PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRONSEMINARSKI RAD IZ PROEKTOVANJE INFORMACIONIH SISTEMATEMA: ERP SISTEMIStudent:Mentor:Prof. dr Branko Latinovi

BanjaLuka, mart 2014. godine 16

SADRAJ

1.Uvod12.Istorijski razvoj ERP sistema22.1 Savremeni trendovi razvoja ERP sistema33.Osnovne karakteristike ERP sistema44.Motivi implementacije integrisanih informacionih sistema55.Implementacija integrisanih informacionih sistema76.Prednosti i nedostaci ERP sistema107.Modularni VS. Integrisani raunovodstveni informacioni sistemi138.Modularni oblik organizacije raunovodstvenog informacionog sistema149.Inegrisani raunovodstveni informacioni sistemi1410.Zakljuak1511.Literatura16

1.Uvod

Osnove dananjih modernih informacionih sistema mogu se pronai u dalekoj prolosti. Iako bi poreenje, u kvalitativnom, kvantitativnom, ali i u svakom drugom smislu, bilo gotovo nemogue, u osnovi svih ovih sistema se nalazi generisanje potrebnih, relevantnih, pouzdanih i pravovremenih informacija. Generisanje i distribucija informacija unutar informacionog sistema, nezavisno od njegove tehnoloke osnove, u sutini podrazumjeva prikupljanje podataka iz razliitih izvora radi unoenja u sistem, razvrstavanje, evidentiranje, kalkulaciju i ostale postupke obrade podataka radi njihove transformacije u pogodan oblik za upotrebu, kao i distribuciju i prezentovanje informacija korisnicima. Sutina ovog procesa sadrana je u tzv. poslovnim informacionim ili integrisanim informacionim sistemima ( ERP sistemi Enterprise Resource Planning Systems ).Ovaj softver za planiranje resursa preduzea, nastao je kao odgovor na stalno rastue informacione potrebe menadmenta, u uslovima globalizacije trita, internacionalizacije poslovanja, intenzivnog razvoja savremenih proizvodnih i komunikacionih tehnologija.Ahronim ERP ne treba da unosi dilemu u shvatanje sutine integrisanih informacionih sistema iako moe ukazati na planiranje i resurse i time navesti na pogrene zakljuke. Pravi fokus i ambicije ERP sistema je integrisanje svih odjeljenja i svih funkcija preduzea u jedan sistem, koji moe opsluiti specifine potrebe razliitih korisnika. Najkrae reeno. ERP sistem je kombinacija prakse upravljanja poslovanjem i tehnologije, gdje informacione tehnologije ( IT ) integriu najvanije poslovne procese u organizaciji da bi se postigli definisani poslovni ciljevi.Jedna od kljunih predpostavkih za opstanak jednog poslovnog sistema na tritu predstavlja fleksibilnost i adaptibilnost poslovanja , odnosno, sposobnost preduzea da reaguje na promjene na tritu, i to na stratekom, taktikom, operativnom i tehnolokom nivou. Svaka revizija poslovanja, nastala usljed fluktuacija poslovnog okruenja podrazumjeva uvijek aurnu, iskrenu i detaljnu sliku o trenutnom stanju preduzea, identifikaciju poremeaja i izvodim plan revizije, zasnovan na kvantifikaciji eljene pozicije. ERP sistemi omoguavaju preduzeima da trenutno reaguju na promjene na tritu, prije svegazahvaljujui sistematizaciji podataka, procesa i poslovnih objekata kojima se uz njohovu pomo upravlja u realnom vremenu. Nasuprot tradicionalnim viestrukim informacionim sistemima, koje karakteriu relativno autonomna, izolovana i neintegrisana poslovna podruja (finansija, raunovodstva, marketinga, logistike, ljudskih resursa, proizvodnje,... ) i zasebne baze podataka, integrisane informacione sisteme ine integrisani, tj. povezani moduli koji podravaju sve ili veinu poslovnih procesa u preduzeu. Rije je o integrisanim poslovnim aplikacijama za podrku poslovanju, koje se koriste u razliitim djelovima preduzea i kod kojih se svi podaci uvaju u jednoj bazi podataka, ime omoguavaju preduzeima efikasnu kontrolu osnovnih poslovnih funkcija, ali i planiranje stratekih akcija. Postojanje operativne baze podataka zajednike za sve aplikacije i skladita podataka koje obuhvata sve poslovne funkcije u preduzeu, obezbjeuje potpune i integrisane podatke i daje snanu podrku procesu odluivanja.

2.Istorijski razvoj ERP sistema

Savremeni ERP sistemi predstavljaju rezultat 40-godinje evolucije razvoja tejnike za upravljanje zalihama i informacionih tehnologija. Prvi znaajni koraci u primjeni informacionih tehnologija u planiranju proizvodnje se vezuju za praktinu primjenu prvhim matematikih metoda, koje su zahtjevale manipulaciju velikim brojem podataka nad jednostavnim matematikim modelom.

Slika 1. Istorijski razvoj metoda za planiranje i upravljanje poslovanjemKao rezultat potrebe da se u jedinstveni sistem integriu funkcije u meuvremenu razvijenih CAD, CAM, CIM alata, ali i ostali segmetni poslovanja, uz razvoj odgovarajuih It tehnologija, definisane su nove granice integrisanog poslovnog sistema i realizovane primjenom ERP sistema. Najznaajnija razlika izmeu MRP II i ERP sistema predstavlja integrisanje procesa i podataka karakteristinih za cijeli lanac vrijednosi u okviru kojeg preduzee funkcionie. Za razliku od MRP II sistema , uz pomo kojih se vrilo upravljanje samo internim procesima i resursima, objekat upravlja ERP sistema predstavlja kretanje materijala, novca, resursa i informacijaod krajnjeg korisnika izvjesnog proizvoda, koji preduzee proizvodi ili distribuira, do dobavljaa osnovnih sirovina, koje se koriste u njegovoj proizvodnji.Termin ERP je ustanovljen 1990. godine, od strane Gartner, Inc. Korporacije, ali su ERP sistemi poeli da se probijaju na triptu tek 1994. Kada je SAP, njemaka kompanija za izradu softvera predstavila na tritu prvi ERP sistem SAP R/3. Pojavi ERP sistema na tritu predhodila je horizontalna specijalizacija velikih dobavljaa softvera namjenjenih podrci poslovanju. Kompanija PeopleSoft , dotada specijalizovana za izradu softvera za upravljanjem ljudskim resursima, je poela da radi na raunovodstvenom softveru, dok je Oracle, ije su financijske aplikacije dominirale na tritu, pokuao da osvoji dio trita za upravljanje ljudskim resursima.

Nosioc razvoja ERP softvera je SAP korporacija, osnovana 1972. godine, od strane 5 IBM-ovih ininjera, koji su radili u biroima ove korporacije u Njemakoj. I danas SAP korporacija pokrivanajvei dio segmenata trita ERP sistema namjenjenih velikim preduzeima, naroito u vertikalnim segmentima primjene u dravnoj upravi, finansijama, zdrastvenoj zatiti i edukaciji. Kupovinom kompanije PeopleSoft, Oracle korporacija je postala najozbiljniji konkurent SAP-u u ovom segmetnu trita. Na svjetskom tritu postoje mnogiERP sistemi, a sledeih est proizvoaa predstavljaju najvanije proizvoae ERP rjeenja: SAP ORACLE Aplications PEOPLESOFT JD EDWARDS BAAN Navision

2.1 Savremeni trendovi razvoja ERP sistemaPrema procjeni analitiara, u toku je nova evolucija sistema za planiranje proizvodnje koju karakterie reakcija dobavlja ERP sistema na globalizacione procese, odnosno, sve stroije kriterijume konkuretnosti velikih poslovnih sistema. Savremena transformacija ERP sistema se uoava u najmanje tri segmenta: irenju poslovnih procesa van granica korporacija, vertikalnoj specijalizaciji industrijskih ERP rjeenja i razvoju komponente arhitekture. Prema Gartner korporaciji ova tri segmenta razvoja ERP sistema obiljeavaju njihovu tranziciju u ERP II koncept. Afirmacija u indistrijskim sistemima je dovela do potrebe irenja odgovorsnosti primjenjenih ERP sistemima. Naime, u savremenim okolnostima koje diktira globalizacija, jedan poslovni system ini vie korporacija. Efikasna kolaboracija podrazumjeva da njihovo poslovanje mora biti integrisano, a planiranje jedinstveno-primjenom jednog ERP sistema ili vie integrisanih.Prvobitne funkcije ERP sistema su se odnosile na planiranje proizvodnje i distribucije. Danas savremeni ERP sistemi sade CRM i SCM komponente, ali i druge-za planiranje i upravljenje ostalim poslsovnim procesima , koji su ranije smatrani sporednim, sa stanovita integracije. Pored toga, dobavljai ERP sistema aktivno prilagoavaju svoja rjeenja za primjenu u razliitim industrijskim sektorima, prilaguavaju postojee funkcije i dodajui nove, specifine za odreenu industriju. Ovi trendovi utiu na smanjenje standardnih trokova implementacije i pribliavaju ERP sisteme manjim I srednjim predizeima.S obzirom na to da se najvei dio trokova uvoenja ERP sistema sadri u njegovoj implementaciji i odravanju, dobavljai ERP sistema transformiu svoje proizvode u modularne arhitekture, otvorenog tipa, zahvaljujui emu je integrisanje postojeih sistema lake i bre, a dodavanje novih modula i odravanje verzija aktuelnih-rutinska aktivnost.

3.Osnovne karakteristike ERP sistemaRazvoj informacionih tehnologija u pravcu pronalaenja naina za povezivanje presonalnih raunara u vee sisteme, posebno na osnovama klijent-server arhitekture, koja je otvorila put razvoju integrisanih informacionih sistema, karakterie savremenu eru umreanog raunarstva. Kljuni softverski elementi klijent-server konfiguracije su mreni softver i system za upravljanje bazama podataka, smjeteni na serverima. Oni svojim tehnikim karakteristikama i performansama obezbjeuju kao provajderi usluga, da korisnici u mrenom ambijentu, pristuopaju i koriste podatke i informacije iz navedenih baza podataka. Veina ERP sistema je bazirana na klijent-server arhitekturi, te su elementi ERP integracije:baya podataka, softverske aplikacije, korisniki interfejs, alati i poslovni procesi. Specifinost structure, direktno defirmie uspjenost procesa implementacije sistema, koja zahtjeva adekvantan strateki, taktiki i operativni pristup planiranju svih elemenata informacionog sistema, hardvera, softvera i ljudi.Sagledavanje sutine, funkcionisanja i karakteristika integrisanih informacionih sistema, mogue je na bazi poreenja informacionih sistema, prije i poslije pojave integrisanih informacionih sistema ( Slika 2. ).Najznaajnije karakteristike ERP sistema su:1. Fleksibilnost Savremeni ERP sistem karakterie mogunost prilagoavanja realnim potrebama odreenog poslovnog sistema koji ga implementira u svom okruenju, ali I standardnim industrijskim praksama.

2. Modularnost i otvorena arhitektura Savremeni ERP sistem se sastoji od modula, pri emu je svaki od njih namjenjen odreenom domenu poslovnih funkcija. Svaki modul se podsredstvom dostupnih interfejsa moe povezati sa jednim ili vie drugih modula ili softverskih komponenti, eksternih sa stanovita ERP sistema. Sistem, ili njegovi pojedinani dijelovi se mogu implementirati na razliitim hardverskim i softverskim operativnim sistemima.

3. Dostupnost ERP system nije ogranien formalnim granicama poslovnog sistema. On mora da bude dostupan njegovim udaljenim organizacionim jedinicama, ali I da prui odgovarajue interfejse, namjenjene pratnerima preduzea I njegovim klijentima.

4. Simuliranje realnih poslovnih okolnosti Jedna od veoma vanih funkcija ERP sistema predstavlja mogunost predvianja ponaanja sistema u odreenim, realnim poslovnim okolnostima. Ovo predvianje se vri primjenom odgovarajuih simulacionih scenarija na domenu realnih poslovnih podataka, definisanih odreenim predpostavkama, zasnovanih na prognozama. Rezultati simulacije raelnih poslovnih okolnosti predstavljaju nezamjenjljivu osnovu za donoenje vanih taktikih poslovnih odluka, a mogu doprinjeti i uspjenom donoenju odluka u stratekom I operativnom domenu.

Slika 2prije i poslije pojave ERP sistema.informacionih sistema, pregled osnovnih karakteristika4.Motivi implementacije integrisanih informacionih sistema

Prihvatanje ERP sistema koji podrazumjevaju zaokret u nainu poslovanja I funkcionisanja, promjenu poslovne filozofije I poslovne culture, odnosno preokretnicu u poslovanju preduzea, motivisano je sledeim kljunim razlozima: Integrisanje financijiskih informacija. U uslovima primjene autonomnih softverskih aplikacija razliite funkcije u preduzeu imaju sopstvene baze podataka I informacija o poslovnim transakcijama, rezultatima poslovanja I sopstvenom doprinosu ukupnim performansama preduzea. ERP sistemi kreiraju jedinstvenu verziju istine o performansama preduzea I doprinosu pojedinih segmenata rezultatima preduzea.

Integrisanje informacija iz odnosa sa kupcima, posebno u vezi za narudinama kupaca. ERP sistemi predstavljaju virtuelni svijet realnog funkcionisanja preduzea I omoguavaju kontinuirano praenje u realnom vremenu narudbe od kupaca, od trenutka njihovog prijema u prodajnom odjeljenju, do otpreme robe I slanja facture od strane financijskog odjeljenja.

Standardizovanje i integrisanje informacija iz domena upravljanja ljudskim resursima. U sloenim I diverzifikovanim preduzeima sa velikim brojem zaposlenih, itegrisani informacioni sistemi omoguavaju jedoobrazno praenje svih angaovanih radnika od regrutacije, planiranja linog razvoja, organizacionog upravljanja do upravljanja kompenzacijama, obraun zarada I putnih trokova.

Standardizovanje i ubrzavanje poslovnih procesa. Efikasnim kreiranjem bazinih podataka o proizvodnji I tehnologiji, pouzdanijim planiranjem proizvodnje I kapaciteta, olakava se praenje trokova I sprovoenje kontrole kvaliteta, tedi se vrijeme I novac I poveava prosuktivnost.

Redukovanje zaliha. Postojanje jedinstvene baze podataka sa informacijama iz domena nabavke, proizvodnje I skladitaomoguava efikasno upravljanje zalihama materijala.

Slika 3.Motivi prihvatanja i implementiranja integrisanih informacionih sistemaNa slici 3.predstavljeni su motivi prihvatanja i implementiranja integrisanih informacionih sistema po nivoima upravljanja.Prema istraivanjima oko 30% preduzea koja se opredjele za implementaciju integrisanih informacionih sistema to ini iz razloga tehnike prirode, dok oko 40% preduzea mogunost stvaranja stratekih ciljeva navodi kao primarni motiv. Iz ugla posmatranja interesa pojedinih poslovnih funkcija za uvoenje ERP sistema, koji ih integrie u jedinstvenu poslovnu vjelinu, u veini sluajeva funkcija finansija i raunovodstva daje najvei podsticaj implementaciji ( Slika 4. ).

Slika 4.Pregled inicijatora uvoenja ERp sistema po poslovnim funkcijamaPostojanje motiva i spremnosti za uvoenje integrisanih informacionih sistema u preduzee, uz najee neophodnu reorganizaciju i reininjering poslovnih procesa, je samo prvi korak kompleksnog,dugoronog i neizvjesnog procesa implementacije. Uspjana realizacija implementacionog procesa zahtjeva izradu adekvatnih planova na svim nivoima upravljanja, izbor projektnog tima, definisanje ciljeva i adekvatne strategije implementacije, odnosno sistemski pristup procesu razvoja ERP sistema.5.Implementacija integrisanih informacionih sistemaTradicijonalni nain razvoja informacionih sistema ukljuuje modularni pristup ija je sutina dekompozicija informacionog sistema na dijelove, podsisteme ili informacione module, koja pokrivaju pojedina funkcionala podruja preduzea. U drugoj fazi pristupa se postepenoj primjeni informacionih tehnologija u tako identifikovanim segmentima i automatizaciji njihovih procesa. Ovaj pristup razvoju neuniformnih i esto nekompatibilnih, autonomnih sistema, podrazumjeva da aplikacije pojedinih funkcija obrauju procese nezavisno, unutra funkcija i tretiraju iste odvojeno kao posebne aktivnosti. Iako omoguavaju obradu, prezentovanje i uvanje podataka, navedene aplikacije ne obezbjeuju pravu, sutinsku integrisanost poslovnoh procesa i ne predstavljaju nita drugo, do automatizovanje alate za obradu podataka odreenog poslovnog procesa.ERP filozofija razvoja informacionih sistema prevazilazi ovaj problem tretiranjem transakcija kao sveobuhvatnog, integrisano, cjelovitog skupa, kao odraza aktivnosti povezanih funkcija odnossno cjeline poslovnog procesa preduzea. Iako ponuai ERP softvera, iz konkurentskih razloga, esto istiu da vrijeme neophodno za implementaciju sistema iznosi od tri do est mjeseci, preduzea koja se uputaju u projekat treba da budu spremna na dugotrajni proces koji moe trajati od jedne do tri godine. Trajanje procesa uvoenja moe biti razliito i uslovljeno je velikim brojem faktora, a najee istican je izabrana strategija implementacije. Jedan od moguih pristupa, podrazumjeva tri postojee strategije implementacije i to :

Big Bang strategija najambiciozniji i najtei pristup implementaciji, koji je dominirao u ranim ERP projektima dvadesetih godina 20. vjeka, podrazumjeva odbacivanje odmah i odjednom svih ranijis sistema i prelazak itave kompanije na novi sistem. Franziing strategija predstavlja najei i esto najdugotrajnijipristup implementaciji, u velikim i diverzifikovanim preduzeima koja nemaju mnogo zajednikih procesa izmeu poslovnih jedinica. Nezavisni ERP sistemi po poslovnim jedinicama se povezuju samo radi djeljenja informacija u cilju stvaranja slike o cjelini procesa i performansama preduzea. Slam Dunk strategija fokusirana je na nekoliko kljunih procesa i podrazumjeva da ERP diktira njihov dizajn. Namjenja je uglavnom manjim preduzeima koja ele brzo da primjene novi sistem izbjegavanjem kompleksnim i skupih procesa reininjeringa u koristit vjetakih proce ERP sistema.Klju uspjeha sloenog procesa implementacije integrisanih informacionih sistema, koji zahtjeva visok nivo planiranja i koordinacije, je sistematian i konzistentan fazni pristup uz uvaavanje kritinih faktora implementacije. Iako relevantna literatura poznaje vie razliitih pristupa procesu razvoja integrisnih informacionih sistema, jedan sintetizovani pristup obuhvata sledee faze : PlaniranjeZapoinje zapoinje procjenom potreba za uvoenjem integrisani informacionih sistema. Ova pripremna faza podrazumjeva definisanje resursa potrebnih za realizaciju implementacije u okviru planiranog vremena i budeta, odreivanje projektnog tima i razmatranje potrebe za eventualnim angaovanjem konsultanata. Neki pristupi razvoju informacionih sistema ovom fazom obuhvataju i preliminarni trening tima i formalno startovanje projekta. AnalizaPotpuno korienje svih prednosti integrisanih informacionih sistema mogue je samo ukoliko preduzee maksimalno uskladi svoje poslovanje sa ERP filozofijom poslovanja. Otuda, aktivnost analize podrazumjeva razmatranje i odreivanje poslovnih procesa koji e biti podrani ERP paketom, kao i izbor sistema koji najvie odgovara organizacionim ciljevima i strategiji poslovanje. Mogui su razliiti pristupi realizaciji ove faze. Jedan podrazumjeva da se najprije izabere konkretni softver, pa da se zatim angauju konsultanti ija je uloga u ovoj fazi veoma znaajna, dok drugi polazi od izbora eksternih konsultanata koji e na bazi snimanja preduzea dati prijedlog adekvatnog softvera. Projektovanje i detaljni dizajnNajei razlog odustajanja od projekta implementacije integrisanih informacionih sistema je nepodudarsnost softvera i bazinih poslovnih procesa preduzea.

U takvoj situaciji preduzeas e nalaze pred dilemom da li prilagoditi programe postojeim poslovnim procesima ili poslovne procese prilagoditi novom poslovnom programu. Odluka za promjenu sopstvenih poslovnih procesa, znai korenite i duboke promjenje u dugo postojeem nainu poslovanja, to moe objezbjediti znaajnu konkurentsku prednost, ali za ta se mali broj preduzea odluuje.Druga opcija podrazumjeva prilagoavanje softvera proecsu, to dodatno usporava inae dugotrajan proces implementacije, stvara opasnost od pojave tekoa i greaka u funkcionisanju sistema i uopte oteava itav proces.Iako e se svako preduzee, prema sopstvenim potrebama, mogunostima i ciljevima, opredjeliti za jednu od navedenih opcija, vrlo esto se istie da e potpuni efekti uvoenja i primjene integrisanih informacionih sistema biti ostvareni samo sprovoenjem radikalnog procesa redizajniranja poslovnih procesa.Implementarni integrisani informacioni sistemi, nisu sami sebi cili i nee omoguiti ostvarenje postavljenih ciljeva preduzea ukoliko se, ne samo izmjene i unaprijede poslovni procesi, ve i u koliko se ne izmjeni nain na koji ljudi, korisnici softvera obavljaju svoje zadatke. Zamjena postojeeg informacionog sistema poznatog svim zaposlenima, novim savremenijim sistemom, donjee usporavanje funkcionisanja itavog preduzea usljed otpora promjena i neznanja. Iz tog razloga, instaliranje i upotreba integrisanih informacionih sistema, zahtjeva sutinsku promjenu naina rada zaposlenih, kroz sistematski prisut eleminisanju otpora prema promjenama i inicijalnu i kontinuiranu edukaciju svih zaposlenih.Obuavanje podrazumjeva poeljne funkcionalne promjene u vjetinama, znanjima, stavovima, socijalnom i radnom ponaanju, radi lakeg ostvarivanja ciljeva preduzea. Implementacija i testiranjeNakon uspjenog obavljanja svih prethodnih faza pristupa se neposredno implementaciji novog sistema. Ova faza zahtjeva ponovo razmatranje pojedinih aspekata konfigurisanja sistema od strane projektnog tima i obuhvata migraciju podataka od starog na novi sistem, izgradnju interfejsa i neophodno dodatna testiranja. Konverzija podataka od starog ka novom sistemu moe biti direktna ( potpuna zamjena starog novim, na tano odreeni dan ), paralelna ( uz fokus na visok nivo sigurnosti i zatite pri konverziji podataka ), modularna ( sukcesivna zamjena starog sistema po modulima ) i fazna ( postepena zamjena starog sistema po unapred odreenom planu ). Prije outanja sistema u upotrebu, neophodno je sprovesti testiranje i vrednjovanje u cilju otklanjanja eventualnih nedostataka i osiguranja dodatne pouzdanosti sistema, odnosno utvrditi u kokoj mjeri program zadovoljava zahtjeve korisnika. Eventualno nastali problem tokom testiranja, radi potvrde uspjenosti sopstvenih korekcija. Oivljavanje podrka i odravanjePoslednja faza ERP implementacije, koja podrazumjeva apsolutnu spremnost preduzea,

sistema i ljudi za rad, realizuje se kroz dva koraka, i to :aktiviranje sistema i prelazak starih na nove aplikacije. Praksa projektnih timova angaovanih na implementaciji velikih ERP projekata je pokazala da je ovu fazu najbolje sprovesti tokom vikenda, praznika ili u vrijeme godinjih odmora, u uslovima smanjenog obima poslovanja. Ovakva strategija je korisna, jer projektni tim ima odreenin broj dana na raspolaganju za neometno praenje rada sistema, kako bi osigurao pravilan rad sistema pod punim optereenjem u narednom periodu.Projektom razvoja informacionog sistema trab upravljati na bazi nauno zasnovanog i u praksi efikasno primjenjenog pristupa, kojim se uz pomo odgovarajuih tehnika i metoda organizacije, planiranja, voenja i kontrole, vri racijonalno usklaivanje svih potrebnih resursa i aktivnosti, radi realizacije projekta u planiranom vremenu i na najracijonalniji nain. Jedinstvenost i sloenost, prisustvo velikog broja aktivnosti i uesnika, neophodnost realizovanja postavljenih zadataka i ciljeva u zadatom vremenu, zahtjeva uestvovanje kompetetnih ljudi i angaovanje adekvatnih materijalnih, odnosno financijskih resursa, kako bi se razvio sistem koji e zadovoljiti zahtjeve i potrebe korisnika.6.Prednosti i nedostaci ERP sistemaRezultat savladavanja svih barijera i uspjenog procesa implementacije treba da bude integrisani informacioni sistem preduzea ( Slika 4. ). ERP sistem moe da sadri razliita funkcionalna podruja, u skladu sa zahtjevima preduzea, ali najee su to: prodaja i marketing, upravljanje zalihama i proizvodnja, finansije, raunovodstvo i izvjetavanje, upravljanje ljudskim resursima ,... Pristup njihovom konfigurisanju nije univerzalan, tako da se o njima moe govoriti kao o samostalnim ili kombinovanim modulima. Modul prodaje omoguava koliinsko i vrjedonosno planiranje prodaje, odnosno upravljanje kontaktima i prodajom, obradu zahtjeva za ponudom, izgradnju i praenje ponude, ugovaranje prodaje, prijem i obradu porudbina, praenje realizacije ugovora, provjeru kreditnog limita klijenta, izradu otpremnica i faktura i sve aktivnosti marketing logistike. Analiza i segmentiranje trita, obezbeenje informacija o trinim trendovima i zahtjevima trita, analiza i predvianje prodaje su samo neke od informacija koje softverska podrka informacionog podsistema marketinga obezbjeuje. Podsistem za upravljenje zalihama obezbjeuje podatke i informacije za potrebe upravljanja zalihama svih vrsta sirovina i materijala, poluproizvoda, robe, gotovih proizvoda i optimizaciju procesa nabavke.

Slika 5.Anatomija ERP sistemaSoftverska podrka modula proizvodnje, kreira planove proizvodnje, trebuje sirovine i kreira sastavnicu materijala, rasporeuje opremu, ureaje, radnu snagu projektuje proizvode i usluge i daje nalog za proizvodnju eljene koliine odgovarajueg nivoa kvalieteta u zahtjevno vrijeme. Nakon realizovanja proizvodnog procesa, skladitenja, pripreme transportnih dokumenata i transporta, auriraju se zalihe. Na kraju se auriraju raunovodstveni podaci, u modulu finansije i raunovodstvo. Navedeni informacioni podsistem omoguava potpunu, integralnu automatizaciju raunovodstvenih poslova, odnosno automatsko voenje glavne knjige, analitikog, robnog i pogonskog knjigovodstva, automatsko plaanje i obraun kamata, poteza, zarada,... Podsistem finansija podrua podatke i informacije za potrebe financijeske analize, planiranja i efikasnog upravljanjafinancijskim sredstvima, kontrole priliva i odliva, upravljanje novanim trokovima, planiranja i praenja likvidnosti i dr. Posebno mjesto pripada modulu za upravljanje upravljane ljudskim resursima, baziranom na poslovnim procesima koji se mogu kategorizovati u operativne i procese odluivanja. Procesi na operativnom nivou ukljuuju kreiranje i odravanje informacija o zaposlenima, njihovim pozicijama i aplikacijamaza posao, upravljanje kompenzacijama, upravljanje performansama i razne oblike izvjetavanja. Na bazi ovih informacija menaderi odluuju o efektivnom raspodjelu ljudski resursa, a poboljanje produktivnosti i odravanje lojalnosti i morala kod radnika bazirani su na kontinuiranom obuavanju i profesionalnom razvoju zaposlenih.Imajui u vidu cjeline funkcionisanja koristi koje obezbjeuju integrisani informacioni sistem mogu se podjeliti na merljive i nemjerljive, odnosno financijske i nefinancijeske. Sumarno iskazane najznaajnije financijeske koristi od primjene integrisanih informacijonih sistema su:

Smanjenje zaliha. Efikasno planiranje i upravljanje nabavkom omoguava redukovanje zaliha do ak 20 %, budui da se nabavlja samo ono to je u datom trenutku neopjodno a smanjuju se trokovi skladitenja istih. Smanjenje trokova nabavke. Ovi sistemi obezbjeuju informacije o projektovanim potrebama za materijalom i ostalim sirovinama, kao i podatka o poslavonjau poslodavaca ime doprinose jaanju pregovarake pozicije kupca i omoguavaju smanjenje nabvnih cijena i preko 5%. Redukcija kadorva i smanjenje trokova rada. Integrisani informacioni sistemi eleminiu potrebu za kadrovima odreenog profila, sa jedne strane, i obezdjeuju efikasniji rad svih zaposlenih bez nepotrebnih prekida i ponavljanja u operacijama, sa druge strane, ime dolazi do utede u direktnim i indirektnim trokovima rada do ak 10 %. Poboljana korisnika usluga i prodaja. Bolja koordinacija proizvonje i prodaje, unapreenje u odnosim sa klijentima, skraenjem vremena i poboljanjem kvaliteta isporuke, dovode do poveanog zadovoljsta kupaca i veeg borja porudbina to objezbjeuje rast prodaje i do 10 %. Bolje upravljanje i kontrola novanih trokova. Brza ispostava faktura dirketno poslije isporuke, pravovremeno izvjetavanje kupaca, poboljano upravljanje akreditivima i potraivanjima voed ka smanjenju vremena naplate za viee o d 18 %, ime se objezbjeuju neophodni novani prilivi. Sa druge strane, omogueno adekvatno upravljanje novanim modulima, osigurava izbalansirane novane trokove.

Najznaajnije nefinancijske korsiti su kvalitetnije i dostupnije informacije, postojanje ininjerskih analitikih alata u sistemu koji obezbjeuju unapreenje poslovne procese i dizajn proizvoda, visok nivo odjetljivosti na zahtjeve klijenata, integrisanost, standardizovanost, fleksibilnost i globalizacija poslovanja i efikasnije upravljanje preduzeem.Kroz bolji uvid u poslovanje obezbeenje operativne efikasnosti i inovacija, kreiranje fleksibilnih poslovnih procesa, osiguranje napredne funkcionalnosti i globalne orjentacije, ERP sistemi obezbjeuju postizanje odrive konkurentske prednosti i stvaranje uslova za profitabilni razvoj preduzea.ERP i ERP II sistemi nameu pristup integrisanih sistema i integrisanih informacionij trokova, uspostavljanjem opteg skupa aplikacija koje podravaju poslovne operacije, baziranih na najboljoj poslovnoj praksi, najboljem nainu izvoenja procesa. Time se postiu vani ciljevi ubrzani protok infotmacija, minimalno vrijeme odziva na zahtjev kupaca i dobavljaa, bolje interakcije sa poslovnim partnerima, vei kvalitet pruenih usluga i poveano zadovoljstvo klijenata. Odluivanje na niim nivoima, kao rezultat poizdanog i blagovremenog informisanja, dovodi do smanjenja trokova i zaliha a omoguena fleksibilnost u voenju poslova i kraeg trajanja proizvodnih ciklusa obezbjeuje veu efikasnost i bolje performanse rada.

7.Modularni VS. Integrisani raunovodstveni informacioni sistemiZahtjevi kontinuiranih, dinaminih i determinisanih promjena i vremena, uslovljavaju neophodno adaptaciju i prilagoavanje, odnosno proces izgradnje kvalitetnog i efikasnog raunovodstvenog informacionog sistema, kao najvanijeg informacionog izvora preduzea. Sutinsku ulogu u tom procesu imaju informacione tehnologije koje treba da RIS uine sposobnim da produkuje online i informacije u relanom vremenu. Uspjenost ostvarivanja zadataka RIS-a tokom vremena, direktno je determinisana fazom razvoja modela raunovodstvenog informacionog sistema, tako da vii nivoi razvijenosti obezbjeuju i vii stepen ostvarenja postavljenih ciljeva. Iz ugla prisustva i upotrebe savremenih informacionih i komunikacionih tehnologija, evolucija raunovodstva i RIS-a imala je sledei tok: Runi proces obrade. Predstavlja prvu etapu u razvoju raunovodstvai baziran je na angaovanju ljduskog faktora, bez ili uz minumalnu upotrebu slabo razvijenih oblika raunski pomagala. Model izolovanih fajlova podataka ( Flat-File model ), podrazumjeva okruenje u kome individualni podaci ili fajlovi podataka nisu povezani sa drugim podacima. Rije je o izolovanim ( stand-alone ) aplikacijama za obradu podataka, kojima raspolau samo odreeni korsnici uz nizak nivo djeljenja i prenoenja krajnjih informacija. Dobijanje istih informacija za razliitke svrhe izuzetno je oteano jer potiu iz izolovanih segmenata aplikacija. Model zasnovan na bazama podataka ( The Database Model ), prevazilazi ogranienja prethodnog modela, kroz kreiranje i odravanje zajednike baze podataka, dostupne veem broju korisnika. Poseban softver ( Database Managment System-DBMS ) kontrolie pristup podacima, proslijeenje putem izolovanih softvera. Flat-File i rani modeli zasnovani na bazama podataka predstavljaju tradicijonalne sisteme, jer se obrada podataka obavlja u izolovanim a ne integrisanim aplikacijama. Model relacijonih baza podataka ( Relational database-REA ), predstavlja naprednije fleksibilno rjeenje koje doputa dizajniranje integrisanih aplikacija sposobnih da zadovolje informacione potrebe brojinih korisnika, zahvajujui objedinjenom skupu baza podataka. Iako ovaj model omoguava integraciju, ona nije unapred zagarantovana i uslovljena je organizacionim rjeenjima. Model integrisanih informacionih ili ERP sistema-omoguava integrisanje kljunih poslovnih procesa i ruenja tradicijonalnih funkicionalnih barijera, olakavajui djeljenje podataka i informacione tokove, kao to je ve istaknuto.

Sve ukazuje da je razvoj RIS-a tekao uzlaznom putanjom, u pravcu stalnog unapreenja i poboljanju kvaliteta njegovih informacionih sadraja. Posljednji korak tog razvoja su modeli integrisanih informacionih sistema koji na najblji mogui nain odgovaraju postavljenim zahtjevima korisnika. Sa organizacionog aspekta raunovodstveni informacioni sistemi bazirani na informacionoj i komunikacionoj tehnologiji, mogu se podjeliti na modularni, integrisani i model zasnovan na kombiunaciji prethodna dva modela organizovanja.

8.Modularni oblik organizacije raunovodstvenog informacionog sistemaModularni RIS se sastoji od podsistema, odnosno modula koji predstvaljaju zaokruenje cjeline unutra preduzea, tj. djelove i procese odreenih funkcija iji je razvoj preteno pod ingerencijom tih funkcija. Relevantna literatura poznaje vie razliitih pristupa definisanju modula unutar RIS-a i istie vie razliitih softverskih rjeenja za njegovu podrku. Jedan od pristupa identifikuje modul obrade transakcija, modul financijkog izvjetavanja, modul stalne imovine i modul internog izvjetavanja menadmenta, dok drugi obuhvata modlule prihoda , rashova, proizvodnje, financija i financijskog izvjetavanja. Budui da je organizacija svakog preduzea specifina i individualna i da su razliite informacije potrebe korisnika, ne moe se donjeti jedinstveni stav o strukturi modula koja bi bila primjenjljiva u svim preduzeima.Najvanija obiljeja modularnog oblikavanja organizovanog sistema je da se podaci iz raunovodstvenih dokumenata unose u sistem u raunovodstvu, a rijetko neposredno na mjestu nastanka poslovnog dogaaja. Primjena modularnog sistema je poeljna u malim i srednjim preduzeima, kada funkcionie pomou jednog ili vie omreanih raunara ( LAN mrea ) ili na bazi vie radnih jedinica on-line terminala, u skladu sa specifinostima samog preduzea.9.Inegrisani raunovodstveni informacioni sistemiPosljednji korak u razvoju raunovodstvenih informacionih sistema su integrisani sistemi, koji predstavljaju jedinstvene sisteme sastavljene od razliitih integrisanih modula. Evidentiranje podataka na mjestima nastanka transakcija, a ne u raunovodstvu, je njihovo najvanije obiljje. Jednom unjet podatak se vie ne evidentira, ve se samo procesuira u odgovarajuim modulima, to rezultira odreenim saldom na kontama glavne knjige. To znai da se podaci dostavljaju u raunovodstvo u digitalnom obliku, osim podataka koji nastaju u samom raunovodstvu, gdje se i evidentiraju. U operativnom smilsu prikjena IT i integrisani poslovnih aplikacija omoguava evidentiranje poslovnih dogaaja na samom mjesu ili najbliem moguem mjesu nastanka dogaaja, kao i u veremenu najbliem vremenu nastanka dogaaja, ime se ostvaruju pretpostavke poslovanja u realnom vremenu. Cilj je operacionalizovati ideju po kojoj je za razliite korisnike informacija neophodno objezbjediti razliite informacije za razliite svrhe.Ukoliko RIS obuhvata raunovodstvene cikluse nabavke proizvodnje, prodaje, upravljanja ljudskih resirsima i financiskog izvjetavanja, a predpostavlja se da je rije o primjeni integrisanih informacionih sistema, de ta postoji centralna baza podataka povezana sa svim raunovodstvenim cikusima iz kojih prima i kojima alje razliite podatke potrebene nesmetanom funkcionisanju poslovnih procesa, mogui prikaz raunovodstvenog informacionog sistema, uz, uvaavanje procesnog prstupa, dat je na slici 6.

Slika 6.Raunovodstveni informacioni sistem i podsistemiPodjela procesa unutar raunovodstvene funkcije na vei ili manji broj nezavisnih, a opet povezanih modula, moe se razlikovati u zavisnosti pristupa razvoju RIS-a. Prema rjeenjima jednog od vodeih proizvoa softvera SAP R/3 moduli raunovodstvenog informacionog sistema su: glavna knjiga i pomone knjige, robono, materijalno i skladino poslovanje, kontrola investicija, praenje imovine i osnovnih sredstava, raunovodstvo trokova, praenje i analiza trokova po aktivnostima, analiza profitabilnosti, planiranje, praenje i upravljanje proizvodnjom.10.ZakljuakERP predstavlja neto vie od tehnoloke investicije. ERP predstavlja investiciju u poslovanje i u ljude preduzea. Implementacija novog sistema u preduzeu, koji e postati sastavni dio poslovanja i ostvariti zacrtane ciljeve, predstavlja veliki izazov. Za taj posao treba odabrati pravog partnera, koji moe da garantuje uspjeh i koji ima iskustvo, partnere i metadologiju da taj uspjeh i ostvari i na taj nain obezbjedi maksimalne rezultate, prema uloenim investicijama u nove tehnologije.

11.Literaturahttp://sr.wikipedia.org/wiki/ERPhttp://www.slideshare.net/mikicadjukanovic/erp-sistemi-za-planiranje-resursa-preduzea