FAS LKE RAPORU Temel Makro Ekonomik Gstergeler GSYH ( Milyon $ )105.101KBGSYH ( $ )3.199Byme Oran ( % )4.54%Nfus32.853.000Yzlm ( km )71.850BakentRabat Para Birimi Resmi para birimi Dirhemdir (MAD)dur. 1 Dirhem 0.26 TL deerindedir. Yine 1 Dirhem, 0.039 Euroya ve 0.099 Amerikan Dolarna tekabl etmektedir. 1 Fas Dirhemi 100 Santim (Demir Para) olarak deer bulmaktadr. Dolamdaki banknot paralar 10, 20, 50, 100, 200 Fas dirhemidir. Pasaport ve Vize lemleri Fas, gerek AB lkelerine gerekse de Trkiye'ye vize uygulamamaktadr. Kullanlan Lisan lkenin resmi dili Arapa olmakla birlikte i ilikilerinde gneyde Franszca, kuzeyde spanyolca ve Franszca konuulmaktadr. Devlet memurlarnn ounluu da Franszca kullanmaktadr. ngilizce giderek yaygnlamasna ramen lkede yaygn olarak Franszca konuulmas bazen bir dezavantaj olabilmektedir. yazmalar ve ticari materyalin Franszca olmas gerekmektedir. Yararl Adresler Rabat_Ticaret_MusavirligiAdres: Turkish Embassy Office of the Commercial Counsellor 4, Rue Tiflet Hassan Rabat/MAROC Telefon:00 212 537 76 76 01 Faks:00 212 537 76 76 42 E-posta: rabat@ekonomi.gov.tr Kazablanka OfisiAdres:Turkish Embassy Office of the Commercial Counsellor Angel Boulevard dAnfa et Rue dAlgerie, 2 eme etage, appt. 1Casablanca MAROC Tel:00 212522 27 67 57 Faks: 00 212 522 27 67 62 E-posta : kazablanka@ekonomi.gov.tr Web Sitesi : Kazablanka Ofisi Genel Ekonomik Durum Genel Ekonomik Durum Ekonomik Yap Dnyann en byk fosfat yataklarna sahip olan Fas, ekonomisini tarm, imalat, balklk ve turizm sektr gelirleri ve d lkelerde alan Fasllarn lkeye getirdikleri dvizlerle ayakta tutmaktadr.1980li yllardan itibaren Fas, IMF ve Dnya Bankas ile ibirlii iinde baarl bir ekonomik reform srecine girmi, bu erevede, d ticaret rejiminin liberalletirilmesi, yeni yatrm kanunu, zelletirme program ve bankaclk sisteminin iyiletirilmesine gidilmitir. Fas ekonomisinin son 10 ylda tarm ve fosfat sektrlerine olan bamll azalarak imalat ve hizmet sektrlerinin GSYHdaki paylar artmtr.Hkmetin ncelii isizlik orann drmek ve ekonomik durgunlua bal olarak artan fakirlii azaltmaktr. lkede ekonomik aktivite Kazablanka ve Rabat etrafnda younlamtr. Hkmet, az nfuslu blgelerdeki i imknlarn gelitirmek amacyla yatrm tevikleri uygulamaktadr.2011 - 2015 yllar arasnda GSYHnn yllk ortalama % 4,7 orannda bymesi tahmin edilmektedir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Ekonomi Politikalar Fas, Dnya Bankas tarafndan nerilen bir ekonomik program yrtmektedir. lkedeki sosyal ve ekonomik eitsizliin bymedeki en nemli engel olduu belirtilmektedir. Orta ve uzun vadeli hedefler ieren Dnya Bankas program yllk ortalama bymenin %5-6 dzeyinde gereklemesi gerektii ynndedir.Turizm gelirleri lkenin en nemli dviz girdi kayna konumundadr. Dier nemli dviz kaynaklar yurt dnda alan Fasl iilerin gnderdikleri dvizler ve fosfat ihracatndan elde edilen gelirlerdir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Ekonomik Performans Fas orta gelir dzeyinde bir lke olarak kabul edilmektedir. Gayri Safi Yurtii Haslann yaklak te ikisi hizmetler sektrne dayanmaktadr. malat sektr GSYHnn yaklak % 13n, tarm sektr ise GSYHnn yaklak % 12sini oluturmaktadr. Madencilik sektr ise GSYHnn yaklak % 4n oluturmaktadr. D bor yknn fazla olmamas nedeniyle yaanan kresel ekonomik krizden greceli olarak daha az etkilenmitir. Orta vadede ekonominin g kazanmas beklenmektedir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Blgesel Eilimler AB ile Fas Krall Ortaklk Anlamas 15 Ekim 1995te imzalanm ve 1 Mart 2000de yrrle girmitir. Bahse konu anlamann yrrle girmesi ile birlikte sanayi rnlerinde tedrici olarak gmrk vergileri ve e etkili vergiler 1 Mart 2012de tamamen sfrlanmtr. Tarm rnlerinde ise belirli rnlerde iin belirtilen kota ve tarifelerin dikkate alnmasnda uzlalmtr. Ayrca, AB-Fas Ortaklk Anlamas kapsamnda, ileri tarm tavizleri mzakereleri 14 Aralk 2009 tarihinde sonulanmtr. Trkiye ile Fas Krall arasnda 7 Nisan 2004 tarihinde akdedilen STA 1 Ocak 2006 tarihinde yrrle girmi olup, anlamaya ekli Protokol hkmlerine gre uygulanan gmrk vergi oranlarnn karlkl olarak iki lke arasnda tedricen indirilmesi 1 Ocak 2015te tamamlanacaktr. Trkiye-Fas STA Ortak Komitesinin ilk toplants 11-12 Mays 2009 tarihlerinde Rabatta gerekletirilmitir. ABD ve Fas arasnda 2004 yl Haziran aynda imzalanan Serbest Ticaret Anlamas (Agadir Agreement) yrrle girmitir. Fas, ayrca rdn, Msr ve Tunus ile drtl bir Serbest Ticaret Anlamas imzalam bulunmaktadr. Arap-Magrep Birlii (Arab Maghreb Union-UMA); 1989 ylnda kurulmu olup, Cezayir, Libya, Fas, Moritanya ve Tunustan olumaktadr. Amac uzun dnemde bir serbest ticaret alan oluturmaktr. Birliin fiiliyatta ilemedii grlmektedir. UMA lkelerinin toplam ticaret hacmi 137 milyar $ seviyesinde olmasna ramen bunun sadece % 2si UMA lkelerinin karlkl ticareti ile gereklemektedir. Byk Arap Serbest Ticaret Blgesi (GAFTA); anlamas 18 Arap lkesi tarafndan imzalanarak, 1 Ocak 1998 ylnda yrrle girmitir. lk etapta serbest ticarete geiin her yl %10 gmrk indirimi yaplarak 2008 ylnda tamamlanmas ngrlm olmakla birlikte, daha sonra, son iki tarife indirimi % 20 uygulanarak 2005 yl bandan itibaren gmrkler tamamen sfrlanm ve ticaretin serbestletirilmesi kabul edilmitir. Bir rnn GAFTAnn salad tercihli muameleden yararlanabilmesi iin Ticaretin Kolaylatrlmas ve Gelitirilmesi Anlamas ile belirlenen mene kurallarna uymas zorunluluu vardr. GAFTA yesi lkeler; Bahreyn, B.A.E., Fas, Filistin, Irak, Katar, Kuveyt, Libya, Lbnan, Msr, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tunus, Umman, rdn ve Yemendir.Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl D Ticaret Politikas ve Vergiler Fas, ticaret anlamas imzalad lkelere karlkllk esasna dayal olarak tercihli muamele uygulamaktadr. rnein, Arap Serbest Ticaret Blgesi Anlamas, Avrupa Birlii ile Serbest Ticaret Anlamas, EFTA lkeleri ile Serbest Ticaret Anlamas, ya da BAE, Msr, rdn, Tunus, Trkiye ve ABD ile imzalad ikili serbest ticaret anlamalar kapsamnda anlamalara taraf olan lkelere tercihli gmrk vergisi oranlar uygulanmaktadr. D ticaret faaliyetlerinde bulunmak isteyen Fasl firmalarn Ticaret Sicil Kaytlarn yaptrmalar gerekmektedir. la ve eczaclk rnleri sadece yetkilendirilmi kurulular tarafndan yaplabilmektedir. thalat yapabilmek iin Fasl firmalarn ithalat izni almalar gerekmektedir. thalat lisanslar Ticaret Bakanl tarafndan verilmektedir. Fas gmrklerine sunulacak dokmanlarn titizlikle hazrlanmas gerekmektedir. Yaplacak ufak bir hata gmrkte zaman kayb ya da demenin gecikmesine yol amaktadr. thalat ve ihracata konu btn mallar iin, Declaration Unique des Marchandises olarak adlandrlan, DUM belgesi dzenlenmesi gerekmektedir. Bu belge maln sahibi ya da sorumlusu tarafndan doldurulup imzalanmaldr. DUM belgesine elik etmesi gereken dier dokmanlar; proforma fatura, konimento, kati sat faturas, mene belgesi ile baz bitkisel ve hayvansal rnler iin salk sertifikasdr. thalat lisans numaras btn belgelere yazlmaldr. Dokmanlar, mallar gelmeden nce gmrklere verilmelidir. Faksla gnderilecek belgelerden, proforma fatura hari, imzalar kabul edilmemektedir. Gmrkten gememi ve 45 gn iinde teslim alnmam mallar, ak artrma ile satlmaktadr. Zaman zaman bu durumdan faydalanmak isteyen ithalatlarla karlalmaktadr. Fasta ithalat bedellerinin demesine konu dviz transferlerinde, bir sknt bulunmamaktadr. DI TCARET GSTERGELER (MLYAR DOLAR)2011201220132014 hracat 21,5 22,2 23,3 25,5 thalat 41,0 42,3 41,9 44,0 Ticaret Hacmi 62,5 64,5 65,2 69,5 Ticaret A- 19,5- 20,1- 18,6- 18,5 Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl D Ticaret Ortaklar ve Eilimler Fasn lkeler itibariyle ithalatnda, Avrupa Birlii yesi lkelerden, komusu spanya %12,9 payla birinci, Fransa %12,5 payla ikinci srada yer almaktadr.Bu iki lkenin Fasn ithalatndaki toplam paylar ise %25,4tr. Fas pazarndan bahsedildiinde, i adamlarmzn pek ounda bu lkenin, Fransa ile gemiteki siyasi ilikilerine bal olarak, Fas halknn kazand tketim alkanlklar nedeniyle,pazara giriin zor ve g olaca dncesi hkim bulunmaktadr.Halkn tketim alkanlklarnda, Fransz etkisinin olduu dorudur. Fakat Fransann,Fasn ithalatndaki pay yukarda da grld gibi ancak % 12,5tir. Fas istatistiklerine bakldnda, fasl alclarn artk geleneksel mal temin ettikleri pazarlardan giderek uzaklatklar, bunun neticesi, bilhassa Fransann Fas ithalatndaki paynn her yl eridiini,nitekim 2000 ylnda, Fransann, Fasn ithalatnda %24 olan paynn,2006 da %17,6ya, 2011 ylnda da %14,3e, 2012 ise 12,5e geriledii grlmektedir. Milyon DolarSra lkeler 2009 2010 2011 *20121 spanya 4.0334.354 4.869 5.932 12,92 Fransa 5.124 5.646 6.387 5.737 12,53 in 2.611 3.100 2.916 3.106 6,84 ABD 2.347 2.546 3.616 3.006 6,65 S.Arabistan 1.421 2.177 3.066 2.857 6,26 Rusya 892 1.348 2.074 2.410 5,27 talya 2.149 2.177 2.327 2.291 5.08 Almanya 1.752 1.694 2 001 2.207 4,89 Trkiye 600 775 1.181 1.260 2,610 Irak 650 738 1.148 1.160 2,521.579 24.555 29.585 29.87332.881 35.522 44.500 45.982 65,0LSTE TOPLAMITOPLAMTHALATPay (%) Kaynak: Fasn adamlarna Tantm Raporu, 2014, T.C. Fas Bykelilii Ticaret Mavirlii Tarifeler ve Dier Vergiler 2009 yl Ocak aynda uygulamaya konulan Computerized Online Customs Database - Bilgisayarla letilen evirimii Gmrk Veritaban sonrasnda gmrk ilemlerinin kolaylat grlmektedir. thalat izinleri sadece gvenlik nedenleri ya da uluslararas anlamalar paralelinde talep edilmektedir. Son yllarda Fas gmrk vergileri oranlarn aaya ekmektedir. Gmrkler tarm rnleri iin sanayi rnlerine oranla daha yksektir. Sanayi rnlerinde %2,5 ile %35 arasnda deien gmrk vergilerine ek olarak %0,25 maliye d ithalat vergisi uygulanmaktadr. Tm bunlarn, toplam deeri katma deer vergisine tabidir. KDV oranlar, %7 ile % 20 arasnda deimektedir. Standart oran %20 olmakla birlikte gaz, elektrik, su, ilalar ve dier temel ihtiya maddeleri %7lik azaltlm orandan yararlanmaktadr. %14lk KDV oran ise ay, kahve satlarna, banka ve kredi ilemleri, inaat, ulatrma ve otelcilik hizmetlerine uygulanmaktadr. Fas, son yllarda fiyat kontrolne tabi tuttuu rnlerin listesinde de ksaltmalara gitmitir. Devlet, petrol rnleri gibi sbvansiyon uygulad rnler iin fiyat kontrolleri mekanizmasn kullanmaya devam etmektedir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl rn Standartlar ile lgili Uygulamalar Fasn teknik standart ve dzenlemeleri ISO, gda rnleri iin Codex Alimentarius ve Avrupa Standartlar zellikle Fransz Standardizasyon Kurumunun (French Standardization Association-AFNOR) uluslararas standartlarna dayanmaktadr. Fasn standardizasyon kurumu SNIMA sanayi rnlerinin standartlarn belirlemek ve sertifikasyonlarn yapmak ile grevli olup, 7,800den fazla standart hazrlamtr. Bu standartlarn byk ounluu uluslararas ve Avrupa Standartlarna dayanmaktadr. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Fikri, Snai Mlkiyet Haklar Fas, fkri ve sinai mlkiyet haklarnn korunmas amacyla 2007 ylnda yeni bir yasal dzenleme gerekletirmitir. Fas ayn zamanda World Intellectual Property Organization (WIPO) yesidir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Datm Kanallar Kasablanka, lkedeki ticaret ve datm merkezidir. thalatn byk blm Kasablankadan yaplmaktadr. thalatlar genellikle endstri ve sektrler asndan uzmanlamtr. Fasta bir temsilci ile allmak isteniyorsa, bu kiilerle direkt olarak temasa gemekte fayda grlmekte, ayrca irtibatta bulunulan kiiler sk sk ziyaret edilmelidir. Piyasann ziyaret edilmesi kanlmaz bir kuraldr. Firmalarn ncelikle rnlerinin hangi kurallar ile ithal edildiklerini renmeleri gerekmektedir. Bu konuda: Kompass-Maro- www.kompas.ma 51 Boulvard danfa Casablanca 01 Tel: 00 212 2 268 538/265 943 Faks: 00 212 2 266 056 nemli bir referans kayna durumundadr. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Tketici Tercihleri Tketici tercihleri, lkenin Avrupaya yaknl ve Avrupa ile var olan tarihi, kltrel ve ekonomik ilikilerin etkisi ile eitlilik arz etmektedir. lkede, Arap, Berberi, Portekiz, ngiliz, Fransz ve spanyol etkilerini grmek mmkndr. lke genelinde Franszca konuulurken Tanja blgesinde spanyolca hkimdir.Dier taraftan, zellikle gen kuan yaam tarznda Avrupallama zellikle Fransz etkisi grlmektedir. Dier taraftan, ortalama bir Fas evi, el yapm geleneksel tarzdaki eyalar ile ortalama bir Avrupal ailenin evinden olduka farkldr. lke geneli itibari ile satn alma gc dk bir ekonomik yapya sahiptir. Bu hali ile geni bir alt, ok dar bir st ve yeni yeni olumakta olan bir orta tabaka mevcuttur. Fiyat, satn alma kararlar verilirken lke genelini oluturan alt gelir grubunda belirleyici unsurdur. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme Etiketlemenin, Franszca ve Arapa olmas gerekmektedir. rnn ad, paketleyen ya da reticinin ad, adresi, mene lke, arlk ve iindekiler gibi bilgilerin yiyecek maddeleri, sabun, kozmetik, ila ve kimyasal maddelerin kutu ya da paketlerinin zerinde yer almas gerekmektedir. lalar ve yiyecek maddeleri zelinde; son kullanma tarihi, ierik yzdesi gibi bilgilerin yer almas gerekmektedir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Ulatrma ve Tamaclk Maliyetleri stanbul - Casablanca deniz yolu nakliyesi 40 feetlik konteyner iin tamaclk maliyeti yaklak 1000 1500 Euro (gmrkleme ve liman masraflar hari) civarndadr. Navlun fiyat gnderilecek malzemenin trne gre farkllk arz edebilmektedir. Fasa ihracatn artrlabilmesi iin tamaclk sektrnn gelitirilmesi nem tamaktadr. Hlihazrda Trkiye-Fas arasnda denizyolu tamacl, Fransa veya spanya'nn farkl ehirleri zerinden aktarmal yaplmakta olup aktarma limannda sorunla karlalmamas durumunda stanbul-Kazablanka aras yaklak 12 gn srmektedir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl FASA TARIM RNLER HRA POTANSYEL DEERLENDRME MATRS SektrGTP Potansiyel rn lkenin Toplam thalat 2012 (milyon dolar) Trkiye'nin lkeye hracat 2013 (milyon dolar) Trkiye'nin Toplam hracat 2013 (milyon dolar) Dnya thalatnda lkenin Pay 2012 Trkiye'nin lkeye hracatndaki Deiim 2012-2013 (%) lkenin Toplam thalatndaki Deiim 2011-2012 (%) Trkiye'nin lkeye hracat 2013 Aylk Veriler* Trkiye'nin lkeye hracat 2014 Aylk Veriler* lke thalatnda lk 5 lke ve Pazar Paylar (%) lkenin Trkiye'ye ve Rakip lkelere Uygulad Gmrk Oranlar ekerli ve ikolatal Mamuller 1704,1806 ekerli ve ikolatal mamuller 303,571.0330.1% 37-140,731,53 Msr, (20) Fransa (14) talya (13) spanya (10) Trkiye (9) AB lkeleri (%22,5- 15,75), Trkiye ve MFN (% 25 ? 17,5) Biskvi 190531, 190532 Tatl biskvi ve gofretler 15,73,725110.2% 1591090,952,24 spanya (57) talya (13) Trkiye (9) Hollanda (4) AB lkeleri (%22,5-2,25), Trkiye (%2,5-49) Makarna1902Makarna90,524940,1% 97-300,110,37 Fransa (34) spanya (20) talya (10) Trkiye (4) AB lkeleri (%0- 50), Trkiye ve MFN (%2,5-50) Kaynak: I TC-Trade Map, TK FASA SANAY RNLER HRA POTANSYEL DEERLENDRME MATRS SektrGTP Potansiyel rn lkenin Toplam thalat 2012 (milyon dolar) Trkiye'nin lkeye hracat 2013 (milyon dolar) Trkiye'nin Toplam hracat 2013 (milyon dolar) Dnya thalatnda lkenin Pay 2012 Trkiye'nin lkeye hracatndaki Deiim 2012-2013 (%) lkenin Toplam thalatndaki Deiim 2011-2012 (%) Trkiye'nin lkeye hracat 2013 Aylk Veriler* Trkiye'nin lkeye hracat 2014 Aylk Veriler* lke thalatnda lk 5 lke ve Pazar Paylar (%) lkenin Trkiye'ye ve Rakip lkelere Uygulad Gmrk Oranlar Demir elik7207 Demir / alamsz elikten yar mamller 260102,568260,8229-9935,4945,17 Fransa (33) Hollanda (26) Trkiye (12) Bosna Hersek (6) AB: % 0Trkiye: % 0 Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 8703Otomobil1.53299,78 6.8570,26119527,5130,34 Almanya (29) spanya (13) Fransa (12) ngiltere (9) AB lkeleri %0Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I ve II sayl listeler) Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 8708 Kara tatlar iin aksam paralar 65336,593.9070,22729,7212,94 spanya (34) Romanya (23) Fransa (17) Almanya (5) Trkiye (4) AB lkeleri %0Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 4011 Kauuktan yeni d lastikler 23926,131.1740,351-296,958,43 in (%19) Almanya(%10) AB lkeleri %0 Trkiye*: Serbest Japonya (%9) Trkiye (%7) Ticaret Anlamas (I sayl liste) Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 8704 Eya tamaya mahsus motorlu tatlar 38648,343.5810,387,0891,8918,33 Japonya (%24), Tayland (%15), Almanya(%14), Amerika (%11) AB lkeleri %0 Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I ve III sayl liste) Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 8701Traktrler19219,74230,482-502,324,54 Fransa ( %26) sve (%25), talya(%12), in (%10), Trkiye (%6) AB lkeleri %0Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I ve III sayl liste) Kuma5208 Pamuklu Mensucat (arlka % 85 ve fazla pamuk m. Kare 200 gr.) 15112,03091,3-14,5-133,543,81 spanya (%39) Fransa (%16) in (%14) talya (%11) Trkiye (%9) AB: %0Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) Kuma6006 Dier rme mensucat 24621,89101,923-103,975,11 spanya (%39) Fransa (%28), in (%17) Trkiye (%7) AB:% 0 Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) Beyaz Eya8418 Buzdolaplar, dondurucular, soutucular 16633,661.9530,4-2,776,847,24 Trkiye (%21) in (%14) talya (%14) Fransa(%11) spanya (%7) AB: %0Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) Beyaz Eya8450 amar Ykama Makineleri 607,458130,419,359001,712,20 in (%55) Trkiye (%10)talya (%7) Polonya(%6) AB lkeleri %0Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) Elektrikli Makineler ve Kablolar 8544 zole edilmi teller, kablolar 3253,092.5000,3-41-80,380,71 spanya (%33), Fransa (%18), Portekiz (%15), ek Cumhuriyeti(%6), Almanya(%4) AB lkeleri %0Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) Elektrikli Makineler ve Kablolar 8537 Elektrik, kontrol, datm tablolar 8410,126760,25832226,840,14 Fransa (%25) G. Kore (%15) spanya(% 12) Almanya (%11) AB lkeleri %0 Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) naat Malzemeleri 8415Klima cihazlar11111,292750,348253,24,67 in (%36) G.Kore (%9) Trkiye (%8) Fransa(%8) AB: % 0Trkiye: % 0 Tarm Alet ve Makineleri 8433 Hasat, harman bime, makine, cihazlar 171,60670,1-91160,801,74 Fransa(%24) spanya(%20) talya(%16) ABD (%12) Trkiye (%10) AB: % 0Trkiye: % 0 Kat ve Karton rnleri 4819 Kat, karton vb esasl kutu, klf, torba, vb. eya 530,73550,30-470,090,31 spanya (% 39) Fransa (%13) in (%11) Portekiz (%10) AB lkeleri %0 Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) Mobilya9401 Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam ve paralar 1183,987390,264121,302,31 in (%52) spanya(%15) Fransa(8) talya (%8) AB lkeleri %0 Trkiye*: Serbest Ticaret Anlamas (I sayl liste) Sektrler Tarm ve Hayvanclk lkenin ky kesimleri tarma uygun bir iklim ve toprak yapsna sahiptir. Balklk nemli bir gelir kalemidir. Tarmsal retimin verimlilii hava koullar ile yakndan ilgilidir.Tarm sektr i gcnn % 40n (kadn i gcnn %60) istihdam etmekte olup, son yllarda GSMHnn %11-18ni oluturmaktadr. Fasda 8,7 milyon hektar ekili alan bulunmaktadr. lkede ihracata ynelik retim yapan modern ve byk lekli iftlikler bulunmaktadr. Sz konusu modern iftlikler, arap ve narenciye retiminin %15ini karlamaktadr. Bata gelen tarm rnleri, tahl, baklagiller, zeytin ve narenciye olarak sralanabilir. Sektr, yalara baml olduundan tarm sektrnn verimi, yldan yla deikenlik gstermektedir. zellikle dk mekanizasyon oran, dk gbre kullanm ve sk sk kuraklk yaanmas tarm sektrn olumsuz etkileyen en nemli faktrlerdir. Fas, st rnleri konusunda kendi kendine yeterli olup tahl, eker, ya ve ay ise ithal edilmektedir. Dier taraftan, meyve suyu, arap, kurutulmu rnler, zeytin ve kapari ihracata ynelik olarak retimleri desteklenen rnlerdir. En nemli tarmsal ihra rnleri; narenciye, domates, taze patates, araplk zm olan Fasda zeytin ve zeytin ya retimi hem yurtii tketim, hem de ihracata ynelmektedir. Fas tarm rnleri, AB piyasasnda daha kaliteli rnler sunan Yunanistan, spanya ve Trkiye kaynakl tarm rnleri ile rekabet iindedir. lkedeki ormanclk sektr, 5 milyon hektar ormanlk blge bulunmasna ramen yeterince gelimemitir. Halihazrda 27 balklk liman bulunan lkede yeni balklk limanlarnn yapm gndemde olup, sektr gelecek vaad eden bir sektr olarak grlmektedir. Tarm sektr en fazla koruma tedbirlerinin alnd sektrdr.Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Sanayi Kazablanka, imalat sanayi sektrnde nemli bir merkezdir. Dk verimlilik oranlar ile yksek ii ve enerji cretleri imalat sektrn olumsuz etkileyen faktrler olmaya devam etmektedir. Gda ileme sektrnde konserve meyve, balk, un ve bitkisel yalar bata gelmektedir. Hem ihracat (konserve meyve, sebze ve balk) hem de i tketim (un, eker, bitkisel ya) iin retim yaplmaktadr. Gda ileme sektrnde yabanc sermaye ilgisi dk dzeydedir. Tekstil sektr ekonomik byme iinde nemli bir paya sahiptir. lkenin en nemli ihracat sektr olan tekstil; Hindistan ve in gibi Uzak Dou lkelerinden youn bir rekabet ile kar karya kalmtr. plik ve kuma gibi hammaddeler ve ara rnler ithal edilmekte, bitmi rn olan hazr giyim rnleri ise ihra edilmektedir. lkedeki ila sektr hzl bir byme gstermekte ve i ihtiyacn %80ini karlamaktadr. la sektrnden elde edilen ciro 376 milyon $a ulamtr. Sektrdeki retim arlkl olarak lisans altnda yaplmakta olup, AB lkelerinden yaplan hammadde ithalatna baldr. retimin byk blm i pazarda tketilmekte olup, kk bir blm Libya, Fransa, Cezayir ve Tunusa ihra edilmektedir. Kimya sanayi arlkl olarak, fosfatn ilenmesine dayaldr. Fas, dnyadaki en byk fosforik asit reticisi ve ihracatsdr. Son dnemde, fosfat kimyasallar sanayiinde retim ve ileme hacminin artrlmas amacyla Fransa, Belika, Hindistan ve Pakistanl ortaklar ile ortak teebbs oluumuna gidilmektedir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Turizm Turizm lkenin nemli gelir ve istihdam kaynaklarndan biridir. Fransa Almanya, spanya, ngiltere, talya ve ABD en nemli mterilerdir. Bu sektrde gelir genel olarak artan bir eilim ierisinde olup; yabanc yatrmlarn ekilmesi konusunda hkmet ciddi almalar yrtmektedir. Turizm sektrnde hali hazrda Fransz, ngiliz, Suudi, Alman ortak yatrmlar bulunmaktadr. Ancak sektr politik krizlerden etkilenmeye aktr.Son dnemde lkeyi ziyaret eden batl turist saysnda d grlmesine karlk lkeye Arap lkelerinden gelen turist saysnda art grlmektedir. Hkmet, turizm sektrnn gelitirilmesi iin 10 yllk bir plan aklamtr. Bu plan ile, 2020 ylna kadar lkeyi ziyaret eden turist saysnn 18,6 milyona kartlmas hedeflenmektedir. Dier hedefler; 200.000 yeni yatak kapasitesi yaratlmas, turizm gelirlerinin 16,6 milyar $a kartlmas ve sektrde 470.000 yeni istihdam salanmasdr. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Ulatrma ve Telekomnikasyon Altyaps lkedeki en byk liman Kasablanka Limandr. Hidrokarbon ihracatnn tamamna yakn ksm buradan yaplmaktadr. Tangier liman Kasablancadan sonraki en byk liman konumundadr. Haberleme sektr, istihdam imkanlar ve zel sektrn bymesine salad katk asndan umut vaad etmektedir. Cep telefonu talebi ok yksektir. Bu sektrn rekabete almas ve liberallemesi ynndeki almalar yatrmclara gven vermektedir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl Bankaclk Fas'ta Wafa Bank'nFas Ticaret Bankas (La Banque Commerciale du Maroc) ile birleerek Attijariwafa Bank adn almasndan sonra bankaclk sektrnde ticari banka olarak 18 banka faaliyet gstermektedir. Birlemeden sonra 450'ye yakn ube ile Attijariwafa en byk banka konumuna gelmitir. Kaynak: lke Masalar Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanl