erzurum İlinde satışa sunulan fermente sucuk ve...

Erzurum İlinde Satışa Sunulan Fermente Sucuk ve Sosislerin Histolojik

Muayenesi

Serap KILIÇ ALTUN1*, Ahmet TEMUR2, İsmail Şah HAREM3

1Harran Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Besin Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı, Şanlıurfa, Türkiye. 2Erzurum Veteriner Kontrol Enstitüsü, Erzurum, Türkiye.

3 Harran Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Histoloji Anabilim Dalı, Şanlıurfa, Türkiye.

Geliş tarihi: 26.10.2015 Kabul Tarihi: 13.11.2015 Özet: Bu çalışmada, Erzurum ilinde perakende olarak satılan 45 adet et ürününün (20 adet fermente sucuk ile 25 adet sosis) bileşiminde iç organ ve dokuların histolojik tanı yöntemi ile belirlenmesi amaçlanmıştır. Tüm örnekler, şehir merkezindeki kasap ve marketlerden temin edilmiştir histolojik analizi hematoxylin-eosin boyama yöntemi ile yapılmıştır. Sosis örneklerinin 8 tanesinde (%32) kıkırdak doku, 3 örnekte (%12) kemik doku, 2 örnekte (%8) deri dokusu,3 örnekte (%12) çoğunluğu serö-müköz karakterde bez epiteline rastlanmıştır. Örneklerin 2 adedinde (%8) kemik dokusu belirlenmiştir. Fermente sucuk örneklerinin 6 tanesinde (% 30) kıkırdak doku, 3 örnekte (% 15) lenf dokusu, örneklerin 2 adedinde de(%10) bağ dokusu belirlenmiştir. Analiz edilen sosis örneklerinin 13, sucuk örneklerinin 12 adedinin ulusal standartların belirlediği özellikleri taşımadığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Sucuk, sosis, histolojik muayene, doku

Histological Determination of Fermented Turkish Soudjouk and Sausages Sold in Erzurum

Abstract: This study was conducted for identifying the histological aspects of quality criteria in sausages obtained retail sold from local markets in the province of Erzurum. All samples were obtained from markets and grocery stores in the city center. Histological analysis of the samples was performed by hematoxylin-eosin staining method. Among examinated Sausage samples; 8 of them (32%) contained cartilage, 3 samples (12%) contained bone tissue, 2 samples (8%) contained skin tissue and 3 samples (12%) contained glandular epithelial tissue that were mostly seromucous in the nature. In 2 (8%) of examples, bone tissue was determined. Among fermented Turkish soudjouk samples; 6 of them (30%) contained cartilage, 3 samples (15%) contained glandular epithelial tissue contained bone tissue, 2 samples (10%) contained different kind of connective tissue.13 pieces of sausage samples, 12 samples of fermented Turkish soudjouk met the requirements of the national standards. Keywords: Fermented sausage, sausage, histological examination, tissue

Giriş

Türk Standartları Enstitüsü’nün (TS-1070 standardı) Türk sucuğunu ”Kasaplık büyükbaş hayvan gövde etlerinden hazırlanan hamurun, doğal ve yapay kılıflara doldurulması ve bir süre bekletilerek olgunlaştırılmasıyla elde edilen et ürünüdür” olarak tanımlanmıştır (Anonim, 2002). Et ve Süt Kurumu ise fermente sucuğu “Büyükbaş ve küçükbaş hayvan etlerinin ve yağlarının kıyılarak lezzet vericiler ile karıştırıldıktan sonra doğal veya yapay kılıflara doldurularak belirli koşullarda fermentasyon ve kurutma işlemleri uygulanarak nem oranı %40 ve altına düşürülmüş, kesit yüzeyi mozaik görünümünde olan ısıl işlem uygulanmamış fermente et ürünüdür.’’olarak tanımlamaktadır (Anonim, 2015). Sucuk üretiminde kullanılan hammaddenin kalitesi ve olgunlaştırma koşulları, ürünün kendine özgü renk, lezzet, tekstür ve raf ömrü gibi önemli kalite kriterleri üzerinde etkili olmaktadır. Sucuk, fermente et ürünleri arasında Türkiye’de en fazla üretilen et ürünüdür. Et Ürünleri Tebliği’nde fermente sucuk, “Büyükbaş ve küçükbaş hayvan etlerinin ve yağlarının kıyılarak

lezzet vericiler ile karıştırıldıktan sonra doğal veya yapay kılıflara doldurularak belirli koşullarda fermentasyon ve kurutma işlemleri uygulanarak nem oranı %40 ve altına düşürülmüş, kesit yüzeyi mozaik görünümünde olan ısıl işlem uygulanmamış fermente et ürünüdür” ifadesi kullanılmıştır (Anonim, 2012).

Fermente sucuklarda yağ miktarı en fazla yüzde 40, rutubet miktarı en fazla yüzde 40, pH değeri en fazla pH: 5.4; ısıl işlem görmüş sucuklarda ise yağ miktarı en fazla yüzde 40 ve pH değeri en fazla pH: 5.8 olmalıdır (Anonim, 1991).

Et ve Süt Kurumu sosisin tanımını;’’Sağlıklı kesimlik büyükbaş ve küçükbaş hayvan etlerinin kemik, sinir, kıkırdak ve tendonlarından ayrılıp kıyıldıktan sonra, üzerine yeterli miktarda tuz, yağ, baharat ve mevzuata uygun gıda katkı maddeleri karıştırılarak elde edilen hamurun, doğal ya da yapay kılıflara doldurulup, sosisin tipine göre uygun olarak bükülüp, dumanlanıp, ısıl işlem uygulanmasıyla elde edilen üründür.’’ olarak tanımlamıştır (Anonim, 2015).

Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi Cilt 4, Sayı 2, 2015 73

Harran Üniv Vet Fak Derg, 4 (2) 73-79; 2015 Araştırma Makalesi

Ülkemizde farklı illerde üretilen ve satışa sunulan sucuk ve sosislerin kimyasal, mikrobiyolojik ve duyusal kalitesiyle ilgili çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmalarda genellikle üretilen sucuk ve sosislerin Türk Gıda Kodeksi ve TSE Türk Sucuğu Standardı’na uygunluğunun araştırıldığı belirlenmiştir (Anonim, 1990; Anonim, 2012; Anonim, 2002). Üretimde kullanılan hammaddenin ürün kalitesine etkileri göz önüne alındığında sucuk ve sosis üretiminde uygun etlerin kullanılması ve üretimde kullanılacak etlerin yanı sıra yağların seçiminde de gerekli titizliğin gösterilmesi gerekmektedir. Et ürünlerinden olan sucuk ve sosisin standartlara uygun olarak imal edilip edilmediklerinin kontrolü ve kalitelerinin sınıflan-dırılmasında; kimyasal, mikrobiyolojik ve orga-noleptik muayenelere ilaveten histolojik mua-yenelerin de yapılmasının yararlı ve etkin olacağı yapılan araştırmalarda tespit edilmiştir (Atasever, 1999).

Bu çalışmada, Erzurum ilinde perakende olarak satılan 45 adet et ürününün (sosis, sucuk) bileşiminde iç organ ve dokuların mevcudiyetinin histolojik tanı yöntemleri ile belirlenmesi amaçlanmıştır.

Materyal ve Metot

Çalışmada Erzurum İl merkezinde satışa sunulan farklı firmalara ait 45 adet sucuk ve sosis materyali kullanılmıştır. Araştırmada Ayaz ve ark. (2012) tarafından uygulanan hematoxylin-eosin boyama yöntemi kullanılmıştır. 25 adet sosis ve 25 adet sucuk örneği çalışma materyali olarak kullanılmıştır. Çalışmada ayrıca pozitif kontrol olarak kullanmak amacıyla sığır etinden ve farklı sığır dokularından elde edilen kıyma karışımları kullanılmıştır). Deneysel kontrollerin hazırlanması amacıyla sığır kıymasına akciğer, karaciğer, lenf yumrusu, böbrek ve dalak olmak üzere 5 farklı tip doku ilave edilmiştir.

Elde edilen kıymalar histolojik incelemeler için pozitif kontrol olarak kullanılmıştır. Histolojik preparatların hazırlanması için her bir sucuk ve sosis örneğinden 150 gr'lık numune alındı. Bu numunelerden yüzeyi 2-3 ve derinliği 5 mm olan parçalar kesilip tespit edildi. Tespit amacıyla doku takip kasetlerine konulan numuneler %10’luk formol çözeltisinde 24 saat süre ile bekletildi. Tespiti takiben dokular akar suyun altında 6-8 saat

yıkama işlemine tabii tutuldu. Daha sonra 18 saat süre ile yarı kapalı doku takip cihazında dehidrasyon ve şeffaflaştırma işlemleri uygulanan dokular parafine gömüldü. Doku takip cihazında dokulara sırasıyla şu işlemler uygulandı a) %70 alkol (120 dakika), b) %90 alkol (120 dakika), c) %100 alkol (120 dakika) d) %100 alkol (120 dakika) e) %100 alkol (120 dakika) f) Ksilen (60 dakika), g)Ksilen(90 dakika), h) Ksilen (90 dakika) i) Parafin (120 dakika) j) parafin (180 dakika) Ardından örnekler doku gömme cihazında bloklandı. Bloklar mikrotomda (Cihazın markasını yazınız) bu bloklardan 4-6 mikron kalınlıkta kesitler alındı. Alınan kesitler kurutulduktan sonra sırasıyla deparafinizasyon (Ksilol) ve rehidrasyon (%100 %90, %80, %70 ve %50’lik etanol) işlemlerinden geçirildikten sonra distile suya alındı. Alınan kesitler daha sonra hematoksilen-eozin ile boyandı (Ayaz ve ark, 2012). Boyanan preparatlar Olympus DP71 marka araştırma mikroskobunda incelendi.

Hematoksilen-eozin boyama Preparatlar instant hematoksilende (Shandfon

Cat. No: 9990107) 10 dakika tutulduktan sonra çeşme suyuyla yıkanarak fazla boyalarından arındırıldı. Daha sonra %0,25 HCl ve %50’lik alkolde dekolore edilerek amonyaklı suda 20-25 dakika mor renk alıncaya kadar bekletildi. Ardından Instant Eosin Alcoholic (ShandonCat No:1900140) ile 1 dakika boyandı.

Dehidrasyon amacıyla %50, %70, %80, %90, %96, %100’lük etil alkolle muamele edildi. Daha sonra preparatlar ksilende 10-15 dakika şeffaflaştırıldı. İşlemin tüm basamakları tam otomatik hematoksilen-eozin boyama cihazında yapıldı. Boyanmış kesitlere ksilen bazlı yapıştırıcı damlatılarak lamel ile kapatıldı.

Bulgular

Yapılan araştırmada farklı firmalara ait 25 adet sosis numunesinin 13’ünde (%48), 20 adet sucuk örneğinin 12’inde (%50) başta kıkırdak, kemik ve lenf doku olmak üzere değişik hücresel yapılar ile deri ve kıl folikülleri tespit edilmiştir. İncelenen 45 örneğin 25’inin histolojik yönden standartlara uygun olmadığı ortaya konulmuştur. Numunelerin histolojik incelemeleri sonucunda görülen doku tipleri Tablo 1 ve 2’de gösterilmiştir.

74 Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi Cilt 4, Sayı 2, 2015


Tablo 1. Sosis örneklerinin histolojik inceleme sonuçları. Sıra no Numune Adedi Bulgular 1. Sosis 1 Yapılan Histolojik incelemede yağ doku ve kas doku dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 2. Sosis 1 Yapılan Histolojik incelemede yağ doku ve kas doku dışındabaşka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 3. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında kondrosit görüldü. 4. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında kondrosit görüldü. 5. Sosis 2 Yapılan Histolojik incelemede yağ doku ve kas doku dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 6. Sosis 1 yapılan histolojik incelemede kas ye yağ dokunun dışında kıkırdak ve bağ dokuların

varlığı görüldü. 7. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 8. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında kondrositler görüldü. 9. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında kondrositlerin varlığı

görüldü. 10. Sosis 2 Kas ve yağ dokusunun dışında; lenfoid doku, müsküler arter, kemık doku, bezsel yapılar

ve deri kalıntıları görüldü. 11. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusu ile birlikte mukoza parçaları görüldü 12. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 13. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında başka hayvansal dokuya



rastlanmamıştır. 16. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 17. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında tendon ve kondrosit

görüldü. 18. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 19. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 20. Sosis 1 Kas ve yağ dokunun dışında; lenfoid doku, musküler arter ve kondrositlerin varlığı

gözlendi. 21. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 22. Sosis 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında kıkırdak doku, damar ve çok

katlı epitel gözlendi. 23. Sosis 1 Kas ve yağ dokusu dışında sinir dokusu, trabeküller, damar yapıları ve kıkırdak doku

yapıları gözlenmiştir.

Tablo 2. Sucuk örneklerinin histolojik inceleme sonuçları. Sıra no Numune Adedi Bulgular 1. Sucuk 2 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 2. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 3. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında kondrosit, trabekül ve

kıkırdak doku görülmüştür. 4. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 5. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında; kıkırdak doku, bağ doku ve

tendon görüldü. 6. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında tendon ve epitel doku,

trabekül ve parankim doku görüldü. 7. Sucuk 2 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 8. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında başka hayvansal dokuya



rastlanmamıştır. 9. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında kıkırdak ve epitel dokular

gözlendi. 10. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında başka hayvansal dokuya



rastlanmamıştır. 13. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında başka hayvansal dokuya

rastlanmamıştır. 14. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında kutan mukoza ve kıkırdak

dokusu görüldü. 15. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında kondrosit, hepatosit ve lenf

follikülleri görüldü. 16. Sucuk 1 Histolojik incelemede kas ve yağ dokusu dışında kondrosit, lenfoid doku, kutan mukoza

ve bağ dokuların varlığı gözlendi 17. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokusunun dışında lenfoid yapılara rastlandı. 18. Sucuk 1 Yapılan histolojik incelemede kas ve yağ dokunun dışında hayvansal dokuya

rastlanmamıştır.

Tartışma ve Sonuç

Türk Gıda Kodeksi et ve et ürünleri tebliğine göre fermente sucuk; büyükbaş ve küçükbaş hayvan etlerinin ve yağlarının kıyılarak lezzet vericiler ile karıştırıldıktan sonra doğal veya yapay kılıflara doldurularak belirli koşullarda fermentas-yon ve kurutma işlemleri uygulanarak nem oranı %40 ve altına düşürülmüş, kesit yüzeyi mozaik görünümünde olan ısıl işlem uygulanmamış fermente et ürünü olarak tanımlamıştır (Anonim, 2012). Ülkemizde üretimi yapılan sucuklarla ilgili yönetmelikte belirtilen katkı maddelerinin dışında herhangi bir katkı ilave edilmesi yasaklanmıştır ve yine aynı tebliğ ile çiğ kırmızı et, çiğ kanatlı eti, kıyma, hindi kıyması, hazırlanmış kırmızı et karışımları ve hazırlanmış kanatlı eti karışımlarını üreten ve/veya satan işyerlerinde farklı hayvan türlerine ait etler birbirinden ve diğer gıdalardan ayrı olarak üretilir ve ayrı olarak satışa sunulur ibaresi yer almıştır (Anonim, 2012). Bu araştırmada analiz edilen ürünlerin etiketlerinde, “%100 sığır eti” ibaresi olmasına rağmen bulunan farklı doku ve iç organ yapılarının tespit edilmesi ürünlerin tebliğe uygun olmadığını düşündürmektedir.

Kahramanmaraş ilinde yapılan benzer bir araştırmada toplanan 16 sosis ve 50 sucuk örneğinin sırasıyla %24,0’ından ve %31,2’sinden kemik ve kıkırdak doku tespit edilmiştir (Erdoğrul, 2002). Yıldız ve ark. (2004) İstanbul’da hazır köfte numunelerinde yaptıkları araştırmada histolojik kesitlerden hazırlanan preparatlarda örneklerin 4 (%5.4)’ ünde az ve 2 (%2.7)’sinde çok az miktarda

yenmeyen dokuya rastlanmıştır. Sezer ve ark. (2013) tarafından Kars ilinde yerel kasapların geleneksel yöntemle ürettikleri fermente sucuklar ile marketlerden temin edilen sucuk ve sucuk benzeri ürünler üzerine yaptıkları araştırmada örneklerin 13 tanesinde (%32.5) epitel doku, 11 tanesinde (%27.5) çoğunluğu serö-muköz karakterde bez epiteline, 5 tanesinde (%12.5) ise düz kas dokusu ile kıkırdak ve kemik dokusu belirlenmiştir. Atasever ve ark.(1999)’nın Konya ilinde yaptıkları bir çalışmada piyasadan temin edilen 48 fermente sucuk örneğinin 18'inde (%37) tüzük ve standarda göre fermente sucuklara katılmaması gereken organ kesitlerine rastlanmıştır. Slovakya ve Çek Cumhuriyetinde yapılan bir araştırmada 5 farklı firmadan alınan sosis örneklerinin 3’ünde kemik dokuya rastlanmıştır. Bu bulgular araştırmanın bulgularına benzerlik göstermiştir (Marcincak ve ark., 2014). Bu araştırmada elde edilen bulgular Torun’un (2007)‘Histolojik Et Ürünleri Muayene Atlasındaki resimlerle örtüşmektedir. Sonuç olarak, bu çalışmada Erzurum ilinden toplanan numunelerde et ürünlerine kas dokusu haricinde farklı birçok hayvansal dokunun da karıştırıldığı tespit edilmiş, bu dokuların sucuk ve sosislerde histolojik analizle güvenilir olarak tespit edilebildiği belirlenmiştir. Böylelikle et ürünlerinin standartlara uygunlu-ğunun belirlenmesi ve tüketici sağlığının korunması açısından histolojik analizlerin diğer analizlere ilave olarak sistemli ve kontrollü bir şekilde uygulan-masının güvenli gıda üretiminde faydalı olacağı kanaatine varılmıştır.



Resim 1. Müsküler arter. HE boyaması.

Resim 2. Deri (epitel dokusu). HE boyaması.

Resim 3. Deri (keratin tabakası). HE boyaması.

Resim 4. Deri bezleri. HE boyaması.

Resim 5. Deride serö-müköz bezler. HE boyaması.

Resim 6. Bağ dokusu ve deri bezleri. HE boyaması.

Resim 7. Bağ dokuda bezler. HE boyaması.

Resim 8. Epitel doku. HE boyaması.



Resim 9. Kemik dokusu. HE boyaması.

Resim 10. Kıkırdak dokusu. HE boyaması.

Resim 11. Kıkırdak dokusu hücreleri. HE boyaması.

Resim 12. Kıl folikülleri. HE boyaması.

Resim 13. Kıl folikülü. HE boyaması.

Resim 14. Kıl folikülü. HE boyaması.

Resim 15. Lenf folikülü. HE boyaması.

Resim 16. Sinir dokusu. HE boyaması.



Resim 17. Sinir dokusu. HE boyaması. Resim 18. Bakteri. HE boyaması.

Resim 19. Akciğer dokusu. HE boyaması.

Kaynaklar

Anonim, 1990: TS 8638, Sosis Yapım Kuralları, Aralık, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

Anonim, 1991: TS 9298, Türk Sucuğu Yapım Kuralları, Nisan, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

Anonim, 2002: TS 1070/T1, Türk Sucuğu, Ekim, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

Anonim, 2012: TS 1069, Et ve Et Mamulleri (Kırmızı Etler)- Laboratuvar Analiz Metotları- Genel, Mart, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

Anonim, 2012: Türk Gıda Kodeksi, Et Ürünleri Tebliği. Tebliğ no: (TEBLİĞ NO: 2012/74). Resmi Gazete Tarihi: 05.12.2012 Resmi Gazete Sayısı: 28488

Anonim,2015:http://www.esk.gov.tr/tr/11015/Sosis.Erişim tarihi;17.08.2015.

Anonim,2015:http://www.esk.gov.tr/tr/11012/FermenteSucuk tarihi;27.08.2015.

Atasever M, Çelik İ, Keleş A, Boyak M, 1999: Histologicaldetermination of different tissues in Turkish fermented sausages. Eurasian J Vet Sci, 15, 147-154.

Ayaz Y, Kaplan YZ, Ayaz ND, Aksoy MH, 2012: Et ürünlerinin histolojik muayenesi. Etlik Vet Mikrobiyol Derg, 23,49-56.

Erdoğrul ÖT, 2002: Kahramanmaraş’ta satılan sucuk ve sosislerin histolojik yapılarının incelenmesi. KSÜ Fen Müh Derg, 5, 9-13.

Marcinčak S, Pospiech M, Mačanga J, Tremlova B, Turek P, 2014:Qualıty Of Sausages “SpıšskeParky”On Slovak And Czech Markets. Folia Veterinaria, 58, 22-24.

Sezer Ç, Aksoy A, Çelebi Ö, Deprem T, Öğün M, Oral N B, 2013: Evaluation of the quality characteristics of fermented sausages and sausage-like products sold in Kars. Eurasian J VetSci, 143-149.

Torun A, 2007: Histolojik Et Ürünleri Muayene Atlası, Ankara, Palme Yayınları.

Yıldız A, Karaca A, Çakmak Ö, Yörük M, Başkaya R, 2004: İstanbul’da Tüketime Sunulan Köftelerin Histolojik, Mikrobiyolojik ve Serolojik Kalitesi. YYÜ Vet Fak Derg, 15 (1-2):53-57.

*Yazışma Adresi: Serap Kılıç ALTUNHarran Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Gıda Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı, Şanlıurfa, Türkiye. e-mail:[email protected]



http://www.esk.gov.tr/tr/11015/Sosis.Eri%C5%9Fim

http://www.esk.gov.tr/tr/11015/Sosis.Eri%C5%9Fim

http://www.esk.gov.tr/tr/11012/FermenteSucuk

http://www.esk.gov.tr/tr/11012/FermenteSucuk

erzurum İlinde satışa sunulan fermente sucuk ve...

Documents