HALK TAKVMNDE APRL BE[1] Ergn VEREN[*] Halk Takvimi, yre insanlarnn uzun zamana dayanan doa gzlemlerinin sonucu olarak her yl ayn dnemlerde yaanan ayn doa olaylarn kaydederek, doa ile mcadele edip hayatlarn srdrrken faydalandklar bir sistemdir. Bu takvime halk arasnda; Ana-Baba Hesab, Eski Hesap, oban Hesab, Sayl ya da Hesapl ad verilmektedir.

Halk takvim halk kltr elerinden biri olup Rumi Takvim esasna dayanmaktadr. Bilindii zere Miladi Takvimle Rumi Takvim arasnda 13 gnlk fark bulunmaktadr.

Halk Takviminde Sayl Gnler kavram vardr. Bunlar says ve sresi nesiller ncesinden tespit edilerek miras braklm ve halende gnlk hayatta grlen mevsim zelliklerini yanstan gnler anlamndadr. Bu gnler her yl ayn zaman diliminde birka gnlk sapmalarla gerekleirler. te bu sayl gnlerden biri de April Bei dir.

April bei, Rumi Takvime gre Nisan aynn 5inci gndr. Aralarndaki 13 gnlk fark da dikkate alndnda Miladi Takvime gre 18 Nisan gnne karlk gelmektedir. Bu tarihten sonra artk hdrellez gn yani 6 Maysa az zaman kalmtr. Hdrellez gn ise yazn balangcdr.

April bei, bahar gnlerinin gzellii arasnda bir anda ar souk ve frtna yaptna inanlan ve bilinen sayl gnlerden biridir. Bu gn iin Anadolunun farkl yerleim yerlerinde birbirine yakn inanma ve uygulamalar grlmektedir. Bunlardan bir ka;

-Edirne-Uzunkpr ilesi ve kylerinde, Aprilin Bei adyla bilinir. Genel olarak snma dneminde beklenmedik souklarn yaand gnler olarak ifade edilir. Bu dnemde yaanan souk hava akmlar tarm ekonomisinin egemen olduu bu yre Kork aprilin beinden, kz ayrr einden eklinde ifade edilen atasznn ekillenmesine neden olmutur. Tarlada ilerin yaplmaya baland dnemde yaanan ani souklarn topran ilenmesinde kullanlan kzlerin lmne neden olabilecek kadar iddetli olduu dncesi yaygndr. [2] -Sivas ili arkla ilesi ve evresinde Ebrul Bei adyla bilinir. lkbaharn balangcdr. Bundan nceki bahar aldatmacadr. Derler ki ; Sakn Ebrulun beinden camuzu ayrr einden Ebrul bei geene kadar rzgrl havalarda mandalar ie salmak deil dar bile karmazlar. Bu gnlerde dar kan mandalarn Golukmasndan yani romatizmaya yakalanmasndan korkulur, ba bahe ileri ancak bu gnden sonra balar, fidan dikimi yonca ve gorungalklarn temizlii yaplr. [3] -Adana Pozant ilesi Kaml ky ve evresinde Abrulun 5i olarak bilinir. Aprulun ya banda ya beinde br k muhakkak olur inanc hkimdir. Kn iddetli olaca anlamnda Sakn abrulun beinden, camz ayrr einden denilmektedir[4] -Kayseri ve evresindeki April Bei adyla bilinir. Bu gnde " Camz Kran Frtnas " olaca kabul edildiinden hayvanlar ahrdan dar karlmaz. Dar karlmadklar gibi yaylmaya da karlmazlar. Ancak nisanda ayra karlrlar. Hatta bununla ilgili olarak Aprl apr, dudak yere yapr denilir. Sebebi de, bu ayda hayvanlar artk yaylmaya balarlar ve sanki dudaklar yere yapm gibi srekli otlanrlar. April beinin iddetli olduu senelerde otlamaya kan mandalar frtnann etkisiyle telef olduklarndan bu sayl gne ayn zamanda (Camzkran) da denilir. Bu en nemli sayl gnde kar yaabilir. Keskin poyraz eser, dolu yaarsa yeni uyanmaya balayan aalar souk alr. zellikle kays, badem ve kiraz ok etkilenir. Halk arasnda "Kork aprln beinden, camz ayrr einden hele hele on beinden " szleri ile bu gnn tehlikesi belirtilir. Yine halk arasnda; "Aprl beinde tohum ya elde olmal ya da yerde olmal" derler. nk nceden ekilmi ve filizlenmise muhakkak souk alr. [5]

-Erzurum enkaya ile merkezi rtlde Abril Bei sayl frtna gn olarak bilinir. Yola klmaz, ift iin tarlaya gidilmez. Birde tekerlemesi sylenmektedir;

Korkma Mardn kndan kork. / Abrilin beinden./ Yolcuyu yoldan eder /kz ayrr einden.

Martta doan erkenci kuzulara Pa denilmektedir. Be-Abril de doanlara da Dlba ad verilmektedir. Yre syleniiyle, Il (yl) yi gderisa Leyleklerin geliinden sonra ifte klmaktadr. Da kylerinde abril beinden sonra ifte klmakta ve 18 gn ekin ekilmektedir. Bununla ilgili birde tekerleme bulunmaktadr;

Mard-ekini, merd olur, Abrilin ki derd-olur Yani, Martta ekilenler, zamannda biilip harman edilir; Abril (Nisan) aynda ekilenler,

ge yetieceinden; ya r, ya da geciken harman ya altnda kalarak vaktinde tahl ieri alnama, slanp ryerek, ziyan olur ve sahibinin bana dert olur. [6]

-Gmhane, Merkez ile Arzular (Sobran) beldesinde Abrul (Nisan) aynn beinci gn souk olaca bilinir. Halk; ''Korkma Zemherinin karndan / Kork Abrulun beinden / kz ayrr einden.'' demitir. Bu ayda tarm faaliyetleri balar. [7]

Anadoluda dier birok yerleim yerlerinde de ayn inanma, uygulama ve tekerlemelere rastlanlmaktadr. Sonu olarak, Anadolunun farkl blgelerindeki yerleim yerlerinde April Bei tanmlanmakta, meydana gelebilecek ar souk ve frtnann etkisinden korkulmakta, zellikle krsal alanda yaayan geimini ziraattan salayan yre insanlar tarafndan nlem alnmas gerektii bilinmektedir.

[*] Halkbilimi Aratrmacs, Yazar-air, Ankara (10.04.2010) (ergunveren@hotmail.com)

KAYNAKLAR [1] Kapsaml bilgi iin bkz: VEREN Ergn (2009) , Yazl Kaynaklarda Anadoluda Halk Takvimi ve Halk Meteorolojisi, Trkerler Kitap Kr. Da. Paz. San. ve Tic.Ltd. ti, Ankara, S:146189 (ergunveren@hotmail.com) [2] KO Talat (2001), Uzunkprde Halk Takvimi ve Scaklk likisi, Balkesir niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mays 2001, Say 5 [3] KUZUCULAR Emin (1978), arkla Takvimi1 Sivas Folkloru Dergisi Say 71, Aralk 1978, Eko Matbaas, emberlita, stanbul S: 1517 [4] Halk Takvimi, http://kamislikoyu.sitemynet.com/kltr/halk_takvimi.htm [5]* TRKER efik (1943), Kayseri Takvimi Kayseri Halkevi Kitapsaray ve Yayn Komitesi Yaynlar Say:19, Smer Basmevi,1943,S:1929 * ARIKAN Abdurrahman, Kayseride Sayl Gnler http://kayseri.meteor.go.tr./merakettikleriniz.html [6] KIRZIOLU M. Fahrettin, Dr. Erzurumun enkaya lesi Merkezi rtlde; Halk Takvimi, evre Az, Yemi, Aa ve Ot Adlar Trk Folklor Aratrmalar Dergisi S: 59505951 [7] Gmhane Merkez le Arzular Belediyesi resmi internet sitesi, (www.arzular-bld.gov.tr/ - 43k)