Eriim, Gvenlik ve Gizlilik Boyutunda Ortaokul rencilerinin Facebook Kullanm

Hasibe SEL

Marmara niversitesi. S. B. E. Biliim Anabilim DalDoktora rencisiEriim, Gvenlik ve Gizlilik Boyutunda Ortaokul rencilerinin Facebook Kullanm

Problem Sosyal a sitelerinde gizliliin ve gvenliin yeteri kadar salanamamas aratrmann problemini oluturmaktadr.

Sosyal a siteleri toplum genelinde olduu gibi rencilerin gnlk hayatlarnn bir paras olmu durumdadr (Bugeja, 2006; Jones and Madden, 2002; Aktaran Timm ve Duven, 2008). Sosyal a sitelerine bal olarak ergen ve ocuklarn zorbalk, zararl ierie maruz kalma, taciz, kiisel bilgilerin alnmas gibi gvenlik riskleriyle karlatklar bilinmektedir.

Sosyal a sitelerinin ou , kullanclarna, paylatklar bilgilerin gizlilik ayarlarn ynetme hakk sunmasna ramen, yaplan aratrmalar kullanclarn ounluunun, gizlilik ayarlarn kullanmadklarn gstermektedir.

2Problem Sosyal a sitelerinde kullanclarn birounun rahatsz olabilecekleri baz default ayarlar bulunmaktadr. Buna ramen kullanclarn ok az bir ksm default ayarlar deitirmektedir (Cohler,2005; Aktaran Govani &Pashley,2006). AmaBu aratrmada ncelikli olarak Gizlilik ayarlarnn kullanlmamasnn, bu ayarlarn nasl deitirileceinin bilinmemesinden mi kaynaklanyor? sorusuna cevap aranmtr.

Ayrca ortaokul rencilerinin sosyal a sitelerinde kiisel bilgilerin paylamna ne derece dikkat ettikleri belirlenmeye allmtr.

Amarencilerin Facebook arkada saylar, Aile bireylerinin ve sosyal hayatlarnda tanmad bireylerin arkada listelerinde bulunma oran, Engelledikleri kiiler ve engelleme nedenlerinin tespiti aratrmann amalar arasndadr.

Gizlilik nedir?Gizlilik, kiinin bireysel olarak nemli grd, toplumun geneli tarafndan ulalamayan kiisel bilgi olarak tanmlanr (Richards, 2007; Aktaran Timm ve Duven, 2008).

Baka bir ifadeyle gizlilik, bireylerin, gruplarn veya kurumlarn, kendilerine dair bilgileri ne zaman, nasl ve ne lde dierlerine aktarabileceini kendilerinin belirleme hakk olarak tanmlanmtr (Westin,1968; Aktaran Gven, 2007).

Sosyal a sitelerinde gizlilii salama yntemleri, siteden siteye ve kullanclarn tercihlerine gre deimektedir.

rnein, balang ayar olarak, Friendster zerindeki profiller, arama motorlar tarafndan indekslenerek herkes tarafndan grlebilir halde bulunmaktadr.

Profesyonellere ynelik bir sosyal a olan Linkedinde, site yelerinin, dier kullanc profillerinin hangi ksmlarn grebilecei cretli yelik profili oluturup oluturmadklarna baldr.

Sosyal A Sitelerinde Gizlilik Facebook ve MySpace; yelerine, profillerinin herkes ya da sadece arkadalar tarafndan grlebilmesi noktasnda farkl olanaklar sunmaktadr.

Twitter ise kullanc hakknda ok snrl ve zet bilgi verilerek kullancnn bu siteler zerinde yapt paylamlar zerindeki gizliliin en aza indirgendii bir yapya sahiptir.Sosyal A Sitelerinin Gizlilik Haklar Gizlilik ve kullanc bilgilerine eriim konusundaki site politikalar ve kltr, sosyal paylam sitelerinin kendilerini dier benzer sitelerden ayrtrmak konusunda kullandklar temel aralardan birisidir (Erdem, 2011).

Sosyal A Sitelerinde Gizlilik9YntemAratrmaya katlan 60 renciyle bireysel grlm ve kendilerinden Facebook hesaplarna girmeleri istenmitir. rencilerin profilleri aratrma kapsam erevesinde incelenmi ve gizlilik ve eriim ayarlarnn nasl deitirilecei rencilere gsterilmitir. Bu almadan, 15 gn sonra rencilerden tekrar Facebook hesaplarna girmeleri istenerek ayarlarnda herhangi bir deiiklik yapp yapmadklar incelenmitir.Sonularrencilere, Facebooku ne zamandan beri kullandklar ve gnde ne kadar zaman geirdikleri sorulmutur. %30 yarm saatten az, %50si 1 saat, %11,7si 2 saat, %6,7si 2-3 saat , %1,7si ise 5 saatten fazla

zetle; katlmclarn byk bir ounluu(%80) gnde 1 saat veya daha az Facebook kullanmaktadr.

Sonular Ayrca rencilerin %56,7si yaklak 2-3 sene, %23,3 3 seneden fazla, 13,3 yaklak bir sene, %6s ise 1 seneden daha az Facebook kullancs olduklarn ifade etmilerdir. zetle; rencilerin %80i en az iki senedir Facebook kullanmaktadr.Facebook ifrenizi sizin dnzda bilen var m?rencilerin; % 36,7si evet % 63,3 hayr eklinde cevaplamlardr.

Bu soruyu evet eklinde cevaplayan rencilerin; %27si annesi, %23 babas, %23 arkada, %23 kardei , %14 kuzeni, %4,5i amcas ile facebook ifresini paylamaktadr.

Gizlilik Ayarlarn Biliyor Musunuz?EvetHayrf%f%Balant ayarlar1321,74778,3Zaman Tneli ve Etiketleme18304270Reklamlar711,75388,3Fotoraf/Albm27453355Hakknda Ksm24403560Arkada listesi2033,34066,7Toplam10930,325069,7Gizlilik ayarlar; balant, zaman tneli ve etiketleme, reklamlar, fotoraf /albm, arkada listesi grnrl, hakkmda ksmlar olmak zere 6 blmde incelenmitir. rencilere bu blmlerdeki gizlilik ayarlarn bilip bilmedikleri sorulmutur.

Tablo1. Gizlilik Ayarlarn Kullanabilme Oranlar

Bu blmler incelenmeden nce rencilere bu ayarlar deitirmeyi biliyor musunuz sorusunu yneltilmitir.rencilerin verdii yantlar tabloda ayrntl ekilde gsterilmitir.Tabloda grld gibi en fazla fotoraflarn gizlilik ayarlar bilinirken, en az reklam ayarlar bilinmektedir.14Yaplan aratrma, 6 blmde incelenen gizlilik ayarlarn rencilerin yaklak olarak %70inin bilmedii ortaya kmtr. Bu sonu literatrdeki benzer almalarla rtmektedir (Barnes, 2006; Govani& Pashley,2006; Gross &Acquisti, 2005). Nitekim Gross ve Acquisti(2005) almalarnda, niversite rencilerinin Facebook profilleri gizlilik ayarlarnn ok dk seviyede olduunu ortaya karmtr.

Balant Ayarlar TercihlerincelemeBalant AyarlarHerkesArkadalarnArkadalarArkadalarlk Kimler mesaj yollayabilir803,316,7SonKimler mesaj yollayabilir5036,713,3lkKimler arkadalk istei yollayabilir8515-SonKimler arkadalk istei yollayabilir76,723,3-Balant ayarlar hususunda iki inceleme sonular karlatrldnda rencilerin Facebook hesaplarna, herkesin mesaj yollama oran %80den %50ye dmtr.lk incelemede; mesaj yollama hakkn herkese verenler %80 oranndayken, ikinci incelemeden bu oran %50ye dmtr.

rencilerin %85ine herkes arkadalk istei yollayabilirken, ikinci incelemede bu oran %76,7ye dmtr

16Zaman Tneli ve Etiketleme Ayarlar TercihlerincelemeAyarlarArkadalarArkadalarmnArkadalarzelSadece BenHi kimsef%f%f%f%f%lkZaman tnelinde kimler paylamda bulunabilir5388,30000711,700SonZaman tnelinde kimler paylamda bulunabilir4676,700001423,300lkBakalarnn senin zaman tnelinde paylatklarn kimler grebilir33552541,723,30000SonBakalarnn senin zaman tnelinde paylatklarn kimler grebilir3253,324403511,700lkEtiketlediin gnderileri zaman tnelinde kimler grebilir33552338,33511,700SonEtiketlediin gnderileri zaman tnelinde kimler grebilir30502338,323,358,300lkSana benzeyen fotoraf yklendiinde kimlere seni etiketlemesi nerilsin488000000023,3SonSana benzeyen fotoraf yklendiinde kimlere seni etiketlemesi nerilsin4270000000813,3Zaman tnelinde kimseye paylamda bulunma izni vermeyenlerin oran %11,7den %23,3e ykselmitir.17Etiketlenen Gnderilerin Onaya Sunulmaslk incelemede; rencilere arkadalarnn etiketledii gnderiler zaman tnelinde gzkmeden nce; %6,7sinin onayna sunulurken, ikinci kez incelendiinde; bu oran %23,3e ykselmitir.

Uygulama Saylar lk incelemede; rencilerin %17sinin 100den fazla uygulama kulland, %3nn hi uygulama kullanmad grlmtr. rencilerin kullandklar uygulamalar incelendiinde ; %75inin kulland uygulamalardan en az birinin onlarn fotoraflarna ve hakknda ksmnda paylatklar verilere eritii saptanmtr. rencilerin %88,3 kullandklar uygulamalarn kiisel bilgilerine eritiklerini daha nce bilmediklerini ifade etmilerdir. Uygulama saylarnda belirgin sevide d grlmtr. En fazla 10 uygulama kullananlar %13ten %26ya ykselmitir.

lk nceleme -Uygulama Says Son nceleme -Uygulama Says Aratrmada rencilerin, oynadklar oyunlarn veya benzer uygulamalarn onlarn temel bilgilerine ve fotoraflarna eritiklerinin farknda olmadklar grlmtr. Uygulamalarn bu tip bilgilere eritiini rendikten sonra rencilerin kullandklar uygulama saylarnda belirgin seviyede d saptanmtr.

lk incelemede %3nn uygulamalardan hi birini kullanmad, %10nun en fazla 10 uygulama kullandklar saptanmtr.

kinci incelemede ise hi kullanmayanlarn says %10 olurken, en fazla 10 uygulama kullananlarn oran %16ya ykselmitir.

19Engellenen Kii Listesirencilerin engelledikleri kiiler incelendiinde; %28inin hi kimseyi engellemedii, %12sinin ise 15den fazla kiiyi engelledii saptanmtr.

E

E

lk nceleme-Engelli Kii SaysSon nceleme-Engelli Kii Says En az bir kiiyi engellediini ifade eden 43 renciye bu kiileri neden engellendikleri sorulmutur.

NedenlerKiileri Engelleme Nedenleri

Nedenlerf%Paylamlarm grmesini istemediim kiiler1023,2Kavgal veya ks olduum kiiler2046,5Tanmadm kiiler1432,5Sevmediim/gck olduum kiiler614Bana kfr edenler/ kfr paylaanlar921Sanal tehdit edenler(arn alrm, facebook hesabn kapatrm eklinde)37Mstehen ierik paylaan/yollayan kiiler37kma teklifi eden/aslan kiiler818,6Hesab bakasnn eline gemi arkadalar24,7Srekli slm/ naslsn, diyen kiiler37Srekli oyun istei yollayanlar37Sevdiim kiiler hakknda dedikodu ya da kt sz syleyen kiiler49,3Fotoraflarmla/paylatklarmla ilgili kt yorum/sama sapan yorum yapanlar37Benimle alay eden kiiler37Hatrlamyorum24,7Yanllkla engelledim24,7Sahte Hesaplar49,3Hesabn bakasyla ortak kullanan arkadam12,3Fotoraflarm been diye srekli istekte bulunan12,3Paylamlar grmesini istemedii kiiler(%23,2) rencilerin %4,7si retmenlerinin, %8,3 akrabalarnn, %4,7si babasnn, %2,3 ablasnn , %2,3 de komu ocuklarnn paylamlarn grmesini istemedii kiiler olduunu sylemilerdir.Fotoraf /Albm ve Duvardaki Eriim AyarlarncelemeEriim ayarlarHerkese akArkadalarArkadalarnArkadalarSadece BenzelPaylam Yokf%f%f%f%f%f%lk1.Fotoraf/albm paylam711,724401931,746,723,346,7Son2.Fotoraf/albm paylam711,72745152558,311,758,3lk1.Profil resmi1016,71423,33151,746,711,7--Son2.Profil resmi1321,71830244046,711,7--lk1.Duvardaki paylamlar1321,72948,31118,3--46,735Son2.Duvardaki paylamlar1016,73253,312203535lk1.Arkada listesi3660610--1626,723,3--Son2.Arkada listesi1931,712209151931,711,7--Profil resmine, arkadalarnn arkadalarna eriim izni verenler %51,7den %40a azalrken, sadece arkadalarna bu eriim izni verenler %23ten %30a ykselmitir.

24Profil resmi arkadalarmn arkadalarna eriim oran %10 orannda azalm, arkadalarn profil resmine eriimi %7 orannda artmtr.

Benzer ekilde fotoraf ve albm paylam arkadalarn eriimi artarken, arkadalarmn arkadalarna eriim azalmtr.Arkada Saylar rencilerin arkada says 200-300 arasnda younlamaktadr. rencilerin %10unun en fazla 50 arkada varken; %5inin 1000 den fazla arkada vardr. Hatta, bir kz rencinin 4040 arkada olduu grlmtr. Bu renciye neden bu kadar arkada olduu sorulduunda, arkada saysnn fazla olmasnn onu popler yaptn ifade etmitir.

Arkada Saysndaki Deiim ki inceleme karlatrldnda rencilerin arkada saysnda belirgin bir deiim olmamtr. Sadece bir kz rencinin arkada says 120den 15e dmtr. renci bu durumu, samimi olmad arkadalarn sildiini syleyerek aklamtr. Nitekim, Govani ve Pashley(2006) katlmclarn arkada listelerini incelediklerinde, bu listenin yalnzca %20sini yakn arkadalarn oluturduunu ortaya karmlardr.

Arkada Listelerindeki Aile ve Akrabalar rencilerin %95i arkada listesinde aile ya da akraba bireylerinden biri olduunu ifade etmitir. rencilerin %56,7sinin ebeveynlerinden en az birisi Facebook kullanrken, %43,3nn Facebook hesaplar yoktur.

rencilerin %5,8i, Facebook hesab olmasna ramen babasn arkada olarak eklemediini sylemitir.

Arkada Listelerinde Tanmadklar Kiiler rencilerin %58,3 arkada listesinde yz-yze tanmad kiilerin olduunu sylemitir.

Govani ve Pashley(2006) katlmclarn %54nn, tanmad kiileri de arkada olarak eklediklerini vurgulamlardr. etin(2011), 180 lisans renciyle yapt aratrmada, rencilerin %82,2sinin tanmad kiileri arkada olarak eklediklerini ortaya karmtr. Ayrca rencilerin %38,3nn Facebookta edinilen yeni arkadalar ile yz yze grtn ifade etmitir.

Ailelerin FarkndalAilelerin yaklak yars, ocuklarnn tanmad kiileri arkada olarak eklediklerinin farknda deildir. Ailelerin bu mevzuda dikkatli, hassas olmalar ve ocuklarnn Facebook hesaplarn kontrol altnda tutmalar gerektiini dnmekteyim.

Ancak yaplan aratrmada, yetikinleri kontrollerini engellemek adna rencilerin %4,7sinin retmenlerini, %8,3 ikinci derece akrabalarn, %4,7si babasn, %2,3 ablasn engelledii grlmtr. Bununla beraber %5,8i babasn arkada listesine eklememitir. Yaknlarn eklemeyen ocuklarn birou tanmad kiileri arkada olarak eklemektir. Aileler gerekirse yabanc bir kimlikle ocuklaryla Facebookta arkada olmalarnn faydal olacan dnmekteyim.Kiisel Bilgilerin Eriim DzeyincelemeKiisel BilgilerHerkesArkadalarArkadalarn ArkadalarSadece BenzelPaylam Yokf%f%f%f%f%f%lk1.Cep telefonu--26--617--2777Son2.Cep telefonu266175277lk1.E-Posta 11,7427011,71626,7----Son2.E-Posta11,7396511,71931,7lk1.Okul ad1423,346,7--23,3--4066,7Son2.Okul ad813,361058,311,7lk1.Doum tarihi58,318302948,3813,3----Son2.Doum tarihi351626,72948,31118,311,7lk1.Yaad yer2846,71118,3--46,7--1728,3Son2.Yaad yer183012201118,346,71525lk1.Memleket2643,31016,7--46,7--2033,3Son2.Memleket1728,31016,71016,746,71931,7lk1.liki Durumu1626,7711,723,346,723,32948,3Son2. liki Durumu813,3813,3711,746,7353050lk1.Akraba Bilgileri2338,31423,311,7610--1626,7Son2. Akraba Bilgileri1728,31423,361058,3183030Okul Ad, liki durumu, akraba bilgilerin paylamherkese paylam dzeyi %10 orannda azalrken

Yaad Yer ve Memleket Bilgisinde %15'lik bir azalma grlmtr.Kiisel Bilgilere Eriim Sonular Aratrmada, rencilerin(35 kii) cep telefonu numarasn % 6 orannda sadece arkadalaryla paylatklar grlmtr. Aratrmann bu sonucu Govani ve Pashley (2006)in almasyla rtmektedir. Ancak Govani ve Pashley(2006) almasnda rencilerin doum tarihi, memleketi, okul ad, iliki durumunu %60 herkesle paylatn sylerken, bu almada rencilerin ayn bilgileri herkese paylam oran %20-%40 arasnda deimektedir. ki alma sonular arasndaki bu farklln rencilerin ya farkndan kaynakland dnlmektedir.

Gvenlik sorunu rencilerin %35inin daha nce kullandklar Facebook hesaplarnn bakasnn eline getiini ifade etmesi dikkat ekici sonular arasndadr.

nerilerDefault deerlerin daha yksek seviyede gizlilik salamas Facebook sitesinde default ayarlar kullanldnda ancak %0,5 orannda gizlilik salanmaktadr (Wischnowsky, 2007; Aktaran Timm ve Duven, 2008). Facebookun bu konuda daha duyarl olmas, gizlilik ayarlarndaki default deerlerinin daha yksek seviyeye kartmalar gerektiini dnyorum.

nerilerYetikinler zerinde benzer bir almaTeknolojiyle byyen ocuklarn yaklak %70inin gizlilik ayarlarn kullanmay bilmedikleri gz nne alndnda, teknolojiyle daha sonra tanan yetikinlerin gizlilik ayarlarn daha yksek oranda bilmediklerini tahmin etmekteyim. Bu nedenle benzer bir almann yetikinler, lise ve niversite rencileri zerinde yaplmasnn faydal olaca kanaatindeyim.nerilerAyarlarn basitletirilmesiSosyal a siteleri kullanclarn gizlilik haklarn kullanabilmeleri iin bu ayarlar basitletirmeleri ve daha kullanl hale getirmeleri gerekmektedir.

Facebook son zamanlarda baz gizlilik ayarlarna ksayol salamtr. Bu uygulamann gizliliin artrlmasnda etkili olaca dncesindeyim. nerilerGvenlik ayarlarnn glendirilmesiYaplan aratrmada, rencilerin %35inin daha nceki Facebook hesaplarnn bakalarnn eline getii ortaya kmtr.

rencilerin gvenlik ayarlar konusunda bilgilendirilmesinin yannda Facebookun gvenlik ayarlarn glendirmesi gerekmektedir.nerilerKullanllk arttrlmalFotoraf ve zaman tneli paylamlarnda arkadalar, herkese ak, arkadalarmn arkadalar, sadece ben deerlerini ifade eden ikonlarn bulunmas, bu paylamlarn gizliliini artrd kanaatindeyim. Dier gizlilik ayarlar iin; benzer ekildeki simgelerle, kullanclarn gizliliklerini salamalarna yardmc olunmaldr. Sosyal a sitelerinin yardm sayfalarnda, metin yerine video kullanlarak gerekli bilgilendirmelerin yaplmas ile gizlilik ve gvenlik dzeylerinin artrlabilecei kansndaym.

nerilerFacebookta daha fazla zaman geiren katlmclarla benzer bir almaAratrmann rneklemini oluturan rencilerin byk bir ounluu(%80) Facebookta gnde 1 saat ya da daha az zaman geirmektedir. Facebook sitesini gnde 3-4 saatten fazla kullanan renciler zerinde benzer bir alma yaplp sonular karlatrlabilir.

neriArkada says kaygs iinetin(2011), rencilerin yeni arkada kabul etme nedenlerini irdelemi ve rencilerin bir ksm, kiilerin poplerliini ya da sevilen bir kii olduunu dierlerine gsterme yolunun arkada listesindeki sayya bal olduunu ifade etmitir. Arkada listesinin gizlenmesinin, arkada saysnn az olmasndan dolay yaanabilecek poplerlik kaygsn azaltacan dnmekteyim. Beni Dinlediiniz in

Teekkr Ederim

Hasibe SEL