1

Prerja e kordonit t jets

Emigrimi, familjet dhe e ardhmja e Kosovs

18 shtator 2006 Berlin Stamboll

Ky hulumtim sht mbshtetur nga Ministrit e Jashtme te Irlands dhe Zvicrs.

Opinionet e shprehura ne ket raport jan vetm ato te ESI-t

www.esiweb.org

2

PERMBLEDHJE E PERGJITHSHME

Nse ekziston nj bindje e prgjithshme n gjith Kosovn e paslufts, sht ajo q parat e drguara nga diaspora mbajn n kmb ekonomin e ktij vendi. Hartuesit e politikave ndihen gabimisht rehat kur mendojn se diaspora dhe zemrgjersia e saj do t vazhdoj edhe n t ardhmen, jo vetm te mbush zbraztin ne ekuilibrin financiar te Kosovs, por se gjithashtu parat e drguara prej tyre do te krijojn nj rrjet jozyrtar sigurie sociale, sidomos pr familjet e varfra, duke zvendsuar kshtu ne nj fare mnyre Shtetin e Mirqenies Sociale.

Ky Raport tregon se kohet kan ndrruar. Parat e drguara nga emigrantt jan n rnie qe prej kohs s pas-lufts, kur kan financuar rindrtimin e shtpive t rrnuara ne gjith Kosovn. Arsyeja pr kt sht e qart. Prej ndrhyrjes s NATO-s n vitin 1999 emigrimi ka marr kah t kundrt, ku rreth 100 mij kosovar jan kthyer vetm nga Gjermania. Kshtu, dera e emigrimit t vazhdueshm nga Kosova pothuajse sht mbyllur dhe te vetmet familje fatlume kosovare q kane mundsi te emigrojn, jan ato qe bjn bashkim familje. Kjo sht, faktikisht, edhe shtresa e vetme e kosovarve q mund t emigroj n Perndim. Si rrjedhoje, gati me pak se 15 % e familjeve kosovare marrin rregullisht t ardhura nga emigrantt dhe kjo sasi, si duket , sa po vjen e po zvoglohet. Kshtu pra, rrjedha e parave qe ka mbajt gjall pjest rurale t Kosovs ne brezat e mparshm gradualisht po zvoglohet. Kjo sht pra edhe gjendja q do t prballoj Kosova pas zgjidhjes se Statusit.

Sipas ktij raporti te ESI-t, ky sht nj lajm i keq pr shtetet e BE-s. Kjo organizat vlerson se sht absurde t investosh qindra miliona euro pr stabilizimin e Kosovs, dhe nga ana tjetr t mbyllsh dern pr emigrim te mtejshm. Refuzimi i refugjatve sht edhe m i vshtir kur bhet fjal pr nj shoqri t vogl rreth dy milion banorsh - n kohn kur miliona rumun, bullgar, polak jan duke gjetur pun prmes emigrimit n shtetet e BE-s. Nse Evropa mendon seriozisht t gjej nj zgjidhje politike afatgjate dhe stabile pr Kosovn, ather, ajo patjetr duhet t identifikoj mnyrat se si kosovart nga zonat rurale, t gjejn punsim t prkohshm jasht vendit. Alternativa tjetr do t ishte drgimi i m shum policve n Kosov, t cilt do t merreshin me brezat e reja, t hidhruara dhe t dshpruara nga do gj.

Ky raport, gjithashtu, prmban nj mesazh negativ edhe pr hartuesit e politikave n Kosov. Emigrimi dhe parat e drguara nga emigrantt e kan ndihmuar jetn, por nuk kan ndikuar n zhvillimin e vendit. Prkundrazi, ato thjesht kane mbuluar mungesn e politikave efektive zhvillimore duke ndikuar kshtu n konservimin e institucionin me te vjetr dhe konservative te Evrops q sht familja tradicionale patriarkale.

Struktura e familjeve dhe fiseve t mdha Kosovare npr fshatra, qe ka mbijetuar socializmin pr 50 vjet, ka qene nj mekanizm mbrojte i Shqiptarve Kosovare ndaj institucioneve te dobta armiqsore shtetrore. Kjo, gjithashtu, ka ndikuar n pengimin e zhvillimit rural dhe te investimeve n arsim, si dhe ka penguar iniciativat novatore ndrmarrse. Kjo ka ndikuar tek femrat kosovare t cilat, kryesisht, jan t papunsuara, dhe mbajn nivelin m t ult t edukimit n Evrop. Varsia e Kosovs nga parat e drguara nga emigrimi, pr t mbijetuar, e ka futur at te ne kurthin e lig te mosprosperitetit.

3

Sot, familja tradicionale patriarkale po i ushtrohet nj tensioni te madh. Shtimi i madh i popullsis ne fshatra si dhe ndarja e toks ne pjese gjithmon e me te vogla po e vshtirson gjithmon e me shume sigurimin e jetess nga prodhimet bujqsore. Ne prgjithsi mundsia e punsimit sht katastrofale dhe te hollat fitohen me shume vshtirsi. Ndrkohe qe kto familje nuk kan m mundsi te drgojn djemt e tyre ne Gjermani e Zvicr, gjendja financiare e tyre sa vjen e po keqsohet, duke e bre gati te pamundur ekzistencn e ktyre familjeve rurale.

Ne kt gjendje te vshtire, ka shume mundsi q familja tradicionale patriarkale t shprbhet ashtu si ka ndodhur edhe me par gjat historis n Ballkan. Por pasojat pr shoqrin rurale do t ishin shum serioze. Sidomos ather kur solidariteti tradicional do t humbas, ather kjo do t onte n nj rritje te tensionit dhe t vshtirsive. ka sht m e keqja, ather kur autoriteti i familjes patriarkale do filloj t dobsohet, shoqria rurale mund t filloj t humbas pasivitetin e saj tradicional, duke qene se paknaqsit n familje do t fillojn t shfaqen n publik. E gjith kjo ka ndodhur m hert n disa vende t Evrops Lindore.

Shteti i Kosovs nuk duhet t qndroj pasiv ndaj pjesve rurale. sht m se e nevojshme t identifikohen politikat, institucionet dhe burimet pr tiu prgjigjur krizs sociale ne rritje te zonave rurale, prndryshe projekti pr shtet-formimin e Kosovs do t dshtoj. Nse shteti nuk do t jet i aft t reagoj n koh, ka pr ta gjetur vetn n nj rend t ri dite, t diktuar nga meshkujt e rinj e t zemruar.

4

Njerzit nuk kane m besim n mundsin e individit pr te dale nga gjendja e status quo-se dhe pr te sjelle ndryshim. Prkundrazi, njerzit pandehin se ne te ardhmen, ne nj dite t bukur, t gjith prnjher do ta ndryshojn mnyrn e tyre te jetuarit, ndrkoh qe prindrit do ti drgojn vajzat ne shkolle ose do ti lejojn djemt e tyre ti zgjedhin grat vete. Askush nuk beson se nj njeri ose familje e vetme sht ne gjendje ta sfidoje forcn e opinionit publik

Janet Reineck, The past as a Refuge

~ Tabela e Lends ~

I. PARATHNIE .......................................................................................................................................1

II. EMIGRIMI SI MENYRE JETESE......................................................................................................3

A. EMIGRANTET E HERSHM..........................................................................................................................3B. FUNDI I NJ EPOKE....................................................................................................................................4C. PARAT E EMIGRANTVE: MIT APO REALITET............................................................................................7D. EMIGRIMI DHE TRADITA ..........................................................................................................................10

III. RRFIMI PR DY FSHATRAT........................................................................................................12

A. FAMILJET M T MDHA T EVROPS......................................................................................................14B. PREMTIMI I PAMBAJTUR I KOMUNIZMIT..................................................................................................18C. NDIKIMI I EMIGRIMIT ..............................................................................................................................23D. T JESH GRUA N KOSOV ......................................................................................................................26

IV. GRUPI DONNER N KOSOV ........................................................................................................28

V. KONKLUZIONE FUNDI I NJ EPOKE ?....................................................................................33

ANNEKS 1 CERRCE N SHIFRA (2005)....................................................................................................36

ANNEKS II LUBISHTA N SHIFRA (2005)...............................................................................................38

ANNEKS III NJE FSHAT I PASUR DHE NJ I VARFR .......................................................................40

ANNEKSI IV METODA E HULUMTIMIT N FSHATRA ......................................................................41

ANNEKS V - LLOGARITJET E FMN-S MBI PARATE E DERGUARA (2004) ....................................43

1

I. PARATHNIE

Debatet e sotme mbi politikat ne Kosove nuk e adresojn at q mund te quhet edhe ceshtja me e rndsishme e zhvillimit q prballon Kosova sot: Ndikimi i Emigrimit. Si rezultat, nj prej ndryshimeve me destabilizuese qe prek shoqrin kosovare prej vitesh mbarimi i epoks te emigrimit ne mase - rrezikon te mos merret seriozisht nga ata qe jan prgjegjs pr te promovuar stabilitet dhe prosperitet ne Kosove.

Ky raport mundohet ta vendose emigrimin ne qendr t debateve mbi ardhshmrin e Kosovs. Ai analizon ndikimin e emigrimin ne mase qe prej 1999-s, duke marre si ilustrim dy fshatra tipike, pr te vene ne dukje forcat qe kane vene ne lvizje Kosovn rurale. Teza e tij kryesore ka pr ti vene ne pozite te vshtire hartuesit e politikave evropiane sepse nse Kosovaret e rinj nuk jan me ne gjendje te vijn ne Evrope si puntore emigrante, kriza e sotme ne Kosove ka pr tu thelluar dhe ka shume mundsi qe rezultati te jete nj gjendje e rende e jo stabile.

Pr breza me radhe, puna ne mrgim ka krijuare nj litar sigurie pr komunitetet rurale duke u dhne mundsin atyre te mbijetojn ne kushtet e kqija te papunsis se lart. Q prej 1999-s, mbi 100.000 njerz jan detyruar t kthehen nga diaspora, ndrkohe qe rruga e emigrimit ka qene pothuajse e mbyllur. 1 Brenda nj periudhe te shkurtr ky litar sigurie i krijuar nga emigrimi do te pritet, e do te ket pasoja te paparashikueshme pr shoqrin kosovare.

Dilema e Kosovs rurale nuk sht e re. N vitin 1979 Banka Botrore n nj raport mbi varfrin n Jugosllavi shkruante se varfria n ket vend sht kryesisht rurale. Ndrkoh q pr vendet e tjera me pak te zhvilluara te Jugosllavis, ky raport mbante shpresa pr zhvillim dhe rritje t punsimit, pr Kosovn nuk shikonte shume shpresa pr ndryshim.

Prjashtim sht Kosova, e cila as n parashikimet m optimiste, e as