardi i pravila...' i da'...nema sredstava za osnivanjeagencije...', kako je u ime VladeRCG ustvrdio pomo}nik ministraekonomije Zoran Peri{i}", naveo jeDamjanovi}.

Kako je, ka`e Damjanovi}, ovajZakon primijenjen i kako se"nadle`ni organ", odnosno Ministar-stvo ekonomije, "glume}i nezavisnuagenciju, borio protiv monopolista imonopola" na tr`i{tu, upravonajbolje svjedo~i izjava pomo}nikaministra ekonomije.

Damjanovi} je precizirao da jePeri{i} Vijestima 6. novembra 2006.godine saop{tio da je za devetmjeseci bilans primjene Zakona oza{titi konkurencije u Crnoj Gori"opomenuti taksisti i vlasnik auto-buske stanice".

"Komentar bi bio suvi{an daovo nije paradigma crnogorskeekonomske zbilje i kvaziliberalne, au stvari burazerske i kumovskeekonomije, gdje su glavni monopo-listi taksisti, a tr`i{ni monopolistipoput Telekoma, Montenegro-erlajnsa, Elektroprivrede, ili karteli izfinansijskog, gra|evinskog, uvozni-~kog i veleprodajnog sektora, su 'ferigra~i' i promoteri slobodne konku-rencije", zaklju~io je Damjanovi}.

Izmjenama Zakona o za{titikonkurencije precizirane su

nadle`nosti ministarstva iuprave nadle`ne za za{titukonkurencije. Prema va`e}emZakonu, sve te nadle`nosti subile pod Ministarstvom zaekonomski razvoj.

Me|utim, izmjenama nijepreciziran na~in izbora uprave,kao i oblik organizacije i na~infunkcionisanja ovog nezavisnogtijela.

U obrazlo`enju izmjena,~iji je predlaga~ Ministarstvoekonomskog razvoja, navodi seda pravni poredak EU nepropisuje striktno oblik i na~inorganizacije za za{titu kon-kurencije, ve} nala`e opera-

tivnu nezavisnost, odgovaraju}e kadrovske i finansijske resurse.To se, navodi Ministarstvo ekonomskog razvoja, po predvi|anjima EU mo`e

obezbijediti fiksnim mandatom starje{ine i sudskom provjerom odluka organa. Prema obrazlo`enju ministarstva, u EU postoje razli~iti oblici organizacije

i operativne nezavisnosti organa za za{titu konkurencije. U nekim zemljama (Francuska, Belgija, Velika Britanija...) nadle`nosti ovog

organa podijeljene su izme|u vi{e institucija, u Italiji postoji izuzetno visok nivoformalne autonomije ovog organa, dok su u Sloveniji (i djelimi~no Francuskoj)institucije za za{titu konkurencije organizovane kao operativno nezavisno tije-lo u okviru ministarstva.

Izvjesno je da je intencija zakonodavca da uprava nadle`na za za{titukonkurencije u Crnoj Gori ostane u okviru ministarstva. Ministarstvo ekonom-skog razvoja, prema izmjenama ovog Zakona, zadu`eno je za politikukonkurencije i njeno sprovo|enje, kao i za dono{enje odgovaraju}ih propisa izove oblasti, dok uprava prati konkurenciju i analizira stanje na tr`i{tu.

"Uprava preduzima mjere prema u~esnicima i udru`enjima u~esnika zau~injene povrede konkurencije ili radi njihovog sprje~avanja, prestanka ve}nastale povrede i otklanjanja {tetnih posljedica po u~esnike i potro{a~e", navo-di se u izmjenama Zakona. Tako|e, predvi|eno je da su akti uprave "...kona~nii protiv njih se mo`e pokrenuti upravni spor...", kao i da "...nadle`ni organ imasvojstvo pravnog lica i da je u svom radu nezavisan".

Uprava nadle`na za za{titu konkurencije, prema izmjenama Zakona, osno-va}e se u roku od 60 dana od dana njihovog stupanja na snagu.

Primjena ovog Zakona }e zahtijevati sredstva od 48, 7 hiljada eura tokomove i po 80, 6 hiljada eura u sljede}e dvije godine.

VVVVLLLLAAAADDDDAAAA BBBBIIII DDDDAAAA IIII DDDDAAAALLLLJJJJEEEEDDDDRRRR@@@@IIII SSSSVVVVEEEE PPPPOOOODDDD [[[[AAAAPPPPOOOOMMMM

7E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . Ana l i z a

Kada je evropskikomesar za pro-

{irenje OOllllii RReehhnnporu~io predsjed-niku Vlade Repu-blike Crne Gore @@ee-lljjkkuu [[ttuurraannoovvii}}uu daEU od njega o~e-kuje pokretanje ak-cije da ne bude rat-ifikovan i da budeponi{ten Sporazumo "~lanu 98" sa Sjedinjenim ameri~kimdr`avama, ostao je du`an da odgovori {to}e se desiti ako Podgorica to ne uradi.Kako to Crna Gora ne}e u~initi, a to sukasnije nagovijestili potpredsjednica VladeRCG za evropske integracije prof. drGGoorrddaannaa \\uurroovvii}} i ministar odbrane BBoorrooVVuu~~iinnii}} izri~u}i tvrdnju da }e Vlada RCGobjasniti Briselu da takav sporazum nikakone dovodi u pitanje opredijeljenost CrneGore za pridru`ivanje Evropskoj uniji.

Ako se ima u vidu da je i jedna~lanica Evropske unije - Rumunija, pot-pisnica kontroverznog sporazuma kojemse EU sna`no protivi, nije realno da }eCrna Gora trpjeti sankcije koje bi semogle ogledati, recimo, u privremenojsuspenziji procesa potpisivanje i rati-fikacije svje`e parafiranog Sporazuma ostabilizaciji i pridru`ivanju (SSP) sa EU.Ali, i te kako se postavlja pitanje da li }etaj proces, kao uop{te i saradnja sa EUkoja se ogleda i u finansijskoj pomo}i, bitiusporena i ote`ana.

Ono {to je za sada o~igledno je daje Podgorica u o~ima EU preko no}i ste-kla status nepouzdanog partnera i da jeizgubila povjerenje koje je, kako je obja-{njavala \urovi}ka, stekla ispunjavanjemsvih obaveza koja je obe}ala Briselu.

Tako se moglo protuma~iti Rehnovoobra}anje kolegama iz ameri~ke adminis-tracije: "Imamo odli~nu saradnju sa SAD-om na zapadnom Balkanu - u najbol-jem duhu evroatlanskih integracija i `elimda na{i ameri~ki prijatelji ne dovode na{ezemlje kandidate, odnosno mogu}e kan-didate, u te{ke situacije zato {to znaju datakvi sporazumi nijesu u skladu sana~elima EU i nijesu prihvatljivi za zeml-je kandidate", kazao je Rehn na zavr{noj

konferenciji za medije Samita lidera jugo-isto~ne Evrope u Zagrebu.

Drugim rije~ima - Crna Gora vodinekonzistentnu spoljnu politiku ili prosti-je - ne mo`e joj se vjerovati.

Odgovaraju}i na pitanje da li }etakav sporazum uticati na evropski putCrne Gore, Rehn je rekao da EUo~ekuje da zemlje kandidati i potenci-jalni kandidati za ~lanstvo u EU izbjeg-nu takve sporazume koji uzrokuju prob-leme u vezi sa Me|unarodnim krivi~nimsudom (MKS).

"EU se temelji na vladavini prava, napo{tovanju pravde i ljudskih prava. Minagla{avamo va`nost MKS-a, kao i drugihme|unarodnih sudova, poput Ha{kog tri-bunala za biv{u Jugoslaviju. To su tijelaUN", poru~io je Rehn.

Sporni sporazum sa SAD - "~lan 98"podrazumijeva obavezu Podgorice da neizru~uje Me|unarodnom krivi~nom suduameri~ke dr`avljane koji bi eventualnobili optu`eni za ratne zlo~ine, zlo~ineprotiv ~ovje~nosti ili genocid.

Sporazum koji je Crna Gora razm-jenom diplomatskih nota sklopila saSAD-om u aprilu 2007. godine, suprotanje zvani~nom stavu EU iz septembra2002. godine. Tada usvojeni "Vode}i pri-ncipi" Savjeta ministara za sklapanje spo-razuma sa SAD-om isklju~uju mogu}nostda od nadle`nosti MKS-a budu izuzetidr`avljani ~lanice suda.

EU je u pro{logodi{njim izvje{tajimakritikovala Albaniju, Makedoniju i BiH,zbog potpisivanja ovakvih sporazuma saSAD-om, iako oni ne predvi|aju reci-pro~nost neizru~ivanja.

Potpisivanjem 104 ovakva sporazuma,uglavnom sa zemljama tre}eg svijeta,

Va{ington poku{avada izbjegne nadle-`nost MKS-a, pra-vdaju}i se mogu}im"politi~ki motivisa-nim optu`nicama".Samo pet evropskihzemalja je potpisaloovaj sporazum (pre-ma nezvani~nim lis-tama), a samo Ru-munija od ~lanica

EU. Slovenija je odbila da potpi{e "~lan 98"iako su je zvani~nici SAD-a tokom 2003.godine otvoreno ucjenjivali prijemom uNATO, a njegova punopravna ~lanica jepostala 2004. godine Ni Hrvatska nemaovaj sporazum sa SAD-om, a gotovo jesigurno da }e sljede}e godine dobiti pozivza pristupanje NATO-u.

Vlada RCG, koja se na{la u proc-jepu izme|u razli~itih stavova Brisela iVa{ingtona o prvom stalnom suduUjedinjenih nacija za ratne zlo~ine isvoje deklarisane `elje da se pridru`i iEU i NATO, procijenila je da joj je uovom momentu va`nija bli`a saradnja saSAD-om. Najave obuke crnogorskih ofi-cira i vojnika u SAD, saradnja VojskeCrne Gore sa nacionalnom gardomameri~ke dr`ave Mejn, tehni~ka i finan-sijska pomo} SAD-a za reformu vojske ipoliti~ka podr{ka Va{ingtona za br`enapredovanje ka NATO-u, vjerovatno subili motiv [turanovi}evom kabinetu daovaj put okrene le|a Briselu. Pitanje jesamo da li je neko ra~unao {to se mo`eizgubiti sa druge strane i da li je refor-ma vojske va`nija od reforme dr`avneuprave, podizanja nivoa administrativnihkapaciteta i uklanjanja barijera sa ~lani-cama EU.

Vjerovatno u Vladi RCG misle da nije~im su Sporazum sa SAD sklopili u tajnos-ti, razmjenom diplomatskih nota 19. apri-la ove godine. Ministar inostranih poslovaMMiillaann RRoo}}eenn ovakav svoj potez ipak nijeuspio da sakrije od javnosti, ali je uspioda, kao {ef crnogorske diplomatije, staviCrnu Goru u jo{ inferiorniji polo`aj tokomdalje komunikacije sa Briselom.

NN.. RRUUDDOOVVII]]

PPooddggoorriiccaa gguubbii ppoovvjjeerreennjjee??K A K O ] E S E P R I S T A N A K C R N E G O R E N A K O N T R O V E R Z N I S P O R A Z U M O " ^ L A N U9 8 " S A S A D O D R A Z I T I N A P U T P R E M A E U

foto

VIJE

STI

foto

VIJE

STI

foto

VIJE

STI

@eljko [turanovi} Milan Ro}enOlli Rehn

8E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . I n t e rv j u

Sobzirom na bogato iskustvo iakumulirano znanje koje su nove

~lanice EU, a me|u njima i Slo-venija, stekle u procesu pristupanjaEU i NATO-u, Crna Gora ne}esama morati da iznalazi put pipaju}iu mraku, ka`e u intervjuu za EICBilten KKaattjjaa GGeerr{{aakk, vi{a saradnicaljubljanskog Instituta za strate{kestudije (ISS).

Ona je najavila da ISS planira dapru`i neophodnu pomo} Crnoj Gorina njenom putu integracije u evroat-lanske strukture.

"Namjera nam je da kroz sarad-nju sa lokalnim partnerima prenese-mo dosada{nja iskustva kako bi se{to lak{e prona{la i primijenila odgo-varaju}a rje{enja za probleme sakojima se Crna Gora trenutnosuo~ava", kazala je Ger{akova.

DDaa llii ssttee zzaaddoovvoolljjnnii ppoossttiiggnnuu-ttiimm pprriilliikkoomm nneeddaavvnnee rraaddnnee ppoossjjeetteeCCrrnnoojj GGoorrii?? [[ttoo jjee bbiioo cciilljj ttee ppoossjjeetteeii ddaa llii iimmaa kkoonnkkrreettnniihh rreezzuullttaattaa??

Veoma mi je drago {to mogu daka`em da je posjeta bila uspje{na ida se nakon izvjesnog broja zan-imljivih i dinami~nih raspravanadamo daljem {irenju saradnje saCrnom Gorom. Na{ je cilj bio dapredstavimo neke ideje, ali prijesvega da saslu{amo druge i odredi-mo prioritete, potrebe i izazove uzemlji sa kojima bi se mogla uhvati-ti u ko{tac kroz razna partnerstva iprojekte.

KKaakkoo ooccjjeennjjuujjeettee eevvrrooppsskkuu ppee-rrssppeekkttiivvuu CCrrnnee GGoorree ii ddrruuggiihh zzeemmaalljjaaBBaallkkaannaa??

Za EU je integracija balkanskihzemalja u velikoj mjeri dio du-

goro~nih planova, {to zna~i da susve rasprave u tom smislu uglavnomkonstruktivne i da odra`avaju izvjes-nu sigurnost u kona~an rezultat. Malije broj onih koji bi se protivili inte-graciji Balkana u evroatlantske struk-ture. U tom smislu, sve one nesug-lasice i podjele koje su prisutne usvakoj raspravi o ~lanstvu Turske,ovdje ne postoje. Pitanje pristupanjase uglavnom svodi na neophodnostprimjene reformi kako bi se ispunilizahtjevi EU i ispo{tovao vremenskiokvir u kome bi taj proces trebaobiti zavr{en.

PPoo VVaammaa,, kkoolliikkii jjee ttaajj vvrree-mmeennsskkii ookkvviirr??

Prije svega, mislim da je onveoma va`an. Brige u EU okointernih problema i glasovi kojizagovaraju "usporeno pristupanje"nijesu konstruktivan pristup.Pristupanje se sigurno ne}e dogoditipreko no}i, ali je zato reformeneophodno po~eti odmah.

Sa druge strane, rijetki su onikoji se osvrnu i na napore koje EU~ini da bi iza{la u susret zemljamaBalkana. Na`alost, iako inicijative inapredak u regionu imaju jakodobar prijem, EU se sve manje trudioko integracije ovog regiona. Sajedne strane, EU mora da rje{avasopstvene probleme i podjele okostruktura, ustava i dalje integracije, ana drugoj strani su i svi spolja{njiizazovi poput Avganistana i Iraka,energetske bezbjednosti, odr`ivograzvoja i socijalnih pitanja...

HHoo}}eettee llii ddaa kkaa`̀eettee ddaa sseezzeemmlljjee jjuuggooiissttoo~~nnee EEvvrrooppee mmoorraajjuunnaaoorruu`̀aattii ssttrrpplljjeennjjeemm??

Ho}u da ka`em da se CrnaGora i ostale zemlje u regionumoraju takmi~iti kako bi stigle na vrhsve du`e liste EU prioriteta. Uz topostoji i osje}aj nestrpljenja, aponekad i razo~aranja u starimzemljama ~lanicama u odnosu naprido{lice. U tim zemljama su poli-

MMoorraattee bbiittii ddiinnaammii~~nnii ii iinnoovvaattiivvnniiddaa bbii zzaavvrriijjeeddiillii ppaa`̀nnjjuu UUnniijjee

K A T J A G E R [ A K , V I [ A S A R A D N I C A L J U B L J A N S K O G I N S T I T U T A Z A S T R A T E [ K ES T U D I J E ( I S S )

Katja Ger{ak

foto

VIJE

STI

ti~ke promjene i javno mnjenje pri-donijeli rastu}em euroskepticizmukoji se ogleda i u politikama vladaovih dr`ava.

Iako takva vi|enja nijesu pred-met sveop{teg konsenzusa, ona ipakdoprinose op{tem zamoru i smanju-ju apetit za jo{ jednu rundupro{irenja.

Kao i u prethodnim slu~ajevima,stari argumenti koji idu u prilogpro{irenju - od sigurnosti dopoliti~kih i ekonomskih prednosti -jo{ uvijek va`e. Me|utim, u odnosuna nekoliko godina unazad, danas seoni ~ine sve manje ubjedljivim. Istastara pjesma zna da umori, ~ak i akose radi o "klasiku". Da bi se zemljakandidat istakla i podigla svoju vri-jednost u o~ima EU, neophodno jeda se poka`e kao dinami~na, inova-tivna i vrijedna pa`nje. Crna Goraima tu prednost {to je mala, {todoprinosi "okretnosti" i brzini prim-jene politika i projekata.

[[ttoo bbii CCrrnnaa GGoorraa mmooggllaa nnaa-uu~~iittii oodd SSlloovveenniijjee??

Crna Gora mo`e mnogo danau~i od svake zemlje koja je ve}pro{la ovaj put, procjenjuju}i gdje suone bile uspje{ne, a gdje manjeuspje{ne u procesu tranzicije i pris-

tupanja.[to se Slovenije ti~e, osvrnula

bih se samo na dva bitna aspektanjenog integracionog puta: unutra-{nju politi~ku situaciju i tehni~kezahtjeve.

Projekat ~lanstva u EU je u`ivaopunu podr{ku svih va`nijih politi~kihpartija, opozicije i javnosti uSloveniji. Taj konsenzus je uvijekiznova morao biti potvr|en u parla-mentu kojem se redovno podnosiona razmatranje svaki korak u proce-su pregovora, kao i izvje{taji EU onapretku Slovenije. Parlament je bioi klju~ni akter u formulisanju i usva-janju pregovara~kih pozicija.

Neka su poglavlja bila posebnozahtjevna, nala`u}i ~esto bolna pri-lago|avanja. Samo je ~vrst unutra{njikonsenzus u pogledu puta ka EUosigurao da primjena najte`ih refor-mi ne dovede do podjela i manipu-lacija na doma}oj politi~koj sceni.Sve su partije, kao i {ira politi~kajavnost, dokazale spremnost da pri-hvate dio tereta tranzicije {to se iodrazilo na veoma visok nivopodr{ke ulasku u EU tokom ~itavogprocesa.

Vjerujem da bi sli~an nivo poli-ti~kog konsenzusa u Crnoj Gori

mogao olak{ati proces tranzicije.Iskustva oko ispunjavanja teh-

ni~kih zahtjeva u razli~itim fazamaprocesa pristupanja Slovenije bimogla biti posebno korisna CrnojGori. Tu bi se moglo na}i sve odprakti~nih savjeta oko sastava prego-vara~kih timova do transfera znanja iiskustava u pogledu snaga i slabostiodre|enih pristupa, taktika i prego-vara~kih pozicija.

KKaakkoo vviiddiittee bbuudduu}}nnoosstt EEUUppoo{{ttoo nnjjeennii lliiddeerrii ttrreennuuttnnoo ppookkuu-{{aavvaajjuu ddaa uuttvvrrddee kkaakkoo ddaa sspprroovveedduuiinnssttiittuucciioonnaallnnuu rreeoorrggaanniizzaacciijjuu,, ooddnnoo-ssnnoo ddaa ssee ddooggoovvoorree hhoo}}ee llii ii kkaakkoouussvvaajjaattii pprrvvii UUssttaavv EEUU??

Nije realno o~ekivati jednoglas-no prihvatanje Ustava na narednomsamitu u junu. ^lanice EU su jo{daleko od postizanja konsenzusaoko glavnih pitanja, posebno upogledu glasa~kog sistema i pravana veto. ~ini se da }e te dvije ta~kebiti klju~ni predmet rasprave nadolaze}em samitu. Umjesto usva-janja novog ustavnog ugovora,vjerovatnije je da }e se zemlje ~lan-ice slo`iti oko amandmana na pos-toje}e ugovore.

Proces unutra{njih reformi u EUuti~e na pro{irenje i tako }e biti idalje.

Rezultati referenduma u Fran-cuskoj i Holandiji su natjerali EU dapribjegne stro`ijoj strategiji pro{i-renja. Pristupanje za sada ne zavisiisklju~ivo od uspjeha u ispunjavanjuzahtjeva, ve} i od spolja{njih faktorakoji su van kontrole zemalja kandi-data. Op{te "hla|enje" javnogmnjenja u EU prema pro{irenju, uzmogu}nost raspisivanja referendumakako bi se odobrilo pristupanjenovih ~lanica, svakako }e uticati napro{irenja. EU je mo`da spremnada se "pozabavi" pravilima kako biprimila Hrvatsku, ali }e u tomslu~aju najvjerovatnije insistirati nadetaljnoj reviziji ugovora prije no {tose vrati na pitanje daljeg pro{irenja.

NN.. RRUUDDOOVVII]]

9E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . I n t e rv j u

U svim izvje{tajima EK se isti~e nedostatak administrativnih kapacitetakao jedan od glavnih problema u Crnoj Gori. [to biste Vi predlo`ili za rje{enjetog problema?

Izgradnja administrativnih kapaciteta zahtijeva vrijeme, resurse i dobroosmi{ljen plan. Sama organizacija je od velikog zna~aja u ispunjavanju admin-istrativnih i upravnih du`nosti. Jasna pravila, procedure i transparentna podjelarada su od klju~ne va`nosti za stvaranje funkcionalnih institucija.

NVO i druge organizacije mogu imati veoma va`nu ulogu u pru`anjupodr{ke razvoju neophodnih vladinih programa, izgradnji kapaciteta i davanjusavjeta. Zato je bitno stvoriti pretpostavke za institucionalnu saradnju takvihorganizacija i ostalih predstavnika civilnog dru{tva u procesu izgradnje admin-istrativnih kapaciteta.

Klju~ institucionalnog razvoja le`i u privla~enju mladih kadrova kojimatreba omogu}iti posao ili sta`iranje negdje gdje bi mogli znatno doprinijetiovom procesu. Izgradnja administrativnih kapaciteta kroz uklju~ivanje mladihljudi je na du`e staze najefikasnija odr`iva politika.

AAAAKKKKOOOO HHHHOOOO]]]]EEEETTTTEEEE KKKKAAAAPPPPAAAACCCCIIIITTTTEEEETTTTEEEE,,,, PPPPRRRRIIIIVVVVUUUUCCCCIIIITTTTEEEE MMMMLLLLAAAADDDDEEEE KKKKAAAADDDDRRRROOOOVVVVEEEE

10E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . Ev r op sk i b a r ome t a r u C rno j Go r i

Dr`ava Crna Gora je po~ela da"lagi" i prikriva istinu. Prvo je

potpisala sporazum, a nije se pov-jerila "sinovima svog stijenja" - svimonim poreskim obveznicima koji suje reanimirali svojim glasovima prijeta~no godinu dana. Onda, godinunakon referenduma, jedne majskeve~eri, najmla|a dr`ava na svijetuuzima oblik policajca. [eretskinakrivljuje kapu ispred vile Gorica ikesi se novinarima...

Kada shvatite da je mitropolitMMiihhaaiilloo ba{ tamo na tajnom sas-tanku sa predsjednikom Republike,a da vas uniformisano osobljedr`avne rezidencije obmanjuje kaozadnjeg jadnika i vucibatinu; damitropolit i najvjerovatnije pred-sjednik izlaze na stra`nji izlaz kao{valeri - onda je to dobar razlog dase iste ve~eri uni{tite od kakvogalkoholnog (visokoprocentnog) pi}a.Taman kao mu` koji do|e ku}iranije nego je trebalo i vidi pored`ene jedno sve{teno lice i jednogljubaznog ~ovjeka.

Ako ste pri tome ameri~kidr`avljanin osumnji~en za silovanje,mu~enje, ~ere~enje i paljenje poIraku, za pijanku preporu~ujemoMilo~er, mjesto mirno, sa pitomimljudima i dobrim vinom. Nikako neslati ameri~ke heroje na sjeverRepublike, jer tamo sve mami da seveteran kakvog pokolja oda Rambosindromu i sa Sinjajevine ponadMojkovca novim mobilnim tele-fonom i jednokratnom pripejd kar-ticom, po~ne redom da maltretira.Tajna medicina bijelog ~ovjeka naz-vana poziv specijalom, ta nerje{ivaenigma za policiju Crne Gore,mo}no je oru`je u rukama vje{togoperativca. O svemu je tome mudri

ministar RRoo}}eenn valjda razmi{ljao ka-da je potpisao Sporazum o ~lanu98, ali je (tipi~no za velike do-moljube) rije{io da javnost li{i bes-potrebnih trauma. Jo{ jednom sepokazalo da iza dinarske fizionomi-je i gustih crnogorskih musta}a kucasrce osje}ajnih ljudi. Amen.

Na drugoj strani, ledeno kon-cizni OOllllii RReehhnn tra`i da se ne igramovojnih aran`mana sa Amerikom. Ro-}en, manirom iskusnog kabinetskogtigra, sjutradan potpisuje ugovor saoru`anim snagama Evropske unije.Lukavstvo je vi{estruko: ukolikoEvropa ima novca za remont tenko-va, onda neka ih slobodno pusti dase truckaju po na{im nadalekodi~nim putevima. ([ta o~ekivati odzemlje kojoj se naj~uvenija popgrupa zove Makadam?)

To {to evropska vojska mo`e iavionima preko na{eg vazdu{nogprostora, to mo`e da se oprosti,posebno ako budu toliko ljubazni i ukabini prime kubanu VVeesseelliinnaaBBaarroovvii}}aa, vrlo uticajnog biznismena,tako re}i mo}nog. Da ne ka`emo dase isti pita u ovoj zemlji, jer to nemo`emo znati dok god dr`ava krijei zvani~ne sporazume i sastanke, akamoli glasove iz offa i mrmljanjaispod brkova. A to {to se Barovi}vozio i pu}kao krd`u u pilotskojodaji Montenegro Airlines-a nanekoliko hiljada stopa od majke muzemlje i {to mu je vjerovatno dru{tvopravio potpredsjednik Skup{tineSSttiijjeeppoovvii}}, to je samo jo{ jednanaslovna strana crnogorskih novina. Isimpati~na metafora sa kojih visinanastupaju ugledne poslovo|e bliskivrhu{ki DPS-a. Prekrasnog DPS-akoji, o u`asa, jednoglasno izabirasvog gurua ve} deset godina. Guru jeu me|uvremenu podigao kredit itrenutno zida jedan univerzitet.

Poru~uje gra|anima da kupe loz akoho}e da se preko no}i obogate. [alise... Ide u Budvu da sa ratnim dru-gom primi nagradu za mir. Onogtrenutka kada \\uukkaannoovvii}} i MMaarroovvii}}prime tu nagradu, svi gra|ani CrneGore trebalo bi da zaustave dah i nedi{u dvadesetak minuta. Jer, masakristine jeste nalik kolektivnom suicidu.

Ratni hu{ka~i su ratni hu{ka~i,makar u ovoj kolumni. Ako javnostnema snage da podrigne na lenteInternacionalne lige humanista, dase prisjeti tupih policijskih udaraca~izmom u `ivo meso, pijanih rez-ervista sa Milovim i Momovim slika-ma, ako je sve to osu|eno da garetu{ira jedna sarajevska NVO -onda ni ovi plotuni ve~eras nema-ju vi{e nikakve veze sa paljbom naDubrova~ke zidine.

Da, upravo u ovom trenutku,odjekuje sa Gorice. Naredio pred-sjednik po~asnu paljbu u ~astdr`ave. Ta~no je 20 ~asova 20.maja 2007. godine, kada ~ovjekupadne na pamet da SSrr||aann VVoojjii~~ii}}nije dobio po~asnu paljbu. To mo`eda poremeti sve~arski karakter oveve~eri crnogorskih pjesama i Slaven- Knez - Ovi} - {timunga.

Na Cetinju, u lin~ovskoj kore-ografiji, Vujanovi} govori o mediter-anskom duhu Crne Gore dok uPlavu ljudi primaju 150 euramjese~no. Associated Press analizirana godi{njici: Crna Gora je region-alni lider jaza izme|u siroma{nih i

Medalje i `abePi{e: Brano Mandi}

11E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . Ev r op sk i b a r ome t a r u C rno j Go r i

bogatih.I onda do|e uglednik u liku i

djelu ZZeekkeerriijjaahhaa SSmmaajjii}}aa da ka`ekako su novine crnogorske tabloidi.Pobogu, nijesu 9. maja objavile daje 9. maj Dan Evrope. Smaji} jezamjerio i {to nije pisano o izvjes-nom SShhuummaannuu, valjda ~ovjeku kojije ontolo{ki presudan za evropskoujedinjenje. Kako to onda da seumjesto oma`a velikim evropljanimana naslovnici Vijesti upozorava naorganizovani kriminal. To pita Smaji}koji }e, kako je najavljeno, rame uzrame sa politi~kim liderima u Budvupo nagradu. A da bi se ispo{tovao idoma}in, jedna medalja ide igradona~elniku RRaajjkkuu KKuulljjaa~~ii.

Medalje bi trebalo dati, nakoncu, i poslanicima Srpske liste,di~nim opozicionarima koji zada-hom devedesetih duvaju u jedravlasti {to ih je stvorila. Haluciniratio velikoj Srbiji i ponovnom ujedin-jenju u jednu veliku balkansku silu,to je dirljivo, osim {to je dosadno i

neodgovorno. ^ovjeku bi stvarnote{ko bilo odgovoriti na pitanje dali bi radije da je ministar finansija iliborac za prava Srba u Crnoj Gori.Baratati dr`avnim novcem ilinacionalnom traumom, {to je ljep{eod ta dva lagodna poziva. Biti pro-fesor, policajac ili novinar ba{ i nijeisplativo u zemljama tranzicije.Jedina {ansa je da se ~ovjek uhvatiza neki vi{i cilj, pa makar on bio imaglovita vizija obe}ane Evrope, dapodigne kredit i kupi pristojan autokom{iji u inat.

Du` nekih evropskih autopute-va, kunu se blagosloveni vizom,postoje bankine od `ivice koje slu`ekao brana od `aba. Kada jurite 180na sat i ta je mala `ivotinja dovolj-na da vam prevrne auto. To bi tre-balo da zna~i da crnogorskinapredak u posljednjih godinudana, a ~ini mi se da svi mislimosamo na berzu, mo`e da ometekakva trivijalnost. Dakle, oprezno opraznicima, jo{ je ovo zemlja u

kojoj se pakleno primitivni ljudilako lansiraju u institucije. Jo{ je tosistem mutnih savjetnika, kreke-tavih, preobu~enih bandita, ucjenji-va~a. Lijepo bi bilo da se {to vi{emladih svojim talentom doka`unegdje drugo, gdje im douvredljivosti ne}e ispirati mozakposko~icama i herojskim tiradama.Stvarno je bruka jo{ slu{ati o patri-otizmu, zazivati du{e pra|edovske,ki~erisati jednu prostu ~injenicu daima{ me|unarodni subjektivitet.Istina, bilo je malo melodrame dokse dr`ava pora|ala, slatke spo-radi~ne pljuva~ine, ali do{lo je kra-jnje vrijeme da se ~ovjek u brk nas-mije raznim trgovcima koji dilujuono za bubrege. Ako `elite da znate{to je ono, otvorite "Grobnicu zaBorisa Davidovi~a" i pro~itajte kojaje posljednja rije~ velikog romana.Ba{ ta Ki{ova rije~ fali ovdje.

AAuuttoorr jjee nnoovviinnaarr ddnneevvnnoogg lliissttaa""VViijjeessttii""

12E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . Ekonomi j a

Od Rima do Berlina, od 1957.do 2007. ideja evropskog ujed-

injenja nastavlja se relativnouspje{no. Evropi je bio neophodanperiod mira koji, sasvim je sigurno,pove}ava izglede za razvoj i pros-peritet. Me|utim, donekle zabrinja-va ~injenica da su ekonomski ciljevibili i ostali samo instrument zado-voljenja politi~kih ciljeva. Na prim-jeru EFTA-e se mo`e jasno vidjeti dasu isklju~ivo ekonomski razlozi zaintegraciju bili uspje{niji od isklju~ivopoliti~kih. Upravo je EFTA ostvarilamnogo ve}e bogatstvo za svojegra|ane nego EEZ ili kasnije EU.

Shodno vje~itom prvijenstvupoliti~kih ciljeva i razloga, ~ak izemlje osniva~i }e napustiti EFTA-ui prikloniti se EEZ. Opravdanostrazloga neka danas tuma~e gra|anitih zemalja. Ipak, EEZ (a kasnije iEU) jeste donijela prosperitet svojimdr`avama ~lanicama, ali je upore|enju sa EFTA-om bila manjeuspje{na. Prema izvje{taju OECD-a,BDP po glavi stanovnika Islanda,Norve{ke, Lihten{tajna i [vajcarskeje bio ve}i nego EU15, a posebno jebio ve}i nego EU25. O pore|enju saEU27, nema potrebe ni govoriti.

Upravo je ovdje i "kamen spotican-ja" Unije, onaj politi~ke prirode.Porast birokratskog sloja, pove}anjestepena kontrole i razni vidovi inter-vencija ko{taju, a ne vide se {irokirezultati.

Uprkos pore|enju sa nekimalternativnim modelima, moramopriznati da je EU u prvih 50 godinaispunila svoj cilj. Evropa vjerovatnonikada nije imala 50 godina trajnogmira. Naravno, u okviru svog"ure|enog" dijela. Ipak, ovdje semo`e prigovoriti da je ve}im dijelomNATO svojim prisustvom obezbijediomir, ali se ne smije zaboraviti da usvakom, pa i "najgorem" slu~aju, iEU ima zasluga na ovom polju. Tonikako ne zna~i da je ona ispunilasvoju istorijsku misiju i da joj ne pri-

jete neke institucionalne i mre`nekataklizme. Iako to jeste jedan odpotencijalnih ishoda na koje trebaobratiti naro~itu pa`nju, me|usobnerelacije evropskih dr`ava su prili~nojake {to stvara pretpostavku da jenemogu} takav scenario.

No, klju~na pitanja budu}nostiEU jesu kako dalje, ali i {to je svrhaUnije. Londonski Economist je raz-matranja na ovu temu podijelio natabore egzistencijalista i instrumen-talista. Prvi se vra}aju korijenima iEvropi "op{teg dobra" i sprje~avanjaratnog sukoba. Ipak, oni grije{e usvojim pozivima ka sve bli`oj i vi{epovezanoj Uniji jer to pretpostavljaja~anje uticaja, a sprije~avanje ratnihsukoba je ve} ostvaren cilj. Drugi suza "Evropu rezultata". Iako je taj cilj

N A K O N 5 0 G O D I N A O D F O R M I R A N J A P R V I H E V R O P S K I H Z A J E D N I C A , E V R O P S K AU N I J A B I R A P U T K O J I M C E I ] I

SSoocc ii jj aa ll nn ii mmooddee llvvaattrruu ggaassii bbeennzziinnoomm

Pi{e: Ivan Joveti}

Prihvatanje irskog modela }e biti veoma te{ka misija. EU je stvorena kao pro-tekcionisti~ka tvorevina, a tome u prilog idu i politi~ke tradicije dr`ava ~lan-

ica. Francuska i Njema~ka su od Colberta, odnosno Erharda, intervencionisti~kiorijentisane, nasuprot Britanije koja liberalne korijene vodi od Adama Smithapa sve do Margaret Tacher. Pona{anje EU ima posljedice kako na gra|aneUnije, tako i na tre}e zemlje.

Liberalni model podrazumijeva malu, ali jaku dr`avu, jaku u malom spek-tru politika. Pored toga, podrazumijeva i veoma precizno ciljanu socijalnu poli-tiku koja obuhvata nemo}ne. Pretpostavka je da se u okviru EU zavr{i procesformiranja jedinstvenog tr`i{ta, da se EU vi{e okrene zoni slobodne trgovine ida dozvoli konkurenciju me|u dr`avama ~lanicama. Sve to smanjuje mo}administracije i pitanje je da li je Brisel spreman da se toga odrekne?Individualizam je klju~ koji nedostaje Uniji - da kao gra|anin EU mogu da(osim proizvoda) biram i dr`avu na osnovu konkurentnosti njenih politika.Ukoliko se to desi, to }e predstavljati najve}u prednost koju Crna Gora mo`eimati od ~lanstva u EU.

LLLLIIIIBBBBEEEERRRRAAAALLLLNNNNIIII MMMMOOOODDDDEEEELLLL JJJJEEEE ZZZZAAAAMMMMAAAALLLLUUUU AAAALLLLIIII JJJJAAAAKKKKUUUU DDDDRRRR@@@@AAAAVVVVUUUU

13E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . Ekonomi j a

opravdan, zastupnici ovog taboramo`da previ{e {ire dijapazon politi-ka za ~ije rezultate je EU odgovor-na. Kad malo bolje pogledamo, vidi-mo da se i oni se vra}aju korijeni-ma. I sam Monet je mislio da }epodr{ka Uniji rasti sa pove}anjemtehni~ke saradnje. Pojedinaistra`ivanja pokazuju da obi~ni ljudiosje}aju da EU vi{e ne predstavljanjih, ve} da je samo konglomeratinstitucija i propisa. Upravo suprot-no, EU treba da oslobodi prostorindividui.

Koji su to rezultati koje EU morada ispunjava? Mnogi }e odgovoritida su to Ustav, pro{irenje evropskezajednice, ve}i bud`et, novi instru-menti poput Globalisation Adjust-ment Fund… Li~no nijesam siguranda je to ba{ tako. Osnovni cilj kojiEU mora da ispuni je dalji rast irazvoj, nova radna mjesta, novemogu}nosti za profit. Shodno tome,mislim da je mnogo va`nije pitanjekoji je sadr`aj novog Ustava; da li senjime namjerava prenijeti jo{ vi{epolitika u domen odgovornosti Unijeili }e se neke od njih vratiti unadle`nost dr`ava ~lanica? Li~nosam za drugu varijantu jer onaomogu}ava Hayekovu federalnuEvropu i konkurenciju ekonomskihpolitika. S druge strane, vjerujem da}e briselska aristokratija izabratiprvu. Na kraju, za{to gubiti posao?

Svrha Unije je da kreira bogat-stvo za svoje gra|ane, a samim timi za dr`ave ~lanice. Smatram da jeto jedino mogu}e ukoliko EU zaistabude zona slobodne trgovine, kao iukoliko dr`ave ~lanice mogu sklap-ati samostalne ugovore sa tre}imzemljama. Klju~ni izazov za EUbudu}nosti jeste da osmisli {toponuditi gra|anima dr`ava ~lanica?U prvih pedeset godina je to biomir, uz koji je do{lo i do odre|enogprosperiteta, dok u budu}nosti (sobzirom da je mir postignut) tomora biti isklju~ivo prosperitet jernjega jo{ uvijek nedostaje.

Danas u EU postoji veliki prob-

lem koji je u osnovi jedna velikazabluda. Rije~ o izboru institu-cionalnog modela ili sukobu liber-alnog i socijalnog pristupa. Glavnipredstavnik ovog drugog jeFrancuska koja insistira da se trebaugledati na nordijski socijalni modelkoji bi trebao da rije{i ekonomskeprobleme Francuske. To otprilikeizgleda kao da vatru gasite pomo}ubenzina. Zemlje Skandinavije su ve}dugo prepoznate kao one na ~iji semodel treba ugledati pri izgradnjisocijalne dr`ave blagostanja.Zagovornici tog modela previ|ajurezultate koje je on ostvario uSkandinaviji. Primjera radi, [vedskaje 1975. bila na ~etvrtom mjestuliste najbogatijih nacija, a danas jena ~etrnaestom mjestu uz tendenci-ju daljeg pada. Od 1990. [vedska,Finska i Danska su rasle 2%, 1.8% i2,1% dok je prosjek OECD-a bio2,6%. Nasuprot tome, imamo prvimodel koji je u Irskoj dao rezultatena koje se treba ugledati. Iste 1975.Irska je bila na dvadeset drugommjestu liste najbogatijih nacija ipredstavljala je ekonomski potpuno

"uspavano" podru~je. Danas je Irskana ~etvrtom mjestu i ima tendencijudaljeg napredovanja na listi. Poredtoga, od 1990. Irska ekonomija jerasla po stopama od 6,6%, pa i10%. Zemlje Skandinavije su, poredekonomskih, po~ele pokazivati ipora`avaju}e socijalne performanse,upravo ono po ~emu su bile poz-nate. Percepcija je da ovakav soci-jalni model daje bolje rezultateuprkos lo{im ekonomskim perfor-mansama. Ipak, iskustvo govoridruga~ije. U {vedskoj je kvalitetjavnih usluga opao, uprkos velikomporeskom optere}enju.

Realnost je da visoki porezi (ucilju pomo}i ugro`enim grupama)ograni~avaju napredak i da u dugomroku u potpunosti smanjuju javnupotro{nju u apsolutnim iznosima.Nasuprot tome, Irska je smanjilajavnu potro{nju uz liberalizacijufiskalne politike. Rezultat je bio pro-centualno manji udio javnih usluga ujavnoj potro{nji, dok je u Irskoj nji-hov tro{ak u apsolutnim iznosimarastao skoro 2,5 puta br`e nego uostatku Evrope. Logika je da manjajavna potro{nja bude dio ve}eg"ekonomskog kola~a", a pretpostavkeza ostvarenje ovoga su liberalnafiskalna politika i precizno ciljanajavna potro{nja.

Ni kada je rije~ o zaradama,situacija ne ide u prilog skandi-navskom modelu. Posljednje dekadepro{log vijeka, dohodak 10% najsiro-ma{nijeg stanovni{tva je rastao 8 putabr`e u Irskoj (odnosno 6 puta uBritaniji) u odnosu na {vedsku. Udijelu koji se odnosi na nezapo-{ljenost, situacija je jo{ gora. Od1981. u [vedskoj i Finskoj nije stvo-reno niti jedno novo radno mjesto uprivatnom sektoru koji jedini kreirabogatstvo. Nasuprot tome, zapo{-ljenost u Irskoj je porasla za 56%!

Autor je polaznik II generacije[kole evropskih integracija i stru~-njak Instituta za strate{ke studije iprognoze (ISSP)

foto

VIJE

STI

PPoojjeeddiinnaa iissttrraa`̀iivvaannjjaa ppookkaazzuujjuu ddaaoobbii~~nnii lljjuuddii oossjjee}}aajjuu ddaa EEUU vvii{{ee nneepprreeddssttaavvlljjaa nnjjiihh vvee}} ddaa jjee ssaammookkoonngglloommeerraatt iinnssttiittuucciijjaa ii pprrooppiissaa..UUpprraavvoo ssuupprroottnnoo,, EEUU ttrreebbaa ddaaoosslloobbooddii pprroossttoorr iinnddiivviidduuii..

14E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . P o l i t i k a

Kakvi su odnosi NATO-a i Evropskeunije, odnosno Evropske bezbjed-

nosne i odbrambene politike (ESDP)?Mo`da je najbolji odgovor na ovoslo`eno pitanje, u svom govoru na kon-ferenciji u Berlinu po~etkom 2007, daoupravo Jap de Hop Shefer, generalnisekretar NATO-a. To prilikom je ustvrdioda ti odnosi ne li~e na "zamrznutisukob", ali da je za~u|uju}e koliko jemalo prostora ostalo za saradnju.

Sve je krenulo po~etkom 90-ihgodina kada je EU izrazila `elju da setransformi{e od ekonomske zajednice upoliti~ku uniju. Ugovorom iz Maastrihta1992, Evropa je sebi postavila dva ciljakoja su kasnije potvr|ena i Ugovorom izAmsterdama iz 1997. Prvi cilj je ja~anjeprivredno - dru{tvene kohezije prekoutvr|ivanja ekonomske i monetarne unije({to je vodilo usvajanju jedinstvene mon-ete), a drugi je definisanje identitetaEvrope na me|unarodnoj sceni uzpomo} uspostavljanja zajedni~ke spoljnei bezbjednosne politike sa jasnim ciljemda se do|e do zajedni~ke odbrane.Upravo je Amsterdamskim ugovorom iustanovljena funkcija Visokog predstavni-ka za pitanja zajedni~ke spoljne i bezb-jednosne politike. Nema sumnje da EU,pored svih te{ko}a i slo`enosti sopstvenogkomunitarnog prava, kre}e ka potpunojrealizaciji zacrtanih ciljeva.

Prelazak sa rije~i na konkretnu akci-ju desio se na samitu Evropskog savjetaodr`anog u Helsinkiju, decembra 1999.Tada je usvojena Odluka o osnivanju

zajedni~kih snaga za brzo djelovanje, a tesnage bi trebalo da broje od 50,000 do60,000 vojnika. Rok primjene navedeneOdluke je bio do 2003. Zvani~nici EU suobjasnili da nije rije~ "..ni o kakvojEvropskoj armiji", iako je cjelokupnovojno osoblje EU pod "komandom"Vojnog komiteta EU (European UnionMilitary Committee - EUMC). Zapravo,pripadnici pomenutih vojnih formacija supripadnici posebnih vojnih jedinica uzemljama ~lanicama i pod nacionalnomsu kontrolom dok ne zatrebaju Uniji. Oni

su pod komandom Vojnog komiteta EUkojeg sa~injavaju na~elnici odbranezemalja ~lanica.

Pojedini analiti~ari posebno navodenekoliko doga|aja koji su obilje`ilipo~etak 90-ih, a koji su nezadr`ivo "gur-nuli" Evropu u traganje za sopstvenimputem kada su u pitanju zajedni~kaspoljna politika i zajedni~ka bezbjednosti odbrana. Prvi se dogodio 4. marta1990. kada je Vojni sud ratne mornariceu Sjevernoj Karolini oslobodio kapetana~iji je mlazni lovac - bombarder pres-

K A K V I S U O D N O S I N A T O - AA I E V R O P S K E U N I J E , O D N O S N O E V R O P S K EB E Z B J E D N O S N E I O D B R A M B E N E P O L I T I K E ( E S D P ) ?

EEvvrrooppaa ppookkuu{{aavvaa ddaa bbuuddee ggaazzddaa uu ssvvoojjoojj kkuu}}ii,, bbeezz mmiijjee{{aannjjaa SSAADD-aa

Pi{e: Emil Krije{torac

Uprkos mnogim poku{ajima da se dvije institucije pribli`e, izme|u njih jo{postoji velika distanca. Za{to su odnosi NATO-EU toliko problemati~ni?

Za{to je i jednoj i drugoj instituciji tako te{ko da mnogo puta spominjano"strate{ko partnerstvo" pretvori u stvarnost? Moj odgovor na ova pitanja je jasani nedvosmislen. Odnosi NATO-EU jo{ nijesu stvarno stigli u XXI vijek. Oni sujo{ uvijek zaglavljeni u 90-im godinama pro{log vijeka - bile su rije~i Jap deHop Shefera, generalnog sekretara NATO-a na konferenciji u Berlinu, 27. jan-uara 2007.

Shefer je podsjetio da je ESDP zapo~eta 90-ih godina pro{log vijeka i daje do tada evropska bezbednost bila organizovana isklju~ivo u okviru NATO-a.

"Zapadnoevropska unija je imala samo ograni~en prakti~ni zna~aj. A ondaje EU nastupila sa sopstvenim vojnim ambicijama. To je zna~ilo da }e ubudu}nosti (pored NATO-a) u Evropi postojati jo{ jedna bezbjednosna organi-zacija. Zato smo prvo morali da na|emo na~ine i sredstva kako bismo obezbi-jedili da se poslovi NATO-a i EU ne prepli}u. Ili, da to jednom ka`emonediplomatski, da EU i NATO me|usobno ne stavljaju klipove u to~kove. Toba{ i nije neki recept za ljubavnu avanturu!

Sporazum Berlin plus je bio pravi odgovor na taj izazov. Njime seEvropskoj uniji daje siguran pristup resursima Alijanse - i to i planiranju ioru`ju. Na ovaj na~in je pravi kurs odavno odabran: pametna podjela posla,umesto povr{nog dupliranja. Iz tog razloga Berlin plus je bio i jeste prekretni-ca u razvoju na{e transatlantske zajednice.

A danas? Danas ta defanzivna perspektiva, izabrana da izbjegne prekla-panje, vi{e nije dovoljna. Bezbjednosni pejza` XXI vijeka zahtijeva nov kvalitetu odnosima NATO-a i EU. U svjetlosti izazova na Balkanu, u Avganistanu idrugdje, vi{e nije dovoljno definisati odnose dviju organizacija prije svega kaoproblem vje{tog razgrani~enja...", ocijenio je, izme|u ostalog, Shefer.

SSPPOORRAAZZUUMM ""BBEERRLLIINN PPLLUUSS"" VVII[[EE NNEE MMOO@@EE BBIITTII DDOOVVOOLLJJAANN

15E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . P o l i t i k a

jekao `i~aru u italijanskim Alpima i usm-rtio dvadeset turista. Italijani su ulo`iliprotest. Drugi se dogodio u dr`aviArizoni kada je izvr{ena smrtna presuda(ubijen u gasnoj komori) nad njema~kimAmerikancem Walter LaGrandom. VladaNjema~ke je tu`ila SAD Me|unarodnomsudu pravde. Neslaganja su ispoljena ioko protivljenja SAD-a vezano za Kjotosporazum koji se odnosi na smanjenjeefekata staklene ba{te, te Rimskog spo-razuma o formiranju Me|unarodnogkrivi~nog suda.

Odnos SAD-a prema Evropi i njen-im interesima veoma dobro ilustruje~injenica da je Clintonova administracijauvela uvozne carine u visini od 100% zaodre|ene proizvode porijeklom izEvrope. EU je ulo`ila protest. Tada sunaro~ito bile interesantne izjave WilliamaCohena, ameri~kog sekretara za odbranu,koji se protivio svakoj institucionalizacijizajedni~ke evropske odbrambene poli-tike. Ostao je upam}en njegov govorpred novinarima u Torinu 22. septembra1999. kada je rekao "..va`no je obezbi-jediti da se na ESDP ne smije gledati kaona posebnu instituciju i sposobnost, ve}ona mora biti pod ki{obranom NATO-a".

Doga|aji koji su zadesili prostorbiv{e Jugoslavije su bitno uticali na ispol-javanje razli~itih interesa i otkrivanjepukotina u do tada zajedni~koj viziji "ev-

ropskog dijela NATO-a" i SAD-a. U tomkontekstu treba posmatrati i odbijanjeSAD-a da Evropi ustupi frekvencije svogsistema GPS za vojne potrebe, {to je EUnatjeralo na izgradnju sopstvenog satelit-

sko-navigacionog sistema ("Gallileo"), akap koja je prelila ~a{u je intervencijaSAD-a u Iraku i neslaganje okorje{avanja problema na Bliskom istoku.

Okon~anjem blokovske podjele svije-ta, ~esto se postavljalo pitanje svrhe nje-govog postojanja. Dilemu nije rije{io nisastanak Savjeta NATO-a novembra 1990.u Rimu kada je usvojena nova strate{kakoncepcija "upravljanje krizama", aneophodni elementi ove koncepcije su bili"...pritisak i kori{}enje armije u interesupostizanja stabilnosti...". Odr`an je velikibroj sastanaka, ali EU nije odustajala odrazmi{ljanja o sopstvenoj bezbjednosnojpolitici, {to u po~etku nije nailazilo naodobravanje i blagonaklonost SAD-a.

Posebno je New York Times podgri-jao situaciju prije Maastrihta kada je 8.marta 1992. objavio izvode iz Bijeleknjige od 46 stranica koji su "procurili"zahvaljuju}i zvani~nicima Pentagona, gdjese, izme|u ostalog, ka`e: "Na{ prvi cilj jeda sprije~imo pojavu novog rivala...", idodaje "...od su{tinskog je zna~aja da seo~uva NATO kao najva`niji instrumentodbrane i bezbjednosti Zapada...Moramo nastojati da sprije~imo pojavuisklju~ivo evropskih aran`mana za bezb-jednost koji bi podrivali NATO".

SAD je kasnije podr`ao Evropskubezbjednosnu i odbrambenu politiku(ESDP), ali je ostalo veliko pitanje koje sugranice i okviri u kojima }e se obje kre-tati u narednom periodu. Jap de HopShefer, generalni sekretar NATO-a, pod-vla~i da "NATO i EU nijesu blizanci", ikonstatuje da "...NATO nije nekisveuklju~uju}i projekat integracije, on neintegri{e ve} koordinira, najvi{e u okvirukoji uklju~uje SAD, bez koje je bezbjed-nost na{eg svijeta nezamisliva".

No, EU ne mo`e da se oslobodistrahova o neodgovaraju}em mije{anjuSAD-a u evropske poslove i potpunojasno izra`ava `elju i potrebu da "stvaridr`i u svojim rukama". Ni sporazum EU-NATO koji je potpisan u Briselupo~etkom 2003. i prihvatanje od straneEU da "NATO ostaje glavni stub kolek-tivne odbrane" i logisti~ka podr{kaEvropskoj uniji, uklju~uju}i vazdu{nitransport i razmjenu obavje{tajnihpodataka, nije zna~ajnije usporio proceskojim je nezadr`ivo krenula EU.

Autor je polaznik IV generacije [koleevropskih integracija i visoki funkcionerNarodne stranke

NATO je osnovan Ugovorom iz Washingtona 1949. godine i, sa izuzetkomJapana i Australije, obuhvata sve va`nije industrijske i finansijske sile: SAD,

Njema~ku, Francusku, Veliku Britaniju, Italiju i Kanadu. Ovih {est zemalja plusJapan sa~injavaju grupu G-7 koja utvr|uje ekonomska pravila u svijetu. Studijomo pro{irenju NATO-a iz 1995. se od novih ~lanica prije svega zahtijevapo{tovanje osnovnog ugovora te "...da svoje napore ujedine zbog kolektivneodbrane i o~uvanja mira i bezbjednosti". {to se vojnih uslova ti~e, tu se podvla~i"...sposobnost da se vojno doprinese kolektivnoj odbrani i novim misijamaAlijanse, prilagodi standardizaciji, prije svega u oblasti operacija, administracije imaterijala, postupa u skladu sa vi{e od 1200 ugovora i dokumenata...sa ciljemda se odr`i efikasnost Alijanse tako {to }e se dijeliti uloge, rizik i odgovornost...".

NATO je skladno funkcionisao sve do pada Berlinskog zida i kraja drugogvojnog saveza koji je okupljao biv{i SSSR. Izuzimaju}i krizu koju je svojevre-meno inicirao de Gaulle najavom da }e francuske trupe iza}i iz NATO-a kra-jem 60-ih godina pro{log vijeka, te objavom Kanade da razmi{lja u istompravcu. Pomenuta kriza je ubrzo prevazi|ena najvi{e zahvaljuju}i upadu snagaVar{avskog ugovora u ^ehoslova~ku 1968. godine, kada su se naprasno kon-solidovali redovi NATO-a.

RRUUSSII IIHH VVRRAATTIILLII PPOODDJJEEDDAANN KKII[[OOBBRRAANN

foto

VIJE

STI

Jap de Hop Shefer

DDooggaa||aajjii kkoojjii ssuu zzaaddeessiillii pprroossttoorrbbiivv{{ee JJuuggoossllaavviijjee ppoosseebbnnoo ssuu ppoo-~~eellii ddaa oottkkrriivvaajjuu ppuukkoottiinnee,, uu ddoottaaddaa zzaajjeeddnnii~~kkoojj vviizziijjii ""eevvrrooppsskkooggddiijjeellaa NNAATTOO-aa"" ii SSAADD,, ii iissppoolljjaa-vvaajjuu rraazzllii~~iittee iinntteerreessee..

16E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . D r `avna up rava

Dr`avno upravljanje se naj~e{}eposmatra kao na~in na koji

dr`ava koristi vlast u upravljanjuekonomskim i dru{tvenim resursima.Za efikasno funkcionisanje dr`ave,neophodno je postojanje odgo-varaju}ih pravila i institucija kojeoblikuju predvidiv i transparentanokvir za poslovanje i investicije {toujedno stimuli{e ekonomski rast.Pravila stvaraju oni koji su izabrani naizborima, njihovo oblikovanje i prim-jenu sprovodi dr`avna uprava -administrativna vlast, a sudstvo (suds-ka vlast) je zadu`eno da osigura nji-hovo sprovo|enje.

Dobro dr`avno upravljanje isto-vremeno promovi{u Svjetska banka,MMF, UN, OECD i Evropska unija ipod njihovim uticajem ono se na{lo usredi{tu razvojnih programa i tranzi-cionih zemalja. Dr`avno upravljanje,demokratizacija i razvoj su jednakozastupljeni u op{tim ciljevima EU kojisu definisani sporazumima i "Bijelomknjigom o dr`avnom upravljanju".

Dr`avno upravljanje je glavnakomponenta u politikama i reforma-ma za smanjenje siroma{tva,demokratizaciju i globalnu bezbjed-nost. Izgra|ivanje institucionalnihkapaciteta, posebno u oblastimadobrog dr`avnog upravljanja i vla-davine prava, predstavlja jednu od{est prioritetnih oblasti razvojne poli-

tike Evropske zajednice.Dr`avno upravljanje je centralno

pitanje za gra|enje Evrope, a Evropskiparlament, Savjet ministara, Komisija,Sud pravde i Revizorski sud nijesuzamijene za nacionalne institucije kojesa institucijama EU rade zajedno izavise jedne od drugih. U ovom siste-mu, nacionalne dr`avne uprave imajuveoma va`nu ulogu jer su u ime svo-jih vlada odgovorne za sprovo|enje ikontrolu izvr{avanja javnih politikaEvropske zajednice. EU ima centralnuupravu, ali nema spoljne agencije izavisi od nacionalnih vlada usprovo|enju svojih uputstava i uredbi.

Demokratske institucije i pred-stavnici naroda na nacionalnom ievropskom nivou nastoje da pove`uEvropu sa njenim gra|anima, {to jepo~etni uslov za djelotvornije izna~ajnije ostvarenje politika EU.

Evropska komisija je ozna~ila reformuevropskog dr`avnog upravljanja kaojedan od svojih strate{kih ciljeva i2001. usvojila "Bijelu knjigu o evrop-

skom dr`avnom upravljanju" kojom sepredla`e otvoreniji proces dono{enjaodluka kako bi vi{e ljudi i organizaci-ja u~estvovalo u formiranju idono{enju politika Unije.

EU stalno nagla{ava va`nostdemokratije i vladavine prava u

Z N A ^ A J D R @ A V N O G U P R A V L J A N J A S A A S P E K T A E V R O P S K E U N I J E

Put za demokratizaciju i smanjenje siroma{tva

Pi{e: mr Tatjana Bo{kovi}

Usljed stalnih kontakata izme|u dr`avnih slu`benika dr`ava ~lanica iEvropske komisije, te zahtjeva za razvojem i sprovo|enjem acquis com-

munautaire po jednakim standardima pouzdanosti {irom Unije, pojava evrop-skog sistema upravnog prava i zajedni~ke osnovne vrijednosti i principa zadr`avnu upravu doveli su do izvjesnog ujedna~avanja izme|u nacionalnihuprava, a ta pojava je nazvana Evropski administrativni prostor.

Evropski administrativni prostor se u najve}oj mjeri odnosi na osnovnainstitucionalna ure|enja, postupke, zajedni~ke upravne standarde i vrijednostiu dr`avnoj slu`bi.

Dr`ave kandidati moraju razviti svoje uprave kako bi dostigle nivo pouz-danosti Evropskog administrativnog prostora i prihvatljiv prag zajedni~kih principa,postupaka i administrativnog strukturnog ure|enja. Postoji minimalni standardkvaliteta i pouzdanosti dr`avne uprave koji dr`ave kandidati treba da postignu.

Dr`ava kandidat treba da bude sposobna da popuni jaz izme|u trenutnognivoa kvaliteta svoje dr`avne uprave i njenog nivoa u budu}nosti, kada budepristupila Uniji. Ipak, za dr`avu koja je kandidat nije dovoljno da se uporedisa "najgorom" dr`avom koja je ve} ~lanica Unije, ve} se pore|enje vr{iizme|u dr`ave kandidata i prosjeka svih dr`ava ~lanica.

EEEEVVVVRRRROOOOPPPPSSSSKKKKIIII AAAADDDDMMMMIIIINNNNIIIISSSSTTTTRRRRAAAATTTTIIIIVVVVNNNNIIIIPPPPRRRROOOOSSSSTTTTOOOORRRR

OOttvvoorreennoosstt jjee nneeoopphhooddnnaa ddaa bbiissee ppoovvee}}aalloo ppoovvjjeerreennjjee uu sslloo`̀eenneeiinnssttiittuucciijjee EEUU kkoojjee zzaajjeeddnnoo ssaazzeemmlljjaammaa ~~llaanniiccaammaa ttrreebbaajjuurreeddoovvnnoo ddaa iinnffoorrmmii{{uu jjaavvnnoosstt oossvvoojjiimm aakkttiivvnnoossttiimmaa ii ddoonniijjeettiimmooddlluukkaammaa ii ttrreebbaajjuu ddaa kkoorriisstteejjeezziikk kkoojjii jjee pprriissttuuppaa~~aann ii llaakkoorraazzuummlljjiivv {{iirrookkoojj jjaavvnnoossttii..

17E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . D r `avna up rava

dr`avama ~lanicama i njihovu prim-jenu na svim nivoima - globalnom,evropskom, nacionalnom, regionalnomi lokalnom. Za njihovo u~vr{}ivanje,EU predla`e primjenu otvorenosti ukomunikaciji s javno{}u i transparent-nost, intenzivniju uklju~enost gra|anau vo|enju politike, pove}anje odgov-ornosti nosilaca politike...

Otvorenost je neophodna da bi sepove}alo povjerenje u slo`ene institu-cije EU koje zajedno sa zemljama~lanicama treba redovno da informi{ujavnost o svojim aktivnostima idone{enim odlukama i treba da koristejezik koji je pristupa~an i lako razumljiv{irokom krugu javnosti.

Kvalitet, va`nost i djelotvornostpolitika EU zavisi od {irokog u~e{}agra|ana kroz ~itav proces dono{enjaodluka, od koncepcije do procesaprimjene. Cilj je posti}i {to ve}uuklju~enost civilnog dru{tva kako biporaslo povjerenje u institucije EU.

Uloge institucija u zakonodavnimi izvr{nim procesima treba da budujasnije tako da svaka institucija EUmora da objasni i preuzme odgov-ornost za sve {to radi. Mjere politikemoraju biti u~inkovite i blagovremenei moraju se zasnivati na prethodnom

iskustvu, jasnim ciljevima i evaluacijibudu}ih u~inaka. Mjere politike i nji-hovo sprovo|enje mora biti uskla|enoi lako razumljivo. Potreba za koher-entno{}u u EU raste jer se pove}avabroj zadataka koje mora obavljati, ausljed pro{irenja EU, pove}ava serazli~itost i raste uklju~enost regional-nih i lokalnih vlasti u politikama EU.Koherentnost zahtijeva politi~korukovo|enje i veliku odgovornost

institucija EU koje treba da obezbijedekonzistentan pristup slo`enom sistemu.

Va`no je napomenuti da EUmo`e djelovati kao pokreta~ pobolj-{anja kvaliteta dr`avnog upravljanja.Rast nepovjerenja gra|ana premainstitucijama, kao i odbojnost premauklju~ivanju u politiku, nijesu samokarakteristike zemalja u tranziciji, ve}i EU. Iz tog razloga je cilj EU da u~inivo|enje politike {to otvorenijim usada{njim i budu}im zemljama ~lani-cama. Istovremeno, da bi pru`eneusluge bile {to vi{e prilago|ene potre-bama gra|ana, sve ve}a uloga se pri-daje organizacijama civilnog dru{tva.

Uz to, treba napomenuti da jeEvropski sud pravde definisao da se sviprincipi koji se odnose na rad dr`avneuprave mogu udru`iti u sljede}egrupe: pouzdanost i predvidivost,otvorenost i transparentnost, odgov-ornost i efikasnost i efektivnost. Tiprincipi se mogu na}i u upravnompravu svih evropskih dr`ava. Iako sudr`avne uprave u evropskim dr`avamastare strukture, one se neprekidno pri-lago|avaju modernim uslovima, uklju-~uju}i i uslove ~lanstva u Evropskojuniji koja se i sama stalno razvija.

Autorka je polaznica V generacije[kole evropskih integracija i samo-stalna savjetnica za direktne poreze uMinistarstvu za finansije Vlade RCG

Harmonizacija doma}eg prava sa pravom Evropske unije jedan je od najz-na~ajnijih ciljeva Crne Gore u procesu priklju~ivanja EU. To podrazumije-

va uskla|ivanje doma}ih propisa i prakse sa evropskim i me|unarodnim stan-dardima.

Budu}i da dr`avna uprava ima klju~nu ulogu u prelasku na tr`i{nuekonomiju, jedan od prioritetnih zadataka Crne Gore (kao zemlje u tranziciji) jereforma dr`avne uprave koja }e biti utemeljena na modernim osnovama i uskladu sa evropskim i me|unarodnim standardima i principima. U Crnoj Gori jeovaj proces otpo~eo usvajanjem Strategije upravne reforme od strane Vlade RCG2003. Reforma dr`avne uprave treba da dovede do stvarne, a ne deklarativnedepolitizacije i profesionalizacije uprave kroz edukaciju i ja~anje lojalnosti poslu.

Stabilna, odgovorna i demokratski pouzdana dr`avna slu`ba je preduslovne samo za uspjeh administrativne reforme, ve} i za politi~ku stabilnost iekonomski razvoj.

Dr`ava je odgovorna za profesionalnu, nepristrasnu i efikasnu dr`avnuupravu koja treba da se povinuje vladavini prava. Ta uloga ne podrazumijevasamo ure|enje, ve} i upravljanje. Pored toga, dr`ava mora da garantuje odre|enikvalitet svojih kadrova, kao i jednak kvalitet standarda u dr`avnoj upravi.

CCCCRRRRNNNNOOOOJJJJ GGGGOOOORRRRIIII TTTTRRRREEEEBBBBAAAA NNNNOOOOVVVVAAAAMMMMOOOODDDDEEEERRRRNNNNAAAA DDDDRRRR@@@@AAAAVVVVNNNNAAAA UUUUPPPPRRRRAAAAVVVVAAAA

18E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . P og l e d i

Crna Gora je o~igledno na dobromputu i moram da po`elim da se

svi potencijali koji u svakom dru{tvupostoje, na pravi na~in iskoriste.Moramo imati na umu da nikada nijedovoljno onih koji treba da potpo-mognu proces reformi, transformacijudru{tva i ulazak u EU, ocijenila je prof.dr Jelica Mini}, nau~na savjetnicabeogradskog Instituta ekonomskihnauka.

Gostuju}i u Podgorici povodom 9.maja - Dana Evrope, Mini}eva je naokruglom stolu o transparentnosti iparticipativnosti u procesu evropskihintegracija rekla da proces integracije uEU nije samom sebi cilj.

"Zapravo, on je jedno neophodnokanalisanje na{ih unutra{njih reform-skih procesa u svim dru{tvimazapadnog Balkana. To kanalisanje jenama neophodno da ne bismo imaliuspone i padove kroz koje neke zeml-je (kao {to je Srbija), na`alost prolaze",kazala je Mini}eva.

Sa stanovi{ta ve}e transparentnos-ti i ve}e uloge civilnog dru{tva u pro-cesu evropske integracije, olak{avaju}aokolnost je ta {to je EU, nakon neusp-jeha na referendumima u Francuskoj iHolandiji, stavila u prvi plan zna~ajpove}anja stepena demokratije, dijalo-ga i debate.

"EU je u svojim dokumentimaistakla da je civilni dijalog jedan odzna~ajnih mehanizama u zemljamakandidatima i potencijalnim kandidati-ma. To je mehanizam preko kojega }eEU nastojati da u {to ve}oj mjeri uklju~i{ire krugove gra|ana u zemljama kan-didatima i potencijalnim kandidatimaza ~lanstvo u EU. Nakon jedne kratko-trajne krize, sada se ponovo otvorioprostor za pove}ano u~e{}e civilnogdru{tva u zemljama zapadnog Balkanau procesu evropske integracije", istaklaje Mini}eva.

Ona smatra da je to izuzetnozna~ajno za ve}u transparentnost i

uspje{nost procesa pridru`ivanja ipune integracije u EU, kao i da se utom pogledu mo`e konstatovati dacivilno dru{tvo na zapadnom Balkanuigra zna~ajnu ulogu po{to su dijelovicivilnog dru{tva preko raznih tijelauklju~ene u promovisanje procesaintegracije.

"Dok su Srbija i Crna Gora bile uzajedni~koj dr`avi, nevladine organi-zacije su podsticale debate o evrop-skoj integraciji, pa ~ak su iobezbje|ivale stru~nu pomo} vladamau trenutku kada vlade nijesu posje-dovale niti dovoljan konceptualni, nitidovoljan organizacioni kapacitet zaorganizovanje veoma va`nih dr`avnihdoga|aja i komunikaciju sa partnerima

iz okru`enja i iz Evropske unije.Nevladine organizacije su pru`aleveliku pomo} u predlaganju zakona injihovom osmi{ljavanju, tako da je tauloga vrlo {iroka. One su odigraleveliku ulogu u obezbje|ivanju treningai obuke", istakla je Mini}eva.

Ona isti~e da su nevladine organi-zacije igrale zna~ajnu ulogu i u pro-movisanju regionalne saradnje kaojednog zna~ajnog uslova za br`e na-predovanja zemalja ka Evropskoj uniji.

"NVO su ukazale javnosti i vrlo~esto predstavnicima dr`avnih struktu-ra da }e se u velikoj mjeri proces inte-gracija u EU odigravati sektorski. {to seti~e parlamenata, naravno da je ulogaparlamenta izuzetno zna~ajna.Na`alost, u Srbiji nije ni postojala svi-jest koliko odbori za evropske inte-gracije igraju va`nu ulogu u procesupribli`avanja EU, kao ni svijest da senakon ulaska u EU mora koordiniratinacionalna pozicija za pregovaranjeunutar evropskih institucija", rekla jeMini}eva.

Ona je napomenula da je u EUvrlo zna~ajno stru~no osposobljavanjeparlamenata, odnosno stru~ne slu`be ianaliti~ke slu`be u cilju boljeg oba-vje{tavanja o tome {to se sve mo`epreko parlamenta u~initi...

"Tako se mo`e br`e saznati kolikose mo`e unaprijediti zakonodavnadjelatnost, koliko kontrolna djelatnost(ne samo vezana za zakonodavstvonego i vezana za kori{}enja pomo}i),bud`etska politika... To je jedanveoma {irok prostor gdje je veomazna~ajna uloga aktera koji nijesu samodr`avna administracija. To pokazujuiskustva ovih drugih zemalja gdje seprocjenjuje da je najve}i broj ~lanova(recimo slovena~kog parlamenta) biodirektno uvu~en u proces odlu~ivanjai aktivnog u~e{}a u procesu pribli-`avanja i ulaska u EU", zaklju~ila jeMini}eva.

N.R.

Prof. dr Jelica Mini}

foto

VIJE

STI

P R O F . D R J E L I C A M I N I ] , N A U ^ N A S A V J E T N I C A B E O G R A D S K O G I N S T I T U T AE K O N O M S K I H N A U K A

VVaa`̀nnoo jjee ddaa iisskkoorriissttiittee ssvvee vvaa{{ee ppootteenncciijjaallee

NNeevvllaaddiinnee oorrggaanniizzaacciijjee ssuu ppoodd-ssttiiccaallee ddeebbaattee oo eevvrrooppsskkoojj iinnttee-ggrraacciijjii,, ppaa ~~aakk ii uu oobbeezzbbjjee||iivvaalleeeekkssppeerrttsskkuu ppoommoo}} vvllaaddaammaa uuttrreennuuttkkuu kkaaddaa vvllaaddee nniissuu ppoossjjee-ddoovvaallee nnii ddoovvoolljjaann kkoonncceeppttuuaallnnii,,nnii ddoovvoolljjaann oorrggaanniizzaacciioonnii kkaappaa-cciitteett zzaa oorrggaanniizzoovvaannjjee vveeoommaazznnaa~~aajjnniihh ddrr`̀aavvnniihh ddooggaa||aajjaa iikkoommuunniikkaacciijjuu ssaa ppaarrttnneerriimmaa iizzookkrruu`̀eennjjaa ii iizz EEvvrrooppsskkee uunniijjee

19E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . I z mog ug l a

ZZaa{{ttoo `̀eelliimm ddaa bbuuddeemmgg rr aa||aann ii nn EEvv rrooppee??

Evropska unija? Sui generis tvorevina.Najzna~ajniji, najintenzivniji i najus-

pje{niji oblik udru`ivanja dr`ava.Koncept koji po~iva na ljudskoj saradnjii dimenziji prevazila`enja suprotnosti.Projekat mira, ekonomskog i socijalnogprogresa. Tako|e, otvorena organizacijakoja, pod odre|enim uslovima, omo-gu}ava pristupanje onima koji su u tomtrenutku van nje.

Zbog iskustava koja trenutnosti~em, posljednjih dana na Evropskuuniju najvi{e gledam kao na prostor slo-bode u kojemu se po{tuju ljudska imanjinska prava. Na nju gledam kao naprostor u kojem kr{enje ili ignorisanjeovih prava ne predstavlja sistemsku imentalitetsku pojavu koja je sasvim pri-hvatljiva i donekle i po`eljna za aktuel-nu politi~ku elitu.

@elim da budem gra|anin Evropezato {to je Evropska unija (EU) utemelje-na na principima slobode, demokratije,vladavine prava, po{tovanja ljudskih pravai osnovnih sloboda.

Dr`ave koje joj ho}e pristupiti su,prije svega, obavezane principima ina~elima na kojima po~iva sama Unija. Utome vidim sna`nu razvojnu {ansu CrneGore jer je preduslov evropskih integraci-ja funkcionalno prihvatanje demokratije iostvarenje njene pune djelotvornosti.Veze me|u demokratijom i evropskimintegracije su sna`ne {to zna~i da su inte-gracije direktno zavisne od procesademokratskih reformi i demokratske sta-bilnosti dru{tva koje se `eli pridru`iti EU.

Kako je Crna Gora, sre}om, zako-ra~ila u proces evropskih integracija,trudi}u se da kroz svoj ukupni anga`manafirmi{em va`nost i zna~aj politi~kih kri-terijuma kojima se ne posve}uje dovoljno

potrebna pa`nja. Cijenim da je zadovoljenje politi~kih

kriterijuma prilika za istinsko prihvatanjezajedni~kih evropskih vrijednosti i pre-vazila`enje naslje|a pro{losti, a to je zaCrnu Goru, u pogledu sveobuhvatnihreformi, dru{tvenog i ekonomskog pro-gresa, od klju~nog zna~aja.

^lanstvom u EU otpo~e}e jednasasvim nova i "istinitija" istorija. Procespridru`ivanja EU za Crnu Goru jesteistovremeno, ne samo kao {to sam ve}rekao prilika za prevazila`enje naslje|apro{losti, i dimenzija prevazila`enja lo{ihnavika, postupanja, ali i dimenzija izgrad-nje novog imid`a dr`ave i njenih gra|ana.

Evropski proces pru`a mogu}nostgra|anima Crne Gore da se napokonprobude iz podani~kog sna, da izgrade iispolje svoje gra|anske kapacitete kako bi{titili i realizovali prvenstveno svoje sop-stvene ciljeve. Vjerujem da pri tome ne}eostati uskra}eni ljudska solidarnost i razu-mijevanje, neophodne i neminovne vri-jednosti.

Brojni primjeri, godinu dana nakonobnove nezavisnosti Crne Gore, govoreda su predstavnici institucija sistemaskloni da javno ne govore istinu okosasvim elementarnih stvari. To samododatno produbljuje nepovjerenjejavnosti i sumnju na svako njihovo~injenje. Tako|e, nijesu rijetki njihovinastupi iz kojih se mo`e zaklju~iti samojedno - ~elnici institucija, u skladu same|usobnim dogovorom ili odgova-raju}om strategijom politi~ke elite ili cen-

tara mo}i, povremeno glume me|usobnoneslaganje, sva|u kao i posve}enost vla-davini prava, kako bi, uz fingiranja,javnost stekla utisak da se intenziviraju ida ja~aju demokratski procesi u CrnojGori, te da institucije poku{avaju da radesvoj posao. Radi se o potpuno kon-trolisanom procesu koji nikada ne}edovesti po`eljnijem dru{tvenom pona-{anju i ambijentu, odnosno koji ne}edovesti u pitanje lojalnost paralelnimcentrima mo}i.

Dru{tvena i profesionalna odgov-ornost, ukoliko uop{te i postoji, svedena jena krajnji minimum. Zloupotrebaslu`benog polo`aja, ignorisanje kr{enja svihzakona, }utanje administracije u brojnimprilikama, ozbiljni problemi i opstrukcije urealizaciji ljudskih i manjinskih prava,nepotizam, vaninstitucionalno dono{enjeodluka ili bar sna`ni vaninstitucionalni uti-caj na njih - sve su to slike postreferen-dumske Crne Gore.

Ovo isti~em ne kako bih tvrdio da jeprethodno stanje bilo bolje. Naprotiv.Referendum sam li~no shvatio kao prilikuda stvari u svakom pogledu krenu nabolje.

Upravo zato {to mislim da je trenut-no Crna Gora dr`ava u kojoj nefunkcioni{u klju~ne institucije sistema, ja`elim da budem gra|anin Evrope. Iz tograzloga proces evropskih integracijado`ivljavam kao jedinu mogu}u i pre-ostalu snagu i energiju neophodnu zakona~nu izgradnju institucija sistema kojegarantuju demokratiju, vladavinu prava iljudska prava. Meni je i iz jako li~nihrazloga izuzetno va`no da `ivim uure|enom, stabilnom i funkcionalnomdru{tvu ~ije institucije, svakodnevno i bezrazlike, pokazuju da su `ive, zdrave,sna`ne, odgovorne i spremne da slijedevladavinu prava uz obezbje|enje visokognivoa za{tite gra|ana kao pojedinca, bezobzira na njegovu ispoljenu ili (namjerno)(raz)otkrivenu razli~itost.

AAuuttoorr jjee ppoollaazznniikk II ggeenneerraacciijjee [[kkoolleeeevvrrooppsskkiihh iinntteeggrraacciijjaa ii iissttrraa`̀iivvaa~~ kkrr{{eennjjaalljjuuddsskkiihh pprraavvaa

Pi{e: Aleksandar Sa{a Zekovi}

ZZbboogg iisskkuussttaavvaa kkoojjee ttrreennuuttnnoossttii~~eemm,, ppoosslljjeeddnnjjiihh ddaannaa nnaa EEvvrroo-ppsskkuu uunniijjuu nnaajjvvii{{ee gglleeddaamm kkaaoo nnaapprroossttoorr sslloobbooddee uu kkoojjeemm ssee ppoo-{{ttuujjuu lljjuuddsskkaa ii mmaannjjiinnsskkaa pprraavvaa,,ooddnnoossnnoo kkaaoo nnaa pprroossttoorr uu kkoojjeemmnnjjiihhoovvoo kkrr{{eennjjee iillii iiggnnoorriissaannjjee nneepprreeddssttaavvlljjaa ssiisstteemmsskkuu ii mmeennttaall-iitteettsskkuu ppoojjaavvuu kkoojjaa jjee ssaassvviimm pprrii-hhvvaattlljjiivvaa ppaa ddoonneekkllee ii ppoo`̀eelljjnnaa,,zzaa aakkttuueellnnuu ppoolliittii~~kkuu eelliittuu..

20E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . P r e d s t av l j amo

P R V O N A G R A \ E N I L I T E R A R N I R A D O V I N A K O N K U R S U Z A U ^ E N I K E S R E D N J I H IO S N O V N I H [ K O L A N A T E M U " C R N A G O R A U E V R O P S K O J U N I J I " :

IBi No}... Potop... Noe... Svanu}e iuskrsnu}e, padanje i ustajanje... Iliri

bjehu, Sloveni... Duklja... Zeta...^arnojevi}i... Nemanji}i... Austrija...Njema~ka... Turska gazi, bratski raskol...

Sve neda}e i ~emer u jednoj mislii jednom srcu... CRNA GORA...

Sve ljepote i sunca i vode i slo-bode... u jednoj misli, u jednom srcu...CRNA GORA...

Vjekovima na vjetrometini, narazme|i istoka i zapada, hri{}anstva iislama, iz srca, iz du{e, kao Fenix izpepela, uvijek ustajala i opstajala,danas, kao nikad uspravna, dosto-janstvena i na pragu Evrope... na vrati-ma... na vrhu...

I more i {ume, i rijeke i livade, isurovost planina i bjelilo snijega i lje-pota neprolazne mladosti i istorija ibudu}nost... Evropo, to je CRNAGORA!

Jezera Finska i Oka Durmitorska,Fjordovi Norve{ke i Boka Kotorska,Obala Azurna i Ulcinjska riva, Jelisejskapolja i dolina Lima... sve je to na{asada{njost i budu}nost evropska...

Narodi ponosni, gosti slavljeni, srcapuna, du{e tople, stranci doma}ini,radni i poletni, ~asni i po{teni...LJUDI...

Malena dr`ava, al' duha nesloml-jena, usko nam je. Ho}emo {irinu,prostor za ove pobjede u miru, za

djecu, za budu}nost... Ho}emo dapoka`emo za{to toliko volimo ovaj kr{,za{to smo nesalomivi, ho}emo imo`emo bolje... do beskraja...moramo!

Od Majskih dana procvjetalih liva-da, dvori{ta i ku}a, crvenih balkona odzastava slobode, sa grbom u letu kasvijetloj majskoj zori, nekada otetoj,ponovo tamo gdje smo vazda bili, usrcu nosili i dugo se ''krili''...

Obasjaj Sunce litice kamene,toplinu mora odnesi dalje, bukoveMora~e i kanjon Tare s jezeromSkadarskim spoji. Visitor, Lov}en,Durmitor i Pivu pro|i vihore slobodeevropske... s Njegu{a dimove samedom spoji, neka teku rijeke potokabistrih i gromade gor{ta~ke neka korakpru`e, pru`amo ruku i du{u i srce...

Dugo smo ~ekali, a vama hvalili,istorijom zaslu`ili, strpljivo{}u dokazali i`eljom }emo ostvariti!

Ho}emo Kruse, polje Grahovsko,Sutjesku i Mojkovac, umjesto krvlju isuzama, znojem da natopimo. Umjestosablji, topova i medalja, plodove radada beremo... Umjesto mitinga, mr`nje iraskola, vjerskog hu{kanja i nevjerice,ho}emo fabrike i rad da branimo...Umjesto granice, paso{a i muke,ho}emo Evropu, po{tovanje i stisakruke, zato vas ho}emo, zato nas tre-bate...

Umorni jesmo, ~ekanjem iscrpljeni,a ozareni i vedri, jer tu smo... odavno...zauvijek...

Sveti Petar, vladika Rade, kraljNikola i Bodin stari, \ura|, Bal{a iKrsto Zrnov, Medun i De~i}, Rumija iOrijen, na Obodu slavnom, slovom islavom ispisani, zavjet nam dali i sadaslave... Potomci njihovi isprsite grudi, uEvropu uzdignute glave...

I Bi no}... Potop... Noe... Svanu}ei uskrsnu}e, CRNA GORO, EVROPO,ZA NAVIJEK!

Autor je u~enik S4E, Elektroteh-ni~ke {kole "Vaso Aligrudi}" u Podgorici

SSSSaaaa ppppoooogggglllleeeeddddoooommmmuuuupppprrrr tttt iiiimmmm uuuu ssss jjjjuuuutttt rrrraaaa.... .... ....

Kad je jedan putopisac u XIX vijekupro{ao Crnom Gorom, zapisao je: "Ko

`eli da vidi najljep{u rasu ljudi, na golomkamenu, neka pohita {to prije, jer ih kas-nije ne}e na}i".

To je napisao u vremenu kada je CrnaGora bila od "svih stije{njena" i kada su nanju "stra{ne ale zijevale". Bojao se da }enestati ljepota radi slobode jer nije znao dana kamenu opstaju samo ~vr{}i od kamena.

To je mogla samo Crna Gora i to sumogli samo Crnogorci. Zato je Crna Goraod postojanja bila, jeste i bi}e najsjajnijazvijezda na {irini neba evropskoga. Onanije kao drugi. Drugi se prostiru na sjev-er i jug, na istok i zapad, a ona stoji. Stojistameno od morskih dubina do nebeskihvisina. U njoj se zemlja i nebo ljube. Zatosu na{i vidici daleki i bistri, zato samoCrna Gora ima vode bistre. Crnogorskegore su vidikovci sa kojih nam Njego{ iMarko mudro besjede.

Na{a zemlja, rasko{ne ljepote ineizmjerne snage, kolijevka je djecerasute svuda po svijetu. Mo`da jeputopisac i na to mislio te je onako pisao,ali sigurno nije znao da su to djeca kojase uvijek vra}aju svojoj majci. I kad jezaista vje~na, Dunav pusti neka mutante~e, a u zagrljaj uze crnogorsku "Suzu",prozva je Evropskom i zabrani ~ovjeku daje muti. Stvori{e se Gorske o~i saDurmitora i Bjelasice, a Evropa se ogle-da{e u njihovim zenicama. Primorskigradovi posta{e svjetska kulturna ba{tina iEvropa priznade da je Crna Gora posto-jala prije nje i da su sad zajedno tu, jednauz drugu, sa pogledom uprtim u sjutra...

Autorka je u~enica sedmog razredau O[ "Du{an Bojovi}" iz @upe nik{i}ke

Pi{e: Jelena [undi}

Pi{e: Predrag Dragovi}

U~enici o Evropi

21E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . I n i c i j a t i v e

1 Pismo je poslato laureatima: gospodinu Vaclavu Havelu, biv{em predsjedniku Republike ^e{ke; gospodinu Kiru Gligorovu, biv{empredsjedniku Republike Makedonije; gospodinu Milanu Ku~anu, biv{em predsjedniku Republike Slovenije

P i smo g rupe c rnogo r sk i h i n t e l e k t u a l a c apovodom na j ave da }e Mi lo \ukanov i } iSvetozar Marovi} dobiti nagrade ILH za humanost

Po{tovani gospodine1,

informisani smo da ste me|u dobitnicima nagrade za humanizam koje dodjeljuje Internacionalna liga humanista (ILH).Po{tovaoci smo Va{eg djela i anga`mana i znamo da Vam nagrada istinski pripada.

ILH je, me|utim, odlu~ila da nominuje Svetozara Marovi}a za prvog "Po~asnog ambasadora mira za zemlje jugoisto~neEvrope", a Mila \ukanovi}a za "Zlatnu povelju mira sa plaketom i zlatnom zna~kom".

Njima }e, kao i Vama, nagrade biti uru~ene u Budvi, 28. maja ove godine.Dodjeljivanje nagrada za mir i humanizam \ukanovi}u i Marovi}u predstavlja uvredu `rtvama rata, jer su oni od 1990. do

1997. godine slijedili politiku Slobodana Milo{evi}a ~iji su rezultati zlo~ini i stotine hiljada mrtvih i izbjeglih na prostoru biv{e SFRJ.Milo \ukanovi} je tokom ratova u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini bio na ~elu Vlade Crne Gore. Tokom njegovog man-

data crnogorski gra|ani u~estvovali su, sa vojnicima JNA, u agresiji na Dubrovnik. Ministarstvo unutra{njih poslova Crne Goredeportovalo je izbjeglice iz Bosne i Hercegovine vojsci Radovana Karad`i}a, koja je ve}inu deportovanih pobila. U to vri-jeme je i Bukovica, dio op{tine Pljevlja u Crnoj Gori, etni~ki o~i{}ena od Bo{njaka/Muslimana. Svetozar Marovi} je, tako|e,bio na istaknutim funkcijama tokom sukoba na prostoru biv{e SFRJ. Bio je jedan od ideologa rata, nacionalne i vjerske mr`nje.

Vlast na ~ijem su ~elu bili i \ukanovi} i Marovi}, je u kontinuitetu vr{ila progon neistomi{ljenika i mirotvoraca. Kasnijesu se i oni distancirali od politike rata i sukoba, ali to ih ne mo`e amnestirati od odgovornosti.

Potpisnici ovog pisma su, od 1990.godine bili oponenti ratne politike Slobodana Milo{evi}a, i sna`no podr`avajudemokratsku i evropsku orijentaciju Crne Gore.

Nagrade \ukanovi}u i Marovi}u obesmi{ljavaju misiju ILH, i ote`avaju proces suo~avanja sa pro{lo{}u. Gospo|a Bakira Hase~i}, predsjednica Udru`enja `ena `rtava rata u Bosni i Hercegovini i ranija dobitnica priznanja

ILH, se odrekla nagrade, a dr Milan Popovi}, profesor Univerziteta Crne Gore, dugogodi{nji mirovni i demokratski aktivistaje napustio ILH iz istih razloga.

Apelujemo i na Vas da se svojim gestom distancirate od dobitnika koji nagradu ne zaslu`uju.

Sa najve}im po{tovanjem,

Dr Vjera Begovi} Radovi}, Pravni fakultet, Univerzitet Crne Gore@eljko Ivanovi}, direktor dnevnog lista "Vijesti"

Dr Svetozar Jovi}evi}, profesor Univerziteta Crne Gore Esad Ko~an, glavni i odgovorni urednik nedjeljnika "Monitor"

Veseljko Koprivica, novinar nedjeljnika "Monitora"Ljubomirka Ljupka Kova~evi}, mirovna i `enska aktivistkinja

Stevo Muk, direktor Centra za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO)Sne`ana Nik~evi}, novinarka Radio Televizije Crne Gore (RTCG)

Andrej Nikolaidis, knji`evnik Milika Pavlovi}, knji`evnik i predsjednik pokreta "Javnost protiv fa{izma" od 1993. do 1998.

Dr Miodrag Perovi}, osniva~ i direktor nedjeljnika "Monitor" Dr Milan Popovi}, Fakultet politi~kih nauka, Univerzitet Crne Gore

Aida Petrovi}, direktorka Crnogorskog `enskog lobija Milka Tadi} Mijovi}, novinarka nezavisnog nedjeljnika "Monitor"

Daliborka Uljarevi}, direktorka Centra za gra|ansko obrazovanje (CGO)Dr Neboj{a Vu~ini}, Pravni fakultet, Univerzitet Crne Gore

Dr Ilija Vujo{evi}, profesor Univerziteta Crne GoreDragoljub Du{ko Vukovi}, novinar

Aleksandar Sa{a Zekovi}, istra`iva~ kr{enja ljudskih prava

Podgorica, 18. maj, 2007. godine

22E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . Upo zna jmo Ev r op sku un i j u

Savjet Evrope (eng. Council of Europe,fr. Conseil de l' Europe) je regional-

na me|unarodna organizacija evropskihzemalja, nadnacionalnog i evropskogkaraktera, ~ije se sjedi{te nalazi uStrazburu.

Savjet Evrope je najstarija politi~kaorganizacija na starom kontinentu, osno-vana 1949. godine, od strane 10 evrop-skih dr`ava: Belgije, Danske, Irske, Italije,Francuske, Luksemburga, Holandije,[vedske, Norve{ke i Velike Britanije.

Danas Savjet Evrope broji 47dr`ava ~lanica. Od evropskih dr`ava,~lanstvo nema jo{ samo Bjelorusija, ~ijije status gosta suspendovan zbognepo{tovanja ljudskih prava idemokratskih na~ela. Status posmatra~aima pet dr`ava: Vatikan, Sjedinjeneameri~ke dr`ave, Kanada, Japan iMeksiko.

Ova organizacija zastupa demo-kratske glasove preko 800 miliona ljudiiz prakti~no ~itave Evrope.

Cilj Savjeta Evrope jeste ostvarenjei unaprje|enje osnovnih demokratskihprava i sloboda u Evropi krozunaprje|enje demokratije, po{tovanjeljudskih prava i uspostavljanje vladavineprava. Ti ciljevi su utemeljeni uEvropskoj konvenciji za za{titu ljudskihprava i osnovnih sloboda. Sistem za{titetih prava i sloboda je obezbije|enpreko Evropskog suda za ljudska prava.Radi ostvarenja osnovnih ciljeva, podokriljem Savjeta Evrope je od 1949.godine zaklju~eno vi{e od 200me|unarodnih ugovora o ljudskim isocijalnim pravima, medijima, slobodiizra`avanja, obrazovanju, kulturi, kul-

turnom identitetu, kulturnoj razli~itosti,sportu, lokalnoj samoupravi, zdravstvu,pravnoj, regionalnoj i dr`avnoj saradnji.

Iako je organizacija nadnacionalnogi evropskog karaktera, Savjet Evrope nepripada institucijama Evropske unije, tonije Evropski savjet ni Savjet Evropskeunije. ^lanstvo u Evropskoj uniji nijeformalno uslovljeno ~lanstvom u SavjetuEvrope, mada je svih 27 zemaljaEvropske unije u~lanjeno u SavjetEvrope. Pored ~lanica, Savjet Evrope iEvropsku uniju povezuje ideja o ujedin-jenoj Evropi, a u Nacrtu Evropskogustava je nagla{eno da prava i slobodeEvropske konvencije o ljudskim pravima~ine sastavni dio najvi{eg evropskogpravnog akta (Evropski ustav, ~l.9).

U okviru Savjeta Evrope, nadle`nostje podijeljena izme|u {est osnovnihinstitucija u koje spadaju: Parlamentarnaskup{tina SE, Kongres lokalnih i regional-nih vlasti Evrope, Komitet ministara,Generalni sekretar i Sekretarijat, Komesarza ljudska prava i Evropski sud za ljuds-ka prava.

Parlamentarna skup{tina i Kongresregionalnih i lokalnih vlasti Evrope susavjetodavna tijela koja daju mi{ljenja ipreporuke neobavezuju}eg karaktera.

Komitet ministara odlu~uje ofunkcionisanju Savjeta i pitanjima odinteresa svih ~lanica Savjeta, i sastavljenje od ministara inostranih poslova svihzemalja ~lanica ili njihovih stalnih diplo-matskih predstavnika u Strazburu.

Generalni sekretar i Sekretarijat seprete`no staraju o teku}im administra-tivnim i finansijskim aktivnostima.

Komesar za ljudska prava imapravo nadzora nad stanjem ljudskihprava u dr`avama Savjeta Evrope.

Evropski sud za ljudska prava vr{isudsku funkciju.

Savjet Evrope koristi zastavu sa 12kru`no raspore|enih `utih zvjezdica natamnoplavoj povr{ini dopunjenoj stilizo-vanim slovom "e" u zvjezdanom krugu, atime istovremeno upu}uje na svoj logo.

Vu~i} ]ETKOVI]

P R E D S T A V L J A M O E V R O P S K E I N S T I T U C I J E NEVLADINE ORGANIZACIJE U EVROPSKOJ UNIJI

Evropska mre`a prijatelja planete zeml-je je mre`a koja ujedinjuje vise od 30

nacionalnih organizacija i oko stotinulokalnih grupa koje se zala`u za za{titu iunaprije|enje kvaliteta `ivotne sredine.Evopska mre`a je dio Me|unarodnemre`e prijatelja planete zemlje kojadjeluje na globalnom nivou.

Djelovanje mre`e usmjereno je na:- promociju koncepta odr`ivog razvoja

kao razvojne paradigme na nacional-nom, regionalnom i globalnom nivo,

- za{titu `ivotne sredine od dalje dev-astacije i korekciju {teta na~injenihdjelatno{}u ljudi i njihovim nemarnimodnosom ljudi prema sredini u kojoj`ive,

- o~uvanje prirodne, kulturne i etni~keraznovrsnosti planete,

- podizanje nivoa u~e{}a gra|ana u pro-cesima dono{enja odluka na svimnivoima,

- postizanje politi~ke, ekonomske i so-cijalne pravde i jednakosti u pristupu ikori{}enju prirodnih resursa

Svoje ciljeve Mre`a nastoji ostvaritikroz uticaj i saradnju sa institucijama EU,koje su nadle`ne za pitanja `ivotne sre-dine i srodne politike, ali i socijalna idruga pitanja koja imaju uticaja na `ivot-nu sredinu.

Uticaj na javnost i njeno anga-`ovanje u za{titi i unaprije|enju `ivotnesredine, Mre`a ostvaruje kroz raznekampanje podizanja svijesti, medijskenastupe, izdava{tvo i distribuciju propa-gandnog materijala i sl.

Vizija Mre`e jeste planeta koju ~inedru{tva koja `ive u harmoniji saprirodom i u kojima postoji visok stepenpo{tovanja ljudskih prava i ljudskog dos-tojanstva.

Mre`a se, naro~ito, bori protiv svihvidova eksploatacije, prinudnog rada ipodre|ivanja ljudi. U tom pogledu,Mre`a je sna`an protivnik koncepta lib-eralnog kapitalizma, neokolonijalizma imilitarizma, kao koncepta planete kojomgospodari finansijska mo} multinacional-nih kompanija.

Za vise informacija o aktivnostima ikampanjama Mre`e mo`ete posjetiti sajt:www.foeeurope.org

Pripremio: Petar \UKANOVI]

Savjet Evrope

23E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . Ak t i vno s t i NVO-aa

Centar za razvoj nevladinih organi-zacija (CRNVO) i Fondacija Institut

za otvoreno drustvo, Predstavni{tvo uCrnoj Gori u saradnji sa SavjetomEvrope organizovali su, 30. aprila,2007. skup na temu "Imenovanje ijavnost rada Savjeta JRDS RTCG"

U radu skupa su u~estvovali pred-stavnici nevladinih organizacija,Ministarstva kulture sporta i medija,Agencije za radio difuziju, SavjetaEvrope, OEBS-a, udru`enja novinara,politi~kih partija.

Na skupu je konstatovano da javniservis nije za`ivio u skladu sa najboljimevropskim praksama i standardima uovoj oblasti. Zaklju~eno je da trebaprecizno definisati problemati~ne odre-dbe u Zakonu o JRDS RTCG, da je u

op{tim preporukama organizatora i u~e-snika sadr`an kvalitetan osnov za rad namodelu izmjena i dopuna zakona oJRDS RTCG, da proces izrade takvogmodela treba otvoriti {to prije i u njegauklju~iti zainteresovane subjekte.

Ocijenjeno je da u radu na izmje-nama i dopunama Zakona trebaju bitiuklju~eni predstavnici NVO, nov-inarskih udru`enja, udru`enja poslo-davaca, Savjeta JRDS RTCG, relevant-nih odbora Skup{tine RCG, Ministarstvakulture sporta i medija i eksperataSavjeta Evrope.

CRNVO se obavezao da uputizvani~nu inicijativu zainteresovanimsubjektima kako bi se stvorio adekvatanformalni okvir za dalji dijalog i rad nakonkretnim pravnim mehanizmima.

Uorganizaciji Evropskog pokreta uCrnoj Gori (EPuCG), Evropske

agencije za rekonstrukciju (EAR) iop{tine Podgorica, 9. maj - Dan Evropeje obilje`en nizom manifestacija koje suuklju~ivale: akciju "Pozdrav Evropi"namijenjenu najmla|ima, zatim tak-mi~enje u crtanju "Moj grad i ja uEvropi", kao i turnir dje~ijih {kola fud-bala u sportskom centru "Mora~a".

Posebnu atrakciju je predstavljala irevijalna fudbalska utakmica izme|u pre-dstavnika op{tine Podgorica i ekipe kojuje ~inio diplomatski kor i EPuCG, pri

~emu je "Podgorica" odnijela ubjedljivupodjedu nad timom "Evropa" sa 11:5.

Pobjednicima svih takmi~enja sudodijeljene vrijedne nagrade, a samidoga|aj na Trgu Republike je poredgovora predstavnika organizatora, pratioi bogat kulturno-umjetni~ki program.

Aktivsti nekoliko mjeseci ranijeosnovanog JEF-a Crne Gore su, tako|e,bili aktivno uklju~eni u obilje`avanjeDana Evrope u Podgorici.

Evropski pokret u Crnoj Gori jeobilje`io Dan Evrope i u Budvi, usaradnji sa op{tinom Budva.

JJ aavvnn ii ssee rr vv ii ss RRTTCCGG mmoorraa ppoo~~ee tt iiffuunnkkcciioonniissaattii ppoo eevvrrooppsskkiimm ssttaannddaarrddiimmaa

C R N V O , F O S I R O M I S A V J E T E V R O P E

Obilje`avanje Dana Evrope

NASTAVAK PROJEKTA SKUP[TINE RCG I NEVLADINOG SEKTORA

SSSSkkkkuuuupppp{{{{ tttt iiiinnnnaaaa RRRRCCCCGGGG ssssvvvveeeeaaaakkkktttt iiii vvvvnnnniiii jjjj aaaa uuuu pppprrrroooocccceeeessssuuuueeeevvvvrrrrooooppppsssskkkk iiiihhhh iiiinnnntttteeeeggggrrrraaaacccc iiii jjjj aaaa

Evropski pokret u Crnoj Gori(EPuCG), uz podr{ku fondacije

Friedrich Ebert, je nastavio sa realizaci-jom projekta "Parlament za Evropu",specijalnog programa obuke zaposlanike i profesionalno zapo{ljenje uSkup{tini Republike Crne Gore.

Ovaj program podrazumijevaorganizaciju specijalisti~kih seminarana kojima renomirani predava~i izzemlje i inostranstva prenose po-slanicima i administraciji Skup{tinerazli~ite sadr`aje vezane za proceseevropskih integracija, koji ih priprema-ju za njihovu sve aktivniju ulogu uovom dijelu.

Nakon uspje{no realizovanogprojekta "Parlament za Evropu 1"tokom 2006. godine, u okviru kojeg suna dva stru~na seminara imali prilikeda ~uju osnovne informacije o institu-cijama, pravu i ekonomskim procesimau okviru EU, od 18. do 20.maja2007.godine, u Petrovcu je odr`annovi seminar iz drugog ciklusa ovogprojekta.

Ovog puta, uz u~e{}e renomi-ranih predava~a (dr Judy Batt, drGordana Djurovi}, dr Rado Genorio,dr Tanja Mi{~evi}, dr MiroslavProkopijevi}), u~esnici seminara suimali priliku da saznaju ne{to vi{e oprocesu pro{irenja i trenutnompolo`aju zemalja zapadnog Balkana iCrne Gore u vezi sa eventualnimpridru`ivanjem, o iskustvima RepublikeSlovenije u procesu evropskih inte-gracija, o ulozi Parlamenta, kao i otrenutnim aktivnostima Vlade RCG natom planu.

Pored toga, poslanici i ostaliu~esnici su imali prilike da nau~e novesadr`aje o pravnim i institucionalnimprilago|avanjima u procesu evropskihintegracija, ali i o uticajima tih proce-sa na ekonomski razvoj dr`avazapadnog Balkana.

Nastavak ovog programa planiranje za jesen 2007. godine.

24E IC b i l t en N o 2 0

ma j 2 0 0 7 . P r og ram i u s av r { avan j a u EU

U O V O M B R O J U P R E P O R U ^ U J E M O :

MMAASSTTEERR''SS PPRROOGGRRAAMMMMEEIINN AADDVVAANNCCEEDDEEUURROOPPEEAANN AANNDDIINNTTEERRNNAATTIIOONNAALL SSTTUUDDIIEESSOrganized by Institute EuropÅen des HautesEtundes Internationales. It is targeted at studentswho have completed their undergraduate studies.Its objective is to give students an overarching,encompassing vision of the political, social, eco-nomic and cultural problems of today's modernworld. With internationally renowned staff fromboth the Institute and cooperating institutionsteaching on four different modules (InternationalRelations, European Integration, Democracy andSociety, Federalism), this programme offers aunique and enriching learning atmosphere. It ischaracterised by challenging discussions, highquality lectures, interactive classes, and rolegames. A study trip to European and InternationalOrganizations completes the programme. TheInstitute will also help students finding internshipsin these institutions. The Masters degree will beawarded after the defence of a dissertation ofabout 100 pages and an oral exam. Students suc-cessfully completing the programme will acquire60 ECTS credits. A limited number of scholar-ships can be awarded. This programme is partlyfunded by the European Union. University grad-uates from all countries and all disciplines arewelcome to apply. The deadline for applicationsis June 30th, 2007. Applications and especiallyrequests for financial aid should reach theI.E.H.E.I. as early as possible. The Master has twobranches: the trilingual branch and the anglo-phone branch.

The trilingual branch: Nice-Berlin-RomeConditions of admission: Passive knowledge ofFrench, English, and German. Active knowledgein at least one of these languages.Please contact Mme Dominique MorenoTel: +33 4 93 97 93 70Email: scolarite.iehei@wanadoo.fr or iehei@wanadoo.frSite Internet:www.iehei.org/dheei/fr/presentation.htmThe anglophone branch: Istanbul-Nice-BerlinConditions of admission: Good knowledge ofEnglish.Please contact Mlle MÅlanie Ho Bao LocTel: +33 4 93 97 93 86,Email: dheei.istanbul@cife.orgor Mlle Burcu GorakTel: +90 212 3810149E-mmail: bgorak@bahcesehir.edu.trSite Internet:www.iehei.org/dheei/istanbul/presentation.htm

IINNTTEERRNNSSHHIIPP ((SSTTAAGGEESS)) IINNEEUURROOPPEEAANN CCOOMMMMIISSSSIIOONNThe European Commission offers two five-monthperiods of in-service training (stages) for younguniversity graduates and public service employ-ees. These training periods involve work experi-ence in one of the Commission's departments(Directorates-General or DGs) and run from 1March and 1 October each year. About 600 positions are offered twice a year, ofwhich approximately 10% (there is no officialquota, this is a rough estimate) go to non-EUnationals. Within the selection of non-EU nation-als, nationals from countries in an European inte-gration process are given priority over the rest ofthe world. Although non-EU applicants are notspecifically mentioned on the website, the appli-cation procedure is exactly the same as for EUnationals (note: the application deadline is about6 months prior to the training period). Receivedapplications undergo an initial selection at the"Bureau de Stage" (Internships Office). This firstselection is based on the merit of the application,however, short listed candidates also reflect aproportional balance between national popula-tions of the Member States, as well as a quota ofnon-EU nationals. These pre-selected candidates,of which there are roughly three times as manyas there are places, are placed in what is com-monly referred to as the "Blue Book". Candidatesare informed in writing if/when they reach thisstage. Their applications are then sent to the rel-evant DGs, where the final selection is made.Theoretically the application process consistssolely of submitting an application and waiting for

the result. However, in practice, due to strongcompetition, "lobbying" for the position you wantis common. This only takes place after the initialselection of applicants has been completed, i.e.once the "Blue Book" has been compiled.Therefore, if you are informed that you havebeen put in the "Blue Book" and your applicationhas been sent to the relevant DGs (i.e. the onesspecified by you on the application form), it is(informally) recommended that you contact,sooner rather than later, the specific units you areinterested in working for. The organigrammes(organisational charts) of each DG are availableon the web. From this you can find the contactdetails of heads of unit, and you can contactthem to ask whether that particular unit takesinterns (not all of them do). If the answer is pos-itive you should ask, who would be an appropri-ate person to send a copy of your CV and amotivation letter to. This helps, because as youwill see, there is very little room on the applica-tion itself to state your experience and interests.Additionally, if you are in Brussels, it is worth try-ing to arrange an informal meeting with relevantofficials, however this is generally not possible formost non-EU and EU candidates alike.All information and application forms are avail-able at:http://europa.eu.int/comm/stages/index_en.htmImportant note:- Because the Commission regularly receives

more than 7,000 applications for each in-serv-ice training period for the approximately 600places available, it is important that the appli-cations are filled out correctly and are com-plete. Any missing documents, such as a copyof university certificate(s), will immediately dis-qualify the applicant.

- You may write your application in anyEuropean Union language, although generally itis a better idea to write it in English or French.

- It is worth noting that application deadlines areat least 6 months in advance of the startingdate.

- Most, but not all, candidates receive grants(currently 963 EUR per month).

- Interns with disabilities may receive a supple-ment to their grant

- There is an upper age limit of 30 years.- Some Commission departments are in

Luxembourg, not Brussels (these details areavailable on the web too)

- The internship will NOT lead on to any otherform of work at the Commission, for a mini-mum period of a year after the internship hasended, they are very strict about this.

http://ec.europa.eu/stages/information/trainee-ship_en.htm

EIC Bilten je elektronski ~asopis koji izlazi u sklopu EIC programa, a uz podr{ku fondacije Friedrich Ebert.Izdava~ je Centar za gra|ansko obrazovanje.

EIC bilten je zaveden u evidenciji medija Ministarstva kulture i medija pod rednim brojem 578. Urednik: Ne|eljko Rudovi}; Ure|iva~ki kolegijum: Vera [}epanovi}, Daliborka Uljarevi}, mr Dragan Stojovi}, mr Vladimir Vu~ini}Tehni~ki urednik: Bla`o Crvenica; Lektura: Milena Milunovi}; Lektura engleske verzije: Maja Mugo{a; Prevod: Vera [}epanovi}

Njego{eva 36 / I Tel / fax: 081 / 665 - 112, 665 - 327 E-mmail: eicbilten@cg.yuEIC Bilten mo`ete preuzeti na www.cgo.cg.yu