na marginesie referatu prof. Jerzego Kleera pt.

Instytucjonalizacja przestrzeni społecznej poprzez dobra publiczne

Andrzej Kondratowicz, SWPS & UW

Czwartki u Ekonomistów, PTE, Warszawa, 20.02.2014

1. Przestrzeń społeczna, zarówno krajowa, jak i międzynarodowa charakteryzuje się licznymi patologiami, o różnym charakterze i często odmiennych źródłach;

2. Ogólnie można je określić, jako efekt upadku starego porządku, i braku pojawienia się nowego, odpowiadającego nowym realiom, jakie pojawiły się w ostatnich trzech – czterech dekadach w gospodarce światowej.

3. Świat wskutek globalizacji oraz rewolucji informacyjnej staje się coraz bardziej powiązany, ale różnice między państwami oraz w ich obrębie stają się coraz większe.

4. Różnice i sprzeczności z przestrzeni światowej przenoszą się na poziom państw, ale również odmienności w poziomie państw, mają istotny wpływ na brak jednolitego porządku w skali globalnej.

5. Wizja powszechnego porządku w oparciu o jednolity model wywodzący się z cywilizacji euro–atlantyckiej, jaki dominował na początku lat 90-tych XX w. przestała obowiązywać. [ mam pewne wątpliwości – AK-> re: Chiny, Indie, … patrz dalej]

6. Dosyć powszechny jest pogląd, że współczesna gospodarka światowa cierpi na brak ładu światowego, a co ważniejsze brak jest zgodności jakie rozwiązania mogą być tu użyteczne.

re: DIAGNOZA (Tezy wyjściowe prof. Kleera)

JK: Wizja powszechnego porządku w oparciu o jednolity model wywodzący się z cywilizacji euro–atlantyckiej, jaki dominował na początku lat 90-tych XX w. przestała obowiązywać. [ mam pewne wątpliwości – AK-> re: Chiny, Indie, …]

Dodatkowo: hipoteza pomocnicza #3 JK:Dotychczasowy ład światowy wywodził się i został zbudowany w oparciu o podstawowe składniki cywilizacji euro –atlantyckiej, natomiast nowy musi uwzględniać oraz inkorporować specyficzne składniki cywilizacji wywodzące się spoza obszaru euro–atlantyckiego. AK: to jest odzwierciedlenie poglądu o unitarnym, a nie federalnym „światowego państwa przyszłości”

AK: ZGODA, jednak czy owe podstawowe składniki cywilizacji euro–atlantyckiej same nie zmieniają się, nie ewoluują? Czy wartości europejskie (re: WVS & EVS; Inglehart-Welzel Cultural Map of the World) są dziś takie same jak 400, 200, 100, 50 lat temu? Np.: tolerancja, akceptacja inności, dopuszczalny pluralizm wartości?

The World Value Survey Cultural Map 2005-2008 [Inglehart-Welzel]

The World Value Survey Cultural Map 2005-2008

The World Value Survey Cultural Map 1999-2004

Czy diagnoza prof. Kleera dotycząca wartości euro-atlantyckich nie jest zbyt pesymistyczna, a w kategoriach normatywnych – wręcz krzywdząca (nas – cywilizację euro-atlantycką, NATOwską?)

Czy ta diagnoza dotyczy „wyznawanych/deklarowanych wartości” czy też dominacji realiów życia gospodarczo-społecznego nad tymi wartościami, na gwałcie zadawanym tym wartościom. Sądzę, że z tym drugim: oczywisty jest też rozdźwięk między pierwszym i drugim. „Czy powinniśmy mówić o filozofii wolnego rynku czy praktyce wolnego(?) rynku” (s.10)

Nota bene: wartości euro-atlantyckie? Czy też wartości europejskie i wartości amerykańskie (re: European dream vs American dream: debata Wilkin-Kondratowicz na Festiwalu Nauki, UW 2013).

I jeszcze jedno uściślenie: solidaryzm, ale na jakim poziomie? Lokalnym (np. lokalnej społeczności religijnej Amiszów) czy regionalnym, narodowym, globalnym? Czy solidaryzm wykluczający czy włączający (inkluzywny)? Oczywiście prof. Kleerowi chodzi o ten globalny – i to jest pomost do „teorii i praktyki” globalnych dóbr publicznych.

Uwagi na marginesie części zatytułowanej „Czy istnieje możliwość przywrócenia ładu w przestrzeni publicznej” (s. 8-13).

Problemy rozumienia/ujmowania/definiowania globalnych dóbr publicznych

• Czy to solidaryzm jest (był) powodem dostarczania dóbr publicznych?

• Cytowane przez J. Kleera podejście Inge Kaune et al. (czy dominujące? czy poprawne dla ekonomisty? [public goods vs. merit goods, common goods – all non-private goods]

• Warto wrócić do podstaw: definiowanie dóbr publicznych jako takich• Paul Samuleson – czyste dobra publiczne a dobra mieszane• Definicja normatywna (Samuelson) i pozytywna (Buchanan)• Wyostrzyć rozróżnienie: kiedy mówimy o dobrach publicznych, a kiedy

o dostarczaniu dóbr publicznych (w def. Buchananowskiej nie ma znaczenia, ale Kaul, Kleer, .. Odwołują się raczej do definicji normatywnej)

• W literaturze GDP wymienne stosowanie: welfare state functions, institutional arrangements, public goods – AK: może lepiej zostać przy Institutional arrangements?

• Pomówmy o brzydszej stronie dóbr publicznych – ich finansowaniu – i spójrzmy na GDP (Globalne Dobra Publiczne) z tej perspektywy (a nie z perspektywy ich konsumowania/”popytu”) ------------------------------

Finansowanie dóbr publicznych

• Atrybuty imperium państwa (narodowego): możliwość nakładania danin (podatków)

• GDP / semi-GDP historycznie: Pax Romana, Pax Britannica, Pax Americana, Pax Sovietica,

• Regionalne dobra publiczne (RDP) współcześnie: Pax Germanica/ Merkelana, Pax Putina (re: Ukraina, Mołdowa, Gruzja)

• Łady oparte na dominacji narodowej miały konkretne (odkryte lub ukryte) mechanizmy finansowania GDP / RDP (re: znaczenie Bretton Woods System dla US)

• Jaki mechanizm finansowania możemy sobie realistycznie wyobrazić w stosunku do GDP w ujęciu Inge Kaul czy Jerzego Kleera? To jest wg mnie najtrudniejsze pytanie i zarazem klucz do określenia możliwego instytucjonalnego kształtu mechanizmu dostarczającego GDP / RDP.

• Inny ciekawy aspekt: free-riding w domenie GDP

Perspektywa regionalna – europejska (EU)

• Wybiegamy w przyszłość finansowania GDP, a jak wyglądają dzisiejsze możliwości ich finansowania (dostarczania) w bogatej Unii Europejskiej?

• Powszechnie poddaje się w wątpliwość fiskalne możliwości utrzymania welfare state w Europie na dotychczasowym poziomie – TO JEST TODAY’S EUROPEAN REALITY. Niski wzrost gospodarczy i starzenie się ludności – widmo bankructwa dotychczasowych budżetowych mechanizmów zabezpieczenia społecznego.

• Potrzebne / poszukiwane realistyczne propozycje co do „reorganizacji” socjalnej Europy -----------------------------------------------------------------------------------------

źródło: Bukowska, Kopczewska, Kondratowicz, Krzysztoszek-Starczewska, Kula, Siwińska-Gorzelak, Public Sector Puzzle, a NORFACE Project Proposal, Warszawa 2013 [zmodyfikowane]

Graph 1. Provision of public goods (welfare state functions) in Europe on various levels, a static view

[w różnych proporcjach w różnych krajach UE; zróżnicowanie na poziomie narodowym, a zwłaszcza sub-narodowym (lokalnym/ ”wojewódzkim”) odzwierciedla różnice kulturowe – re: Inglehart-Welzel]

Graph 2 .Hypothetical shifts Panel A. General view of changes (core processes)

źródło: Bukowska, Kopczewska, Kondratowicz, Krzysztoszek-Starczewska, Kula, Siwińska-Gorzelak, Public Sector Puzzle, a NORFACE Project Proposal, Warszawa 2013

Panel B. A More detailed view of changes

źródło: Bukowska, Kopczewska, Kondratowicz, Krzysztoszek-Starczewska, Kula, Siwińska-Gorzelak, Public Sector Puzzle, a NORFACE Project Proposal, Warszawa 2013

Na tym europejskim tle warto zauważyć inne tendencje REGIONALNE:

• Procesy pokazane na schematach są wymuszane w dużej mierze przez swobodę przemieszczania się nie tyle towarów, co czynników, a zwłaszcza migracje (swobodny przepływ siły roboczej) i uprawnień do dóbr publicznych – stąd eksport/import bezrobocia w UE, export/import problemów monetarnych (pieniądz jako dobro publiczne), optymalizacja podatkowa przez firmy międzynarodowe (duże i średnie), etc.

• Jednak w innych regionach/krajach mamy często procesy odmienne od unijnych. Na przykład Chiny: przejście od dostarczania dóbr publicznych lokalnych (tradycyjna gmina) na poziom narodowy (co w niedalekiej przyszłości może spowodować problemy fiskalne!!!)

• Stąd moja [AK] Hipoteza 1 (nieco odmienna od tej p. prof. Kleera, a zbliżona do Dani Rodrika (Capitalism v.3.0) – pozostaną różne kapitalizmy i w ramach tych regionalnych „modeli kapitalizmu” zostaną „dopracowane” mechanizmy dostarczania regionalnych dóbr publicznych (RDP)

• Hipoteza 2 [AK]: w średnim okresie (MR) raczej będziemy mieli do czynienia z Porządkami Regionalnymi, a nie [jednolitym Porządkiem Światowym i problemem czołowym będą Regionalne Dobra Publiczne (RPG) a nie Globalne Dobra Publiczne.

KONIEC