USTAM VE BEN

Yazan: EJifJafak eviren: Omca A. Korugan

Yayn hakian: > Doan Egmont Yaynclk ve Yapmclk Tic. A..

Bu eserin btn haklan sakldr. Yaynevinden yazl izin alnmadan ksmen veya tamamen

alnt yaplamaz, hibir ekilde kopya edilemez, oaitlamaz ve yaymlanamaz.

T. bask/ Aralk 2013 / ISBN 978-605-09-1803-8 Sertifika no: 11940

Kapak tasarm: Uurcan Ataoiu Kapak grafik tasarm: Handan Tepe Dijital illstrasyon:

Onur Aynagz 8im illstrasyonlar: Yiit Karagz Bask: Mega Basm Yayn San. ve Tic

A..

Cihangir Mah. Gvercin Cad. No: 3/1 Baha Merkezi. A Blok Kat: 2 34310 Haramidere-

stanbul Tel. (212)41217 00 Sertifika no: 12026

Doan Egmont Yaynclk ve Yapmclk Tic. A..

19 Mays Cad. Golden Plaza No. 1 Kat 10,34360 ili - STANBUL Tel. (212) 373 77 00 / Faks

(212) 355 83 16

www.dogankltap.com.tr / editor@dogankitap.com.tr / satis@dogankitap.com.tr

Ustam ve Ben

Elif afak

http://www.dogankitap.com.tr/mailto:editor@dogankitap.com.trmailto:satls@dogankitap.com.tr

eviren: Omca A. Korugan

(Yazarla birlikte)

DOAN

Getirdi acz, grp ak mkl olduun, Kamu

hnerlere stad grdn gnlm.

Fuzuli (16. yzyl Osmanl airi)

... cmle lemi gezdim de Bulamadm aka

deer bir nesne. Bu yzden yabancym kendi

halkma, Ve srgnm onlarn arasndan,

Ermilerin dostluunu aradmdan.

Mira Bai (16. yzyl Hindu airi)

Ciso Allah'n yaratt, eytann artt bunca insandan sadece bir avucu

kefedebilmi Arzn Merkezini - iyi ile ktnn, gemi ile gelecein, ben

ve sen ayrmnn kalmad; zamann hep bu an olduu, kavgasz savasz

bir asude diyar. Bulduklar yer ylesine gzelmi ki dilleri tutulmu.

Melekler hallerine acyp iki seenek sunmular. ayet konuma

kabiliyetlerini geri almak istiyorlarsa, grdklerini unutmalar gere-

kiyormu. Her ey silinecek ama kalplerinde bir boluk kalacakm. Eer

grdklerini hatrlamay tercih ediyorlarsa, o zaman da zihinleri

bulanacakm. Bylece, kimsenin bilmedii o beldeye varanlarn yars,

yreklerinde bir eksiklik duygusuyla dnm. Yars da akllar karm

halde. Hasret ekenlere klar denmi; kafasnda sorular olanlara da

kirtler. Birinciler ak renenlermi, kinciler ise renmeye k.

Byle derdi ustam Sinan, biz drt rana. Ban yana eip gz-

lerimizin iine bakard, ruhumuzu grmek istercesine. Biliyorum doru

deildi byle dnmem; kimdim ki ben, cahil bir olan, ama ne vakit

ustam bu hikyeyi anlatsa, dier nden ziyade bana hitap ettii hissine

kaplrdm. Sanki bir ey vard benden, en gen kandan bekledii.

Baklar yzmde oyalanrd. Gzlerimi karrdm onu hayal krklna

uratmaktan korkarak. Kim bilir, belki de anlamt huyumu. Daha

bandan biliyordu ne kadar azimli bir renci olacam ama i sevmeye

ve sevilmeye gelince kep geride, kep acemi kalacam.

Keke gemie bakp diyebilsem ki, renmeye sevdalandm kadar

sevmeyi de rendim u hayatta. Ama yalan sylersem yarn bir gn

cehennemde benim iin de bir kazan kaynayabilir. Zira ok yalandm.

Bir nar aacym; bir ayam burada, bir ayam ukurda.

Biz alt can idik: Usta, drt rak ve beyaz fil. Beraber yaptk her eyi.

Kprler, camiler, medreseler, kervansaraylar ina ettik. O kadar uzun

zaman nceydi ki hafzam hatralar eritip som bir szya evirdi.

Yzlerini bile unuttum. Ne tuhaf, szleri hatrlyorum oysa; verdiimiz

ve sonra tutamadmz tm szleri. Etten kemikten yaplma suratlar

unutup, nefesten mteekkil kelimeleri hatrlamak ne garip.

Hepsi gittiler. Tek tek. Bir ben kaldm geride. Neden onlar ld, bense

bu yaa kadar durabildim Tanr bilir. Her gn dnyorum maziyi.

Geride braktm ehri. nsanlar yryp geiyordur imdi; grmeden,

dnmeden. Zannediyorlar ki etraflarndaki binalar ta Nuh Nebiden

beri orada. Halbuki biz ykselttik onlar; gnbegn, senebesene. stanbul

dediin unutkanlklar ehri. Orada her ey suya yazlm. Ustamn

eserleri hari, onunkiler taa kaznm. O talardan birine bir str sakladk.

ok zaman geti zerinden, nice alametler birikti ama hl orada olmal,

braktmz noktada. Bilmem bulan kar m? Bulsa bile anlar m?

Ustamdan geriye kalan yzlerce eserden ve binlerce, binlerce tatan bir

tanesi var ki, altnda gizli Arzn Merkezi. Agra/Hindistan- 632

O

stanbul 122 Aralk 1574

Karanln derinlerinden gelen tok ve tehditkr grlemeyi

duyduunda vakit gece yarsn oktan gemiti. Tanyordu sesin

sahibini: Kaplan. Yz altm okka arlnda, drt endaze boyunda

kzl-kahve krkl bir Hazar kaplan. Hayvan kimin -veya neyin-

tedirgin etmi olabileceini dnd korkuyla. u anda cmle lem

uykuda olmalyd - insanlar, hayvanlar ve cinler. Yedi tepeli ehirde,

sokaklar arnlayan bekiler hari, sadece iki eit insan ayakta

olurdu bu tekinsiz saatte: Ya ibadet edenler ya gnaha meyledenler.

Cihan da uyankt. alyordu.

almak, bizim gibiler iin ibadet saylr derdi ustas. Biz

duamz da, niyazmz da byle ederiz.

Peki ya Yaradan? O nasl karlk verir? diye sormutu Cihan

bir kez.

Bize daha ok i kararak tabii ki!

Valla, ayet yleyse senelerdir Kadiri Mutlak'a epey yaknlam

olmalym, diye geirmiti aklndan hnzrca. Zira bir deil, iki

megalesi olduundan, ifte ter dkyordu. Hem fil- bazd, hem

mimar ra. ki zanaat vard, iki tutkusu. Lkin biricikti ustas.

Hrmet ettii, hayranlk besledii ve iten ie, bir gn ondan daha

mahir olmay diledii tek insand Mimarba Sinan.

Haftada birka kez, ustas Cihana ve dier rana yeni bir

vazife verirdi. Bazen tek gz bir kulbe resmetmek kadar basit

olurdu devleri. Bazen daha etrefil: Bir konan salamlndan

feragat etmeden iindeki stunlarn nasl azaltlacam sorard

mesela; talan skca tutan ama zamanla kuruyup atlayan bir harcn

yerine ne kullanlabileceini; topran altndan ve stnden geen su

kanallannm zamanla tkanmasna nasl mni olunabileceini... Tm

bu sorulan kendi balarna cevaplamalan gerekiyordu. Aralann- da

fikir alveriinde bulunabilir ama katiyen birbirlerinin taslaklanna

gz atamazlard.

Mimari takm iidir derdi ustas. raklk ise tam tersidir

14

maalesef

Gene bir sefer dayanamayp sormutu Cihan: Neden msaade

etmezsin birbirimizin yaptklann grmemize?

nk karlatrrsnz. ayet berikinin yaptn kendi-

nizinkinden hakir bulursanz, kibir der kalbinize. Yok eer

dierininki daha l gelirse, bu sefer de balar haset iinizi

kemirmeye. Her halkrda zehirdir bnyeye. Bir rak iin en

hayrls, hi bakmamaktr dier raklann ilerine.

Hassa mimarlarnn ba olarak stat Sinann yzlerce talebesi,

binlerce iisi ve bir o kadar ona bal neferi vard. Fakat senelerdir

hep ayn drt rakla yakndan alrd. Geri birer birer hepsi

kalfalk mertebesine ermiti ama herkes onlardan hl ar-rak diye

bahsederdi. Nasl ki drt maddeden olumusa kinat -su, ate, hava

ve toprak onlar da kendi evrenlerinde anasr- erbaa idi.

Drdnn de karakteri farklyd. Adeta ayr unsurlardan

yaplmlard: cam, metal, tahta ve mermer. Kimse bunu

dillendirmese de herkes bilirdi ki gn gelip, ustalarnn fani mr

tkendiinde, onun yetitirdii bu drt olandan biri yerini alacakt.

Cihan, Sinann raklarndan biri olduu iin mutluydu ama

inanmakta glk ekiyordu bu kadar ykselebilmi olmasna.

Elinin altnda o kadar kabiliyetli iolam odalar talebesi varken

ustas tutup onu -basit bir hizmetkr, sradan bir hayvan terbiyecisi-

semiti. Bunu bilmek Cihana gurur deil, endie ve evham

veriyordu. Hayatnda hi kimse ona Sinan gibi destek kmamt.

Bunca zamandr emrinde alyordu ama ona inanan bu insan

hsrana uratmaktan hl korkuyordu.

Bu haftaki grevleri, pencereleri sivri kemerli ve st kubbeli bir

hamam resmetmekti. stadn talebi gayet akt: Sekizgen gbekta

ykseke olacak, altna yerletirilecek kazan dairesinin hararetiyle

snacak; duvarlarn iine gizlenmi dehlizler vastasyla duman

tahliye edilecek; girip kan erkeklerle kadnlar birbirlerini grmesin

diye hamamn iki ayn kaps olacak ve bunlar iki ayn sokaa

alacakt. te gecenin o ge vaktinde Cihan, Topkap Saraynn

hayvanat bahesindeki barakasnda, kabaca yontulmu bir masada

oturmu, bununla uramaktayd.

Arkasna yaslanarak atk kalarla resmini inceledi. Zarafetten ve

ahenkten mahrum buldu eserini. Halvetlerin zerindeki kk

kubbeleri oturtamamt. Hep byleydi, kubbe tasarlamakta

zorlanyordu. Binalar deil, tepeleriydi onu uratran. Damlarla

cebelleeceine trnaklaryla temel kazmay tercih ederdi. atlardan

hepten kurtulmann bir imkn olsayd keke - demoullar,

havvakzlan gkyznn altnda apak ve zgrce yaayabilseydi;

yldzlar seyredip, yldzlarca seyredilmeyi gze alarak.

Tam yeniden izmeye balayacakken -saray ktiplerinden kt

armt- bir kez daha kaplann sesini duydu. Tyleri diken diken

oldu. Nefesini tutup kulak kabartt. nsann kann donduran cinsten

bir ihtar sesiydi iittii. Grnmeyen bir dmana, daha fazla

yaklamamas iin savrulmu bir tehdit!

Cihan kapy usulca at ve etraf saran kesif karanla dikti

gzlerini. Bir hrlama daha ykseldi o anda, dierlerinden de

tehditkr. Aniden teki hayvanlar da balad feryada: Papaan bir

lk att kuytuda; gergedan brd; ay fkeyle homurdand;

aslan kkredi; leopar tslayarak gzda verdi. Tavanlar, ne vakit

korkuya kaplsalar yaptklar gibi ayaklaryla pat pat yere

vuruyordu. Maymunlar, saylar be olmasna ramen bir orduya

bedel patrt karyordu. Bu arada atlar ahrlarnda huzursuzca

kinemekteydi. Btn bu curcunann orta yerinde ksa, kesik bir

homurtu alnd kulana; grltye dahil olmak istemezmi gibi

gnlszce bir k. Beyaz filin sesiydi bu. Sevgili ota! Belli ki

bir ey rktmt btn bu mahluklar. Bu her neyse, hl etrafta,

hatta yaknda olabilirdi. Ya kandilini eline alp avluya kt.

Otlardan ve bitkilerden ykselen baygn bir rayiha hkimdi serin

havaya. Daha iki adm atmt ki bir aacn altna toplam,

fsldaan hayvan terbiyecilerini fark etti. Geldiini grnce

balarn kaldrp baktlar. Kayglan yzlerinden okunuyordu.

Neler oluyor?' diye sordu Cihan.

Hayvanlar gergin dedi zrafa terbiyecisi Dara, kendi daha da

16

gergin.

Belki kurt dadanmtr dedi Cihan.

Ne de olsa daha evvel balanna gelmiti. Takriben iki sene

evveldi. Bak gibi keskin ve souk bir k gecesi kurtlar ehre

inmi; Yahudisi, Mslman, Hristiyan demeden tekmil

mahalleleri basmlard. Bir iki tanesi, nasl olduysa, sarayn

kaplanndan ieri szm, hametli sultann rdek, kaz, kuu ve tavus

kulanna musallat olmutu. Amma kargaa kmt. Gnlerce

allarn altndan kanl ku tyleri toplamlard. Fakat imdi ne kar

vard ortada, ne de yle fevkalade bir ayaz. Hayvanlan huylandran

ey, sarayn dndan deil, iinden geliyordu.

Her keye bakn dedi aslan terbiyecisi Olev - yukar kvrlan

byklan ve alev rengine alan uzun salanyla iriya- n bir adamd. Bu

cva gibi hareketli, adaleli hizmetkr, herkesten hrmet grrd.

Olevin haberi olmadan kimse adm atamazd. Aslanlara ve

kaplanlara sz geirebilen kii, sultann dahi az biraz gpta ettii

biriydi.

Saa sola dalp ahrlar ve allar, kmesleri ve kafesleri

yokladlar; kaak hayvan var m diye baktlar. Sultann yaban

hayvan koleksiyonundaki cmle mahlukat yerli yerinde

grnyordu. Aslanlar, maymunlar, srtlanlar, leoparlar, yass

boynuzlu erkek geyikler, tilkiler, kakmlar, vaaklar, yabankeileri,

yabankedileri, ceylanlar, tavus kulan, yabani katrlar, dev

kaplumbaalar, karacalar, devekular, rdekler, kuular, kazlar,

kirpiler, kertenkeleler, tavanlar, ylanlar, zebralar, zrafa, kaplan ve

fil.

Cihan otaya bakmaya gittiinde, arl doksan kantan akn,

boyu neredeyse be arn olan beyaz fili rkm ve huzursuz buldu.

Koca kulaklan rzgrla dolmu yelkenler gibi almt. Huyunu

suyunu gayet iyi bildii hayvana glmsedi.

Ne oldu? Tehlike kokusu mu aldn? diye sordu Cihan. Her daim

kuann iinde hazr bulundurduu bademlerden bir avu uzatt.

Hayatnda bir ikram reddettii vaki olmayan ota gzlerini

kapdan bir an olsun ayrmadan hortumunu kvrd, bademleri azna

att. Devasa arln yere sabitledii n ayaklarna vererek durdu;

uzaklardan gelen bir sese kulak kabartt.

Sakin ol! Korkacak bir ey yok dedi Cihan tatl tatl, ama

sylediine ne kendini inandrabildi, ne fili.

Tekrar baheye ktnda Olevin sesi alnd kulana. Her

yere baktk! Hibir ey yok!

Ama hayvanlar durmuyor... diye itiraz edecek oldu birisi.

Olev adamn lafn keserek Cihan iaret etti. Hintli doru

syler. Kurttu zaar. Veya akal. Her halkrda belli ki git-

mi. Hayvanlarnz sakinletirin. Beceremezseniz zbarp yatn.

Haydi, uzatmayn.

Bu defa kimse itiraz etmedi. Balarm sallayp mrldanarak

daldlar. Hatr hutur sert, stelik bitli pireli de olsa, bildikleri tek

scak yerdi ottan dekleri. Oraya dndler ayaklarn srye srye.

Bir, Cihan kald geride.

Sen gelmiyor musun Hintli? diye seslendi timsah bakcs Kato.

Birazdan dedi Cihan. avludan ykselen bir inilti dikkatini

ekmiti.

Ald yanm brakt izimdeydi. Ertesi gn ustasna teslim

etmeliydi. Buna ramen barakasna gitmek iin sola dneceine

saa, iki avluyu birbirinden ayran duvara doru seirtti. En utaki

leylaa yneldi. Ne ok hatras vard bu aacn altnda. Onun ve

sevdiceinin. Yrei szlad. u dallarn dili olsa da anlatsalard.

Bunu dnmesiyle piman olmas bir oldu. yi ki yoktu aalarn

azlan. smini bile anamad o sevgiliyle arasnda geen her ey

bir srd ve hep yle kalmalyd.

Az tede duran bir glge fark etti. Eli aya buz kesti. Az kalsn

arkasna bakmadan kap gidecekti. Ancak tam o anda dnp

yzn gsterdi karalt: Sibiryal Tara. Bin musibetten, krk

illetten, her felaketten sa kmay baaran bu adamcaz herkesten

daha eskiydi buralarda. Yan bilen yoktu. Kendi dahil. Neler

grmemiti ki. Kudretlilerin devriliine, en azametli kavuklar

18

tayan kafalarn amurlarda yuvarlanna ahit olmutu. Sadece iki

ey bakidir, derdi hizmetkrlar. Bir, Sibiryal Tara, bir de Osmanl

saltanat. Gerisi fanidir...

Sen misin Hintli? diye sordu Tara. Hayvanlar uyandrd seni

de, ha?

yle. Bir ses duydun mu az evvel?

htiyar adam cevap vermedi.

uradan geldi diye srar etti Cihan, boynunu uzatarak.

n sra kara akikten bir ktle gibi dikilen duvara bakt. Sarayn

stne ken sis, aralarnda fsldaan hayaletlerle doluymu gibi

geldi birden. Tyleri rperdi.

Kof bir atrt aksetti avlunun beri tarafndan. Ardndan ayak

sesleri dklverdi elale gibi, sanki bir sr insan kouturuyordu

saa sola. Derken bir demolundan kamayacak kadar vahi bir

feryat ykseldi sarayn barndan. Hzla sustu ya da susturuldu;

bouk bir hkra dnt. Bir keden baka bir lk yrtt

geceyi. Belki de ilkinin kayp bir yanksyd, kim bilir? Sonra

aniden her ey sessizlie gmlverdi. Cihan gayriihtiyari duvara

doru hamle etti.

Nereye gidiyorsun lgn? diye fsldad Tara, gzleri akmak

akmak. Yasak!

Neler oluyor merak ediyorum.

Bizi alakadar etmez dedi ihtiyar. Uzak dur.

Cihan bir an tereddt etti. Gidip bir bakaym. Eer bir ey

gremezsem hemen dnerim.

Tara i geirdi. Yapma desem, dinlemezsin biliyorum. Aman

ha, ierilere girmeye kalkma evlat. Duvara yakn kal. Anlyor

musun?

Tasalanma, gitmem bir yere.

Ey, peki. Ben burada beklerim seni. Dnene kadar uyumam.

Tapma desem, dinlemezsin biliyorum dedi Cihan muzip bir

tebessmle.

Bir avludan berikine gemek o kadar kolay deildi. Ama Cihan

etrafna hkimdi. Ne de olsa geenlerde ustasyla beraber saray

mutfaklarnn onarmnda almt. Birlikte haremin baz

ksmlarn da bytmlerdi. Son zamanlarda hatr saylr ekilde

artmt ya saray nfusu, ha bire eklemeler yapmak gerekiyordu.

Tadilat esnasnda iiler esas kapy kullanmamak iin duvarda bir

delik ap kestirme yol yaratmt. ini sevkiyatnda gecikme olunca

buray pimemi tula ve kille geici olarak kapatmlard. iniler

teslim alnr alnmaz devam edecekti inaat ve tamirat.

Bir elinde kandil, br elinde sopa, duvara vura vura ilerledi. Bir

mddet hep ayn tok sesi iitti. Tak-tak-tak. Derken, bo bir yank

geldi. Durdu. Dizlerinin stne kerek en alttaki tulalar itti var

gcyle. Duvar nce mukavemet gsterdi. Sonra geit ald.

Dnte almak zere kandili oraca bira At ve srnerek delikten

ieri dald. Dirsekleri ve ayak bilek leri izilse de i avluya gemeyi

baarmt.

Ay m avkyla esrarengiz bir aydnla brnmt bahe. Gn

nda krmz, pembe ve yeilin en parlak tonlarna sahip k

bitkilerine imdi adeta madeni bir cila vurulmutu. Gmi bir deniz

gibi alkaland toprak. Cihanm kalbi yle hzl ve yksek atyordu

ki bilileri duyacak diye d patlad. Dinledii birbirinden korkun

hikyeler geldi aklna: Zehirlenen haremaalarna, kellesi uurulan

vezirlere, Boazm sulanna atldklar esnada hl kvranmakta olan

uvallara dair rivayetler t zihnine. rperdi. stanbulda nice

mezarlk tepelerde ve yamalarda, nicesi de denizin yedi kula

altnda deil miydi?

Usulca ilerledi. Az tede, dallarndan earplar, mendiller,

kurdeleler, kolyeler ve danteller sallanan bir aa vard: Adak

Aac. Haremdeki cariyeler ve halayklar, ne vakit Allahtan baka

kimseye aamayacaklar bir srlar olsa, ha- remaalanndan birini

kandrp kendilerine ait bir nesneyi buraya yollarlard. Bu eya bir

dala balanrd; ister istemez, bir bakasmnkinin hemen yanna. Bir

kadnn gnlnden geenler ekseriya bir bakasmnkine taban tabana

zt olduundan, elien dilekler ve ekien dualarla yklyd aa.

20

Gene de akam esintisinin kprdatt yapraklaryla huzurlu

grnyordu u an. ylesine huzurlu ki hatta, Sibiryal Tarasa daha

fazla ilerlemeyeceine dair sz verdii halde, aaca doru

yrmekten kendini alamad Cihan.

Buraya kadar gelmiken, arkasndaki ta binaya bakmamak

olmazd. Otuz admdan az bir mesafe vard ikisinin arasnda. Aacn

gvdesinin ardna saklanarak yavaa ban uzatt ve derhal geri

ekti. Bir daha bakabilmek iin cesaretini toplamas gerekecekti.

Grd ki takriben bir dzine sar-dilsiz, tela iinde saa sola

seirtmekte, bir giriten dierine koturmaktayd, ilerinden bazlar

ipek uvallara benzer bir eyler tayordu. Ellerindeki mealeler

karanlkta iplik iplik patikalar brakyordu. Ne vakit iki mealenin

yolu kesiecek olsa duvarlara vuran glgeler katmerleniyor,

byyordu.

Bu manzaray neye yoracan bilemedi Cihan. Topran

kokusunu iine ekerek binann arka tarafna hamle etti. Soluduu

hava kadar hafif ve sessizdi admlan. Bir yarm daire izerek avluyu

kat etti ve en nihayetinde yan kapya ulat. Tuhaf bir ekilde, hi

muhafz yoktu girite. Dnmeden ieriye dald. Ne yaptn

dnmeye balasa dehetten eli aya tutulurdu.

ierisi rutubetli ve serindi. Ensesi terden srlsklam olmutu. O

kadar kaslmt ki farknda olmadan, enesi an- yordu dilerini

skmaktan. Yan karanlkta el yordamyla ilerledi. Piman olmak iin

ok geti. Bundan sonra dn yoktu, bir tek ileri gidebilirdi.

Duvarn dibinden adm adm devam etti. Karsna kan ilk odaya

kendini att. Etrafa yle bir baknd: stlerinde billur kseler olan

sedef sehpalar; minderlerle kapl uzunca sedirler; Frenk diyanndan

hediye gnderilmi, tavandan aslm sslemeli duvar hallan ve

yerde gene o ikin uvallar.

Arkasndan kimsenin gelmediinden emin olmak iin ikide bir

geriye bakarak ar ar uvallar seyretti, ta ki kann donduran o

eyi seene kadar - hafife yrtlm uvaldan kan bembeyaz bir

eldi bu. Kuma ynnn altnda, vurulmu bir ku gibi solgun ve

cansz yatyordu souk mermer stnde. aknlkla gzlerini

krptrd Cihan; kalbinin oktan kavradn grmeyi reddetti

gzleri. Derken kabullendi. El, bir kola balyd; kol da kmen bir

gvdeye. uval deildi bunlar. Cesetti her biri. ocuk cesetleri.

Titreyerek yaklat Cihan. zerlerindeki kumalar yar bellerine

kadar indirince grd ki hepsi de oland; yan yana yatrlmlard,

en uzun boylusundan en ksasna. En bykleri neredeyse

delikanlyd, en kkleriyse bebeklikten yeni kmt, aznda st

kokusu. Sarayllara has kyafetleri zenle dzeltilmiti, ehzadelere

layk bir asalet iinde olsunlar diye. Huzurlu grnyorlard.

Tenlerinin iinde bir mum saklymasna parlyordu ehreleri.

yle ki bir an ldklerinden phe etti. Kprdamyor,

konumuyorlard ama belki de aklnn hayalinin almad varlklara

dnmlerdi. Byle zannetti bir an. Sonra aniden olanca

plaklyla iniverdi hakikat. Drd de boulmutu. i acd.

Gzleri doldu.

Dizlerinin ba zlm halde ylece kalakald. Hareket

edemedi bir mddet. Ancak yaklaan ayak seslerini duyunca silkip

atabildi sersemliini. Hzla dzeltti llerin rtlerini. Zar zor

kuvvetini toplayarak frlad. Ne bir dolap, ne bir sandk, saklanacak

hibir yer yoktu. arnaar, tavandan yere kadar uzanan saf ipekten

rengrenk bir duvar halsnn arkasna gizlendi. Bir dakika sonra

sar-dilsizler ieri girdi. Bir ceset daha getirmilerdi. Onu da

dikkatlice yerletirdiler dierlerinin yanma. Bylece cesetler bee

tamamland.

te o an katillerden en dikkatli ve pheci olan, llerden birinin

zerinin yarm yamalak kapanm olduunu fark etti. Yavaa

yaklat. Emin olamad acaba onlar m bu halde brakmt, yoksa

biri mi arkadan gelip amt. Eliyle bir iaret akt arkadalarna.

Onlar da durdular. pheyle etraf szmeye baladlar.

pek halnn arkasnda, duvardaki oyukta, Cihan soluunu tuttu.

Canilerle arasnda incecik bir katman vard, ile

rinden birisi elini kaldrp u haly aralamaya kalksa, yanmt.

Saatlerce gizlenmeyi baarsa bile bu odadan sa kmas imknszd.

yle bir belaya sokmutu ki dertsiz ban, onu kimse kurtaramazd.

Demek buraya kadarm, diye dnd ac ac; btn hayat, bunca

abas boa gitmiti. Her ikisi de olaylardan habersiz, scak

yuvalarnda muhtemelen uyumakta olan sevgili filini ve saygdeer

ustasn dnd. Sonra k olduu kadna gitti akl. oktan yatm

olmalyd. Hayatndaki bu kymetli varlk kim bilir hangi tatl r-

yalar grrken, o burada, olmamas gereken bir meknda

bulunduu ve grmemesi gereken cinayetlere ahitlik ettii iin

ldrlecekti. Ve bunlarn hepsi bu kadar merakl olduu iin bana

gelmiti - teden beri gem vurulmaz, uslanmaz bu huyundan tr.

Sessizce svd kendine. Mezar tama unu yazsalar isabet olurdu:

Burada merak yznden canndan olan bir gafil yatmakta

Hem filbaz hem kalfa Cesur ve cahil ruhuna el fatiha

Ne yazk ki bu son dileini dahi tembihleyebilecei kimse yoktu

yannda. Halnn arkasna sindi sinebildiince. Bildii tekmil dualan

okumaya balad dehet ve ter iinde.

csvo

Ayn gece stanbul'un bir baka ucunda, geni ve ferah bir

konakta, khya kadn oturmu tespih ekiyordu. Yanaklar kuru

zm gibi buru buru, zayf gvdesi kamburdu. Gzleri

ihtiyarlktan kr olmutu. Yine de, efendisinin evinin hudutlar

iinde olduu mddete her eyi mkemmelen grebiliyordu. Her

ke buca, her gevek menteeyi, merdivenlerde gcrdayan her

basama biliyordu. Bu atnn altn onun kadar iyi tanyan ve evin

efendisine onun kadar bal kimse yoktu. Bundan emindi

kadncaz.

Hizmetkrlarn odalarndan gelen horlama sesleri dnda t

24

kmyordu koca meknda. Arada bir, ktphanenin kapal kapsnn

ardndan alack, belli belirsiz bir nefes duyuluyordu, o kadar. Yine

ge saatlere kadar alm olan Sinan orada uyuyordu. Genellikle

akam yemeinden evvel, karsyla kzlarnn ikamet ettii ve

raklaryla talebelerinin katiyen girmedii haremine ekilir,

akamlarn ailesiyle geirirdi. Ama bu gece, pek ok kez olduu

gibi, kitaplarnn ve kt tomarlarnn arasnda uyuyakalmt.

Khya kadn da halnn stne bir dek sermi, yatak yapmt.

Haddinden fazla alyordu usta. Onun yandaki bir adamn

ocuklar ve torunlaryla oturup dinlenmesi, doru dzgn yemek

yemesi ve bol bol ibadet etmesi gerekmez miydi? Kolunda

bacanda ne takat kalmsa onu da hacca gitmek iin kullanmalyd.

Neden ahirete hazrlanmyordu acaba? Yok ayet hazrlanyorsa, o

halde ne diye hl inaat sahalarnda dolap gzelim kaftanlarn

toza amura buluyor, kendini heba ediyordu? Khya kadn,

efendisine ierlemekle birlikte esas onu bu kadar altran sultana

ve vezirlere sitem etmekteydi iten ie. Hele o raklar yok mu!

Ustalarnn omuzlarndaki yk hafifletmeyen o tembellere kzyor-

du. Cahil olanlar! Artk olan filan saylmazlard ya. Drdn de

biliyordu khya. Nikola en iyimserleriydi ve rakamlarn diline de bir

o kadar vkft; Davud, kararl ve arbalyd ama bir o kadar inat;

dilsiz olan Yusuf, geit vermez bir orman gibi esrarlyd; bir de u

Hintli filbaz Cihan vard, bu niye byle, u nasl alr, onu nasl

yaparz, diye daima sorular sorar, fakat verilen cevaplan nadiren

dinlerdi, akl bir kan havada.

Derin bir nefes alarak, gzlerinin iindeki uurumu seyre dald

khya kadm. Derken, tespihin tanelerini eken parmaklan yavalad.

Elhamdlillah, Elhamdlillah... Mrldan azald. Ba nne

dverdi. Uyku baldan tatlyd.

Bir an m geti, yoksa bir saat mi bilemedi srayarak

uyandnda. Uzakta bir grlt vard. Kaldran talannm stnde

takrdayan nallarn ve dnen tekerleklerin yanksn ayrt etti. Son

srat bir at arabas gelmekteydi; hem de sesinden anlald

kadaryla onlara doru. stat Sinann evi bu kmaz sokaktaki tek

konakt. Araba keyi dnd m onlardan baka gidecei yer yoktu.

Hava birden soumu gibi bir me geldi khya kadna. Dualar

ederek, yandan beklenmedik bir eviklikle ayaa firlad. Yolunu

bulmak iin ne a ihtiyac vard, ne yardma. Tez admlarla indi

merdivenlerden, sofay geti, avluya kt. Setlere blnm, bir ha-

vuzla sslenmi ve her daim tatl rayihalarla buram buram kokan bu

bahe, gelen her misafirin kalbini neeyle doldururdu. Sinan, evine

su tamak iin sultandan izin alm, her eyi kendisi yapmt -

dmanlarnn hasedini zerine ekmek pahasna. Usulca dnyordu

imdi su deirmeni. Hibir eyin tekin olmad bu evrende az biraz

da olsa istikrar vaat edercesine.

Yukarda, gmten bir oraa benzeyen ay bir bulutun arkasna

sakland. Bir an iin gk ile yer ayn kuruni renge brnp

birbirine akt. Khya kadnn sa tarafnda kalan patikann sonunda

genie bir aalk alan vard; yamacn aasnda da muhtelif sebze

ve otlar yetitirdikleri bir bostan. Kadncaz dier yolu seti;

yukardaki byk avluya doru yrmeye balad. Yolun bir

yannda, suyu yaz k buz gibi bir kuyu mevcuttu. Kar kede ise

kenefler duruyordu. Onlarn uzandan geti, her daim yapt gibi.

Geceleri cin taifesi helalarn etrafnda toplanr, dn yapard.

Onlar rahatsz eden gafil yle bir arplrd ki yedi ceddi

kurtulamazd lanetten. Karanlkta helaya gitmeye ekinirdi khya

kadn. Lazmlk kullanmay da sevmediinden, mesanesinin insafna

kalmamak iin, akam ezanndan sonra ne bir ey yer, ne de ierdi.

Sokaa alan kapya vardnda dardaki sesler artm, endiesi

ikiye katlanmt. u hayatta kimseye hayr getirmeyeceinden emin

olduu ey vard: Ruhunu iblise satan adam; gzelliiyle

bbrlenen kadn ve sabah bekleyemeye- cek kadar acil olan haber.

Araba ok gemeden gelip yksek parmakln br yannda

durdu. Atlarn solumas duyuldu evvela; akabinde sert ayak sesleri.

Khyann burnuna ter kokusu alnd ama hayvanlardan m

geliyordu, adamdan m bilemedi. Ziyaretinin kim olduunu

renmek iin acele etmiyordu. Evvela Felak Suresini okumas

lazmd. Tam yedi kere. Snrm ben, karanl yarp sabah ortaya

26

karan Rabb'e, yaratt eylerin errinden, karanl kt

zaman gecenin errinden, dmlere fleyip tkren kadnlarn

errinden...

Bu arada ulak kapya vurmaya balamt. Nazik ama srarl. Tez

cevap verilmezse iddetlenip yumruklamaya kadar varabilecek bir

alma tarz. Nitekim yle oldu. Bunun zerine uyanan hizmetkrlar,

ellerinde kandiller, geceliklerinin stlerine aldklar allaryla birer

ikier koturdular baheye. Olaca daha fazla geciktiremeyeceini

anlayan khya kadm kapnn srgsn ekti,

Bismillahirrahmanirrahim.

Ayn anda ay bulutlarn arkasndan synlverdi. Bir yabanc zuhur

etti. Ksa boylu, tknazd; gzlerinin ekline baklrsa Tatar

olmalyd. Omzuna ast deri bir mataras, pek kasnt bir hali vard.

Karsnda bu kadar ok insan bulmaktan holanmad aikrd.

Saraydan geliyorum diye beyan etti, lzumundan yksek sesle.

Kimse bir ey demedi.

Efendinizle konumam gerek dedi ulak.

Omuzlarm dikletirip tam ieri girecekti ki khya kadn elini

kaldrarak durdurdu adam. Sa ayanla m giriyorsun? Ne?

ayet bu eii aacaksan evvela sa ayam atmalsn. Bir an

aknlkla ayaklarna bakt ulak. htiyatl bir adm att, doru

ayakla. eri girince, kendisini padiahn yolladn, vazifesinin

ehemmiyetini ifade etti. Bunca lakrdya lzum yoktu aslnda.

Saraydan geldiini de, sultan tarafndan gnderildiini de herkes

tahmin etmiti zaten. Baka kim bu saatte, byle bir azametle

dikilirdi ki tanmad insanlarn kapsna?

Sermimar efendiyi saraya gtrmem emrolundu dedi. Khya

kadnn surat asld. Rengi ruhsan soldu. Boazn temizledi,

syleyemedii kelimeler azm doldurdu. Daha yeni uyumu olan

efendisini kaldramayacan anlatmak isterdi, yapabilseydi. Ama

byle bir ey demedi elbette. Onun yerine mrldand: Bekle hele

burada.

Gzlerini bolua doru krptrarak bam evirdi. Kerim,

haylaz olan, gel benimle.

Kokusundan tanmt gen hizmetkr. Khya nde, ocuk elinde

kandiliyle pei sra eve girdiler. Merdivenler ayak- lanmn altnda

gcrdad. Kadncaz kendi kendine glmsedi. Yakn, uzak

demeden her yere muhteem binalar yapan efendisi, kendi evinin

basamaklarn tamir etmekten cizdi.

Ktphaneye girdiklerinde, huzur veren bir koku yalad yzlerini

- kitaplarn, ktlarn, mrekkebin, derinin, balmumunun, mee

raflarn ve sedir aacndan sehpalarn kokusu.

Efendi, uyan hele diye fsldad khya kadn. Sesi ipek gibi

yumuackt.

Yataktaki adamn nefes alveriine kulak verdi. Bir daha

seslendi, bu defa daha yksek sesle. Bu arada, efendiye ilk defa bu

kadar yaklama imkn bulmu olan olan da frsat bu frsat adam

inceliyordu. Uzun, kemerli burnuna, alnndaki derin izgilere,

dnceli olduunda ekitirip durduu, aarm gr sakalna bakt.

Ellerine kayd baklar. Kuvvetli, kemikli parmaklan, nasrl sert

avulanyla, danda almaya alm bir insann elleriydi bunlar.

nc seslenite gzlerini at Sinan. Baucunda dikilenleri

grnce bir glge dt yzne. Mhim bir hadise kmadka yahut

ehir cayr cayr yanmadka bu saatte onu uyandrmaya cesaret

edemeyeceklerini biliyordu.

Bir ulak geldi dedi khya kadm. Saraydan beklerlermi.

Usulca kalkt Sinan. Hayrdr inallah.

Bir eliyle bir leen tutup br eliyle ibrikten su dkerek ve

kendini gayet nemli hissederek efendisinin yzn ykamasna ve

ardndan giyinmesine yardm etti olan. Ak renk bir mintann

stne bir kaftan geirdi Sinan; eski, kahverengi bir kaftand bu,

kaln ve yakas krkl. Sonra merdivenlerden indiler paldr

kldr.

Geldiklerini gren ulak ban edi. Affedin, sermimar efendi,

rahatszlk verdim, ama sizi saraya gtrmem emro- lundu.

Hazrm dedi Sinan.

Khya kadn araya girdi. Olan da gelsin, yardm eder.

28

Kalarn atan ulak dosdoru Sinana bakarak cevap verdi.

Maalesef, sadece sizi gtrmem emrolundu.

fke, safra gibi doldurdu khyann azn. Neredeyse adama

kacakt ki Sinan elini kadnn omzuna koydu. Merak etme. Bir

eycik olmaz

Sinan ile ulak avludan kp gecenin iine yrdler. Etrafta

kimsecikler yoktu Sokak kpekleri bile ortalarda deildi her nasl

olduysa. Sinan arabaya yerleince ulak kapy kapatt ve tek kelime

etmeyen arabacnn yanma oturdu. Atlar silkinerek hareketlendiler.

ok gemeden son srat mahallelerin iinden gemekteydiler.

iindeki sknty hafifletmek iin kadife perdeleri aralayp

dary seyre koyuldu Sinan. Haliin yanndaki Yahudi ma-

hallesini, ardndan Araplarn, Ermenilerin oturduu muhitleri kat

ettiler. Mslman, gayrimslimi, ne ok hayat vard u ehirde

dillendirilmeyen. Darack ve yamru yumru sokaklar boyunca

drtnala giderken, hznle boyun bkmesine eik dallarn

altndan geerken, hanelerinde uyuyan insanlar dnd

konaklarndaki kodamanlan, kulbelerindeki fukaralar. En

zenginlerin evleri bile ucuz malzemeden, ahaptan, kireten ve iyi

frnlanmam tuladan ina ediliyordu. Yeterince kaya ve mermer

getirilemiyordu stanbula. Btn mr yamur duasna karcasna

ta duas etmekle gemiti.

Nihayet durdu araba. Saray khyas, becerikli hareketlerle

yardma geldi. Sinan ile ulak devasa bir kapdan geerek avluya

girdiler. Biraz geride, ikyeti olanlann dilekelerini sunduklan

Deavi Kasn vard. Orta Kapdan sonra saray mektebinin hastanesini

grdler. Karanlkta bir hayalet gibi parlayan oymal emenin

yanndan ilerlediler. Daha geenlerde saray mutfaklarm tamir etmi

ve haremi geniletmi olan Sinan civara ainayd.

Hava serin ve duruydu. Mersin aac ve biberiye kokular

geliyordu hafiften. Akamst yamur yamt; otla kapl toprak,

yumuack bir hal gibiydi ayaklarnn altnda. Muhafzlar kenara

ekilerek gemelerine izin verdiler. Frtna bulutlarnn rengine

boyanm binaya vardlar; rzgrda titreen mealelerin aydnlatt

divanhaneye ayak bastlar, iki odadan geip ncsnde durdular.

Buraya adm atmalaryla ulan msaade isteyip kaybolmas bir

oldu. Sinan meknn loluuna, almak iin gzlerini kst. Etrafa

baknd. Her tepsiden, her minderden, her ziynetten duvarlara den

glgeler, ona bir ey anlatmak istercesine eilip bklyor,

kvranyorlard.

ileride yerde dizili uvallar dikkatini ekti. Anlamadan yaklat,

bo bo bakt. Ne tadklarm ayrt edince nefesi kesildi birdenbire.

rpertiyle geriledi. Be cesetten birinin ksmen alm yz Sinana

dnkt. Merhumun ne kadar gen olduunu grnce gzleri

yaard sermimann. Bana darbe almasna sendeledi. Dudaklar

kpr kpr rahmet okudu her birine. Ta ki aniden bir trt duyana

dek.

Hzla arkasna dnd. Sesin odann iinden geldiine emindi.

Eyalar tarayan baklar, duvarda asl ipek halya takld, iinden

bir ses drtt, gidip bakmasn syledi. Aznda kekremsi bir tat,

boaznda bir yanma, tedirgin ama kararl bir ekilde uzanp haly

kenara ekti ve korkudan sapsan kesilmi, tir tir titreyen ran

buldu karsnda.

Cihan?

Ustam!

Ne yapyorsun burada evladm?

Cihan u koskoca lemde onu kurtarabilecek yegne insan

yanna gnderen kuvvet her ne ise, artk melekler mi, Hzr

Aleyhisselam m, hnzr bir cin mi, yoksa dorudan Tanr m,

hepsine cmleten krler yadrarak frlad yerinden. Diz kerek

Sinann elini pt.

Ustam, stadm, Allah senden raz olsun! Hep phelenirdim

ermi olduundan. imdi emin oldum.

t, barma. Neden buradasn?

zah edecek vakit yoktu. Koridordan gelen ayak sesleri, yksek

tavanlar ve oymal duvarlardan aksediyordu. Cihan kocaman alm

gzlerle ustasna sokuldu. Biraz sonra nc Murad, peinde

30

maiyetiyle birlikte odaya dald. Uzun boylu deildi, gbekli

saylrd; kartal gagasna benzer bir burnu ve sarmtrak bir sakal

vard.

Sinan abucak toparlad kendini; hkmdarn kaftannn eteini

pt. Cihan, o mertebeye varamamt henz, iki bklm yerlere

eildi, saygda kusur etmedi. Ne de olsa Mu- rad artk sultand.

Babas Selim, hamamda aya kayp derek can vermiti.

Grnmez kazayd belki. Geri om azlara kalsa, imeye tvbe

ettii halde yine kfelik olduundan bast yeri grememiti. Olu

Murad, ikindiden evvel, bartlar ve fiekler, davullar ve zurnalar

ortasnda, ecdad Osman Gazinin klcn kuanm ve padiah ilan

edilmiti.

Darda, yaknlarda, deniz uuldayp inledi. eride Cihan,

kprdamaya cesaret edemeden, alnnda boncuk boncuk biriken

terlerle kaya gibi sabit bekledi. Omuzlarna ken sessizlik arlat;

dudaklar yere o kadar yaknd ki neredeyse pecekti zemini, souk

bir sevgiliyi per gibi.

Kimdir bu? raklarndan biri midir? diye sordu sultan. Sinan

cevaplad: yledir, evketli padiahm. Drt kalfamdan biridir.

Yalnz getirilesin diye emretmitim. Ulak itaat etmedi mi

yoksa?

Kusur bana ait dedi Sinan. Affedin, ihtiyarlkta yardma

ihtiyacm olur.

Sultan bir an dnd, ismi ne peki?

Cihan, hametmeap. Sarayn filbazdr kendisi ayn zamanda,

belki yle hatrlarsnz. Beyaz filin bakm senelerdir onun vazifesi.

Hem filbaz hem mimar ra, duymadk bylesini, pek tuhaf

dedi sultan hafif bir alayla. Nasl oluyormu?

Rahmetli, evketli bykbabanzn hizmetkryd Cihan. Fille

beraber geldi Hint diyarndan. Harpte, kpr inaatnda hayvan da, o

da bana yardm etti. Kabiliyetini, zeksn grnce saray mektebine

gnderip terbiye verdik.

Dedem... emsali grlmemi hkmdard dedi sultan, dalgn,

durgun.

yleydi phesiz.

Kanuni Sultan Sleyman -nicedir topran altnda ve artk kefeni

rm de olsa- tam krk alt k boyunca saltanat srmt ve ne

gariptir ki hl ancak alak sesle anla- biliyordu.

Allah meknn cennet eylesin. Benim yerimde olsayd... dedi

Sultan Murad, sesi ilk defa atlad. ... O da aynsn yapard.

istemezdi byle olsun. Ben de istemedim. Lkin tahtn bekas iin

yapmaya mecburdum.

Cihan, padiahn yerdeki llerden bahsettiini anlad. Midesi

kasld. Yan gzle cesetlere bakt. Bir tanesi tek eli danda kalan-

o kadar yaknndayd ki avucunun iindeki izgileri grebiliyordu. O

izgilere bakp da, bunca asil ehzadelerin byle ani ve ac sonlan

olabileceini tahmin edecek bir tane falc var myd acaba u

ehirde?

Kardelerim Hakkm rahmetine kavutu dedi sultan.

Allah taksiratlann affetsin, cennetine buyur etsin dedi Sinan.

Sessizlik, sis gibi kt zerlerine perde perde. Ta ki sultan

yeniden konuana kadar. Mimarba seni buraya unun iin

ardm. Babam lmne yakn senden bir trbe istemiti.

Dorudur hametlum.

imdi ben diyorum ki, kardelerim de oraya gmlsn. Bu- dur

arzum. Budur seni armama sebep, sermimar efendi.

Ba stne devletlum.

Trbe yle grkemli olsun ki asrlar sonra dahi insanlar gelip

ruhlarna fatiha okusun. Lkin... dikkat et, lzumundan grkemli

yapmayasn. Kararnca olsun. Ne byk ne kk.

Ba stne izzetlum.

Ustasnn ne yaptn gremeden biraz daha eilmeye kalknca

alm kt diye yere dedi Cihanm. Son anda soluunu tutmasa az

kalsn bir ah kacakt azndan. O vaziyette durdu, bekledi.

Sultann ayaklarn seyretti. Birdenbire hareketlenip ona doru

ilerledi ayaklar. Pek yakndlar imdi. Hkmdarn gzlerinin

zerinde gezindiini hissetti. Kal

bi kt kt atmaya balad. Acaba phelenmi miydi? Bu gece

hayvanat bahesinden kalkp buraya gizlice szdn anlam

olabilir miydi?

Filbaz, ha? dedi Sultan Murad. Bakaca bir laf etmeden, ardnda

sadrazam, vezirler ve muhafzlarla kp gitti.

Bylece, Mimarba Sinan ve bu bulumada hibir yeri olmayan

ama hadiselerin akyla kendini burada bulan Cihan, Ayasofyamn

bahesinin iine bir trbe kondurmaya memur edilmi oldular. Bina,

be ehzadeye -Sultan nc Muradm tahta kt gece

bodurttuu erkek kardelerine- layk azamet ve asalette yaplacak,

ancak onlarn ne ekilde ldn insanlara hatrlatmayacak kadar

ufak ve nemsiz olacakt.

Henz hibiri bunu bilmiyor olsa da, ne gariptir ki bundan seneler

sonra, gene byle bir gecede rzgr uuldarken, hayvanlar yine

kafeslerinde huzursuz dolanrken, bu sefer Sultan Muradm kendi

oullan -stelik on dokuzu birden- ayn ekilde soylu kanlan

dklmesin diye yay kiriiyle bodurulmak suretiyle tek tek

ldrlecek, sonra da gene ayn yere, usta ve ran ina ettikleri o

hznl trbeye gmleceklerdi.

U S T A M D A N E V V E L

C8BO Hazreti Yakubun on iki olu vard, Hazreti Isann on iki havarisi.

Kuranm on ikinci suresinde hikyesi anlatlan Hazreti Yusuf, on iki

kardeten biriydi. Yahudiler on iki somun ekmek koyard masalarna.

On iki aslan beklerdi Hazreti Sleymann tahtn. Alt admda klrd

o koltua ve her kn bir inii olduuna gre alt adm daha demekti

bu, ki toplam on iki ederdi. On iki temel inan Hint diyarnda hkm

srerdi. On iki imam, derdi iiler, Hazreti Muhammedin pei sra

gelirdi. Hazreti Meryemin tacnda on iki yldz vard. Ve ismi Cihan

olan bir olan henz on iki yandayd stanbulu hayatnda ilk kez

grdnde.

Zayft, pire gibi hareketliydi. Yana gre ksayd bir parack.

Salar tam tepede bekleip ondan ayr bir mahlukmu gibi yukarya

doru trmanrd, boysuzluunu telafi, etmek istercesine, insanlar ona

baktklarnda ilk nce asi salarn grrd. Sonra da beheri bir haydut

yumruu byklndeki kulaklarn. Ama anas her daim sylerdi,

gn gelecek, o candan tebessm ve sol yananda hamura bastrlm

parmak izi gibi duran tek gamzesiyle kzlarn gzlerini kamatracakt.

Byle derdi anas, inanrd Cihan.

Erkenden gelin aramaya balayan anas, ka kez konu komunun

kzlarn gzden geirmiti. Dudaklar gl-buse olacakt oluna bulduu

ein, yanaklar ipek gibi przsz, beliyse dal gibi ince. Ceylan kadar

evik, sr gibi kuvvetli olmas kfi deildi; sesi de blbllere denk

olmalyd. O sesi ocuklarna ninni sylemek iin kullanacakt; yoksa

yle bo konumak iin deil, hele kocasna laf yetitirmek iin hi

deil. Biricik oluna layk grd dii ite byle bir varlkt. Cihan

aldrmazd bu lakrdlara. Onun btn istedii k olmakt. Uzun

srmese de olurdu. Bir yere varmasa da olurdu, isterse gz ap

kapayana kadar gesin, uan bir kuun glgesi gibi elle tutulmaz olsun;

yine de akt onun arad, yuva kurmak deil.

Artk hayatta deildi anas. Cierlerinde yara varm, demiti hekim;

fakat Cihan biliyordu ki hamileyken yedii tokat ve tekmelerdi esas

sebep. Cihanm vey babas -ki am- casyd ayn zamanda- lme

sebebiyet veren o deilmi gibi bara ara alamt cenazede bir de

utanmadan. Cihan nefret ediyordu adamdan ve onun riyakrlndan.

38

Bu gemiye bindi bineli ka kez piman olmutu anasnn intikamn

almadan yuvay terk ettiine. te yandan biliyordu ki eer kalsayd, ya

amcas onu ldrecekti, ya o amcasn. Henz ya kk, gc kstl

olduundan muhtemelen amcas kazanacakt. Ama dnecekti bir gn,

mutlaka...

Haftalardr ak denizdeydi. Bir karavelada. Hayatnda ilk defa gemi

seyahati yapyordu. Bunca zaman tuzlu yel soluyup, mavinin envai eit

tonuna baktktan sonra ufukta kara grmek zihninde tuhaf bir tesir

brakacakt - bilhassa byle sisli puslu bir gnde, ileriye, denizin sahille

bulutuu izgiye bakt. O an stanbula varyor mu, yoksa stanbuldan

kayor mu anlayamad. Seyrettike toprak, deryann devamym gibi

grnd. Dalgalarn tepesine kondurulmu, her daim kabanp

alkalanan, insann ban dndren bir yerdi bu. Kat deil, sv bir

ehir. stanbula dair ilk izlenimi byleydi ve bunu henz bilmese de

burada bir mr geirdikten sonra dahi bu kans deimeyecekti.

Limana yaklatka civardaki kular artt. Martlar, sereler,

alakargalar, ard kular ve saksaanlar - ki bir tanesi gagasnda parlak

bir cisim tayordu. Birka -en cesurlar veya en aptallan- yelkenlerin

stne konmutu. Gemiciler hep derdi, bann stnde daha fazla kanat

grmek, karaya delalettir diye. Sylemedikleri ey, sahile yaklatka

denizin insan nasl ruhundan yakalad, brakmak istemediiydi.

Cihan ar admlarla gverteyi kat etti. Denizciler onun ayakaltmda

dolamasna aldrmayacak kadar meguld. Ba tarafn en u noktasna

kadar yrd. Yzne vuran rzgra aldrmadan, stanbulun barna

dikti gzlerini. Bir mddet bir ey gremedi. Derken, birileri bir

perdeyi tutup kenara ekmiesine sis dald. ehir, btn hatlaryla,

prl prl ald nnde. Nurlar ve glgeler, srtlar ve bayrlar, tepeler

boyu bir aa bir yukar, tezatlardan mrekkep bir diyar. Her admda

kendini inkr eden, her mahallede miza deitiren, ayn anda hem

nikbin hem bedbin olabilen bir kentti stanbul; bir yandan cmerte

verirken, bir yandan cmlesini geri alrd. Kalabalk ve kemeke iinde

felek-i lya ykselmek ister, hep daha fazlasn arzular, tatmin

olmazd. Sihirkrd, ivebazd. Bunlar henz bilmese de Cihan, insann

onun efsununa kolayca kaplabileceini hissetti.

Aceleyle ambara dnd. Kaptann emirleri dorultusunda haftalardr

kafesinde kilitli tutulan beyaz fil perian ve mecalsizdi.

Geldik! Bak, vardk nihayet! Sesi titredi nk bu kentin ne

menem bir yer olduunu bilmiyor, endieleniyordu. Ama mhim

deildi. Burada onlan bekleyen her ne ise u korkun seyahatten daha

beter olamazd herhalde.

ota hareketsiz duruyordu. yle ki Cihan bir an iin filin kalbinin

teklemi olmasndan korktu. Yanma yaklap, hayvann zar zor ve

nizamsz da olsa nefes aldn anlaynca rahatlad. Ama ne gzlerinde

fer kalmt, ne derisinde revnak. gndr bir ey yememi,

imemiti. enesinin yannda rktc bir yumru vard, bastrnca irin

akyordu iinden; hortumu bariz ekilde imiti. Hayvann stne su

serpti. Kuruduunda derisinde tuz lekeleri brakan deniz suyu kulland

gene, ne yapsn. Kyya ayak basar basmaz otay tatl sularla

ykayacana sz verdi kendi kendine.

Bak greceksin, sarayda herkes sana hayran olacak. Cari- yeler var

ya, hepsi baylacak sana.

efkatle, itinayla balsam srd filin iliklerine. Hayvancaz nasl

da zayflamt. Seyahatin son iki haftas bilhassa zor gelmiti; geminin

sallantsna tahamml edemez olmutu artk.

Keyfinin yerinde olduunu grmeden hibir yere gitmem, merak

etme dedi Cihan. Derken bir baka ihtimal geldi aklna. Baktk ki iyi

insanlar kmadlar, biz de kaanz. Yakalayamazlar ya.

Merdivenlerde ayak sesleri iitmese bu minvalde devam edecekti.

Bir gemici ieri dald. Hey velet, reis seni grmek ister. Hemen!

Az sonra Cihan kaptan kknn kapsnda dikilmi, ieriden gelen

ksrkleri dinliyordu. Korkuyordu adamdan, her ne kadar bunu belli

etmek istemese de. Kaptan Garreth, nam dier Gvur Garat yahut

Delibozuk Reis, kimsenin takmak istemeyecei cinsten bir adamd.

Bouna deildi lakab. Hak edilmi bir unvand. Bir an gayet sakin ve

gle bir halde bir denizciyle akalarken, bir an sonra ban ekip

ayn denizciyi dorayabilirdi para para. Cihan bizzat ahit olmutu

byle bir hadiseye. ngilterenin bir kysnda dnyaya gelen, u hayatta

hibir eyi ve muhtemelen hi kimseyi, kzarm domuz eti ve kpkl

40

bira kadar sevmeyen bu adam, seneler evvel, kimsenin akl sr

erdiremedii bir sebepten, stelik savan tam ortasnda saf deitirmi,

Osmanl donanmasna katlvermiti. O gn bugndr, vaktiyle yanda

olduu Hristiyan gemilerine ei benzeri grlmemi bir hnla

saldrmakta, Frenklerin yreklerine korku salmaktayd. Sarayn iine

geliyordu bu serkei hizmetinde kullanmak. Fakat dediklerine gre

Sultan Sleyman ona zerre kadar gvenmiyordu. Biliyordu ki senin

dmanna ihanet edip, sonra sana gelen adamdan asla dost olmazd.

Bugn kapma kpek olan, yann seni de snp bakasna yaltaklanrd.

Cihan odaya girince kaptan masasnda oturur buldu. Ykanm,

taranmt, hayret! Yal sakal haftalardr olduu gibi katran karas

deil, neredeyse sarya alan bir renkti. Uzunca bir yara izi vard

yznde, sol kulandan dudaklarnn kenarna kadar uzanan. Ya ve

kan lekeleriyle dolu nefti gmleini karm; soluk, bol bir gmlekle,

ividi bir alvar ve cepken giymi, boynuna bir sra nazar boncuu

geirmiti. Her zamanki gibi yksek keli deri izmeler vard

ayanda; ulan o kadar sivriydi ki birini fena yaralayabilirdi bir tek-

mede. Masann stnde dibine kadar yanm bir mum ile yol boyu

topladklan ganimeti kaydettii defter duruyordu. Adamn sayfay

rttn fark etti ocuk. Lzumu yoktu halbuki. Cihan mmiydi.

Okuma yazma bilmiyordu ama resmetmeyi pek severdi. Grd her

eyi, bulduu her yere -kile, amura, deriye, varsa kda- izerdi.

Seyahat boyunca onlarca resim yapmt gizlice. Gemiler tasarlamt

kendince.

Grdn m evlat, szmn eriyim. Seni de, hayvan da sa salim

getirdim.

ota hasta dedi olan alak sesle. Kafesten karmama izin

vermedin.

Salam zemine bast m bir rpda toparlanr dedi Kaptan Garreth.

Hem sana ne ulan? Senin mi mahluk?

Yok deil, padiahn fili elbet.

Ha yle, haddini bil. Bana bak velet, sana dediklerimi harfiyen

yaparsan ikimiz de kr ederiz.

Cihan baklarn yere indirdi.

Saray altnla, elmasla dolu. Her yerden mcevher gelir, hesap et.

Hrszlar iin cennet. Girip benim iin alacaksn. Bir seferde vurgun

yapmaya kalkma, hemen anlar, kelleni uururlar. Ufak ufak aracaksn,

aktrmadan."

Ama her taraf asker kaynar. Nasl yapaym..."

Yldrm hzyla atld Delibozuk Reis. Olan yakasndan yakalad

gibi kendine doru ekti. Bana bak, tepemi attrma. O nursuz Hintli

herife ne oldu hatrla. Unuttun mu yoksa? Kpekbalklarna yem

yapmadk m flbaz?

Unutmadm dedi Cihan, surat sapsan.

Ben olmasam halin harapt. Senin gibi krpe, sa kamazd bu

gemiden.

Sa olasn reis."

Minnetini kuru lafla deil, aldklannla gster ki inanaym.

Boazndan gelen bir hmltyla kesildi laf. ksryor mu, ryor

mu anlalmas imknsz sesler kararak aa yukar yrd. Grtlan

temizleyip var gcyle tkrd. Cihanm yanndaki tkrk hokkasna

okkal bir balgam dt. Tekrar yakasna yapt ocuun; nefesi iki

kokuyordu. O tayfalar var ya, ben olmasam fili lokma lokma dilimler,

piirirlerdi. Senin de stnden geerlerdi teker teker. O gzel kndan

sklnca gtrp en beter kerhaneye satarlard. Bana borlusun serseri.

Sarayda yerini yapana kadar beklerim. Sonra gelip seni bulurum.

Borcumu ske ske alrm. itiyor musun? Hele bir dn sznden,

gebertirim!

Cihan, adamn elinden kendini kurtard. Odadan dar frlad,

gverteyi koarak kat etti; ambara iner inmez ota'nm yanma kvrld.

Ancak imdi ocuk olduunu hatrlam gibi hkra hkra alamaya

balad.

Fil ve olan, sonraki birka saat hamulenin boaltlmasn beklediler.

Yukardaki koturmaya kulak verdi Cihan. Temiz havaya hasretti ve

alktan midesi kaznyordu ama yerinden kprdamaya cesaret edemedi.

Ortalkta cirit atan sanlarn hepsi kaybolmutu. Acaba kemirgenler

gemi rhtma yanar yanamaz tek sra halinde karaya m kyorlard?

Dzinelerce kzl-siyah kuyruun stanbul sokaklarnda gzden

kaybolduunu hayal etti.

Beklemeye daha fazla dayanamaynca gverteye dnd; neyse ki

42

kimseler yoktu etrafta. Rhtma gz gezdirirken, gemicilerin btn

len gemiden karmakla uratklar sandklar tefti eden sarayly

fark etti. Parlak kaftan ve koca saryla nemli bir zatt besbelli.

Yannda ne yazk ki De- libozuk Reis duruyordu. Adamlar gemiden

bakan olan grnce aralarnda bir eyler fsldatlar; sonra ona iaret

ettiler. Cihan tedirgin bir halde tahta kpry geti, aaya atlad,

yanlarna vard.

Reis der ki filin bakcs enmisin dedi sarayl. Duraklad olan.

Yalan sylemeden evvel anlk bir tereddt yaad. Gzn karartt.

Dorudur efendi. Hint diyarndan geldim mahlukla beraber.

Bir phe bulutu geti adamn yznden. Nasl olur da dilimizi bu

kadar iyi konuursun?

Bu soruya hazrlklyd Cihan. ahmzn saraynda az biraz

renmitim. Seyahat boyunca Reis, sa olsun, iyi belletti. Fevkalade.

imdi iimiz bamzdan akn. Evvela ykleri halledelim. Yarat

yann ikindi gibi karrz kafesinden. Ani bir drtyle kendini yere att

Cihan. Efendi, yalvarrm. Zavall o berbat yerde bir gece daha kalrsa

canndan olur. Mahvoldu zaten.

akn bir sessizlik kt. Bir hayvan iin fazla dertlenirsin dedi

sarayl.

Ya, altn kalplidir bu olan dedi Delibozuk Reis, zehirli baklarn

Cihandan ayrmadan.

Beriki bayla komut verdi. E madem yle, karalm mahluku.

Drt denizci geldi ambara. Hor gren bir nazarla bakarak ve kfrler

yadrarak filin sana soluna halatlar doladlar; olanca kuvvetleriyle

ekmeye baladlar. ota kmldamad bile. Cihan adamlarn

abalamasn seyretti, giderek artan bir endieyle. Filin iinde

bulunduu kafesle beraber bocurgatla kaldrlmasna karar verildi. Bir

alay hamal ambarn stndeki kapaklar at, palamarlar kafesin

kenarlarna balayp br ularn da nar aalarnn gvdelerine

dolad. Hazr olduklarnda hep beraber asldlar; kollan hep birden

kaslyor, yanaklar hep birden iiyordu. Epey ter dkldkten sonra

kafes yava yava ykseldi. Limann zerinde, hilkat garibesi bir ku

gibi havalanm fili grenler, azlan ak vaziyette bakakaldlar

yukanya. O gn orackta ok i yapt yankesiciler.

Derken, hamallann gc tkenmi olmal ki havada kalakald ota.

Ortalk kalabalklat. Her kafadan bir ses kyordu. Ksa sre sonra bir

ipin ucundan tutmayan ya da durup olanlar seyretmeyen kimse

kalmamt etrafta. Cihan da yardm etme umuduyla saa sola

koturuyor ama ne yapacan bilemiyordu. Nihayet yeniden

hareketlenen kafes feci bir arpmayla yere indi. Filin ba parmaklklara

toslam, etleri ezilmiti. imdi inlercesine sesler kararak bitap

duruyordu. Hamallar, etrafa saldrr korkusuyla hayvan dar

karmaya yanamadlar. otann byle bir ey yapmayacana onlar

ikna etmek iin epey dil dkt olan. Nihayet ald kafesin kaplar.

Cendereden kurtulan fil bir iki adm atmaya kalkt; ipleri kesik bir

kukla gibi yld kald. terek, ekerek, kamlayarak hayvan

yrttler. Bir dzine kzn koulduu devasa bir kanya

yerletirmeyi baardlar. Cihan tam atlayp oturmak zereydi ki bir el

bileinden yakalad.

Kaptan Garrethti, dudaklarnda sahte bir glmseme vard. Allaha

emanet ol evladm dedi herkesin duyabilecei bir sesle. Sonra

fsldayarak ekledi: Hadi uurlar ola hrsz. Yakutlar, inciler getir

bana. Unutma, beni kandrmaya kalkarsan hayalarn dorarm.

Cihan sznden dnmeyeceine yeminler ederek telala arabaya

trmand. Az sonra sarayl adam da gelip yanna oturdu, dizginleri

kavrad. Delibozuk Reis ksk gzlerle arkalarndan bakt. Limandan

saraya bu vaziyette yollandlar. Getikleri her sokakta, insanlar

hayretler iinde kenara ekiliyordu. Kadnlar ocuklarn saknyor,

ihtiyarlar asalarna sarlyordu. Hristiyanlar ha karyor,

Mslmanlar eytan def eden ayetler okuyor, Yahudiler dua ediyor,

AvrupalI seyyahlar yar mstehzi, yan muzip bir ifadeyle seyredi-

yorlard. riyan bir Kazak hayalet grm gibi bembeyaz olmutu.

Adamn korkusunda o kadar saf bir hal vard ki Cihan gayriihtiyari

kkrdad. ocuklar, sadece onlar, sevinle bakyor, parmaklanyla

birbirlerine gsteriyorlard beyaz fili.

ehir file bakadursun, Cihan da ehri incelemekteydi. Kafesli

pencereler ardnda yar gizli kadn suretleri; duvarlarda ufack, ssl

ku evleri; mezarlan evreleyen servi aalar; gnein avkn

yakalayan kubbeler iliti gzne. Ne yana dnse martlar ve kediler

44

vard; hogryle baklyordu bu iki hayvana. Martlar, arsz ve gamsz,

emberler iziyor; aniden dalp ya bir balknn kovasndaki yemlere

ya bir sokak satcsnn tezghndaki cierlere yahut pencere pervazna

sousun diye konmu bir tatl tepsisine musallat oluyorlard.

Mhimsemiyordu insanlar. Kulan kovaladklarnda bile bunu

gnlszce, det yerini bulsun diye yapar gibiydiler.

ehrin ksmdan meydana geldiini rendi Cihan: stanbul,

Galata ve skdar. nsanlarn muhtelif renklerde kyafetler giydiklerini

fark etti. Sarayl ara sra kulana eilip anlatyordu: Bak bu Yahudi,

teki Ermeni. uradaki Torlak, omuzunda koyun postuyla dolaan ise

Kalender; az ilerideki Floransal. Araplar, Krtler, Nesturiler,

erkezler, Kazaklar,

Tatarlar, Arnavutlar... Bu insanlarn her biri kendi yolunda yrse de

glgeleri birbirlerine deiyor, dolanp dm oluyordu.

Yetmi iki buuk millet barnr burada dedi sarayl. Herkes

hududunu bildii, kurallara riayet ettii mddete sulh iinde yaarz.

Buuk olan kim? diye sordu Cihan.

ingeneler. Kimse hazzetmez onlardan. At arabas srmeleri yasak,

bir tek eee binmelerine izin var. Fetva kt.

Filler hakknda da bir fetva var myd acaba, merak etti olan.

Soramad. Giderek evler seyrekleti, velvele hafifledi.

Sultana takdim etmeden evvel fili hazrlamal dedi Cihan. Hint

ahnn hediyesidir ya, gzel grnsn.

Adam kalarn kaldrd. Haberin yok mu evlat? Gitti o ah.

Anlayamadm efendi.

ah Hmayunu demiyor musun? Tahtm kaybetti. Karsyla birka

hizmetkrndan baka eyi kalmam diye duyduk. Hkmdar deil

artk.

Kimden bahsedildiini bilmese de durumun filin aleyhine

olabileceini anlamt Cihan. Peki ya mahluku geri gnderirlerse

imdi? Hayvancaz bir seyahate daha dayanamaz vallahi.

Sen onu iyi etmeye bak; tez toparlansn, bir yere yollamazlar,

korkma dedi adam. Sarayda her nevi hayvan var ama beyaz bir

filimiz hi olmad!

Severler mi acaba efendi?

Valla sultann umurunda deil. Mhim meseleleri var, hayvanlarla

uramaz. Lkin Hrrem Sultan...

Gzlerini uzaktaki bir eye dikerek aniden sustu adam. Cihan onun

nazarm takip edince, bir tepeye kurulmu Tbpkap Sarayn grd.

Yrei hop etti. Kim bilir ne elmaslar yakutlar, ne paha biilmez atlas

kumalar vard iinde. Bir mcev

her odas hayal etti; tabandan tavana parlak talar ve som altnlarla

dolu. Uzanp birka tanesini arsa, sonra da Kaptan Garrethe

vermeyip kendine saklasa, kime ne zaran olurdu ki?

Sert ehreli muhafzlarn desturuyla Birinci Kapdan getiler.

Adamlar hayvan yle bir szd, pek oral olmadan. Gren de

zannederdi ki Allahn her gn beyaz bir file rastlamaktaydlar.

ki tarafnda srekli mealeler yanan Orta Kapya vardklarnda

aa indiler. Bundan sonrasn onlar yaya, fil kanda kat edecekti. Zira

padiahtan baka kimse buradan teye binek stnde gidemezdi.

Yardma gelen seyisler atlar yularlarndan ekerken, Cihan da ani bir

hisle rpererek ban kaldrd. Az tedeki karaltlara kayd baklar.

Gzleri fal ta gibi ald. Donakald.

Orada kazk dikiliydi. Biri ksa, ikisi uzun. Her birinin zerinde

kesik bir ba taklyd. imi, morarm, az ve burunlar samanla

doldurulmu kafalar.

Hainler... diye fsldad sarayl, onun nereye baktn fark edince.

Allah belalarn vermi, az bile.

Nedir acaba kabahatleri? dedi olan clz bir sesle.

Ne olacak? Ya ihanettir, ya itaatsizlik. Ya namussuzluktur, ya

hrszlk. Doru yoldan sapmlar ya, mstahak. Bylece Cihan beti

benzi solmu, omuzlan dm vaziyette koca kapdan geti. Fili o

halde brakp kamak geldiyse de aklna, yapamad. dama giden bir

mahkm gibi kaderini kabullenerek adm adm yrd Tbpkap

Sarayndan ieri.

0580

O gece olann tek grd, devasa duvarlar, heyula bir kap,

kinat yutacak kadar geni bir avlu ve daha fazla duvar oldu. Bir

insann sarayn iinde ikamet edip de saray nedir bilmeden

yaayabileceini rendi. Evvela toprak zeminli ve yksek tavanl bir

ahra gtrldler * otamn yeni eviydi buras. Kineme sesleri geldi

yaknlardan. Filin varl atlan rahatsz etmiti.

Ahrn iinde bekleyen kii, Sibiryal Tara olarak tantt kendini.

Bu ask suratl, gaga burunlu, omzunda bir kurt postu tayan

baytarn hayvanlara ifa datan sihirli parmaklar vard. Adam

otann azn, gzlerini, hortumunu muayene etti; dksn

inceledi. Ters ters bakt Cihana; belli ki ocuu suluyordu fili bu

hallere drd diye. Sibiryal, keskin kokulu bir merhem srd

otamn iliklerine; hortumunu ifal yapraklar ve Cihanm

sonradan yedi ayr mirra aacndan alndn renecei bir

maddeyle sard. Bu arada olan bir kova su getirdi; elma, armut,

lahana, yeillikler yd hayvann nne. Gemideki berbat lapalardan

sonra tam bir lendi. Fakat fil hibirim yemedi.

Haset ince bir ok gibi sapland Cihanm kalbine. Bir yandan bu

baytarn otay iyiletirmesini dilerken, bir yandan da hayvan

dzelip ayaa kalktnda onu kendisinden ok severse diye kayg

duydu. Beyaz fil Sultan Sleymana hediye edilmi olabilirdi ama

derinden derine Cihan onu kendine ait sayyordu. Ahrdan dar

karken zihni bylesi zt fikirlerle doluydu.

Kapda baka bir hizmetkr bekliyordu. Kara tenli, iroz, gzleri

elmas gibi parlak bir adamcaz, ismi Sangramd. Hintliydi. Dilini

konuan biri geldi diye heyecanlanmt. Scaklk hasretiyle mangala

sokulan kedi gibi memleketlisine yanaarak balad Hint dilinde bir

eyler anlatmaya. Cihan bo bo bakt, kulaklarna kadar kzard.

Ne o? Anlamyor musun? dedi Sangram bu sefer Trke.

Eh, bizim kelimelerimiz farklyd diye geitirdi Cihan.

Doduu kyden bahsetti. Yer ile gk arasnda bir katmanda asl,

bulutlarla hemzemin ama ahn sarayna bir lk rae-

48

safedeydi evleri. Annesini ve kz kardelerini anlatt. Sesi titredi

konuurken.

Sangram sessizce olan inceledi. Bir ey diyecekti sanki ama fikir

deitirdi. Hadi seni barakaya gtreyim dedi onun yerine.

tekilerle tanrsn.

Bahedeki kameriyelerin yanndan kvrla kvrla uzanan bir yoldan

geerek iinde envai eit baln oynat bir havuza yneldiler. Sa

taraflarndaki akasya aalarnn altnda kafesler diziliydi - aslanlar,

leoparlar,maymunlar, srtlanlar, yass boynuzlu erkek geyikler, tilkiler,

kakmlar, vaaklar, cins kpekler, yabankedileri... Bunca mahlu- kat

beslemek, bitlerini ayklamak, pisliklerini atmak, azdklarnda

yattrmak bakclarn vazifesiydi. Ksa sre nce Habeistandan bir

gergedan gelmiti ama yaata- mamlard. Bir de aya sakat bir zrafa

vard, geici olarak getirilmi. Burada istenmeyen hayvanlar ehirdeki

dier meknlara gnderiliyordu. Terbiyecileri de onlarla beraber.

Bazlar eski Tekfur Saraynda, dierleriyse Ayasofya yaknlarndaki

bir Bizans kilisesinden devirilmi Arslanhanede tutuluyordu. Alt kat

hayvanlara tahsis edilmiti o binann, st kat nakkahaneydi. Filler

vaktiyle bir su sarnc olan Fildamnda kalyordu. Ama ota hem

henz yavru olduu iin, hem de renginin tuhaflndan, imdilik

saraydaki mah- lukat arasna kabul edilmiti. Dnyann drt kesinden

yollanan, balta girmemi ormanlardan yahut usuz bucaksz llerden

toplanan tm bu yrtc hayvanlar artk ehrin dzenine alm, bir nevi

stanbullu olmulard.

Bakclarn kimi komu diyarlardan gelmiti, kimi haritada bile

olmayan adalardan. Kulardan ve kmes hayvanlarndan mesul olanlar

kuhaneye yakn barakalarda kalyordu. Ceylanlar, karacalar, tavus

kular ve kaplumbaalar sabahtan akama kadar kasrlarn etrafnda

gezinip duruyordu. Sultan Sleymann hayvanat bahesi bal bana

bir lemdi. Tabiattaki en dehetengiz yaratklarla dolu olsa da, ehr-i

stanbuldan daha yabani saylmazd.

Saray bahesindeki envai eit hayvan, temelde ikiye ayrlrd: yrtc

etoburlar ve alml otoburlar. lk kmedekiler hayranlkla kark korku

uyandrrd; kinciler ise merak ve efkat. Nasl ki bir leoparn blblle

mnasebeti olmazsa, leopar bakcs da blbl bakcsyla

selamlamazd. Vahi hayvan terbiyecileri mstesna bir taifeydi.

Sarayda yaayan yzlerce hizmetkr arasnda ne en yksek maa alan,

ne de karnlan en ok doyanlard ama phesiz en fazla hrmet gren

onlard.

Nihayet barakaya vardlar. Kereste ve tatan bir mtemilatt

Cihann kalaca yer. eride dokuz bakc vard. Aslan ve

kaplanlardan sorumlu, Olev adl, kzl sal, kzl bykl, am yarmas

bir adam; Dara isminde ve Msrdan gelmi, a zrafa terbiyecisi;

Kato namdar ve btn vcudu yara bere kapl timsah terbiyecisi;

maymunlarla ebeklere bakan inli ikizler; geni omuzlan ve kaln

bacaklanyla kendisi de ayya benzeyen Mirka ismindeki ay terbiyecisi;

saf kan atlarla alakadar iki erkez seyis ve ihtiyar baytar Sibiryal

Tara. Sessiz bir ilgiyle karladlar ocuu; yann kkl hayrete

drmt herkesi. mal imal baktlar kendi aralarnda.

Sangram bir kse stla getirdi. Bizim oralarn tad var, ye.

Cihan o kadar at ki kimselere aldrmadan yalad yuttu. Midesi

yatmad ama baka bir ikramda bulunan kmad gibi o da istemeye

ekindi. stndeki aputlan soyunup Sangramm verdii kyafetleri

giydi: bol tulum, tiril tiril gmlek, mor cepken, deri arklar. Sonra ikisi

bahede biraz daha yrdler. Hintli hizmetkr, balmumuna benzer

yuvarlak bir ey att azna - bunun baharat ve afyon kanm bir macun

olduunu sylemedi. Ksa srede yz hatlan yumuad, dili zld.

Temekleri bizimkiler kadar iyi deil dedi Sangram. Alsan iyi

olur.

Sultann sknet kaidesinden bahsetti. Her ne kadar hayvan

bakclarn, i ksmdakiler kadar ilgilendirmese de herkesin daima

sessiz olmas bekleniyordu. Gn boyu fsltyla konuup parmak

ularnda ilerliyordu saray ahalisi.

Peki ya ark sylemek? ota uyumadan nce ninni dinlemeyi sever

de.

ark m... diye mrldand Sangram. E, fazla ses karmadan

sylersen olur.

Derken i avlunun duvarlarna yaklap durdular. Sk allar doal bir

hudut oluturmutu adeta; bek bek kknarlar nbet tutan askerleri

andryordu.

50

Buradan teye geemeyiz dedi Sangram. Sesi aniden deiti,

ciddileti. Sakn ola deneme.

Olacaklar daha o andan tayin edilmiesine Cihanm ii rperdi.

Tzn... dedi Sangram.

Ne?

Mutluysan suratndan okunuyor. Endieliysen, o da. Ban iki

yana sallad. Kan ksm hislerini saklayamaz, zayflar zaar. Pee arkas

mnasiptir onlara. Fakat bir erkein hissiyatn gizlemesi yedir. Hele

ki sarayda!

Peki ne yapaym? diye sordu Cihan.

Suratn perdele, kalbini mhrle evlat dedi Sangram. Yoksa

ikisini de harcarlar, haberin ola.

stanbuldaki ilk gecesinde hatr hutur bir ot dekte kaskat yatm,

karanln seslerini ^inliyordu. Yaknlarda bir bayku tt, bir kuytuda

kpekler uludu. Barakann ii daha az grltl deildi; bakclardan

kimi saa sola dnyor; kimi uykusunda horlayp osuruyor, konuup

dilerini gcrdatyordu. Hangisi olduunu karamad biri, anlalmaz

bir dilde bir eyler mrldand. Cihan kamnn gurultusu da patrtya

dahil oldu. En sevdii yemekleri and ama anas dt aklna, vazgeti.

Yzn pencereye dnp ufack bir aralktan grnen gk kubbeye

bakt. Gemideyken seyrettii hudutsuz mavilie benzemiyordu sultann

sarayn kaplayan sema. Ne menem bir yerdi buras acaba? Hi uy

uyamayacam sanyordu, fakat o kadar yorgundu ki gzleri 1

apamverdi.

Ni:e sonra bir karabasandan kaarcasma ter iinde uyand. Bir an ne

olduunu, nerede bulunduunu anlayamad. Birisi ensesine doru

soluyordu, kaba etlerine srtnyordu. Barakann orta yerinde bir adam

girmiti deine. Tacizci, bir eliyle Cihann azn kapatm, bir eliyle

onu skca bastrmt yataa. alvarna aslyordu imdi. Nefes alamad

Cihan, boulacakt. ocuun azm burnunu tamamen kapattn fark

eden adam elini biraz oynatt, ite o an Cihan frsat bulup berikinin

baparman srverdi var gcyle. Gayriihtiyari bir feryat kt

heriften. Cihan onu ittii gibi ayaa frlad hemen. Pencereden szlen

ay nda, ay terbiyecisiyle yz yz geldi.

Gel buraya diye fsldad Mirka dilerini skarak.

Alak sesle konumasndan, yakalanmak istemediini anlad Cihan.

Avaz kt kadar barmaya balad. Varsn ihlal etsin sultann

sknet kaidesini. Umurunda deildi. Bana bir daha dokunursan filim

seni ezer! ldrr valla!

Dier terbiyeciler birer birer uyandlar. Mirka alvarn ekti, ks ks

deine yrd. Fil dediin daha yavru be. abuk byr, grrsn

dedi olan.

Aslan terbiyecisi Olev ile gz gze geldi Cihan. Adamm baklarnda

merhametle kark takdir buldu. O da girdi lafa: Bana bak Mirka

ays, hele bir daha dokun Hintliye, nce beni bulursun karnda,

haberin ola.

Allah topunuzun belasn versin dedi Mirka, kzgn ve yenik.

Kalbi kt kt atarak deine kvrld Cihan. Bu sefer srtn

pencereye verdi ki gz odada olsun. Demek byleydi bu ehir.

Uyurken bile alesta olmal, kimseye gvenmemeliydi. Alamakl oldu.

Ne kadar yalnzd, nasl savunmasz. Bilmiyordu ki o esnada ota da

ahrnda uyankt. Geceyi dinliyor, bir uursuzluk hissediyordu. Her

eyi ve herkesi yutacak kadar zifiri karanln barnda bir koku almt

beyaz fil. Yakndan geliyordu. Fazla yakndan. Hayatta en korktuu

hayvann varln sezmiti: Kaplan.

0510

Topkap derlerdi adna. Duvarlarnn arasnda ka cann ikamet

ettiini tam olarak bilen yoktu. Kimine gre en az drt bindi. Ezelden

beridir burada olan Sibiryal Tarasa kalsa semada yldz, deryada kum,

lodosta uuan fslt kadar oktu. Cihan bazen, kendisini i avlulardan

ayran devasa kaplara gzlerini diker, te yanda nasl insanlar olduu-

nu hayal ederdi. Bunlar sorgulayan sadece o deildi. Tand her

hayvan terbiyecisi sarayn muhtelif sakinleri hakknda -helvacbandan

enicibana akla kim gelirse- atp tutmaya baylr, her dedikoduyu

akide ekeri gibi tatl tatl emerdi.

52

En ok da cariyeler merak konusuydu. Sultan ile hadmlar dnda

cmle erkek taifesine grnmez olular, haklarndaki efsaneleri

besliyordu. Hayvan terbiyecilerinin, bu kadnlar diledikleri gibi hayal

etmelerine bir mni yoktu. Yeter ki hayallerini kimseyle

paylamasnlar. Sultann kadnlan hakknda mmldanarak dahi

boboazlk edilmezdi. Hrrem Sultan hari. Onun aleyhine atp tutmak

serbestti. ylesine nef-

ret ediyordu ki niceleri bakadmdan, ona iftira etmeyi kendine hak

gryordu.

Harem-i hmayuna dair, kimisi hakiki, nicesi farzi ok ey

iitmiti Cihan. Kaplarnda nbet tutan baz aalar yle fena hadm

edilmiti ki, ancak kuaklarnn iinde tadklar borular vastasyla

ieyebiliyorlard. slamda hadm etmek yasak olduundan, saray bu

olanlar, Hristiyan ve Yahudi tccarlardan edinirdi. Onlar da bu

eziyeti baka yerde kle tacirlerine yaptrp, sa kalanlar getirtirdi.

Bylece kimsenin dorudan stlenmedii ama herkesin ortak olduu

bir gnah, kuaktan kuaa devam ederdi. Sangram bu talihsizlerin

kesilip atlan tek uzuvlarnn hayalar olmadn, ounun kalbinin

de kartldn sylyordu. Zamannda kendilerine gsterilmeyen

merhameti imdi de onlar bakalarndan esirgiyordu. Cariyelerden

biri kamaya kalksa hadmlar bulurdu karsnda. fkelendiklerinde

nasl rktc olduklarn Cihan bizzat tecrbe etmiti. Geldiinin

haftas Karanfil Kmil Aa namyla bilinen ve ak hadmlarn ba

olan kap aasndan okkal bir sille yemiti. Srf ahrdan ald bir

krei yanl yere brakt diye.

Takn ama grnmez bir nehir gibi saray hayatnn orta yerinden

akyordu harem. Oda ve dairelerinin her birinin valide sultann yatak

odasna bal olduu rivayet ediliyordu. Yzlerce kadnn ne yiyip

itiine, nasl giyinip kuandna yllarca o nezaret etmiti. Onun

bilgisi ve rzas olmadan tek erbet iilmemi, tek ark alnmam,

tek cariye sultann koynuna alnmamt. Karaaalann en kdemlisi

olan ve padiahn huzurunda samur krk bile giyebilen kzlar aas,

validenin gz kulayd. Kadn bir ey karacak olsa, sadk casusu

mutlaka yakalard. Lkin artk valide, Hakkn rahmetine

kavumutu. Ve onun btn kudreti ve daha fazlas, kadn efendiye

gemiti.

Hrremdi ismi ama niceleri ona cad diyordu. Hayranlan da oktu,

dmanlar da. Sultann hoafna iksir koyarak, yastn ttsleyerek,

dolunayda kyafetlerine dmler atarak onu byledii sylenirdi.

Sleyman, yz yllk teaml ihlal ederek onunla yle aaal bir

merasimle evlenmiti ki ehirdeki her meyhane, kerhane, esrarhane ve

imdilerde alan kahvehanede bu konuuluyordu. Geri Cihanm

stanbul meyhaneleri, kerhaneleri, esrarhane- leri ve kahvehaneleri

hakknda pek malumat yoktu. Saray haricinde neler olup bittiine dair

bildikleri ba dedikoducu Sangramdan geliyordu.

Cad veya deil, Hrrem olaanst eylere dknd. Bunlar

toplamak iin hibir zahmetten kammazd. mparatorluktaki en ufak

cce, gizli blmeleri olan bir oyuncak ev veya elmas kakmal bir mzik

kutusu... hepsini sahiplenirdi. Kulan sevdiinden her trlsn sk sk

ziyaret ederdi. Hele bir tuti vard ki -yeil kannl, tepesinde krmz-

mavi tyler olan bir papaan- ona baylrd. Bu ucubeye bir dzine

kelime retmiti; o da Sultan Sleyman ne vakit yaknma gelecek olsa

bunlan bet sesiyle bara ara syler, padiah glm- setirdi. Hrrem

ceylan ve karacalan beslemekten de holanr- d. Fakat bahenin vahi

mahlukata has ksmna neredeyse hi uramazd. Cihanm bu

durumdan ikyeti yoktu. Aman gelmesin, daha iyiydi. Zira

Hrremden korkuyordu, insann zihnini okuyup ruhunu alan bir

kadndan kim korkmazd?

Payitahttaki ilk haftalar hadisesiz geti. ota hzla iyileti,

imanlad, keyiflendi, iki haa verildi hayvana: Metrelerce srma ili,

ividi kadifeden olan yevmi kullanm iindi; altn ve gm telle

dokunmu seraser olansa merasimler iin. Her ikisi de yle deerliydi

ki, Cihan ilemelerine parmak ularyla dokunmaya baylyordu. ah

Hmayunun fille yollad ama Delibozuk Reisin emrindeki

gemicilerin arszca yamaladklar kumalara artk zlmyordu.

Geceleri gzlerini kapatr kapatmaz vey babasnn yz zuhur

ediyordu karan-

lkta. Bir yan derhal geri dnmek istiyordu. Dnmek ve anacnn

lmne sebep olan adam gebertmek. Bir baka yan, evvela

istikbalini kurtarmasn sylyordu. Sultann cevherlerini annca

54

birka tanesini kendine ayrabilirdi pekl. Ganimetini saklarsa

Kaptan Garrethin ruhu bile duymazd. O zaman zengin ve muktedir

dnerdi kyne. Ablalar byle ekip gittii iin krgn olsalar da,

onu yeniden grmenin sevinciyle affederlerdi. Ellerini pp,

getirdii heybeyi boaltrd; elmaslar, zmrtler, yakutlar saard

ayaklarna...

Sonra gnn birinde ay paras gibi bir gen kza rastlard. nci

gibi dileri, kokulu kavunlar gibi memeleri olurdu. Cihan onu bir

tehlikeden kurtarrd (boulmaktan, haramilerden veya vahi bir

hayvandan; hayalin bu ksm hep deiiyordu). ptklerinde

dudaklarna yamur tad gelirdi. Ak olurlard birbirlerine; kzn

okaylar trl sular gibi akard teninde. Krk gn krk gece dn

yapar, midelerini baklava, azlarn kahkahayla doldururlard.

Saadetleri yle mkemmel olurdu ki seneler sonra bile insanlar

onlar u fani dnyaya gelmi en mesut ift olarak hatrlard. Buydu

kimselere anlatamad ryas.

ayet aslanbaz Olev onu kanatlarnn altna almasayd, Cihanm

hayvanat bahesindeki ilk demleri hayli zor olurdu. Hep mis gibi

kokular srnen, an dkn olduu byklan- n gnde be alt defa

tarayp yalayan, cesur ve cevval Olev. On yandayken yoluna

kan kle tacirlerince alnm bir hayatt onunki. Kzl salan,

salam vcut yaps ve bilhassa gz peklii, kaderini tayin etmiti.

Kynden kanld gibi doruca saraya getirilmi, bir daha hi

ayrlmamt.

Her sabah seher vakti kalkp mermer bir emede yzlerini ykard

bakclar. eme suyu yle souk akard ki elleri donar, kpkrmz

kesilirdi. leden nce buday orbas ve yavan ekmek yer, akam

da kuyrukyayla yaplm pilav ka- klarlard hep beraber.

Karanlk knce, bir sr bitin cirit

att deklere koyarlard balarn. Sirkeler her yerdeydi. Pireler de.

Hayvanlardan insanlara, insanlardan hayvanlara atlayp dururlard.

Kandnda iip kabaran izler brakrlard. Bakclar haftada iki defa,

byk kk fark etmeksizin, hayvanlarn muayene eder, onlan ezilmi

kfuru, kakule ve limonotuyla fralarlard. Gene de bir sirke illaki

paay kurtarrd. Zaten bir sirke kfiydi herkesin yeniden bitlenmesine.

Her eye ramen iyi bakyorlard mahluklara. Hayatlar onlarn salk

ve saadetine balyd ne de olsa. Hayvanlar iyiyse terbiyeciler de en

oluyordu; hayvanlar gzden dnce terbiyeciler de tepetaklak

gidiyordu.

Birka gnde bir Karanfil Kmil Aa teftie gelirdi iman, ipil

gzl bir adamd; hadm edilmiti bulu ama varmadan evvel. Teni

kardan beyaz ve o kadar effaft ki damarlar seilirdi. Geceleri

uyuyamadmdan gzlerinin altnda kpkrmz halkalar olurdu nice

zaman. Gldn duyan olmamt. Kolay kolay kimseye barmazd.

Buna ramen, atnca elikten keskin kalaryla sarayn en korkulan

sima- syd. Ufack bir pislik yahut ihmalin onu kplere bindirmeye

yeteceini bildiklerinden, bakclar ilanihaye temizlik yapard.

Kafesleri, allar, ahrlar tekrar tekrar ykar, fralar, suya tutarlard.

Yerlerdeki sidikleri siler, dklar toplar, yemek kaplarn alkalarlard.

Cihan hayvanlarn bu temizlik hummasndan hazzettiklerini

sanmyordu. Tabii kokularndan mahrum kalnca, hangi blgenin

kendilerine ait olduunu kartryorlard. Ne var ki terbiyecilerin hibiri

bunu Karanfil Kmil Aaya amaya yanamyordu.

Nisan ortasnda bir gn tuhaf bir ey oldu. Cihan otay ahrna

gtrrken bir alnn arkasndan bir hrt duydu. Alack ve hafif bir

sesti ama yle yakndan gelmiti ki irkildi. Fark etmemi gibi yapt.

Fakat tetikte, tedirgin bekledi.

Acaba Delibozuk Reis mi gelmiti hesap sormaya? Yoksa gene ay

terbiyecisi Mirka m musallat olacakt? Cihan bunlar dnrken

ilemeli bir ipek terlik grnverdi allarn altndan. Saklanan bir kzd

anlalan. yi de, bakclar arasnda hi kadn yoktu. Cariyeler desen, tek

balarna buralara gelmezlerdi. Kz rktmek istemedii iin yanma

yaklamad. Onun tek arzusunun fili grmek olduunu tahmin etti.

Hibir ey yokmu gibi iini yapmaya devam edip kzn kendilerini

gzetlemesine izin verdi.

Sonraki gnler yine geldi kz; her seferinde saklanarak - ayaklarnn

altnda trdayan dallar, kyafetinin hrts varln ele verdi. Ayn

sonuna doru bu esrarengiz seyirciye almt Cihan. Belki de hep

byle gidecekti, her eyi bozan bir eekars olmasayd.

O sabah Cihan, otamn kuyruuna yapan kir topaklarn

temizlemekle meguld ki havay delip geen bir feryat duyuldu.

allarn ardndan bir kz frlad. Ellerini sallayarak ve avaz kt

kadar bararak ahra dald. Kapy yle bir arpt ki kapanacana

sekerek geri ald. Cihan eline bir bez alp birka uratan sonra

eekarsn uzaklatrd.

Ee ey... gitti artk... kovaladm.

Dan yrmeden evvel seslendi kz. E ban seyis, kyorum.

Cihan gzleri yerde, kprdamadan bekledi.

Allah gnah yazmasn, ne demeye eekanlann yaratm, anlamam

diye sylendi kz. Bu sefer yan taraftan gelmiti sesi. Onun file doru

yrdn anlad Cihan. Belli etmeden hzlca bakt. Yanaklarndaki

illeri fark etti. Takt hz- ma gkten burnunun ucuna dvermi bir

elmas damlas gibiydi. Bana ylesine rtverdii rtnn altndan

dalgal salan grnyordu. Yana gre uzundu ama ocuktu hl.

Belki de bunun cesareti vard zerinde. Bir jul sonra bir yabanc

erkekle, hele ki bir hizmetkrla byle konumay akl

nn ucundan dahi geirmezdi. Oysa imdi beyaz fil o kadar ilgisini

ekmiti ki, saray adabn bir an iin kenara itebilmiti. Hametli

babam fili grmeye geldi mi? diye sordu kz. Kiminle konutuunu

daha yeni idrak eden Cihan tela ve korku iinde yerlere eilip selam

verdi: Mihrimah Sultan. Kz ban sallad, umursamadan. Kehribar

gzleri otaya odaklanmt. Sultanm file dokunmak ister mi? diye sordu Cihan. Ya srrsa?

Sultan temin ederim ki otann iinde efkatten baka ey yok.

Kz, temkini elden brakmadan birka adm yaklat. Parmaklar filin

kaln, krk derisine dokunup ekildi; yeniden denedi, bu sefer daha

cesurca. Bu arada Cihan onu seyretme frsat buldu. Boynundaki

kolyeyi grd, yedi iri inci dizili. Kim bilir ne kymetliydi; ah,

yrtmenin bir yolunu bulabilseydi. Derken kzn ellerine kayd

baklar. Nasl da narin ve nazeninlerdi; kh gsne gtryor, kh

birbirine kavuturuyordu. O an Cihana yle geldi ki kelimelerin ve

kisvelerin altnda o da kendisi gibi yalnzd bu koskoca sarayda. Bu his

olmasa hayatta cesaret edemezdi azn amaya. Ap da unlar

sylemeye: nsanlar hayvanlardan beyhude korkar. nsan zalimdir

halbuki, hayvan deil. Ne timsah, ne aslan; hibiri bizler kadar vahi

deil.

Amma laf ettin dedi Mihrimah. Bunlar yrtc mahluklar. Ondan

kafeste dururlar zaar. Bir lokmada yutarlar bizi. zzetli sultanm,

buraya geldim geleli hibir hayvann karn tokken birine saldrdn

iitmedim. Biz onlara karmazsak onlar da bize dokunmaz. Ama insan

yle mi? ster a olsun ister olmasn, fenalk etmiyor mu? Demem o ki,

kam tok bir aslann yannda m daha rahat uyursunuz, yoksa karn tok

bir yabancnn yannda m? Bu szler zerine aniden durup dnd, olan inceledi

Mihrimah. Neyse ki Cihan ayn anda emiti ban. Kesimedi

baklar. Pek tuhaf ocuksun sen. Ka yandasn? On ikiyi

gemi olmam gerek efendim.

Ben senden bir ya bym. Senden l bilirim.

Elinde olmadan glmsedi Cihan. Yalarn mukayese etmiti,

aralarnda bir denklik varm yahut olabilirmi gibi; hani biri sarayn

58

ta zirvesinde, beriki en dibinde deildi sanki. smin ne senin? diye

sordu Mihrimah.

Olan kpkrmz oldu. Adn sylemek zor geldi bir an. Fi- linki

ota. Benimki Cihan efendim... ama anam derdi ki... Ne derdi?

Nedendir alvermemiz birdenbire hi tanmadmz bir insana?

Nedendir dile getirmemiz daha evvel kimselere sylemediklerimizi,

bakasna deil de, tek ona ? Kalbimizi gm tepsi iinde ikram

edercesine bir yabancya gstermemize sebep nedir?

Nice sonra bunlar kendine soracakt. Ama o anda dnmeden

atld. Anam bana smbl olum diye seslenirdi. Mihrimah gld.

Amma garip isim. Ciddileti gzel yz. Neden byle derdi

peki?

Doduumda bir acayip renkmi gzlerim. Mavi desem deil,

kara desem deil. Eflatunmu. Anam gebeyken mor bir iek

koklam, ondan oldu derdi.

Smbl Olan dedi Mihrimah usulca, sevecen bir tnyla. Tam o

esnada bir ses duyuldu. Sultanm... ah, melek sultanm. Sizi

aryorum. Bakmadm yer kalmad. Vallahi ayaklanma kara sular

indi. Gitmemiz gerek, ge oldu.

Bir kadn belirdi. Ksa boylu, tknaz, surat cetvelle izil-

miesine keli ve yayvan. Cihana bir kez olsun bakmad.

Dorudan Mihrimaha yneldi; bu evrende ondan bakas yoktu

adeta. Ne gller, ne hayvanlar; bahe botu sanki. Ayn anda hem

ekerriz hem sert bir sesle ekledi: Buralara tek banza

gelmemeliydiniz. Doru olmaz, nevnihalim.

Beyaz fili grmek istedim dedi Mihrimah yaramaz bir edayla.

Sonra Cihana seslendi, ondan yana dnmeden. Bu benim dadm

Hesna Hatun. Dada derim ona. Hep byle endielenir benim iin.

. Endielenmez mi insan, sevdicein inci tanesi, dnya nursuz

olunca? dedi kadn.

Mihrimah gld. Dadm hayvanlar sevmez ama birini ok sever

dedi. Kedisi Kakule bir tanedir, deil mi dada? Aralarnda bir bak

gitti geldi; scak, yumuak, esrarengiz. Mihrimah birden ciddileti.

Validem beni mi sordu yoksa? Sordu ya, sormaz m? dedi Hesna

Hatun. Hamamda olduunuzu, hemen kacanz syledim.

Ah, bir tanesin dada; her zaman kurtarrsn beni. Sen ol- masan ne

yapardm vallahi bilmem dedi Mihrimah. Elini kaldrd, hayali bir

mendil sallarcasna. Allaha emanet ol ota. Belki gene gelirim seni

grmeye.

Bylece fille vedalaarak ama Cihana tek kelime bile etmeden salma

salma uzaklat prenses. O nde, dads yedi adm arkada, ahenkle

yryerek gzden kayboldular. Arkalarndan bakt bakt olan. Sudan

km balk gibi, alamaktan bitap dm bebek gibi, takatten

kesilmi rzgr gibi, bir an kim olduunu, ne yaptn unutarak.

Zihninde cevapsz sorular, genzinde yepyeni bir rayiha ve gsnde

nedenini bir trl anlayamad bir arlk hissiyle kalakald orackta.

osuo Bir daha hi gelmez sanmt. Ama geldi. Hem de bir deil,

defalarca. Yannda fil iin attrmalk getirdi - elma, armut gibi sradan

meyveler deil, incelikli lezzetler: kaymakl hurma tatllar, ball

bademle doldurulmu yemiler... Mihrimah ne vakit saraydan ve

sarayllardan bunalsa, soluu beyaz fi-

lin yannda alyordu. Belki de merak ediyordu bylesine heybetli ve

heyula bir hayvann nasl bu kadar yumuak ve uysal olabildiini. Fil

de hayvanat bahesinin sultanyd bir bakma; halbuki onun

babasndan ne kadar farklyd mizac.

Belli bir nizam yoktu ziyaretlerinin. Bazen haftalarca g-

rnmezdi. Cihann iine bir kurt derdi. Ne olmutu, nerelerdeydi?

Bir derdi mi vard acaba, yoksa pek mi bahtiyard da yolunu

gzleyenleri unutmutu? Cihan kimselere aamazd akln kemiren

sualleri. Derken pat diye kagelirdi Mihri- mah; hem de pe pee

yedi gn boyunca. Her seferinde Hes- na Hatun olurdu yan banda.

Ve her seferinde honutsuzluunu belli ederdi kadn. Byle asil bir

prensesin nasl olup da alelade bir hayvanla ilgilendiini

anlayamyordu besbelli. Mihrimahm file dknln tasvip

60

etmese de az skyd. Bu ziyaretlerden kimselere bahsetmiyor, her

daim velinimetini kolluyordu.

Bir k byle-geti. Ardndan bahar ve yakc bir yaz. Cihan

aldklarn zulasnda biriktiriyordu: gm bir tespih (bahelerin

bakmndan sorumlu bostancbamn), sekiz ake (ki- lercibandan

yrtlm), birer kutu badem ve fstk (gene kilercibamdan,

maalesef adama yakalanmt), altn bir yzk (hayvanat bahesini

ziyaret eden elilerden birine ait)... Ufak tefek eylerdi. IJl sultann

mcevherlerine ulamann bir yolunu bulamamt. Dorusu* gnler

geip burann dzenine altka giderek daha az kafa yorar olmutu

yapaca hrszlklar tasarlamaya. Kaptan Garrethten ses seda

kmamt. Geri hl ryalarna giriyordu o korkun suratyla.

Glgelerin arasndan syrlan bir yaratk gibi. Adamn neden

gelmediini bilemiyordu Cihan. Uzun deniz seyahatlerinden birine

km olmalyd. Her neresi ise gittii yer, keke hi dnmeseydi.

Tm bu zaman zarfnda prenses ile flbaz arasnda sarf edilen

kelimelerin neredeyse tamam file dairdi. Hayvann

arl, uzunluu, gdas, huylar... Dolaysyla bir gn, stelik durup

dururken, Mihrimah kendisinden gemiini anlatmasn istediinde

ard Cihan. Emin olmak iin sordu: Filin hikyesini mi dinlemek

ister sultanm?

Yok, eninkini.

Mahluktan ayr neyim var benim?

yleyse ikinizi birden anlat.

Dediine gre Hindistandaki hayatlarn, buraya nasl vardklarn,

balarndan geen maceralar renmek istiyordu. Ertesi gn Mihrimah

tekrar geldiinde, Cihan hazrlk- lyd. Anlatacakt. Prenses bir leylan

altnda, flbaz yerde iki bklm; prenses baklarn olandan

ayrmadan, olan ona bir kez olsun bakmaya cesaret edemeden, hem bu

kadar yakn hem bylesine ayrk... Sann kokusunu duyabiliyordu

Cihan gzlerini kapadnda. Hani elini uzatsa dokunabilirdi, aralarnda

kapanmaz mesafeler yoktu sanki, her ey sadece u anda ve buradayd.

Dnyann bir kalbi varsa eer, Cihan emindi o aacn altnda attndan.

T icazn prensese anfatt hikye:

Bir zamanlar Hint diyarnda bir olan vard. Tamtakr bir kulbeydi

yaad yer; ah Hmayunun sarayna uzanan yolun kenarna

ilitirilmi, ireti ve arpk. Gidip gelen muhafz alaylarn izleyerek

bymt ocuk. Cihan, be kz kardei, anas ve vey babas ki

ayn zamanda amcasyd- ayn dam altndayd. Merakl ve mahirdi

olan. Ha bire bir eyler yapmay severdi. Durmadan resmederdi.

amur, tahta, ta, tezek yahut al rp... eline ne geerse, parmaklar

balard dizmeye, eklemeye, cansz cisimlerden yeni ekiller yaratmaya.

Bir keresinde annesi iin bahede kocaman bir frn yapmt. Nasl da

mutlu olmutu kadncaz. Daha evvel kullandklarnn aksine kara

dumanlar ykselmiyordu bun-

dan. Gn boyu ekmek piirebilirdi ksrp aksrmadan. ylesine

sevinmiti olunun hediyesine.

Cihan alt yama bastnda babas -zira bir babas vard vaktiyle-

srra kadem basmt. Ne zaman annesine nerede olduunu sorsa hep

ayn cevab verirdi kadn: Uzaklara gitti.

Gemiyle mi? diye sorard Cihan.

Kocaman kadrgayla derdi anas. Karun kadar zengin bir

hkmdarn memleketine. ylesine mreffehti ki gittii diyar, dilenci

grmemilerdi hayatlarnda, ta yerine kle altn kullanrlard

yaplarnda.

r