Rycerz

wojownik średniowieczny

Wzorzec paranetyczny

• z j. greckiego: paraneza – zachęta, rada; literatura paranetyczna – przedstawiająca wzorce osobowe.

• Paranetyczne wzorce średniowieczne:

- król (władca)

- rycerz

- święty

Wzorcowe cechy rycerskie:

• hojność • odwaga• pobożność• szlachetność• waleczność• uprzejmość• wiarygodność• żądza sławy

• dobre urodzenie• sprawiedliwość• honor• mądrość• oddanie Bogu• męstwo• patriotyzm• poświęcenie

Przede wszystkim – odwaga i fair play

• O chwale rycerza decydowało nie tyle zwycięstwo, ile to, jak walczył. Walka miała kończyć się albo wygraną, albo śmiercią. Śmierć poniósł Rolad, tytułowy bohater „Pieśni o Roladzie”. Postępowanie fair play wyrażało szacunek do przeciwnika. Nie wolno było zabijać wroga, godząc w niego z tyłu. Rycerzowi w zbroi nie można było się cofnąć. Nic, co mogło być poczytane za tchórzostwo, nie było dopuszczalne. Rolad (bohater „Pieśni o Rolandzie”) nie mógł dąć w róg dla przywołania pomocy, żeby nie pomyślano, że się boi. Nieważne, że takie zachowanie pociągnęło za sobą śmierć jego przyjaciela i innych wojowników. Ten brak względu na innych nie raził najwyraźniej niebios, skoro archanioł Gabriel przybył z nieba po duszę bohatera. Brak odwagi to najcięższa obelga.

Słynni rycerze

• Znani z legend i eposów:

Don Kiszot z La Manczy Lancelot Tristan Król Artur Jurand ze Spychowa Zbyszko z Bogdańca

• Znani z przekazów historycznych:

Powała z Taczewa Zawisza Czarny z

Garbowa Gotfryd z Bouillon Rajmund z Tuluzy William Marchal

Zawisza Czarny (fr. obrazu „Bitwa pod Grunwaldem” Jana

Matejki)

Don Kichot na obrazie Honoré Daumiera

Król Artur

Co wiemy o tych trzech rycerzach ze zdjęć?

• Zawisza Czarny: pochodził z Garbowa, herb Sulima; lata życia: ok. 1380-1428; związany był przede wszystkim z dworem Jana Luksemburskiego; brał udział w bitwie pod Grunwaldem.

• Don Kiszot z La Manczy: to bohater romansu satyrycznego autorstwa Miguela de Cervantesa; miał wiernego sługę, który nazywał się Sancho Pansa; dama serca Don Kichota to Dulcynea; dzieło to parodiuje ethos rycerski (terminy: „donkichoteria”, „walka z wiatrakami”).

• Król Artur: postać ta wywodzi się z legend, to król brytyjski, założył rycerskie Bractwo Okrągłego Stołu; żona: królowa Ginewra; zbudował zamek Camelot na wybrzeżu Kornwalii; średniowieczny wzór rycerza.