esneklikler - gençekonomist

8/9/2019 Esneklikler - GençEkonomist

http://slidepdf.com/reader/full/esneklikler-gencekonomist 1/10

IKT 299 08 Ekim, 2008Gazi Üniversitesi, İ ktisat Bölümü

Ö ğ retim Üyesi: Yrd. Doç. Dr. Ozan ERUYGUR e-posta: [email protected]

DERS NOTU 2 (Bölüm 3 1)

TALEP VE ARZ ESNEKL İKLER İ - I

1. Esneklik

• Farzedelim ki Px=1, Qx=10. Dolayı sı yla Toplam Gelir TR=1x10=10.

• İki farklı toplum düşünelim.

Toplum 1. X ürününün fiyatı nı n Px=1,1’e yükseldiğinde talep edilenmiktar ı n Qx=8,5’e düştüğünü varsayalı m.

o Bu durumda TR=1,1x8,5=9,35o Dolayı sı yla, bu toplumda, X’in fiyatı artı nca, toplam

gelir (TR) düşmüştür. NEDEN? Çünkü, %10’luk bir fiyat artı şı , talep edilen

miktarda %15’lik bir düşmeye sebep olmuştur (çok duyarlı talep).

Px . Qx = TR (%10↑) (%15↓) (%6,5↓)

Toplum 2. Şimdi ise varsayalı m ki, bu toplumda, eğer X’in fiyatı Px=1,1’e yükselirse, talep edilen miktar Qx=9,5’e düşsün.

o Bu durumda, toplam gelir, TR=1,1x9,5=10,45 olur.o Yani, bu toplumda, X’in fiyatı artı nca, toplam gelir

yükselmektedir. NEDEN? Çünkü, %10’luk bir fiyat artı şı , talep edilen

miktarda sadece %5’lik bir düşmeye sebep

1 Parası z, İlker (2002),Mikro Ekonomi, 7. Bask ı , Beta.





olmuştur (az duyarlı talep).

Px . Qx = TR (%10 ↑) (%5 ↓) (% 4,5↑)

Sonuç: Bir fiyat art ı şı sonunda, Toplam Gelir (TR)’in yükselece ğ iniveya dü şece ğ ini belirleyen etmenler; talep edilen miktar ve fiyattaki yüzde de ğ i şmelerin miktar ı d ı r.

• Daha genel bir ölçüt düşünebiliriz.• Ekonomi biliminde bu ölçüte, “esneklik” adı verilmektedir.• Esneklik herhangi bir şeyin başka bir şeye olan duyarlı lı ğı nı

ölçmeye yarar.• Esneklik, bir de ğişkendeki de ğişimin di ğer bir de ğişken

üzerindeki etkisini say ı sal hale getiren genel bir kavramd ı r.

A’nı n B’ye göre esnekliği = ' %' %daki de ğ i şim

B deki de ğ i şim

Talebin Fiyat Esnekli ğ i

Talebin Fiyat Esnekli ğ i = (talep edilen miktardaki % değişme / x’infiyatı ndaki % değişme)

QxQx Px

Px

ε

Δ

=Δ

• Yani, talep esnekli ği fiyat ı n talebe olan duyarl ı lı ğı n ı ölçmektedir.

• Fiyat ve talep edilen miktar arası ndaki ilişki negatif (talep kanunu)olduğu için, talebin fiyat esnekliği de negatif işaretlidir.

• Esneklik birimlerden etkilenmez.• Verdiğimiz örnekte:





Toplum 1. QxQx

Δ =(8.5-10)/10=-0.15

Px PxΔ =(1.1-1)/1=0.1

Böylece 0.15 1.50.1

QxQx Px

Px

ε

Δ−

= = = −Δ

Yani, fiyatta meydana gelen %1’lik bir artı ş, talep edilenmiktar ı % 1,5 düşürecektir.

Toplum 2. QxQxΔ =(9.5-10)/10=-0.05 Px

PxΔ =(1.1-1)/1=0.1

Böylece, 0.05 0.50.1

QxQx Px

Px

ε

Δ−

= = = −Δ

Yani, fiyatta meydana gelen %1’lik bir artı ş, talep edilenmiktar ı % 0,5 düşürecektir.

- Dikkat edilirs, fiyat esnekliği birinci durumda ikinci durumdanmutlak değer olarak daha yüksektir.

o Bu demektir ki: talep edilen miktar fiyatta meydana gelendeğişikliğe, birinci durumda ikinci duruma göre yüzdeolarak daha çok değişmektedir (daha duyarlı dı r).

- Şimdi, iki durum için kar şı lı k gelen talep eğrilerini çizelim:





- Bildiğimiz gibi, D0 eğrisi üzerindeki A noktası nda ölçülen talepesnekliği -1,5 iken, D1 eğrisi üzerindeki A noktası nda ölçülen talepesnekliği -0,5 tir.

- Yani, D0 talep eğrisi, A noktası nda, D1 talep eğrisinden dahaesnektir (yatı ktı r).

- Neden?

Talep esnekliğinin (nokta esneklik) daha doğru ifadesişu şekildedir:

QxQx Px Px

ε

∂

=∂

Bu ifadeşu şekilde düzenlenebilir:

.QxQx Qx Px Px Px Qx Px

ε

∂∂

= =∂ ∂

Yukar ı da Qx Px

∂∂ şeklinde verilen talep eğrisinin eğiminin çarpmaya

göre tersidir.





Dolayı sı yla, kesişen iki talep eğrisi için;

• Herhangibir (P*,Q*) kesi şme noktası nda, daha yat ı k (daha dü şük e ğ imli) olan talep e ğ risinin esnekli ğ i daha fazlad ı r.

• Yat ı kl ı k ve esneklik yak ı ndan ili şkili kavramlard ı r.

Esneklik ve Gelir

- Örneklerimizin de gösterdiği gibi:o Fiyatta olan bir değişimin gelir üzerinde meydana

getireceği etki talebin fiyat esnekliğine bağlı dı r.

- Şimdi, esneklik ile Toplam Gelir (TR) arası ndaki ilişkiyiinceleyelim:

o .TR PQ= ve Q=f(P)

( / )dTR Q P dQ dP dP = + (türevin çarpı m kuralı )2

(1 . )dQdTR P QQdP dP

ε

= +

142 43

(1 )dTR QdP ε = −

Dolayı sı yla, bir fiyat art ı şı sonucunda:

o Talep esnekliği (

ε) mutlak değer olarak 1’den büyükse, ToplamGelir (TR) düşer (dTR/dP <0).

o Talep esnekliği (ε ) mutlak değer olarak 1’e eşitse, Toplam Gelir (TR) değişmez.

o Talep esnekliği (ε ) mutlak değer olarak 1’den küçükse, ToplamGelir (TR) artar (dTR/dP>0).

2 Hat ı rlatma: h(x) fonksiyonu, f ( x) ve g ( x) fonksiyonlar ı nı n çarpı mı olarak h( x) = f ( x) g ( x)şeklinde yazı labiliyorsa, türevinÇarpı m Kural ı gereğince, h(x)’in türevişöyledir:





o Talep esnekliği (ε ) sı f ı r ise, Toplam Gelir (TR) artar (dTR/dP=Q).• Bu durumda, talep edilen miktar (Q) fiyatı n bir fonksiyonu

değildir. Dolayı sı yla, tüketici alı mlar ı fiyattaki bir değişikliğe duyarsı zdı r (cevap vermez).

o Talep esnekliği (ε ) sonsuz (∞) ise, Toplam Gelir (TR) sonsuz azalı r (dTR/dP -∞).

• Tüketiciler, veri fiyattan istedikleri kadar sonsuz alı myaparlar. Fakat bu sadece bir fiyat düzeyi için geçerlidir,diğer fiyatlarda alı m olmaz.

O halde aşağı

daki sonuçlar ı

yazabiliriz:ε ’in say ı sal de ğeri Kullan ı lan ifadeε =0 Hiç esnek olmayan talep (veya tamaz esnek )ε <1 Esnek olmayan talep (veyaaz esnek )ε =1 Birim esnek talepε >1 Esnek talepε =∞ Sonsuz esnek (veya tam esnek) talep.

• Dikkat: Do ğrusal talep e ğrilerinin esneklikleri, do ğruboyunca sabit de ğildir.

• Bir doğrunun eğimi, doğru boyunca sabittir ama aynı durumdoğrunun esnekliği için geçerli değildir.

• Doğru biçimindeki talep eğrileri boyunca, soldan sağa doğruhareket ettikce talep esnekliği düşer.





Not: a,d k ı rmı zı kutular (TR’de azalma); b,e mavi kutular (TR’deartma)

Talep esnek olduğu zaman

o Fiyattaki bir düşme (a’dan b’ye), toplam geliri artı r ı r (SürümdenKazanma!)

• Çünkü daha fazla satmaktan gelen gelir artı şı (mavi kutu),

daha düşük satmaktan meydana gelen gelir azalması ndan(k ı rmı zı kutu) fazladı r.

Tales esnek olmadı ğı zaman,

o Fiyattaki bir düşme (örneğin, d ’den e’ye) toplam geliri (TR)azaltı r.

• Çünkü daha fazla satmaktan gelen gelir artı şı (mavi kutu),

daha düşük satmaktan meydana gelen gelir azalması ndan(k ı rmı zı kutu) daha küçüktür.





Yay Esnekli ğ i (Orta Nokta Formülü)

Problem: Bir talep eğrisi üzerindeki iki nokta arası ndaki esneklik,hangi noktadan başlayı p hangi noktaya gittiğinize göre farklı esneklik değerleri verir.

Eğer 3’den 5’e gidersek, yüzde değişim 2/3’tür, fakat eğer 5’ten3’e giderseniz, yüzde değişim 2/5 olur. Dolayı sı yla, esneklikler farklı dı r!

Bu soruna çözüm olarak iktisatçı lar Yay esnekliği denilen kavramı geliştirmişlerdir:

o talep edilen miktardaki değişim

miktarlar ı n toplamı /2fiyattaki değişim

fiyatlar ı n toplamı /2

Yay Esnekli ğ i =

o Veya, matematiksel olarak

1 2 1 2

1 21 2

( ) /2 ( ).( )( ) / 2

yay

X X X P P X

P P X X P P

ε

Δ+ +Δ

= =Δ Δ +

+

Talep Esnekli ğ inin Belirleyicileri

o İ kame Mallar ı n Varl ı ğ ı





• Bir ürün için ne kadar çok ikame mal olursa talep o kadar çok

esnek (duyarlı ) olur.

o Harcamanı n Bütçedeki yüzdesi

• Ürünne yapı lan harcama, tüketicinin bütçesinin ne kadar çok öanmli bir k ı smı nı teşkil ediyorsa, talep o kadar çok esnek duyarlı ) olur.

o Zaman Boyutu

• Talep zaman geçtikce daha esnek olur.

o Çünkü hanehalklar ı zaman geçtikce daha iyi bütçlelerini düzenlerle ve üreticiler de başka ikamemallar geliştirirler.

Di ğ er Önemli Esneklikler

(1) Talebin Çapraz Fiyat Esnekli ği

Bir malı n talep edilen miktar ı ndaki yüzde değişiklik bölü başka bir malı n fiyatı ndaki yüzde değişiklik.

Talebin Çaprak Fiyat Esnekli ğ i =

X malı nı ntalep edilenmiktar ı ndaki % değişimY malı nı n fiyatı ndaki % değişim

o Eğer bir malı n fiyatı ndaki artma, diğer bir malı n talep edilenmiktar ı nda bir artı ş yaratı yorsa, bunlar ı n çapraz fiyatesneklikleri pozitiftir bu iki malikamemaldı r.

o Eğer bir malı n fiyatı ndaki artma, diğer bir malı n talep edilenmiktar ı nda bir düşme yaratı yorsa, bunlar ı n çapraz fiyat





esneklikleri negatiftir bu iki maltamamlayı cı maldı r.

Çapraz fiyat esnekliği pozitif değer olarak ne kadar büyükse,mallar arası ndaki ikame o kadar yüksektir.

X ve Y mallar ı için hesaplanan çapraz fiyat esnekliği sonsuz ise, Xve Y mallar ı tam ikamedir .

o Bu durumda fiyatlar ı da aynı olmalı dı r.

(2) Talebin Gelir Esnekli ği

• Bu esneklik te, gelirde meydane gelen değişimlere talebin nekadar duyarlı olduğunu ölçer.

Talebin Gelir Esnekli ğ i = talep edilen miktardaki % değişimgelirdeki % değişim

(3) Arz Esnekli ği

• Bir malı n fiyatı nda meydane gelen değişimin, arz edilenmiktardaki etkisini ölçer.

• Çı ktı piyasalar ı nda pozitif değer alması beklenir (Arz Kanunu).

Arz esneki ğ i = arz edilen miktardaki % değişim

fiyattaki % değişim

esneklikler - gençekonomist

Documents