fakulteit agriwetenskappe

2 015 JAARVERSLAGFakulteit AgriWetenskappe

ii

Fakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

1 Voorwoord

4 Studentestatistiek

5 Agronomie

12 BewaringsekologieenEntomologie

17 Bos-enHoutkunde

25 Genetika&InstituutvirPlantbiotegnologie

31 Grondkunde

37 Hortologie

46 Landbou-Ekonomie

52 Plantpatologie

60 StandardBankSentrumvirAgribesigheidsontwikkelingen-Leierskap

64 VeekundigeWetenskappe

69 Voedselwetenskap

78 Wingerd-enWynkunde&InstituutvirWynbiotegnologie&InstituutvirWingerd-enWynwetenskappe

89 WetenskaplikePublikasies

INHOUD


1

Die Fakulteit Agri-Wetenskappe is ’n kernrolspeler om die toenemende uit-dagings van Suid-Afrikaanse land-bou en bosbou die hoof te bied, en te verseker dat die land se natuurlike hulpbronne sowel eties as wetenskaplik aangewend en bestuur word. Die jaar 2015 was ’n uitsonderlike goeie een vir Agri-Wetenskappe, wat er kenning ont-vang het as die voorste fakulteit vir studie op landbou- en bosbouge-bied op die Afrikavasteland, 34ste onder die BRICS-lande, en onder die 50 bestes wêreldwyd volgens die QS-wêreldranglys van 2015. Hierdie erkenning maak die Fakulteit selfs méér vasbeslote om voort te gaan om onderwys en toegepaste navorsing van gehalte op landbouwetenskaplike terrein te bied.

Behoud van momentum van uitnemendheidWatonderrigbetref,hetdieFakulteitin 2015 ’n sterk inname van eerste-jaarstudente gehandhaaf in pas metdie inskrywingsoogmerke van dieUniversiteit en dieDepartement vanHoër Onderwys en Opleiding. Agri-Wetenskappe het ’n daadwerklikepogingaangewendomindieverslag-jaar nie net die gehalte van die stu-dente-inname te verbeter nie, maarom ook te verseker dat studentebeter versprei is oor die Fakulteit seagt programme. Na aanleiding vannavorsing oor gebiede vir verbeter-ing om studentesukses en onderrig-uitkomste te verhoog, is daar be-sluitommetdieoogopinname2016strenger toegangsvereistes vir diemeeste van die Fakulteit se voor-graadse programme in te stel, enterselfdertyd akademiese studente-steun in die vorm van moniterings-

en tutorprogramme te verbeter.Pogings om ’n meer egalige stu-denteverspreiding oor die Fakulteitse programme te bewerkstellig, het

WAARNEMENDE DEKAAN

ingesluitdieverdereverbeteringvaninskrywingsteikens, wat tot ’nmerk-bare toename in studentesyfers indie voorheen onderbenutte plant-

Prof D Brink

2


en grondwetenskapprogramme ge-lei het. Aangesien studentevraagna die voedselwetenskapprogramdie beskikbare vermoë ver oorskry,sal hierdie program vanaf 2017 be-sondernoukeurigbestuurmoetwordmet ’n keuringsproses. ’n Egaligerverspreidingvanstudentebehoortookdie onderskeie departemente se ge-tal nagraadse studente én dus hullenavorsingsvermoë te verhoog. Daar-benewens ondergaan alle onderrig-programme tans kurrikulumver-nuwing vir beter onderriguitkom-ste én beter versoening tussenkurrikuluminhoud en bedryfsrolspe-lerssebelange.

Die getal nagraadse studente hetsteeds stadig toegeneem met 44 honneurs-, 306 magister- en 182PhD-studente wat gedurende 2015geregistreer het, terwyl ’n rekordge-talvan38PhD-studenteaandieein-de van die jaar gegradueer het. Omnavorsingspotensiaaluittebou,gaandie Fakulteit voort om tot beleggingin toerusting by te dra, navorsingsfi-nansiering vir jong akademici te be-kom, en nadoktorale beursaansoekete ondersteun. Die Fakulteit het in

die verslagjaar meer as 30 nadokto-rale genote gehadenbeplanomdiégetal in die jare wat voorlê verderte verhoog. Pogings om die deur-vloeikoersvannagraadsestudenteteverbeter,behoortoplangtermyntotbeter navorsingsuitsette, menslikevermoëontwikkeling en finansiëlelewensvatbaarheidtelei.

Met betrekking tot gespesialiseerdenavorsing boudie Fakulteitmultidissi-plinêre navorsingstemas wat konsen-treer op volhoubare landbouproduk-sie, hulpbronbestuur, die bestuur vanlandbouwateren-afval,envoedsel-envoedingsekerheid. Die vier staatsge-finansierde navorsingsleerstoele inonderskeidelik plantbiotegnologie,naoestegnologie, vleiswetenskappe enwynwetenskappe skep die nodige na-vorsingsuitsette en nuwe kennis omdie landbousektor te ondersteun. Opgrond van die beduidende hefboom-effek van hierdie leerstoele in dieFakulteit het alle departemente op-dragontvangom’nstaats-ofprivaatgefinansierde leerstoel tot stand teprobeer bring om hulle navorsing-status in hulle bepaalde sektore teverhoog.Eenso’nleerstoelintoege-

paste vooroes-sagtevrugtenavorsingis in2015 in samewerkingmetHort-GroSciencebekendgestel.

Die Fakulteit is deeglik bewusdaarvan dat sy personeel sy groot-stebateis,enwerkdusbinnebegro-tingsbeperkinge voortdurend aanstelsels om personeel se werks-omgewingen-omstandighedetever-beter.Nuwearbeidswetgewingen ’nnuwedirektiefoordieinwerkingstel-lingvan’ndiensbillikheidsplanvirdieFakulteit is belangrike implemente-ringsdoelwittevirdiejarewatvoorlê.

Verbreding van toegangDit bly ’n prioriteit om die wydstemoontlike toegang aan ’n diversegroep studente en personeel tebied. Die betreklik jong gemiddel-de ouderdom van AgriWetenskappese akademiese personeel bied ’nunieke geleentheid om talent onderdie Fakulteit se bruin, swart en In-diër- (BSI-) nagraadse studente uitte wys, wat dan ondersteun wordom ’n akademiese loopbaan te volgen hulle aanstelbaarheid by dieUniversiteit Stellenbosch en andertersiêre instellings te verbeter. Om

die diversiteit van akademiese per-soneel verder te versterk, gebruikAgriWetenskappe platforms soos dieRektorseStrategiesePersoneelfondsen die regering se nGAP-inisiatiefom personeel tewerf en aan te stelwat tot die Fakulteit se onderrig- ennavorsingsoogmerkekanbydra.

Studentediversiteit word verbeterdeur toegespitste werwing, ondermeer by geleenthede soos dieAgriVoedsel-skouopkampus,watdieFakulteitinvennootskapmetdiePro-dukbemarkingsvereniging aanbied,sowel as deur werwing- en bemar-kingsinisiatiewe van die Universiteitse Sentrum vir Studentewerwing.DieafgelopedriejaarbieddieFakul-teit ook gedurende die Junie-vakan-sie die program AgriWetenskappe@Maties vir hoërskoolleerders aan.Nóg ’n toegespitste projek om leer-ders se opvattings oor landbou teverander en die beste studente virdie Fakulteit te werf, is ’n inisiatiefmethoërskoolleerders indieRobert-son-omgewing. Hierdie projek, watmet die vriendelike ondersteuningvan die Graham en Rhona Beck-stig-ting reeds sedert 2010 aan die gang


3

is,bied leerdersgratispsigometriese

toetseomhullemethulle loopbaan-

besluite te help, en stel hulle bloot

aan breë landbousektore deur be-

soeke aan plaaslike landbou-onder-

nemings en die Kaapstadse varspro-

duktemark.

Die Fakulteit streef ook daarna om

opvoedersenvoorligterstoegangtot

belangrike hulpbronne en inligting

te bied. Die AgriVoedsel-skou van

2015 het ’n inligtingsessie vir loop-

baanvoorligters en wetenskap- en

landbouwetenskaponderwysers in-

gesluit waar hulle oor loopbaange-

leenthede sowel as die toenemende

vraag na kundigheid in die voedsel-

produksiesektoringeligis.Daarbene-

wensbiedAgriWetenskappe-dosente

gedurendedieJulie-vakansieverdere

opleiding en ontwikkeling aan Wes-

Kaapse landbouwetenskaponderwy-

sers in samewerkingmet die provin-

sialeonderwysdepartement.

Laastens het toegang vir behoeftige

studente ’n hupstoot gekry toe die in-

ternasionale kunsmismaatskappy Yara

aangekondig het dat hulle drie na-graadse beurse aan studente in AgriWetenskappe beskikbaar salstel. Twee beurse sal onderskeidelikstudie op die gebied van agronomieenhortologieondersteun,terwyldiederde aan ’n student van elders in Afrikatoegekensalwordofaangewendsalwordom innovasie aandieUS tefinansier.

Sosiale ImpakDie Fakulteit is toegewydaaraanomoplossings vir die ontwikkelingsuit-dagingsvandielandtevindenneemaktief deel aan skakelingsinisiatiewemet die bedryf, die regering en diegemeenskap.

Die Fakulteit handhaaf sterk ver-houdings met kernbedryfsrolspelersenontwikkeltans’n‘bedryfsnaaf’opdie Welgevallen-proefplaas. Dit salbande tussen die US en die bedryfverder verstewig, die Fakulteit setoegepastenavorsingsfokus versterk,en bykomende uitsette ontwikkelwaarby landbousektorbedrywe salbaatvind.

’n Grond-imbizo, die derde van sysoort sedert Junie 2012, het ’n plat-form gebied vir van die voorstelandbourolspelers om landbou- engrondhervormingsake openhartigmet leiers van die regerende partyte bespreek. Die sekretaris-generaalvan die ANC, Gwede Mantashe, en’naantalseniorstaatsamptenarehetmet ’n groep toonaangewende kom-mersiële boere ontmoet as deel van’n reeks imbizo’s wat deur die Uni-versiteit se Standard Bank-sentrumvir Agrisakeontwikkeling en -leier-skap in vennootskap met die “InTransformation”-inisiatief aange-biedword. Boonop het die FakulteitAgronomie teen die einde van 2015besoekontvangvandieministervanlandbou,bosbouenvisserye,SenzeniZokwana. Die Departement Agrono-mie is verbind tot samewerkingmetdie regering aan voorgestelde pro-jekteindielandelikegebiedevandieOos-Kaap om gemeenskappe op tehef en hulle ontwikkeling van klein-bestaansboerdery tot winsgewendeboerderytefasiliteer.Gesprekkemet

dieministerhetookgehandeloordiesamestellingvan’npraktiesehandle-iding vir kleinboere in hulle huistaalsodat hulle toepaslike en waarde-volle inligting oor gewasverbouingbyderhandkanhê.

Buite Suid-Afrikaanse grense het dieFakulteit sy impak versterk deur sysamewerkingsnetwerk verder uit tebrei na meer universiteite en navor-singsinstellings in verskeie Afrikalandeen die Ooste, waar sy akademiese be-langeaanhougroei.Twee ledevandieFakulteit is ook tot die mees seniorleierskapsposte van internasionale ver-enigings verkies: Prof Nick Vink diennou as aangewese voorsitter van dieInternasionale Vereniging vir Landbou-ekonome, en prof Johan van Rooyenas voorsitter van die InternasionaleVoedsel- en Agrisakebestuursverenig-ing(IFAMA).

4


STUDENTESTATISTIEK

* 2015 statistiek word bereken o.g.v. die grade wat tydens die Desember 2015 en Maart 2016 plegtighede toegeken is

Grade toegeken 2015*

TOTAAL 394

BAgric 46BAgricAdmin 7

BSc Bewaringsekologie 26BSc in Bosbou en Houtwetenskappe 14

BSc in Voedselwetenskap 38BScAgric 92

HonsBAgricAdmin 3HonsBSc 15

MSc 18MSc Bewaringsekologie 16

MSc in Bosbou en Houtwetenskappe 8MSc in Voedselwetenskap 15

MScAgric 44PhD 38

Nagraadse Diploma 9MAgricAdmin 5

5

Departement

AGRONOMIE

DEpARTEMENT AGRONOMIEFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 6

innoverende oplossings vir hierdie uit-

dagings. Studente wat Agronomie as

hoofvak volg, kan dit kombineer met

Entomologie, Genetika, Grondkunde,

Landbou-Ekonomie, Plantpatologie of

Veekunde. Studente wat Agronomie

volg,wordooktotŉsekerematebloot-

gestelaanaspektevanHortologiedeur-

datsommigevandiemodulesopbeide

Agronomie- en Hortologie-studente

gerigis.

In2015iswetenskaplikebydraesbydie

Gesamentlike Kongres van die Grond-

kunde-, Onkruidwetenskap-, Tuinbou-

wetenskap-enGewaskundeverenigings

inGeorgegelewer.ProfAndreAgenbag

en prof Andy Cairns (buitengewone

professortotDesember2014)isopdie

kongres vereer met lewenslange ere-

lidmaatskap van die Suid-Afrikaanse

Gewasproduksie Vereniging. Dr PJ Pie-

terse het Mosambiek besoek om na-

vorsingsprojektevannagraadsestuden-

te te evalueer. Dr Marcellous le Roux

het Sao Paulo in Brasilië besoek om

verslagtedoenoordieSuid-Afrikaanse

gedeeltevandieHarvestZincprojeken

ook ŉ internasionale sink konferensie

bygewoon. Dr Estelle Kempen het in

InleidingVolgens huidige vooruitskattings vandie verwagte bevolkingsaanwas salglobale voedselproduksie binne dievolgende40jaarmoetverdubbelomsteeds die wêreldbevolking te voed.Soos diemeeste lande in Afrika voerSuid-Afrika nou reeds jaarliks groothoeveelhede van belangrike voedsel-gewasse soos koring in, asook plant-aardige olies virmenslike gebruik, ensal daar in die toekoms groot drukop verhoogde produksie van hierdiegewasse wees. Die styging in voed-selproduksiemoetegtersondernega-tiewe effek op die omgewing bereikword. Agronome kom te staan voordieenormeuitdagingomdieproduk-sie van die meeste voedsel- en ve-selgewasse wat deur mens en veeverbruik en benut word, te middevan hindernisse soos klimaatsveran-dering, kwynende watervoorrade enweerstand teen plaagdoders te ver-hoog. Die missie van die Departe-ment Agronomie is dus om te fokusop die ontwikkeling van tegnologievir volhoubare toename in voed-selproduksie deur relevante navor-singsprogramme, en die oordrag van

sodanige tegnologie deur onder-rig, voordragte en publikasies op diewetenskaplikeenmeerpopulêrevlak.DiewysewaaropdieDepartement inverskillende dissiplines gestruktureeris, fasiliteer navorsing, onderrig engemeenskapsdiens.

OorsigDie Departement se navorsing isgerig op grondlose produksiestel-sels; klimaatbeheer in kweekhuisevir die produksie van groente, kruieen blomme; volhoubare produksie-stelsels vir wintergraan-, oliesaad-en aangeplante weidingsgewasse;en die bestuur van weerstand teenonkruiddoders in akkerbougewasse.Vanweë die klemop volhoubaarheidword daar in alle navorsingsprojek-te gestrewe om insette soos water (kweekhuisproduksie), voedingstow-we (kweekhuis- en akkerbouproduk-sie) en plaagdoders (kweekhuis- enakkerbouproduksie) te minimaliseer,maar met behoud en verhoging vanproduktiwiteit. Bydraers wat navors-ingsprojekte befonds, sluit die Pro-teïennavorsingstigting (PNS), dieWintergraantrust en Aartappels

Suid-Afrika in. Verder is daar be-fondsing en borgskappe in die vormvan chemiese bemestingstowwe virdie kweekhuisnavorsingsprojekteontvang vanaf Yara Kunsmis, groen-tesaad vanaf Sakata en Hygrotechen organiese pes- en siektebeheer-middels vanaf Agri-Organics. Mon-santo befonds ŉ voortgesette projekwat die invloed van grondeienskappeop die werking van glifosaat onder-soek. Bayer Crop Science ondersteun’n nagraadse student finansieel. Har-vestPlusbefondsŉgesamentlikepro-jek tussen die departement en dieSabanci Universiteit in Turkye. DieEqualizer implementvervaardiger hetŉskenkingvanŉminimumbewerkingplanter aan die Departement gedoenwat versekerdat dieDepartement seveldproewetredhoumetdienuutstetegnologie. Dit sal die Departementsevermoëomsyverpligtinge tenop-sigte van veldproewe in die streek tekannakom,verhoog.

Opleiding in agronomie voorsien stu-dente van vaardighedevirdievolhou-bare produksie van akkerbou-, wei-dings-, groente- en kweekhuisgewasse– vaardighede wat noodsaaklik is vir


... NavorsiNg 7

sering vir plantgebruik, word onder-neem. Daar is tans geen definitiewedata beskikbaar wat die opbrengs-reaksies van kanola direk met dieteenwoordigheid van spesifieke mi-krobes korreleer nie. Subprojektewat afgehandel is, het behels diestikstof verbruiksdoeltreffendheidvan verskillende stikstofbronneop koring in ŉ projek wat op dieLanggewens- en Roodebloem-proef-plase uitgevoer is en ’n ondersoeknadieinvloedvanhoësoutvlakkeopdie ontkieming en groei van koring.Die resultate van die stikstofstudieis tans besig om statisties ontleedte word en geen gevolgtrekking kannog gemaakword nie. In samewerk-ing met die Departement Landbou:Wes-Kaap is ŉ ondersoek gedoen nadie impak van verskillende grond-bewerkingsaksies wat eenmalig inŉ bewaringsboerderystelsel toege-pas word. Ondersoeke na die effekvan rankbestuur op hopsproduksiedeur die chemiese snoei van lotetot ŉ hoogte van 0.4 m gedurendedie aktiewe groeifase (middel No-vember)tevergelykmetŉlaatsnoeitot ŉ hoogte van 1.0 m gedurende

dr Marcellous le Roux en dr PieterSwanepoel isdiehoofprojekleiers inhierdie dissiplines. Subprojekte be-hels ŉ ondersoek om stikstofriglynevir kanola te bepaal deur spesifiektekyknadiepeil en tydvan toedie-ning. Die data word tans statistiesverwerk, maar vanuit die voorlo-pige inligting blyk dit dat die stik-stofpeile vir Wes-Kaapse Mediter-reense toestande soortgelyk is aswat vir kanola elders in die wêreldaanbeveelword.Diéprojekteisdeurdie Proteïennavorsingstigting (PNS)befonds. Die rol van sekere belang-rike mikrobes wat met kanola as-sosieer word, word tans bestudeer.Op die lang termyn het dit ten doelom riglyne neer te lê vir die meereffektiewe agro-ekologiese bestuurvan kanola in die lig van hulpbronu-itputtingweens kanola se hoë voed-ingsvereistes virminerale, veral stik-stof (N). Daar word spesifiek na diemikrobiese profiel gekyk in verhou-ding tot verskeie algemene rotasieswat indieSwartland toegepasword.Die identifikasie van spesifieke funk-sionele mikrobe-groepe, veral diéwat verband hou met N-minerali-

Desember2015haar PhD-graadont-vang.

ŉBelangrikestapwatdieverbintenisvan die Departement met die saad-bedryf versterk en uitbou, was dieaanstelling inJanuarie2015vanprofNick Kotze, die eerste bekleër vandie Agricol Leerstoel in Agronomie,asdepartementelevoorsittervandieDepartement Agronomie. Verskeienavorsingsprojekte en befondsings-geleenthedevanuitdiebedryfhetalvoortgevloei uit hierdie aanstelling.Prof André Agenbag het einde Ju-nie 2015 afgetree na jare lange uit-

muntende diens aan die Universiteit

Stellenbosch en die Departement

Agronomie in die besonder. Die De-

partementhetook’ndinamiesejong

dosent in die persoon van dr Pieter

Swanepoel aangestel in die pos wat

deurprofAgenbagseaftredevakant

gelaatis.

Navorsing In die wintergraan- en oliesaad-

gewassedissiplinesisdiefokusopdie

optimale bemestingvlakke van ko-

ring en kanola. Prof André Agenbag,

Prof André Agenbag het in Junie 2015 afgetree na 29 jaar diens in die Departement (Foto: Dr Marcellous le Roux)

Dr Pieter Swanepoel is in 2015 aangestel as nuwe dosent in die Departement (Foto: Dr Marcellous le Roux)


... NavorsiNg 8

die, ook in Mosambiek, ondersoek

die bemestingsvereistes van oranje-

kleurige patats, asook die effek-

tiwiteit daarvan om die patats saam

met peulplante soos grondbone en

sojabone te verbou. Oranjekleurige

patats is ŉ baie belangrike bron van

betakaroteen, wat kan help met die

opheffing van vitamiene A-tekorte,

wat op groot skaal in landelike ge-

biede voorkom. In Nigerië onder-

soek ŉ PhD-student die invloed van

stikstofbemesting en gewasrotasies

op die oesopbrengs en kwaliteit van

sesamsaad. Sesamsaadverbouing in

Nigerië word gekortwiek deur die

hoëvoorkomsvanswammewatafla-

toksienafskeiensodiekwaliteitver-

laag.

In die dissipline van onkruidweten-

skap is die hoof fokus op onkruid-

doderweerstand in onkruide en die

bestuur daarvan. Saad- en plant-

monsterswat ontvang is vanaf plase

waar onkruiddoders se werking on-

toereikendwas,isvirweerstandteen

onkruiddoders getoets. Die effek-

tiwiteit van ’n nuut vrygestelde gras

onkruiddoder, flukarbason-natrium

(Everest®),opwildehaweronderveld-

toestandeis’nprojekwatafgehandel

is en daar is gevind dat die onkruid-

doder wildehawer effektief beheer,

maar dat daar alreeds duidelike te-

kens van onkruiddoderweerstand

teen die middel teenwoordig is. Die

invloed van sekere grondeienskappe

op die effektiwiteit van glifosaat is

ook ŉ projek wat in 2015 afgehan-

del is. Die resultate is tans vertrou-

lik en mag nog nie bekend gemaak

word nie. ’n Voortgesette projek

ondersoekdie effek vanomgewings-

toestande en grootte van onkruide

op die effektiwiteit van glufosinaat

ammonium.Dit blyk dat koeler tem-

perature voordelig is vir diewerking

van glufosinaat ammonium, maar

dat grootte van die onkruid nie so

keëlformasie (middel Januarie) is af-

gehandel. Daar is gevind dat vroeë

snoei van lote nie net meer omge-

wingsvriendelik is niemaarookeko-

nomiesevoordele inhou. In ’nvoort-

gesettesubprojekworddieeffekvan

biofortifikasie van koring met sink-

bevattende bemestingstowwe wat

as blaarbespuitings toegedien word,

op die sinkinhoud van koringkorrels

ondersoek. Die koringkorrels is na ŉ

laboratorium in Turkye gestuur vir

ontledingendieresultateistansnog

niebeskikbaarnie.

Verskeie agronomiese projektewordook buite Suid-Afrika uitgevoer deurbuitelandse nagraadse studente. InMosambiek word ŉ PhD-studie uit-gevoer om die effek van die beskik-baarheid van grondwater en die fre-kwensievanoesopdieblaarproduk-sievantweeinheemseAmaranthus-spesies tydens diewarmen die koelseisoen te ondersoek. Die Ama-ranthus-spesies is belangrike ge-harde plante wat voedsame voed-sel aan mense in landelike gebiedekan verskaf in droë tye wanneer an-der groentegewasse nie ’n opbrengskan produseer nie. ŉ Ander PhD-stu-

Koring en kanola in die Overberg (Foto: Dr PJ Pieterse)

Kanola en skape in die Swartland (Foto: Dr PJ Pieterse)


... SoSiale impak 9

’nbelangrikerolspeelnie. InŉPhD-

studie wat in Zimbabwe uitgevoer

word, word die negatiewe effek wat

dekgewassesoosweidingsgewasseop

dieontkiemingengroeivantweebe-

langrike plaaslike onkruide het, onder-

soek. Die gebruik van geïntegreerde

onkruidbestuursmetodes is veral be-

langrik in landelike gebiede waar

chemiese onkruiddoders meestal

onbekostigbaar is en mannekrag vir

onkruidbeheerskaarsis.

In die dissipline van intensiewe

plantproduksiestelsels is die na-

vorsingsklem op die verbetering van

hulpbronbenutting.Ditsluitindieef-fektiewe gebruik vanwater, kunsmisen energie, asook die effek hiervanop die ekonomiese volhoubaarheidvan tegnologies gevorderde produk-siemetodes. Navorsing word steedsgedoen vir Aartappels Suid-Afrikaop die knolkwaliteit en siekteweer-stand van knolle tydens opbergingen die effek van kalsiumbemestingen klimaat hierop. Navorsing wordook tans onderneem om die water-en voedingstofbenutting van ver-skeie kweekhuisgewasse te onder-soekomverbeteringvandietoedien-ingsdoeltreffendheid van water en

bemesting, sowel as die hergebruik

van gedreineerde voedingsoplos-

sings,moontliktemaak.Alternatiewe

bronne van bemesting word ook vir

diegrondloseproduksievangewasse

ondersoek.DieDepartementissaam

met navorsers van die Akwakultuur-

afdeling betrokke by akwaponika-

projekte wat op Welgevallen-proef-

plaas bedryfword.Die hoofdoel van

hierdieprojekte isomgewasvoeding

in hierdie sisteme te verbeter ten

einde ekonomiese volhoubaarheid

teverhoog.AsdeelvanŉMSc-studie

word die effek van ligkwantiteit en

liggehalte op die groei en produksie

vangroentesaailingeondersoekdeur

gebruik te maak van verskillende

foto-selektiewe skadunette en LED-

ligte.

Sosiale ImpakDieDepartement is nou betrokke by

diebedryfendiealgemenegemeen-

skap. Lede van die Departement is

betrokkebydie volgende instellings:

die Proteïennavorsingstigting (prof

André Agenbag, dr PJ Pieterse), die

Wintergraantrust (prof André Agen-

bag), die Nasionale Kleingraan Kulti-

varEvalueringstaakgroep(profAndré

Agenbag), die Kanola Beplannings-

taakgroep (prof André Agenbag),

die Kanola Werkgroep (prof André

Agenbag, dr Pieter Swanepoel), die

LNR Kleingraan Instituut Navorsings-

werkgroep(profAndréAgenbag),die

Herbicide Resistance Action Com-

mittee (dr PJ Pieterse), die Suider-

Afrikaanse Vereniging vir Onkruid-

wetenskap (dr PJ Pieterse), Aartap-

Vlas is ’n kleiner gewas wat belofte toon in die winterreënstreek (Foto: Dr PJ Pieterse)

Studente besoek ’n melkery tydens die vierdejaar Agronomie-toer (Foto: Dr PJ Pieterse)

Agronomie-studente besoek ’n aarbei-verbouing-stelsel tydens ’n praktiese uitstappie (Foto: Dr Estelle Kempen)


... SoSiale impak 10

pels Suid-Afrika (dr Estelle Kempen),

die Weidingsvereniging van Suide-

like Afrika (dr Pieter Swanpoel), en

MelkSA se suidelike en oostelike

kusstreek konsortium vir navorsing

insuiwel(drPieterSwanepoel).Daar

is ook vennootskappe met die LNR

(Kleingraan Instituut, Bethlehem en

Infruitec-Nietvoorbij, Stellenbosch)

endieWes-KaapseDepartementvan

Landbou.

DieDepartement is betrokkeby ver-

skeieprojektevirtegnologie-oordrag

en die ondersteuning van plaas-

like produsente en die gemeenskap

as geheel. Dit behels lesings by die

Roodebloem Voorplant-inligtings-

dag en die Langgewens “SKOG” dag

om inligting aangaande die bemes-

ting van gewasse aan kommersiële

en ontwikkelende boere oor te dra.

Onkruidmonsters wat deur lede van

die landboubedryf voorgelê word,

word gereeld vir weerstand teen

onkruiddoders getoets. Verskeie kul-

tivarevaluerings en ander proewe

word deurlopend vir saad-, land-

bouchemieseenanderlandboumaat-

skappye gedoen. Dit omvat proewe

bydieproefplaasenopanderplekkein die streek. Die personeel verskafook gereeld (gratis) leiding aan pro-dusente,asookaanplaaslikeleerderswat betrokke is by projekte soos dieEskom Ekspo vir Jong Wetenskap-likes.

Uitreike na die gemeenskap behelsondersteuningaan’nprojekomland-bouopleiding aan gehoorgestremdepersone te verskafenondersteuningaan huistuinprojekte wat groente-produksie aanpak. Die nagraadsestudentevandieDepartementhet’nbeweging genaamd DVG (Develop-ing Vegetable Gardens) tot standgebring wat ook betrokke is by ge-meenskapsuitreike.

ASNAPP (Agribusiness in Sustain-able Natural African Plant Prod-ucts), ’n geregistreerdeNRO, strewein samewerking met die Departe-ment Agronomie daarna om sukses-volle Afrika-landboubesighede in dietuinbousektorinverskeieAfrikalande

tot stand te bring en te ontwikkel.Tans bevorder ASNAPP kweekhuis-en oopgrond-groenteverbouing inlandelike gebiede in Zambië asookin lande in Suidelike Afrika. ASNAPPbou die kapasiteit van kleinskaal-boere/kweekhuisprodusente, voor-sien opleiding en mentorskap virmense betrokke by die projekte, enbewerkstellig ook kontak met plaas-like en kleinhandelmarkte in diegebied waar die produsente hulleproduktekanbemark.

Agronomie studente besoek ’n groenrissie-produk-siestelsel tydens ’n praktiese uitstappie (Foto: Dr Estelle Kempen)

Agronomie-studente tydens ’n praktiese besoek aan ’n aartappelpakstoor in die Koue Bokkeveld (Foto: Dr PJ Pieterse)

Studente span uit tydens die vierdejaar Agrono-mie-toer (Foto: Dr PJ Pieterse)

11


AGRONOMIE PERSONEEL

AKADEMIESProfGAAgenbag(Koelweergewasse,Grondbewerking)DrEKempen(Kweekhuisverbouing)ProfTNKotze(Voorsitter;AangeplanteWeidings)DrPJPieterse(Onkruidwetenskap,Weidingkunde)DrPASwanepoel(AangeplanteWeidings,Grondkwaliteit,Koelweergewasse)

BUITENGEWONE DOSENTEDrNJJCombrink(KweekhuisverbouingenHidroponieseVoedingsoplossings)ProfMBHardy(Koelweergewasse,Wisselbou)DrJLabuschagne(AangeplanteWeidings,Koelweergewasse)ProfCFReinhardt(Onkruidwetenskap)

NADOKTORALE GENOOTDrMarcellousleRoux(BemestingsvereistesvanKanola)

ADMINISTRATIEFMeRPeters(Sekretaresse)

TEGNIESMnrRLOosthuizen(SeniorTegnikus)MnrMFlaGrange(TegnieseBestuurder)

ONDERSTEUNENDMeLBerner#,mnrFDCasper*,mnrSdeVries#,mnrJGoosen, mnrLRNicke,mnrS.Silwana*,mnrKPWilliams.*Permanentepersoneeluitbuitefondsebetaal#Tydelikepersoneeluitbuitefondsebetaal

KONTAKBESONDERHEDE

Me R Peters0218084803•[email protected]•[email protected]/english/faculty/agri/agronomy

ASNAPPMnrEJefthas(BesturendeDirekteurSuider-Afrika)MeMDaniels(Tuinboukundige)MeCMezichel(Kantooradministrateur)MnrTDees(Kweekhuisbestuurder)MnrAArendse(Kwekerybestuurder)MeTLakey(TegnieseAssistent)MeZCampbell(Kantoorbestuurder)

KONTAKBESONDERHEDE

Me C MezichelT:0218082918•[email protected]/agronorwww.asnapp.org

12

Departement

BEWARINGSEKOLOGIE EN ENTOMOLOGIE

DEpARTEMENT BEWARINGSEKOLOGIE EN ENTOMOLOGIEFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 13

Ekologiese navorsing in die Theewaterskloofvallei onderste palmiet vleiland (Foto: Mnr Byron-Mahieu van der Linde)

Bewaringsekologie en Entomologie is in ’n koöperatiewe program met Argentinië betrokke waarin naalde-kokers vir die evaluering van varswater-welstand gebruik word (Foto: Prof MJ Samways)

Inleiding Departementele visie“Om’nwêreldsentrumvanuitnemend-

heidvironderrig,navorsingentegnolo-

gie-oordragindieveldvandiebewaring

vannatuurlikehulpbronnetewees.”

Departementele missie“Omonderrig,navorsingentegnologie-

oordrag in ekologie, bewaring en die

bestuur van gebruikte landskappe en

hulleomgewingsteonderneem.”

Bewaringsekologie en Entomologie

bring’naansienlikehoeveelheidonder-

soneel en navorsingsbevindinge in die

gebiedvanbewaringsproduksie.

OorsigDie navorsingsfokus val binne twee

oorvleuelende velde: gebiedswye

plaagbestuurenbewaringsbiologie.Die

gebruik van entomopatogeniese (‘in-

sekvretende’)nematodesvirdiebeheer

van belangrike insekplae het heelwat

aandag ontvang. Hierdie navorsing val

saammetdiegebruikvanparasitoïede

en liewenheersbesies, sowel as die

vrylating van steriele insekte, om ver-

skeie plae te beheer op maniere watnie ’n invloed op die omgewing hetnie.Hierdienavorsingoorplaagbeheerkomplementeer dié oor insekfisiologie,wat inbreuk gemaak het om die swakaspektevanpesteuit’nbeheeroogpuntteverstaan,wat’nnuwebenaderingtotplaagbeheerverskaf.

DiebewaringswerkindieDepartementhetbreëimplikasiesvir’ngrootverskei-denheid kwessies, vanaf die volhou-bare oes van rooibostee en ekologieserestourasietotdie impakvan indringeruitheemseplante. ’nMultidissiplinêrespan onderneem navorsing oor ver-

rigennavorsingindievinniggroeiende

enbelangrikevakgebiedvandiebewa-

ringvangebruiktelandskappe,enhulle

omgewings, bymekaar. Die kundigheid

wissel vanaf geïntegreerde plaagbe-

stuur,bewaringvannatuurlikegemeen-

skappe en die bestuur van lewendige

hulpbronne tot beleidsformulering vir

bewaringentegnologie-oordrag,om’n

vooruitstrewende, dinamiese departe-

mentmet’nonmiskenbarelandbou-en

bosbou-adresteontwikkel.Diédoelwit

drabytotdietegemoetkomingvandie

wêreld sebehoefteaanopgeleideper-


... NavorsiNg 14

skeie aspekte van kommersieelsuksesvolle fynbosplantspesies enhulle bestuur onder beide wilde toe-stande and verbouing. Hierdie onder-soekeword deur boere gelei. Studiesfokus ook op die verkryging van insigin die wedersydse verwantskap tus-sen swamme, plante en myte, asooksekereinsekte,entussenparasieteengashere (ekto- en endoparasiete enknaagdiere). Ander werk sluit in dieekologie van ’n verskeidenheid grootvertebrate,ominsigtekryoorhoeomhulle bevolkingsvlakke op die huidigevlakke te onderhou, en die ontwikke-ling van landskappe vir die toekoms,veral in die konteks van bosplanta-siesendieproduksievansagtevrugte.Nuwe benaderinge wat nie net totdie Suid-Afrikaanse Biodiversiteit en

StrategieseAksieplanbygedrahetnie,

maarooktotdie internasionaleAichi-

doelwitte vir die bewaring van biodi-

versiteit, is ook gevind. Laastens het

verskeie projekte die ruimte tussen

tradisionele, toegepaste entomologie

en bewaringsekologie goed gevul, in-

sluitend die Honeybee Forage Pro-

ject,’nindringerwespe-projek,endie

Papegaaiberg Insekdiversiteitsprojek

watdeurDistellgeborgis.

Navorsing Landbou-landskappe bied geleent-

hede om bewaring in produksie-akti-

witeiteteintegreer,soosinnatuurlike

plaagbeheer,volhoubareoesenorga-

niese boerdery. Die Departement het

ookbesluitnemersbygestaanoorhoe

om bewaringsaktiwiteite strategies te

implementeer, wat ingesluit het be-

trokkenheid by die Robbeneiland-na-

vorsingsadviesgroep.

Nadelige antropogeniese verande-

ringe het ’n geweldige impak op hoe

spesies met hul abiotiese omgewing

inwisselwerkingtree,sowelasopdie

dienste wat deur hierdie ekosisteme

voorsien word. Voortgesette navor-

sing het ook nuwe insigte in ekosis-

teemstrukture, -funksies en -prosesse

verskaf wat restourasie-aktiwiteite in

hierdie sensitieweekosistemesal ver-

beter. Met die verlies van biodiver-

siteit en die agteruitgang van ekosis-

teemdiensteisdaartoenemendedruk

virdieverbeteringvandieontwerpen

bestuur van landskappe om toestande

vir invertebrate te verbeter. Aktiwitei-

tehet gefokusopdie verwydering van

uitheemse plantegroei; die bewaring

van bestuiwers in die fynbos; die be-

waringvaninvertebrateindiegrasveld-

bioom;dieontwikkelingvannuwemo-

niteringsmetodes en organiese boer-

dery; en die verbetering van monite-

ringsmetodesomdiesuksesvanbewa-

ringsaksiestebepaal.

Die vertebraat-bewaringsprojekte stel

bestuursplanne op vir Regeringsde-

partemente van die natuur en ander

relevante wildbewaringsliggame. Die

projekte strek vanaf algemene ekolo-

gie, fisiologie en gedrag tot sake ra-

kende konflik tussenmens enwild, in-

sluitende die krokodil, verskeie wilds-

bokke, renosters, olifante en buffels.

Die Malawi-navorsingsprogram behels

diemonitering en bestuur van die im-

pak van soogdier-hervestigingen voor-

sienopleidingenuitbreidingtussendie

UniversiteitStellenboschendieUniver-

siteit van Malawi en Afrika Parke Ma-

jeteWildreservaat.

Dielewehetdieplaneetdeurnetwerke

verower. Voortgesette navorsing oor

plantpatogene, herbivore en bestui-

wingstelsels verskaf bewyse van hoe

verregaandemenslikeaktiwiteitenatu-

urlike simbiotiese interaksies ontwrig.

Die eerste volgordebepaling van ge-

nomevanswammewatinheemsisaan

die Kaapse Floristiese Streek is voltooi

ommetekologieseondersoeketehelp.

Deur te fokus op die effekte van habi-

tattransformasie op die diversiteit van

parasieteenvanspesiesamestellingsop

knaagdiere en insektivore het die na-

Gasspreker prof P Crous (links), en prof K Esler (DH) (regs), tydens die 2015 Departementele Navor-singsdag (Foto: Verskaf)

Nagraadse studente en personeel wys vir die Graad R-klas van Simond Privaatskool die entomo-logie afdeling van die Departement (Foto: Verskaf)



vorsingsgroep oor parasiet-ekologie en-evolusienoemenswaardiggegroei,mettwee PhD-studente en een Magister-studentwathullestudiesopparasitiesemyte,bosluiseenvlooieonderskeidelikvoltooihet.

Geïntegreerde plaagbestuur (GPB)beoog om gebiedswye plaagbestuurin sagtevrugte, sitrus en wyndruiwete integreer. Hierdie multidissiplinêrebenadering gebruik basiese navorsing,soos plaagidentifikasie, gevorderdemolekulêre metodes, populasiedina-mika, insekfisiologie en ekologie, enpopulasiemonitering, sowel as toege-paste navorsing. Die GPB-afdeling het’n bydrae vanaf die US se StrategieseFonds verkry om die Welgevallen-in-sekfasiliteit sentraal binne ’n GPB-na-vorsingsinisiatief onder die leierskapvan Entomologie (BewaringsekologieenEntomologie)teposisioneer,metdiesamewerking van ander departementeen belanghebbers in die bedryf. Hier-dieinisiatiefsaldievoorsteeenheidvirGPB-navorsing in Suid-Afrika en Afrikaworden sal aktiewedeelnamevandievrugtebedrywe en belanghebbers inGPB-navorsing vir kapasiteitsontwikke-ling vereis; ’nondersteuningsdiensaandiebedryfverskaf;envoorpunttegnolo-

gievirgewasbeskermingontwikkelwatomgewings-enlandbouvolhoubaarheiddirek sal verhoog. Nuwe benaderingstotinsekbewaringisgesmee,insluitenddieontwikkelingvan ’nnuwe,algehelestrategie wat in ’n belangrike voorleg-gingoordietoekomsbeskermingvanin-sekdiversiteitopgesomis.

Daar is toenemende belangstelling ininteraksies tussen temperatuur en diebeskikbaarheid van water op insekte.Dit volg grootliks op die toenemendebesorgdheidoordieeffekvanklimaats-veranderingopbiodiversiteit,indringer-spesies, die uitbreek van plae en ver-anderingeinsiekteverspreidingenoor-dragrisikoonderdiere.Navorsingintoe-gepaste fisiologiese ekologie strek oor’n reeks ineengeskakelde onderwerpevan biologiese en fisiologiese belang.Hierdiewerk ondersoek skakels tussenfisiologieseprosesse,diere-ekologieenevolusieinaardomgewings,enfokusopŉ reeksorganismesvan landbou-,evo-lusionêreenmediesebelang.

Sosiale ImpakDepartementele inisiatiewe sluit indie besoek van skole om die noueverband tussen ’n gesonde omge-

wing en menslike welsyn aan skool-

leerderstedemonstreer.DieDeparte-

ment tree as gasheer op by die jaar-

likse SANBI Biodiversiteitsuitstalling

enbiedondersteuning aan ’nuiteen-

lopende groep leerders van plaas-

like skole om sodoende geleentheid

teskepvirpersoneelenstudenteom

aspektevandieDepartementaanpo-

tensiëlestudentebekendtestel.Voor-

graadse en nagraadse studente word

ondersteunomkapasiteittebouinge-

meenskapsinteraksie en navorsing wat

deur boere gelei word, terwyl hulle

praktiese navorsingsvrae aanspreek

om nagraadse kwalifikasies te bekom.

DieDepartementskakelookmetanderrolspelers, soos die burgerlike samele-wing enNRO’s, om kennisoordrag tus-sendieUniversiteitendiegenemet in-heemsekennisoordieekologievandiestreekuittebrei,asookooraanpassingby versteurings, die wyse gebruik vannatuurlike hulpbronne en volhoubarelandbou. Laastens het die Majetewildsnavorsingsprogram afgeskopmet ’n noodsaaklike opvoedkundigeprogram vir skole inMalawi.Hierdieprogram word ondersteun deur dieEarthwatch Institute(www.earthwatch.org).

Blouwildebees en sebra wei in natuurlike grasveld wat ook deel vorm van die ekologiese netwerk in die noorde van KwaZulu-Natal (Foto: Dr Lize Joubert-van der Merwe)

http://www.earthwatch.org

http://www.earthwatch.org

16


PERSONEEL

AKADEMIESDrPAddison(Insekdiversiteit,GeïntegreerdePlaagbeheer)ProfKJEsler(Voorsitter:Plantekologie)DrSJacobs(Ekologie)DrAJLeslie(Ekologie)DrAMalan*(Nematologie)MeRMalgas(VolhoubareHulpbronbestuur)DrSMatthee(Parasitologie)DrJPryke(Landskap-ekologieenInvertebraatbewaringsbiologie)DrFRoets(Ekologie)ProfMJSamways(InsekbewaringsekologieenVolhoubareLandskapontwikkeling)ProfJSTerblanche(FisiologieseEntomologie)*Deeltyds

BUITENGEWONE SENIOR DOSENTDrDuanBiggs

BUITENGEWONE PROFESSOREProfDEConlong(HabitatenGeïntegreerdePlaagbeheer)ProfBReyers(Biodiversiteit&EkosisteemDienste)

NAVORSINGSGENOTEMnrMFAddison(GeïntegreerdePlaagbeheer)DrMartinGilbert(SitrusPlaagbeheer)DrJMHeunis(GeïntegreerdePlaagbeheer)DrSJohnson(GeïntegreerdePlaagbeheer)DrKLPringle(GeïntegreerdePlaagbeheer)DrRVeldtman(Invertebraatbewaringen-bestuur)

TEGNIESMeMIsaacks(Departementeletegniesebeampte)MeFBikitsha(Departementeleassistent)

ADMINISTRATIEFMnrRKeowan(Administratiewebeampte)MeCLouw(Hoofdepartementelebeampte)MeCMockey(Departementelebeampte)MeMJacobs(Administratiewebeampte)

ONDERSTEUNENDMeJvanSchalkwyk(PhDnagraadseverteenwoordiger)MnrMDoubell(MScnagraadseverteenwoordiger)DrLJoubert-vanderMerwe(Na-doktoraleverteenwoordiger)

KONTAKBESONDERHEDE

Me M Jacobs/Me C LouwT:0218083304/4775•[email protected]; [email protected]/english/faculty/agri/conservation-ecology/

mailto:[email protected]


http://www.sun.ac.za/english/faculty/agri/conservation-ecology

17

Departement

BOS- EN HOUTKUNDE

DEpARTEMENT BOS- EN HOUTKUNDEFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 18

InleidingDie primêre doel van die Departe-

ment Bos- en Houtkunde (DBHK)

is om kennis in die veld van bos- en

houtkunde te verbreed deur beide

basiese en toegepaste navorsing te

doen,onderrigopvoor-ennagraadse

vlakteverskaf,enomdiebreëSuid-Af-

rikaanse gemeenskap met hierdie

vaardighedetedien.Deurdie jarehet

die Departement in statuur gegroei

enworddit tans internasionaalerken.

DieDBHKverleenonderrigenontwik-

kelingsdienste, en doen navorsing vir

ŉ volledige spektrum van plaaslike en

internasionale belanghebbendes. Be-

langhebbendes sluit in die Suid-Afri-

kaanse sowel as internasionale kom-

mersiële bosbousektor, die regering

enanderopenbarebosbou-instansies,

nie-regeringsorganisasies (NRO’s) en

die breë gemeenskap. Die DBHK be-

staan uit ŉ klein maar toegewyde

groep dosente en navorsers watondersteun word deur kundige enervare tegniese en administratiewepersoneel. Die DBHK se uniekheid isgesetel in die feit dat dit die enigstetersiêreonderriginstelling inSuid-Afri-kaismetprogrammeinbeideBos-enNatuurlike Hulpbron-wetenskappe enHoutprodukkunde, op die BSc-, MSc-en PhD-vlak. Die aanwesigheid vanhierdietweedissiplinesondereendakmaak dit vir die DBHK moontlik omdie hele bosbouwaardeketting aan tespreek, vanaf vestiging deur boskul-tuur, bosbestuur, bosontginning envervoer, tot sekondêre verwerking,houtprodukte, meubelvervaardiging,vesel vir pulp- en papiervervaardigingenbio-energie.

Oorsig’nBelangrikehoogtepuntvirdieDepar-tementin2015wassydeelnameenbe-trokkenheidindiereëlingvandieXIVdeWorld Forestry Congress, waarvoordie Republiek van Suid-Afrika gasheerwasinDurban.Diekongres–dieeerstewatinAfrikagehouis–hetmensevanalle lande, streke en sektore ingesluit,hetsyhullebetrokkewasbyregeringsin-

stansies, NRO’s, privaat maatskappye,wetenskaplikeofprofessioneleliggame,bosbouverenigings, of selfs net ’n per-soonlike belangstelling gehad het omditbytewoon.Diebreëdeelnameineninklusiewebesprekingvanbosboukwes-sieshetdaartoebygedradathulledeelword van die hoofstroom in globaleagendas m.b.t. volhoubare ontwikke-lingenook totdiebouvannuweven-nootskappe. Die belangrikste uitvloei-selsvandiekongresissaamgevatinwatbekendstaanasThe Durban Declara-tion,wat ’n visie daarstel vir bosse enbosbouomby te dra tot die bereikingvan die 2030 Agenda vir VolhoubareOntwikkelingen’nvolhoubaretoekomstot2050endaarna.

Die Departement het ook verskeiewerkswinkels met internasionale deel-nameaangebiedwatbelangrikeonder-werpe soos klimaatsverandering be-handel het. ’n Hoogtepunt hier wasdie Droëland Bosbousimposium watdeurdieDepartementonderdievaan-del van IUFRO eenheid 1.02.05 en dieUniversiteit Stellenbosch aangebied is.Die simposium is deur 100 afgevaar-digdesbygewoonenhet ’nveldbesoekingesluit na eksperimente wat spesies

Binne die kwekery (Foto: Mnr Cori Ham)


... NavorsiNg 19

siebosbou, (ii) Geïntegreerde Landge-bruiksbestuur, (iii) Biomassa en Bio-brandstofproduksie, (iv) HoutgehaltevanBoom tot Produk en (v) Klimaats-verandering. Presisiebosbou verskafbykomende en voldoende gehalte-in-ligting oor bosse en die vervaardig-ing van houtprodukte. Dit fasiliteerbeplanning, liggingspesifieke bosbe-stuursaktiwiteiteenhandelingsomdiekwaliteitengebruikvanhoutprodukteteverbeter,afvalstowweteverminderen winste te verhoog. Presisiebosboumaak gebruik van verskeie sleutelteg-nologieë, soos geografiese posisiebe-paling, geografiese inligtingstelsels enafstandswaarneming. Die Bestuursini-siatief vir Geïntegreerde Landgebruik,of ”Green Landscapes”, is ’n konsepwat verskillende strategieë en ekono-mieseeisebinnedieselfdestreekruim-telik integreer en alle soorte landge-bruike insluit. Inhierdiekonteks speeldit ’nkardinalerol inAfrikaomdatnienet een nie, maar ’n verskeidenheidbestuursopsiespotensieelopelkeindi-viduelestukgrondtoepaslikkanwees.Elke opsieword deur ’n opeenvolgingvan spesifieke bestuursaktiwiteite ge-karakteriseer,endieuiteindelikedoel-

wit is om ’n optimale kombinasie vanbestuursopsies vir die landskap as ’ngeheel te identifiseer. Hierdie vormvan aanpasbare bestuur verskaf ’ngepaste basis vir die ontwerp van be-boste landskappe. Die inisiatief ra-kende Biomassa- en Biobrandstofpro-duksie,ofKrag-SA,het tendoelomaldienodige inligtingteverskafoorbio-massa en biobrandstofproduksie in ’nSuid-Afrikaanse en Afrika-konteks. Ditdek die toegevoegde waarde van dieproduksieketting, vanaf die plant totdie biomassa- en biobrandstofproduk.Hierdie proses behels ’n breë reekskundigheid, van afstandswaarneming,opstandbestuur vir biomassa produk-sieinplantasies,agrobosse,ontginningenvervoer,prosesseringstegnologieengrondstofkwaliteit, tot die ekologieseimplikasiesopdieplaaslikeenglobalevlaksowelasdiesosio-ekonomieseim-plikasiesvandieproduksievanbio-en-ergie. Houtgehalte is ŉ belangrike as-pekvandietoegevoegdewaardekettingvanhoutverwerking.Dieoptimeringeneffektiewe bestuur van die toegevoeg-de waardeketting en sy afsonderlikeskakels is slegsmoontlikmet grondigekennis van die faktore wat tydens

en groeiplekke koppel, en ’n ná-kon-

ferensie toer na die aanplantings van

bloekomspesiesinsub-humiedestreke,

dieSandwoudendroëBosveldvandie

Zoeloelandse binneland. Internasio-

naleskakelingenuitgebreidesamewer-

king met vennote in Brasilië, Finland,

Swede, Kanada, Duitsland, Italië, Aus-

tralië en die VSA is ook in stand ge-

hou. In September 2015 is ’n verteen-

woordiger van dieDBHK genooi om ’n

werkswinkelvandieFood and Agricul-

tural Organization oor “Revitalizing

forest training centres in the SADC

region for green employment” by te

woon. Die verlangde resultaat van hier-

diewerkswinkelwasdieformuleringvan

kapasiteitsbouprogramme om bosbou-

opleidingsinstellingsindieSAOG-streek

teversterk,met ’nbesonderefokusop

arbeidsbehoeftes en die ontwikkelings

vanwerkerssevaardighede indiebos-

en houtbedryf. Dr David Drew het by

dieDepartementaangesluitomdieva-

kanteposinbosbestuurtevulenfokus

indiebesonderopbosinventarisasieen

groei-enopbrengskunde.

NavorsingNavorsingswerk by die DBHK word

onderskei deur ŉ gesonde mengsel

van basiese en toegepaste navorsing.

Die vyf navorsingsrigtings is: (i) Presi-

Afgevaardigdes by die Droëland Bosbousimposium wat in Maart 2015 in Stellenbosch gehou is (Foto: Mnr Anton Jordaan).


... NavorsiNg 20

boomgroei, ontginning, berging, dro-

gingenveelvoudigeverwerkingstappe

’ninvloedophouteienskappeuitoefen.

’n Holistiese benadering is noodsaak-

lik – een wat modellering, simulasie

en nuwe metodes vir die bepaling

van houtgehalte en die toetsing van

produkprestasie insluit, met die doel

om houtgehalte dwarsdeur die toe-

gevoegde waardeketting van houtver-

werking te verstaan en te optimeer.

Met die byvoeging van konvensionele

boomveredeling as ’n fokusgebied is

dieDepartementnouinstaatomhout-

gehalte dwarsdeur die lewensiklus te

monitor,vanafdieboomtotdiehout-

produk. Om hierdie interdissiplinêre

navorsingsterreinedoeltreffendtedek,

fokuselkepersoneellidopsy/haarspe-

sifiekedissipline,maarneemookdeel

in gesamentlike projekte binne die

DBHK.

MeHannélHamfokusopbos-ekologie,

bosontwikkeling (gemeenskapsbosbou

en agrobosbou), boomveredeling en

kwekerypraktyke. Haar projekte be-

hels die voortplanting vanbosspesies,

lewensvatbaarheidstoetse vir inter-

spesie-hibridisering, en ’n ondersoek

na die beperkings op hibridisasie van

Pinus radiata.

Dr Ben du Toit het in 2015 hoofsaak-

likgefokusopvoedingstofdinamikaen

boomvoeding. Die opname van voe-

dingstowwe, die ontwikkeling van

blaaroppervlakke en die groeireaksie

van subtropiese Eucalyptus-opstande

is gemonitor waar daar beheerd-vry-

stellende kunsmis toegedien is, en

waar hout as-residu in die teenwoor-

digheid van ander misstowwe toege-

dienis.Dieboskultuurgroepseonder-

soekvandiereaksieopmidrotasie-be-

mesting in Pinus radiata-opstande

gaan voort.Dr du Toit,mnrMalherbe

en medewerkers het ook gewerk op

’n navorsingsprojek getiteld ‘Koolstof-

sekwestrasie en ekosisteemdienste

in natuurlike en aangeplante bosse”,waarvan een van die doelwitte is om’n eenvoudige instrument te ontwik-kelwat gebruik kanwordomkoolstof-sekwestrasie in bo- en ondergrondsebiomassa te bereken, asook in diebosvloer en in die gronde van die ver-naamste plantasiegenera. Die onder-soeknadieeffekvanherhaaldegebruikvan voorgeskrewe brand onder denneisvoortgesit.Diefokushiervanisonderandereomtebepaalhoeomdiebrand-barebrandstofladingopdiebosvloerteverminderendieeffekdaarvanopdievoedingstofdinamikaindiestelsel.

Die bosbestuurafdeling het gefokus opCT-skandering van hout, bosgroeisi-mulasie onder klimaatsverandering endie evaluering van droogtebestandeboomspesiesomarmoede inSuid-Afri-

ka sedroë streke te verlig.Prof Seiferthet gewerk op die opsporing van dieeffektevanantropogenieseboshabitat-verandering op die diversiteit van enpatogeenvoorkoms onder vlermuise,endieeffekvanbrandskadeopdieoor-lewingengroeivan inheemseenkom-mersiëlebomeinSuid-Afrika.

Op die gebied van bosbestuur onder-soekmnr Cori Ham aspekte soos bos-boufinansies en die ontwikkeling vanondernemings.ProjektesluitindieFor-estry Enterprise Simulator (ForEnt-Sim) projek: Die doel hiervan is dieontwikkeling van ’n instrumentomdieuitvoerbaarheid en winsgewendheidvan bosondernemings en die doel-treffendheid van waardekettings deurwaardeketting-simulasie te toets. Dieontwikkelingvanondernemingsriglyne

Boomkweek-eksperimente (Foto: Me Hannél Ham)

Studente op ’n studietoer na Limpopo provinsie het die hoogste aangeplante bloekom ter wêreld in die Woodbush-plantasie besoek (links); die grootste kremetart in SA te Sagole (middel); en ’n E. cloeziana-opstand (regs) by die Entabeni-plantasie. (Foto’s: Dr Ben du Toit).


... NavorsiNg 21

vir die Departement van Omgewing-

sake, deur die “Projek vir Natuurlike

Hulpbronbestuur en Waardetoevoeg-

endeBedrywe”,isgerigopdieontwik-

kelingvan’nstelselwatdiepotensiële

sukses van nuwe ondernemings kan

evalueer,ofleidingkanverskafoordie

belegging van kapitaal in sulke bedry-

we.VerderhetmnrHamgekyknadie

uitvoerbaarheidsondersoekvanenrig-

lyne vir die “indringerplant-biomassa

totbio-energiewaardeketting”.

Dr Pierre Ackerman het voortgegaan

met sy navorsing oor die optimering

vandiehoutverskaffings- en voorsien-

ingskettings – van stomp tot meul –

vir die Suid-Afrikaanse bosboubedryf.

Projekte omvat die modellering van

vragvervoerspoed van beide primêre

en sekondêre rondehout, die evalue-

ringvandielogistiekevoorsieningsket-

ting en stelsels vir bio-energie hout-

inoesting, die gebruik van aanboord-

rekenaarstelsels om gemeganiseerde

houtinoesting teoptimeer,enproduk-

tiwiteitstudies vir die gemeganiseerde

houtinoesting van Eucalyptus-pulp-

houtopstande. Baanbrekersnavorsing

oor die uitwerking van gemegani-

seerde sny-na-lengte oesstelsels op

spaanderkwaliteit, -suiwerheid en ve-

selverlies in hardehout pulp het ver-

basende resultate gelewer en het die

Suid-Afrikaanse pulp- en papierbe-

dryf se benadering tot houtverkry-

gingverander.DrAckermanneemook

die leiding in die ontwikkeling van ’n

landswye poging om produktiwiteit

te verhoog deur die ontwikkeling van

’n toonaangewende tyd- en produk-

tiwiteitsprotokol. Hy is ’n aktiewe lid

vandieEuropeseUnieCOSTActionFP

0902wattedoenhetmetdie“Ontwik-

keling en Harmonisering van Nuwe

Operasionele Navorsing en Waar-

deringproseduresvirVolhoubarePlan-

tasieBiomassaVoorsiening”enhetdie

leidinggeneembinnehierdiegroep in

die ontwikkeling van ŉ internasionale

ooreengekome besigheidsprotokol vir

prysbepaling.Sedert2014ishylidvan

dieCostActionFP1303,EuroCoppice.

MnrAntonKunnekeisverantwoordelik

virtegniesewetenskaplikeondersteun-

ing aan doserende personeel in die

Departement, maar doen ook navor-

sing op die gebied van bosbou-inlig-

tingstelselsmetprojekteoorafstands-

waarneming en ruimtelike oplossings.

Spesifieke projekte waaraan tans ge-

werkword,sluitinhiperspektralewaar-

neming in Pinus radiata-opstande en

landelike LiDAR-skandering vir invent-

arisasie in bose en plantasies. Die ge-

bruikvanhommeltuie (drones) vir in-

ventarisasie word steeds ondersoek

aangesiendietegnologietansbaieter-

saaklikis.

Indiehoutkunde-afdelinghetdrBrand

Wessels gekyk na primêre houtver-

werking, met studies oor die nie-ver-

nietigendetoetsingvanhout,voorspel-

ling van houtgehalte, saagmeulver-

werking, en die effek van boskultuur

opmeganiesehouteienskappe.Projek-

teomvatdieeffekvanplantdigtheidop

die buigeienskappe van jong SA den-

nehout, houteienskappe van droogte-

bestandeEucalyptus-spesies,dievoor-

spellingvandiemeganieseeienskappe

van jong P. patula planke vanaf

staande boomdata, ’n ondersoek na

dievariasieinmikrofibrilhoekvanjongDerdejaar houtinoestingspraktikum in die Tweefontein-bos (Foto: Mnr Cori Ham)



P. patula, en ’n ondersoek van diemeganiese en fisiese eienskappe vanjong, ongedroogde en gevingerlasteEucalyptus grandis-hout. Bedryfsbe-fondsing is verkry vir ŉ ondersoek nadieomgewingsimpakvanhoutaskon-struksiemateriaal teenoor staal en se-ment deur van lewensiklusontleding(LCT) gebruik te maak. Laastens is ’nNNS-befondsdeprojekonderneemomin samewerking met IVALSA in Italiëkruisgelamineerde hout van groenge-lastebloekomhoutteondersoek.

ProfMartinaMeinckenfokusophout-fisika, met studies oor oppervlakde-gradasie, biobrandstof en veselana-lise.Haarprojektesluitindieeffekvan

klimaatsverandering op die gehaltevan hout, hout-plastiek saamgesteldemateriale, karakterisering van hout-degradering deur hitte en vuur, asookbio-energiestelsels.

Dr Luvuyo Tyhoda werk op dieontwikkeling van fosfaatgebondehout- en veselsamstellings, watmoontlike alternatiewe vir sementen polimeriese hars in saamgesteldepanele kan wees. Die ontwikkelingvan nuwe tegnologie vir die benut-ting van houtafval en papierfabriekoorskot beloof aansienlike vermin-dering van energievereistes in dievervaardiging van produkte en diewegdoen van oorskot, die betredingvannuwemarktedeurnuwefosfaat-gebonde produkte vanaf houtafvalen papierfabriek-oorskot te skep, endieverminderingvandieomgewings-impak van huidige hout saamgestel-de materiale in die papiervervaar-digingsproses. Produksie met fos-faatverbindingsverbruikbaieminderenergie en set vinnig by kamertem-peratuur in vergelykingmet konven-sionele verbindings soos sement enpolimeriese hars. Aangesien hierdie

verbindings van fosfaatkunsmis ge-

maak is, kan die afvalstowwe van

die hand gesitword as produkte om

die grond te verryk. Dr Tyhoda het

sy werk verder voortgesit op bio-

raffinaderykonsepte vir die Suid-

Afrikaanse pulp- en papierbedryf,

met die hoof fokus op fraksionering

en suiwering van individuele hout-

en biomassakomponente met be-

hulp van verskeie fisies-chemiese

metodes. Die doel van hierdie pro-

jek is omhemisellulose, selluloseen

lignien te skeimet goeieopbrengste

en kwaliteit. Sodra dit geskei is, kan

hierdie stowwe wye toepassings in

die produksie van verskeie produkte

enchemikalieëvind.

Sosiale Impak DieDBHK is baie betrokke in projekte

wat gerig is op gemeenskapsontwik-

keling binne sy kundigheidsveld. Tot

op hede is 30 projekte wat deur per-

soneelledevandieDepartementonder

neem is, op die Universiteit Stellen-

bosch se gemeenskapsinteraksiedata-

basisgeregistreer.Dieprojekwathier-

onder beskryf word, is ’n voorbeeld

van die projekte waarin die Departe-

menttansbetrokkeis.

Die Departement het in vennootskap

getreemet KwanothembaHoutwerks-

winkel in Khayelitsha, ’n NRO wat in

1998gestig ismetdiedoelommense

met gestremdhede ’n geleentheid te

bied om hulleself te onderhou. Hoe-

wel die werkswinkel ’n aantal mense

oordie jaresuksesvolondersteunhet,

is dit gesluit as gevolg van gebrek-

kige bestuur. Die nuwe werkswinkel

beslaan ’n groot area (± 200 m²) en

huisves ’n aantal industriële hout-

werk-masjiene. Die masjiene is nou

weerinŉgoeietoestandasgevolgvan

Dakkap (Foto: Dr Brand Wessels)

Fosfaatgebonde houtsamestellingspaneel (Foto: Dr Luvuyo Tyhoda)



die eerste spesiale projekbefondsing

vandieFP&MSETAin2014.Tansword

houtwerkvaardigheids- en bestuurs-

opleiding gedoen. Die doel van hierd-

ie gemeenskapsinteraksieprojek is om

die Kwanothemba Houtwerkswinkel ŉ

volhoubareenwinsgewendebesigheid

temaak.

Deurditteverwesenlikkandiewerks-

winkel ’n hoeksteen van die ge-

meenskap word waar houtwerk- en

produksievaardighede aanmensemet

gestremdhede en die jeug te leer, so-

welasom ’n inkomstevirdiewatbe-

trokke is, te genereer. Dr BrandWes-

sels en mnr Philip Crafford is verant-

woordelik virdiebestuurvandiepro-

jeknamensdieDBHK.Kyknadievideo

virverdereinligting:

http://youtu.be/yWLvrY6W4I0

Die meeste van die doserende per-soneel dien op redaksionele komi-tees van vaktydskrifte in hulle vak-gebiede en ook as koördineerders oflede van spesifieke afdelings binneIUFRO (International Union of For-est Research Organisations). Diepersoneel behou ook deur voltooideen onafgehandelde projekte kontakmet die bedryf. Met die suksesvolleverkryging van die Marie Curie IRS-

Studente van die Kwanothemba Werkswinkel in Khayelitsha (Foto: Mnr Philip Crafford)

Een van die jongmense wat by die Kwanothemba Werkswinkel in Khayelitsha opgelei word (Foto: Mnr Philip Crafford)

ES “Climate-fit forests” befondsing

vir studiebesoeke deur personeel het

die Departement sy rol gespeel om

klimaatsveranderingskwessies plaas-

lik en internasionaal aan te spreek, in

samewerking met drie vername Eu-

ropese vennote, naamlik die Tegniese

UniversiteitMünchen, die Universiteit

van Padova en Bern Universiteit van

ToegepasteWetenskappe.

24


PERSONEEL

AKADEMIESDrPAckerman(Voorsitter,Bosingenieurswese)DrBduToit(Boskultuur)MnrCHam(Bosbestuur)MeHHam(Boomveredeling,Kwekerypraktyke,Bos-ekologieenBosontwikkeling)ProfMMeincken(Houtfisika)DrDDrew(Bosbestuur)DrLTyhoda(Houtchemie)DrBWessels(Houtmeganika-enprosessering)

BUITENGEWONE DOSENTE ProfMCatalinBarbu(Houtkunde)ProfPChirwa(Gemeenskapsbosbou)ProfBDvorak(Boomveredeling)ProfCGeldenhuys(Woud-ekologieen-bestuur)ProfMJacobson(Bosbou-ekonomieen-finansies)ProfRPulkki(Bosingenieurswese)ProfKvonGadow(Bosbestuur)ProfWWarkotsch(Bosingenieurswese)

TEGNIESE PERSONEELMnrMFebruarie,mnrWHendrikse,mnrAKunneke, mnrDMalherbe

ADMINISTRATIEFMePGordon,meUPetersen,meAvanNiekerk

KONTAKBESONDERHEDE

Me U Petersen [email protected]:0218083323•F:0218083603•[email protected] www.sun.ac.za/forestry

http://www.sun.ac.za/forestry

25

Departement

GENETIKA & INSTITUUT VIR pLANTBIOTEGNOLOGIE“Volgende Generasie Fenotipering”


... InleIdIng 26

DEpARTEMENT GENETIKA

Inleiding Die visie van die Departement Ge-netika is die ontwikkeling en be-vordering van Genetika tot ’n hoek-steenvandiebiologiesewetenskappeaan die Universiteit Stellenbosch(US) deur ondermeer navorsing vanhoogstaandekwaliteit teonderneemen kreatieweonderrig en uitstaandeen verantwoordelike diensleweringaanonsgemeenskapenomgewingteverskaf.Teneindehierdievisietere-aliseer,bestaandieDepartementGe-netika uit ’n diverse groep dosente,navorsersennagraadsestudentewatfokus op navorsingsgeleenthede inplant-, dier- en mensgenetika, metinbegripvanstudiesinkwantitatiewe(insluitend biometrie), populasie- enmolekulêregenetika.

DieDepartementhetmeeras80jaargelede as ’n planteteelt-omgewingmetvierakademiciontstaan.In2007hetdie InstituutvirPlantbiotegnolo-gie (IPB)deelgewordvandieDepar-tement.In2015hetdieDepartement(insluitend die IPB) bestaan uit 16voltydse akademici en ’n totale per-

soneelkomponent van 50 individue(insluitend navorsingskontrakperso-neel).Verderisonsnagraadsegetallemeer as 80 studente en bedien onshonderde voorgraadse studente indie Fakulteite van AgriWetenskappeen Natuurwetenskappe as deel vanverskeie voorgraadse modules watdeur beide die Departement Gene-tikaendieIPBaangebiedword.

Een nuwe akademiese personeellidisaangestel–drBarbaravanAschindieposisievanseniordosent.DieDe-partement het weereens uitgeblinkin konferensiedeelname, met talleplakkaat en mondelinge bydraes,waarvan agt óf eerste óf tweedeprys ontvang het. ’n Totaal van 36nagraadse studente het gegradueer,waaronder15honneurs,18MSc’sendrie PhD’s. In 2015 het verskeie kol-legasdieRektorstoekenningvirVoor-treflikeDiensontvang.

Oorsig Behalwe die rekord getal nagraadsestudente wat afgestudeer het (sooshierbo genoem), het die volgende

personeellededieRektorstoekenningvir Voortreflike Diens tydens 2015ontvang: dr J Lloyd, dr S Peters en dr PHills van die IPB, en dr C Rhode,drAEBester-VanderMerwe,meTAl-lison, me J Nienkemper-Swanepoel,mnrW Botes enme L Korkie van dieDepartement Genetika. Die Univer-siteit Stellenbosch is goed verteen-woordig deur studente en navorserswatgereishetnaplekke soosAnkara,Turkye en Toronto, Kanada om kon-ferensies by te woon, asook omsaam tewerk en kennis te deelmetverskeie instellings. Internasionalekonferensieswatbygewoonis,sluitindie18devergaderingvandieInterna-sionale Raad vir die Studie van Virusen Virusagtige Siektes van die Win-gerdstok (ICVG) in Ankara, Turkye;die 23ste Wêreld Kongres van Psigi-atrieseGenetika in Toronto, Kanada;die Internasionale Simposium oorGenetika in Akwakultuur XII te San-tiago de Compostela in Spanje; endie jaarlikse simposium van die Vis-serye Vereniging van die Britse Eilan-de in Plymouth, Verenigde Koninkryk(VK). Plaaslike konferensies en ander

werkswinkelswatbygewoonis,sluitin

die 16de Suider-Afrikaanse Vereniging

virMensgenetika (SASHG) Kongres in,

Centurion; die 3de Suider-Afrikaanse

Elasmobranchii Simposium in Simon-

stad; die Europese Unie: COST Aksie

FA1407 se eerste vergadering oor

die toepassing van die volgende ge-

nerasie van volgordebepaling vir die

Dr Paul Hills by die Internasionale Kongres oor Strigolaktone in Wageningen in Nederland (Foto: Verskaf deur dr P Hills)


... NavorsiNg 27


studie en diagnose van plant virus-

siektes in die landbou, in Ljubljana,

Slowenië; endieWellcomeTrust ge-

vorderde kursus in komputasionele

molekulêre evolusie wat gehou is in

CambridgeindieVK.

Ander prestasies sluit in prof Roodt-

Wilding,wat gekies is as inwonende

verteenwoordiger om die US vir vyf

maandeaandieKULeuven inBelgië

te verteenwoordig as deel van die

voorkeur-vennootskapsinisiatief tus-sen die US en KU Leuven; enmnr GKuguru,watdieeerstestudenteprysvirdiebesteaanbiedingbydieSuid-er-Afrikaanse Elasmobranchii Sim-posium op Simonstad ontvang heten ook die ster was van ŉ onlangseepisode van 50/50, genaamd ‘Ham-mertime’, oor die versameling vangenetiesemonstersvirsyMSc-projekonder leiding van dr Aletta van derMerwe. Me Marioné Niemandt hetdie prys gewen vir die tweedebestemondelinge voordrag deur ’n stu-dentbydiegesamentlikekonferensievan die Vereniging vir EkonomiesePlantkunde (SEB) en die InheemsePlantgebruiksforum (IPUF) op Clan-william. Me Ellen Ovenden het die2015 toekenning ontvang as jongondersoeker om die 14de JaarlikseFarmakogenetika in Psigiatrie Verga-deringinToronto,Kanadabytewoonen ’n voorlegging aan tebied, sowelas die 2015 ECIP Reistoekenning omdie 23ste Wêreld Kongres van Psigi-atriese Genetika (ook in Toronto) byte woon en ’n voorlegging te doen.Me IlaniMostert is bekroonmetdieHofmeyr van Schaik-medalje vir die

beste vierdejaarstudent in Genetikain 2014. Hierdie toekenning wordjaarliks aan die beste vierdejaarstu-dent in Genetika (BSc Honneurs ofBSc Agric) deur die Suid-AfrikaanseGenetieseVereniginggegee.IlanihethaarHonneursgraadinGenetikacumlaudemet ’ngemiddeldvan78%be-haal. Sy is tans as ’nMSc-student indie Vitus-navorsingsgroep in die USseDepartementGenetika.

Navorsing Genetika Die Departement se navorsings-fokusareas sluit aan by diematriksstruktuurwaarvolgensdieDe-partement funksioneer. Fokusareasbinne dier-, mens- en plantgenetikasluitondersoekeopmolekulêre(bio-tegnologie), populasie- en kwantita-tiewe (teling) genetiese gebiede in.In Diergenetika word navorsing ge-doen oor verskeie akwatiese en an-derlewendehawe,insekteenkroko-dille. Dit behels die bepaling vangenetiese diversiteit en populasiedi-namika vir die beter bestuur en be-waring van hierdie spesies. Verskeie

projekte is gemik op die genetiese

bestuderingvanmarienespesiesvan

belang vir verskillende vissery- en

akwakultuursektore, insluitend haai-

en pylstertspesies, weekdiere (per-

lemoen en kammossel) en teleost

vis (geelstert en kabeljou). ’n Begrip

vandiemikro-evolusionêreendemo-

grafiesedinamikavanhierdiespesies

verklaar spesiesbiologie en gevolglik

dievolhoubarebenuttingvanhierdie

marienehulpbronne.

Mnr Gibbs Kuguru, wat navorsing doen oor hamerkophaaie, het die prys gewen vir die beste aan-bieding deur ’n student by SASRS en was ook die ster van ’n onlangse episode van 50/50 genaamd ‘Ham-mertime’ (Foto: Verskaf deur Mnr Gibbs Kuguru)

’n Vroulike lid van die Argopistes (olive flea bee-tle) wat deur dr Barbara van Asch bestudeer word (Foto: Dr B van Asch)




InMensgenetikawordgefokusopdieanalise van genetiese variasie in diegene betrokke by die metabolismevanmedikasie,asookdiefarmakoge-netiese toepassing daarvan in Suid-Afrikaansepopulasies(bv.skisofrenieenporfirie);dieanalisevangenebe-trokke in esofageale kanker, yster-regulering, die heem biosintetieseweg en geneesmiddelmetabolisme;en die bio-informatiese identifikasieenkarakteriseringvangenebetrokkeby apoptoseweerstand sowel as diemetaboliese weë betrokke. In Plant-genetikafokusnavorsingondermeeropdiemolekulêreepidemiologievanwingerd-virussiektekomplekse;mole-kulêre interaksies tussen onderskei-

delik virusen fitoplasmapatogeneen hulle wingerdgashere; die gene-tiesemodifiseringvanwyndruiwevirverbeterde virusweerstand; mole-kulêre teling van vrugtekultivars;molekulêre interaksiestussenonder-skeidelik die koringgasheer, luis enendosimbiont; die genetiese modi-fisering van koring vir verbeterdeluis- en droogteweerstand; ’n ko-ring-voorteeltprogramvirverbeterdekoringroesweerstand; ’n korogteelt-program gefokus op verhoogde bio-etanol opbrengs; en ’n rogteeltpro-gramgefokusopverbeterdekultivarsvirdierevoeding.

Instituut vir Plantbiotegnologie Die Instituut vir Plantbiotegnologie(IPB) spesialiseer in die karakteri-sering en manipulasie van primêrekoolstofmetabolisme in plante. Onsuiteindelikedoel isomdie relevantemetaboliese weë te manipuleerten einde verhoogde opbrengs en/of kwaliteit van nuwe hoë-waardeplantprodukte te verkry. Sommigeprojekteisdaaropgemikomdiekool-stofverdeling indieverskeieplantor-gane, soos suikerrietstamme, drui-

wekorrels en aartappelknolle, gene-

ties te manipuleer. Ons benadering

is om eers ’n beter begrip van die

beheer van koolhidraatmetabolisme

inhierdiebelangrikeweefselstever-

kryendanomdieklaarblyklikesleu-

telensieme geneties te manipuleer

omdieeffekvandiemodifikasiesop

hul metaboliese vloei te ondersoek.

Behalwe vir die werk met betrek-

king tot die verdeling van endogene

komponente, fokus ons ook op die

verbetering van hierdie komponente

en die insluiting van volkome nuwe

komponente. Die IPB het onder an-

dere as deel van verskeie interna-

sionale projekte transgeniese plante

ontwikkel wat nuwe, hoë-kwaliteit

produkte lewer, bv. neutraseutiese

en farmaseutiese produkte of bio-

polimere vir industriële gebruike.

Laastens probeer ons om plantgroei

in terme van die reaksie daarvan op

abiotiese stresfaktore te verstaan

omsodoendeplanteteteelofgene-

ties te manipuleer sodat hulle meer

produktiefisenlaerinsettebenodig.

Sosiale ImpakPersoneellede van die Departement

dien op rade en komitees, bv. die

Advieskomitee vir Geneties Gema-

nipuleerde Organismes. Gemeen-

skapsgebaseerde dienste sluit die

volgende in: die Planteteeltlabora-

torium (PBL) se merkerbemiddelde

seleksie (MAS) diens vir koringteel-

programme, forensiese DNA-ontl-

eding van gekonfiskeerde materiaal

wat met perlemoenstropery verband

hou,en ’ndiagnostiesediens (Viron-

ostix) deur Mandi Engelbrecht van

die Vitis-groep wat monsters vir vi-

russe en fitoplasmas toets. Verskeie

personeellede van die Departement

het aan werkswinkels deelgeneem

(bv. forensiese wetenskappe) om die

onderrig van Genetika as skoolvak

te bevorder, en twee personeellede

het tydens die Eskom Ekspo vir Jong

Wetenskaplikes as beoordelaars

opgetree. Gedurende die jaar het

leerders die Departement vir werks-

ervaringbesoekenishulledeurper-

soneel van dieDepartement gemen-

tor.

Veelvoudige swangerskap-assessering in haaie deur mnr Simo Maduna (Foto: Mnr Simo Maduna)


Fakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015 DEpARTEMENT GENETIKA

’n Totaal van 21 lede van die Uni-

versiteit Stellenbosch se Instituut

vir Plantbiotegnologie (IPB) het die

sterkwinde getrotseer en afgesit na

SirLowry’sPasomdeelteneemaan

die IPB se jaarlikse gemeenskapsuit-

reikaksie. Die uitreik is georganiseer

deurtweepersoneelledevandieIPB,

mePaulineDavisenmeChristellvan

der Vyver. Met skenkings ingesamel

vanaf IPB personeel, nadoktorale

genote en nagraadse studente, te-

samemet’nsubsidievanafdiedirek-

teur van die IPB, prof JMKossmann,

kondieverfvandriehuise indiege-

meenskap geborg word. Die geleen-

theidwas deel van dieMandela-dag

vieringe.Diedaghetbeginmet’nbe-

soekaandieHemel-op-Aarde-projek,

waardiedeelnemersmeergeleerhet

oor die werk van dieOpen Schools

Worldwide Centre wat ondersteun-

ing in skryf, lees en wiskunde aan-

biedaan leerdersvanafgraadRRtot

graad 1. Daarna het lede van die Sir

Lowry’s Pas Gemeenskapsbemagtig-

ingsprojek hulle by ons aangesluit.

HullehetdieverfvandieSirLowry’s

Pas-inwoners se huise georganise-

er en die IPB-lede is in drie groepe

verdeel, elk waarvan een huis moes

verf. Daarna het almal ’n welver-

diende drankie en worsbroodjies

Gemeenskapsuitreik – lede van die IPB verf huise vir die Sir Lowry’s Pas-gemeenskap (Foto: Dr C van der Vyver)

Die IPB het die “Hemel op Aarde” projek besoek en het met die Open Schools Worldwide Centre vir graad RR- tot 1-leerders saamgewerk (Foto: Dr C van der Vyver)

geniet. Die IPB-span het Sir Lowry’s

Pasverlaattevredemetdiekleindog

positiewe bydrae wat hulle gemaak

het m.b.t. die welsyn en opheffing

vandiegemeenskap.Die IPBbedank

ook graag mnr Campher Serfontein,

wataskoördineerdernamensdieSir

Lowry’s Pas Gemeenskapsbemagtig-

ingsprojekgedienhetomtehelpmet

dieorganiseringvandiedag.

30

Fakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015 DEpARTEMENT GENETIKA

PERSONEEL

AKADEMIESDrAEBester-VanderMerwe(MolekulêrePopulasieGenetika) MnrWCBotes(PopulasieGenetika,Planteteelt)ProfAMBotha-Oberholster(MolekulêreGenetika,Plantgenetika)ProfJTBurger(DepartementeleVoorsitter;MolekulêreGenetika,Virologie)MeJNienkemper-Swanepoel(Biometrie)DrPTPepler(Biometrie)DrCRhode(MolekulêreGenetika,Akwakultuur)ProfRRoodt-Wilding(MolekulêreGenetika,Akwakultuur)MeASadie(Biometrie)DrBvanAsch(Diergenetika)ProfLWarnich(MolekulêreGenetika,Mensgenetika)

TEGNIESMnrFBurger,meAEllis,meMEngelbrecht,meLJKorkie,meJVervalle

ADMINISTRATIEF MeMJAllison(AdministrasieenFinansies),mnrMMEngelbrecht(Sekretaris)

ONDERSTEUNEND MnrAAdams*,meECasper,mnrBFihlani*,mnrAJulius, meMKannemeyer,mnrETitus,mnrCToutie,mnrSvanWyk**Permanentepersoneeluitbuitefondsebetaal

KONTAKBESONDERHEDE0218085839•www.sun.ac.za/genetics

INSTITUUT VIR PLANTBIOTEGNOLOGIE

AKADEMIESProfJMKossmann*(Direkteur;Plantbiotegnologie,BipolimereSintese,Koolhidraatmetabolismeen-verdeling)DrPNHills(PlantMolekulêreFisiologie,Plantgroei-bevorderendeMiddels)DrJRLloyd(PlantKoolhidraatmetabolisme)DrSPeters(PlantMolekulêreFisiologie)DrCvanderVyver

TEGNIESDrJBekker,mnrKWillard

ADMINISTRATIEFMePDavidse(Sekretaresse)

ONDERSTEUNENDMeFAllie,mnrGFredericks*,mnrMMzalisi,meNVellem,meIVisser*Personeelledewatuitbuitefondsebetaalword

KONTAKBESONDERHEDE0218085839•www.sun.ac.za/ipb

31

Departement

GRONDKUNDE

DEpARTEMENT GRONDKUNDEFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 32

InleidingGrondisdiebaiedun,uiterskosbarekors wat ons planeet bedek en allelewensvorme op land onderhou envoedingstowwevirwater-enseelewevoorsien. Grondkunde fokus op diebelangrikheid van grond as ’n stadighernubare natuurlike hulpbron. Ditbehelsdiestudievandieeienskappeenprosessewatplaasvindingronde,sowel as die volhoubare gebruik enbestuurdaarvantotvoordeelvandiemensdom.Grondkundeisdieweten-skapwatonontbeerlikgaanweesvirvolhoubare voedselproduksie in dietoekoms.

Die Departement Grondkunde is be-trokke by onderrig in en navorsingoor al die subdissiplines van Grond-kunde, naamlik grondvorming en-klassifikasie (pedologie), grondche-mieen-vrugbaarheid,grondfisikaengrondwaterbestuur, grondhidrolo-gie en afstandswaarneming, grond-biologie en -ekologie. Voorgraadsemodules verskaf aan studente fun-damentele kennis van gronde, asookpraktiese ervaring in diemeting vangrondeienskappe en die verbeter-

ing daarvan. Dit sluit in onderrig

oorhoeomgronde indiepraktyk te

klassifiseer, hoe om ’n grondgeskikt-

heidsklassifikasie uit te voer en hoe

om grondmonsters te neem vir die

bepaling van chemiese en fisiese

eienskappe, beide in die veld en in

dielaboratorium.Studentewordver-

der geleer hoe om data te interpre-

teereninsinvollewetenskaplikever-

slae op te skryf. Die beplanning en

uitvoering van effektiewe besproei-

ing en bemesting van grondword in

die vorm van werkstukke aangeleer.

Hoofvakstudente bestudeer ook

meergevorderdetegniekeingespesi-

aliseerde modules van Grondkunde.

In die omvattende gespesialiseerde

modules word nagraadse studente

segrondkundigenavorsingskennisen

tegniekeverderverrykenuitgebou.

Oorsig Die Departement het in Septem-

ber2015van ’nbaiegrootakademi-

kus afskeid geneem met die afster-

we van prof Jan (JJN) Lambrechts,

of oom Lampies soos die studente

hom genoem het. Jan Lambrechts

het vir meer as dertig jaar studente

inGrondkundeonderrigensykennis

van grondkunde, plante en landbou

indiealgemeensalbaiegemisword.

Personeellede van die Departe-

ment lewer ’n belangrike bydrae tot

bedryfs- en vakverwante organisa-

sies. Dr W de Clercq dien as loods-

komiteelid op verskeie van die Wa-

ternavorsingskommissie (WNK) se

projekte. Dr JE Hoffman is voorsit-

ter van die tegniese werkgroep van

Winetech wat navorsingsprojekte

beoordeel, lid van die akademiese

evalueringspaneel vir Grondkunde

van SARNAP, ’n lid van die eweknie

evalueringsgroep van die Hortgro

Science tegniese werkgroep en dien

ook as loodskomiteelid op verskeie

beoordelingspanele van die WNK.

Dr AG Hardie is ’n raadslid van die

Grondkunde Vereniging van Suid-

Afrika. Dr C Clarke dien tans op die

Grondklassifikasiewerkgroepwat be-

sig is omdie Suid-AfrikaanseGrond-

klassifikasiestelsel te hersien. Prof

Lambrechts het ook ’n reuse bydrae

inhierdieverbandgemaak. ’nAantal

nagraadse studente en akademiese

personeel van die Departement het

gedurende Januarie 2015 hulle na-

vorsingtydensdiejaarliksegesament-

likekongresvandieGrondkundeVer-

eniging van Suid-Afrika (GVSA) in

Georgeaangebied.DrDARozanoven

meLWiesehetgesamentlikdieGVSA

prys vir die mees innoverende nuwe

Grondkundenavorsing ontvang. Sewe

Dr Freddie Ellis bied die Gekombineerde Kongres se Grondkunde-ekskursie aan (Foto: Dr AG Hardie)

Finalejaarstudente en personeel op die Suidkustoer (Foto: Mnr J Swanepoel)


... OOrsig 33

referate uit die Departement Grond-

kundeistydensdiekongresgelewer.

Vier referate is gelewer by die 5de

Internasionale Grond-organiese Ma-

teriaal simposium wat by die by

die Georg-August Universiteit in

Göttingen, Duitsland gehou is. Die

tema van die simposium was struk-

tuur, oorsprong en meganismes van

grond-organiese materiaal (SOM).

Referate is aangebied oor die afbre-

king van bio-houtskool onder aëro-

biese en anaerobiese toestande,

asook bevindings oor hoe om die

fisiese digtheid van SOM te bepaal.

Verder is referate oor die effek van

gewasrotasie op grond C en N voor-

rade in die Overberg, asook die ef-

fekvankunsmisopdiedinamikavan

grond-organiese materiaalafbraak

gelewer. Die SOM simposium is by-

gewoon deurmeer as 500 afgevaar-

digdes van 50 lande en het ’n wye

verskeidenheid van onderwerpe wat

met SOM verband hou, gedek. Die

onderwerpe wat tydens die kon-

gres aangespreek is, het gevorderde

molekulêre metodes vir die bestu-

dering van SOM- struktuur en -om-

set, -prosesse en -interaksies inge-

sluit,sowelasdierelevansieenfunk-

siesvanSOM.

Die Departement Grondkunde het

as gasheer vir ’n Volhoubare Grond-

bestuursimposiumopgetreewatop5

en6November2015asdeelvandie

2015-vieringe van die Internasionale

JaarvanGrondaangebiedis.Diesim-

posium het ’n besprekingsplatvorm

vir akademici en mense in die prak-

tykverskafwatnadiekonsepvandie

volhoubaarheidvangrondgebruiken

bestuur kyk. Die simposium is deur

die Departement Grondkunde, Uni-

versiteit Stellenbosch in samewer-

kingmet die LNR-Instituut virGrond

Klimaat en Water asook Graan SA

gereël.Ditisverderondersteundeur

die Internasionale Unie van Grond-

kunde (IUSS) en die Grondkunde-

vereniging van Suid-Afrika. Gasspre-

kers het die huidige Sekretaris-ge-

neraalvandieIUSS,diedirekteurvan

die Wes-Kaapse Departement van

Landbou,dieLNRGroepUitvoerende

Hoof: Navorsing en Innovasie Stel-

sels, en die president van die GVSA

ingesluit. Baie Suid-Afrikaanse en

internasionale kenners het aan die

Die derde plek wenner in die Jaar van die Grond se kalenderkompetisie. Die FAO het 2015 as die jaar van die grond verklaar. Die foto van dr F Ellis toon lamella in sand naby Redelinghuis aan (Foto: Dr F Ellis)

’n Dundee-grondvorm naby Greyton in die Wes-Kaap (Foto: Dr CE Clarke)


... NavorsiNg 34

simposium deelgeneem. Daar is ver-

der besprekinge gevoer oor hoe om

’n strategie vir Suid-Afrika saam te

stel enomvolhoubare grondbestuur

in landbou en omgewingsbestuur te

versterk. Kritieke kwessies is uitgelig

watoordielangtermynaangespreek

moet word, insluitend die kwessie

van datakwaliteit, hoeveelheid en

beskikbaarheid; die plek-spesifieke

afhanklikheid van volhoubaarheid;

monitering; die belangrikheid van

die dinamika van organiese materi-

aal;endiebelangrikheidvantoepas-

like aanwysers van grondgesondheid

en grondkwaliteit met betrekking

totdiedefiniëringenmoniteringvan

volhoubaarheid.

DieDepartementhetookasgasheervir die Suid-Afrikaanse Grondkar-teerdersvereniging opgetree. Diegeleentheid het ’n tweedaglangeveldbesoek ingesluit omna vleiland-gronde en die hidro-pedologie vandie Korentepoortdam-opvanggebiednabyRiversdaltekyk.

Navorsing DienavorsingsfokusvandieDeparte-ment is nie net op die evaluering ofverbetering van grondbestuursprak-tyke of grondverbetering gerig nie,maarookopdieverklaringvannatu-urlike grondprosesse in landbou- enindustriële omgewings. Navorsingsluit projekte in soos: Bestudering

van die impak van globale klimaats-verandering op waterhulpbronne endie vermoë van die gemeenskap omdaarby aan te pas; modellering vandie effek van grondtipe op onder-grondsewateraanvulling; endie ver-betering van die stoorvermoë vanwaterenkunsmisinsandgrondedeurdie toevoeging van bio-houtskool.Verderisdaarprojektewatdieimpakvan gronde op ekosisteme en biodi-versiteit ondersoek; die waterbalansvan besproeide en droëlandgewassevergelyk; die langtermyn effek vanbewaringslandboupraktyke op dievolhoubaarheid van gewas-rotasie-stelsels in die Wes-Kaap ondersoek;en die afname in die opbrengs vanrooibosteeproduksiebestudeer.

Die Departement Grondkunde het’n nuwe bio-houtskool navorsings-program wat deur die NNS Sentrumvan Uitnemendheid in Voedselseku-riteitbefondswordaandiebeginvan2015 onderneem. Die projek wordin samewerking met die Departe-mentVoedselwetenskapvandieUni-versiteit Stellenbosch gedoen. TweeMSc-studieswatdiebehandelingvan

verskeie soorte landbou-afvalwater

metbehulpvanbio-houtskoolonder-

soek word tans deur hierdie projek

befonds.

Die gesamentlike navorsing deur die

Wes-Kaapse Departement van Land-

bouendieDepartementGrondkunde

is voortgesit en twee projekte is in

2015 voltooi. Die een projek het die

langtermyn-gevolge van bewerking-

enwisselboupraktykeopgrondC-en

N-voorrade ondersoek. Die tweede

projekhetdieeffekvan’nstrategiese

bewerkingsaksie van ’n geenbewerk-

ing-grond op die koringopbrengs en

op sekere grondfisiese eienskappe

ondersoek. Hierdie navorsing is op

verskillendegewasrotasiestelselsvan

koring in die Swartland uitgevoer.

EenMSc-studie ismet insiggewende

resultatevoltooi.

’n Doktorale bemestingsnavorsings-

projekvirrooibosteeisaandiebegin

van 2015 geïnisieer om die verband

tussen tee-opbrengste en grondge-

halte in al die belangrikste rooibos-

produksiegebiede te ondersoek. Die

navorsingsluitookwerkopdieopti-

’n Heuweltjie naby Oudtshoorn. Die aktiewe heu-weltjie is links (Foto: Dr AG Hardie)

’n Student besig om die waterinfiltrasietempo van ’n grond met behulp van ’n mini-infiltrometer te bepaal (Foto: Dr JE Hoffman)



maleorganieseenchemiesebemest-ingpraktykein.’nMSc-studiewatdieeffektiwiteit van diemees algemeneplaaslike en internasionale metodesvan kalkbehoefte-bepaling op grondsalevalueer,isookaandiebeginvan2015geïnisieer.

Dieinternasionalesamewerkingspro-jek tussen die Departement Grond-kundeenrolspelersvandieEuropeseUnie (EAU4Food) is tans in sy vierdebedryfsjaar. Die projek, wat saammet vennote inWageningen, Neder-land onderneem word, het ten doelom die gebruik van skaars besproei-ingswatervirdievolhoubareproduk-sievangroentegewasse inhulpbron-beperkte gebiede te optimaliseer.

Dieprojek isgemikopdieontwikke-lingentoetsingvanmetodeswat in-noverend, robuus, bekostigbaar envir plaaslike toestande toepaslik is.Nuwe besproeiingstegnologie, ge-steundeurbestaandeplaasliketradi-sionelepraktykewaarbydiebetrokkekleinboere inkoop, word gebruik.Die inligtingword op ’n eenvoudige,maklikverstaanbarewyseverpakso-datditdoeltreffenddeurmensemet’n lae vlak van skoling gebruik kanword.Dieprojekword tansmet ver-skeie boere in Giyani-distrik in Lim-popouitgevoer.

Twee grondklassifikasieprojekte isin 2015 afgehandel. Twee MSc-stu-dente het die vorming van gebleikte

bogrond op goed gedreineerde on-dergronde ondersoek ten einde teprobeer verstaan hoe dit ontstaanen dus hoe sulke gronde geklassifi-seer moet word. ’n Opsomming vandie werk is aan ’n gekombineerdewerkswinkel van die Grondklassifi-kasiewerkgroep en die Grondkarte-ringsverenigingvanSuid-AfrikainOk-tobervoorgelê.Diewerk isookdeurdie studente by die George-kongresaangebied.

Die Departement is tans betrokkeby talle WNK-gefinansierde projektewat saammet die Departement vanAardwetenskapendieWaterinstituutvandieUniversiteitStellenboschuit-gevoer word. Hierdie projekte fokusopsediment-enwaterchemieinver-skeie opvanggebiede in die Noord-Kaap. ’n Nuwe projek word saammet die Departement MeganieseIngenieurswese gedoen waar daarna’nnuwetipevansproeierontwerpby spilpunte gekykwordwat teen ’nbaie laerdrukasdiebestaande stel-selswerk.Ditkantot’nverlagingvanenergievereistesvirspilpunteaanlei-dinggee.

Sosiale ImpakDie Departement se personeel isbetrokke by verskeie gemeenska-psdiens-aksies. Maatskappye is by-gestaan met omgewingsimpakstu-dies en die geskiktheid van grondvir besproeiing met afvalwater isondersoek. Dr Hoffman het as hoof-beoordelaar vandie Landboukatego-rie in die streekskompetisie van dieEskomEkspovirJongWetenskaplikesopgetree. Lesings is deur personeelvan die Departement by boeredaevan die Wes-Kaapse DepartementLandbou en verskeie privaat gereel-de boeredae aangebied. Die EAU-4Food navorsingsprogram te Giyanihet ’n aantal boeredae gehou waar-tydens kennis oor verbouingsprak-tyke en besproeiingskedulering aandie plaaslike kleinboere oorgedra is.Werkswinkels word ook op ’n deur-lopende basis aangebied en perso-neellede het as sprekers by verskeieboeredae – sowel binnelands as innaburigelande–opgetree.

’n Ou opgevulde wortelkanaal wat in sand op 2 m diepte aangetref is (Foto: Dr JE Hoffman)

’n Jonkersberg-grondvorm wat naby George aangetref word (Foto: Dr CE Clarke)

36


PERSONEEL

AKADEMIESDrCEClarke(Pedologie,Grondkartering,Grond-geochemie)DrAGHardie(Grondchemie,Grondvrugbaarheid)DrJEHoffman(Voorsitter;Grondfisika,Grondbewerking,Waterbestuur)DrDARozanov(Grondbiologie,GIS)

BUITENGEWONE PROFESSOREProfJJNLambrechts(Pedologie)ProfJLvanZyl(Besproeiingengrondbestuur)ProfAJMills(Grond-ekologie)

NAVORSINGDrWPdeClercq(Hidrologie,GIS,Geostatistiek)

TEGNIESMnr M Gordon MnrNRobertson

ADMINISTRATIEFMeAEFrench(Sekretaresse)

KONTAKBESONDERHEDE

ME AE French T:0218084794•[email protected]/agric/soil

http://www.academic.sun.ac.za/agric/soil

37

Departement

HORTOLOGIE

DEpARTEMENT HORTOLOGIEFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 38

InleidingDie instelling van landbou as ŉ stu-

dierigting in Suid-Afrika dateer ter-

ug tot 1917, toe die eerste landbou-

fakulteit onder die destydse Victoria

Kollegegestig is. In latere jaresoudie

VictoriaKollegeasdieUniversiteitStel-

lenbosch bekend staan. Die eertydse

Vrugteteelt Departement het verskeie

naamsveranderinge ondergaan voor-

datditamptelik in1979asdieDepar-

tementHortologiehernoemis.

Die Departement Hortologie speel ŉsleutelrolindieuitvoergerigtevrugte-en snyblombedrywe in Suid-Afrika.Nie net is hierdie bedrywe ’n belan-grike bron van buitelandse valutanie,maarditskepookvolhoubareenstimulerende werksgeleenthede inlandelikeomgewings.

Om te verseker dat hierdie hortolo-giese bedrywe mededingend metoorsesemarkte kan kompeteer, is ditnoodsaaklik dat nuwe tegnologieëvoortdurend ondersoek en ontwikkelword. Verhoogde winsgewendheid isgrootliks afhanklik van die voorsie-ning van genoegsame, hoë-kwaliteitprodukte aan hul teikenmarktesonder dat die volhoubaarheid vandieomgewingingeboetword.

Van die vernaamste uitdagings wathierdie bedrywe in die gesig staar, isdie sub-optimale en toenemend be-perkte hulpbronne, soos geskiktelandbougrond en ’n gebrek aan toe-gang tot hoë-kwaliteit water. Ver-der het die veranderende globaleklimaatstoestande, maar selfs be-langriker, plaaslike klimaatstoe-stande, ’n direkte invloed op hierdiebedrywe.Daar isdus ’nbehoefteaan

volgehoue, voorpuntnavorsing omte verseker dat die plaaslike bedryfdie uitdagings hierbo kan hanteer enoorkom en ook dat na-oesprodukge-halte tydens langtermynopbergingen-verskepingbehouebly.

Dieoplossingvirhierdieuitdagings lêin wetenskaplike navorsing wat vak-kundige vraagstukke oplos,maar ter-selfdertyd ook tegnies vaardige pro-fessionelekundigesaandievrugte-ensnyblombedrywe beskikbaar stel. AsDepartementstreefonsdaarnaom’nsentrum van uitnemendheid te weeswat ondersteuning bied aan Suid-Af-rikaanseeninternasionalehortologiesebedrywe.

Die Departement Hortologie het tendoelom:

1. Tegnologieë te ontwikkel, te toetsenteverbeterteneindevrugte-ensnyblomgehalte vóór en ná oes teverseker;

2.Dieontwikkeldetegnologieëvirkom-mersiële implementering aan kwe-kers en ander hortologiese maat-skappye bekend en beskikbaar testel;

3. Vaardige mannekrag aan die hor-

tologiesebedrywetevoorsiendeur

hoë-profielgegradueerdeste lewer,

insluitende ook uit die aangewese

groepe, sowel as vyf tot agt na-

graadsestudentejaarliks.

OorsigDieDepartementspogmetŉverskei-

denheidprestasiesdeursypersoneel

en studente. Gedurende 2015 is 27

gesubsidieerde artikels en 16 inter-

nasionale kongresverrigtinge gepub-

liseer.

Prof Karen Theron (Leerstoel in Toe-

gepaste Voor-oes Sagtevrugte Na-

vorsing) het ŉ besondere eer te

beurt geval deur die eerste persoon

in die Fakulteit AgriWetenskappe te

word waaraan die Kanselierstoeken-

ning vir akademiese uitnemendheid

toegekenis.ProfTheronisverderge-

nooiomŉaanbiedingtedoenbydie

jaarlikse Euferin-uitdunningswerks-

winkel te Altenahr, in Bonn, Duits-

land. Sy het vir tweewekedie Kato-

lieke Universiteit Leuven besoek om

o.a. die aanvoorwerk te doen om ŉ

nuweM-programbyKULeuven inte

Prof Linus Opara ontvang die Impact ResearchandScienceinAfrica (IMPRESSA) toekenning (Foto verskaf)


... OOrsig 39

stel. Studente sal vir sesmaande na

dieUniversiteitStellenboschkomom

hoofsaaklik modules in Hortologie

te volg. Prof Theronhetbeginmetŉ

ondersoek rondom sagtevrugte-kwe-

keryboomkwaliteit en plantverbeter-

ingskemas.

Prof Linus Opara het een van die

AfrikaUniesegrootsteeerbewyse,die

“AU Kwame Nkrumah” toekenning, in

Ethiopië ontvang. Prof Opara beklee

die DWT-NNS Suid-Afrikaanse Navor-

singsleerstoel in Na-oes Tegnologie

by die Departement Hortologie. Hy is

gedurende die afgelope jaar met die

IMPRESSA 2015/2016 toekenning ver-

eer deur die Regional Universities

Forum for Capacity Building in Agri-

culture (RUFORUM).ProfOparaword

internasionaal erken as ‘n wêreldleier

in Na-oes Tegnologie en Innovasie en

worddikwelsuitgenooiashoofspreker

by internasionale kongresse. Hy word

bejeënasdiebesteindividueleglobale

publiserende navorser in die na-oes

tegnologievangranate.

Met die oog op die evaluering van

nuwe innovasie in die vrugtebedryf

het dr Elmi Lötze die “Fruit Logistica”

inBerlyn,Duitslandbygewoon. Syhet

ISARAinLyon(Frankryk)besoek,asook

dieUniversiteit vanGent inBelgië,en

hetopgetreeasverteenwoordigervan

die Fakulteit AgriWetenskappe tydens

samesprekinge rakende geleenthede

virnouersamewerkingindienuwena-

graadse program in Volhoubare Land-

bouteStellenbosch.

Twee studente,meAnouska Cameron

enmnrPhilemonSithole,isgedurende

2015 genomineer om die Fresh Sum-

mit of the Produce Marketing Asso-

ciationinAtlantabytewoon.DrLötze

het die studente as verteenwoordiger

vandieDepartementHortologieverge-

sel en het later die Second Interna-

tional Symposium on Biostimulants

inFlorence,Italiëbygewoon.

HORTGRO Science het hul navorsers

vereer: die toekenning vir die Beste

VisueleKommunikasie isaanme Imke

Kritzinger en mnr Adriaan Theron,

beide finalejaar- HortologieMScAgric-

studente, gemaak. Hierdie twee, bei-

de finalejaarstudente van dr Mariana

Jooste,hettydensdieCombined Con-

gress of the South African Society

for Horticultural Sciences (SASHS)

aanbiedingegedoen.MeKritzingerhet

ookdieresultatevanhaarwerkbydie

Imaging with Radiation konferensie

wat in September in Stellenbosch ge-

hou is, aangebied.Mnr Du Toit Prins,

ŉ vierdejaarstudent, was die tweede

ontvangervandieBallieWahlMeriete

Toekenning vir die beste prestasie in

diesitruskursus.

Dr Elke Crouch en mnr Tavagwisa

Muziri was die ontvangers van die

HORTGRO toekenning vir die beste fi-

nale navorsingsverslag vir 2015. Mnr

Muziri het ŉ reistoelaag verwerf met

die toekenning vir beste studente-

aanbieding by die SASHS Combined

Congress. Dr Crouch het gedurende

2015asŉuitgenooidesprekerbyvier

nasionaleen’ninternasionalegeleent-

heidinChiliopgetree.

MnrJakkieStanderhetdieMonselise

and Bar-Akiva workshop on alter-

nate bearing and flowering in fruit

trees inRehovot(Israel)bygewoonen

het ŉ aanbieding gelewer wat spruit

uit sy navorsing op mandaryne. Ge-

durende 2015 het hy ook praatjies

by die CRI se nasionale werkswinkels

aangebied.

Dr Paul Cronje het CIRAD in La Reu-

niongedurendeMei2015besoek.Die

besoekwastendoelomsamewerking

tussennavorsers tebevorder.Diehoë

vlak van tegnologie wat in die navor-

singopdieeilandgebruikword,isin-

drukwekkend. Hoogtepunte was om

die wêreld se grootste versameling

vanieljekultivarstebesigtig,asookvan

die spesiale en baie duur, kafeïenlose

‘Bourbon piontu’ koffie, wat slegs op

dieeilandverbouword,tekonervaar.

GedurendediebesoekhetdrCronje’n

studentsePhD-verdedigingbygewoon,

wat gelei tot die aanstelling van dr

CASH Projek: Voedselveiligheid en na-oes hanter-ingsopleiding van kleinboere in Zambië (Foto: Dr Elke Crouch)


... NavorsiNg 40

in Perth, Wes-Australië gehou is. Na-

vorsingsonderwerpewat gedek is, het

gestrekvanafskubblaarverbruining in

Protea,groei-enontwikkelingsstudies

in Leucospermum endiegebruikvan

LED beligting om koue-skade in koel-

opgebergteLeucospermumpotplante

te beheer, tot ’n bespreking van die

effektiwiteit van glukose pulsing om

blaarverswarting in Protea ‘Sylvia’ te

beheer.

RemyRosalieasnadoktoralestudent

indieDepartement.

Dr Lynn Hoffman, tesame met drie

van haar nagraadse studente,meAn-

nalineSmith,meNicoleWindellenme

Eugenie-LienLouw,hetvoordragtege-

lewer by die XVII International Pro-

tea Association Conference, wat in

samewerkingmet dieVIII Internatio

nal Symposium on New Ornamen-

tal Crops aangebied is wat vanaf 20

tot 24 Augustus 2015 te Scarborough

Prof Wiehann Steyn het die Departe-

ment Hortologie op twee internasio-

nale en vele plaaslike kongresse ver-

teenwoordig.HyhetŉlesinginSpanje

aangebied, asook tydens die gekom-

bineerde kongres te George in die

Suid-Kaap.

Navorsing Die Departement Hortologie onder-

neem dinamiese navorsing vir die

sagtevrugte-, sitrus-, ornamentele

snyblom- en potplantbedrywe. Deur

hierdie navorsing word waarde-

toevoegende tegnologieë aan

bedryfsvennote voorsien en word

toenemende steun gebied aannuwe

hortologiese bedrywe wat op al-

ternatiewe vrugtegewasse gerig is.

Enkelehoogtepuntevan2015was:

Ornamentele snyblomnavorsingDie toenemendegebruikvanseever-

voerbiedaansienlikevoordelevirdie

Suid-Afrikaanse fynbosbedryf. Bloot-

stellingaankoelopbergingstoestande

oor verlengde tydperke stel egter

hierdie inheemse snyblomstele baie

meerblootaandieontwikkelingvan

ernstigena-oesdefekte.InProtealeidie

ontwikkelingvanblaarverswartingtot’n

verhoogde kans dat totale besendings

afgekeurkanword.Omblaarverswarting

die hoof te bied, word studies gedoen

omnie net nuwe en innoverende puls-

oplossingstetoetsenteontwikkelnie,

maarookomgroterinsigtetenopsigte

van hierdie ontwykende na-oespro-

bleem te bekom, spesifiek op ’n fisio-

logiesevlak.

Nuwe vragbehoueringstegnologie

met verbeterde lugverkoeling, wat

spesifiek die energieverbruik van die

verkoelingsproses betekenisvol ver-

laag, isonlangsaandie seevragbedryf

bekendgestel. Om risiko-vry van hier-

die belangrike deurbraak gebruik te

maak, word meer in-diepte begrip

van die gasuitwisselingsdinamika van

ons inheemse Proteaceae snyblom-

produkte, soos sal plaasvind met

langtermyn koelopbergingstoestande,

benodig. Studies word dus uitge-

voer om seevragvervoertoestande te

definieer, met spesifieke fokus op die

opbouentoksisiteitvangassewatmag

voorkom,ensoosvantoepassingop’n

wyereeksfynbossnyblomprodukte.

‘Cripps Pink’ boord tydens oes (Foto: Dr Elke Crouch)

Steenvrug rypheidsevaluering (Foto: Dr Elke Crouch)


... NavorsiNg 41

SitrusnavorsingGepokteskil is ’n na-oes fisiologieseskildefek wat niemet koelopbergingbylaetemperaturegeassosieerwordnie, maar dit kan verskeie sitruskul-tivars affekteer en die waarde vanvrugte verminder. Die defek wordgekenmerk deur die ineenstortingvandie sub-epidermale flavedoselleen, alhoewel die hoof oorsaak vandie defek nie bekend is nieword ditvererger deur variasie in relatiewehumiditeit (RH)en skilwaterstatus indiena-oesomgewing.Daar isgevinddat meer volwasse vrugte ŉ hoërvatbaarheid vir die defek het, maardat verskeie plantgroeireguleerdersdie voorkoms van gepokteskil kanverminder, bv. die sintetiese ouk-siene 2,4-dichlorofenoksie asyn-suur (2,4-D) en 3,5,6 trichloro-2-pi-ridiloksi-asynsuur (3,5,6 TPA), asookdie toediening van s-absisiensuureen week voor-oes. Die sistemieseswamdoder thiabendasool (TBZ) hetookdievoorkomsvanna-oesgepok-teskil verminder,mits dit voor stres-induserende omgewingstoestande aangewend word. TBZ-toedieningeenweekvoor-oesasŉblaarbespui-

Alternatiewe vrugtegewasse

Dieproduksie van granate,ŉ opwin-

dende nuwe toetreder tot die Suid-

Afrikaanse hortologie bedryf, toon

groot potensiaal. Hierdie nisproduk

het egter ŉ geneigdheid tot fisiolo-

giese afwykings wat tot aansien-

like na-oes verliese kan lei en wat

in kombinasie met die afwesigheid

van wetenskaplik-gebaseerde ryp-

heidsindekse groot uitdagings aan

diebedryfbied.Dieontwikkelingvan

gepaste rypheidsindekse soos beno-

dig word vir kommersiële bemark-

ting of as ŉ doopbehandeling direkna oes verminder gewigsverlies endievoorkomsvandieafwyking.

As deel van sy doktorale studie hetmnr Jakkie Stander ’n multiseisoe-nale navorsingsprojek op alterne-rende drag geïnisieer en lei hy ditook. In hierdie studie word spesi-fieke produksie-probleme as gevolgvan hierdie fenomeen in Citrus aangespreek.Huidigeasooknuweeninnoverende chemiese en hand-uit-dunningsmetodes word vir die Suid-Afrikaansesitrusbedryfgeëvalueer.

SagtevrugtenavorsingVrugkwaliteit sluit in blaartoedieningvan veral kalsium (Ca)ombitterpit ensonskade van appels te verminder.Die ondersoek na die dinamika vanwortelgroei van appelbome om die effekdaarvanopdieopnamevanvoe-dingstowwe, boomgroei en vrugge-halte te kwantifiseer, word deur drElmi Lötze voortgesit. Die gebruik vanlandbou-afvalstowwe in die vervaar-diging van biobrandstof, asook diebestuur van afvalprodukte, wordondersoek. ’n Verdere fokus is op dieevaluering van alternatiewe benade-

rings tot voedingstofbeskikbaarheid

aan die plant, onder andere die ge-

bruikvanbiostimulante.

Die kosteknyptang noop sagtevrugte-

produsenteommeerkoste-effektiefte

boer.ProfKarenTheronenmnrDeon

Kirsteinevalueermeganieseuitdunme-

todes gedurende die blomtydperk op

kernvrugte,veralappels.ŉNuweche-

miese uitdunmiddel word tans deur

profTheron,mnrGustavLötzeenmnr

Human Steenkamp op pruime, nek-

tariensenperskesgetoets.

Stysel-afbraak tydens oes van ‘Rosy Glow’ (Foto: Dr Elke Crouch)


... NavorsiNg 42

ing, tesame met die opstel van na-

oes protokolle om sodoende vrugte-

verliese te verminder en gehalte te

handhaaf, is van uiterste belang. ŉ

Verder kritiese veld van navorsing

omdie vooruitgang van hierdie jong

bedryf te verseker, is die uitbou van

innovasie rondom die ontwikkeling

van gemodifiseerde atmosfeer ver-

pakkingstegnologieë, asook die in-

stel van toepaslike koelopbergings-

toestande vir granaatpitte.Dié soort

voorpuntnavorsing is van uiterste

belang om te verseker dat hierdie

voedingstofrykegranateaandie ver-

eistesvanbeideplaaslikeenuitvoer-

marktesalkanvoldoen.

Dormansienavorsing

Gedurende 2015 het die dormansie-

navorsingsgroep, onder leiding van

dr Esmé Louw en in samewerking

met prof Gerard Jacobs en dr Nigel

Cook, op kapasiteitsbou gefokus.

Die projekte sluit aspekte in soos

navorsing oor die basiese, funda-

mentele fisiologie van appelknoppe,

asookmeer toegepaste studies soos

die soektog na nuwe chemiese rus-breekmiddels. Die toekenning van ’nnadoktorale posisie word as deur-slaggewendbeskouomdieanalitiesewerk te versterk deur die ontwik-keling van ’n hormoontoets, asookmaniereomoksidatiewe stres in ap-pelknoppetebepaal.Metdietoene-mendebewustheidvanenbedreigingwat aardverwarming en klimaats-verandering inhou, beoog die dor-mansiegroepom’nfundamentelerolin volhoubare kernvrugproduksie indieWes-Kaaptespeel.

Na-oesnavorsing‘Forelle’-pere, die tweede mees uit-gevoerdepeeruit Suid-Afrika, isdik-wels geneig totmelerigheid, ŉ teks-tuur-afwykingwat lei totna-oesver-liese.Studieshetgetoondatmelerig-heidmet verhoogde vlakke van vryeCa2+, groter selle en intersellulêrelugspasies,hoërporositeit indienekvan die vrug selfs voor rypwording,asook hoër totale oplosbare vaste-stofvlakke(TOVS),geassosieerword.CT X-straalskandering is gebruik ommelerigheid in ‘Forelle’-pere tydensoes en voor rypwording te identifi-seer. Dit het bewys dat melerigheid

in dié pere reeds tydens oes teen-woordig is en nie deur rypwordings-tegnieke veroorsaak word nie. Hier-die resultate skep die geleentheidvir semi-kommersiële navorsingoor sorteringstegnieke voor verske-ping,sowelasverderenavorsingoorvoor-oesfaktorewatmelerigheidna-oes mag beïnvloed. Verdere studieswat die effek van boomposisie, be-stuiwingendiekleurvandievrugopmelerigheidenweefseldigtheid inagneem,wordtansonderneem.

Navorsing oor die rol van voor-oesfaktore op interne verbruining van‘Cripps Pink’ appelswat onder Suid-Afrikaanse groeitoestande verbouword, het gelei tot die identifiseringvan die tipes verbruining en die fak-tore wat hul voorkoms na langter-myn beheerde atmosfeer opbergingbevorder. Hierdie kennisword in diebedryf benut om die risiko van dieverbruining van ‘Cripps Pink’ appelswat vir langtermynbeheerde atmos-feeropbergingbestemis,teverlaag.

Die ‘RosyGlow’appel isŉnuwemu-tasie van ‘Cripps Pink’ en is bekendvir sy verbeterde ontwikkeling vanpienk blos onder warm groeitoe-

Mikroskopiese beeld van ’n skilkraak by ‘African Delight’ pruime (Foto: Mnr Adriaan Theron)


... NavorsiNg 43

stande.Boomouderdom,oesrypheid,

opbergingstemperatuur en opberg-

ingstyd is vir die mutasie geëva-

lueer. Alhoewel daar korrelasies

met oesrypheid en diffuse verbruin-

ing was, het geen van hierdie ander

faktore ŉ betekenisvolle bydrae tot

verbruining gelewer nie. Betekenis-

volle verskille tussen plase het wel

voorgekom.Hierdie het gelei tot die

veronderstelling dat faktore in die

boordŉ rol speel.Tanswordstudies

terbevestiginghiervanonderneem.

Hortologiebeskik tansoor24“Janny

bins”waarinbeheerdeatmosfeerop-

bergingsproewe kan geskied. Kom-

mersieelword appels en pere in be-

heerde atmosfere by lae O2 en hoë

CO2 opgeberg om bemarkingstye te

verleng wanneer geen vrugte meer

beskikbaarisnie.Ditisduskritiesvir

navorsing om kommersiële praktyke

met behulp van hierdie opbergings-

tegniekeen-apparaatnateboots.

’n Studie van die oorsake van ge-

breekte pitte in Japannese pruime is

deurdrrMarianaJoosteenElmiLötze

enme Imke Kritzinger (MScAgric) af-

gehandel. Die studie het gevind dat

kultivars wat vatbaar is vir gebreek-

te pit meer geneig is om ŉ groter

voorkoms van die defek na warm

lentestehê.Ditisookgevinddatdie

voorkoms van gebreekte pitte hoër

salweesnakoel,natlentes–nienet

in vatbare kultivars nie,maar ook in

kultivars wat minder vatbaar is vir

die defek. Produsente en bemarkers

kan hierdie inligting gebruik om hul

bemarkingsprogrammeaan tepasof

om hul kliënte betyds van die pro-

bleemtewaarsku.Diestudiehetook

ŉlignien-kleuringsprotokolontwikkel

om pitverharding in steenvrugte te

volg. Twee kleurkaarte is tydens die

studie ontwikkel om (1) die hewig-

heid van gebreekte pit en (2) die

holtegrootte in die vrugvleis aan te

dui.

ŉ Studie van vogverlies in Japan-nesepruimedeurdrMariana Joosteen mnr Adriaan Theron (MScAgric)is ook voltooi. ŉ Maklik implemen-teerbare protokol om die skildeur-laatbaarheid van vars produkte tebepaal, is ontwikkel. Dié resultate isgebruik om hanteringsprotokolle teontwikkel vir die optimale hanteringvan elk van vier pruimkultivars omvogverlies,engevolglikverrimpeling,te voorkom. ŉ Fluoressensie mikro-skoop metode is tydens die studieverfyn om openinge in pruimskillewaarteneem.

Dr Mariana Jooste en mnr KeniasChigwaya (MScAgric) het ŉ studieonderneem om vogverlies in nek-tariens te bepaal. Die studie het tendoel om (1) die effek van vrug-tot-vrug variasie, oesdatum, boom- enboordeffekte en kultivarverskille opdie deurlaatbaarheid van nektariensvir waterdamp te bepaal, asook(2) die massaverlies wat plaasvinden die bydrae van die waterdamp-drukverskil tussen oes en die eindevan geforseerde lugverkoeling opdie ontwikkeling van verrimpeling

Ontwikkeling van ’n kleurkaart in ’n studie van gebreekte pit by Japanese pruime (Foto: Me Imke Kritzinger)



na koelopberging, (3) of voor-oes

K2SiO3-spuitena-oesverrimpelingkan

voorkom,en(4)ofna-oesverpakking

dieprobleemkanverlig.

CATTS (‘ControlledAtmosphereTem-

perature Treatment System’) as ŉ

na-oesbehandeling vir koueskade-

sensitiewe pruimkultivars en hul

geassosieerde fitosanitêre peste is

begin as gesamentlike projek tus-

sen dr Shelley Johnson van die De-

partement Bewaringsekologie en

Entomologie, dr Mariana Jooste van

die Departement Hortologie en me

Renate Smit (MScAgric). Die pro-

jek het ten doel om die gebruik van

CATTS, ŉ chemies-vrye nuwe tegno-

logiewathitteenatmosferiesestres

kombineer om fitosanitêre peste te

beheer, te ondersoek op pruimkul-

tivars wat gevoelig is vir koueskade.

Die effek van verskillende CATTS-be-

handelingsinkombinasiemetverskil-

lende koelopbergingsregimes op die

mortaliteit van eksterne en interne

fitosanitêre peste en pruimkwaliteit

wordgetoets.

Hittegolwe voor of tydens die oes-

periode van verskeie pruimkulti-

vars beïnvloed die produksie van

premiumkwaliteit pruime nadelig

aangesiendithitteskadeindievrugte

veroorsaak. Mnr Brian Makeredza

het die effek van hittegolwe in die

boordopvrugrespirasietempoen in-

ternevrugkwaliteitondersoek.

Sosiale ImpakAlle akademiese en navorsingsper-

soneel is aktief betrokke by tegno-

logie-oordrag deur die aanbieding

van seminare by tegniese velddae

en produsentedae. Personeel is ook

lede van verskeie bedryfsliggame,

byvoorbeeld die Suider-Afrikaanse

Vereniging vir Tuinbouwetenskappe

(SAVTW), Citrus Research Interna-

tional (CRI), Agribusiness in Sus-

tainable Natural African Plant

Products (ASNAPP), en Cape Flora

SA.

DrElkeCrouchhetaskursusleierdie

5dekortkursus inna-oesfisiologieen

-tegnologie van vars plantprodukte

vanaf22tot24JunieteStellenbosch

aangebied.ŉRekordgetalvan75kur-

susgangers het hierdie kursus byge-

woon.

ProfKarenTheronhetlesingsaange-

bied by o.a. die HORTGRO Science

tegniese simposium, inmaak en

droëvrugte produsenteverenigings

setegnieseinligtingsdagendieLang-

kloof Bloeiselfees. By die “Langkloof

seminarandorchardwalk”teLouter-

water, Joubertina het prof Wiehann

SteynendrElkeCrouchvelevandie

sessies behartig. Dr Esme Louw het

Hortologiemetŉpraatjieaandieap-

pelprodusente vanuit die omgewing,

gelewerteVyeboomindieGrabouw-

distrik, verteenwoordig. Dr Louw en

dr Michael Schmeisser het deelge-

neem aan die AgriMatiesweek deur

graad 11 en 12 leerlinge op ŉ toer

na Babylonstoren te vergesel en hul

kennistedeel.

Dr Elke Crouch en dr Sandy Turketti

was albei aktief betrokke by voed-

selsekuriteitsprojekte, naamlik CoE

Food SecurityenUSAIDCASH(www.

cashprojectzambia.org). Eersge-

noemdeisinsamewerkingmetinter-

nasionale universiteite onderneemen het gefokus op rakleeftyd en dieverminderingvanverliese.DieCASH-projek handel oor voedselsekuriteitvir kleinboere om hulle in staat testelomdeuropleidinginvoedselvei-ligheid,dieoesvanprodukte,na-oesstoorfasiliteite, stoorspesifikasiesen -materiale, die vaardighede ommet kommersiële pakhuise en gro-ter supermarkte te kan onderhandelasook netwerke te vestig, kommer-sieelbinnehulomstandighedetekanmeeding.

Vanielje peule, La Reunion-eiland (Foto: Dr Paul Cronje)

http://www.cashprojectzambia.org

http://www.cashprojectzambia.org

45


PERSONEEL

AKADEMIESDrECrouch(KernvrugNa-oesfisiologie)DrLHoffman(Voorsitter;Fynbos-enSnyblomproduksieenNa-oesfisiologie)DrELötze(Kernvrugkwaliteit)DrELouw(Plantfisiologie)ProfLOpara(Suid-AfrikaanseNavorsingLeerstoelinNa-oestegnologie)DrMSchmeisser(PlantEkofisiologieenStresfisiologie)ProfKTheron(LeerstoelinToegepasteVoor-oesSagtevrugteNavorsing;Boomfisiologie)

BUITENGEWONE DOSENTEProfVHattingh(Sitrusfitosanitêremarktoegang)ProfMHuysamer(Na-oesfisiologie)ProfSMidgley(BoomfisiologieenEkofisiologie)ProfWSteyn(Boomfisiologie)ProfLZacharias(Na-oesfisiologie)

EMERITUS PROFESSORProfGJacobs(FynbosproduksieenNa-oesfisiologie)

NAVORSERSDrPCronje(SitrusNa-oesfisiologie)DrOFawole(NavorserNa-oestegnologie)DrMJooste(SteenvrugNa-oesfisiologie)MnrJStander(SitrusVoor-oesfisiologie)

TEGNIESMnrTGroenewald,mnrGLötze,mePMouton,meJNorth, drERohwer,mnrCSeptember,mnrASwartz

ADMINISTRATIEFMeNEbrahim,meCPienaar,meDvanZyl

ONDERSTEUNENDMeCHendriks,meMNtunze,mnrSSwarts,mnrBTitus

KONTAKBESONDERHEDE

Me C PienaarT:0218084900•F:0218082121•[email protected]://www.sun.ac.za/english/faculty/agri/Pages/Horticulture-Sciences

46

Departement

LANDBOU-EKONOMIE

DEpARTEMENT LANDBOU-EKONOMIEFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 47

InleidingDie voorbladfoto vir die DepartementLandbou-ekonomietoondienagraadseoes van 2015. Ons neem elke jaar ’nklasfoto–eenvandievoorgraadsestu-dente en een van die nagraadse stu-dente.DieDepartementneemhierdiefoto’s reeds sedertdiemiddel vandie1960’s, en hoewel dit aanvanklik nieelke jaar gedoen is nie, vorm dit nou’n soliede en baie nuttige rekord vanerflating. Nuwe studente kom soekvir die foto’s van voormalige studentewaarvan hulle al gehoor het, of selfsvir foto’svaneenvanhulleouers.DieenigstebekendegevalvantweeLand-bou-ekonomie studente wat trou is Pieter-SareldeBruinenSusannGouws,wat albei hulle eerste grade in 1997voltooi het. Studente soek ook foto’svan hulle dosente – die legendes vandie verlede en die verouderende per-soneel van vandag. Omtrent die enig-stemensewatnienadiefoto’skyknieis die huidige personeellede. Ons wilmos nie daaraan herinner word hoevinnigonsoudwordnie!

Ons Departement is in 1925 gestig,met prof JFW Grosskopf as eerste

voorsitter. Die eerste BScAgric-gra-duandi het hulle grade in 1926 ont-vang, en die eerste Magisterstudentein1930.ProfGrosskopf is in1935op-gevolg deur prof FR Tomlinson. Eenvandiebeterbekendedepartementelehoofde ná prof Grosskopf is natuurlikprofEckartKassier(1965–1992),watin1966asvoorsitteraangewysis.Hyhet’nblywende invloedop landboubeleidin Suid-Afrika gehad, hoofsaaklik van-weë sy voorsitterskap van die KassierKomitee wat in 1992 aangestel is omdie Bemarkingswet te ondersoek enaanbevelings te maak. Prof Kassierhet die driejarige B Landboubestuurs-graad ingestel, sedert1978bekendasBAgricAdmin.

DieDepartementhetdievoordeeldatdit befondsing vir beurseontvang vandieAgrifutura-projek(befondsdeurdieWes-KaapseDepartementLandbouengefokusopbehoeftigenagraadseSuid-Afrikaanse studente), vanaf die EckartKassier Fonds, wat deur voormaligestudentevanprofKassiergestig is,envandieWes-KaapseDepartement vanLandbou, spesifiek vir studente in dieLandbou-ekonomie en Voedselweten-skap stroom. Die Departement se na-

graadse getalle groei tans en hierdie

beurse is van die uiterste belang om

hierdievlakvanprestasieteonderhou.

Oorsig Diejaar2015was’noorgangsjaarvir

die Departement. Prof Mohammad

Karaan was nie meer Dekaan van

dieFakulteitnie,drJanLombardhet

aan die einde van die jaar afgetree,

en mnr Jan Greyling is met ingang

vanMei2016aangestel.Ditwasook

die sewende jaar wat die nagraadse

module inWynbemarking aangebied

is. In hierdie innoverende module,

wat aangebied word aan studente

in die departemente van Landbou-

ekonomieenWingerd-enWynkunde

en die Instituut vir Wynbiotegnolo-

gie, kry die studente opdrag om ’n

bemarkingsplan vir ’n wynplaas te

skryf. Die koördineerders van die

module is prof Nick Vink en me Ka-

rin Alant, ’n onafhanklikewyntoeris-

mekonsultant.Diemodule verskaf ’n

unieke geleentheid vir die deel van

kundigheid oor dissiplines heen, en

asgevolgvandiegewildheiddaarvan

isplekbeperk.

’n Plaas word elke jaar gekies (oordie jare is D’Aria, Vergenoegd, KenForrester Wines, Doolhof en GrootConstantia gekies), met Overgaauwdie plaas vir 2015. Studente wordverdeel in groepe van drie of vier,met elke groep wat ten minste eenWynkunde student en een Landbou-ekonomie student moet insluit. Elkegroepisverantwoordelikvirdieskryfvan ’n bemarkingsplan vir die plaaswat vir die jaar gekies is. Onder-

Me Lulama Traub in aksie tydens ’n bespreking van AfricanMegaTrends by die Internasionale Kongres van Landbou-ekonomie in Milaan (Foto: IAAE)


... OOrsig 48

rig behels twee of moontlik drie be-soekeaandieplaasindieloopvandiejaar, sowel as ’n reeks van 25 semi-narewat die prosesse en proseduresvan ’n bemarkingsplan, agtergrondtot analise-tegnieke wat gebruik kanwordomdieplanteverryk,enlesingsdeurbedryfskennersoordiepraktieseaspekte van wynbemarking insluit.Aan die einde van die jaar moet diegroepehullebemarkingsplanaandieeienaars/bestuurders van die plaasvoorlê.

Die eerste twee magistergrade inWynbemarking is ook in 2015 toe-geken. Nina Goosen, wat in Maartgegradueer het, het navorsing ge-doen oor “Wellington as a devel-oping South African wine tour-ism destination”. Hierdie was ’nondersoekende studie om die han-delsmerk-‘DNA’ van die WellingtonWyndistrik te bepaal deur te fokusop twee soortewyntoerisme, naam-lik feesgangers by die WellingtonWynoesfees en besoekers aan diekeldersvansekere ledevandieWel-lington Wynroete. Die voorgesteldebemarkingstrategieë is gebaseer opdie sewe handelsmerk-‘DNA’-ele-

mente wat in die studie bepaal konword:

1. Natuurskoon,insluitenddienatuur(fynbos),diebergeendiepragtigewingerde.

2. Die Wellington Wyndistrik wordbeskouas landelikenwegvandiegebaandeweg.

3. Die omgewing is ongerep en on-bedorwe.

4. Die inwoners van Wellington isverwelkomend, vriendelik, ordent-likenaangenaam.

5. Wynkwaliteit is goed, die wyn isbekostigbaar en ’n groot verskei-denheidisbeskikbaar.

6. Die rooiwyn word beskou as uit-stekendenvangoeiekwaliteit.

7. Die weer op Wellington worddwarsdeurdie jaarasaanvaarbaarbeskou.

’n Voorlegging gebaseer op die na-vorsing is inJuniebydiekonferensievan die American Association of Wine Economists in Mendoza, Ar-gentiniëaangebied.

Margaux Vannevel se studie, watin samewerking met die SensorieseLaboratorium van die Departement

Wingerd- en Wynkunde onderneemis, was gerig op die verkryging van’n beter begrip van die manierewaarop millennials, of die Genera-sieY-ouderdomsgroep, inSuid-Afrikamet Pinotage omgaan. Hoewel Suid-Afrika ’n wynproduserende land is,

is binnelandse wynverbruik relatief

laag:die landsewynprodusentestel

belangindiepotensiaalvannuween

ontluikende markte om die bedryf

teonderhouenplaaslike verbruik te

verhoog.

Presisieboerdery: mnr Kaya Sotsha agter die stuur van ’n GPS-geleide trekker tydens ’n plaasbesoek (Foto: Mnr Jan Greyling)


... NavorsiNg 49

’n Voorlegging gebaseer op hierdienavorsing is aanvaar vir aanbiedingtydens die volgende konferensie vandie American Association of Wine Economists inBordeaux,FrankrykinJunie2016.

NavorsingDie Buro vir Voedsel en Landboube-leid (oftewel BFAP – The Bureau for Food and Agricultural Poli-cy; www.bfap.co.za) is ’n virtuelenetwerkwat individuemet ’nmulti-dissiplinêre agtergrond verbind aan’n gekoördineerde navorsingstelselwat besluitneming binne die voed-selsisteem fasiliteer. Die kernspanbestaan uit onafhanklike analiste ennavorsers geaffilieer by dieDeparte-mentLandbou-ekonomie,Voorligtingen Landelike Ontwikkeling aan dieUniversiteit van Pretoria, die Depar-tement van Landbou-ekonomie aandie Universiteit Stellenbosch, en dieDirektoraat van Landbou-ekonomievan die Provinsiale Departementvan Landbou,Wes-Kaap.BFAP is die eerste van sy soort in Suid-Afrika enhet tot ’n waardevolle bron vir dieregering,agribesighedeenprodusen-

teontwikkeldeurdatditanalisesvantoekomstige beleid en markscenar-io’sverskafendie impakdaarvanopplaas- en bedryfswinsgewendheidberaam.

Hortgro Dienste is verantwoordelikvir die befondsing van die BFAP se modellering van die appel- en peer-bedrywe en SATI vir die tafeldruif-bedryf.Dieinligtingwatdeurdieme-dium- en langtermyn projeksies vanhierdie modelle gegenereer word,kan op verskillende vlakke en deurverskillende rolspelers gebruik wordin kwantitatiewe ontledings en virdie evaluering van scenario’s vir diebetrokkebedryweenvirtipieseplasein verskillende produksiestreke. DrJan Lombard is verantwoordelik virdie plaasvlak FinSim-model vir ap-pelsenperewatgekoppel isaandieBFAP-makromodel en BFAP-sektor-modelen toegepaswordomverskil-lende prestasiemaatstawwe vir ti-piese appel- en peerplase in verskil-lende produksiestreke te simuleeren te projekteer. Hierdie is een vandie Departement se gemeenskaps-interaksieprojekte, aangesien dieprodusente die bevindinge in hulle

strategiese beplanning kan inkorpo-

reer.Hierdiemodelleringskapasiteite

wordveralnuttigwanneerstrategies

belangrike ingrypings onderneem

moet word, soos in die geval van ’n

verslag oor “Farm Sectoral Deter-

mination: An Analysis of Agricul-

tural Wages in South Africa 2015”,

watinJulieaandieDepartementvan

Arbeid ingedien is omdat dit besig

wasmetdiesektorbepalingvirnuwe

voorstelle vir die minimumloon en

virwerkstoestandeopplaseindieal-

gemeen.

Die jaarlikse bekendmaking van die

BFAP-landbouvooruitsigte vir ver-

Die PhD’s van 2015: Mnre Siphe Zantsi, Kaya Sotsha en Jan Greyling, saam met Prof Ron Sandrey (Buitengewone Professor) by die konferensie van die Landbou-ekonomie Vereniging van SA in Noordwes in September (Foto: Mnr Jan Greyling)

http://www.bfap.co.za



skeielandboukommoditeite is ’nver-dere gemeenskapsinteraksieprojek.’n Aanbiedingword in dieWes-Kaapgehou, bo en behalwe die aanbie-ding in Pretoria, om die behoeftesvan die produsente, agribesighedeen ander rolspelers in dieWes-Kaapaan te spreek.Dieeersteuitslaevandie internasionale agri benchmark-projek,watvanuitdieThunen Insti-tute of Farm Economics in Braun-schweig, Duitsland bestuur word, isook tydens die Wes-Kaapse bekend-making aangebied.Dieprestasie vantipiese Suid-Afrikaanse appel- enwyndruifplase is in die projek inge-sluit, en die resultate word met ti-piese plase in ander deelnemendelande vergelyk. Hortgro Dienste enVinpro werk saam met dr Jan Lom-bard aan hierdie projek. Nóg ’n ge-meenskapsinteraksieprojek is dieprojek van die Joint Agribusiness and Department of Agriculture Fo-rum for Africa (JADAFA) omweder-sydse handel tussen Suid-Afrika endie res van Afrika te bevorder en teontwikkel,enominvesteringinland-bou en agribesighede en vennoot-skappeinAfrikatevergroot.

Die Departement se twee voltydsePhD-studente, mnre Jan Greyling enKayaSotsha,hetgoeievorderingmethulleonderskeieproefskriftegemaak.Kayahetdieeersteweergaweaandieeinde van 2015 voltooi en Jan het ’nses-maande Erasmus Mundus EU-Saturn PhD-uitruil na die UniversiteitvanGröningen inNederlandontvang.Siphe Zantsi het in die loop van diejaarbydieDepartementaangesluitasdiederdevoltydsePhD-student.

Sosiale ImpakDie Departement het deur die loopvan2015vyfgemeenskapsinteraksie-projekte geregistreer. Vier hiervan isreedsingroterbesonderhedehierbobespreek en hou verband met dieRENAPRI-projek, die JADAFA-pro-jek, die jaarlikse bekendstelling vandie BFAPbasislynendieBFAPplaas-vlakmodellering vir die appel- enpeerbedrywe, waarvan die resultategereeld aan produsente beskikbaargemaak word. Personeellede vandie Departement het gereelde in-teraksiemet boerdery- en plaaswer-kergemeenskappe tydens boeredae,waar hulle optree as sprekers. Prof

Vink het ’n totaal van 10 sulke ge-leenthede in die loop van 2015 toe-gespreek.

ProfVinkdien tansasVerkosePresi-dentvandie International Associa-tion of Agricultural Economists. Inhierdiehoedanigheidreëlhydiepro-gramvirdievolgende InternasionaleKongres van Landbou-ekonomie inVancouver, Kanada in 2018. Daarnaword hy vir ’n verdere driejaarter-myn President van die Vereniging.Hy is ook die voormalige PresidentvandieAfrican Association of Agri-cultural Economists en dien op die

Sluitopmerkings deur die Verkose President, prof Nick Vink, tydens die Internasionale Kongres van Land-bou-ekonomie in Milaan. Langs hom sit Prof Alessandro Olper, Voorsitter van die Plaaslike Reëlingskomitee (Foto: IAAE)

NNS se evalueringspaneel vir Ekono-mie, Bestuur, Administrasie en Re-keningkunde. Hy vervul ook die vol-gende redaksionele pligte virweten-skapliketydskrifte:

• Lid van die redaksie van Develop-ment Southern Africa

• Lidvandieredaksioneleadviesraad,Journal of Wine Economics

• Lidvandie redaksievan Journal of Agribusiness in Developing and Emerging Economies

• Redakteur:African Journal of Agri-cultural and Resource Economics.

51


PERSONEEL

AKADEMIESDrWHHoffmann(Boerderybestuur)ProfTEKleynhans(Hulpbron-ekonomie)DrJPLombard(Produksie-ekonomie)DrCPunt(InternasionaleHandel,Makro-ekonomieseModellering)MeLNTraub(Landbou-ontwikkeling)ProfNVink(Landbou-ontwikkeling)

BUITENGEWONE PROFESSORE ProfJBruwerProfRChristyProfLd’HaeseProfJGowProfJPiesseProfRSandreyProfCThirtle

BUITENGEWONE DOSENTEDrDBLouwDrDPTroskie

ADMINISTRATIEFMevELdeVilliers

ONDERSTEUNENDMnrBMeyer

KONTAKBESONDERHEDE

Prof Nick VinkT:+27218084899•F:+27218084670•[email protected]/agric_econ

http://www.sun.ac.za/agric_econ

52

Departement

pLANTpATOLOGIE

DEpARTEMENT pLANTpATOLOGIE Fakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 53

InleidingWelkom by die Departement Plant-patologie,waaronsdiebaieaspektevan siektes in plante bestudeer. Ditsluit die biologie van siekte-veroor-sakende organismes soos swamme,bakterieë en virusse in, enhoehier-die organismes siekte veroorsaak,asook hoe ons hierdie siektes effek-tief kan bestuur sonder ŉ impak opdiegesondheidvandiemensenonsomgewing. Laatroes van aartappels,veroorsaak deur die patogeen Phy-tophthora infestans, is die meesbekende plantsiekte en het in die1840’s tot die dood van eenmiljoenmenseinIerlandgelei.

DieDepartementisin1918gestigenis die oudste Plantpatologie-depar-tement in Suid-Afrika. Ons is by dieonderrig en opleiding van studentevir beroepe in plantpatologie be-trokke,enbiedgradeopvoorgraadsesowel as nagraadse vlak aan. Onsstudente is die ‘plantdokters’ vandie toekoms. Buiten ons opleidings-rol is ons ook betrokke by navorsingwat sake van plantpatologiese be-

lang aanspreek. Ons navorsingsbe-

vindinge word in top internasionale

joernale gepubliseer en het dus na-

sionaleeninternasionaleimpak.Ons

navorsers lewer ook gereeld ver-

slag van hul bevindinge by plaaslike

en internasionale kongresse. Nóg ’n

belangrike aspek van die Departe-

ment Plantpatologie is ons inter-

aksie met produsente (boere), die

landboukundige bedrywe (pakhuise)

en agrochemiese industrieë, om ’n

paartenoem.Hierdieinteraksiesbe-

hels die deel van inligting, opleiding

en samewerking, en toegang tot die

dienste van die Plantsiektekliniek in

dieDepartement.

OorsigDie missie van die Departement

Plantpatologie isombeidenasionaal

en internasionaal erken te word as

’n akademiese departement bekend

vir gehalte-onderrig en -navorsing

in Plantpatologie deur die skep van

’n omgewing wat ontwikkeling en

produktiwiteit onder studente en

personeelondersteunenaanmoedig;

dieinstellingenbehoudvanbondge-nootskappemetdiebedryfdeurmid-delvanstrategies-gerigtenavorsings-programmeendienslewering;endiebevordering van nasionale en inter-nasionale samewerking vir innove-rendeenleidendenavorsinggerigopvolhoubarevoedselproduksie.

Die Departement volg ’n holistieseen interdissiplinêre benadering totnavorsing en opleiding en maak ge-bruik van die jongste tegnologiewat beskikbaar is om die impak vanpatogene op plante te verlaag; omhierdie patogene te bestuur; en omplantweerstand teen patogene teverbeter. Konvensionele en mole-kulêre tegnieke word gebruik omplantpatogene wat as ’n gevaar virplaaslike gewasse en uitvoermark-te beskou word, op volhoubare enekonomiese wyse te identifiseer ente beheer. Studente word opgeleiin die opsporing, karakterisering enepidemiologie van plantpatogene,sowel as in die benutting van geïnte-greerde siektebeheerstrategieë omhulle te beheer. Huidige navorsings-programme fokus op siektes van

appels, pere, sitrus, piesang, wing-erd, groente en graangewasse.Navorsingsfokusareas behels dieidentifisering en opsporing van pa-togene; geïntegreerde siektebe-stuur (insluitende optimalisering vanswamdodertoediening en sanitasie);na-oespatologie van vrugtegewasse(insluitend chemiese en biologiesebeheer); veldbestuur van mikotok-sienproduksie in graangewasse; endie verstaan van (voordelige en na-delige)plant-mikrobe-interaksie.

Personeellede en nagraadse stu-dente aan die Departement Plantpa-tologie het drie nasionale en negeinternasionale byeenkomste in 2015bygewoon. Ag-en-dertig bydraes isby hierdie nasionale byeenkomstegelewer en 14 bydraes by die inter-nasionale byeenkomste. Die 1st Af-rican Symposium on Mycotoxico-logy is gesamentlik deur die Univer-siteitStellenboschendieUniversiteitvanNairobi gereël en is inMei 2015by die VictoriaWatervalle in Zambiëgehou. Prof Altus Viljoenwasmede-voorsitter van die geleentheid, te-samemet prof SheilaOkoth (Univer-


... NavorsiNg 54

tikelsinwetenskapliketydskriftewat

deur die Institute for Scientific In-

formation (ISI)aangeskryfword,ge-

publiseer. Drie nagraadse studente

het hul PhD-gradeontvang, vier stu-

dentehulMSc-gradeendriestuden-

tehulHonsBScinPlantpatologie.

Navorsing Navorsingsprogramme binne die De-

partementsluitdievolgendein:

Fusarium-siektes van landbougewassePlantpatogene wat tot die swam-

spesie Fusarium behoort, is van

ernstigebelangvirvolhoubarevoed-

selproduksie in die wêreld. Hulle is

bekend as oorsake van siektes by

belangrike stapelvoedselgewasse

en produseer in sommige gevalle

swamtoksiene wat dodelik vir mens

en dier kan wees. Ons fokus dus op

die karakterisering en bestuur van

Fusarium spp. wat met Fusarium-

verwelk endie produksie van swam-

toksiene in stapelvoedselgewasse

geassosieer word. Dit behels die

identifisering en karakterisering van

Fusarium spp. deur die gebruik vankonvensionele en molekulêre teg-nieke, die kwantitatiewe opsporingvan Fusarium spp. en hulle swam-toksiene, die epidemiologie en etio-logievanFusariumspp.,veldbestuurvan Fusarium-siektes en die swam-toksienewatdeurhullegeproduseerword, biologiese beheer van pato-geniese Fusarium-isolate, en dieverstaan van plante se interaksiesmet Fusariumspp.

Die effektiefste metode om dieskadeaan landbougewassewatdeurFusarium spp. veroorsaak word, tevoorkom, is om weerstandbiedendemateriaal aan te plant. Behoorlikekennis van Fusarium, en die gene-tika, patogenisiteit en toksisiteitdaarvan onder verskillende omge-wingstoestande, word vereis om dieplant seweerstand vir siektebestuurtekanbenut.Hierdieprogrambehelsdieondersoekvandie interaksievanlandbougewasse en Fusarium spp.deur middel van vergelykende enfunksionele genetika van die Fusa-rium-plant-interaksie, die isoleringen identifisering van verdedigings-verwante gene in landbougewasse,

siteit van Nairobi), en verskeie per-

soneellede vandieDepartementhet

opdiereëlingskomiteegedien,naam-

lik me Lizeth Swart, me Ilze Beukes

en me Lindy Rose. Die simposium

se tema, “Reducing mycotoxins in

African food and feed”,hettendoel

gehadommensebewustemaakvan

die belang van mikotoksiene op die

Afrika-vasteland. Die meerderheid

vandie65afgevaardigdeshetAfrika-

lande verteenwoordig, met ’n paar

afgevaardigdes uit Europa en Asië.

Dit het die ideale platform geskep

vir die uitruil van inligting tussen

Afrika en internasionale navorsers

en bedryfsvennote,met die potensi-

aal om vennootskappe en same-

werkingsooreenkomsteteskep.

In 2015 het personeellede tesame

met nagraadse studente ook 14 ar-

Proff Altus Viljoen (links) en Sheila Okoth (regs) as sameroepers van die 1st African Symposium on Mycotoxicology (Foto: Dr Lindy Rose)

Morgana Miller en Elie Matabuana toets sterili-seermiddels vir die ontsmetting van voertuie en skoene op Metocheria piesangplaas in die noorde van Mosambiek (Foto: Prof Altus Viljoen)


... NavorsiNg 55

dieidentifiseringvanvirulensie-genein Fusarium, studies oor die evolu-sionêre biologie en fitogenetika vanFusarium, en die onkonvensioneleverbeteringvanplantevirweerstandteen Fusariumspp.

Vrugte- en na-oespatologieTen spyte van baie jare van vrugte-produksie, moet die Suid-Afrikaansevrugte-industrieë steeds baie uit-

dagings teëstaan ten einde beide

plaaslikeenoorsesemarkte vanhoë

kwaliteit siekte-vrye vrugte te voor-

sien. ’n Toenemende aanvraag vanaf

verbruikers, die kleinhandel en be-

markers vir vrugte met min of geen

plaagdoderresidu maak bestuur

van beide voor- en na-oessiektes

van vrugte moeiliker. Die vernaam-

ste doelwit van hierdie program is

om siekte en verval in sagtevrugte-

produktetebeheerdeurdieontwerp

van toepaslik geïntegreerde siek-

tebestuurstrategieë, en met minder

steunopplaagdoders.

Die volgende projekte vorm deel

van hierdie program: etiologie, epi-

demiologie en bestuur van na-oes

vervalpatogene van appels, pere en

sitrus, insluitendeBotrytis-, Penicil-

lium- en Neofabraea-spesies; die

doeltreffendheid van sanitasiepro-

sessevirdieverminderingvanappel-

skurf en die effek van hierdie sani-

tasiepraktyke op die fungisiedsen-

sitiwiteit van die appelskurfswam;

dievoorkomsenbelangvandieoor-

wintering van appelskurfspore in die

Wes-Kaap; fungisied-sensitiwiteit

van Suid-Afrikaanse populasies van

Botrytis cinerea, Venturia inae-

qualis en Neofabraea alba; die

ontwikkeling van ŉ fungisiedsensiti-

witeit moniteringsisteem vir Botry-

tis cinerea en Venturia inaequalis;

karakterisering van fisiologiese rasse

in die Suid-Afrikaanse appelskurf-

populasie;diepotensiëlegebruikvan

essensiële olies en knoffel-ekstrakte

indiebestuur vanna-oessiektes van

appels;endieontwikkelingvanŉbe-

troubare inokulasietegniek vir suur-

vrotvansitrus.

Fitomikologie en wingerdstamsiektesDie gebied van fitomikologie omvat

die bestudering van swamsistema-

tiek en die taksonomie van swam-

plantpatogene. Sodanige kennis

maak dit moontlik om oorsaaklike

agente van siektes korrek te identi-

fiseer. Fitomikologie behels ook die

ontwikkeling en benutting van die

nuutste molekulêre metodes vir die

identifiseringvanswampatogeneom

teversekerdatplantmateriaal skoon

is, en vir vroegtydige siektewaarsku-

wing. Die saamstel van betroubare

inligting aangaande die stand van

swampatogene in Suid-Afrika is be-

langrik en is tesamemet kundigheid

in fitomikologie van uiterste belang

virdieversekeringvanmarksuksesin

dielandbousektor,sowelasvirvoed-

selsekerheidinSuid-Afrika.

Wingerdstamsiekteshet’ninvloedop

wyn- en tafeldruifproduksie deurdat

Martin Benz, ’n MSc-student, versamel navorsingsmateriaal op ’n piesangplaas in die noorde van Mosam-biek (Foto: Prof Altus Viljoen)


... NavorsiNg 56

die aantal produktiewe jare van die

wingerdstokverminderword.Diena-

vorsingopwingerdstamsiektes fokus

op die beskrywing van oorsaaklike

swampatogene, die verstaan van hul

siektesiklus, en die vind van effek-

tiewemaniere om hierdie siektes te

bestuur. Swamgroepewat bestudeer

word, sluit in die Botryosphaeria-

ceae, Diatrypaceae, Diaporthales,

Togniniales en Hyemnochaetales.

Die verbetering van die bestuur van

stamsiektes begin met die waarne-

ming van patogene in gronde en

kwekeryplante, asook deur die ver-

betering van snoeiwondbesker-

ming deur Trichoderma-produkteop

snoeiwondetoetedien.Twee isolate

wat natuurlik in wingerde voorkom,

is in vitro en in vivo getoets en is in

dieprosesomin’nprodukontwikkel

tewordwatassnoeiwondbeskermer

gebruikkanword.

Grondgedraagde vrugteboomsiektes

Grondgedraagde patogene wat

’n stremming in die produksie en

ekonomiese lewensvatbaarheid van

appel, avokado en sitrus is, word

ondersoek. In appels is appel her-

plantsiekte (AHS) die verskynsel

waar nuut-aangeplante appelbome

verdwerg wanneer hulle op ou ap-

pelboordgronde geplant word. In

Suid-Afrika word AHS deur ’n aan-

tal agente veroorsaak, waarvan die

samestellingvanboordtotboordver-

skil. Duur breë-spektrum grondbe-

roking is die enigste effektiewe be-

stuursopsiewat tans vir AHS beskik-

baar is.Metodeswordontwikkel ten

einde die veroorsakende agente van

AHS beter te verstaan en te karak-

teriseer, insluitende molekulêre op-

spoormetodes. Inokulumbronne vanAHSword ondersoek, asook alterna-tiewe bestuursopsies, met die klemopdiegebruikvanfosfonate.

Wortelvrotvanavokadowordveroor-saakdeurdieoömiseetPhytophtho-ra cinnamomi,wat ’nvernietigendesiekte is indien dit nie beheer wordnie. Fosfonate vorm ’n belangrikedeel van voorkomende en uitwis-sende wortelvrotbestuur. Die pro-gram het ten doel om die werksw-ysevanfosfonateenhultranslokasiein bome beter te verstaan, loofbe-spuitings teoptimaliseeras ’nplaas-vervanger vir huidige stam-inspui-tings, en om kostedoeltreffendeme-todes te ontwikkel vir die kwantifi-sering van fosfiete (afbreekproduktevanfosfonate)inwortels.

Sitrus-agteruitgang is ’n groot uit-daging vir sitrusprodusente wêreld-wyd,veral inboordeoueras13 jaar.Die agteruitgangsimptome wat metgrondverwante agteruitgang saam-gaan, sluit yl loof, voedingstekorte,takterugsterwing, wortelvrot en ver-minderde groei, opbrengs en vrug-grootte in. Abiotiese en biotiesefaktore wat met sitrus-agteruitgang

’n Nuwe spesie van Phellinus is op wingerd gevind. (a) Witvrotsimptome op ’n wingerdstok wat deur Phellinus resupinatus besmet is. (b) ŉ Vrugliggaam van P.resupinatusop ’n wingerdstokkordon (Foto: Dr Lizel Mostert)


... NavorsiNg 57

geassosieer word en wat uiteindelik

tot die ontwikkeling van volhoubare

bestuursopsies sal bydra, word dus

ondersoek.

Sitruspatologie – swamdoder-toedieningstegnologie

Die toediening van baie effektiewe

waterige middels vir plantsiekte-

beheer lewer soms teleurstellende

resultate waardeur kwekers ekono-

miese verliese lei. In sulke gevalle

worddieonvermoëomsiekte tebe-

heer dikwels aan oneffektiewe toe-

diening van die beheermiddel toe-

geskryf. Verskeie konvensionele en

nuwe toedieningsmetodes in sitrus-

boordeenpakskureworddusgeëva-

lueer en geoptimaliseer om bio-

logies doeltreffende residu-ladings

op vatbare plantdele te verseker,

sonder om toelaatbare maksimum

residu-vlakke teoorskry.Meegaande

doelwitte is gerig op aspekte soos

koste- en tydsdoeltreffendheid van

toedieningsmetodes, wat ’n direk-

te invloed op produksie- en omge-

wingskostehet.Diemetodologiewat

gebruik word, behels ’n afsettings-

waarderingsprotokolmetgebruikvan

flourometrie, digitale fotografie en

beeldanalise, sowel as residu-ana-

lise en biologiese doeltreffendheids-

toetse.

Sitruspatologie – epidemiologie

van sitrus swartvleksiekte

Sitrus swartvleksiekte is ’n kosme-

tiese siekte wat by sitrusvrugte

voorkom. Die organisme wat dit

veroorsaak, Phyllosticta citricarpa,

wordinsommigelandeas’nkwaran-

tynorganisme beskou. Die Suid-Afri-

kaanse sitrusbedryf is die tweede

grootste uitvoerder van vars sitrus-

vrugteterwêreld,enswartvleksiekte

is dus van ekonomiese belang van-

weë implikasies vir marktoegang.

Die epidemiologie van hierdie siek-

te word bestudeer om die optrede

daarvanonderverskillendeklimaats-

toestandeteverstaanentevoorspel,

endiepopulasiegenetikavanP. citri-

carpaop’nglobalevlakwordbestu-

deeromdieglobaleverspreidingvan

hierdie organisme en die relatiewe

belang van geslagtelike en onge-

slagtelike voortplanting by uiteenlo-

pendeklimaatstoestandetebepaal.

’n Cima boordspuit word teen ’n lae fungisiedspuit-volume in ’n sitrusboord in Letsitele geëvalueer ten einde die lewensvatbaarheid van die spuitmasjien vir sitrusproduksie te bepaal (Foto: Mnr Gideon van Zyl)

Vierdejaar Plantpatologie-studente leer op Stellenbosch hoe om verskeie tipes spuitmasjiene na te gaan, op te stel en vir effektiewe en veilige fungisiedtoediening te kalibreer (Foto: Mnr Gideon van Zyl)



Sosiale ImpakDie Plantsiektekliniek is ’n diensla-

boratorium wat in die Departement

Plantpatologie van die Universiteit

Stellenbosch gevestig is. Die kliniek

sebedrywighedehetinOktober2000

’n aanvang geneem en spesialiste

op die gebied van plantpatologie en

entomologie diagnoseer probleme

op monsters wat ontvang word.

Alle soorte bakteriese, swam- en vi-

russiektes op verskillende gewasse,

insluitende bome, struike, groente,

vrugte, sierplante, ens., word gedi-

agnoseer.Altesaam1031siekplante

en insekmonsters is gedurende2015

ontvang en diagnosties ontleed en

verslaeisaankliëntegestuur.

Die identifikasie van insekte en in-sekprobleme is deur die Departe-ment Bewaringsekologie en Ento-mologie hanteer en virusproblemeis deur Vironostix, Departement Ge-netika hanteer. Weens die toenamein die aantal monsters wat ontvangword, en verskeie versoeke vir klei-ner projekte, is ’n nuwe aanstellingin die Siektekliniek gemaak. Me Ilze

Waarneming van Ralstoniasolanacearumin ’n groeimedium deur gebruik te maak van ’n verdunningstegniek en TZC-medium (Foto: Me Tammy Jensen)

Beukes,voorheenvandieFusarium-groep,het inSeptember2015bydiediagnostiesespanaangesluit.Syisvirroetine diagnose verantwoordelik,maarsalookopkleinprojektefokus.Die Departement Plantpatologie isook verder deurentyd betrokke bykennisoordrag tenopsigtevanplant-gesondheidskwessies aan die land-bou- en bosboubedrywe. Samespre-kingsmetdiebedryf,dieaanbiedvantegnieseopleidingenaanbiedingsbyboeredaewordhierbyingesluit.

59


PERSONEEL

AKADEMIESDrCLennox(Vrug-enNa-oespatologie)ProfAMcLeod(MolekulêrePlantpatologie)DrLMostert(Fitomikologie)MeLRose(SiekteweerstandinGraangewasse)ProfAViljoen(Voorsitter;Plant-mikrobe-interaksie; Fusarium-patologie)

BUITENGEWONE PROFESSORProfMMazzola

BUITENGEWONE MEDEPROFESSORProfPFourie

BUITENGEWONE SENIOR LEKTORDrFHalleen

TEGNIESMeIBeukes,meSCoertze,meTJensen,meAPretorius

ADMINISTRATIEFMe L Swart

ONDERSTEUNENDMeBdeWee,meDFortuin,mnrAWilliams

KONTAKBESONDERHEDE

Me L SwartT:0218084799•F:0218084956•[email protected]/plantpath

http://www.sun.ac.za/plantpath

60

STANDARD BANK SENTRUM VIR AGRIBESIGHEIDSONTWIKKELING EN -LEIERSKAp


... InleIdIng 61


InleidingDie Universiteit Stellenbosch seStandardBankSentrumvirAgriBesig-heidsontwikkelingen -Leierskap,watdeur Standard Bank van Suid-Afrikabefonds word, het sy bedrywighedein April 2010 begin as deel van dieUniversiteit Stellenbosch se HOOPProjek.DieSentrumisgefokusopdieontwikkeling en implementering vantransformasiestrategieë deur akade-miese opleiding, navorsing en leier-skapsontwikkeling, en strewe daar-na om die voorkeur kennisvennootvan die agri-voedselbedryf (in SAen op die Afrika-vasteland) te wees.Die Sentrum is gesetel in die Depar-tement Landbou-ekonomie in dieFakulteitAgriWetenskappe.

OorsigAkademiese en NavorsingsprogramDieSentrumisbetrokkeindieonder-rig van nagraadse studente in Ag-ribesigheid en Landelike Ontwik-keling. Veertien studente is in 2015ondersteun deur beurse wat van in-

stansies soos AgriSeta, Santam AgriendieWes-KaapseDepartementvanLandbou gemobiliseer is. Die Sen-trum se navorsingsprogram fokus opgevallestudies in landboutransfor-masie, leierskap, agribesigheidsme-dedingendheid en voedselsekuriteit,asook die inskakeling van nuwe/kleinboereinkommersiëleagri-voed-selwaardekettings. Tot op hede is ’naantal “plaaslike” en Afrika-gevalleontwikkelenwordhullevironderrig-doeleindesgebruik.

Drie studente het in 2015 hulleMa-gistergrademet sukses voltooi –mnrSimpiwe Tsoni se MSc-tesis het ge-fokusopkleinboerstelselsindieStel-lenbosch-omgewing. Me AlexandriaAngala het ’n ontleding van dieme-dedingendheid van die Namibiesedadelbedryf onderneem en mnr Jo-hann Boonzaaier het mededingendeprestasie in die steenvrugtebedryfontleed. Beide laasgenoemde stud-ies is cum laude verwerf en al diestudiesisasreferatebydievolgendeinternasionale byeenkomste voorge-dra: die Wêreldkongres van die In-ternational Food and Agribusiness Management Association (IFAMA)

in die VSA; die BIT Landboukongresin China; die Resilient Agri-Supply Chains Conference by die Univer-siteitvanExeterindieVK;endieRe-Napri-konferensie in Maputo, Mosa-mbiek.

Agribesigheid- en Mentorskapsontwikkeling’n Kortkursusprogram wat insamewerking met Standard Banken PwC aangebied word en op mid-delbestuur gerig is, bied opleidingaan agri-mentors en leiers op diegemeenskapsvlak. Die Afrika Uni-versiteit in Lusaka oorweeg ’n “fran-chise-ooreenkoms”met die Sentrumom hierdie program gesamentlikelders in Afrika aan te bied. Soort-gelyke reëlings word ook tans deurdie African Agribusiness Schools Association ondersoek, wat in delevanAfrikaaktiefis.

’n Nuwe kortkursusprogram om be-sigheidsontwikkeling te ondersteun,isinsamewerkingmetStandardBankenPwContwikkel.Dieprogramisge-durende 2015 intern deur Standard Bank “getoets”. Die volgende stap isdie formele sertifisering en bemar-

kingvanhierdiekursusdeurdieUni-versiteitStellenbosch.

Die Agri-leierskaplaboratorium Die program van die Agri-leierskap-laboratorium fokus op “denkleier-skap” indie landbou-omgewingdeurdie aanbieding van “Agri-LeierskapImbizo’s”. Vooraanstaande agri-lei-ers en meningsvormers word ge-nooi om “warm” besprekingspunterondom landboutransformasie in ’nsogenaamde laboratoriummilieu tebespreek om sodoende debat en di-aloog te stimuleer en ook om nuweoplossings te soek. Slegs konsen-susverklarings van hoogstens eenbladsywordopdieSentrumseweb-werfgepubliseer.

AgtienImbizo’sissedert2010aange-bied en het gefokus op belangrikelandbou-onderwerpe soos “grond-hervorming en landbou-ontwikkel-ing”, “werkskepping in die landbou”en “dieweg na eenheid in georgani-seerde landbou”. ’n Jong Leierslabo-ratorium met vooraanstaande spre-kers word ook in samewerking metSantamAgri,StandardBankenGraanSAaangebied.


... OOrsig 62


In 2015 is streeks Imbizo’s oor dieimplementering van die grondher-vormingsvoorstelle in die NasionaleOntwikkelingsplan (NOP) in die Ci-trusdal-, Elgin- en Overbergomge-wings aangebied,metdeelname vanleidende agribesigheidsinstellings enkommersiëleboere(sienfotoonder).

’n Derde Imbizo het gefokus op“Grondhervormingendiebydraewat

kommersiëleboerekanmaakomdievoorstelle vervat in die NOP te im-plementeer”. Hierdie vergadering isinsamewerkingmetdieIn Transfor-mation Initiativeaangebieden is inLuthuli-huis in Johannesburg gehouop versoek van mnr Gwede Man-tashe, sekretaris-generaal van dieregerendeparty. ’nGroepvanbydie30 prominente kommersiële boere,agri-leiers, relevante ministers enhooggeplaaste regeringsamptenarehetdiebesprekingbygewoon.

Die Afrika Agri-leierskapsprogram (AALP)Die AALP is ’n vennootskap tussendie Sentrum, die African Fellow-ship Trust (AFT) en die Royal Ag-ricultural University (RAU) in dieVerenigde Koninkryk (VK) en is op30 Junie 2011 by Suid-Afrika Huisin Londen geloods. Die doel is omlandboubesigheidsleierskap en ta-lentontwikkeling in die konteks vanAfrikateversterk.DrZSkweyiya,dieSA Hoofkommissaris in die VK, wasgasheervirdiegeleentheid.

Die program behels ’n nagraadsekernkomponent aan die UniversiteitStellenbosch en RAU in die VK, eninternskappe en nywerheidsplasingsvan geselekteerde genote by Suid- Afrikaanse agribesigheidsmaatskappye,agentskappeenfinansiëleinstellings.Totophedehetreeds21genote(AFT Fellows) indieAALPdeelgeneemengesprekke om met hierdie inisiatiefvoortegaan,wordtansgevoer.

Die voortsetting van die programvia die RUFORUM netwerk (Region-al Universities Forum for Capac-ity Building in Agriculture) van 40universiteite is in 2015 ondersoeken mag in 2016 met internasionalefondse voortgesit word. ’n Aantalagribesigheids-ontwikkelingsagent-skappe soosKaapAgri,ASNAPP,Agri-Mega, dieWes-Kaapse Departementvan Landbou, NERPO, ZZ2, PioneerFoods, HayGrove Tunnels, TSB enStandard Bank het aan die programdeelgeneemen isbereidomweer ’nbydraetemaak.

Internasionale netwerkeDie Sentrum het ’n duidelike doel-wit om homself as ’n wêreldklas in-stellingtevestig,met’nvoetinbeidedie akademiese en operasioneleagribesigheidsomgewingsengefokusop leierskap in agribesigheidstrans-formasie-en-ontwikkelingskwessies.Gerespekteerde internasionale in-stellings,soosdieFood and Agricul-tural Organization (FAO), die uni-versiteite van Gent, Harvard, Wage-ningen en Cornel, RUFORUM in Kar-toem, Soedan en dieAfrican Green Revolution Forum(AGRF)inLusaka,Zambië,werk reedsmeeaandieop-stel van gesamentlike navorsingspu-blikasiesenopleidingsprojekte.

In 2015 het die Sentrum die Inter-national Food and Agribusiness Management (IFAMA) Afrika-ini-siatief – IFAMA AFRICA, gedryf. Dieeerstebyeenkoms is inMaputo,Mo-sambiek in samewerking met ReNA-PRIgehou.


63

STANDARD BANK CENTRE FOR AGRIBUSINESS LEADERSHIp AND MENTORSHIp DEVELOpMENT

PERSONEEL

DIREKTEURProfJohanvanRooyen

NAVORSINGSONDERSTEUNINGMnrJBoonzaaier,mnrJGreyling,meAAngala

ADMINISTRATIEFMeEvonWechmar

KONTAKBESONDERHEDE

Prof Johan van RooyenT:0218084757•C:0827853300 [email protected]

Me E von Wechmar [email protected]

64

“Ourtaskistoprepareour studentsforalifetimeoflearning.”

– Whiteman, 1964

Departement

VEEKUNDIGE WETENSKAppE

DEpARTEMENT VEEKUNDIGE WETENSKAppEFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 65

InleidingDieDepartementVeekundigeWeten-

skappe het in 1921 tot stand gekom

metdie aanstelling vanProf JHWTh

Reimersasdieeerstedosentenhoof

vandieDepartement vanaf 1921 tot

1952. As een van die oudste depar-

temente van sy soort in Afrika, het

die Departement vanjaar sy 94ste

bestaansjaargevier.

Die missie van die Departement

Veekundige Wetenskappe is om

wetenskaplikes van uitnemendheid

op te lei en toe te rusom indiebe-

hoeftes betreffende navorsing, uit-

breiding en ontwikkeling in Suid-

Afrika te voorsien om sodoende die

lewensgehalte van al sy inwoners te

verbeter.

DieDepartementbiedverskeievoor-

en nagraadse opleidingsprogramme

in die dissiplines van enkelmaag- en

herkouervoeding, ontwikkelingsfi-

siologie en vleiskunde, diereteling,

veebestuur en reproduksiefisiolo-

gie aan. Hierdie programme fokus

op verskeie produksiestelsels en

die bestuur van ’n verskeidenheid

plaasdierspesies, waaronder skapeen bokke, melkbeeste, vleisbeeste,pluimvee, varke, volstruise en ver-skeieakwakultuurspesies.

Oorsig Personeellede en nagraadse studen-te van die Departement VeekundigeWetenskappe het verskeie nasio-nale simposiums, sowel as nasio-nale en internasionale konferensies,gedurende 2014 bygewoon. Alte-saam 36 wetenskaplike artikels is inISI-aangeskrewe wetenskaplike vak-tydskrifte gepubliseer. Twee PhD(Agric)- en twaalf MScAgric-gradein Veekunde is gedurende 2014 toe-geken. Die Departement hou ook ’naantal koöperatiewe ooreenkomstein stand op nasionale en internasio-nalevlak.

Sosiale ImpakDie verskillende onderafdelings indie Departement is dwarsdeur dieland nou betrokke by die onder-skeie veebedrywe. Navorsingsbe-vindinge word so dikwels as moont-lik op boeredae en bedryfsverwante

inligtingsdae oorgedra. Die Departe-ment is tans besig met die ontwik-keling van kortkursusse wat strekvanaf basiese inligting oor verskeieonderwerpe in verband met diere-produksie tot meer gespesialiseerdekursusse vir individue wat vir ’n na-graadsekwalifikasiewilinskryf.

Die meeste van die personeellededien op Universiteits- en/of weten-skaplike komitees. Prof K Dzama is

Prof Louw Hoffman is aangewys as ’n uitgelese professor van die Universiteit Stellenbosch vir sy uitne-mende navorsingsuitsette (Foto: Verskaf)

’n paneellid van die SAOG Droogte-

moniteringsentrum (Vee-komitee),

sameroeper van die Diereteelt en

Genetika Forum, en dien op die

toekenningskomitee van die Suid-

Afrikaanse Vereniging vir Veekunde.

Hy is ook komiteelid van die Suid-

Afrikaanse Rooivleisnavorsings- en

Ontwikkelingstrust. Verder dien hy

op die loodskomitee van die Nasio-

naleLandboubemarkingsraadseRooi-


... NavorsiNg 66

vleisprojek en tree op as sameroe-

per van die Kaapstadse Stedelike

Landbouforum. Hy dien ook op die

Universiteit se Diensbillikheidsfo-

rum. Prof LC Hoffman dien op die

Universiteit se Navorsingskomitee.

Daarbenewens is hy voorsitter van

die Southern African Wildlife Man-

agement Association (lewenslange

lid),mederedakteur van die Journal

of the Science of Food and Agricul-

ture en dien hy op die redaksie van

Meat Science. Prof CW Cruywagen

is ’n lid vandie FakulteitAgriWeten-

skappe se Fakulteitskomitee en Aka-

demieseProgramkomitee,endienop

dieUSseNavorsingsetiekkomitee.Hy

dien op die redaksie van die South

African Journal of Animal Science

en is lid van verskeie internasionale

komitees. Hy is die huidige Onder-

voorsitter en aanstaande Voorsitter

vandieAgricultural Microscopy Di-

vision van dieAmerican Oil Chem-

ists’ Society,endienopdieInterna-

sionale Betrekkinge-komitee en die

Internasionale Toekenningskomitee

van die American Dairy Science

Association. Hy is geregistreer by

die American Registry of Prof-

essional Animal Scientists. Dr H

Lambrechtsdienopdie redaksievan

die South African Journal of Ani-

mal Science, is die voorsitter van

die Wes-Kaapse tak van die Suid-

Afrikaanse Vereniging vir Veekunde,

dien op die Professionele Akkredi-

teringskomiteevanSARNAP,evalueer

nuwe kursusse en hulle akkreditasie

vir dieHEQC en is ook sekretaresse

van die Suid-Afrikaanse Reproduksie

Navorsingsgroep. Dr E Pieterse dien

asVoorsittervandieWes-Kaapsetak

van die Suid-Afrikaanse Vereniging

virVeekundeenopdieFakulteitAgri-

WetenskappeseRoosterkomitee.Me

A Davids dien op die Fakulteit Agri-

Wetenskappe se Bemarkingskomitee

en is die sekretaresse van die Wes-

Kaapse tak van die Suid-Afrikaanse

VerenigingvirVeekunde.

Navorsing Die navorsing wat deur die Depar-

tement Veekundige Wetenskappe

onderneemword,fokusopdievoed-

ing, teling en fisiologie van diere,

sowelasopdiereproduktesoosvleis.

Die onderskeie fokusareas is soos

volg:

Ten opsigte van herkouervoeding is

die navorsing eerstens gerig op die

optimale gebruik van beskikbare

grondstowwe om die produksiedoel-

treffendheid van beeste, skape en

bokke te verhoog. Daar is ’n sterk

fokus op rumenmetabolisme en ru-

voer fermentasietempo’s. Aspekte

soosdieeffekvan rumen-pHenpar-

tikelgrootte op ruminale veselverte-

ring word ondersoek, asook sames-

tellings van verskillende ruvoere en

energiebronne om mikrobiese doel-

treffendheid te verhoog. Navorsing

oor die afgelope ses jaar was ook

gerigopdiegebruikvaneksogeniese

fibrolitiese ensieme om die verteer-

baarheidvanruvoerteverhoog.

Navorsingtenopsigtevankleinveeis

op die doeltreffende produksie van

lammers en skape in intensiewe en

ekstensiewe produksiestelsels gerig.

Vir intensiewe stelsels is die fokus

op die voorspeen (kruipdiëte) sowel

as na-speen (afrondingsdiëte) sta-

dia en die optimalisering van diëte

vir aminosuur-, nie-gestruktureerde

koolhidraat-, vesel- en mineraalin-

houd.Aandagwordookgeskenkaan

alternatiewe voedingstowwe, soos

kuilvoer as ’n komponent van voer-

kraaldiëte,ofmedic-weidingasbasis

vir die vetmaak van lammers vir die

mark. Waar moontlik word aspekte

van vleisgehalte geassesseer omdat

dit belangrik is vir die verbruikers-

aanvraagvir gesondevleiswatop ’n

Prof Hoffman en drie van die doktorale studente wat tydens Desember 2015 aan die Universiteit Stellenbosch gegradueer het (van links na regs drr Adina Bosch, Liesel Laubscher en Jarred Knapp) (Foto: Mnr Anton Jordaan)

Me Noelle Steyn ontvang die gesogte AJ Perold medalje vir akademiese uitnemendheid vir haar voorgraadse studies van prof Danie Brink, die waarnemende Dekaan van die Fakulteit AgriWeten-skappe (Foto: Mnr Anton Jordaan)


... NavorsiNg 67

omgewingsvriendelikemaniergepro-

duseerword.

Die Universiteit se melkery op die

WelgevallenProefplaasisgekommer-

sialiseerenspogmet’nsplinternuwe

melkmasjien wat die beste beskik-

baretegnologievirnavorsingverskaf.

Waardewordookopdieperseeltoe-

gevoegdeurdatdiemelkgepasteuri-

seer, afgeroom, gehomogeniseer en

as volmelk en laevetmelk in sakkies

verpakworden indiehandelasMa-

tiesMelkbeskikbaaris.Joghurtword

ook tans in groot maat aan kam-

puskoshuiseenrestouranteverskaf.

Navorsing met betrekking tot en-

kelmaagdiere word gerig op verskil-

lende aspekte van pluimveevoeding

en -bestuurwat die ontwikkeling en

gesondheid van die spysverterings-

kanaal beïnvloed en dus ’n langter-

myn invloed op produksiedoeltref-

fendheid het. Met betrekking tot

bestuursaspekte is die navorsings-

fokus op die manipulering van die

omgewing om pluimveegesondheid

en-produksieteverbeter.

Indiereteeltwordnavorsinggerigop

die verhoging van die akkuraatheid

van seleksie in die nasionale kom-

mersiële veekuddes, bv.melkbeeste,

vleisbeeste en skape, deur die

ontwikkelingvanrelevantegenetiese

parameters en die gebruik daarvan

virnuwe seleksie-indekseofdie ver-

betering van bestaande indekse. ’n

Verdere fokusarea is die evaluer-

ing van plaasdiergenetika deur mid-

del van funksionele genomika. Dit

behels die gebruik van tradisionele

kwantitatiewe genetika-metodes en

molekulêr-gebaseerde tegnieke om

die genetiese kode van vee te ont-

sluit. Die spesies wat geëvalueer

word, is veral varke, hoenders, vol-

struiseenbeeste.Dienavorsingpoog

om die genetiese diversiteit (met

gebruik van molekulêre biologiese

tegnieke) en populasiedinamika van

hierdie spesies in Suider-Afrika te

karakteriseer, gevolg deur fenoti-

piese karakterisering. In die tweede

fase is die doel om kwantitatiewe

kenmerk lokusse (quantitave trait

loci;QTL)vanekonomiesebelangvir

dieonderskeiebedryweop te spoor.Hierdienavorsingwordinsamewerk-ing met die Landbounavorsingsraad(LNR), die Wes-Kaapse Departementvan Landbou en die Universiteit vandieWes-Kaaponderneem.

Die fokus van die vleiskundena-vorsingsgroep is op die verhogingvan uitsette wat as deel van dieHOOP Projekmet dieUniversiteit seVoedselsekerheidinisiatief verbandhou. Hulle volg ’n holistiese navor-singsbenadering in die ondersoekvan intrinsieke en ekstrinsieke fak-tore wat die vleisgehalte en sames-telling van verskillende dierespesiesbeïnvloed, met ’n van-die-plaas-na-die-tafel fokus (gate-to-plate). Dithetgeleinadievormingvansterkin-terdepartementeleskakelsmetkolle-gas in dierevoedingsnavorsing binnedie Departement, sowel as met na-vorsersbydieElsenburg InstituutvirDiereproduksie. Die vleissoorte watnagevorsword,sluitrooivleis,pluim-vee en vis in, met ’n sterk fokus opdiespesieswaarmeetradisioneelge-boerword.Dienavorsingspan is ook

internasionaal bekend vir hulle na-

vorsing oor eksotiese vleis (d.i. wild

envolstruis).

Fisiologiese navorsing fokus op die

invloed vanbestuuropdie fisiologie

vanbeidedie reproduksie- en verte-

ringsisteme, met beide aspekte wat

’nbeduidende invloedkanhêopdie

winsgewendheid van kleinskaalse

en kommersiële sisteme. Navorsing

fokus veral op die interaksie tus-

sen reproduksie en voeding, asook

op die rol van ondersteunende re-

produksietegnieke wat gebruik kan

word om die kostedoeltreffendheid

vankommersiëlesistemeteoptimali-

seeromsodoendedietegniekemeer

toeganklik vir opkomende en kom-

mersiële produsente te maak. Die

gebruik van in vitro-geproduseerde

embrio’somdiegenetiesepotensiaal

en dus winsgewendheid van diere-

produksiesisteme te verbeter en die

potensiële omgewingsimpak te ver-

minder,wordindiepteondersoeken

indiebedryfgepropageer.

68


PERSONEEL

AKADEMIESProfCWCruywagen(Herkouervoeding)ProfKDzama(Departementelevoorsitter;Diereteling)ProfLCHoffman(Vleiskunde)DrHLambrechts(Dierfisiologie)DrCMapiye(Vleiskunde)MeAMolotsi(Diereteling,Pluimveeproduksie)DrEPieterse(Enkelmaagvoeding)DrERaffrenato(Herkouervoeding)DrKSalie(Akwakultuur)

BUITENGEWONE PROFESSOREProfLAuerswaldProfTSBrandProfSWPCloeteProfVGoedseelsProfSEKerwathProfIMaleckiProfRMeeskeProfKRanaProfPStrydom

TEGNIESMnrDBekker,meJBooyse,meBEllis,meGFJordaan,mnrMMlambo,mevCMuller

ADMINISTRATIEFMeABotha(Sekretaresse)

KONTAKBESONDERHEDE

Me A BothaT:0218084916•[email protected]://www.sun.ac.za/english/faculty/agri/animal-science/


http://www.sun.ac.za/english/faculty/agri/animal-science/

69

Departement

VOEDSELWETENSKAp

DEpARTEMENT VOEDSELWETENSKApFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 70

InleidingDie missie van die DepartementVoedselwetenskap is om ’n nasio-naal en internasionaal mededing-ende sentrum van uitnemendheidinVoedselwetenskap tewees enomdeur visioenêre onderrig en innove-rende navorsing die Suid-Afrikaansevoedselbedryf van voorpunttegnolo-gie, kennis en omgewingsvriendelikeprodukte,sowelasgoedopgeleiderol-spelers, te voorsien.DieDepartementVoedselwetenskap het ’n sterk navor-singskultuur wat gebaseer is op dietoepassing van fundamentele weten-skaplikebeginselsenwatfokusopdieuitbreiding van ons begrip van kos-soorteenbiomateriale.Dienavorsings-inisiatiewedek ’nbreëverskeidenheidonderwerpe, insluitendchemiese,ver-werkings-,sensoriese,mikrobiologieseenveiligheidsaspekte.

Die Departement is trots op sy aan-moediging van goeie studente-personeel interaksies, waardeur ’nstimulerende navorsingsomgewinggeskepword.Onstrekjaarliksnoem-enswaardige navorsingsbefondsing– wat betekenend is van die hoë

kwaliteit van navorsing wat onder-neemwordendierelevansievanonsnagraadse kwalifikasies (MScVoed-selwet, PhD (Voedselwet) en DSc(Voedselwet)) vir die behoeftes vandie hedendaagse globale voedsel-bedryf.

HoeweldieDepartementnavorsings-befondsingennagraadsebeursever-kry, staar dit steeds verskeie uitda-gings in die gesig. Die Departementis klein in terme vanmenslike kapa-siteit vergeleke met ons studente-getalleendaar isplekviruitbreidingin terme van navorsingstoerusting.Die Departement se sukseskoers interme van die aantal nagraadse stu-dente en navorsingsuitsette demon-streeregterduidelikdiekwaliteitvandie navorsing en die toewyding vandiepersoneel.

OorsigDie Departement se navorsingsakti-witeite word op so ’n wyse gestruk-tureerdatdit’nbreëspektrumveldebinne voedselwetenskapen tegnolo-giedek,wat lei totverskeie interdis-siplinêre projekte. Samewerking

op navorsingsprojekte is interdep-artementeel – op die Universiteit Stellenbosch,metandernasionaleeninternasionale tersiêre instansies enmet wetenskapsrade. Die Departe-ment het bilaterale navorsingsoor-eenkomstemetSwede(SweedseUni-versiteit van Landbouwetenskappe)en die Noorweegse Navorsings-instituut (Nofima). Die voedselbedryfen regeringsdepartemente is baiebetrokke by die navorsingsaktiwitei-te, en vennote sluit in Distell, BüchiLabortechnik AG, die Wintergraan-trust, Winelands UV Technology,South African Breweries Maltings (SABM), Sasko Navorsing en Ontwik-keling, Sensako, die Mediese Na-vorsingsraad (MNR), Enviro Ser-vices, die nasionale Departementevan Landbou, Bosbou en Visserye envanWatersake, die SA Rooibos Raad,sowel as die Departement van Land-bou, Grondhervorming en LandelikeOntwikkeling, Noord-Kaap. Daar isook noemenswaardige navorsings-ondersteuning vanaf die NasionaleNavorsingstigting (NNS), THRIP, dieWaternavorsingskommissie (WNK) enWinetech.

Die sukses van die Departement se

navorsingsaktiwiteite word grootliks

deur die kwaliteit en toewyding van

sy personeel en nagraadse studente

beïnvloed. In 2015was ’n totaal van

30MSc-studente en 21 PhD-studen-

te in die Departement geregistreer.

’n Totaal van 15MSc-grade en sewe

PhD’s is in 2015 toegeken, en 35

wetenskaplike artikels is in interna-

sionalevaktydskriftegepubliseer.Die

Departement se navorsing is ook by

konferensies aangebied. Akademiese

personeel het navorsingsverwante

besoeke aan die volgende lande ge-

maak:België,VSA,Griekeland,Duits-

land, Masedonië, Uganda, Reunion,

NamibiëenSwede.

DieDepartement vanVoedselweten-

skaphetverskeienuwehoogtepunte

bereikin2015.Ditsluitdievolgende

in: ’n Rekord getal voorgraadse stu-

dente (213) was ingeskryf vir BSc

Voedselwetenskap; ’n rekord getal

eerstejaarstudente (84); so ook was

daar ’n rekord getal nagraadse stu-

dente, naamlik 30 MSc en 21 PhD

kandidate. Die finalejaar Produk-

ontwikkeling studente het heelwat


... OOrsig 71

gestel vir gebruik by die Departe-

ment Voedselwetenskap, naamlik

die Tempo en MiniVidas. Die Mini-

Vidas word gebruik vir die opspor-

ing van patogene in menslike- en

voedselprodukte, omgewingsmon-

sters enprimêreproduksiemonsters,

terwyl die Tempo-stelsel gebruik

wordvirdieberekeningvangehalte-

aanwysers in voedselprodukte en

omgewingsmonsters. Hierdie stelsel

outomatiseer toetsing en verminder

die tydwat nodig is ommonsters te

ontleedenvervangdaardeurdiekon-

vensionelemetodevanplaattellings.

’n Spesifieke navorsingshoogtepunt

binne voedselwetenskaplike navor-

sing was die bekendstelling van ’n

nuwe weergawe van die generiese

sensoriesewielvirheuningbosbydie

algemene jaarvergadering van die

Suid-Afrikaanse Heuningbostee Ver-

eniging (SAHTA), ’n organisasie wat

heuningbosnavorsing in die bedryf

befonds. Heuningbos, ’n eg Suid-

Afrikaanse kruietee, word van ver-

skillende Cyclopia-spesies geprodu-

seer, waarvan sommige spesies wild

groei en ander kommersieel aange-

plant word. Die nuut-ontwikkelde

lof ontvang vanuit die voedselbe-

dryf; nagraadse studente het hul

navorsing plaaslik en internasionaal

aangebied; ’n totaal van 15MSc- en

sewe PhD Voedselwetenskapgrade

is gedurende die Desember 2015 en

Maart 2016 gradeplegtighede toe-

geken. Die Departement het ook

R1 miljoen vanaf die Universiteitse strategiese fonds ontvang, wataangevul is met ’n verdere R500000 vanaf die Fakulteit AgriWeten-skappe en die Departement Voed-selwetenskap vir die aankoop vanuitersnoodsaaklikeapparaatvirvoor-graadse onderrig; akademiese per-soneelhetby ’naantalkongressehulnavorsing gelewer en so ons interna-sionale bande en samewerking ver-sterk; dr Maricel Krügel, ’n PhD ge-gradueerde van die Departement, isaan die einde van 2015 aangestel ensal in Julie 2016 by die Departementaansluitasdosent.

Die Departement trek groot voor-deel uit die belegging in terme vanapparaat wat deur twee firmas vir

gebruik tydens voor- en nagraadse

opleidingverskafis.DuPontDiagnos-

ticshetin2015dieBAX®endieRibo-

Printer® vanaf hul Kaapstadse Inno-

vasiesentrum geskuif na die Depar-

tementVoedselwetenskap,USonder

die kundige toesig van prof Pieter

Gouws. Deurmiddel van hierdie ini-

siatief het DuPont hul toewyding en

bereidwilligheid om in die opleiding

van voedselwetenskaplikes in Afrika

benededie Sahara tebelê, bevestig.

BioMérieuxis’ninternasionalefirma

wat spesialiseer in voedselmikrobi-

ologie laboratorium outomatisasie

(VMLO).Hulhoofkantoorisgebaseer

in Lyon, Frankryk waar hul beskik

oor ’n vervaardiging-, navorsing- en

opleidingsentrum. BioMérieux het

ook twee instrumente beskikbaar

Produkontwikkelingstudente wat beide die SAAFoST en InnovUSprys vir ‘Popins’ gewen het (Foto: Me A Lombard)

‘Pop-ins’-geriefsvoedsel, hoog in proteïene (Foto: Me A Lombard)

Zandré Germishuys werksaam met die TEMPO-masjien (Foto: Me S Els)


... OOrsig 72

aroma- en geurwiele vir heuningbos

het deel gevorm van me Lené Eras-

mus se MSc-studies aan ons Depar-

tement. HierdieMSc-studie het deel

gevorm van ’n groter navorsingspro-

jek op heuningbostee, met prof Li-

zette Joubert van die LNR Infruitec-

Nietvoorbijasdiehoofnavorser.Prof

Joubert het ook ’n buitengewoneaanstelling by Departement Voed-selwetenskap.

Studente en personeel het ookuitgeblink, met drie spesifiekehoogtepunte. Me Sarah Erasmus, ’nPhD-student, het die gesogte BrianKoeppen gedenkprys van SAAFoST,

ter waarde van R30 000, vir 2015ontvang.Dit is die sewende keer se-dert2000dathierdieeer’nUS-Voed-selwetenskapstudenttebeurtval.

Tweedens is ons trots op die deel-namevanonsstudenteenpersoneeltydens die 21ste SAAFoST tweejaar-liksekongresen tentoonstelling,wat

vanaf7tot9September2015inDur-

banplaasgevindhet.Driepersoneel-

lede en 18 nagraadse studente het

nadiewarmkusgebiedvanKwaZulu-

Natal gereis om 19 voorleggings te

lewer.ProfMarenaManleyhet twee

lesings aangebied, terwyl nagraadse

studenteŉverdere12 lesingsenvyf

Heuningbostee aromawiel (Foto: Mnr P du Toit) Heuningbostee geurwiel (Foto: Mnr P du Toit)


... NavorsiNg 73

DieDepartementwasookgasheervirdie aanbieding van twee internasio-nalekongresse.GedurendedieeersteweekvanNovemberwasdit die7deIWA Specialised Conference (Wine-ry 2015), wat gefokus het op vol-houbare wingerdbou, wynbou-afvalen landbou-industriële afvalwater-beheer. Die kongres is vanaf 1 tot 5November by STIAS op die US-kam-pus aangebied en is deur afgevaar-digdes vanaf Australië, Italië, Frank-ryk, China en Suid-Afrika bygewoonwatdienuutstenavorsingopdiege-bied gedeel het. Plaaslike sowel asinternasionale navorsers het gewysop die belangrikheid daarvan omnuwe, volhoubareoplossings te vindentoetepaswatdieimpakvanwyn-produksie op die omgewing beperk.DieDepartementVoedselwetenskap,in samewerking met die Departe-mentWingerd- enWynkunde en dieInstituut vir Wynbiotegnologie, wasgesamentlik betrokke by die aanbie-ding van die AfroSense 2015-kon-gres. Hierdie eerste uitgawe het ŉ Afrika-perspektief gegee op allenuweontwikkelingsinsensoriese-enverwante wetenskappe, vanafmeto-des vir data generering tot die ont-

leding van data, beide sielkundig en

neurobiologies. Hierdie kongres is

ookbySTIASaangebied,vanaf23tot

27November2015.

Navorsing VoedselmikrobiologieDie voedselmikrobiologie-tema fo-

kusopdieopsporingen identifikasie

van ’n verskeidenheid mikrobe-po-

pulasies in voedselprodukte, inslui-

tend vrugte, vrugtesappe, groente,

kaasenandersuiwelprodukte,grane,

vleis en gegiste voedsel. Tradisionele

mikrobiologiese isolasie- en identifi-

kasie-metodes, sowel as molekulêre

tegnieke, word gebruik om hierdie

mikrobe te identifiseer. Navorsing

word gefokus op bederfmikrobes,

voedselgedraagde patogeniese mi-

krobe en die mikrobes wat tydens

gistinginvoedselteenwoordigis(met

’nspesifiekefokusopmelkgisting). In

baie gevalle word ’n nie-kwekings-

benadering gebruik om te verseker

dat alle lewensvatbare, hoewel nie

noodwendig kweekbare, mikrobes

opgespoor word. Hierdie navorsing-

spanworddeurprofPGouwsgelei.

Me Sarah Erasmus, wenner van die Koepen-beurs (Foto: SSFD)

Voedselwetenskap-afvaardiging na die SAAFoST kongres in Durban: Agter: Mee Wendy Buys Beneke, Marilet Laing, Terri-Lee Kammies, Kate Sendin en Carmen Bester, mnr Francois Olivier, mee Jadri Groenewald en Zandré Germishuys, dr Anina Guelpa, me Letitia Schoeman, mnre Shuaibu Bala en Jason Zhang en me Irene Orina. Voor: Prof Marena Manley, prof Pieter Gouws en dr Gunnar Sigge (Foto: SAAFoST kongres fotograaf)

plakkate aangebied het. Gedurende2015 het die SAAFoST Stigting ŉ to-taal van 19 Voedselwetenskap en-tegnologie studente by ŉ aantaltersiêre instellings finansieel onder-steun.Onswastrotsdat10vanhier-die studente aan ons Departementverbind was. Die uitblinkers wasmee Celia Walters, Emma Phillips,Carin-Marie Engelbrecht, Kayla-Anne Jordaan, Christine van Niekerk,Kirstin Mapstone, Caroline Bursey,Stephanie Phelps, Alexandra Rust enJaniBisschoff.


... NavorsiNg 74

Omgewingstema

Die omgewingstema fokusopdieim-

pak van voedselverwerkingsaktiwitei-

te op waterverbruik, afvalwaterken-

merke en behandelingsopsies. Die

toepassing van anaërobe verterings-

tegnologie en die gebruik van osoon

en ander voorbehandelingstegnieke

om die doeltreffendheid van suiwer-

ingstelsels vir afvalwater te verhoog,wordookondersoek.

Watervermorsing – óf die buitenspo-rige gebruik van water óf die onno-dige wegdoening van groot volumesbesoedelde afvalwater – is reeds virbaie jare ’n navorsingsfokus omdatSuid-Afrika toenemend waterarmword, hoewel die bevolking aanhougroei. Volhoubare voedselproduk-sie om voedselsekuriteit te versekerbetekendatmeerkosgeproduseerengepreserveer moet word, ten spytevan immer krimpende waterbronne.Navorsing oor waterverminderingin voedselverwerking, die behande-ling en herwinning van afvalwater,en energie-herwinning vanuit afvalen afvalwater word dus al hoe be-

langriker. Volhoubare voedsel- endrankverwerking, veral in die Wes-Kaap, is krities vir werksekerheid,aangesien hierdie sektor ’n groot by-drae maak in terme van buitelandsevalutaenwerkskepping.

DienavorsingwatindieDepartementonderneemword, fokus op diemini-malisering vanwater wat in voedsel-verwerkingsomgewingsgebruikword,hoewel baie navorsing ook op diebehandeling van die afvalwater vanverskeie voedselverwerkingsprosessegedoen word omdat voedselverwer-king nie werklik sonder die genere-ring van ’n sekere hoeveelheid afval-water kan geskied nie. Anaërobieseverteringstegnologie, wat bakteriëlekonsortiums gebruik om die orga-

niese besoedeling in die afvalwatertot koolstofdioksied en metaan af tebreek, is ’n studiefokus. Die metaanwat so gegenereer word, kan herwinword en is ’n waardevolle energie-bronwat ’ngedeeltevandieenergie-verbruikteëwerk.Osoonenanderge-vorderdeoksidasie-prosesse,soosUV,kan as voorbehandeling vir anaëro-bieseverteringgebruikword.’nVoor-deelvandiegebruikvanosoon isdatdit geen chemiese reste in die waterlos nie. Hierdie navorsingspan wordgelei deur dr GO Sigge en prof P Gouws.

VoedselveiligheidDie voedselveiligheidstema onder-soek die voorkoms, identiteit, oor-lewing en beheer van bederfs- enpotensiële patogene in die voor- enna-oesverwerkingsomgewing van ’nverskeidenheidkossoorte.Klemwordgeplaas op die impak van water-kwaliteit op die veiligheid van land-bouprodukte.

Dienavorsingfokusopdieondersoekvan skakels tussen die kwaliteit vanbesproeiingswater en voedselveilig-heid in kommersiële en selfversorg-

Wenners van die SAAFoST Stigting se finansiële bystand (Foto: Me A Lombard)

Proff Tormod Næs en Paula Varela, vanaf Nofima in Norweë, en prof Gastón Ares van die Universidad de la Republica, Uruguay tydens die AfroSense 2015 kongres (Foto: SSFD)

Afgevaardigdes vanaf Afrika woon AfroSense 2015 by (Foto: Mnr Anton Jordaan)


... NavorsiNg 75

ende landbou. Daar is toenemende

kommer oor die veiligheid van land-

bouproduktewatrouofnáminimale

verwerking geëet word. Indien be-

sproeideproduktedeurmikrobesbe-

smet word, sal die gesondheid van

die verbruiker beïnvloed word, wat

’n negatiewe invloed sal hê op die

land se nasionale en internasionale

handelstatus. ’nBeterbegripvandie

teenwoordigheid, oorlewing en af-

sterwevanbesmettendemikrobes is

noodsaaklik vir die ontwikkeling van

’n doeltreffende strategie wat die

lewering van veilige landbouproduk-

teaandieplaaslikeenuitvoermarkte

salverseker.

Ons navorsing oor die afgelope ses

jaar het duidelike bewyse gevind vir

besproeiingswatervanswakkwaliteit

en die risiko van patogene wat na

landbouprodukteoorgedrakanword.

Die gesondheidsrisiko’s wat uit die

gebruik van sulke water ontstaan, is

terugslae wat Suid-Afrika nie in die

huidige ekonomiese klimaat kan be-

kostig nie. Die maatskaplike gevolge

van ’n verhoogde risiko vir siekte is

eweverwoestend,veralvirdiegroot

persentasie vandiebevolkingwat inarmoedeleef.

Die sukses van die bogenoemde na-sionale studie het gelei tot verderebefondsing vanaf die Waternavor-singskommissieom ’nomvangsbepa-ling te doen van verskillende plaas-vlak- behandelingsmetodes om diehoë vlakke van besmetting deur mi-krobe in besproeiingswater te ver-minder en sodoende die gepaard-gaande voedselveiligheidsrisiko’s teverminder.Hierdieprojekhetin2012begin en sal tot 2016 aanhou. Dienavorsing inhierdiegebiedwordge-leideurdrGOSiggeenprofPGouws.

Vibrasie-spektroskopieDie vibrasie-spektroskopie tema fokus op die evaluering van groot-maat naby-infrarooi (NIR) spek-troskopie en NIR hiperspektralebeeldanalise tesame met chemo-metriese tegnieke vir die kwantita-tiewe, kwalitatiewe en verifikasie-studies van voedsel en voed-selprodukte. NIR hiperspektralebeeldvorming in die Departement ismoontlik as gevolg van navorseruit-ruile wat deur ’n Suid-Afrikaanse-

Sweedse bilaterale ooreenkoms be-

fondsword.Diewerkword in same-

werkingmetprofPaulGeladivandie

Sweedse Universiteit van Landbou-

wetenskappeonderneem.

NIR hiperspektrale beeldvorming is

soortgelyk aan foto’s neem met ’n

digitale kamerawat pixels en kleure

vertoon. In die geval van hiperspek-

trale beeldvorming word elke pixel

egter ook aan die monster se che-

miese samestelling gekoppel, wat

’n chemiese kaart van die monster

verskaf. Hierdeur is dit moontlik om

plantmateriaal te identifiseer wat

visueel dieselfde maar chemies ver-

skillend is. Studies wat voortgaan is

dieondersoekvandiepotensiaalvan

NIRhiperspektralebeeldvormingom

tussen verskillende kategorieë van

hardheid van mieliepitte te onder-

skei, en die opsporing van fungi op

heel mieliepitte voordat dit visueel

sigbaar is. Hierdie projek is intussen

uitgebreiomookX-straal tomografie

in te sluit, wat gedoen word by die

Sentrale Analitiese Fasiliteit se ‘CT’-

skanderingsafdeling in samewerk-

ingmet dr Anton du Plessis. Hierdie

afdelingwordgeleideurprofMMan-

leyendrPWilliams.

Graankwaliteit

Tussen 25 en 33% van die totale

waarde van landbouproduksie in SA

is afkomstig van graan. Die kwaliteit

van graan bepaal winsgewendheid,

dus vereis ekonomiese groei verbe-

terings in graankultivars. Verbeter-

ings in die monitering van kwaliteit

word behaal deur die optimalisering

van bestaande metodes en die im-

plementeringvannuwetegnieke.

Binne die graankwaliteitstema poog

ons 1) om beter begrip van die

onderliggende faktore wat graan-

kwaliteitsparameters bepaal, te ont-

wikkel en 2) om vinnigemetodes te

ontwikkel vir die vroeë opsporing

van superieure teellyne. Navorsings-

projekteoorgraankwaliteitwordbe-

fondsdeurdieWintergraantrust.Die

Trust verskaf ook ondersteuning by

wyse van beurse aan studente wat

opgraanverwanteonderwerpewerk.

Hierdie navorsing word gelei deur

profMManleyendrPWilliams.



Sensometriese tema

Binne die sensometriese tema, wat

wiskundige en statistiese analises

behels, is navorsingsprojekte ge-

woonlik multidissiplinêr: chemiese,

sensorieseenfisieseeienskappevan

voedselproduktewordgekorreleer.

In eksperimentele sensometriese

studiesmoetdriestukkeinligtingge-

koppel word: inligting oor die mon-

sters wat getoets word (sensoriese

of uiterlike eienskappe), verbrui-

kersvoorkeure vir die monsters (ge-

neentheid, keuse of rangordeskik-

king)enbykomende inligtingoordie

verbruikers (demografie, houdings

en gewoontes). In hierdie opsig was

daar in 2015 vrugbare navorsing-

samewerking tussen die US en prof

Tormod Næs, die hoofstatistikus by

Nofima, ’n internasionalevoedselna-

vorsingsinstituut in Noorweë. Hier-

die samewerking het gelei tot nuwe

navorsing waarin residu-analise op

voorkeurdata uitgevoer is, wat gelei

het tot nuwe insigte in die analise

van verbruikersvoorkeurdata asook

die totstandkoming van nuwe na-

vorsingsprojekte wat fokus op die

ontwikkeling van vinnige beskry-

wende sensoriese analise metodes.

Diewerk in hierdie temaword gelei

deurmeMMuller.

Sosiale ImpakDie personeel van die Departement

is betrokke by verskeie gemeenska-

psinteraksie-aktiwiteite.Verskeieper-

soneellede het opgetree as beoor-

delaars in die voedselwetenskapen

voedseltegnologiekategorie by die

Eskom Ekspo vir Jong Wetenskap-

likes.PersoneelvandieDepartementis ook betrokke in ’n raadgewendekapasiteit en as eksterne modera-tors by ander tersiêre instansieswat voedselwetenskap en -tegnolo-gie aanbied en dien ook in profes-sionelebedryfsverwanteverenigings.Dr Gunnar Sigge is tans ŉ lid vandie Raad en die Kaapse tak voorsit-ter van die Suid-Afrikaanse Vereni-ging vir Voedselwetenskap en teg-nologie (SAAFoST) en dien op dieGesamentlike Advieskomitee vandie Voedseltegnologie Departementen die Agri-Food Technology Sta-tion van die Kaapse SkiereilandUni-versiteit van Tegnologie (CPUT). DrSiggedienookopdieadvieskomiteevandie Institute of Food Technolo-gists (IFT) Annual Meeting Scien-tific Programme Advisory Panel (AMSPAP) in die VSA. Prof Manley

is die aangewese voorsitter van dieUitvoerende Komitee van die Inter-nasionale Raad vir Naby-InfrarooiSpektroskopie (ICNIRS) en voorsit-tervandieUitvoerendeKomiteevanGraanwetenskap en -tegnologie –Suid-Afrika (CST-SA). DaarbenewensdiensyopdieredaksievanActa Ali-mentaria en is sy ’nmederedakteurvan die Journal of the Science of Food and Agriculture en die Jour-nal of Plant and Soil.



PERSONEEL

AKADEMIESProfPAGouws(Voedselmikrobiologie)ProfMManley(Naby-InfrarooiSpektroskopie,Graankwaliteit)MeMMuller(SensorieseWetenskap,Sensometrie)MnrCCNg¢andwe(Graanwetenskap,Voedselchemie)DrGOSigge(Voorsitter;Omgewingsbestuur,Voedselprosessering)DrPJWilliams(Naby-infrarooiHiperspektraleBeeldanalise)

BUITENGEWONE DOSENTEProfGFox(UniversiteitvanQueensland,Australië)ProfEJoubert(LNRInfruitec-Nietvoorbij)MeRMaguire(Voedselbedryf:InEssence)ProfTNæs(Nofima,Noorweë)

TEGNIESMeMCArendse,mePduBuisson,meVRHuman,meAELombard

ADMINISTRATIEFMeMMduPreez(Departementelebeampte)

ONDERSTEUNENDMnrEBrooks

KONTAKBESONDERHEDE

Me MM du PreezT:0218083578•F:[email protected]/foodsci

http://www.sun.ac.za/foodsci

78

Departement

WINGERD- EN WYNKUNDE & Instituut vir Wynbiotegnologie & Instituut vir Wingerd- en Wynwetenskappe

DEpARTEMENT WINGERD- EN WYNKUNDE & INSTITUUT VIR WYNBIOTEGNOLOGIE & INSTITUUT VIR WINGERD- EN WYNWETENSKAppEFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

... InleIdIng 79

InleidingDie missie van die Departement

Wingerd- en Wynkunde (DWW) en

die Instituut vir Wynbiotegnologie

(IWBT) is om ’n sentrum van uitne-

mendheid inwynwetenskap tewees

wat fokus op opleiding en innove-

rende navorsing om die Suid-Afri-

kaanse wyn- en wingerdbedrywe te

voorsien van goed opgeleide mens-

like hulpbronne, voorpunttegnologie

endie jongstewetenskaplike kennis.

As die enigste omgewing by ’n Suid-

Afrikaanseuniversiteitwaaronderrig

in diewynwetenskappe plaasvind, is

’nvernamefokusopdieleweringvan

goedopgeleide,professionelegradu-

andi en nagraadse studente wat

groot bydraes tot ons bedryf en die

landbousektor in die algemeen kan

maak. Navorsing is multidissiplinêr

enintegreertradisionelewingerd-en

wynkunde met dissiplines soos fisi-

ologie, biochemie,molekulêrebiolo-

gie en biotegnologie van die wing-

erdplant, gis en melksuurbakterieë,

wynchemie en sensoriese weten-

skappe en berekeningsbiologie. Spe-

sifieke projekte ondersoek die in-

vloed van wingerd- en wynkundige

praktyke op korrel- enwynsamestel-

ling (wynkwaliteit), biopreservering,

wynveroudering en -aroma, hout en

fenoliese stowwe, oksidasie, en che-

miese en ander besmettings inwyn.

Navorsing oor wingerdkunde sluit in

wingerd-ekofisiologie,molekulêrebi-

ologie en biotegnologie, die invloed

van abiotiese faktore op wingerd-

fisiologie en korrelsamestelling, oes-

potensiaal en ligging, tafeldruifver-

bouing en voeding. Befondsing vir

navorsing word deur bydraes van-

uit verskillende bronne gegenereer,

waaronderdie Suid-AfrikaanseTafel-

druifbedryf,dieNasionaleNavorsing-

stigting,dieTechnology and Human

Resources for Industry Programme

(THRIP)enWinetech,sowelasprivaat

maatskappye soos Anchor Yeast/

Oenobrands, Lallemand, Chr Hansen,

LaffortenIOC.

Die Instituut vir Wingerd- en Wyn-

wetenskappe (IWWW) het uit die

wegspringblokke beweeg en is goed

oppadomFase1vansymandaatte

vervul, nl. die bevordering van die

kapasiteitvirnavorsing,innovasieen

tegnologie-oordrag in die Departe-

mentWingerd- enWynkunde by die

Universiteit Stellenbosch. Die alge-

helevordering isbevredigendendie

groter visie is om uiteindelik ander

kritieserolspelers,watooknavorsing

en opleidingsdienste aan die wyn-

bedryf bied, in te sluit. In 2015was

daar15kontrakpersoneelledewerk-

saamvirdieIWWW,ongeveerdubbel

vergelekemet2014.Viermensewas

in die wingerdkunde platform werk-

saam, drie in die sensoriese plat-

form,tweeindietegnologie-oordrag

platform, een in die wynkunde plat-

form, een persoon verrig ’n akade-

miese rol, een persoon koördineer

dieinternskapprogram,eenpersoonis

besigmetdieopstelvan ’neffektiewe

navorsingsdatabasis, een persoon ver-

skaf administratiewe ondersteuning

en die laaste persoon is ’n nadokto-

rale genoot. Hierdie individue het

dit moontlik gemaak dat die verskil-


80... OOrsig

Die wingerdkunde platform het ook

’nvlagskiptemadaargestel,nl.Outo-

matisasie, robotika,sensorsen intel-

ligente sisteme vir Wingerdkunde,

wat ’n loodsprojek is met die finale

projekuitlegwatin2016salvolg.

Oorsig Prestasies deur personeel en studenteVanaf 2014 tot 2015 het 49 BSc

(Agric)-studente in Wingerd- en

Wynkunde gegradueer, terwyl die

nagraadse graduandi van die DWW

soos volg was: sewe MScAgric-stu-

dente (vyf in Wynkunde en twee in

Wingerdkunde), en een PhDAgric-

student in Wingerdkunde. By die

IWBThetvierPhD-,seweMSc-en12

Honneurs-studentegegradueer.

Twee van ons nagraadse studente,

meAnri Botha enmevMarindaKru-

ger van Eck, het elk een van die 16

BacchusTrofeëbydie17de Jaarlikse

Taj Klassieke Wynkompetisie gewen.

Hierdie gesogte toekennings word

gemaakomerkenningenbeloningte

gee aan Suid-Afrikaanse wynmakers

watstylvolheid,balans,finesse,goeie

verouderingspotensiaalenkarakterin

hulwyneontwikkel.

In terme van uitsette is 33 gesub-

sidieerde publikasies (12 deur die

DWW en 21 deur die IWBT) en een

kongresverrigting (deur die DWW)

gepubliseer, asook 42 kongresby-

draes (20 internasionaal deur die

DWW, en 18 internasionaal en vier

plaaslikdeurdieIWBT.)

Lidmaatskap van komitees/rade

ProfWessel du Toit is ’n lid van die

bestuurkomitee van die Garagiste

WynAssosiasievanSuid-Afrika.

Internskap vir Wingerd- en Wynkunde

Die internskap is ’n gevestigde pro-

gram wat nou aan die begin van sy

vyfde jaar staan en word goed deur

diebedryfaanvaar.Meeras100stu-

dentehethulgradesuksesvolvoltooi

met die nuwe uitgebreide intern-

skapprogram. Die bedryf gaan voort

om die inisiatief te ondersteun en

speelŉaktiewerolindiebegeleiding

vanstudentetydensdiesesmaande.

Hierdieprogramlewernouhoogsge-

sogte professionele jong graduandi

Me Anri Botha (foto links) en me Marinda Kruger van Eck (foto regs), twee van die wenners van Bacchus Trofees, ontvang hulle toekennings van mnr Christophe Durand, eienaar van Dorrance Wines en organi-seerder van die Taj Klassieke Wynkompetisie (Foto’s: Me Nathalie Bardin & mnr Jean Marc Lederman)

Prof Maret du Toit, Voorsitter van die DWW-IWBT, het haar intreerede, “Bakterieë help produseer goeie voedsel en wyn”, in Februarie gelewer. Op die foto saam met haar is van links na regs proff Eugene Cloete, Viserektor: Navorsing en Innovasie, en Danie Brink, Waarnemende Dekaan van die Fakulteit AgriWetenskappe (Foto: Mnr Anton Jordaan)

lendeplatformsseuitsettebereik is.Die onderskeie platforms het elk ’nstrategiese dokument opgestel wat

hulle unieke strategiese doelwitteuitlê, asook besonderhede van hoehierdie doelwitte bereik kan word.


... OOrsig 81

watvinnigvirhulselfnaammaakindie

wynbedryf.

Ons streef voortdurend daarna om

die program te verbeter op die basis

van terugvoer van die studente en die

bedryf om te verseker dat dit relevant

endinamiesbly.Verlede jaar isdie Ju-

nie-werkswinkels bekend gestel – ŉ

maand van werkswinkels oor aspekte

watwisselvanbasiesebemarking,aro-

ma-opleiding, IPW, SAWIS en wynver-

snydingtotwetenskaplikeskryfwerk.

Welgevallen KelderDie Welgevallen Kelder is tydensparstyd gebruik as ’n opleidingsen-trum vir derdejaar- wynkundestu-dente.Die kelder produseer ookDieLaan- en Maties-wynreekse wat aandie publiek verkoopword en by ver-skeie Stellenbosch Universiteit funk-sies genuttig is. Die kelder het ookŉ spesiale uitgawe Pinotage-wyn virdie US en die Universiteit van Leu-ven geproduseer. ’n Baie suksesvolleinisiatief vir die verkope van gradu-andi wyne aan studente tydens dieDesember-gradeplegtigheidsweek isookvanstapelgestuur.

Die Departement Voedselwetenskap

en die Instituut vir Wynbiotegnolo-

gie van die Departement Wingerd-

en Wynkunde aan die Universiteit

Stellenbosch het van 23 tot 27 No-

vember 2015 die eerste AfroSense-

kongresbyStiasaangebied.Dietema

was New techniques and trends for

sensory characterisation and con-

sumer profiling endithet ’nAfrika-

perspektief gebied op nuwe ontwik-

kelingeindiebreësensorieseenver-

wantewetenskappe en onderwerpe,

watstrekvandieskepenanalisevan

sensoriese data asook ‘groot’ data

endiebydraesvansielkundeenmo-

derne neurobiologie tot sensoriese

toepassings om verbruikerspersep-

sie temeet.Daarwasŉgeruimetyd

reeds’nduidelikebehoefteaanso’n

konferensie: Wetenskaplike ontwik-

kelinge in die sensoriese veld en die

behoeftesvandieglobalevoedselbe-

drywe het gelei tot groot openbare

belangstellingdieafgelopedekade.

Genooide sprekers het ses interna-

sionale deskundiges op die gebied

van sensoriesewetenskap en senso-

metrika ingesluit: prof Tormod Naes

en dr Paula Varela (Noorweë), prof

Dr Hélène Nieuwoudt, navorser by die IWBT, het haar eerste NNS-gradering (vlak C2) ontvang (Foto: Mnr Anton Jordaan)

Me Marianne McKay, lektor in Wynkunde, het die 2015 Nasionale Uitnemendheid in Onderrig Toekenning van die Raad vir Hoër Onderwys ontvang ter erkenning van uitnemende onderrig aan Suid-Afrikaanse universiteite (Foto: Mnr Anton Jordaan)

2015-Internskapstudente in Wingerd- en Wynkunde (Foto: Me Anne Alessandri)


... NavorsiNg 82

Gastón Ares (Uruguay), prof ErminioMonteleone (Italië), prof DominiqueValentin (Frankryk)enprofRiettedeKock (Suid-Afrika). ’n Totaal van 46sprekers het lesings aangebied metdie fokus op nuwe en vinnige pro-fielbepalingstegnieke wat met opge-leide sensoriese paneellede of selfsverbruikers gebruik kan word. Driewerkswinkels oor sensometrika enverbruikersprofielbepalingstegniekeis ook aangebied. Laasgenoemde in-ligting was van groot waarde vir diegroot groep afgevaardigdes van dievoedselindustrie en wynbedryf. Dieverwagting is dat AfroSense ’n per-manente kenmerk van die interna-sionalekonferensiesiklussalword.

NavorsingDepartement Wingerd- en WynkundeWingerdkunde. Die generering vannuwe, innoverende en toepasbarekennis oor die wingerdplant en syverbouing is die fokus van diewing-erdkundige navorsing wat deur dieDWW onderneem word. Die fokusvan die navorsing en eksperimenter-ing in die gebied vanwingerdweten-skappe (wyn- en tafeldruiwe) is opdie effek van abiotiese faktore (lig,temperatuur, wind en water) op dieekofisiologie van wingerdfunksio-nering, korrelgroei en -samestelling.

Me Tristan Porter, me Jacqui Herbst, me Lethiwe Mbuyane, me Kelly Prior en mnr Lean Ysse besig om die kos- en wynkombinasies saam met Die Laan-wyne te geniet as deel van die Oesaffees (Foto: Me Stephany Baard)

Personeel en nagraadse studente van die DWW, IWBT en IWWW by die Welgevallen Kelder by die jaarlikse Oesaffees (Foto: Me Stephany Baard)

Mnr Riaan Wassüng, wynmaker van Die Laan-wyne, by die Welgevallen Kelder saam met me Marisa Nel, tegniese beampte by die DWW se Eksperimentele Kelder (Foto: Me Stephany Baard)

Die plaaslike AfroSense Reëlingskomitee het bestaan uit dr Hélène Nieuwoudt en prof Florian Bauer van die DWW-IWBT en me Nina Muller (Departement Voedselwetenskap) (Foto: Me Stephany Baard)

Afgevaardigdes geniet die AfroSense 2015- konferensie by STIAS, Stellenbosch (Foto: Mnr Anton Jordaan)


... NavorsiNg 83

Wingerdliggings en -kultivars wordgekies op grond van wetenskaplikeen praktiese vrae wat aangespreekmoet word. Die studies fokus opdie plant-, orgaan- en selvlakke,dus is kweekhuis- en in vitro-kul-tuurfasiliteite ook geïmplementeer.Afstandswaarneming en die ontwik-keling van nuwe tegnologieë wordookintensiefinnavorsingeneksperi-mentering in wingerdkunde gebruik.Die meerderheid studies word saammetwynkundeuitgevoerom’nbeterbegrip te bekom van die abiotiesefaktoreenvandieeffekvanverbou-ingspraktykesooslowermanipulering(opleistelsel) en besproeiing op diesamestellingenstylvandiewyn.

Wynkunde. Die wynkundige navor-sing fokus op die invloed van diewynbereidingsproses (soos die by-voegingvansuurstof),mikro-organis-mes (gisteenbakterieë), byvoegings(soos ensieme en KMK) en verou-dering op wynsamestelling, -styl en-kwaliteit, sowel as die effekte vanverskeie faktore op wynveroude-ring. Navorsers werk nou saam metbedryfsvennoteenhelpomkwessieswaarmee wynmakers op die funda-

weesomhierdiegereedskapaandiebedryf te verskaf, wat baie akkuratebeheer van die wenslike sensoriesekenmerk(e) vanafdiewingerd totbydieverbruikermoontliksoumaak.Inhierdie konteks volg prof Ferreira sewerk ook ‘n ‘omika’-benadering ommodelle te skep wat op kompleksekwessies soos ’n begrip vanwynver-ouderingschemie, wynoksidasie endiedefinisievanwynkwaliteit toege-paskanword.

Dr Albert Strever se navorsing fokusop die begrip van wingerdvariasiedeur nie-destruktiewe tegnieke, in-

Die Wingerdkunde-navorsingsgroep. Van links na regs: mnr Leonard Adams, dr Albert Strever (groepleier), me Emma Moffat, me Katharina Muller, me Talitha Venter en me Tara Southey. Afwesig: mnr Jacobus Els (Foto: Mnr Anton Jordaan)

menteleenpraktiesevlakgekonfron-teerword,optelos.

Prof Antonio Ferreira se navorsingfokus op die geurchemie van alko-holiese dranke, veral die korrelasievan sensoriese en chemiese datain die waarneming van kwaliteit. Synavorsingsprojekte het gelei tot dieontwikkeling van nuwe metodolo-gieëwatdiekwantifiseringvangeur-relevante stowwe wat as wangeureof positiewe geure in wyn ervaarword,moontlikmaak.Dietoepassingvan hibriedtegnieke en ’n holistiesebenadering word gebruik saam met

vrae oor die sensoriese kwaliteit

wat betref aroma,mondgevoel, ens.

Die werk wat in die navorsing ge-

doen word, sluit in die integrering

van diemees gevorderde chemiese/

sensoriese tegnieke en dan om die

stel inligting te gebruik om ’n voor-

spellingsmodel te ontwerp. Nie-in-

grypende opsporing verskaf ’n goeie

geleentheid om al hierdie verander-

likes te integreer wanneer wiskun-

dige modelle verskaf word en op

die ontwikkeling van aan(in)lyntoe-

stelle tydenswynproduksietoegepas

word. Die uiteindelike doelwit sou

Die Wingerdkunde (Tafeldruiwe) Navorsingsgroep. Van links na regs: me Larissa van der Vyver, me Sthobile Mhcwango, me Eunice Avenant (groepleier) en me Grace Kangueehi (Foto: Mnr Anton Jordaan)


... NavorsiNg 84

sluitend veldspektroskopie, termiesefotografieenmultispektrale afstand-swaarneming. Sy navorsing behelsook groeimodellering en blaaroud-erdombepalingstegnieke waarin dieinteraksie van plantwaterstatus enlowermanipulering ondersoek word.Ander projekte sluit in die bestude-ring van die balans tussen wingerd-opbrengskomponente en groei (meAnneli Bosman – MSc), en die ge-bruikvanafstandswaarneming inkli-maatstudies (wat ook termiese sate-llietbeeldaftasting inkorporeer) (meTaraSouthey–PhD).

Me Marianne McKay is betrokke byvoortgesettenavorsingoordie soge-naamde ‘rooksmaak’ en vlugtige fe-nole. Lede van die span het etlikewynproesessies aangebied en som-mige van die faktore wat moontliktot hierdie en die ‘gebrande rub-ber’ wangeur bydra, geïsoleer. Ver-skeie analitiese metodes word ge-bruikom tehelpomdieverbindingswat moontlik verantwoordelik is,te identifiseer. Studente, insluitendmeAnneAlessandrienmnrChrisdeVries,ondersoek faktorewatmoont-

lik die aroma vererger.MeMcKay isook baie betrokke by navorsing oorleer en opleiding in die wynbedryf,met ’n fokus op sogenaamde be-trokke leer, enookonderrigmetodeswat professionalisme en graduandi-kenmerke in ons studente sal ver-hoog.

ProfWesselduToitsenavorsingspan(insamewerkingmetdieUniversiteitvan Auckland in Nieu-Seeland) wasbetrokke by ’n ondersoek na die ef-fek van verskillende suurstofbyvoeg-

ings op die chemiese en sensoriese

kwaliteit van Sauvignon blanc-wyn.

’n Aspek van hierdie studie is ook

omSuid-AfrikaanseSauvignonblanc-

wyne in terme van hulle chemiese

en sensoriese samestelling te karak-

teriseer. Die effek van verskillende

wynbereidingspraktykeopglutatioon

in wyn is ook ondersoek. Ander na-

vorsingsprojekte het die tannien-

en antosianienkonsentrasies in rooi

druiweondersoekenhoehulleindie

ooreenstemmende wyne gereflek-

teerword. Daar is ook verskeie sen-soriese projekte aangepak, soos oordie invloed van verskillende hout-behandelings in Chenin blanc-wyne.Gevorderde analitiese tegnieke,soos GCMS, HPLC en infrarooi spek-troskopie, is ontwikkel en word virhierdiestudiesgebruik.

Dr Astrid Buica se navorsing is ge-fokus op die ontwikkeling van nuwemetodes om verbindings van belangindruiweendruifverwantematriksete ontwikkel. Teikenverbindings wis-sel van korrel- en gismetaboliete totbesmetters inwyn.Die tegniekewatgebruikword,wissel van hoë verrig-ting vloeistofchromatografie (HPLC)tot ultra-hoëdruk vloeistofchroma-tografie in kombinasie met tandemmassaspektrometrie (UPLC-MS/MS)en word in samewerking met dr MStander van die Sentrale AnalitieseFasiliteit (SAF) uitgevoer. ’n Verderebelangrike aspek van diewerk is dieontwikkeling van baie sensitiewe enspesifieke monstervoorbereidings-metodes.

Die Wynkundenavorsingsgroep. Van links na regs: me Anri Botha, me Aléta Bruwer, me Emmanuelle Lapalus, mnr Gonzalo Garrido Banuelos, me Jeanne Brand, me Alex Schulze, dr Carien Coetzee, dr Jose Luis Aleixandre, mnr Sebastian Vannevel, dr Mihaela Mihnea, me Valeria Panzeri, prof Wessel du Toit (groepleier) en wyle mnr Sam Khumalo (Foto: Mnr Anton Jordaan)


... NavorsiNg 85

Instituut vir Wynbiotegnologie

Die Druifplant Molekulêre en Bio-

tegnologie Program. Prof Melané

Vivier,asookdrrPhilipYoungenJohn

Moore, is betrokkeby fundamentele

en toegepaste studies van die druif-

plant in interaksie met patogene en

die omgewing, ondersteun deur ’n

wingerdstoktransformasieen -regen-

erasieplatform.Dievermoëomwing-

erdstokke geneties te transformeer,

maak diepgaande studies van die

wingerdstok deur ooruitdrukking en

onderdrukkingmoontlik,asook’nver-

skeidenheid van ander weefselkultu-

urtoepassings. Die navorsing word

geleidelik met wingerdkundige veld-

studies geïntegreer om ’n profiel op

tebouvanwingerdstokkewatonder

verskillende toestande groei sodat

die plant se reaksie op hierdie fak-

tore op ’n plantbiologiese vlak be-

gryp kan word. Transkriptomiese,

proteomiese, metaboliet- en hor-

moonprofielsamestelling word ge-

bruikomlaedatateverskaf,watdan

met wingerdkundige en wynkundigedata oorlê word om ’n holistiesebeeldvandiedruifgroeiprosesendieimpakdaarvanopdiewingerdstokas’nstelselteverkry.

Die Mikrobiologieprogram. Hierdieprogramwordgedryf deurproff Flo-rian Bauer en Maret du Toit, asookdrr Benoit Divol, Debra Rossouw enEvodia Setati, en behels fundamen-tele en toegepaste studies van allewynmikroörganismes,met spesifiekeklem op dié wat verantwoordelik is

vir alkoholiese en appelmelksuur-

gistings. Spesifieke aandag word

aan ’n reeks aspekte gegee, wat

strek vanaf die mikrobiese ekolo-

gie van druiwekorrels en druiwesap

tot oorlewingstrategieë van bederf-

mikroörganismes en die impak van

nie-Saccharomyces-giste op wyn-

samestelling. Die verskillende na-

vorsingsprojekte maak gebruik van

alle standaard mikrobiologiese en

molekulêre biologietegnieke, sowel

as van genomika-, metagenomika-,

Die Wingerdbiologie en -biotegnologie Navorsingsgroep. Van links na regs: dr Philip Young, dr Jayakumar Belli Kullan, me Chandré Joubert, mnr Cobus Smit, me Anke von Mollendorff, me Ilse Bezuidenhout, mnr Werner Pieterse, me Carin Basson, dr Anscha Zietsman, me Mukani Moyo, me Charmaine Stander, mnr Ralph Jones, me Helmien Barkhuizen, prof Melané Vivier (groepleier), me Jessica Vervalle, me Michelle Korkie, dr Hans Eyeghe-Bickong, dr John Moore, me Kari du Plessis, mnr Florent Weiller, dr Yu Gao en mnr Lean Yssel (Foto: Mnr Anton Jordaan)

Die Wyn Geïntegreerde Sisteembiologie Navorsingsgroep: Agter, van links na regs: dr Debra Rossouw, dr Hannibal Musarurwa, me Thato Motlhalamme en prof Florian Bauer (groepleier). Middel, van links na regs: me Mojca Ogrizović, me Zoë Simpson, me Judy Lombard, dr Thulile Ndlovu, dr Renè Naidoo, me Seipati Tenyane, me Christine du Toit, me Kelly van Wyk en me Michelle du Plessis. Voor: mnr David Kemp (Foto: Mnr Anton Jordaan)


... Tegnologie-oordrag 86

transkriptomika-, proteomika- en

metabolomika-gebaseerde benade-

rings. Die uitkomstes van hierdie

studiesword gebruik omgis en bak-

terieë met verbeterde wynkundige

eienskappe te isoleer, selekteer en/

ofgenereer.

Dr Hélène Nieuwoudt is betrokke

by twee navorsingsterreine; een be-

hels die ontwikkeling van vinnige,

nie-destruktiewe en volhoubare

analitiese tegnieke wat gebaseer is

op naby- en middel-infrarooi spek-

troskopie en chemometriese data-analise gereedskap vir kwalitatieween kwantitatiewe toepassings inwynbiotegnologie, asook fermenta-siemonitering. Die ander terrein isdie sensoriese en verbruikerspro-filering van Suid-Afrikaanse wyne,watinsamewerkingmetNofimaMatinNoorweë,Agro-SupinFrankrykendieCheninBlancAssosiasievanSuidAfrikageskied.Virdiespektroskopie-gebaseerdeprojektewasdiefokusopkwantitatiewe toepassings op drui-we,gistendemosenwyn.Sensoriese

en verbruikerstudies van wyn fokusop die effek van wynbereidings-tegnieke op die sensoriese profielvanCheninblanc-wyn.Diewerksluitook in die ontwikkeling en stawingvan vinnige verbruikersgebaseerdesensoriesemetodes.

Tegnologie-oordragWingerdkunde: Hoogtepunte op dieWingerdkunde Tegnologie-oordragkalender sluit in ŉ paneelbesprek-ingwat inMei gehou is.Hierdiedagis in samewerkingmet die Suid-Afri-kaanse Wingerd- en Wynkunde Ver-eniging (SAWWV) by Allèe BleueLandgoed aangebied om praktiese,meganieseoes-inligtingaandiebedryfoor te dra. Die dag is bygewoon deurongeveer90bedryfsrolspelers,wat pro-dusente ingesluithetvanafdieRobert-son-enOlifantsrivier-produksiegebiede.Gedurende September is daar aan diebedryf terugvoering gegee by VinProstreeksinligtingsdae. Tydens hierdiegeleenthede is die nuutste inligtingvanafprofGerhardPietersenenanderbedryfskenners rakende die bestuurvanrolbladvirusinwingerdeaanpro-dusenteoorgedra.MeLucindaHeyns

is inOktober aangestel om spesifiekWingerdkundeTegnologie-oordrag indie wynbedryf te koördineer. Nuweprioriteit tegnologie-oordragtemasis deurwyndruifprodusente vir 2016vasgestel. Die twee temas waaraandaar tans gewerk word, is a) kom-mersiële bestuur van wortelfunksieenb)besproeiingvanwingerde.

Wynkunde: Die strategiese doelwitvan die platform is die skeppingvan ’n moderne kennis-oordragstel-sel tussen die diverse netwerk vanspelers in die Suid-Afrikaanse wyn-bedryf. Die eerste fase van die stel-sel se ontwikkeling is die daarstel-ling van platforms waar navorsersen tegnologie-oordragspersone opŉ effektiewe wyse die resultate vanwingerd- en wynnavorsing aan diebedryf kan oordra. Vir hierdie doelis verskeie informasie en kommuni-kasietegnologieë (IKT’s) ontwikkel(webtuiste, inligtingsbladsye, Wine-tech Tegniese artikels, Facebook enTwitter). Fase twee van die ontwik-keling van ’n tegnologie-oordragstel-sel is die daarstelling van ’n sosialenetwerk/aangesig-tot-aangesigbena-dering aangesien dit diemees effek-

Die Wyn-sensoriese Verbuikersnavorsingsgroep: Van links na regs: mnr Carlo Valente, me Renée Crous, me Carla Weightman, me Mikahayla Williams, dr Hélène Nieuwoudt (groepleier), me Marinda Kruger-van Eck, me Valeria Panzeri en me Jeanne Brand (Foto: Mnr Anton Jordaan)



tiewemanier van kennisuitruiling is.’n Reeks “roadshows” word beplansaam met industrie kultivargroepevir2016.Diedeelnameaanindustriestudiegroepe gaan ook voorkeur ge-nietin2016.

Sosiale ImpakDieDWWmaakwynop’nkleinskaalvir die KWV (gewoonlik om verskil-lende klone te toets) en ander rol-spelers in die bedryf. Die DWW isbetrokke by verskeie tegnologie-

oordragprojekte in die gemeenskap.

Personeel word op ’n deurlopende

basis uitgenooi om op evaluerings-

panele vir die wynbedryf se VinPro-

wingerdblokkompetisietedien.Werks-

winkels word gereeld onder beskerm-

ing van die Suid-Afrikaanse Wingerd-

enWynkundeVereniging(SAWWV)vir

tafeldruifverbouers in die Noord-Kaap

en die Paarl aangebied, terwyl die

DWW ook aan ’n verskeidenheid an-

derwerkswinkelsenforumsonderdie

vaandel van die SAWWV deelneem.

Die STIAS/Perold-wingerdprojek is

’n voortgesette inisiatief waarby ’n

aantal rolspelers in die wynbedryf

betrokke is, waaronder die Pinotage

Assosiasie, en wat opleiding in jong-

stokontwikkelingaanleerlingwingerd-

werkers vanuit voorheen benadeelde

gemeenskappe verskaf. Gedurende

2015hetprofWesselduToittweega-

ragiste-kortkursusse aangebied. Daar

is ook gereelde betrokkenheid by die

WynevalueringskomiteevandieWyn-

enSpiritusraadopNietvoorbij.

Marianne McKay en ander lede van

dieDWW(meMarisaNell,meJeanne

Brand) en die IWWW (me Valeria

Penzeri, me Anne Alessandri) was

oor die afgelope drie jaar betrokke

by kurrikulumontwikkeling en onder-

rigondersteuning vir die Pinotage

Youth Development Academy (PYDA;

http://www.pyda.co.za/home/). Die

omgewinghetin2014/2015virŉses-

maandetydperk ŉ kortkursus geregis-

treermetŉprogramooralleaspekte

rakende Wynkunde-opleiding vir die

PYDA-studente, ingesluit prefermeta-

sieprosessering, wynanalise, basiese

sensoriese metodes en handelsas-

pekte.Studenteisgenomineervirver-

dereopleidinginwynevaluering.

PYDA 2015 groep en die Sensoriese Span van die DWW (Foto: PYDA) PYDA-studente leer van verdunning en konsentra-sie in die Paul van der Bijl laboratorium (Foto: Me Marianne McKay)

http://www.pyda.co.za/home/


88

PERSONEEL

AKADEMIESMeEAvenant*(Tafeldruiwe);profFFBauer(SANavorsingstoelinGeïntegreerdeWynwetenskap,GisMolekulêreenSellulêreBiologie);drEHBlancquaert(Wingerdkunde);MeABosman*(Wingerdkunde);drASBuica(Wynkunde,AnalitieseChemie);profACdaSilvaFerreira(Geurchemie);drBTDivol(Wynmikrobiologie);profMduToit(WynmikrobiologieenBiopreservering);drWJduToit(Wynchemie); meMAMcKay(Wynchemie,Wynaroma,SensorieseEvaluering); drJPMoore(Wingerdbiochemie,Metabolomika);drHHNieuwoudt*(Spektroskopie);profBAPrior*(Mikrobiologie);drDebraRossouw*(Wynbiotegnologie);drMESetati(Wynmikrobiologie);drAEStrever(WingerdverbouingenAfstandswaarneming);profMAVivier (DruifplantMolekulêreenSellulêreBiologie);profMBvonWechmar*(Mikrobe-biodiversiteit);drPRYoung*(WingerdMolekulêreFisiologie,Biotegnologie).

BUITENGEWONE AKADEMICIProfRBro*(Wynbiotegnologie),profADeloire*(Wingerdkunde), profJJHunter*(Wingerdkunde);drPJRaath*(Tafeldruiwe).

TEGNIESMnrLFAdams*,meAAlessandri*,meLEngelbrecht,drHEyeghe-Bickong*,meSCFairbairn*,meOFana*,drHHamman*,meLOIsaacs*+,mnrHKJumat*,meMBKorkie*,meWLKotobe*,mnrERLakey, meWMaxiti*,meEMoffat*,meTTMostert*,meMNell,meVPanzeri*,meAESchulze*,mnrHSeptember,mnrWSmith,meTOSouthey*+, meCMStilwaney*,mnrRAStolk*+,mnrDSwarts,meAvanWyk, meTVenter*+,meAvonMollendorff*,mnrRFWassüng,drJJZietsman*.

TEGNOLOGIE-OORDRAGMeLEHeyns*(Wingerdkunde);meKarienO’Kennedy*(Wynkunde).

DATA-ANALISMnrSJKrynauw*

ADMINISTRATIEFMeSBaard,meGRBurton,meJvanderMerwe*,meLPRambau*+,meCDSperling*,meCCAVergeer.

ONDERSTEUNENDMnrEFFebruarie,meTJansen,meJPWilliams.*Tydelik +Bedank/werkskontrakverstryk

KONTAKBESONDERHEDE

DEPARTEMENT WINGERD- EN WYNKUNDE:Me Geraldine Burton T:0218084545•[email protected]•www.sun.ac.za/viti_oenol

INSTITUUT VIR WYNBIOTEGNOLOGIE:Me Karin VergeerT:0218083770•[email protected]•www.sun.ac.za/wine_biotechnology

INSTITUUT VIR WINGERD- EN WYNWETENSKAPPE:Mnr Gerard Martin (Direkteur) Me Ronel Sperling (Administratiewe Beampte)T:0828146657;0218089602•[email protected]•[email protected]

http://www.sun.ac.za/viti_oenol

http://www.sun.ac.za/wine_biotechnology

http://www.sun.ac.za/wine_biotechnology


89

WETENSKApLIKE pUBLIKASIESFakulteit AgriWetenskappe | JAARVERSLAG 2015

WETENSKApLIKE pUBLIKASIESAGRONOMIEBOTHA PR, ZULU LB, VAN DER COLF J, SWANEPOEL PA.ProductionpotentialofItalianandWesterwoldsryegrassestablishedatdifferentplantingdates.African Journal of Range and Forage Science 2015;32(2):153-160.

GEBREMESKEL K, PIETERSE, PJ. Impactofgrazingaroundawateringpointonbotanicalcompositionofasemi-aridrangelandintheSouthernAfarRegionofEthiopia. African Journal of Basic & Applied Sciences 2015,7(4),206-218.

DERBYSHIRE G, HOFFMAN EW, KEMPEN E. Theroleofnutrientsolutioncompositionontheuptakeofnutrients,growthandvaselifeoftulipsgrownhydroponicallyunderSouthAfricanconditions.South African Journal of Plant and Soil 2015;32(3):129-137.

NGEZIMANA W, AGENBAG GA.Theeffectofnitrogenandsulphurontheagronomicalandwateruseefficienciesofcanola(Brassica napusL.)growninselectedlocalitiesoftheWesternCapeprovince,SouthAfrica.South African Journal of Plant and Soil2015;32(2):71-76.

SHOKO M, PIETERSE PJ, AGENBAG GA.Effectofsuperphosphateandmucuna(Mucuna pruriens)managementoptionsonsoilorganic

matter,soilpHandphysicalpropertiesofakaoliniticsandyloamsoilinZimbabwe.Legume Research 2015;38(2):241-245.

SWANEPOEL PA, BOTHA PR, DU PREEZ CC, SNYMAN HA.Acriticalviewonthesoilfertilitystatusofminimum-tillkikuyu–ryegrasspasturesinSouthAfrica.African Journal of Range and Forage Science 2015;32(2):113-124.

SWANEPOEL PA, BOTHA PR, DU PREEZ CC, SNYMAN HA, HABIG J.AssessmentoftillageeffectsonsoilqualityofpasturesinSouthAfricawithindexingmethods.Soil Research 2015;53(3):274-285.

SWANEPOEL PA, BOTHA PR, DU PREEZ CC, SNYMAN HA, LABUSCHAGNE J. Managing cultivatedpasturesforimprovingsoilqualityinSouthAfrica:challengesandopportunities.African Journal of Range and Forage Science 2015;32(2):91-96.

SWANEPOEL PA, SANDERSON MA, BELL LW, THOMAS DT, BENNETT JE.SouthernAfricanpasturescienceinthe21stcentury.African Journal of Range and Forage Science 2015;32(2):iii-iv.

BEWARINGSEKOLOGIE EN ENTOMOLOGIEALEXANDERME,RAVENHJ,ROBINSONTB.Foragingdecisionsofanativewhelk,Trochia cingulateLinnaeus,andtheeffectsofinvasivemusselsonpreychoice.JournalofExperimentalBiology2015;470:26-33.

ALLARDICERP,KAPPC,BOTHAA,VALENTINEA.OptimizingVermicompostconcentrationsfortheNnutritionandproductionofthelegumeLupinus angustifolius.CompostScience&Utilization2015;23:217-236.

AYLWARDJ,DREYERLL,STEENKAMPET,WINGFIELDMJ,ROETSF.Knoxdaviesia proteaeisnottheonlyKnoxdaviesia-symbiontofProtea repens.IMAFungus2015;6:471-476.

AYLWARDJ,DREYERLL,STEENKAMPET,WINGFIELDMJ,ROETSF.Long-distancedispersalandrecolonizationofafire-destroyednichebyamite-associatedfungus.FungalBiology2015;119:245-256.

BARNARDK,KRASNOVBR,GOFFL,MATTHEES.Intracommunitydynamicsofchiggers(Trombiculidae)parasiticonarodent.Parasitology2015;142:1605-1611.

BARNESBN,HOFMEYRJH,GROENEWALDS,CONLONGDE,WOHLFARTERM.Thesterile

insecttechniqueinagriculturalcropsinSouthAfrica:Ametamorphosis…butwillitfly?AfricanEntomology2015;23:1-18.

BELTRÀ,ADDISONP,ÁVALOSJA,CROCHARDD,GARCIA-MARÍF,GUERRIERIE,GILIOMEEJH,MALAUSAT,NAVARRO-CAMPOSC,PALEROF,SOTOA.Guidingclassicalbiologicalcontrolofaninvasivemealybugusingintegrativetaxonomy.PLoSONE2015;10:e0128685.

BOARDMANL,SØRENSENJG,TERBLANCHEJS.PhysiologicalandmolecularmechanismsassociatedwithcrosstolerancebetweenhypoxiaandlowtemperatureinThaumatotibia leucotreta.JournalofInsectPhysiology2015;82:75-84.

BOARDMANL,TERBLANCHEJS.Oxygensafetymarginssetthermallimitsinaninsectmodelsystem.JournalofExperimentalBiology2015;218:1677-1685.

BRIEDJT,HASSALLC,SIMAIKAJP,CORSERJD,WAREJ.Directionsindragonflyappliedecologyandconservationscience.FreshwaterScience2015;34:1020-1022.

BRIEDJT,SAMWAYSMJ.Areviewofodonatologyinfreshwaterappliedecology


BEWARINGSEKOLOGIE EN ENTOMOLOGIE 90

andconservationscience.FreshwaterScience2015;3:1023-1031.

CROUSCJ,PRYKEJS,SAMWAYSMJ.ConservingageographicallyisolatedCharaxes butterflyinresponsetohabitatfragmentationandinvasivealienplants.Koedoe2015;57:1-9.

DOMISCHS,JÄHNIGSC,SIMAIKAJP,KUEMMERLENM,STOLLS.Applicationofspeciesdistributionmodelsinstreamecosystems:thechallengesofspatialandtemporalscale,environmentalpredictorsandspeciesoccurrencedata.FundamentalandAppliedLimnology2015;186:45-61.

ESLERKJ,VONSTADENL,MIDGLEYGF.DeterminantsoftheFynbos/SucculentKaroobiomeboundary:Insightsfromareciprocaltransplantexperiment.SouthAfricanJournalofBotany2015;101:120-128.

GAIGHERR,PRYKEJS,SAMWAYSMJ.Highparasitoiddiversityinremnantnaturalvegetation,butlimitedspilloverintotheagriculturalmatrixinSouthAfricanvineyardagroecosystems.BiologicalConservation2015;186:69-74.

GLAZIERDS,KLEYNHANSE.Arborealherbivorybyasemi-terrestrialSouthAfricanisopodcrustacean,Tylos capensis Krauss (Isopoda:Tylidae),onthebietoubush,Chrysanthemoides monilifera(L.)Norlindh.AfricanInvertebrates2015;56:729-738.

GRANTPBC,SAMWAYSMJ.Acousticpreyandalisteningpredator:interactionbetweencallingkatydidsandthebat-eared

fox.Bioacoustics:TheInternationalJournalofAnimalSoundanditsRecording2015;24:49-61.

GRIESHABERBJ,TERBLANCHEJS.Acomputationalmodelofinsectdiscontinuousgasexchange:Atwo-sensor,controlsystemsapproach.JournalofTheoreticalBiology2015;374:138-151.

GROUTTG,STEPHENPR,DANEELJH,HATTINGHV.ColdTreatmentofCeratitis capitata(Diptera:Tephritidae)inorangesusingalarvalendpoint.JournalofEconomicEntomology2015;104:1174-1179.

HEELEMANNS,BÄUERLEINV,KRUGCB,ESLERKJ,POSCHLODP,REISCHC.Geneticvariationoftwospecieswithdifferentlife-historytraitsintheendangeredrenosterveldofSouthAfrica–acomparativeanalysisofEriocephalus africanus and Hemimeris racemosa.AfricanJournalofEcology2015;53:447-453.

HEINOJ,MELOAS,BINILM,ALTERMATTF,Al-SHAMISA,ANGELERDG,BONADAN,CALLISTOM,COTTENIEK,DANGLESO,DUDGEOND,ENCALADAA,GÖTHEE,GRÖNROOSM,HAMADAN,JACOBSEND,LANDEIROVL,LIGEIROR,MARTINSRT,MISERENDINOML,MdRAWICS,RODRIGUESME,ROQUEFdeO,SANDINL,SCHMERAD,SGARBILF,SIMAIKAJP,SIQUEIRAT,THOMPSONRM,TOWNSENDCR.Acomparativeanalysisrevealsweakrelationshipsbetweenecologicalfactorsandbetadiversityofstreaminsectmetacommunitiesattwospatiallevels.EcologyandEvolution2015;6:1235-1248.

HILLMP,MALANAP,TERBLANCHEJS.DivergentthermalspecialisationoftwoSouthAfricanentomopathogenicnematodes.PeerJ2015;3:e1023.

KARSTENM,JANSENVANVUURENBJ,ADDISONP,TERBLANCHEJS.DeconstructingintercontinentalinvasionpathwayhypothesesoftheMediterraneanfruitfly(Ceratitis capitata)usingaBayesianinferenceapproach:areportinterceptionsandquarantineprotocolssuccessfullypreventingnewinvasions?DiversityandDistributions2015;21:813-825.

KIETZKAGJ,PRYKEJS,SAMWAYSMJ.Landscapeecologicalnetworksaresuccessfulinsupportingadiversedragonflyassemblage.InsectConservationandDiversity2015;8:229-237.

KRUGERDHM,FOURIEJC,MALANAP.ControlpotentialofBrassicaceaecovercropsasgreenmanureandtheirhoststatusforMeloidogyne javanica and Criconemoides xenoplax.SouthAfricanJournalofEnologyandViticulture2015;36:165-174.

KRUGERDHM,FOURIEJC,MALANAP.Effectofmanagementpracticesappliedtocovercropswithbio-fumigationpropertiesoncovercropperformanceandweedcontrolinavineyard.SouthAfricanJournalofEnologyandViticulture2015;36:146-153.

KRUGERDHM,FOURIEJC,MALANAP.Theeffectofcovercropsandtheirmanagementonplant-parasiticnematodesinvineyards.SouthAfricanJournalofEnologyandViticulture2015;36:195-209.

LEVIEUXPD,MALANAP.Prospectsforusingentomopathogenicnematodestocontrolthevinemealybug,Planococcus ficus,inSouthAfricanvineyards.SouthAfricanJournalofEnologyandViticulture2015;36:59-70.

MACHINGAMBINM,DREYERLL,OBERLANDERKC,ROUXJ,ROETSF.DeathofendemicVirgilia oroboides treesinSouthAfricacausedbyDiaporthe virgiliaesp.nov.PlantPathology2015;64:1149-1156.

MAGOBARF,SAMWAYSMJ,SIMAIKAJP.Soilcompactionandsurface-activearthropodsinhistoric,agricultural,alien,andrecoveringvegetation.JournalofInsectConservation2015;19:501-508.

MANNETTILM,ESLERKJ,KNIGHTAT,VANCE-BORLANDK.Understandingsocialnetworkstoimproveadaptiveco-governancewiththe≠KhomanibushmenoftheKalahari,SouthAfrica.HumanEcology2015;43:481-492.

MANRAKHANA,VENTERJH,HATTINGHV.TheprogressiveinvasionofBactrocera dorsalis(Diptera:Tephritidae)inSouthAfrica.BiologicalInvasions2015;17:2803-2809.

MAREANCW,ANDERSONRJ,BAR-MATTHEWSM,BRAUNK,CAWTHRAHC,COWLINGRM,ENGELBRECHTF,ESLERKJ,FISHERE,FRANKLINJ,HILLK,JANSSENM,POTTSAJ,ZAHNR.Anewresearchstrategyforintegratingstudiesofpaleoclimate,paleoenvironment,andpaleoanthropology.EvolutionaryAnthropology2015;24:62-72.


BEWARINGSEKOLOGIE EN ENTOMOLOGIE 91

MATENAARD,BAZELETCS,HOCHKIRCHA.Simpletoolsfortheevaluationofprotectedareasfortheconservationofgrasshoppers.BiologicalConservation2015;192:192-199.

MATTHEECA,VANDERMESCHTL,MATTHEES.Ageneticperspectiveonthetaxonomyandevolutionofthemedicallyimportantflea,Dinopsyllus ellobius(Siphonaptera:Dinopsyllinae),andtheresurrectionofDinopsyllus abaris.BiologicalJournaloftheLinneanSociety2015;116:541-557.

AKOUA-KOFFICG,AMENEIROSRS,GOODMANSM,TUNGALUNAGCG,GÖRFÖLT,HASSANINA,KOIVOGUIL,KRÜGERDH,LAKIMMB,LAVRENCHENKOL,LEROYEM,MATTHEES,TERMEULENJ,ADU-SARKODIEY,OPPONGS,PREISERW,PEREIRAMJR,REUSKEN,CBEM,SCHNEIDERJ,SCHMIDT-CHANASITJ,FICHET-CALVETE,SEEBENS-HOYERA,GLOZA-RAUSCHF,AGUILARSETIÉNA,TSCHAPKA,MWELLSK,WEGNERT,WILKINSONDA.EvolutionaryoriginsofhepatitisAvirusinsmallmammals.ProceedingsoftheNationalAcademyofSciencesoftheUnitedStatesofAmerica2015;112:15190-15195.

MATTHEWSPGD,TERBLANCHEJS.Evolutionofthemechanismsunderlyinginsectrespiratorygasexchange.AdvancesinInsectPhysiology2015;49:1-24.

MGOCHEKIN,ADDISONP.ThesublethaleffectsofasystemicinsecticideonthevinemealybugparasitoidsAnagyrus sp.near

pseudococci(Girault)andCoccidoxenoides perminutus(Timberlake)(Hymenoptera:Encyrtidae).SouthAfricanJournalofEnologyandViticulture2015;36:175-179.

MOORES,KIRKMANW,HATTINGHV.Thehoststatusoflemonsforthefalsecodlingmoth,Thaumatotibia leucotreta(Meyrick)(Lepidoptera:Tortricidae)withparticularreferencetoexportprotocols.AfricanEntomology2015;23:519-525.

MUSVUUGWAT,DEBEERZW,DUONGTA,DREYERLL,OBERLANDERKC,ROETSF.NewspeciesofOphiostomatalesfromScolytinaeandPlatypodinaebeetlesintheCapeFloristicRegion,includingthediscoveryofthesexualstateofRaffaelea.AntonievanLeeuwenhoek2015;108:933-950.

NTSHOTSHOP,ESLERKJ,REYERSB.Identifyingchallengestobuildinganevidencebaseforrestorationpractice.Sustainability2015;7:15871-15881.

NTSHOTSHOP,PROZESKYHE,ESLERKJ,REYERSB.Whatdrivestheuseofscientificevidenceindecisionmaking?ThecaseoftheSouthAfricanWorkingforWaterprogram.BiologicalConservation2015;184:136-144.

ODENDAALD,ADDISONMF,MALANAP.Controlofcodlingmoth(Cydia pomonella)(Lepidoptera:Tortricidae)inSouthAfricawithspecialemphasisonusingentomopathogenicnematodes.AfricanEntomology2015;23:257-274.

PARIDAM,HOFFMANNAA,HILLMP.Climatechangeexpectedtodrivehabitatlossfortwokeyherbivorespeciesinanalpineenvironment.JournalofBiogeography2015;42:1210-1221.

POTGIETERL,VANVUURENJH,CONLONGDE.Theroleofheterogeneousagriculturallandscapesinthesuppressionofpestspeciesfollowingrandomwalkdispersalpatterns.EcologicalModelling2015;306:240-246.

PRINGLEKL,HEUNISJM,DEVILLIERSM.Phytosanitaryhoststatusofapplesasahostforfalsecodlingmoth,Thaumatotibia leucotreta(Meyrick)(Lepidoptera:Tortricidae).AfricanEntomology2015;23:234-238.

PRYKEJS,SAMWAYSMJ.Conservingnaturalheterogeneityiscrucialfordesigningeffectiveecologicalnetworks.LandscapeEcology2015;30:595-607.

PRYKEJS,SAMWAYSMJ,DESAEDELEERK.Anecologicalnetworkisasgoodasamajorprotectedareaforconservingdragonflies.BiologicalConservation2015;191:537-545.

REBELOAJ,LEMAITREDC,ESLERKJ,COWLINGRM.Hydrologicalresponsesofavalley-bottomwetlandtoland-use/land-coverchangeinaSouthAfricancatchment:makingacaseforwetlandrestoration.RestorationEcology2015;23:829-841.

REINECKEMK,BROWNCA,ESLERKJ,KINGJM,KLEYNHANSMT,KIDDM.Linksbetweenlateralvegetationzonesandriverflow.Wetlands2015;35:473-486.

REYERSB,NELJL,O’FARRELLPJ,SITASN,NELDC.Navigatingcomplexitythroughknowledgecoproduction:Mainstreamingecosystemservicesintodisasterriskreduction.ProceedingsoftheNationalAcademyofSciencesoftheUnitedStatesofAmerica2015;112:7362-7368.

RUWANZAS,GAERTNERM,ESLERKJ,RICHARDSONDM.AllelopathiceffectsofinvasiveEucalyptus camaldulensis on germinationandearlygrowthoffournativespeciesintheWesternCape,SouthAfrica.SouthernForests:AJournalofForestScience2015;77:91-105.

SAMWAYSMJ.Future-proofinginsectdiversity.CurrentOpinioninInsectScience2015;12:71-78.

SANDSAF,MATTHEES,MFUNEJKE,MATTHEECA.TheinfluenceoflifehistoryandclimatedrivendiversificationonthemtDNAphylogeographicstructuresoftwosouthernAfricanMastomysspecies(Rodentia:Muridae:Murinae).BiologicalJournaloftheLinneanSociety2015;114:58-68.

SASAA,SAMWAYSMJ.ArthropodassemblagesassociatedwithwildandcultivatedindigenousproteasintheGrabouwarea,CapeFloristicRegion.AfricanEntomology2015;23:19-36.

SCHMIDB,NOTTEBROCKH,ESLERKJ,PAGELJ,PAUWA,BÖHNING-GAESEK,SCHURRFM,SCHLEUNINGM.Rewardqualitypredictseffectsofbird-pollinatorsonthereproductionofAfricanProteashrubs.PerspectivesinPlant


BOS- EN HOUTKUNDE 92

Ecology,EvolutionandSystematics2015;17:209-217.

SELOMANEO,REYERSB,BIGGSR,TALLISH,POLASKYS.Towardsintegratedsocial-ecologicalsustainabilityindicators:Exploringthecontributionandgapsinexistingglobaldata.EcologicalEconomics2015;118:140-146.

SHELTONJM,SAMWAYSMJ,DAYJA.Non-nativerainbowtroutchangethestructureofbenthiccommunitiesinheadwaterstreamsoftheCapeFloristicRegion,SouthAfrica.Hydrobiologia2015;745:1-15.

SHELTONJM,SAMWAYSMJ,DAYJA.Predatoryimpactofnon-nativerainbowtroutonendemicfishpopulationsinheadwaterstreamsintheCapeFloristicRegionofSouthAfrica.BiologicalInvasions2015;17:365-379.

SIMAIKAJP,SAMWAYSMJ.Predictedrangeshiftsofdragonfliesoverawideelevationgradientinthesouthernhemisphere.FreshwaterScience2015;34:1133-1143.

SIMAIKAJP,STOLLS,LORENZAW,THOMASG,SUNDERMANNA,HAASEP.Bundlesofstreamrestorationmeasuresandtheireffectsonfishcommunities.Limnologica–EcologyandManagementofInlandWaters2015;55:1-8.

STOTTERRL,SAMWAYSMJ,HATTINGHV.Preparingthewayforsterileinsectrelease:Determinationoffalsecodlingmothdistributionacrossalandscapemosaic.CropProtection2015;40:1-4.

TEBEESTM,ESLERKJ,RICHARDSONDM.Linkingfunctionaltraitstoimpactsofinvasive

plantspecies:acasestudy.PlantEcology2015;216:293-305.

TERBLANCHEJS,OVERGAARDJ.IntroductiontotheSpecialIssue.Whatsetsthelimit?Howthermallimits,performanceandpreferenceinectothermsareinfluencedbywaterorenergybalance.JournalofThermalBiology2015;54:1-2.

TERERAIF,GAERTNERM,JACOBSSM,RICHARDSONDM.Eucalyptus camaldulensis invasioninriparianzonesrevealsfewsignificanteffectsonsoilphysico-chemicalproperties.RiverResearchandApplications2015;31(5):590-601.

TERERAIF,GAERTNERM,JACOBSSM,RICHARDSONDM.Resilienceofinvadedriparianlandscapes:thepotentialroleofsoil-storedseedbanks.EnvironmentalManagement2015;55:86-99.

VANDERCOLFFD,DREYERLL,VALENTINEA,ROETSF.Invasiveplantspeciesmayserveasabiologicalcorridorfortheinvertebratefaunaofnaturallyisolatedhosts.JournalofInsectConservation2015;19:863-875.

VANDERMESCHTL,MATTHEES,MATTHEECA.Comparativephylogeographybetweentwogeneralistfleaspeciesrevealacomplexinteractionbetweenparasitelifehistoryandhostvicariance:parasite-hostassociationmatters.BMCEvolutionaryBiology2015;15:105.

VANNIEKERKS,MALANAP.AdjuvantstoimproveaerialcontrolofthecitrusmealybugPlanococcus citri(Hemiptera:

Pseudococcidae)usingentomopathogenicnematodes.JournalofHelminthology2015;89:189-195.

VANZYLC,MALANAP.Cost-effectiveculturingofGalleria mellonella and Tenebrio molitorandentomopathogenicnematodeproductioninvarioushosts.AfricanEntomology2015;23:361-375.

KLEIJND,WINFREER,BARTOMEUSI,CARVALHEIROLG,HENRYM,ISAACKSR,KLEINA-M,KREMENC,M’GONIGLELK,RADERR,RICKETTSTH,WILLIAMSNM,ADAMSONNL,ASCHERJS,BÁLDIA,BATÁRYP,BENJAMINF,BIESMEIJERJC,BLITZERJE,BOMMARCOR,BRANDMR,BRETAGNOLLEV,BUTTONL,CARIVEAUDP,CHIFFLETR,COLVILLEJF,DANFORTHBN,ELLEE,GARRATTMPD,HERZOGF,HOLZSCHUHA,HOWLETTBG,JAUKERF,JHAS,KNOPE,KREWENKAKM,FÉONVL,MANDELIKY,MAYEA,PARKMG,PISANTYG,REEMERM,RIEDINGERV,ROLLINO,RUNDLÖFMAJ,SARDIÑASHS,SCHEPERJ,SCILIGOAR,SMITHHG,STEFFAN-DEWENTERI,THORPR,TSCHARNTKET,VERHULSTJ,VIANABF,VAISSIÈREBE,VELDTMANR,WARDKL,WESTPHALC,POTTS,SG.Deliveryofcroppollinationservicesisaninsufficientargumentforwildpollinatorconservation.NatureCommunications2015;6:7414DOI:10.1038:1-8.

WANGH,GEERTSEMAH,VANNIEUKERKENEJ,LÖFSTEDT,C.Identificationofthefemale-producedsexpheromoneoftheleafminerHolocacista capensisinfestinggrapevineinSouthAfrica.JournalofChemicalEcology2015;41:724-731.

BOS- EN HOUTKUNDEACKERMAN PA, PULKKI RE, GLEASURE EA.SoftwoodsawlogsecondarytransporttravelspeedpredictionfortheSouthAfricanforestryindustry.Southern Forests2015;77(2):107-113.

AMBUSHE AA, DU PLESSIS A, MCCRINDLE RI. Laser-inducedbreakdownspectroscopyandinductivelycoupledplasma-massspectrometryfordeterminationofCrinsoilsfromBritsDistrict,SouthAfrica.Bulletin of the Chemical Society of Ethiopia2015;29(3):357-366.

BRIENZO M, TYHODA L, BENJAMIN YL, GORGENS JF.Relationshipbetweenphysicochemicalpropertiesandenzymatichydrolysisofsugarcanebagassevarietiesforbioethanolproduction.New Biotechnology 2015;32(2):253-262.

HEVIA A, CAO QV, ALVAREZ-GONZALEZ JG, RUIZ GONZALEZ AD, VON GADOW K. Compatibilityofwhole-standandindividual-treemodelsusingcompositeestimatorsanddisaggregation.Forest Ecology and Management2015;03(035):46-56.

HUANG Y, ZHAO Y, LI S, VON GADOW K. Theeffectsofhabitatarea,vegetationstructureandinsectrichnessonbreedingbirdpopulationsinBeijingurbanparks.Urban Forestry & Urban Greening2015;14:1027-1039.


GENETIKA 93

LINDNER BG, VLOK P, WESSELS CB. Determiningoptimalprimarysawingandrippingmachinesettingsinthewoodmanufacturingchain.Southern Forests2015;1:1-11.

MEINCKEN M, FUNK SC. Burning characteristicsoflow-costsafetycharcoalbriquettesmadefromwoodresiduesandsoilfordomesticuse.Agroforestry Systems2015;89:357-363.

PHIRI D, ACKERMAN PA, WESSELS CB, DU TOIT B, JOHANSSON M, SÄLL H, LUNDQVIST SO, SEIFERT T.Biomassequationsforselecteddrought-toleranteucalyptsinSouthAfrica.Southern Forests2015;77(4):255-262.

PRETZSCH H, BIBER P, UHL E, DAHLHAUSEN J, RÖTZER T, CALDENTEY J, KOIKE T, VAN CON T, SEIFERT T, DU TOIT B, FARNDEN C, PAULEIT S. Crownsizeandgrowingspacerequirementofcommontreespeciesinurbancentres,parks,andforests.Urban Forestry & Urban Greening 2015;14:466-479.

VAN DER MERWE J, PULKKI RE, ACKERMAN PA.FibrelossesduringdebranchinganddebarkingofEucalyptuspulplogsusingasingle-gripharvester.Southern Forests2015;77(4):309-313.

VENA PF, BRIENZO M, GARCIA APARICIO MDP, GORGENS JF, RYPSTRA T.DilutesulphuricacidextractionofHemicellulosesfromEucalyptus grandisanditseffectonKraftandSoda-AQpulpandhandsheetproperties.Cellulose Chemistry and Technology2015;49(9-10):819-832.

WANG J, BU W, ZHAO B, ZHAO X, ZHANG C, FAN J, VON GADOW K.EffectsofNitrogenadditiononleafdecompositionofsingle-speciesandlittermixtureinPinus tabulaeformis forests.Forests2015;6(12):4462-4476.

WESSELS CB, MALAN FS, KIDD M, RYPSTRA T.ThevariationofmicrofibrilangleinSouthAfricangrownPinus patulaanditsinfluenceonthestiffnessofstructurallumber.Southern Forests2015;3:213-219.

WESSELS CB, MALAN FS, SEIFERT T, LOUW JH, RYPSTRA T. ThepredictionoftheflexurallumberpropertiesfromstandingSouthAfrican-grownPinus patulatrees.European Journal of Forest Research2015;134(1):1-18.

YAN Y, ZHANG C, WANG Y, ZHAO X, VON GADOW K.Driversofseedlingsurvivalinatemperateforestandtheirrelativeimportanceatthreestagesofsuccession.Ecology and Evolution2015;1688:1-13.

GENETIKABITALO DN, MADUNA SN, DA SILVA C, ROODT-WILDING R, BESTER-VAN DER MERWE AE.Differentialgeneflowpatternsfortwocommerciallyexploitedsharkspecies,tope(Galeorhinus galeus)andcommonsmoothhound(Mustelus mustelus)alongthesouth-westcoastofSouthAfrica.Fisheries Research2015;172:190-196.

COLLING J, TOHGE T, DE CLERCQ R, BRUNOUD G, VERNOUX T, FERNIE AR,

MAKUNGA NP, GOOSSENS A, PAUWELS L. OverexpressionoftheArabidopsis thaliana signallingpeptideTAXIMIN1affectslateralorgandevelopment.Journal of Experimental Botany2015;66(17):5337-5349.

FISHER RG, SMITH DM, MURRELL B, SLABBERT R, KIRBY BM, EDSON C, COTTON MF, HAUBRICH R, POND SLK, VAN ZYL GU.NextgenerationsequencingimprovesdetectionofdrugresistancemutationsininfantsafterPMTCTfailure.Journal of Clinical Virology2015;62:48-53.

GLEDHILL K, KESSEL ST, GUTTRIDGES TL, HANSELL AC, BESTER-VAN DER MERWE AE, FELDHEIM KA, GRUBER SH, CHAPMAN DD. Geneticstructure,populationdemographyandseasonaloccurrenceofblacktipsharkCarcharhinus limbatusinBimini,theBahamas.Journal of Fish Biology2015;87:1371-1388.

GOOSEN NJ, DE WET LF, GORGENS JF. ComparisonofhydrolysedproteinsfromdifferentrawmaterialsindietsforMozambiquetilapiaOreochromis mossambicus.Aquaculture International 2015;23:1165-1178.

JOOSTE AEC, MOLENAAR N, MAREE H, BESTER R, MOREY L, DE KOKER WC, BURGER JT.IdentificationanddistributionofmultiplevirusinfectionsinGrapevineleafrolldiseasedvineyards.European Journal of Plant Pathology2015;142:363-375.

LLOYD JR, KOSSMANN JM.Transitoryandstoragestarchmetabolism:twosidesofthesamecoin?Current Opinion in Biotechnology 2015;32:143-148.

MALAN-MÜLLER S, KILIAN S, VAN DEN HEUVEL LL, BARDIEN-KRUGER S, ASMAL L, WARNICH L, EMSLEY RA, HEMMINGS SMJ, SEEDAT S.Asystematicreviewofgeneticvariantsassociatedwithmetabolicsyndromeinpatientswithschizophrenia.Schizophrenia Research2015;170(1):1-17.

MAREE H, PIRIE MD, OOSTHUIZEN K, BESTER R, REES DJG, BURGER JT. PhylogenomicAnalysisRevealsDeepDivergenceandRecombinationinanEconomicallyImportantGrapevineVirus.PLoS ONE 2015;10(5):e0126819.

MIRIMIN L, KITCHIN N, IMPSON ND, CLARK PF, RICHARD J, DANIELS SR, ROODT-WILDING R.GeneticandMorphologicalCharacterizationofFreshwaterShrimps(Caridina Africana Kingsley,1882)RevealsthePresenceofAlienShrimpsintheCapeFloristicRegion,SouthAfrica.Journal of Heredity2015;106(6):711-718.

MIRIMIN L, ROODT-WILDING R.TestingandvalidatingamodifiedCTABDNAextractionmethodtoenablemolecularparentageanalysisoffertilizedeggsandlarvaeofanemergingSouthAfricanaquaculturespecies,theduskykobArgyrosomus japonicas.Journal of Fish Biology2015;86:1218-1223.

MOLENAAR N, BURGER JT, MAREE H. Detectionofadivergentvariantofgrapevine


94GRONDKUNDE & HORtOLOGIE

virusFbynext-generationsequencing.Archives of Virology2015;160:2125-2127.

NAIDU RA, MAREE H, BURGER JT.GrapevineLeafrollDiseaseandAssociatedViruses:AUniquePathosystem.Annual Review of Phytopathology2015;53:613-634.

OBERHOLSTER PJ, JAPPIE S, CHENG P, BOTHA AM, MATTHEWS MW.FirstreportofanAnabaenaBorystraincontainingmicrocystin-LRinafreshwaterbodyinAfrica.African Journal of Aquatic Science2015;40(1):21-36.

PEPLER PT, UYS DW, NEL DG. Acomparisonofsomemethodsfortheidentificationofcommoneigenvectors.Communications in StatisticsSimulation and Computation 2016;0:0.

PEPLER PT, UYS DW, NEL DG.Regularisedcovariancematrixestimationunderthecommonprincipalcomponentsmodel.Communications in StatisticsSimulation and Computation2016;0:0.

PICONE B, RHODE C, ROODT-WILDING R. DomainrepeatsrelatedtoinnateimmunityintheSouthAfricanabalone,Haliotis midae.Marine Genomics 2015;23:41-43.

PICONE B, RHODE C, ROODT-WILDING R.TranscriptomeprofilesofwildandculturedSouthAfricanabalone,Haliotis midae.Marine Genomics 2015;20:3-6.

RAMEZANI S, BLIBECH I, TRINDADE REI F, KOEHLER VAN ASCH BJ, TEIXEIRA DA COSTA L. Bactrocera oleae(Diptera:Tephritidae)inIran:AninvasionfromtheMiddleWest.

European Journal of Entomology2015;112(4):713-721.

SCHULTZ T, VAN ECK L, BOTHA AM.Phi-classglutathione-S-transferaseisinvolvedin Dn1-mediatedresistance.Physiologia Plantarum 2015;154:1-12.

SWART BL, VON DER HEYDEN S, BESTER-VAN DER MERWE AE, ROODT-WILDING R. MolecularsystematicsandbiogeographyofthecircumgloballydistributedgenusSeriola (Pisces:Carangidae).Molecular Phylogenetics and Evolution2015;93:274-280.

BESTER-VAN DER MERWE AE, GLEDHILL K.MolecularspeciesidentificationandpopulationgeneticsofchondrichthyansinSouthAfrica:currentchallenges,prioritiesandprogress.African Zoology2015;50(3):205-217.

GRONDKUNDEDe Clercq WP.Quantifyingthecatchmentsaltbalance:Animportantcomponentofsalinityassessments.SouthAfricanJournalofScience2015;111:1-8.

Howell CL, Myburgh PA, Lategan EL, Hoffman JE. AnAssessmentofWineryWastewaterDilutedforIrrigationofGrapevinesintheBreedeRiverValleywithRespecttoWaterQualityandNutrientLoad.SouthAfricanJournalofEnologyandViticulture2015; 36(3):413-425.

Mavengahama S, De Clercq WP.Effectofsoilamendmentsonyieldofwildokra(Corchorus

olitorius)innorthernKwaZulu-Natal.SouthAfrican JournalofPlantandSoil;2015:1-4.

Mills A, Milewski AV.WhywastheHighveldtreeless?LookinglaterallytothePampasforglobaledaphicprinciplesbeyondbiogeographicalaccidents.SouthAfricanJournalofBotany2015;101:1-9.

Mills A, Van der Vyver ML, Gordon IJ, Patwardhan A, Marais C, Blignaut J, Sigwela A, Kgope B. PrescribingInnovationwithinaLarge-ScaleRestorationProgrammeinDegradedSubtropicalThicketinSouthAfrica.Forest2015;6:4328-4348.

Myburgh PA, Lategan EL, Howell CL. Infrastructureforirrigationofgrapevineswithdilutedwinerywastewaterinafieldexperiment.Water SA2015;41(5):643-647.

Mulidzi AR, Clarke CE, Myburgh PA. 2015.EffectofirrigationwithdilutedwinerywastewateroncationsandpHinfourdifferentlytexturedsoils.SouthAfricanJournalofEnologyandViticulture2015;36:400-410.

Paterson DG, Van Zijl GM, Wiese LD, Clarke CE, Van Tol JJ, Turner DP.2015.SpatialsoilinformationinSouthAfrica–situationalanalysis,limitationsandchallenges.SouthAfricanJournalofScience2015;111(5/6):1-7.

Steudel T, Bugan RDH, Kipka H, Pfennig B, Fink M, De Clercq WP, Flugel W, Helmschrot W. ImplementingcontourbankfarmingpracticesintotheJ2000modeltoimprovehydrologicalanderosionmodellinginsemi-

aridWesternCapeProvinceofSouthAfrica.HydrologyResearch2015;46(2):191-211.

HORTOLOGIE AINDONGO WV, CALEB OJ, MAHAJAN PV, MANLEY M, OPARA UL.Effectsofstorageconditionsontranspirationrateofpomegranatearil-sacsandarils.South African Journal of Plant and Soil2014;31(1):7-11.

AINDONGO WV, CALEB OJ, MAHAJAN PV, MANLEY M, OPARA UL.Modellingtheeffectsofstoragetemperatureontherespirationrateofdifferentpomegranatefractions.South African Journal of Plant and Soil2014;31(4):227-231.

AMBAW A, VERBOVEN P, DELELE MA, DEFRAEYE T, TIJSKENS E, SCHENK A, VERLINDEN BE, OPARA UL, NICOLAI BM.CFD-basedanalysisof1-MCPdistributionincommercialcoolstorerooms:Porousmediummodelapplication.Food and Bioprocess Technology2014;7:1903-1916.

ARENDSE E, FAWOLE OA, OPARA UL.Effectsofpostharveststorageconditionsonphytochemicalandradical-scavengingactivityofpomegranatefruit(cv.Wonderful).Scientia Horticulturae2014;169:125-129.

ARENDSE E, FAWOLE OA, OPARA UL.Influenceofstoragetemperatureanddurationonpostharvestphysico-chemicalandmechanicalpropertiesofpomegranatefruitandarils.CyTa-Journal of Food2014;12(4):389-398.


HortoLoGIE 95

DEFRAEYE T, LAMBRECHT R, DELELE MA, TSIGE AA, OPARA UL, CRONJE PJR, VERBOVEN P, NICOLAI BM.Forced-convectivecoolingofcitrusfruit:Coolingconditionsandenergyconsumptioninrelationtopackagedesign.Journal of Food Engineering2014;121:118-127.

DREYER C, THERON KI.Theefficacyof6-benzyladenine,gibberellins4+7andprohexadione-calciumtoincreasefruitsizein‘Forelle’and‘AbateFetel’pear.South African Journal of Plant and Soil2014;31(1):53-59.

FAWOLE OA, OPARA UL.Physicomechanical,phytochemical,volatilecompoundsandfreeradicalscavengingpropertiesofeightpomegranatecultivarsandclassificationbyprincipalcomponentandclusteranalyses.British Food Journal2014;116(3):544-567.

GOUWS A, STEYN WJ.Theeffectoftemperature,regionandseasononredcolourdevelopmentinapplepeelunderconstantirradiance.Scientia Horticulturae 2014;173:79-85.

HAMADZIRIPI ET, THERON KI, MULLER M, STEYN WJ.Applecompositionalandpeelcolordifferencesresultingfromcanopymicroclimateaffectconsumerpreferenceforeatingqualityandappearance.Hortscience 2014;49(3):384-392.

HENGARI S, THERON KI, MIDGLEY SJE, STEYN WJ.Responseofapple(Malus domestica Borkh.)fruitpeelphotosystemstoheatstresscoupledwithmoderatephotosyntheticactiveradiationatdifferentfruitdevelopmental

stages.Scientia Horticulturae2014;178:154-162.

HENGARI S, THERON KI, MIDGLEY SJE, STEYN WJ.TheeffectofhighUV-Bdosageonapplefruitphotosystemsatdifferentfruitmaturitystages.Scientia Horticulturae 2014;170:103-114.

JOOSTE MM, ROHWER EA, KIDD M, HUYSAMER M.Comparisonofantioxidantlevelsandcellmembranecompositionduringfruitdevelopmentintwoplumcultivars(Prunus salicinaLindl.)differinginchillingresistance.Scientia Horticulturae 2014;180:176-189.

KELLERMAN M, ERASMUS A, CRONJE PJR, FOURIE PH.Thiabendazoleresidueloadingindip,drenchandwaxcoatingapplicationstocontrolgreenmouldandchillinginjuryoncitrusfruit.Postharvest Biology and Technology2014;96:78-87.

LADO J, RODRIGO MJ, CRONJE PJR, ZACARÍAS L.Involvementoflycopeneintheinductionoftolerancetochillinginjuryingrapefruit.Postharvest Biology and Technology2014;100:176-186.

LÖTZE E, HOFFMAN EW.Foliarapplicationofcalciumplusboronreducestheincidenceofsunburnin‘GoldenDelicious’apple.Journal of Horticultural Science & Biotechnology2014;89(6):607-612.

MAGUYLO K, COOK NC, THERON KI.Primigenicandpositionaldominanceamongreproductivebudsinshootsoftwoapple(Malusxdomestica(Borkh.))cultivars

inawarmerandcoolersite.Trees-Structure and Function2014;28:625-634.

MAGWAZA LS, LANDAHL S, CRONJE PJR, NIEUWOUDT HH, MOUNEM MOUAZEN A, NICOLAI BM, TERRY LA, OPARA UL.TheuseofVis/NIRSandchemometricanalysistopredictfruitdefectsandpostharvestbehaviourof‘NulesClementine’mandarinfruit.Food Chemistry2014;163:267-274.

MAGWAZA LS, OPARA UL.Investigatingnon-destructivequantificationandcharacterisationofpomegranatefruitinternalstructureusingX-raycomputedtomography.Postharvest Biology and Technology2014; 95:1-6.

MAGWAZA LS, OPARA UL, CRONJE PJR, LANDAHL S, NIEUWOUDT HH, MOUNEM MOUAZEN A, NICOLAI BM, TERRY LA.Assessmentofrindqualityof‘NulesClementine’mandarinduringpostharveststorage:2.RobustVis/NIRPLSmodelsforpredictionofphysico-chemicalattributes.Scientia Horticulturae2014;165:421-432.

MAGWAZA LS, OPARA UL, CRONJE PJR, LANDAHL S, NIEUWOUDT HH, MOUNEM MOUAZEN A, NICOLAI BM, TERRY LA.Assessmentofrindqualityof‘NulesClementine’mandarinfruitduringpostharveststorage:1.Vis/NIRSPCAmodelsandeffectofcanopypositionandorchardlocation.Scientia Horticulturae2014;165:410-420.

MCHENRY MP, DOEPEL D, ONYANGO BO, OPARA UL.Small-scaleportablephotovoltaic-battery-LEDsystemswithsubmersibleLED

unitstoreplacekerosene-basedartisanalfishinglampsforSub-SaharanAfricanlakes.Renewable Energy2014;62:276-284.

MPHAHLELE RR, FAWOLE OA, STANDER MA, OPARA UL.Preharvestandpostharvestfactorsinfluencingbioactivecompoundsinpomegranate(Punica granatumL.)–Areview.Scientia Horticulturae2014;178:114-123.

MPHAHLELE RR, STANDER MA, FAWOLE OA, OPARA UL.Effectoffruitmaturityandgrowinglocationonthepostharvestcontentsofflavonoids,phenolicacids,vitaminCandantioxidantactivityofpomegranatejuice(cv.Wonderful).Scientia Horticulturae2014;179:36-45.

O’GRADY L, SIGGE GO, CALEB OJ, OPARA UL.Effectsofstoragetemperatureanddurationonchemicalproperties,proximatecompositionandselectedbioactivecomponentsofpomegranate(Punica granatumL.)arils.Food Science and Technology2014;57:508-515.

OPARA UL, PATHARE PB.Bruisedamagemeasurementandanalysisoffreshhorticulturalproduce-Areview.Postharvest Biology and Technology2014;91:9-24.

PATHARE PB, OPARA UL.Structuraldesignofcorrugatedboxesforhorticulturalproduce:Areview.Biosystems Engineering2014;125:128-140.

STANDER OPJ, THERON KI, CRONJE PJR.Foliar2,4-Dapplicationafterphysiologicalfruitdropreducesfruitsplitofmandarin.Horttechnology2014;24(6):717-723.


96PlantPatOlOGIE

LANDBOU-EKONOMIECONRADIE B, PIESSE J.Productivitybenchmarkingoffree-rangesheepoperations:Technicalefficiency,correlatesofproductivityanddominanttechnologyvariantsforLaingsburg,SouthAfrica.Agrekon 2015;54(2):1-17.

DJALILOV K, PIESSE J. ThedeterminantsofbankefficiencyincentralAsia.Corporate Ownership and Control2014;12(1):656-670.

HAGGBLADE S, STAATZ J, BOUGHTON D, DIALLO D, MEYER F, MINDE IJ, TRAUB LN, TSCHIRLEY D. RegionaldimensionsofSouthAfrica’sCAADPprocess:LessonsfromWestAfrica.African Journal of Agricultural and Resource Economics2015;10(1):32-50.

HEARN H, PIESSE J. TheimpactoffirmsizeandliquidityonthecostofexternalfinanceinAfrica.South African Journal of Economics 2015;83(1):1-22.

OKAFARG,PIESSEJ,WEBSTERA.ThemotivesforinwardFDIintoSub-SaharanAfricancountries.Journal of Policy Modeling2015;37:875-890.

RONQUEST-ROSS L, VINK N, SIGGE GO.FoodconsumptionchangesinSouthAfricasince1994.South African Journal of Science2015;111(9/10):1-12.

ROY AKD, GOW JA.AttitudestowardscurrentandalternativemanagementoftheSundarbansMangroveForest,Bangladeshtoachievesustainablility.Journal of

Environmental Planning and Management 2015;58(2):213-228.

SALAHUDDIN M, GOW JA, OZTURK I.Isthelong-runrelationshipbetweeneconomicgrowth,electricityconsumption,carbondioxideemissionsandfinancialdevelopmentinGulfCooperationCouncilCountriesrobust?.Renewable & Sustainable Energy Reviews2015;51:317-326.

SALAHUDDIN M, GOW JA.Therelationshipbetweeneconomicgrowthandremittancesinthepresenceofcrosssectionaldependence.Journal of Developing Areas 2015;49(1):207-221.

TRAUB LN. Theroleofgovernmentinensuringalevelplayingfield:ThecaseofSouthAfrica’scompetitioncommissionandthemaizemillingindustry.In:CHRISTYR,DASILVAC,MHLANGAN,MbayaE,TihanyiK(eds.)Innovative institustions, public policies and private strategies for agro-enterprise development,ThefoodandAgricultureOrganizationoftheUnitedNations/WorldScientificPublischingCo.Pte.Ltd.Singapore,Singapore,2015:277-312.

UDDIN G, ALAM K, GOW JA. EstimatingtherelationshipbetweengraincropconsumptioninAustraliaandenvironmentalsustainability.Journal of Developing Areas2015;49(6):49-60.

ZHANG X, PIESSE J, FILATOTCHEV I.Familycontrol,multipleinstitutionalblock-holders,andinformedtrading.European Journal of Finance2015;21(10-11):826-847.

PLANTPATOLOGIE BESTER MC, HALLEEN F, MOSTERT L. A PCRdetectionsystemforSouthAfricanbasidiomycetousisolatesfromescaaffectedgrapevine.Australasian Plant Pathology 2015;44:647-651.

CLOETE M, FISCHER M, MOSTERT L, HALLEEN F.Hymenochaetalesassociatedwithesca-relatedwoodrotsongrapevinewithaspecialemphasisonthestatusofescainSouthAfricanvineyards.Phytopathologia Mediterranea 2015;54(2):299-312.

CLOETE M, MOSTERT L, FISCHER M, HALLEEN F.PathogenicityofSouthAfricanHymenochaetalestaxaisolatedfromesca-infectedgrapevines.Phytopathologia Mediterranea 2015; 54(2):368-379.

COERTZE S, JENSEN T, KOTZÉ TN, MCLEOD A.EstablishingthestatusofClavibacter michiganensis subsp.insidiosus inlucerneinSouthAfrica.Journal of Plant Pathology 2015;97(2):283-290.

CROUS PW, WINGFIELD MJ, GUARRO J, HERNÁNDEZ-RESTREPO M, SUTTON DA, ACHARYA K, BARBER PA, BOEKHOUT T, DIMITROV RA, DUEÑAS M, DUTTA AK, GENÉ J, GOULIAMOVA DE, GROENEWALD M, LOMBARD L, MOROZOVA OV, SARKAR J, SMITH MTH, STCHIGEL AM, WIEDERHOLD NP, ALEXANDROVA AV, ANTELMI I, ARMENGOL J, BARNES I, CANO-

LIRA JF, CASTAÑEDA RUIZ RF, CONTU M, COURTECUISSE PRR, DA SILVEIRA AL, DECOCK CA, DE GOES A, EDATHODU J, ERCOLE E, FIRMINO AC, FOURIE A, FOURNIER J, FURTADO EL, GEERING ADW, GERSHENZON J, GIRALDO A, GRAMAJE D, HAMMERBACHER A, HE X-L, HARYADI D, KHEMMUK W, KOVALENKO AE, KRAWCZYNSKI R, LAICH F, LECHAT C, LOPES UP, MADRID H, MALYSHEVA EF, MARÍN-FELIX Y, MARTÍN MP, MOSTERT L, NIGRO F, PEREIRA OL, PICILLO B, PINHO DB, POPOV ES, RODAS PELÁEZ CA, ROONEY-LATHAM S, SANDOVAL-DENIS M, SHIVAS RG, SILVA V, STOILOVA-DISHEVA MM, TELLERIA MT, ULLAH C, UNSICKER SB, VAN DER MERWE NA, VIZZINI A, WAGNER H-G, WONG PTW, WOOD AR, GROENEWALD JZ.FungalPlanetdescriptionsheets:320-370.Persoonia 2015;34:167-266.

DANIEL CK, LENNOX CL, VRIES FA. In-vitro effectsofgarlicextractsonpathogenicfungiBotrytis cinerea,Penicillium expansum and Neofabraea alba.South African Journal of Science2015;111(7/8)July/August:1-8.

DANIEL CK, LENNOX CL, VRIES FA.In vivo applicationofgarlicextractsincombinationwithcloveoiltopreventpostharvestdecaycausedbyBotrytis cinerea,Penicillium expansum and Neofabraea alba onapples.Postharvest Biology and Technology2015; 99:88-92.

ERASMUS A, LENNOX CL, KORSTEN L, LESAR K, FOURIE PH.ImazalilresistanceinPenicillium digitatum and P. italicum causing

LANDBOU-EKONOMIE & PLANTPATOLOGIE


VEEKUNDIGE WETENSKAPPE 97

citruspostharvestgreenandbluemould:Impactandoptions.Postharvest Biology and Technology 2015;107:66-76.

ERASMUS A, LENNOX CL, NJOMBOLWANA NS, LESAR K, FOURIE PH.Curativecontrolofcitrusgreenmouldbyimazalilasinfluencedbyinfectionage,woundsize,fruitexposuretime,solutionpHandfruitbrushingaftertreatment.Postharvest Biology and Technology2015;101:26-36.

GRAMAJE D, MOSTERT L, GROENEWALD JZ, CROUS PW. Phaeoacremonium:Fromescadiseasetophaeohyphomycosis.Fungal Biology2015;119:759-783.

MAGAREY RD, CHEON HONG S, FOURIE PH, CHRISTIE DN, MILES AK, SCHUTTE GC, GOTTWALD TR. PredictionofPhyllosticta citricarpa usinganhourlyinfectionmodelandvalidationwithprevalencedatafromSouthAfricaandAustralia.Crop Protection 2015;75:104-114.

MUTAWILA C, HALLEEN F, MOSTERT L. DevelopmentofbenzimidazoleresistantTrichoderma strainsfortheintegrationofchemicalandbiocontrolmethodsofgrapevinepruningwoundprotection.BioControl 2015;60:387-399.

SOUTHWOOD MJ, VILJOEN A, MCLEOD A. InoculumsourcesofFusarium oxysporum f.sp.cepae ononionintheWesternCapeProvinceofSouthAfrica.Crop Protection 2015;75:88-95.

ZIMMERMANN J, DE KLERK M, MUSYOKI MK, VILJOEN A, WATSON AK, BEED F, GORFER M, CADISCH G, RASCHE F.AnexplicitAFLP-basedmarkerformonitoringFusarium oxysporumf.sp.striga intropicalsoils.Biological Control 2015;89:42-52.

VEEKUNDIGE WETENSKAPPE BONATO M, CHERRY MI, CLOETE SWPVDM. Matechoice,maternalinvestmentandimplicationsforostrichwelfareinafarmingenvironment.AppliedAnimalBehaviourScience2015;171:1â€“7.

BRAND TS, TESSELAAR GA, HOFFMAN LC, BRAND, Z. Effectofcottonseedoilcakeasaproteinsourceonproductionofbreedingostriches.BritishPoultryScience2015;56(3):325-329.

BRAND Z, CLOETE SWPVDM. Anexploratoryanalysistodeterminetheimpactoffixedeffectsandtoestablishgeneticparametersacrosssixtypesofostrichfeathers.SouthAfricanJournalofAnimalScience2015;45(1):20-29.

CAWTHORN D, DUNCAN J, KASTERN C, FRANCIS J, HOFFMAN LC. FishspeciessubstitutionandmisnaminginSouthAfrica:Aneconomic,safetyandsustainabilityconundrumrevisited.FoodChemistry2015;185:165-181.

CAWTHORN D, HOFFMAN LC. Thebushmeatandfoodsecuritynexus:Aglobalaccountof

thecontributions,conundrumsandethicalcollisions.FoodResearchInternational2015;76:906-925.

CRUYWAGEN CW, CALITZ T.InVitrodegradationofmelaminebyruminalmicroorganisms.SouthAfricanJournalofAnimalScience2015;45(2):137-142.

CRUYWAGEN CW, TAYLOR S, BEYA M, CALITZ T. Theeffectofbufferingdairycowdietswithlimestone,calcareousmarinealgae,orsodiumbicarbonateonruminalpHprofiles,productionresponses,andrumenfermentation.JournalofDairyScience2015;98:5506-5514.

GELDENHUYS G, HOFFMAN LC, MULLER M. Thefattyacid,aminoacid,andmineralcompositionofEgyptiangoosemeatasaffectedbyseason,gender,andportion.PoultryScience2015;94:1075-1087.

HOFFMAN LC, VAN SCHALKWYK DL, MCMILLIN KW, KOTRBA R. IntramuscularfatcharacteristicsofNamibiancommoneland(Tragelaphus oryx).AfricanJournalofWildlifeResearch(formerly:SouthAfricanJournalofWildlifeResearch)2015;45(3):312-320.

HORBANCZUK JO, POLAWSKA E, WOJCIK A, HOFFMAN LC.Influenceoffrozenstorageonthefattyacidcompositionofostrichmeatenrichedwithlinseedandrapeseed.SouthAfricanJournalofAnimalScience2015;45(2):129-136.

HOUGH D, STORBECK K, CLOETE SWPVDM, SWART AC, SWART P.Relativecontributionof

P450c17towardstheacutecortisolresponse:Lessonsfromsheepandgoats.MolecularandCellularEndocrinology2015;408:107-113.

IMBAYARWO-CHIKOSI VE, DZAMA K, HALIMANI TE, VAN WYK JB, MAIWASHE AN, BANGA CB. Geneticpredictionmodelsandheritabilityestimatesforfunctionallongevityindairycattle.SouthAfricanJournalofAnimalScience2015;45(2):105-121.

JONES MS, HOFFMAN LC, MULLER M. Effectofrooibosextract(Aspalathus linearis)onlipidoxidationovertimeandthesensoryanalysisofblesbok(Damaliscus pygargus phillipsi)andspringbok(Antidorcas marsupialis)droëwors.MeatScience2015;103:54-60.

JONES MS, HOFFMAN LC, MULLER M. Oxidativestabilityofblesbok,springbokandfallowdeerdroëworswithaddedrooibosextract.SouthAfricanJournalofScience2015;111(11/12):1-8.

KANENGONI AT, CHIMONYO M, NDIMBA BK, DZAMA K. Potentialofusingmaizecobsinpigdiets-areview.Asian-AustralasianJournalofAnimalSciences2015;28(12):1669-1679.

KANENGONI AT, CHIMONYO M, TASARA T, CORMICAN P, CHAPWANYA A, NDIMBA BK, DZAMA K.AcomparisonoffaecalmicrobialpopulationsofSouthAfricanWindsnyer-typeindigenouspigs(SAWIPs)andLargeWhitexLandrace(LWxLR)crossesfeddietscontainingensiledmaizecobs.FEMSMicrobiologyLetters2015;362:1-8.


VEEKUNDIGE WETENSKAPPE 98

KILBOURNE BM, HOFFMAN LC. Energeticbenefitsandadaptationsinmammalianlimbs:Scaleeffectsandselectivepressures.Evolution2015;69(6):1546-1559.

KNAPP JL, BRIDGES CR, KROHN J, HOFFMAN LC, AUERSWALD L.Acid-basebalanceandchangesinhaemolymphpropertiesoftheSouthAfricanrocklobsters,Jasus lalandii,apalinuriddecapod,duringchronichypercapnia.BiochemicalandBiophysicalResearchCommunications2015;461:475-480.

LAUBSCHER LL, HOFFMAN LC, PITTS NI, RAATH JP.Validatingahumanbiotelemetrysystemforuseincaptivebluewildebeest(Connochaetes taurinus):HumanBiotelemetrySystemusedonBlueWildebeest.ZooBiology2015;9999:1-7.

LAUBSCHER LL, PITTS NI, RAATH JP, HOFFMAN LC. Non-chemicaltechniquesusedforthecaptureandrelocationofwildlifeinSouthAfrica.AfricanJournalofWildlifeResearch(formerly:SouthAfricanJournalofWildlifeResearch)2015;45(3):275-286.

MADZIMURE J, CHIMONYO M, DZAMA K, GARNETT ST, ZANDER KK.ClassicalswinefeverchangesthewayfarmersvaluepigsinSouthAfrica.JournalofAgriculturalEconomics2015;66(3):812-831.

MAPIYE C, VAHMANI P, AALHUS JL, ROLLAND DC, BARON VS, MCALLISTER TA, BLOCK HC, UTTARO B, DUGAN MER. Fattyacidcompositionofbeefsteersasaffectedby

dietandfatdepot.SouthAfricanJournalofAnimalScience2015;45(4):386-394.

MAPIYE C, VAHMANI P, MLAMBO V, MUCHENJE V, DZAMA K, HOFFMAN LC, DUGAN MER.Thetrans-octadecenoicfattyacidprofileofbeef:Implicationsforglobalfoodandnutritionsecurity.FoodResearchInternational2015;76:992-1000.

MLAMBO V, MAPIYE C.Towardshouseholdfoodandnutritionsecurityinsemi-aridareas:Whatroleforcondensedtannin-richruminantfeedstuffs?FoodResearchInternational2015;76:953-961.

MPETILE Z, CLOETE SWPVDM, KRUGER ACM, DZAMA K. EnvironmentalandgeneticfactorsaffectingfaecalwormeggcountsinMerinosdivergentlyselectedforreproduction.SouthAfricanJournalofAnimalScience2015;45(5):510-520.

NANTAPO CWT, MUCHENJE V, NKUKWANA TT, HUGO A, DESCALZO A, GRIGIONI G, HOFFMAN LC. Socio-economicdynamicsandinnovativetechnologiesaffectinghealth-relatedlipidcontentindiets:Implicationsonglobalfoodandnutritionsecurity.FoodResearchInternational2015;76:896-905.

NEEDHAM T, HOFFMAN LC. Carcasstraitsandcuttingyieldsofentireandimmunocastratedpigsfedincreasingproteinlevelswithandwithoutractopaminehydrochloridesupplementation.JournalofAnimalScience2015;93:4545-4556.

NEEDHAM T, HOFFMAN LC. Physicalmeatqualityandchemicalcompositon

oftheLongissimusthoracisofentireandimmunocastratedpigsfedvaryingdietaryproteinlevelswithandwithoutractopaminehydrochloride.MeatScience2015;110:101-108.

NKUKWANA TT, MUCHENJE V, MASIKA PJ, PIETERSE E, HOFFMAN LC, DZAMA K. Proximatecompositionandvariationincolour,driplossandpHofbreastmeatfrombroilerssupplementedwithMoringa oleifera leafmealovertime.AnimalProductionScience2015;A:1-9.

NORTH MA, LANE EP, MARNEWICK K, CALDWELL P, CARLISLE G, HOFFMAN LC. Suspectedleadpoisoningintwocaptivecheetahs(Acinonyx jubatus jubatus)inSouthAfrica,in2008and2013.JournaloftheSouthAfricanVeterinaryAssociation2015;86(1):1-5.

NORTH MK, FRYLINCK L, HOFFMAN LC.ThechangesinspringbokAntidorcas marsupialis LongissimusthoracisetlumborumandBicepsfemorismusclesduringtherigourperiod.MeatScience2016;112:24-30.

NORTH MK, FRYLINCK L, HOFFMAN LC. Thephysicalandbiochemicalchangesinspringbok(Antidorcas marsupialis)LongissimusthoracisetlumborumandBicepsfemorismuscleduringageing.MeatScience2015;110:145-152.

NORTH MK, HOFFMAN LC. Changesinspringbok(Antidorcas marsupialis)Longissimusthoracisetlumborummuscleduringconditioningasassessedbyatrainedsensorypanel.MeatScience2015;108:1-8.

O’NEILL B, LE ROUX A, HOFFMAN LC. Comparativestudyofthenutritionalcompositionofwildversusfarmedyellowtail(Seriola lalandi).Aquaculture2015;448:169-175.

TURNER TD, AALHUS JL, MAPIYE C, ROLLAND DC, LARSEN IL, BASARAB JA, BARON VS, MCALLISTER TA, BLOCK HC, UTTARO B, DUGAN MER. Effectsofdietssupplementedwithsunflowerorflaxseedsonqualityandfattyacidprofileofhamburgersmadewithperi-renalorsubcutaneousfat.MeatScience2015;99:123-131.

TURNER TD, MEADUS WJ, MAPIYE C, VAHMANI P, LOPEZ-CAMPOS O, DUFF P, ROLLAND DC, CHURCH JS, DUGAN MER. Isolationofα-linolenicacidbiohydrogenationproductsbycombinedsilverionsolidphaseextractionandsemi-preparativehighperformanceliquidchromatography.JournalofChromatographyB-AnalyticalTechnologiesintheBiomedicalandLifeSciences2015;980:34-40.

VAHMANI P, MAPIYE C, PRIETO N, ROLLAND DC, MCALLISTER TA, AALHUS JL, DUGAN MER.Thescopeformanipulatingthepolyunsaturatedfattyacidcontentofbeef:areview.JournalofAnimalScienceandBiotechnology2015;29(6):1-13.

VAHMANI P, MEADUS WJ, MAPIYE C, DUFF P, ROLLAND DC, DUGAN MER.Doublebondpositionplaysanimportantroleindelta-9desaturationandlipogenicpropertiesoftrans18:1Isomersinmouseadipocytes.Lipids2015;50:1253-1258.


VOEDSELWETENSKAP 99

VAHMANI P, MEADUS WJ, TURNER TD, DUFF P, ROLLAND DC, MAPIYE C, DUGAN MER. Individualtrans18:1IsomersaremetaboliseddifferentlyandhavedistincteffectsofLipogenesisin3T3-L1Adipocytes.Lipids2015;50:195-204.

VAN AMBURGH ME, COLLAO-SAENZ EA, HIGGS RJ, ROSS DA, RECKTENWALD EB, RAFFRENATO E, CHASE LR, OVERTON TR, MILLS JK, FOSKOLOS A. TheCornellNetCarbohydrateandProteinSystem:Updatestothemodelandevaluationofversion6.5.JournalofDairyScience2015;98:6361-6380.

VAN MARLE-KÖSTER E, VISSER C, MAKGAHLELA M, CLOETE SWPVDM. Genomictechnologiesforfoodsecurity:AreviewofchallengeandopportunitiesinSouthAfrica.FoodResearchInternational2015;76:971-979.

WANG MD, DZAMA K, HEFER CA, MUCHADEYI FC. GenomicpopulationstructureandprevalenceofcopynumbervariationsinSouthAfricanNgunicattle.BMCGenomics2015;16:1-16.

WANG MD, DZAMA K, REES DJG, MUCHADEYI FC.TropicallyadaptedcattleofAfrica:perspectivesonpotentialroleofcopynumbervariations.AnimalGenetics2015;do:10.111/age.12391:1-11.

VOEDSELWETENSKAPARENDSE E, FAWOLE OA, OPARA UL. DiscriminationofPomegranateFruitQualitybyInstrumentalandSensoryMeasurementsduringStorageatThreeTemperatureRegimes.Journal of Food Processing and Preservation2015;39:1867-1877.

BANDA K, CALEB OJ, JACOBS K, OPARA UL.Effectofactive-modifiedatmospherepackagingontherespirationrateandqualitypomegranatearils(cv.Wonderful).Postharvest Biology and Technology2015;109:97-105.

BEELDERS T, DE BEER D, JOUBERT E. Thermaldegradationkineticsmodelingofbenzophenonesandxanthonesduringhigh-temperatureoxidationofCyclopia genistoides(L.)Vent.plantmaterial.Journal of Agricultural and Food Chemistry2015;63:5518-5527.

CALEB OJ, FAWOLE OA, MPHAHLELE RR. Impactofpreharvestandpostharvestfactorsonchangesinvolatilecompoundsofpomegranatefruitandminimallyprocessedarils-Review.Scientia Horticulturae2015;188:106-114.

CAWTHORN D, DUNCAN J, KASTERN C, FRANCIS J, HOFFMAN LC.FishspeciessubstitutionandmisnaminginSouthAfrica:Aneconomic,safetyandsustainabilityconundrumrevisited.Food Chemistry2015;185:165-181.

CAWTHORN D, HOFFMAN LC.Thebushmeatandfoodsecuritynexus:Aglobalaccountof

thecontributions,conundrumsandethicalcollisions.Food Research International2015;76:906-925.

CRONJE A, CROUCH EM, MULLER M, THERON KI, VAN DER RIJST M, STEYN WJ. Canopypositionandcoldstorageaffectsmealinessincidenceandconsumerpreferencefortheappearanceandeatingqualityof‘Forelle’pears.Scientia Horticulturae2015;194:327-336.

DE BEER D, MALHERBE CJ, BEELDERS T, WILLENBURG EL, BRAND DJ, JOUBERT E. Isolationofaspalathinandnothofaginfromrooibos(Aspalathus linearis)usinghigh-performancecountercurrentchromatography:Sampleloadingandcompoundstabilityconsiderations.Journal of Chromatography A2015;1381:29-36.

GELDENHUYS G, HOFFMAN LC, MULLER M. Thefattyacid,aminoacid,andmineralcompositionofEgyptiangoosemeatasaffectedbyseason,gender,andportion.Poultry Science2015;94:1075-1087.

GIDDEY KF, KIDD M, BRITZ TJ, SIGGE GO, LAMPRECHT C. ImpactofhydrogenperoxidetreatmentonenvironmentalEscherichia coli strains.Journal of Applied Microbiology2015;3:49-57.

GUELPA A, BEVILACQUA M, MARINI F, O’KENNEDY K, GELADI P, MANLEY M. ApplicationofRapidViscoAnalyser(RVA)viscogramsandchemometricsformaizehardnesscharacterisation.Food Chemistry 2015;173:1220-1227.

GUELPA A, DU PLESSIS A, KIDD M, MANLEY M.Non-destructiveEstimationofMaize(ZeamaysL.)KernelHardnessbyMeansofanX-rayMicro-computedTomography(?CT)DensityCalibration.Food and Bioprocess Technology2015;8:1419-1429.

HOFFMAN LC, VAN SCHALKWYK DL, MCMILLIN KW, KOTRBA R.IntramuscularfatcharacteristicsofNamibiancommoneland(Tragelaphus oryx).African Journal of Wildlife Research (formerly: South African Journal of Wildlife Research)2015;45(3):312-320.

HUSSEIN ZH, CALEB OJ, JACOBS K, MANLEY M, OPARA UL. Effectofperforation-mediatedmodifiedatmospherepackagingandstoragedurationofphysiocochemicalpropertiesandmicrobialqualityoffreshminimallyprocessed‘Acco’pomegranatearils.LWT-Food Science and Technology2015;64:911-918.

JONES MS, HOFFMAN LC, MULLER M. Effectofrooibosextract(Aspalathus linearis) on lipidoxidationovertimeandthesensoryanalysisofblesbok(Damaliscus pygargus phillipsi)andspringbok(Antidorcas marsupialis) droÃ«wors.Meat Science2015;103:54-60.

JONES MS, HOFFMAN LC, MULLER M. Oxidativestabilityofblesbok,springbokandfallowdeerdroÃ«worswithaddedrooibosextract.South African Journal of Science 2015;111(11/12):1-8.

KAMAKURA R, SON MJ, DE BEER D, JOUBERT E, MIURA Y, YAGASAKI K. Antidiabeticeffectofgreenrooibos(Aspalathus linearis)extractinculturedcellsandtype2diabeticmodel


WINGERD- EN WYNKUNDE 100

KK-Aymice.Cytotechnology2015;67:699-710.

MARINI F, DE BEER D, JOUBERT E, WALCZAK B. Analysisofvarianceofdesignedchromatographicdatasets:Theanalysisofvariance-targetprojectionapproach.Journal of Chromatography A2015;1405:94-102.

MAZIBUKO SE, JOUBERT E, JOHNSON R, LOUW J, OPOKU AR, MULLER CJF. Aspalathinimprovesglucoseandlipidmetabolismin3T3-L1adipocytesexposedtopalmitate.Molecular Nutrition & Food Research2015;59:2199-2208.

MOORE JP, ZHANG S, NIEUWOUDT HH, DIVOL BT, TRYGG J, BAUER FF.Amultivariateapproachusingattenuatedtotalreflectancemid-infraredspectroscopytomeasurethesurfacemannoproteinsandβ-glucansofyeastcellwallsduringwinefermentations.Journal of Agricultural and Food Chemistry 2015;63:10054-10063.

MORTIMER M, VISSER JAK, DE BEER D, JOUBERT E, LOUW A.DivideandconquermaynotbetheoptimalapproachtoretainthedesirableestrogenicattributesoftheCyclopianutraceuticalextract,SM6Met.PLoS ONE 2015;10(7):e0132950,22pages.

OPARA UL, ATUKURI J, FAWOLE OA. Applicationofphysicalandchemicalpostharvesttreatmentstoenhancestorageandshelflifeofpomegranatefruit-Areview.Scientia Horticulturae2015;197:41-49.

OPARA UL, CALEB OJ, UCHECHUKWU-AGUA AD. EvaluatingtheImpactsofSelected

PackagingMaterialsontheQualityAttributesofCassavaFlour(cvs.TME419andUMUCASS36).Journal of Food Science2016;0:C1-C8.

OPARA UL, HUSSEIN ZH, CALEB OJ, MAHAJAN PV. InvestigatingtheEffectsofPerforationandStorageTemperatureonWaterVapourTransmissionRateofPackagingFilms:ExperimentalandModellingApproaches.Wulfenia 2015;22(9):498-509.

ROETS C, ROSE SH, MULLER M, MANLEY M. Laboratoryandcommercial-scaleevaluationoftheeffectofpureandcommercialendoxylanasesandendoglucanasesonwheatflourbreadquality.Acta Alimentaria2015;44(2):276-288.

RONQUEST-ROSS L, VINK N, SIGGE GO.FoodconsumptionchangesinSouthAfricasince1994.South African Journal of Science2015;111(9/10):1-12.

SCHULZE AE, BEELDERS T, STEENKAMP IS, ERASMUS LM, DE BEER D, JOUBERT E. Honeybushherbalteas(Cyclopiaspp.)contributetohighlevelsofdietaryexposuretoxanthones,benzophenones,dihydrochalconesandotherbioactivephenolics.Journal of Food Composition and Analysis2015;44:139-148.

UCHECHUKWU-AGUA AD, CALEB OJ, MANLEY M, OPARA UL. Effectsofstorageconditionsanddurationonphysicochemicalandmicrobialqualityoftheflouroftwocassavacultivars(TME419andUMUCASS36).CyTA-Journal of Food2015;13(4):635-645.

UCHECHUKWU-AGUA AD, CALEB OJ, OPARA UL. PostharvestHandlingandStorageofFreshCassavaRootandProducts:aReview.Food and Bioprocess Technology2015;8:729-748.

VAN DER MERWE A, MULLER M, VAN DER RIJST M, LABUSCHAGNE I, NAES T, STEYN WJ. Impactofappearanceondegreeoflikingandeatingqualityexpectationsofselectedapplecultivars.International Journal of Food Science and Technology2015;50:492-499.

VAN DER MERWE JD, DE BEER D, JOUBERT E, GELDERBLOM WCA. Short-termandsub-chronicdietaryexposuretoaspalathin-enrichedgreenrooibos(Aspalathus linearis)extractaffectsratliverfunctionandantioxidantstatus.Molecules2015;20:22674-22690.

WINGERD- EN WYNKUNDE

DVOALEIXANDRE-TUDO J-L, NIEUWOUDT HH, ALEIXANDRE J-L, DU TOIT WJ. RobustUltraviolet-Visible(UV-Vis)PartialLeast-Squares(PLS)modelsfortanninquantificationinredwine.Journal of Agricultural and Food Chemistry2015;63:1088-1098.

ALEIXANDRE-TUDO JL, WEIGHTMAN C, PANZERI V, NIEUWOUDT HH, DU TOIT WJ. EffectofSkinContactBeforeandDuringAlcoholicFermentationontheChemicalandSensoryProfileofSouthAfricanChenin

BlancWhiteWines.South African Journal of Viticulture and Oenology 2015; 36:366-377.

ANTALICK G, SUKLJE K, BLACKMAN JW, MEEKS C, DELOIRE A, SCHMIDTKE LM. Influenceofgrapecompositiononredwineesterprofile:ComparisonbetweenCabernetSauvignonandShirazcultivarsfromAustralianwarmclimate.Journal of Agricultural and Food Chemistry2015;63:4664-4672.

ANTALICK G, TEMPERE S, SUKLJE K, BLACKMAN JW, DELOIRE A, DE REVEL G, SCHMIDTKE LM.Investigationandsensorycharacterizationof1,4-Cineole:ApotentialaromaticmarkerofAustralianCabernetSauvignonwine.Journal of Agricultural and Food Chemistry2015;63:9103-9111.

COETZEE C, BRAND J, EMERTON G, JACOBSON D, SILVA FERREIRA AC, DU TOIT WJ.Sensoryinteractionbetween3-mercaptohexan-1-ol,3-isobutyl-2-methoxypyrazineandoxidation-relatedcompounds.Australian Journal of Grape and Wine Research2015;21:179-188.

COETZEE C, DU TOIT WJ.SauvignonBlancWine:ContributionofAgeingandOxygenonAromaticandNon-aromaticCompoundsandSensoryComposition:AReview.South African Journal of Enology and Viticulture 2015;36:347-365.

GABRIELLI M, BUICA A, FRACASSETTI D, STANDER M, TIRELLI A, DU TOIT WJ. DeterminationofsotoloncontentinSouthAfricanwhitewinesbytwonovelHPLC-UV



andUPLC-MSmethods.Food Chemistry2015;169:180-186.

GIACOSA S, MARENGO F, GUIDONI S, ROLLE L, HUNTER JJ. Anthocyaninyieldandskinsofteningduringmaceration,asaffectedbyvineyardroworientationandgraperipenessofVitis viniferaL.cv.Shiraz.Food Chemistry 2015; 174:8-15.

MCKAY M, SMITH-TOLKEN AR, ALESSANDRI AF, NELL M. TheImpactofService-LearningonProfessionalisminUndergraduateViticultureandOenologyStudents.in(Eds.)P.L.Lin,M.WiegandandA.R.Smith-Tolken.ServiceLearning in Higher Education – Building Community Across the Globe, UniversityofIndianapolisPress.,Indianapolis,USA,2015:63-77.

MONFORTE AR, JACOBSON D, SILVA FERREIRA AC.Chemiomics:NetworkreconstructionandkineticsofPortwineaging.Journal of Agricultural and Food Chemistry 2015; 63:2576-2581.

OLIVEIRA MC, BARROS AS, SILVA FERREIRA AC, SILVA AMS. InfluenceofthetemperatureandoxygenexposureinredPortwine:Akineticapproach.Food Research International 2015; 75:337-347.

PIANO F, FRACASSETTI D, BUICA A, STANDER M, DU TOIT WJ, BORSA D, TIRELLI A.Developmentofanovelliquid/liquidextractionandultra-performanceliquidchromatographytandemmassspectrometrymethodfortheassessmentofthiolsinSouthAfricanSauvignonBlancwines.Australian

Journal of Grape and Wine Research2015;21:40-48.

VAZ-MOREIRA I, NARCISO-DA-ROCHA C, DE BRANDT T, VANDAMME V, SILVA FERREIRA AC, LOBO-DA-CUNHA A, NUNES OC, MANAIA CM. Hydromonasduriensisgen.nov.,sp.nov.,isolatedfromfreshwater.International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology2015;65:4134-4139.

IWBTALEIXANDRE-TUDO J-L, NIEUWOUDT HH, ALEIXANDRE J-L, DU TOIT WJ. RobustUltraviolet-Visible(UV-Vis)PartialLeast-Squares(PLS)modelsfortanninquantificationinredwine.Journal of Agricultural and Food Chemistry2015;63:1088-1098.

BAGHERI B, BAUER FF, SETATI ME. Thediversityanddynamicsofindigenousyeastcommunitiesingrapemustfromvineyardsemployingdifferentagronomicpracticesandtheirinfluenceonwinefermentation.South African Journal of Enology and Viticulture 2015;36:243-251.

BECKNER-WHITENER ME, CARLIN S, JACOBSON D, WEIGHILL D, DIVOL B, CONTERNO L, DU TOIT M, VRHOVSEK U. Earlyfermentationvolatilemetaboliteprofileofnon-Saccharomyces yeastinredandwhitegrapemust:Atargetedapproach.LWT-Food Science and Technology2015;64:412-422.

CHIDI BS, ROSSOUW D, BUICA AS, BAUER FF. Determiningtheimpactofindustrialwineyeaststrainsonorganicacidproduction

underwhiteandredwine-likefermentationconditions.South African Journal of Enology and Viticulture2015;36:316-327.

FRANKEN J, BURGER A, SWIEGERS JH, BAUER FF. ReconstructionofthecarnitinebiosynthesispathwayfromNeurospora crassaintheyeastSaccharomyces cerevisiae.Applied Microbiology and Biotechnology 2015;99:6377-6389.

GAO Y, FANGEL JU, WILLATS WGT, VIVIER MA., MOORE JP.Dissectingthepolysaccharide-richgrapecellwallchangesduringwinemakingusingcombinedhigh-throughputandfractionationmethods.Carbohydrate Polymers 2015;133:567-577.

GHOSH S, BAGHERI B, MORGAN HH, DIVOL B, SETATI ME.AssessmentofwinemicrobialdiversityusingARISAandcultivation-basedmethods.Annals of Microbiology2015;65:1833-1840.

LASHBROOKE J, ADATO A, LOTAN O, ALKAN N, TSIMBALIST T, RECHAV K., FERNANDEZ-MORENO J-P, WIDEMANN E, GRAUSEM B, PINOT F, GRANELL A, COSTA F, AHARONI A. TheTomatoMIXTA-Liketranscriptionfactorcoordinatesfruitepidermisconicalcelldevelopmentandcuticularlipidbiosynthesisandassembly.Plant Physiology2015;169:2553-2571.

LASHBROOKE J, AHARONI A, COSTA F. GenomeinvestigationsuggestsMdSHN3,anAPETALA2-domaintranscriptionfactorgene,tobeapositiveregulatorofapplefruitcuticleformationandaninhibitorofrusset

development.Journal of Experimental Botany 2015;66:6579-6589.

LOUW L, OELOFSE S, NAES T, LAMBRECHTS M, VAN RENSBURG P, NIEUWOUDT HH. Optimisationofthepartialnappingapproachforthesuccessfulcapturingofmouthfeeldifferentiationbetweenbrandyproducts.Food Quality and Preference2015;41:245-253.

LOUW L, OELOFSE S, NAES T, LAMBRECHTS M, VAN RENSBURG P, NIEUWOUDT HH.Theeffectoftastingsheetshapeonproductconfigurationsandpanellists’performanceinsensoryprojectivemappingofbrandyproducts.Food Quality and Preference2015;40:132-136.

MEHLOMAKULU NN, SETATI ME, DIVOL BT. Non-Saccharomyceskillertoxins.PossiblebiocontrolagentsagainstBrettanomyces in wine?South African Journal of Enology and Viticulture2015;36:94-104.

MOORE JP, FARRANT JM. Editorial:Currentadvancesandchallengesinunderstandingplantdesiccationtolerance.Frontiers in Plant Science2015;6:1-3

MOORE JP, ZANG S-L, NIEUWOUDT H, DIVOL B, TRYGG J, BAUER FF.Amultivariateapproachusingattenuatedtotalreflectancemid-infraredspectroscopytomeasurethesurfacemannoproteinsandβ-glucansofyeastcellwallsduringwinefermentations.Journal of Agricultural and Food Chemistry 2015;63:10054-10063.



NDLOVU B, SCHOEMAN H, FRANZ CMAP, DU TOIT M. Screening,identificationandcharacterizationofbacteriocinsproducedbywine-isolatedLABstrains.Journal of Applied Microbiology2015;118:1007-1022.

ROSSOUW D, BAGHERI B, SETATI ME, BAUER FF.Co-Flocculationofyeastspecies,anewmechanismtogovernpopulationdynamicsinmicrobialecosystems.PLoS One2015;10(e0136249):1-17.

SETATI ME, JACOBSON D, BAUER FF. Sequence-basedanalysisof Vitis viniferaL.cvCabernetSauvignongrapemustmycobiomeinthreeSouthAfricanvineyardsemployingdistinctagronomicsystems.Frontiers in Microbiology2015;6:1-11.

TROLLOPE KM, VOLSCHENK H, GORGENS JF, BRO R, NIEUWOUDT HH.Direct,simultaneousquantificationoffructooligosaccharidesbyFT-MIRATRspectroscopyandchemometricsforrapididentificationofsuperior,engineeredβ-fructofuranosidases.Analytical and Bioanalytical Chemistry2015;407:1661-1671.

WEIGHILL DA, JACOBSON DA. 3-waynetworks:Applicationofhypergraphsformodellingincreasedcomplexityincomparativegenomics.PLOS Computational Biology2015;11(e1004079):1-23.

ZIETSMAN AJ, MOORE JP, FANGAL JU, WILLATS WGT, VIVIER MA.Profilingthehydrolysisofisolatedgrapeberryskincellwallsbypurifiedenzymes.Journal of Agricultural and Food Chemistry2015;63:8267-8274.

ZIETSMAN AJ, MOORE JP, FANGEL JU, WILLATS WGT, TRYGG J, VIVIER MA. Followingthecompositionalchangesoffreshgrapeskincellwallsduringthefermentationprocessinthepresenceandabsenceofmacerationenzymes.Journal of Agricultural and Food Chemistry2015;63:2798-2810.


103

Ontwerpendigitalepublikasie deurSUNMeDIAStellenbosch www.africansunmedia.co.za

Dekaan:ProfASMKaraanWaarnemendedekaan:ProfDBrink

Fakulteitsbestuurder:DrM-JFreeboroughBemarkingsbeampte:MeCBruce

Redakteur:DrLTyhoda

FisieseAdresFakulteitAgriWetenskappe,JSMaraisgebou1023

UniversiteitStellenbosch,7600Stellenbosch

PosadresFakulteitAgriWetenskappe,UniversiteitStellenbosch

PrivaatSakX1,7602Matieland

T:0218084737F:0218082001E:[email protected]/agric


fakulteit agriwetenskappe

Documents