SVEUČILIŠTE / UNIVERZITET "VITEZ" VITEZ

Fakultet poslovne informatike

SEMINARSKI RAD

Tema: Ekonomski rast u svijetu (primjer Kina)

MENTOR: STUDENT:

Kiseljak, oktobar 2015. godine

SADRŽAJ

SADRŽAJ...........................................................................................

1. UVOD

Da bi se zadovoljile stalne rastuće potrebe stanovništva, ljudsko društvo je prisiljeno

na proces stalnog obnavljanja proizvodnje različitih materijalnih dobara i usluga.

Ekonomski rast podrazumeva povećanje proizvodnje na nivou nacionalne ekonomije

izraženo kroz ukupan bruto domaći proizvod (skup dobara i usluga ostvarenih u toku

jednog perioda) u odnosu na broj stanovnika. Tematika ekonomskog rasta svojom

aktuelnošću ona zaokuplja ekonomsku misao, kako u visoko industrijalizovanim

tržišnim privredama, tako i u nedovoljno razvijenim ekonomijama. Teorija i politika

ekonomsog rasta obuhvata istraživanje uslova ekonomskog napredovanja, suštine

procesa rasta, karakter strukturnih promjena u privredi pojedinih zemalja i posebno

načine pomoću kojih je moguce voditi politiku dugoročnog podržavanja privrednog

rasta. Svaka nacija ima kao primarni cilj da joj je što bolji rast i razvoj. Iz godine u

godinu, napredne privrede svijeta akumuliraju značajne velilčine sofisticirane

kapitalne opreme, pomjeranju granice tehnoloških znanja i dostignuća i na taj način

stvaraju uslove za povećavanje bruto društvenog proizvoda po glavi stanovnika.

Glavni ciljevi ekonomskog rasta odnose se na povećanje dobra i blagodati u društvu.

Riječ je o ciljevima poput ovih: porast proizvodnosti, rast životnog standarda, bolja

socijalna i zdravstvena skrb, visoka zaposlenost, veći izvoz i konkurentnost

ekonomije. Pod ekonomskim rastom podrazumevamo stalno povečanje obima

proizvodnje u jednoj zemlji, odnosno porast bruto drustvenog proizvoda kao

osnovnog kvantitativnog pokazatelja kretanja proizvodnje u periodu od godinu dana.

2

Kretanje proizvodnje prestavlja veoma bitan indikator privrednog razvoja u jednoj

zemlji. Privredni razvoj prestavlja, ne samo kvantitativne promjene kada je u pitanju

ekonomski polozaj određene zemlje, vec i kvantitativne promjene (menjanje

privredne strukture, pojava novih grana i delatnosti, novih zanimanja).

Cilj ovog rada je da prikažemo ekonomski rasta na primjeru Kine. Kinu smo uzeli za

primjer jer je to zemlja koja zadnjih nekoliko desetljeća ostvaruje zadivljujuće stope

rasta. Nekad od svijeta izolirana i totalitarno nastrojena zemlja, danas, iako je

zadržala bitna značajke komunizma ipak gospodarski otvorena, pristupačna i

zainteresirana zemlja. Ta je država marljivim i radišnim shvaćanjem života od bijede

i siromaštva koje je patila tijekom prošlog stoljeća, svojim kolektivizmom danas

postaje najveći gospodarski rival Sjedinjenih Država. Interes ne samo gospodarske

branše nego i sva ostala svijetska događanja više ne zaobilaze ovu državu.

U ovom radu smo koristili metodu analize i sinteze i metodu deskripcije. Osim tga

korišteni su i grafički prikazi statističkih podataka.

Rad se sastoji od pet poglavlja a počinje sa uvodom u kojem su prikazani: problem i

predmet istraživanja, cilj istraživanja, metode koje su korištene i struktura rada. U

drugom poglavlju je objašnjen pojam ekonomskog rasta i četiri izvora rasta: prirodni

resursi, tehnologija, kapital i radna snaga. U trečem poglavlju prikazan je ekonomski

rast Kine u drugoj polovini 20. stoljeća, u 21. stoljeću a također i izvori tog rasta.

3

2 EKONOMSKI RAST

2.1. Pojam ekonomskog rasta

U ekonomskoj literaturi se veoma često upotrebljava izraz ekonomski rast zato što je

to dugoročno najznačajniji činilac ekonomskog uspjeha zemlje. Ekonomski rast

predstavlja ekspanziju potencijalnog bruto društvenog proizvoda neke zemlje.

Drugim riječima, ekonomski rast predstavlja širenje granica proizvodnih mogućnosti

nacije. Čim nacija ima ekonomski rast, granice proizvodnih mogućniosti pomjeraju

se van. Treba znati da ekonomski rast nije samo apstraktna kategorija, već je to

veoma bitna kategorija i sa aspekta građana, zato što u smislu rasta autputa per

capita, znači rast realnih plata i mogućnost povećanja životnog standarda nacije.

Prema tome, ekonomski rast pretpostavlja realan rast materijalne proizvodnje,

odnosno rast realnog nacionalnog dohotka.

Ekonomski rast možemo definistai kao dugoročni proces održivog porasta

proizvodnje i dohotka praćen strukturnim poboljšavanjem pri njihovom stvaranju

iraspodjeli čiji je cilj, dugoroćno povećavanje mogućnosti zadovoljavanja ukupnih

potreba te zajednice ili države tj. neprekidan porast životnog standarda, finansijske

samostalnosti i političkih sloboda naroda.

Proučavanje ekonomske teorije postalo je posebno značajno u doba kada su se desila

dva značajna ekonomska i politička događaja novije vijeka. Prvi je bila Velika

ekonomska kriza koja se desila 30-tih godina prošlog stoljeća čiji je značaj posebno

pogodio SAD. U to vrijeme su se tražila razumna rješenja i istraživanja krupnih

problema koji su se ispoljili u funkcionisanju tadašnjih kapitalističkih privreda.

4

Druga se desila nakon završetka drugog svjetskog rata, a odnosila se posebno na

ekonomsku i političku situaciju u svijetu. U tom periodu je došlo do političkog

osamostaljivanja velikog broja zemalja koje su iz uslova krajnje nerazvijenosti

pokušavale naći što kraći put do vlastitog ekonomskog razvoja.

Proučavanje problematike ekonomskog razvoja je prolazilo kroz nekoliko faza koje

izražavaju postepeni napredak i proširivanje teoretskih stavova. U ranoj fazi,

proučavanja ekonomske problematike su izražena u koncept ekonomskog razvoja

(economic growth) koji podrazumijeva povećanje količine proizvedenih dobara i

usluga ili stvarnog dohotka, u ukupnom iznosu i po stavovniku, u određenim

zajednicama u određenom vremenskom periodu. Dinamika ekonomskog rasta se

mjeri na dva načina: povećanjem realnog društvenog proizvoda ili povećanjem

realnog nacionalnog dohotka. Ekonomski rast se mjeri stopom rasta na način, da se

bruto domaći proizvod stavi u odnos prema broju stanovnika određene države, a

izražava se kao BDP per capita, odnosno, BDP po stanovniku:

RAST =

Ekonomski rast se može ostvarivati na 2 načina:

- povećanom količinom upotrijebljenih faktora- inputa;

- istom količinom upotrijebljenih faktora - inputa ali rastućom efikasnošću

njihove upotrebe.

S obzirom da je ovaj koncept usmjeren i fokusiran samo na povećanje reprodukcije

tj. na kvantitativno povećanje ekonomske aktivnosti, on uveliko zanemaruje jedan od

5

BDP

broj stanovnika

najznačajnih i najbitinijih faktora reprodukcije, a to je čovjeka. Time se gubi iz vida

da je cilj svake ekonomske aktivnosti zadovoljavanje potreba upravo ovog faktora i

razvoj svih njegovih potencijala. Posmatrajući taj nedostatak koncepta ekonomskog

rasta, koji nije obezbjeđivao praćenje i ostvarivanje niza vrlo značajnih ekonomskih

ciljeva (ušeće što većeg broja stanovnika zajednice u zadovoljavanju materijalnih,

kulturnih i mnogih drugih potreba), postepeno je rasla spoznaja o drugom konceptu

zvanom koncept ekonomskog razvoja (economic development). Ovaj koncept je

sadržavao i koncept ekonomskog rasta a i niz drugih karakteristika ekonomskog

razvoja, kao što su: složene transformacije u strukturi privređivanja, promjene koje

imaju značaj za inpute i njihovo ušešće u porastu ukupnog outputa, stepen

zadovoljavanja različitih ljudskih potreba, počev od onih najbitnijih

tj.egzistencionalnih pa do onih koje podstiču kreativnost čovjeka, daju

samopouzdanje čovjeku. Ovaj koncept podrazumijeva:

- porast materijalne proizvodnje i usluga, kao i rast realnog društvenog

proizvoda i nacionalnog dohotka;

- promjene do kojih dolazi pod dejstvom naučnog i tehničkog progresa;

- stvaranje uslova za svestrani razvoj ličnosti;

70-tih godina prošlog stoljeća nastao je do tzv. indeks kvaliteta života POLI

INDEKS kao pokazatelja kojim se mjeri stepen zadovoljavanja osnovnih potreba

stanovništva a koji seizražavaju u 3 pokazatelja:

1) očekivanog trajanja života;

2) stope dječijeg mortaliteta;

6

3) stope pismenosti.

Na osnovu analize ovih pokazatelja možemo doći do podataka ocjene ekonomskog

razvoja neke zajednice ili države. Početkom 90-tih godina nastaje koncept održivog

humanog razvoja (sustainable human development). U ovom konceptu su

eksploatacija resursa, smjer investiranja, tehnološki razvoj usklađene sa ciljem

zadovoljavanja sadašnjih i budućih potreba pojedinaca i zajednice.

Ciljevi održivog tj. humanog razvoja:

- ekonomski: rast, efikasnost, stabilnost;

- socijalni: jednakost, kulturni identitet..

- okolinski: zdrava okolina, racionalna upotreba resursa koji se mogu obnoviti..

Da bi se ovi ciljevi mogli ostvariti potreban je politički, društveni, proizvodni,

tehnološki i administrativni sistem. Afirmacija ovog koncepta dovela je do novih

pokazatelja kao što su indeks blagostanja, indeks ljudske slobode itd. Među

mnogobrojnim pokazateljima najčešće je u upotrebi indeks humanog razvoja (human

development indeks) koji je prihvaćen na nivou Ujedinjenih nacija kao najpogodnije

mjerilo životnog standarda stanovništva. Za izračunavanje ovog indikatora se koriste

četiri pokazatelja:

- očekivani životni vijek

- stopa pismenosti odraslih

- prosječne godine školovanja

- društveni proizvod po stanovniku

7

2.3. Izvori ekonomskog rasta

Da bi ekonomija mogla imati ekonomski rast i na taj način povećati standard svojih

stanovnika potrebno je razumjeti odakle dolazi ekonomski rast, odnosno ono što se

popularno naziva izvorima ekonomskoga rasta. Poznati američki ekonomisti P.

Samuelson i W. Nordhaus smatraju da su četiri osnovna izvora ekonomskog rasta.

1. ljudski resursi,

2. prirodna dobra,

3. akumulacija kapitala

4. tehnologija.

2.3.1. Ljudski resursi

Prvi element ekonomskoga rasta čini radna snaga. U uobičajenim pristupima ovaj

faktor se analizira iz pozicije njegovog ukupnog broja, polne i starosne strukture,

broja aktivnog u odnosu na broj izdržavanog stanovništva, učešće broja zaposlenih u

ukupnom broju stanovnika, nivou obrazovanja itd. Faktor ljudski resursi ostaje

zauvijek najznačajniji činilac ekonomskog i svakog drugog prosperiteta, bez obzira

na promjene koje se dešavaju u ekonomskim okruženjima. Kapital sam po sebi je

mrtav ukoliko ne postoji radna snaga koja bih mogla upotrebljavati kapital u

proizvodnji. Radna snaga je potrebna kako bih se kapital mogao upotrebljavati, a

tehnologija razvijati. Odnos kapitala i radne snage je jako važan u ekonomskom

rastu. Ekonomija koja ima jako puno kapitala neće moći ostvarivati agresivan

8

ekonomski rast ako nema radne snage koja će moću upotrebljavati taj kapital. Isto

tako ekonomija koja ima jako puno radne snage, a nema dovoljno kapitala neće moći

ostvarivati velike stope ekonomskoga rasta jer će jedan dio radne snage ostati

neupotrjebljen zbog manjka kapitala u ekonomiji.

Obrazovanje radne snage je također važno kao izvor dugoročnoga ekonomskoga

rasta, jer radna snaga mora imati znanja kako upotrebljavati nove tehnologije.

Kvalitet ljudskog faktora, posebno nivo obrazovanja, kao i sposobnost rješavanja

postojećih tehnoloških, ekonomskih i političkih problema, u savremenim uslovima je

jedan od najznačajnijih i najvažnijih faktora ekonomskog razvoja.

 

U savremenim uslovima zdravlje ljudi se sve više tretira kao faktor sa dugoročnim

dejstvom na privredni razvoj. Bez obzira na sve ostale faktore ovaj faktor je imao i

uvijek će imati izuzetan i višestruki uticaj na ekonomski razvoj.

2.3.2. Prirodna dobra

Predstavljaju veoma značajan faktor ekonomskog razvoja, jer od većeg ili manjeg

obima ovih potencijala zavisi dinamika i struktura razvoja neke zajednice. Resurse

dijelimo:

a) prema vrsti: zemljišni, energo, mineralni, vodeni, šumski, ribarski, flora ifauna;

b) prema porijeklu: kosmički (sunce, toplota), prirodni iz zemlje, prirodni resursi

biosfere (voda, vazduh, tlo..)

c) sa stanovništva pripremljenosti za upotrebu: tekući, resursi upotrebljivi na kratki

rok i perspektivni)

9

d) sa stanovništva spremnosti za iskorištavanje: zalihe koje su utvrđene količinski i

prema mogućnostima ekonomskog korištenja, pretpostavljene zalihe čiju je količinu

potrebno odrediti i dopunski istražiti kvalitet.

Prirodni resursi na strukturu i efikasnost razvoja djeluju:

- neposredno (u smislu formiranja teritorijalne strukture proizvodnje

privrede:specijalizacija regiona),

- indirektno (preko troškova eksploatacije i reprodukcije prirodnih resursa, npr.

radne snage.)

Pri analizi ovih faktora treba imati na umu da se ovaj faktor uzima samo kao

potencijal, jer se stvarni efekti korištenja mogu mjeriti tek nakon korištenja (koliko i

kako) u procesima proizvodnje. Neke zemlje imaju jako skromne prirodne resurse, a

dostignut je visok stepen ekonomske razvijenosti npr. Japan. Danas u savremenim

uslovima, najvažniji prirodni resursisu energetski izvori i rudna bogatstva. U vezi sa

povezanošću ovog faktora sa ekonomskim razvojem zajednice, veoma je bitno

naglasiti dva značajna momenta. Prvi se odnosi na neophodnost razlikovanja tog

faktora pri njegovom korištenju, u zavisnosti od toga da li se radi o onom njihovom

dijelu koji se prirodnim procesom obnavlja (šume, vode..) ili o dijelu gdje to nije

slučaj (rudno bogatstvo). Drugi momenat se odnosi na mogućnost zamjene prirodne

materije nekom novom koja je rezultat savremene proizvodnje (surogati). U novije

vrijeme neke prirodne materije su se počele stvarati u laboratorijama. Troškovi ovih

predmeta rada su daleko niži od onih koji sedobiju prirodnim procesima, a s druge

strane su trajniji od prirodnih. Osnovni zadaci pri upravljanju prirodnim resursima

su:

- maksimalna mobilizacija prirodnih resursa za razvoj;

- racionalna alokacija i korištenje prirodnih resursa;

10

- stimulisanje aktivnosti na sektoru supstitucije neregenerativnih prirodnih

resursa;

- obezbjeđivanje normalne nadoknade ali i uvećavanja reproduktivnog dijela

prirodnih resursa i prirodne sredine.

2.3.3. Akumulacija kapitala

Kada govorimo o kapitalu u kontekstu ekonomskoga rasta, onda ne mislimo na

financijski kapital, odnosno da li je poduzeće sposobno ostvariti finansiranje. Niti

govorimo u kapitalu kao udjelu vlasništva ili računovodstvenoj oznaci. Za

ekonomski razvoj od posebnog značaja su osnovni proizvodni fondovi (fiksni

fondovi) kao što su mehanička sredstva za rad, proizvodni objekti, putevi i

komunikacije itd. Značajnu ulogu u razvoju imaju i fiksni fondovi neproizvodnog

karaktera (stambene zgrade, škole, bolnice..) i fondovi koji ulaze u javna dobra

(ceste, plovni kanali, pristaništva..).

Akumulacija predstavlja dio novostvorene vrijednosti- nacionalnog dohotka- kojim

se obezbjeđuje stalno proširivanje materijalne osnove proizvodnje. Dakle, povećanje

akumulacije osigurava brži razvoj, veću proizvodnju, s jedne strane i dalje

pretpostavke za povoljan ekonomski razvoj neke zajednice.

2.3.4. Tehnologija

Tehnologija označava koliko je proces proizvodnje automatiziran. Riječ tehnologija

ne označava samo tehničku opremu nego i same procese proizvodnje. Tehnologija

kod procesa proizvodnje može biti na mikro ekonomskome i makro ekonomskome

nivou. Mikro ekonomski nivo jeste sam nivo poduzeća, donosno kojim

11

tehnologijama se samo poduzeće služi. Makro ekonomski novi su eksterni faktori

koji mogu utjecati na poslovanje poduzeća. Najbolji primjer ovoga jeste cestovna

infrastruktura. Dobra cestovna infrastruktura označava povezanost i na taj način se

može povećati učinkovitost prijevoza roba. U modernome svijetu razvoj tehnologije

jeste temeljni uzrok ekonomskoga rasta. Tehnološke promjene su:

- stalni proces usavršavanja sredstava za rad i izvora energije, uvođenje novih

proizvodnih metoda i novih načina organizacije i upravljanja proizvodnjom

čiji ukupnirezultati doprinose porastu produktivnosti rada;

- stvaranje novih proizvoda;

- stalno unapređenje proizvodne tehnike.

S obzirom da su oznaka XX stoljeća brza, eksplozivna kretanja u toku razvoja

tehnologije,može se reći da ovaj element ekonomskog razvoja posjeduje najveću

dinamiku svog razvoja,kako danas takoi za budući period.

3 EKONOMSKI RAST NA PRIMJERU KINE

Ekonomija Narodne Republike Kine je druga najveća ekonomija na svetu, iza SAD,

sa proizvodom od 4,99 milijardi $ (2010). Ona je i najbrže rastuća velika svetska

ekonomija, sa prosečnim godišnjim rastom od 10% u poslednjih 30 godina kao što je

prikazanu na Grafiku 1.

12

Nominalni BDP po glavi stanovnika iznosi 3.677$ (2009) i i dalje je nizak za

svjetske standarde, ali ubrzano raste. 70% BDP Kine potiče od privatnog sektora a

manji dio od velikih državnih preduzeća koja se bave uglavnom energetikom, teškom

industrijom i komunalnim pitanjima. BDP čine industrija (48,6%), usluge (40,5%),

poljoprivreda (10,9%).

U Kini postoji 812,7 miliona radno sposobnih stanovnika (2009). U poljoprivredi

radi 39,5%, industriji 33,2% i sektoru usluga 27,2% zaposlenih (2008). Stopa

nezaposlenosti iznosi 4,2% a stopa inflacije 3,3% (2010).

3.1.Ekonomski rasta Kine u 20. stoljeću

Kina je zemlja koja zadnjih nekoliko desetljeća ostvaruje zadivljujuće stope rasta.

Kina kao ekonomija ima malo kapitala, ali zato ima jako puno radne snage.

Ekonomijama kao Kina je potrebna velika količina kapitala, jer već imaju veliku

količinu radne snage. Uvozom i kreiranjem kapitala dolazi do ekonomskoga rasta.

13

Kineski rast nije uopće misteriozan ili neobjašnjiv. Samo se radi o ekonomiji koja

ima jako puno radne snage, malo kapitala. S povećanjem kapitala, povećava se i

proizvodnost radnika i naravno raste bruto domaći proizvod. Kina istovremeno jako

ulaže i u obrazovanje mladih ljudi. Ovaj trokut: novi kapital, tehnologija,

obrazovanje je razlog zašto Kina generira ekonomski rast godinama. Godine 1952.

ukupan industrijski proizvod Kine je dostizao 34,900 miliona juana u današnjnoj

novčanoj vrednosti. To je činilo skoro 3% svetske ekonomije i 1,5 puta je bio manji

od proizvoda Japana ili Indije tada.

Šezdesetih godina BDP Kine beznačajno je porastao za 17%, sedamdesetih 70%

(kada je pretekla Indiju), a u turbulentnim osamdestim 63%, i, konačno, u

devedesetim, vrhunac razvoja, 175%. Ma kako bilo, prisutan je ozbiljan problem:

Kina se razvija samo u svom priobalnom pojasu i južnim provincijama. Napori koji

su uloženi proteklih godina u stimulaciju razvoja unutrašnjih provincija i

industrijskog severa, ili su propali ili su dali jako slabe rezultate.

U osamdesetim godinama 20. vijeka pokušano je kombinovanje centralističke

planirane privrede sa reformskom tržišno orjentisanomkako bi se podigla

produktivnost, životni standard i nivo tehnologije, a spustila se zahuktala inflacija,

nezaposlenost i ogroman budžetski deficit. NRK je težila poljoprivrednim

reformama, napuštajući sistem komuna i uvodeći odgovorniji, samostalniji, skoro

gazdinski sistem, koji je seljacima omogućio veću slobodu u donošenju odluka u

okviru poljoprivrednih aktivnosti. Vlada je, također ohrabrivala neagrarne aktivnosti,

kao što su seoske kompanije u ruralnim predjelima i promovisala veći stepen

samoupravljanja u državnim perduzećima, istovremeno podižući konkurenciju na

14

tržištu i olakšavala direktan kontakt između domaćih kineskih trgovinskih i stranih

konsalting preduzeća.

Tokom '80-ih, ove reforme su prosečni godišnji rast popele na 10% u poljoprivredi i

industriji. U unutrašnjosti prihodi su se udvostručili. Industrijski rast je sve veći,

posebno u obalnim delovima blizu Hong Konga i Tajvana gde su strane investicije

podstakle proizvodnju roba za široku potrošnju u Kini i za izvoz, te je proizvodnja

namirivala potrošnju. Industrija u ruralnim oblastima je iznosila 23% poljoprivredne,

što je značajno pomoglo zapošljavanju prekobrojnih radno sposobnog stanovništva.

Broj grana lake industrije i roba za široku potrošnju je porastao. Tada započinju i

reforme u fiskalnim, finansijskim, bankarskim, kontrole cena i radno-socijalnim

sistemima.

S druge strane, ovaj sistem je pokazao najgore strane socijalizma (birokratija,

politička korupcija, nepoštovanje privatne svojine, restrikcije i nestašice električne

energije, nafte i naftnih derivata) i kapitalizma (inflacija, veliki i nepremostivi jaz

između bogatih i siromašnih, nagla bankrotstva i propadanja preduzeća). Prema

tome, Peking je morao da čini određene kompromise, pojačava i smanjuje kontrlu

poslovanja, izdaje naloge bankama za davanje vrlo povoljnih kredita velikim

državnim kompanijama i dr. u zavisnosti kakav period nastupi. Krajem 1988. godine,

kao reakcija pod naletom inflacije uzrokovanom lošom reformom cjenovnog sistema,

vlast predstavlja novi program koji se bazira na štednji, manjoj javnoj potrošnji i

većoj odgovornosti.

15

Ponovni uzlet kineska ekonomija doživljava početkom devedesetih. Deng

Sjaopingova novogodišnja poseta Južnoj Kini ponovo uzdiže i pokreće reforme. 15.

kongres KP Kine kasnije iste godine daje punu podršku Sjaopingovom planu i

ponovnm naporima za tržišnim reformama, konstatujući da je zadatak NRK da u '90.

formira socijal-tržišnu ekonomiju. Na istoj sednici je usvojen plan desetogodišnjeg

rzvoja i čitav niz pratećih dokumenata i protokola.

Tokom 1993., proizvodnja je rasla, strane investicije punile državni budžet, a

ekonomski rast potkrepljen stvaranjem više od 2000 Specijalnih ekonomskih zona

(SEZ). Priliv stranog kapitala učinio je SEZ veoma funkcionalnim, efikasnim i relano

korisnim. Peking odobrava dodatne dugoročne reforme kojim liberlaizuje tržište i

stvara usloe za još veću konkurenciju. Specijalnim dekretima iz 1993, 1994. i 1995.

godine stvaraju se nove institucije koje su se bavile jačanjem tržišne ekonomije i

centralne kontrole finansijskog sistema; državne kompanije nastavljaju dominaciju

mnogim provrednim granama, s tim što konkurencija piostaje sve ozbiljnija. Čitav

sistem i zvanično dobija naziv «socijal-tržišna ekonomija». Inflacija ponovo postaje

veliki problem. Da bi je oborila, Vlada podiže interesnte stope kamata i revidira

javne investicione projekte. To je oborilo inflaciju sa 17% u 1995. na 8% u 1996. ali

izaziva i negativne efekte. Ekonomski rast krajem devedesetih iz ovih razloga

posustaje i počinje da opada, tako da '98. i '99. iznosi svega 7,8% i 7,1%.

3.2. Ekonomski rast Kine u 21. stoljeću

16

Polet ponovo započinje početkom novog stoljeća, dostižući 9,1% 2003., 9,5 2004.,

9,9% 2005. i 10,2% 2006. Vicepremijer Kine, Nuang Đu, na Svetskom ekonomskom

forumu 2005. godine u Davosu (Švajcarska) predvideo je rast društvenog proizvoda

sa sadašnjih 2,25 bilona $ na 4,4 biliona $ 2020., i utrostručenje BDP/st na $ 3000.

U decembru 2005., Kineski Nacionalni Zavod za Statistiku revizijom utvrđuje da je

BDP u 2004. bio 16,8% procenata veći nego što je prvobitno izračunato, te na taj

način Kinu uzdiže na 6. mesto u svetu (prestiže Italiju čiji BDP iznosi 2 $ miliona).

Početkom 2006. zvaničnici NRK u zvaničnom saopštenju načinjenom uz pomoć

stručnjaka prvo sami sebe proglašavaju četvrtom najvećom ekonomijom (prestiže

prvo Francusku, a zatim i Ujedinjeno Kraljevstvo). Prema ovakvom dokumentu

skeptičan je veliki broj stručnjaka. Međutim, nekoliko nedelja nakon stigle su i

potvrde iz međunarodnih institucija. Do 2009. Kinezi predviđaju da će prestići i

najveću evropsku ekonomiju, Nemačku (neki predviđaju i ranije, uzimajući u obzir

stanje nemačke privrede poslednjih godina) i tako postati treća najveća svetska

ekonomija (iza SAD i Japana).

Centralni Komitet KP krajem 2005. odobrava jedanaesti po redu petogodišnji plan

razvoja za period 2006-2010., kojim se predviđa rast BDP od 45% i smanjenoj

potrošnje energenata za 20%. Petogodišnji plan predviđa i stimulativni rast BDP od

7,5% i rast društvenog proizvoda sa 18,2 miliona juana na 26,1 miliona 2010.

BDP Kine u razdoblju od 2005. do 2009. je rastao po godišnjoj stopi od 11,4%, što

ukazuje na to da rast ipak nije nekontrolirano ubrzan, iako je stopa u 2007. godini

iznosila vrtoglavih 14,2%. Razina BDP-a se sa 2.256.900.000 povisila na iznos od

17

4.991.260.000 juana, što je više nego dvostruko, točnije 221%. Rast BDP-a per

capita je u prosjeku iznosio 10,8%, s tim da ulaskom u recesijsko razdoblje nakon

2008. godine bilježi se lagano usporavanje rasta. Kineski rast usporio je sa 10,6% u

2010. a na oko sedam posto 2012., 2013. i 2014. Ovo je najniži rast u posljednjih 20

godina.

3.3 Izvori rasta Kine

Eksplozivni razvoj Kine se bazira na dvije osnovne na osnovne okosnice:

1. jeftinoj radnoj snazi i

2. eksplozivnom naučno-istraživačkom angažiranju

Kina je i dan danas jedna od država u kojima su najviše kršena ljudska i radnička

prava. To svakako predstavlja problem i baca veliku mrlju na čast i ime ove kineskog

međunarodnog gospodarskog imidža. Prisutna je velika raspoloživa radna snaga,

posebice u nerazvijenijim regijama u kojima se onda traži ekonomski spas u

industrijskom zaposlenju. Radi niskog tečaja Yuana i velikom konkurencijom među

radnim stanovništvom dolazi industrijalci spuštaju svoje izdatke prema radnicima te

su oni prisiljeni doslovno raditi za nisku dnevnicu. O sindikatima da se i ne govori

pošto Kineska komunistička partija koja drži veći dio ustrojstva tih tvrtki

monopolizira skrb i dovodi je na niske grane. Ta nepravda prema stanovništvu koje

je prisiljeno šljakati i pregršt više radnih sati nerijetko kulminira i uvlačenjem u radni

odnos i maloljetne osobe koje se zapošljavaju kako bi pomogle obitelji a također su

slabo plaćene. Taj poražavajući trend, se u zadnjim godinama , kako je raslo i samo

gospodarstvo i samim time BDP po stanovniku, ipak popravio u korist radnika iako i

danas Kina ostaje jedan od glavnih izrabljivača radne snage i maloljetnog rada.

18

Druga čvrsta stavka koja potpomaže kinesku ekonomiju je i sustavno ulaganje u

unapređenje i razvoj znanja koja se kasnije ulaže u boljitak svoje industrije.

Razvijaju se nauke i tehnologije vlastitim snagama, posvećuje velika pažnja i

korištenju međunarodnih naučnih resursa. Kina je obavila za naučno istraživanje

obimnu međunarodnu razmjenu i suradnju, aktivno učestvujući u dotičnim

međunarodnim aktivnostima, poslala je veći broj naučnika i drugih stručnjaka u

studijski boravak u inostranstvu. Ona je stranim naučnim institutima otvorila svoj

plan za istraživanje fondamentalnih nauka i plan za istraživanje visokih i novih

tehnologija,ohrabruje i prihvaća svoje sugrađane koji studiraju u inozemstvu da u

raznim oblicima doprinesu razvoju nauka u zemlji. Kineski znanstvenici učestvuju u

velikim međunarodnim naučno-istraživačkim projektima. Godine 2003. Kina i

Europska unija su zaključile program „Galileo“1. U dokumentu se navodi kako je

Galileo je jedan od najvažnijih programa EU i prvi sustav satelitske navigacije

namijenjen za civilnu uporabu. Omogućit će EU da ostane neovisna u tom strateški

važnom području u vrijeme kada ovisnost o globalnim sustavima za navigaciju

raste2. Suglasno ovom programu, Kina će učestvovati u proizvodnji i lansiranju

izvjesnih satelita, u eksploataciji tehničkih proizvoda i izradi standarda. Kina je

također učestvovala u međunarodnom programu probnog reaktora termo-nuklearne

fuzije i u drugim istraživačkim programima. Kina je u suradnji sa drugim zemljama

stvorila mješovite naučne ustanove, među kojima i ustanove u SAD i Britaniji.

Postoje zato i neki problemi vezani za starosnu dob stanovništva. Naime, zbog

starenja stanovništva, prednost jeftine radne snage u Kini mogla bi se osjetno

smanjiti do sredine ovog stoljeća. Kina trenutno ima šest zaposlenih na jednog

umirovljenika ali taj bi se omjer u razdoblju od 2030. do 2050. mogao smanjiti na

dva prema jedan, pokazalo je prvo istraživanje kineskog Državnog odbora za

19

starenje, provedeno u razdoblju od 2000. U Kini već sada živi više od polovine starih

ljudi u Aziji a do 2050. očekuje se da će njihova brojka premašiti 400 milijuna.

6. ZAKLJUČAK

Prema procjenama velike većine stručnjaka Kina bi do 2030.godine mogla preteći i

Sjedinjene Države i postati najveća sila na svijetu. U Sjedinjenim Državama vlada

mišljenje da je to radi toga što se dobar dio američkih radnih mjesta, kao i

korporacija, preselio u Kinu. Međutim, ima dosta i onih koji misle da američki i

kineski gospodarski uspjeh ne isključuje jedan drugog odnosno da obje države mogu

biti uspješne. Zapadne korporacije poslovanje u Kini smatraju velikom šansom,

međutim brine ih praksa mnogih kineskih tvrtki koje krše međunarodna pravila o

autorskom pravu. Naime, kineska industrija često plagira odnosno jednostavno krade

planove razne industrijske robe, kako smo imali priliku vidjeti, od automobila do

lijekova. Važan osvrt treba uputiti izvanrednom uspjehu za zemlju u kojoj je prije

samo 30 godina gotovo 90 % stanovništva živjelo u siromaštvu postavši za sada

druga najveća ekonomija i najveći svjetski izvoznik u sljedećih deset godina jer ona

raste po nezabilježenoj stopi od oko 8% godišnje. Zaključak je da po svim

parametrima Kina ekonomska supersila, a izračunato je da bi, bez tog rasta, globalna

ekonomija bila u znatno gorem stanju nego danas te rast kineske ekonomije dosta

podržava rast svjetske ekonomije u cjelini. Analiza razdoblje kineskog gospodarstva

u razdoblju od 2000. do 2009. godine vrlo je korisna radi činjenice što je upravo taj

događaj, nakon one famozne 1978. godine jedna od dviju povijesnih razdoblja za

kinesku ekonomiju. Prvo je važno jer se kompletno izmijenilo razmišljanje

ekonomskog i financijskog ustroja a drugo obilježava period najvećeg skoka i

afirmacije kineskog gospodarstva.

20

21

LITERATURA:

Knjige:

Ž. Ristić “Ekonomija kapitala i finansiranje razvoja” Čacak 2006

J. Jednak „Ekonomija” Beograd 2006

Yusuf, S., Nabeshima, K.: China's development priorities, The World bank, 2006.

Članci:

K. Ćosić, R. Fabac: Gospodarski rast, tehnološki razvitak i suvremeno obrazovanje.

Ekonomski Pregled, 52 (5-6), 2001.

Internet

UNCTAD: China in a globalizing world, New York / Ženeva, 2005.

(http://unctad.org/en/Docs/gdsmdpb20051_en.pdf)

Statistical Communiqué of the People's Republic of China:

(http://www.stats.gov.cn/english/Statisticaldata/AnnualData/)

Wikipedia: https://sh.m.wikipedia.org/wiki/Ekonomija_Kine

22