fe dergi: sığınmaevinde feminist yapı Çözümü

7/30/2019 Fe Dergi: Snmaevinde Feminist Yap zm

1/16

Yaynlayan: Ankara niversitesi KASAUMAdres: Kadn Sorunlar Aratrma ve Uygulama Merkezi, Cebeci 06590 Ankara

Fe Dergi: Feminist Eletiri Cilt 2 Say 1Eriim bilgileri, makale sunumu ve ayrntlar iin:http://cins.ankara.edu.tr/

Evim, Gzel Evim: Bir Snmaevinde Feminist YapzmGke Bayrakeken Tzel ve Didem Gediz Gelegen

evrimii yayna balama tarihi: 5 Haziran 2010

Bu makaleyi alntlamak iin: Gke Bayrakeken Tzel ve Didem Gediz Gelegen, Evim, Gzel Evim: BirSnmaevinde Feminist Yap zm,Fe Dergi 2, no. 1 (2010): 43-57.

URL: http://cins.ankara.edu.tr/siginma.html

Bu eser akademik faaliyetlerde ve referans verilerek kullanlabilir. Hibir ekilde izin alnmaksznoaltlamaz.
http://cins.ankara.edu.tr/http://cins.ankara.edu.tr/


2/16

43 Snmaevi

Evim, Gzel Evim: Bir Snmaevinde Feminist Yap zm

Gke Bayrakeken Tzelve Didem Gediz Gelegen**

Bu yaz ankaya Belediyesi Kadn Snmaevinde getiimiz yln Austos aynda balayandeneyimimizi gzden geirmeyi ve aktarmay amalamaktadr. ankaya Belediyesi Kadn Snmaeviyerel ynetime bal bir snmaevidir ve gerek rgtsel yaps ve gerek i ileyii asnda dikkat ekiciataerkil rntlerle evrilmitir. Snmaevi iindeki almalarmz ataerkil iddetten bamsz birrgtlenme, alma ve nihayet yaama alan gelitirmek niyeti erevesinde ekillenmitir. Bu yazdabir yandan snmaevinde ataerkilliin tezahrlerine ynelik gzlemlerimiz ve bu tezahrleri mmknklan pratikleri deitirmek iin gsterdiimiz abay, dier yandan gerekletirmeye altmz vehala smekte olan ve bir model oluturma yolunda ilerleyen yeniden yaplanma/yaplama almalarnpaylamak istedik.

Anahtar kelimeler: kadn snmaevi, iddet, kadn dayanmas, bilin ykseltme, ataerkil tezahrler

Home Sweet Home: Feminist Deconstruction in a Womens ShelterThis paper is written to narrate, interpret and share our experiences starting from August 2009, at theWomens Shelter of ankaya Municipality, Ankara. Our Womens Shelter shares the aims and theorganizational structure of the municipal administration. This connection opens the shelter to thedanger of bearing the patriarchal patterns of the organizational structure and the manners of work aswell. Despite this structural disadvantages, we have intended to develop a place free from patriarchalviolence to work and live. In this paper we intend point our observations considering the variousmanifestations of patriarchy and the practices within which patriarchy manifests itself as well as the

reconstructive work we have been doing and hoping that is gradually becoming a model to free ourshelter from these manifestations.Keywords: Womens Shelter, violence, womens solidarity, consciousness raising, manifestations ofpatriarchy

Ta bir szck dt paralandHenz yaayan gsmde.

Zarar yok, ben zaten hazrdm.Gelirim bunun da stesinden.

Anna Ahmatovaeviri: Azer Yaran

Giriankaya Belediyesi Kadn Snmaevi 8 Mart 2008 tarihinde belediye tarafndan kurulmutur. Kurum

alanlarnn zverili abalar ile ald tarihten bu yana ok sayda kadna hizmet vermitir. Kurumun idari vepersonel yapsnda istihdamla ilgili baz dzenlemelere bal olarak ortaya kan deiiklik srasnda bir yenidenyaplanma sz konusu olmu; bu sre geen bir buuk yln deneyimi de gz nnde tutularak mevcut yapnngelitirilmesi iin bir frsat olarak deerlendirilmitir.

Kurumda son dnemde ortaya kan yeniden yaplanma almalar toplumsal cinsiyete duyarl bakas iinde hareket etmek; dayanma iinde iddetten uzak bir ortak yaam alan hazrlamak; kadna ynelikiddetle mcadelede toplumsal dnm iin bir potansiyel g oluturmak ve bireysel ve kurumsal dzlemdesrdrlebilir bir iyileme salamak eklinde zetleyebileceimiz temel ilkeleri gzeten almalardr.

*

ankaya Belediyesi Kadn Snmaevi Yneticisi.**ankaya Belediyesi Salk Mdr Yardmcs.


3/16

44 Bayrakeken Tzel ve Gediz Gelegen

Bu yaz Austos 2009 tarihinde balayan srete snmaevinden sorumlu belediye yneticisi ilesnmaevindeki uzman ekibin ii brakmas sonucu gnll olarak evde almaya balayan gnllynetici/emeki olarak bizlerin baz deiiklikler gerekletirme abamz ve bu aba srasnda karlatmzglklerin bir ksmn anlatmay amalamaktadr. Bu deneyimi paylamay, ataerkilliin ve iktidarn trl

biimlerinin bir snmaevi almas iinde yer alan ve snma evinde kalan kiiler/kadnlar arasnda nasleitli biimlerde tezahr ettiini rneklemesi nedeniyle nemli gryoruz.

Kadn Sna/SnmaeviKadn Sna nedir? Bu sorunun yant kadna ynelik iddetin kamusal alana ait bir sorun olduu ve iddetekar gelitirilecek stratejilerin de kamusal stratejiler olmas gerektii grnde yatar. Kadnlarn deneyimi,modern toplumdaki zel-kamusal ikilemi iinde ataerkil toplumsal cinsiyet ideolojisi tarafndan zel alana ait

olarak tanmlanmtr. Bu da kadnlk deneyiminin kamusal ilikiler iinde var olmasn; bu ilikilerin retilenkamusal gcn bir paras olmasn; onu ekillendirmesini ve ynlendirmesini engeller.1 te yandan zel alan,ataerkil tahakkm ilikilerinin eitli biimlerde ve en ok da aile iinde srdrld bir alan olarak kendinigsterir. Ataerkil tahakkmn en gz ard edilemez biimi ise fiziksel, cinsel, duygusal ve ekonomik biimlerdekendisini gsteren iddettir.

Kadnlara ynelik iddet, zel ya da ulusal bir sorun olarak grlmeksizin ilk kez, Viyana'da BMnsan Haklar Konferansnca tannd. Viyana Bildirgesine gre:

Kadnlarn ve kz ocuklarnn insan haklar, evrensel insan haklarnn devredilmez, ayrlmaz veblnmez bir parasdr [...]. Toplumsal cinsiyete dayal iddet ile cinsel saldrnn ve smrnn tmbiimleri, kltrel nyarglardan ve uluslararas insan ticaretinden kaynaklananlar da dhil, insan onuruve deerleriyle badamaz ve ortadan kaldrlmaldr.2Bu bildirge, iddeti sonlandrma ve kadn vatandalarnn etkili biimde korunmasn salama

sorumluluunu devlete ykler. Bu sorumluluun yerine getirilme biimlerinden biri kadn snaklardr. Kadn

snaklar toplumsal cinsiyet ideolojisinin tahakkmne eitli biimlerde maruz kalm ve bununla mcadeleetmek iin gerekli maddi ve manevi koullar kendisi ve ocuklar iin salayamayan kadnlarn geici bir sreiin barndklar yaam alanlardr. Snak fikri ikinci dalga feminizmin bir rn olarak kadnlarn maruzkaldklar sistematik iddetle mcadelede devletin ve kurumsal yapnn ilevsiz/tepkisiz kaldn grmelerisonucunda dodu. Bu nedenle snak kavramsal olarak toplumsal cinsiyet eitsizliklerine kar kan, kadnaynelik iddeti kamusal bir sorun olarak gren ve bununla mcadelenin sorumluluu duyan bir anlaytarafndan gelitirilmitir. Dolaysyla znde dntrc bir politik duruun ina ettii bir yapdr. Kadnsnaklarnn varl kadna ynelik iddetin kabul edilemez olduu fikrinin somut kazanmlarndandr. Aile iiiddetin kamusal alanda grnr hale gelmesi ve meruluunu yitirmesi gibi anlamlarla ykldr. BirlemiMilletler gibi ok uluslu kurulularn kadna ynelik iddetle mcadeleyi devletin grevlerinden biri saymas daikinci dalga feminist hareketin politik abalarnn sonu verdiini gstermektedir.

Trkiyede, 50.000den fazla nfuslu belediyeler, kadna ynelik iddetle mcadele konusunda admlaratmas ve danma merkezleri ile snaklar oluturmas konusunda yasa tarafndan grevli klnmtr. Ancak

yaplan almalar bu grevin pek az yerine getirildiine ynelik veriler iermektedir. 3 ankaya BelediyesiKadn Snma Evi bu olumsuz tabloyu bir para dntrebilecek potansiyele sahip bir kurumdur.

ankaya Belediyesi Kadn Snmaeviankaya Belediyesi kadn snmaevi ekonomik, fiziksel, duygusal ve cinsel iddete uram kadnlarn ve ouzaman ocuklarnn kendilerini glendirerek yaamlarn srdrmek iin ihtiya duyduklar stratejilerigelitirmek ve gerekli donanmlara sahip olabilmek iin bir sre kaldklar bir snaktr. Burada kalan kadnlarncelikle duygusal/psikolojik sonra da ekonomik iyilemeye ihtiya duymaktadrlar. Kaldklar sre iindeglenmek, kendilerine ve insanlara gvenmek, yaama inanmak ve tutunmak iin uzmanlarn yolgstericiliinden yararlanmaktalar. Uzmanlar, kadnlarn psikolojik ve fizyolojik saln dzeltmeleri iingerekli salk hizmetlerinden yararlanmalarndan, meslek edindirme kurslarna ynlenmelerine kadar ok eitlikonularda yn gsterici olurlar. Burada kadnlar kendilerini, evrelerindeki zorlu koullardan bir sre iin

kurtarr ve yaam koullarn iyiletirmek adna admlar atar.


4/16

45 Snmaevi

Bir snma evi, kadnlarn ihtiyalarn karlamak konusunda onlara eitli hizmetler sunar. Buhizmetler sunulurken snmaevi binasndan, organizasyon yapsna kadar pek ok dzenleme iddete maruzkalm kadnlara uygun, toplumsal cinsiyet ilikileri ile ilgili duyarlla sahip ve ataerkil ideoloji ile mcadeleeden bir yaklam biimiyle ele alnmaldr.

Yeniden yaplanmaMart 2009da yaplan yerel seimler sonrasnda ankaya Belediyesinde ayn parti iinde farkl yaklamlartemsil eden bir ynetim deiiklii gereklemitir. Kendisini yeni toplumcu belediyecilik olarak tarif edenyeni yaklam, belediyelerin verdii sosyal hizmetleri ncelikli hizmet alan olarak tanmlamakta; toplumsalcinsiyete duyarl sosyal politikalar retme iddias tamaktadr. Bu yaklam yeni bir ynetici kadro ile almaya

balam; snmaevinin bal bulunduu mdrlkteki ynetim deiiklii ise Temmuz 2009 itibariylegereklemitir. Yeni yneticiler, sosyal hizmetler alannda taeron irketler zerinden hizmet satn alma yoluyla

istihdam edilen bir kadroyla alma sistemini devralmlardr.Austos 2009a gelindiinde snmaevinde 4 sosyal hizmet uzman, 3 psikolog, 2 sosyolog, 1 rehberlikve psikolojik danmanlk uzman, 3 ocuk geliimci, 1 retmen ve 13 gzetmen, 15 gvenlik irketi elemanalmaktayd. lk bir ay iinde yeni yneticilerin gemie dnk ii alacaklarnn denmesini ve tam istihdamsalayamam olmalaryla, ciddi i gvencesi ve istihdam sorunlar yaayan ekip ii brakt. Bu gelime zerineAnkarada kadna ynelik iddet alannda ve kadn hareketi iinde yer alan ve pek ou Kadn Dayanma Vakfyesi olan bir grup kadnla durumu deerlendirip belediyenin bu hizmeti srdrebilmesi iin aba gsterme veistihdam sorunlar zlene kadar gnll olarak alacak bir kadro oluturmaya altk. Eski kadro tarafndandeneyim aktarmnn yaplmad bu zemin, iddet alannda teorik birikime sahip, ancak snmaevi hizmetinezg deneyimi ve eitimi olmayan bizler iin son derece kaygand.

te yandan snma evinde ihtiya duyulan bilin deiimi iin de uygun bir balang dnemiydi.nk gzlemlerimizden edindiimiz kan snmaevinde balayan yeniden yaplanma srecinin sadece ileyiedair yenilikleri deil btnsel bir yaklam deiikliini gerektirmekte olduuydu. Evin sradan bir sosyal hizmet

kurumu olmaktan karlmas ncelikli amacmzd. nk bu tr bir kurumsallk bir yandan brokratik ileyiinhantalln dier yandan ataerkil ynetim ilikilerini beraberinde eve tamaktayd. O halde giritiimiz deiimtopyekn bir dnce deiimi anlamna gelmekteydi.

Bu dnce deiimi kadn snan, bir tr sosyal yardm kuruluu tavr ile deil ancak kadnlkdurumu zerinden ykselen bir ortak bilin ve bu bilinle ekillenen ortak mcadele alan olarak grmeyigerektiriyordu. Bu da ancak her trl brokratik ilikinin zerinde bir ekip almas ile mmknd. Bu ekibin

basite cretlilerden deil, ortak bilin evresinde, bu bilin durumunun ynlendirdii mterekler iin mcadelehalinde bir araya gelmi kiilerden olumas beklenir. Ancak bizim deneyimimizde ekip dinamikleri fazlasylasra dyd.

Yaklak 1,5 aylk bir srecin sonunda ii brakan uzman ekip, istihdama ilikin dzelmeler zerinebelediye yneticisi tarafndan ie davet edildi. Daveti kabul eden 2 sosyal hizmet uzman, 3 psikolog, 2 sosyologie geri dnd. Gnll ynetici ile birlikte almaya balayan uzman ekip ile birlikte feminist alma ilkeleri,kadna ynelik iddet alannda feminist teori, gzetmenlerle toplumsal cinsiyet konularnda toplantlar ve

eitimler dzenlendi. Burada yaamak istediimiz bilin ortakl, bize bu durumu salt gnll almalar iindebile tesis etmek zor iken, i ortamnda, stelik istihdama dair sorunlarn yaand bir i ortamnda kurmayaalmann ne kadar zor olduunu gsterdi. stelik buradaki ekibi oluturan kiiler farkl politik arka planlarasahip, karlama an itibariyle iveren ve ii olarak kar saflarda duran, feminist olan ve olmayan kadnlardanoluuyordu.

Bu srete alma ilikilerini belirleyen tavr zerine dncelerimiz geliti: Buna gre snaktaalmak iin gerek duyulan motivasyon kesinlikle fedakarlk ilikisi zerinden deil, ortak mcadele ilikisizerinden kurulmalyd. Birilerinin dierlerini kurtard bir ortam yaratlmamalyd. Aksine snma evininortak mcadele alanlarndan biri olduu dncesi ncelikli motivasyon kaynam olmalyd. te yandanalma ilikileri gnlllk dolaymyla ortaya kan emek smrsn de iermemeliydi.

Belki de bu noktada belirtmek gerekir ki bu dnce ataerkil sistem ve ataerkil tezahrler ile mcadeleniyetinden temellenmektedir. Kadn snaklarnda kalan kadnlarn yaamlarnda ataerkiliin tezahr fiziksel,cinsel ve duygusal ve ekonomik iddet biimlerini barndran aile ii iddettir. Geleneksel aile yapsnn

pratikleri iinde ataerkillik iddet, yoksun brakmann ve tahakkmn trl biimlerinde tezahr eder.4 Bu tekil


5/16


tezahrlerle ve bunlara maruz kalan kadnlarn yaadklar travmalarla mcadele snmaevi almasnn temeletkinliidir. Ancak bir kadn snann varl bu etkinlikten ibaret deildir. Sna var eden kurucu prensipataerkil ideolojinin kurgulad yaam biiminin mutlak ve zorunluluk olmad dncesinde yatar.Motivasyonu salayan kaynaklar ise alternatif yaam alanlar kurmaya ynelik abamz ve arzumuz; toplumsalcinsiyet ilikilerini bir bask arac olarak kullanan ve kadnl tahakkm altna alan sistemin dnda yaam

biimleri olduuna ilikin inancmz; mevcut toplumsal cinsiyet ideolojisi olan ataerkil ideolojinin temelbileenlerden biri haline geldii toplumsal sistemle mcadele etmek konusundaki kararllmzdr.Unutulmamaldr ki, kadn snaklar, modern devletin halknn refahn ve gvenliini kurmak amac ile ortayaatt bir sosyal hizmet biimi deil; ikinci dalga feminizmin ataerkillikle mcadelesi srasnda ortaya kan bir

politik yaplamadr. ok uluslu kurulularca ye lkelere bir zorunluluk olarak getirilmi olmas kadnsnaklarnn feminist idealler ile ve mcadele biimleri iinde ekillendii gereini deitirmez. Eer bugereklik bozulmaya uratlrsa ataerkil ileyiin arkna girmi bir kadn sna haline gelmek tehlikesi ba

gstermektedir. Kadn snaklar, iinde yaayan ve alan kadnlarn toplumsal cinsiyetlerinden doan birpotansiyel barndrmaktadr. Bu potansiyel, kadn snaklarn ataerkil sistemi dntrecek ajanlardan birihaline getirir.

ankaya Belediyesi Kadn Snmaevini szn ettiimiz niteliklere sahip bir yaam ve dnm alanhaline getirmek yeniden yaplanma almalarndaki temel amacmzd. Bunun iin ciddi bir bilin ykseltmeabas iinde ortaklklarmz ve amalarmz anlamak zere bir araya gelmek; snmaevi iinde kullandmzkelimelerden tutun da tm idari ileyiin biimine kadar pek ok ve eitli apta meseleyi yukarda sznetmeye altmz ilkeler erevesinde masaya yatrmak gerekti. Bizi bekleyen temel grev, kltrelkodlarmz terk ederek yaama baka bir gzle bakabilmekti. Bu yaznn ilerleyen blmlerinde literatrdekiifadesi ile bilin ykseltme abalarmzn rneklerini greceksiniz.

Bir snma evi, burada kalan kadnlara karlatklar ataerkil tahakkm ilikisinden bamsz olarakkendilerini yeniden yaplandrabilecek ve ayakta durabilecek gc toplamalar iin gerekli olan zaman vekoullar hazrlar. Bu koullarn birinci ayan ataerkilliin ngrd iktidar, tahakkm ve iddet temelli

toplumsallk biimlerinin dnda da bir yaam olduunu gstermek; insanlarn bu iliklilerden bamsz olarakda bir arada yaanlabilecei konusunda inanlarn tazelemek; kadnlara alternatif bir yaam biimi olduunadair bir rnek oluturmak; bylece onlarn yaama kar duyduklar gveni yenilemek ve glendirmekolmaldr. Bunun iin her eyden nce snmaevi iindeki toplumsal yaamn dzenlenmesinde ataerkil iktidarilikilerinin alternatiflerini retebilen bir bak as gelitirme gerei vardr.

Snma evleri ok sayda yetikin kadnn toplu halde bir arada yaad yaam alanlardr. Kadnlarasndan iddete dur demeye karar verdikleri nokta, alkn olduklar sosyallemenin dna kmay ve farkldeneyimlere yelken amay zorunlu klmaktadr. Kadnlar arasnda olmasa da, kamusal mekanizmalar asndanmahrem mesele olan ev ii iddet, karakol polisinden danma merkezi alanna kadar pek ok kimseyle

paylalmakta; barnma amacyla geldikleri yeni yaam alanlar da Trkiyedeki ortalama itibariyle mahremiyetemsaade eden tek kiilik odalardan deil; daha ok ortak yaam alanlarndan olumakta, dolays ile,sosyallemeyi zorunlu klmaktadr. Evlerin iinde, yalnz bana yaanan bir deneyim olmaktan kan iddet veistismar snmaevinin sosyal ortamnda aclarn, yoksunluklarn, farkl toplumsal statlerin arpt, hatta

zaman zaman yart bir matriks yaratmaktadr.Burann sosyal yaam koullar kukusuz bu evde kalan kadnlarn kiisel zellikleri ile belirlenen ve

dolays ile evin deiken sakinlerine gre farkl ekiller alabilen devingen bir yapdr. Snmaevi nfusununsrekli deiiyor olmas, bu ortamdaki toplumsallama biiminin dinamikliini ve devingenliini artrc biretkendir. Snma evindeki ortaklaa yaamn genel erevesini, bu yapnn sabit paralar olan snmaevi

personeli oluturabilir. Ancak bunu kural koyucular ve uygulayclar olarak deil kendi davran biimleri ilesnma evinde kalan kadnlar iin iliki modelleri oluturarak yapmaldrlar. Snmaevi yaam kadnlar iinalternatif bir toplumsallk rnei gstermelidir ki kadnlar iinde bulunduklar ataerkil tahakkm ilikilerinealternatif olabilecek ilikilerin kurulabilecei ve srdrlebileceine ilikin bir umut beslesin; gelecee ynelikolumlu duygular gelitirsin. Bu da ona kendi durumunu iyiletirmek iin gerekli olan gc verecek, bakalarnayeniden gven duyabilecei ve toplumsal yaama katlabilecei duygularn pekitirecektir.

Tahakkmden, ataerkil iktidardan, iddetten bamsz bir alternatif yaam alan ncelikle snmaevialanlarnn rzas ve katlm ile gerekletirilebilir. Mesleki bilgi ve beceri ne kadar yksek olursa olsun,

szn ettiimiz alternatif yaam bimini iselletirmemi bir ekip snma evinin ilevlerini doru olarak yerine


6/16

47 Snmaevi

getirmesini salayamaz. O halde bilin ykseltme srecinin temelini yaam alanmzdaki ataerkil ilikilenmebiimlerini gzlemek ve bunlar sorgulamak oluturur.

Biz Bir Aile (mi)yiz?Sz konusu sorgulamaya taklan ilk alg snma evinin bir aile yuvas olduuna ynelik algmzd. ankayaBelediyesi Kadn Snma Evini yeni dnemde izlenen temel ilkeler nda kurgulayabileceimiz bir alternatifyaam alanna dntrmek iin ncelikle mevcut toplumsallk biimini ve bu biimin snma evindeki yaamnasl ekillendirdiini grmek/farketmek gerekliydi. lk gzlemlerden edindiimiz izlenim snma evindekiyaamn Belediye Salk leri Mdrlnn otoriter ve kontrolc bir baba roln stlendii, snmaeviyneticilerinin ve uzmanlarnn bu otoriter babann yaratt gerilimi yumuatmaya alan, ancak her zaman buotoritenin snrlar iinde davranmak zorunda braklan ve arada kalan anne ve kz kardeler olmakdurumunda kaldklar ataerkil bir aile iindeki yaamla byk benzerlikler gsterdii ynndeydi. Grmeler

srasnda sosyal hizmet uzman, sosyolog ve psikologlardan oluan uzman grubu da sz konusu iliki biiminidoru bulmadklarn, bundan rahatszlk duyduklarn ve bu iliki biiminin uzmanlk almalarn gerektiigibi yerine getirebilmelerine engel olduunu ifade ettiler. Kald ki hem snma evinde kalan kadnlarn, hem deuzmanlarn deneyimleri ailenin glendirici ve gvenilir biricik yap olduu anlaynn her zaman doruolmadn gsteren deneyimlerdir.5

Snma evinin temel amalar ve ilkeleri ile rtmeyen bu tr bir iliki biiminin terk edilmesigereklilii akt. ankaya Belediyesinde ynetici kadronun deimesi ve yeni ynetimin feminist bir bilinlehareket etmeyi ncelikli gryor olmas ataerkil tahakkm ilikilerinin dnmesi iin bir frsatt. Ancak aile

benzeri rgtlenmenin terk edilmesi iin ynetici kadronun ataerkil uygulamalarnn bitmesi yeterli deildi. Bunoktada zellikle uzmanlar, grmelerimizde bize, snma evine gelen kadnlarn anne efkati arayarakgeldiklerini, konuklarn uzmanlarn davranlarn bu ynde yorumladklarn ve aile benzeri ilikinin buetkileim iinde kendiliinden kurulduunu ifade ettiler. Gzlem sresi iinde benzer bir etkileime bizlerin degirdiini belirtmeliyiz. Bu tr bir yanl ynlenmenin nedenleri iinde bulunduumuz toplumsal yapnn aile

ilikilerini ncelikli grmesi ve model gstermesi; mevcut toplumsal cinsiyet ideolojisi olan ataerkil ideolojininkadnn aile iinde tanmlanan rollerini ve bamlln dayatmas; bu tr bir toplumsallkla evrilen kadnlarn

baka trl iliki biimlerini kurmak ya da bu biimlere uyum salamak konusunda yaadklar glkler olaraksralanabilir. Evde kalan kadnlar gerek aile iinde gerek alma yaantsnda geleneksel otorite ilikilerini

pratik etmi olduklarndan kltrel olarak paylamc bir iliki kurulmasna adapte olmakta glkekmektedirler. Otoriteyi farkl biimlerde yeniden retmekte ve birbirlerine uygulamaktadrlar. Evde alankadnlar da benzer bir kltrel kodlanmlkla ilerini yapabilmek iin bir otorite tarafndan ynlendirilmeye vekontrol edilmeye ihtiya duymakta ya da kendileri otoriter roller stlenmekte idiler.

O halde yeni dnemde ataerkil aile yapsna benzer zellikler tayan bir kurum olmaktan kabilmekiin ncelikle snmaevi alanlarnn kadnlara bu ynde rol model olmalar gerekir. Snma evinde,grevlendirme ve kontrol yerine iblm ve sorumluluk dalmna dayal bir ileyiin rgtlendii; otokontrolmekanizmalarnn kurulduu; hiyerarik ilikiler yerine her alann kendisini her kademede rahata ifadeedebilecei fikrinin yerletii; kadnlk durumunun ortaklna dayal bir dayanma rgtlenmesi kurmak

nceliklidir. Bu yolla aile benzeri bir hiyerarik ve cinsiyeti yap dnda da insanlarn karlkl sevgi, efkat vedayanma ilikisi kurabileceklerialgsn gelitirmek nemlidir.

Kadnlar ve teki KadnlarYaam alanmzdaki ataerkil rntlerden bir dieri de kadnlar arasndaki hiyerarik sralantr. Kadnlarn busralantaki yerlerini ataerkil deerler belirler. Bu ilikileri fark edebilir hale gelmemiz nemlidir ve bir dier

bilin deiimine iaret eder. O halde farkl kadnlk durumlarnn karlama alan olarak snma evinde,kadnlarn birbirleri ile olan ilikileri de yeniden gzden geirilmelidir. Bu tr bir ihtiya gzlemlerimiz srasndakendisini gsterdi. Bu srete toplumsal cinsiyet eitsizliinin sonularn sadece fiziksel iddet olarakalglayan baz alanlarn kendilerini ansl kadnlar olarak grdklerini ve evde kalan kadnlarnmaduriyetlerine dayal bir hiyerari yaratma eiliminde olduklarn gzlemledik. Bu nedenle yenidenyaplanma srecinde yaam alanmz ataeril deerlerden bamszlatrmak iin bu deerlerin bize dayatt

sralanlar zerinden deil ortaklklarmz zerinden bir iliki biimi kurmaya ynelmeyi nemsedik.


7/16


Snma evinde alan ve kalan kadnlar arasndaki ortaklk dayanmann temeli olarak grlmeli,farkllklara saygl ancak bu farkllklarn eitsizlik kayna olmad bir dnce sistemi yerlemelidir.Grmelerimizde, gzetmenlerin bazlar, burada almakla ve grdkleri kadnlarn hayatlarna ahit olmaklailikili olarak kendimizin ne kadar ansl olduumuzu hissettik, kendi halimize krettik, gibi ifadelerkullandlar. Bu tr ifadeler kadnlar arasnda ataerkil kltrel kodlarn yaratt hiyerarik bir ilikinin varolduuna iaret etmekteydi ve ilikilerin ataerkil dinamiini yanstyordu. Ayn biimde snma evini evladgibi grdn ifade eden alanlarn ilikisi de benzeri bir sorun ieriyordu. Snmaevi almasndaki temelmotivasyon kaynaklarnn efkat, acma ve yardm deil, kararl bir destek ve dntrme abas olduunu dahance belirtmitik. Tekrar vurgu yapmamzn amac, bu almalarn Osmanldan ncesine dayanan bir tarihiolduu dnlen, kadnlarn kendilerinden daha alt snfn kadnlar iin kurduu, kadnlara iyilik yapma,koruma ve iyiletirme kurumlarna gnderme yapan bir yan politik rotay saptrabilecek bir potansiyel riskolarak srekli iinde tamasdr.6

Kald ki ansl kadnlar ile zavall kadnlar arasndaki ilikiler, yaygn olarak, efkat ve kontrolieren tahakkm ilikisi biiminde grlmektedir.7Yaygn olandan farkl olarak, burada gelitirmeye altmzmodel, kadnlar glendirmeyi amalamakta ve bu gc onlar iddet yolu ilegsz ve savunmasz brakankiilere ya da yaplara kar direni ve hayatta kalma stratejileri gelitirmek zere kullanmalardr.. Buradaalan kadnlar, zelde kendilerinin de pek ok farkl biimine maruz kaldklar ataerkil tahakkmn gz ardedilemez biimlerine kar verdikleri mcadelede hemcinslerine destek olurken, genelde ataerkil toplumyapsnn kadna dayatt yaam biimine alternatifler yaratarak, bu yapya kar koymaktadrlar. Deneyimimiz

bize kadnlk deneyiminin temel bir ortaklk alan olarak alnmas ve gelitirilecek bilincin de bu ortak deneyimzerine kurulmasnn olumlu potansiyel tadn dndrd.

Yaam alanlar ve aidiyetYaplan grmelerde, gemi belediye ynetimi dneminde snmaevi alanlar, evin i dzenlemesine

ilikin olarak gerek duyduklar deiiklikleri yapamadklarn, kalan kadnlarn kendi odalar da dhil olmakzere kullandklar mekanlar istedikleri gibi dzenlemelerine izin verilmediini ifade etmilerdir. Yapmasengellenen deiikliklerin yataklarn ya da koltuklarn oda iinde yerlerini deitirmekten ibaret olduununaltn izmek gerekir. Burada dikkat ekici olan evin fiziksel koullarnda oluturulacak kk deiikliklere izinvermeyen dnce yapsdr. Grlen kadnlar evin i mekn dzenlemesine ilikin olarak gelitirilen bukurall yapnn gerekesi olarak dnemin idarecisi tarafndan kendilerine yaplan aklamay u ekildeaktardlar: Bir snmaevinde kalan kadnlarn kendilerini evlerinde gibi hissetmeleri onlar eylemsizlie ve

buradan gitmemeye itebilir. Buray bilerek ev gibi scak grnml bir yer olarak dzenlemedik. Ofis gibigrnsn ki, kadnlarda gitme istei uyandrsn.8 Bu gereke ile souk ve itici bir i dzenleme ngrlm;hatta kadnlarn odalar da dhil olmak zere yaadklar meknla iliki kurmalarna izin verilmemitir. Bunusalamak iin de oda kontrolleri bata olmak zere ynetimin baskn benzeri denetim ziyaretleri sz konusuolmu, bu ziyaretlerde btn kaplar ak tutulmu ve btn klar yaklmtr. Sz konusu ziyaretlerincezaevindeki kontrolleri andrd aktr.

Kadnlar snmaevine gelirken kontrol ve kurallarla evrili bir yaama deil, huzur duyacaklar, kendikendilerine kalabilecekleri ve kaybettikleri gven duygusunu yeniden kazanacaklar bir yere ihtiyaduymaktadrlar. zel yaama ynelik bu tr mdahaleler bu ihtiyacn giderilmesini olanaksz klmakta veiddetin bir biimi olarak snmaevi kaplarndan ieri szmaktayd. Oysa glenmek iin, iddetin her

biiminden uzak olmak, yaad meknda kabul grdn hissetmek, aidiyet duygusu gelitirmek gerekir.zel yaam alanlar bu ekilde kontrol edilmeye allrken, ortak yaam alanlar aksine ihmal edilmi;

bu alanlara kollektif kimlii ren, dayanma duygusu yaratan zellikler kazandrmak iin almalaryaplmamt. O halde snmaevinde artk, kadnlarn kendi odalarnda zerkliini ve mahremiyetinidestekleyen, ortak yaam alanlarn dayanmac buluma noktalar haline getiren bir anlay yerlemeli ve buynde bir aba gsterilmelidir.

Snmaevindeki yaamn dzenlenmesinde kontrole yaplan vurgu, lkemizdeki yaygn salk vesosyal hizmet yaklamna gre, genel olarak kadnlara, zel olarak da snmaevine ihtiya duyan kadnlaraadeta zerkliini kaybetmi birey gibi davranldn, ocuklar ve engelliler ile ayn kategoride ele alndklarn

bir kez daha hatrlatmtr. Oysa zgrletirici ve hak temelli yaklaan bir salk ve sosyal hizmet modeli


8/16

49 Snmaevi

ocuklar ve engelliler de dhil, tm bireylerin zerkliini korumaya ve glendirmeye azami lde dikkat edenbir yaklam gerektirmektedir.

Yaam Alan m Yoksa Hizmet Hanesi mi?Snma evinin bir yaam alan m yoksa devletin grevlerini yerine getirdii bir hizmet hanesi mi olduusorusunun yant snma evinin nceki pratikleri asndan olduka belirsiz grlmektedir. Aka

belirtilmemekle birlikte buras daha ok hizmet sunulan hapishane, hastane, yetimhane gibi bir hane olarak elealnm, snma evinde kalan kadnlar da toplumsal anlamda eksikli kabul edilen bir durumda toplumun genelgeer dzenini bozmamalar adna bir tr tecrit iinde yaayan kiiler olarak grlmlerdir. Kadnlarn kendiifadelerinde de toplum iindeki bu yerleik alg kendini gsteriyor: Snma evine bavuran kadnlar balarndangeenleri anlatrken sonunda buraya dtm ifadesini sklkla kullanyorlar.

Snma evinin hizmet hanesi grnmnde olmasnn birka nedeni olduunu gzlemledik. Bunlardan

ilki evin fiziksel koullar ve i dzenlemesi ile ilgiliydi.9

Kadnlarn kaldklar odalar ve ortak kullanm alanlarile snmaevi alanlarnn kullandklar alma birimlerin ayn katta olmas, snma evini evden ok biralma alan haline getirmiti. Buraya mesai saatlerinde gelen alanlar, yaplacak ilere ilikin konuma vekouturmacalar, snma evinde kalan kadnlarn alann belirlemekte ve buray evden ok iyeri halinegetirmekteydi. Bu durum evde kalan kadnlar evin zneleri olmaktan ok bir alma alannn nesneleri halinegetiriyordu.. Mesai saatleri dnda ise farkl bir yaam hkm srmekte; ev adeta alanlarn egemenliindenkalanlarn egemenliine gemekteydi Deiim srecinde ofis vb. birimlerin ayr bir kata tanmalar,snmaevinde yasalarca belirtilen ve gzetilmesi gereken ev benzeri ekillenme iin uygun zemini hazrlad.

Birinci ve ikinci katlarda bulunan, daha nce idarecinin ve nbetilerin kulland caml blmelerboaltld ve kullanma kapatld. Emekli sosyal hizmet uzman olan eski ynetici, pek onaylamamakla birlikte 2yl bu cam ofiste altn; katlarn giriinde ve merkezinde bulunan, penceresi olmayan, gn almayankoridor blmelerinden oluan bu cam ofislerin kadnlar aras atmalara annda mdahale edebilmek, kadnlarnocuklara davranlarn gzleyebilmek ve srekli bir kriz yaanmasna msait olan ortam kontrol altnda

tutabilmek asndan faydal olduunu da inkr edemeyeceini ifade etmiti. Cam ofisler, yaratt Panopticonarmyla, deitirmeye baladmz yapya dair hem en sembolik hem en somut kontrol yntemiydi.alanlarn cam ofisler kaldrlrsa kadnlarn birbirleriyle srekli kavga edecekleri, birbirlerine ve ocuklarnaiddet uygulayacaklar ynndeki srarl uyarlarn gereklemeyecek bir kt kehanet olarak alp cam ofislerikaldrdk. alanlar iin darya ak pencereleri olan, kadnlarla onlar izlemeden iliki kurabilecekleri ve

bakalarnca izlenmeden grme yapabilecekleri ofisler dzenledik. Kadnlara bireysel danmanlk verilenodalar, uzman ile danan arasndaki ilikinin mahremiyetini koruyabilecek, herkesle paylalmak istenmeyenduygusal anlar, gzyalarn ve sevinleri aa vuran effaflktan kurtuldu. Kadnlarn srekli izlendii, kontroledildii ve bir sre sonra bu kontrole duymaya balad blmler kaldrlmak ya da daha yaratc amalarlakullanlmak zere kapatld.

Gvenlik, koruma, kontrol, zel yaam

Snma evini hizmet hanesi yapan dier unsurda koruma ve kontrol konularnda izlenen prensiplerdi. Yenidenyaplanma srecinde kontrol ve zel yaam ikilemi, snmaevi alanlar asndan kolayca zlemeyennemli bir problem olarak karmza kt. Snmaevi alanlarnn, ortak yaamn dzenini salayabilmek iin

bir tr kontrol mekanizmasnn olmas gerektii konusunda gsterdikleri diren ok sayda toplant, fikir alverii ve pratik uygulama ile tekrar tekrar gndeme getirildi. Bu direncin almasnda kontrol edilmeye vekendileri adna karar verilmesine, iddetin bu tr biimlerine alk olan kadnlarn kontrollere kar tepkisizkalmalar, hatta bu kontrol talep etmeleri de rol oynad. te yandan grmeler srasnda kadnlar asndansnma evine gelmeye verilen anlamn ok da olumlu olmad, son are olarak balarn sokmak iin bulduklar

bu yerde ne ile karlarlarsa ona raz olacaklar, eletirel ya da talepkar davrandklarnda bu anslarn dakaybetmekten ekindikleri, beklentilerinin ok dk olduu zaman zaman ifade edildi.

Snma evinin ncelikli amac iddet grm kadnlarn iddet uygulayanlardan uzak ve gvendeolabilecekleri bir ortam salamaktr. Bu nedenle snma evlerinin adreslerinin gizlilii ok nemlidir. Snmaevinde kalan kadnlarn ve ocuklarn iddet uygulayan kiilerce yerlerinin bulunmas yaamsal tehlike

oluturabilecei iin gizlilik ilkesi byk nem tamaktadr. Snma evinde kalan her kadn iin bu gizlilik


9/16


gerekli olmayabilir. Ancak bu kaygy bakalar adna tamak, onlarn gven iinde kalmalarn salamaknemli bir zorunluluktur. Bu ilkenin hayata gemesi kurallar koymaktan ok, bu konuda kadnlar bilgilendiriponlarn durumun hassasiyetini anlamasn ve ortak hayatn gereklerine katlmasn salamakla mmkn olabilir.Kald ki, bu amala konulan kurallarn bir ilerliinin olmad, amaca ynelik davrann kurallar vezorlamalarla deil, rza ile salanabileceini snmaevinin bizden nceki deneyimi de gstermekteydi.10

Zaten, yllardr ulusal gvenlik uruna zgrlklerinden vazgemesi istenmi bir toplum olarak yatknolduumuz kontrol edilme ihtiyac, 11 Eyll sonrasnda kresel olarak yaanan zgrlk m gvenlik mi?tartmasyla pekimi; toplumun tm ezilenleri tarafndan da ezilen bir toplumsal kategori olarak kadnlar iinadeta elzem hale getirilmitir. Ataerkil bir tezahr olan kadna ynelik kontrol mekanizmalar kadnmcadelesiyle kadnlar iin bir kazanm alan olarak tanmlanm olan snmaevlerinde kendini yenidenretmektedir; teyandan kapitalist piyasa ilikileri iinde zel gvenlik irketleri zerinden gelien gvenlik

piyasas snmaevleri pazarna el atmaktadr. Bu noktadaki ideolojik manipulasyon, kadnlar evlerinin iinde,

sokakta, adliyede, iyerinde erkek iddetinden korumayan devletin snmaevleri iin neden kendi kollukkuvvetlerini harekete geirmek yerine zel gvenlik irketlerini devreye soktuu sorusuyla birlikte okunmaldr.lkemizde az ehirde ve az sayda bulunan snmaevleri iin ortak ya da bamsz polis koruma balantlarkurmak mmkn. Snmaevlerini bir gvenlik a iinde toplamak ve gerekli gvenlik desteini vermekdevletin grevi olarak talep edilmektedir ve bu talep yerel lekte somut admlar atlana kadar srmelidir.

Bunun dnda evde gvenli yaam ile ilgili daha nce szn ettiimiz fiziksel koullar yerinegetirmek snmaevi personelinin grevidir. Ancak snma evinde kalan kadnlarn gvenliini salamak adnada olsa zel yaamn snrlandrlmas ve kontrol edilmesine ynelik yaklamlardan kanmak gerekir. Eviniinde kurallar kadnlarn bireysel zgrlne ok fazla snr koymadan yn gsterici biimde uygulamaldr.11 Yaptmz grmelerde dolap ve oda kullanm, cep telefonu kullanm, ila kullanm vb. konular ile ilgilikontrollerin de kimi zaman zel yaamn snrlarn oka atn fark ettik. Snma evinde ideal olan her kadniin ayr bir banyosu ve tuvaleti olan odalar bulunmas; bu alann kadna hayatnn yorgun bir dnemindeihtiya duyduu mahremiyeti salamasdr. Ancak hi deilse kendi odalar iinde kendilerine ait kilitli dolaplar

ya da ekmeceleri olmal ve bunlarn anahtarlar kendilerine verilmelidir. ok gvenli olmamakla birlikte buyerlerin kendilerine ait kiisel eyalar saklamalar iin snrl da olsa bir imkn olduu kendilerineanlatlmaldr.

nceki dnemde kadnlarn cep telefonlarn kullanmalar snrlandrlmt. Evde bir dolapta kilitlitutulan telefonlar dar ktklarnda ya da evde grme yapmak iin ksa sreliine kendilerine verilmekteydi.Bunun iin gereke ne srlmekteydi; telefonlarn alnmasn engellemek, telefon sinyalleri aracl ileevin yerinin tespit edilmesini engellemek, telefon grmelerinin kadnlar zerindeki olumsuz etkileriniuzaklatrmak. Ancak telefon kullanmnn snrlandrlmas bu niyetin de gereklemesini engellemiyordu.Cep telefonu kullanmna getirilecek snrlandrmadan umulan yarar ancak kiinin kendi istei ilegerekleebilir. Kimi durumlarda uzmanlar kadnlarn cep telefonu grmelerinin onlar psikolojik adanolumsuz etkilediini belirtmekte, cep telefonu kullanmna getirilecek snrlandrmann bu tr bir faydas olacadnmekteydi. Oysa gvenlik ile ilgili dier konularda olduu gibi bu konuda da ancak kadnlarla ayrntl

biimde konuup, cep telefonlar zerinden yaanabilecek gvenlik sorunlarn rneklerle aklayarak ve

telefonlarnn kontrol kendilerine braklarak zmlenebilirdi.Unutulmamaldr ki, snma evinde kaldklar sre iinde kadnlarn glenmeleri ve kendi hayatlarnn

kontroln kendi ellerine alabilmeleri temel amatr. Kontroller ve snrlandrmalar kadnlarn glenmelerineengel olur, kararlar ve hayatlar zerindeki dsal kontroln srdren bir ortam hazrlar. Byle bir ortamglenme asndan retici ve gdleyici deildir. Aksine birilerinin onun iin neyin iyi ya da kt olduunusyledii, onun yerine kararlar verip ona da yapmas gerekenleri tledii, kendini gerekletirme olana

bulamad, bu anlamda da tahakkm ieren bir dier toplumsallk biimi olmaktan teye gidemez. Waveraporunda da bu konu nemle vurgulanmaktadr. Rapora gre Her kadn uygun grd ekilde hayatnsrdrme ve bu konuda bamsz kararlar alma hakkna sahiptir. Denetleme ve ynetme eilimindeki kurumlarkadnlarn glenmesi amacna uygun deildir. 12

Koruma ve gvenlik konusu deerlendirilirken snma evindeki kadnlarn, her an kendilerine veevrelerine zarar verebilecek sulular ya da sapkn kiiler deil; iddet sonucu yaad travmann etkisi altndaolan ancak bundan kurtulma stratejisi gelitirmek zere snma evine gelmi olan kimseler olduunu grmek

gereklidir. Bu nedenle evde yaama ilikin gvenlik nlemleri alnrken dikkatli davranlmal, gereinden fazla


10/16

51 Snmaevi

kural koymaktan kanmal, fazla kontrolc olmamaya zen gstermelidir. Aksi takdirde iddet deneyimininkadnlara ykledii sululuk duygusunu pekitirme tehlikesi gndeme gelir.Kontrol glenmenin kartdr. Birlikte yaanlan bir yerin kurallar olmakla birlikte bu kurallarn zel

yaam kontrol eder hale gelmemesine dikkat edilmelidir. Snma evinin kurallar gemi deneyimlerinpaylald ve ortaya kan ikyetlerin deerlendirildii ev toplantlarnda katlm, birlikte karar verme vedanma gibi mekanizmalar ileterek, eitli durumlara ynelik zmler retebilmek amac ile konulmal veuygulanmaldr. Asgari artlar salayacak dzenlemeler yaplmal, bunun dnda kalan kurallar durumlara vekiilere gre deiiklik gsterebilen ve birlikte dntrlebilen, dikkatlice uygulanmas gereken, kat vekstlayc olmayan yaplar olarak ele alnabilmeli, mzakere edilebilmelidir. Bu tartma, modern iktidararalarnn dayatlar ile evrili bir yaam pratik eden kadnlar, zellikle snmaevi alanlar iin ilk anda birtr keyfiyet olarak algland. . Ancak btncl bir bilin dnm iinden bakldnda bunun yaamnnkontroln ellerine almak isteyen kadnlar iin nemli ve ataerkil toplumsal rnt iinde belki de tek frsatolduunu sylemek mmkn.

Kendi tercihlerimiz ve dorularmzla birlikte katlabildiimiz bir yaam imkn; mevcut toplumsalbtn iinde, dayatlar, kurallar ve basklarla deil, kendi snrlarmz izerek var olabilme olana; btnedhil olma ve btn dntrebilme gc ancak bu ekilde ortaya kabilir.

Son olarak kadnlarn gvenlii ile ilgili bir baka konuya deinmekte yarar gryoruz. Kapitalizminkltr endstrisi kadnlarn yaamna yeni bir rant salayc olarak bakmaya balayal beri, medya da kadnlarasnda yaamsal tehditler ieren bir hal almtr. Toplumsal cinsiyet ayrmclnn ve kadna ynelik iddetintrl biimlerini gzler nne sermekte, bunu yaparken de aile ii deerlerin korunmas gibi bir takm ilkelataerkil sylemlerle bu iddetin srmesine, kadnlarn ve ocuklarn bu iddet ortamlarna geri dnmelerine,iddet gsterenin hakl gerekelerini ortaya koymaya alarak onun da madur rolne brnmesine n ayakolmaktadr. Bununla da yetinmez, birbirlerini tanmayan hatta doru drst grmemi insanlarn birlemelerinihazrladklar ltl ortamlarda halkn gzleri nne sermekte, stdyo klarndan gerek klara geildiindeyaamn alaca hal sorgulanmamakta, ortaya kabilecek travmalar ise bir baka programa malzemeolabilecekleri oranda heyecan yaratmaktadr. Kadn kuanda yer alan ve aile dramlar zerine ekillenen bir

dizi yayn kimi zaman snma evine gelen kadnlarn can gvenliini sarsacak aklamalara yer verebilmektedir.Ayrca medya zerinden kurulan, telefon ve mesajlarla balayan arkadalklar bazen kadnlarn iinde

bulunduklar g durumu istismar edecek kimselerle karlamalarna neden olabilmektedir. Tm bunlar kltrendstrisi pratii iinde teazahr eden ve eitli biimlerde yeniden retilen ataerkillik ve kadna ynelikiddeten baka birey deildir.

Bu haliyle gnmz medyas snma evinde kalan kadnlar iin gvenlii tehdit eder.. Bu konumdakadnlara geni bilgi verilmeli ve uyarlarda bulunulmaldr. Medyada bu tr yaynlarn engellenmesi iinikyetlerde bulunmak, bunun iin oluturulan gruplarla iliki iinde olmak gerekir. 10. snma evlerikurultaynda medyada kadna ynelik iddet konu edinilmitir:

Medyada kadna ynelik iddetle ilgili yaplan birok haber ve program erkek iddetinimerulatrmakta ve tekrar retmektedir. Bu durumun aktif biimde takibinin ve tehirinin yaplabilmesiiin MEDZ (Medya zleme Grubu) ile ibirlii yaplmaldr. 13

Danmanlk ve DestekSnma evlerine bavuran istismar edilmi kadn ve ocuklara ynelik danmanlk hizmetinin amac, bukiilere, hayatlarnn kontroln ellerine alabilmek ve maruz kaldklar iddetten uzak bir hayat kurabilmek iingerekli cesareti ve glenmeyi salamaktr. Danmanlk hizmetinde bilgi, donanm ve hassasiyet esastr.Danan kiinin amalarn net olarak anlayp bu amalara ulamak iin mmkn olan seenekleri ortayakoyabilmek iin gerekli bilgi ve donanma sahip olmak; grmede ortaya kan kanlmaz iktidar ilikisi yerinegven ve dayanma duygusuna dayal bir iliki kurmak iin gerekli hassasiyeti gstermek nemlidir. Ayrcakadnlara ynelik danmanlk hizmetinin kadnlar adna neyin iyi olduuna karar veren bir mekanizma olarakdeil, kadnn amalarna ulamasn salayacak aralar ona sunan bir destek sistemi olduunu unutmamakkadnla birlikte hareket etmek yerine, kadnn yerine hareket etme tehlikesine dmemek gerekir. Kadnlarkendilerini dnen ve ilerinde bulunduklar durumu iyi tahlil edebilen uzmanlarn bilgilerindenyararlandklarn anlamaldrlar. Bu basite tavsiye olarak deil, dayanma iindeki kadnlarn bilgileri ile yaam


11/16


deneyimleri arasnda bir alveri olarak alglanmal; hiyerarik olmayan, karlkllk esasna dayal bir ilikikurulmaldr.

ankaya Belediyesi Kadn Snmaevine bavuran kadnlar buraya, belediye binasnda yer alan birkadn danma merkezi tarafndan ynlendirilmektedir. Danma merkezi snmaevi almasnn nemli birayadr. stelik yaznn banda ifade ettiimiz gibi kadnn kurtuluuna ynelik dntrc/politik niyetlerigerekletirmede kapsaml ilevler edinebilir. deal olan kadnlarn iinde bulunduklar ve tek balarnastesinden gelmeye glerinin yetmedii durumlarda ncelikle ihtiya duyduklar duygusal destei ve hareketegeebilmeleri iin gerekli gc verme; onlara gerekli bilgiyi salama; amalar ya da gereksinmeleridorultusunda snmaevi dahil ilgili kurum, kurulu ya da mekanizmalara ynlendirme; buralarla ilikiyegemelerinde kolaylatrc olma rollerini yerine getirebilen bir danma merkezi yaplanmasdr. Bu da snmaevine yerleme ihtiyac iinde olmayan ama yol gstericilie gereksinim duyan kadnlar iin ok nemli bir nmekanizmadr. Bu gerekelerle yola knca kadnlarn baka bir ehre, kuruma ya da snmaevine geerken 1-

2 gece barnmaya ihtiya duyduklar iddet durumlar iin kurgulanm, hafta sonlar ve mesai saatleri dndahizmet verebilecek bir geici istasyon kurma almas nem kazanmaktadr. Ayrca krsal blgelere ve kentinkylarna ulamak, buradaki kadnlara danmanlk yapmak ve snmaevi hakknda bilgi vermek iin gezici birdanma merkezinin kurulmas konusunda da projeler gelitirilebilir.

ocuklar iinSnma evinde yeni dnemde gerekletirilen temel dnce dnmlerinden biri de ocuklara ynelikhizmetler kapsamnda yaanmtr. ankaya Belediyesi Kadn Snma Evinde yaptmz gzlemler boyunca birsnma evinin en temel birimlerinden birisinin ocuk bakm, eitimi ve danmanl ile ilgili birim olduunu

bir kez daha grdk. Avrupadaki ok sayda snma evi deneyiminden yola klarak hazrlanan raporda dasnma evleri kurultaylar tarafndan deklare edilen bildirilerde de snma evlerinin ocuklar iin de barnaklarolduunun unutulmamas gerektii vurgulanmaktadr. 10. kurultayda u ifadeler yer almaktadr:

Snaklar ayn zamanda ocuklar iindir, ancak ou kez ocuklarn ihtiyalar yeterince gz nnealnmamaktadr. Snakta kalan ocuklar birey olarak grlmeli, snan fiziksel koullar ve alma

biimi onlarn ihtiyalarn gz nne alarak dzenlenmeli, onlarn yaadklar ve tank olduklariddetle ilgili uzmanlam bir alan snakta grevlendirilmelidir.14

Bu anlamda, ocuklara ynelik hizmetler kadnlara yaplm bir iyilik deil, snma evinin temelgrevlerinden biridir. ocuk birimi ocuklarn salkl geliimi iin anne-ocuk iletiimi ve ilikileri ile ilgilieitim ve danmanlk destei vermeli, ayrca ocuun eitimine ve yaama ynelik gvenini tazelemesineynelik almalar yapmaldr. Kadnlarn glenmeleri, ocuklar ile salkl iletiim kurabilmeleri veocuklarn yaadklar travmatik deneyimleri atlatabilmeleri zenli bir alma gerektirmektedir.

deneyimleri atlatabilmeleri zenli bir alma gerektirmektedir.ankaya Belediyesinin eski ynetimi dneminde ocuklara ilikin hizmetler kre kavram altnda

tanmlanm; bu birim alanlar ve kadnlar tarafndan darya karken ocuklarn braklabilecei bir kreolarak alglanmt. Burada da kltrel kodlar yine devreye giriyor; i arama, alma, resmi kurumlarla grme

gibi dar kma gerekeleri ve bu nedenlerle ocuklar kree brakmak meru grlr ve desteklenirken;arkadalarla buluma ya da yalnz kalma amacyla ocuklar kree brakmak eletiriliyordu. Bu, kalan vealanlar kadnlar arasndaki nemli atma alanlarndan biriydi. Ataerkilliin kendini kadnlar arasndayeniden rettii temel alanlardan biri olan annelik zerinden pek ok nyarg, yarg ve eletiri gelitiriliyordu.ocuk bakm ve eitimi konularnda ztlklar olan bilgi, deneyim ve alkanlklara sahip kadnlar veretmenler srekli tartyor; kt annelik ve kt retmenlik sulamalar karlkl olarak skakullanlyordu.

atmalar youn olarak kadna ynelik iddetin olaan etkilerinden biri olan etrafa, hayata, ocuklarakar ilgisizlik ve sorumluluklarn yerine getirememe durumunun damgalanmas nedeniyle yaanyordu.ocuklar arasnda yaanan baz olaylar, ocuk birimini sadece kre olarak grdmzde ocuklarn oununmaruz kald fiziksel ve cinsel istismar fark edemediimizi, annelik-retmenlik tartmalar srasndaocuklarn sorunlarnn gzden katn, kadnlarnn ou kez istismar ihmalle gizlediini gsterdi.

Bunlarn fark edilmesi ve alann literatr bilgisi dorultusunda ocuk birimi her yeni gelen ocua

ncelikle ocuk ihmali ve istismar deerlendirmesi yapan, gerektiinde ocuu ve anneyi bir niversitenin


12/16

53 Snmaevi

ocuk Koruma Merkezine ynlendiren, ocuklar bireysel ve geliimsel zelliklerine gre destekleyen, anne-ocuk, okul-ocuk ilikileri zerine alan bir birim olarak yeniden dzenlendi. Snmaevindeki ocuklardaolumlu erkek rol model geliimi amacyla gvenilir, kadn sorunlarna duyarl, iddet alannda eitim alm birerkek retmen literatrde de nerilmesinden aldmz cesaretle grevlendirildi. 15

Verimli bir snmaevi iin ynetsel ykmllkler:

Eitim:

Ataerkillikten bamsz, alternatif bir yaam alan kurma abasnda alanlarn eitli destekmekanizmalarna ihtiya duyduklarn grmek/fark etmek ynetici kadronun geirmesi gereken bilindnmlerinden birisidir.

Bu ihtiyalarn ilk aya bilgilenme ihtiyacdr. Yaptmz grmelerde snma evinde alankadnlarn bu konuda ok istekli olduklarn kolayca gzlemledik. Snmaevi almas hem bir farkndalk hemde bir teknik bilgi iidir. Bu nedenle snmaevi alanlarnn her dzeyde personel iin gelitirilecekeitimlerden yararlanmalar salanmaldr. Bu eitimlerin ilk aamas toplumsal cinsiyet duyarll vefarkndalnn gelitirilmesi olmaldr. almalarn ierii ataerkil toplum yapsn tanmak, toplumsal cinsiyetduyarll gelitirmek, kadnlar arasndaki ortaklklar vurgulamak ve bu ortaklklarn yaratt dayanmaduygusunu n plana kartmak olmaldr. kinci aamada insanlar arasndaki farkllklarn eitsizlik kaynaolmad, aksine gzetilmesi gerektii ve zenginletirici olduu zerinde durmal ve buna dayal bir demokrasikltrnn gelitirilmesine ynelik almalar yaplmaldr.Eitim almalar yerleik ataerkil dilin deimesi iin de gereklidir. Kadnlara hitap ederken ya da yaplan

almalar anlatrken kullanlan dil ataerkil toplumsal cinsiyet ideolojisini yeniden reten en kuvvetli aralardanbiridir. Snak, snma evi, konukevi, konuk, madur, kurban gibi terimleri kullanrken dikkatli olunmaldr.Bu iddetle mcadelenin ilk adm olarak grlmelidir.

Eitim almalar yerleik ataerkil dilin deimesi iin de gereklidir. Kadnlara hitap ederken ya dayaplan almalarda kullanlan dil ataerkil toplumsal cinsiyet ideolojisini yeniden reten en kuvvetli aralardan

biridir. Snak, snma evi, konukevi, konuk, madur, kurban gibi terimleri kullanrken dikkatli olunmaldr.Bunu iddetle mcadelenin ilk adm olarak grmek gerekir.

Eitim, alanlarn kendilerini yeterli hissetmeleri, gerekli uzmanlk bilgisine ulama yollarntanmalar ve kullanmalar, ekip almasn renmeleri gibi ihtiyalara da cevap verecektir. iddet ile ilikikurarken edinilmesi gereken bilgi ve davran teknikleri konunun uzmanlar tarafndan alanlara aktarlmaldr.Cinsel istismar ve ocuklara ynelik iddet, kadn ticareti, kadn snneti, yasal deiiklikler, gmen vesnmac kadnlara ilikin yasalar, engelli kadnlar, ocuk almalar, Travma Sonras Stres Bozukluu gibikimi zel konularda bilgilenme almalar gereklidir.

Bilgilerin gelitirilmesi ve yenilenmesi iin de bir dizi faaliyet yaplabilir. Snma evi alanlarnaynelik seminerler vermek zere eitli uzmanlar davet edilebilir. Uzman personelin kendisini yenilemesi ve

bilgilerini gelitirebilmesi iin eitim faaliyetlerinde bulunmasna destek olmak ilgili bilimsel toplantlara,

konferanslara ve seminerlere katlm tevik etmek nemlidir. Snma evinde alanlarn ve kadnlarn alanlailgili konularda bilgilenmelerine yardmc olacak kaynaklarn bulundurulmas gerekir.

Bakm verenlerin bakm:

Snmaevi alanlarnn verimli alabilmeleri salayacak ihtiyalarn ikinci ayan da rehabilitasyonalmalar oluturur. Snma evinde almak, bal bana ypratc bir deneyimdir. Snma evinde alankadnlar, burada kalan kadnlarn yaadklar glkleri eitli ekillerde paylarlar. Kadnlar arasnda oluanempati ve ortak bilin; kadna ynelik iddetin zel deil kamusal bir sorun olduu dncesi; ve iddetlemcadeleden sorumlu olma inanc bu paylamn temellerini oluturur. alanlarn snma evine bavuran herkadnla birlikte ok ve eitli sorun alan ile karlamalar ve zm retmeye alrken ortaya kan snrlar vezorluklar snmaevi almasn bir kat daha g bir hale sokmaktadr.


13/16


te yandan yaplan grmelerde alanlarn ifadelerinden yola karak snma evinde alankadnlarn burada almay bir ayrcalk olarak grdkleri, buray herhangi bir iyeri olarak deil kendilerini aithissettikleri bir alma alan olarak tanmladklar, buradan ayrlmak istemedikleri kans uyanmaktadr.alanlarn kuruma ynelik ballklarndaki bu gcn kaynan snmaevi almasnn niteliinde aramakmmkn. Burada yrtlen alma dorudan doruya yaadmz hayata ve kadn olmaya dair bir deerretmektedir. Bu da alanlarn ihtiya duyduu gdlenimi salayan nemli bir kaynaktr.

Ancak yine de sre iinde alanlarn youn bir tkenmilik duygusu iinde olduklarn ve buduygularla baa kmakta glk ektiklerini grdk. Ayrca snmaevi personelinin devamll kurumundevamll ve ilerlii iin gereklidir. Dolaysyla personelin mesleki ypranmlkla baa kmasn salayacakrehabilitasyon kanallar oluturmaldr. Personel asndan bu tr bir glenme yeniden yaplanma snmaevialmasnn verimlilii iin ncelikli olmaldr. Snma evinin ilerliini salamak ancak eitime vegdlenime sahip personel ile mmkn olabilir.

Srdrlebilir bir dzen kurmak:

Gzden geirmek ve sorgulamak durumunda olduumuz en temel yaplardan biri de snma evininalma ilkeleridir. Burada hem siyasi hem brokratik rntlerle evrili yapya ynelik bir sorgulama yapmayaaltk. Bu zorlu sreci ele alrken temel ilkemiz yine esas olann uzmanlk bilgisi ve kadn dayanmasolduudur. ankaya Belediyesi Kadn Snmaevinde yeni dnemde uygulanacak alma plan da dayanmayve uzmanlk bilgisini temel almaldr. Uzmanlk bilgisine dayal bir alma sistemi, ekip almasn da

beraberinde getirmelidir. alma plan, bir anlamda, dayanma planna dnecek olan bu sistemde esas olaniddete ve ataerkil tahakkme kar net tavr alabilen bir ekibin sorumluluk temelinde rgtlenmesidir. Kadnaynelik iddetle ilgili almalar ok ynl uzmanlk bilgisi ve yaklamn gerektirmektedir. Bu anlamda ekipalmas byk nem kazanmakta; grup dinamikleri retimin niteliini belirleyebilmektedir. almalar,

yaptklar ie ve bu iin feminist ilkelerine inanan bir ekiple yrtlmelidir. Snaklar, konuya kadn-erkekeitsizliinin yaratt yapsal sorunlar erevesinde yaklaan, bunlarla mcadele ile ilgili kararllk iinde olanve snmaevini bu mcadelenin bir arac olarak gren kadnlarn almas gereken yerlerdir. Klasik brokrasikurumlarnn hiyerarik yaplan snmaevi ilkeleri ile badamaz. Burada, grev ve yetki paylamna dayalyatay hiyerariler esas olmaldr. Unutulmamaldr ki, snma evi kklerini 60larda balayan ve 70lerdesomutlaan feminist tartmalarda salmtr. Dolaysyla znde brokratik bir zorunluluk, Birlemi Milletler yada Avrupa Topluluu gibi uluslararas kurulularn dayatmalar sonucu zorunlu olarak kurulan bir kurumolmad gz nnde bulundurulmaldr. Bu kurumlarn ekil deitirip, brokratik yaplan iinde ataerkiltoplumsal yapnn zelliklerini tayan ve yeniden reten bir ajan haline gelmemesine zen gsterilmelidir.rgtlenme yapsndan balayarak ataerkil g ilikilerine alternatif oluturacak bir ilikisellik iinde olmakkadnlara alternatif bir yaamn varl ile ilgili ilk midi verir ve onlara rnek olur.

Snmaevleri iin eitli rgtlenme modelleri vardr. Bu modeller, finansman kaynaklar, giriimcinintzel kiilii vb. koullara gre deiebilmektedir. ankaya Belediyesi Kadn Snmaevi iin gelitirilecek

ynetsel ilke bu kurumun temel amalar, finansal kaynaklar ve yasal bamllklar erevesindednlmelidir. Bu kurum bir belediye kuruluudur. Kurulu belediye ile olan organik ba nedeniyle de isteristemez lkedeki aktif siyasetin etkilerine maruz kalma tehlikesi yaamaktadr. Bu nedenle ynetsel ve rgtselyap ncelikle zerkliini koruyacak niteliklere sahip olmal; srdrlebilir olmal; siyasi farkllamalara kardayankllk gsterebilmelidir.

Bu dayankllk ncelikle kurumun dayand temel yapnn ynetici deil ekip olmas, bilgininhiyerari retmemesi, kolektif karar mekanizmalarnn kurulmas ile salanabilir. Kurumda bir ynetici hem evii ilikilerin zedelenmesine neden olur, hem otoriter yapdan bamsz bir ortam yaratlmasn engeller. Ayrcakurulmaya allan yatay hiyerarinin deimesine sebep olur. Bir dier saknca ise uzmanlk bilgisinin dnda

bir otoritenin siyasi iradenin yansmas olabilecei ve evin devamlln tehlikeye sokabileceidir. Bu nedenleevde bir ynetici deil, ev ii ileyiin gndelik devamllna ilikin grevleri yerine getiren ve birimler araskoordinasyonu salayan bir sorumlu olmas dnlmtr. Ekip olarak birlikte gelitirmeye altmzraporlama sistemi ve deerlendirme kriterleri kendi almamz grmek, eksiklerimizi giderip baarlarmz

pekitirmek iin gerekli bir uygulamadr.


14/16

55 Snmaevi

Ayrca, bamsz kadn rgtlerinden oluan bir zleme ve Danma Kurulu ile almak, effaflk vehesap verebilirlik, ilkelerini temel alan bir sistem kurmak iin zorunlu grnmektedir.

Hala sryorBu yazda kadnlarn yaam koullarnn iyiletirilmesini ve ataerkinin etkileri ile mcadele etmeyi kendi almaalanlarnda ve yaamlarnda ncelikli sayan iki kadn olarak, sz konusu srete yaadmz ve hala sren budeneyimi paylamak istedik. Yaz biterken, Austos 2009da balayan almann bitmediini sylemek gerekir.Bu nedenle, yaz, pratik edilen ve devam eden bir sreci yazmann zorluklaryla maluldr. Snmaevindekurulduu gnden bu yana yrtlen almalar feminist eletiriden geirmeye ve zellikle kolektivizm vesrdrlebilirlik asndan deerlendirmeye altk. Bu metnin son szleri, bizlerle birlikte bu zorlu almayagirimi; elini tan altna koymu; ortak bir ama erevesinde bir araya gelmi; tartmalarla, atmalarla veuzlamalarla yolunu bulmaya alm btn ekibimize olan inancmz ve teekkrlerimizi tekrarlamak olsun.


15/16

1 Kamusal alan ve kamusal g ilikileri ile ilgili tartma iin bkz. Diane Elson and Ruth Pearson, Third World Manufacturing, ed. Feministreview, Waged Work: A Reader (London: Virago, 1986)

2 World Conference on Human Rights Vienna, 14-25 june 1993 Vienna Declaration and Programme of Actionhttp://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(symbol)/a.conf.157.23.en?opendocument

3 Karaka, Sultan, lker ener, Nur Otaran,Kadn Snmaevleri Klavuzu (T.C. KSGM Yaynlar, 2008)

4 Ataerkillie ve ataerkiliin tezahr etmesine ilikin kavramramsal tartmalar iin bkz. Gke Bayrakeken Tzel,Being and BecomingProfessional: Work and Liberation Through Womens Narratives in Turkey (Phd Thesis Submitted to the Graduate School of Socal Scences of

Middle East Technical Unversity, Ankara, 2004) Gke Bayrakeken Tzel, , Feminist bir doktora tezi yazmak, mthodos kuram ve yntemkenarndan, ed. Dilek Hattatolu & Gken Erturul, (stanbul: E Yaynlar,. 2009).

5Kadn bak asna duyarl sosyal bilimler ve sosyal hizmet anlay iin aile her zaman huzura harmoniye ve dayanmaya dnk bir yap deildir.Aksine, ataerkil hegemonyann retildii, erkek egemenliine dayal toplumsal cinsiyet ilikilerinin dayatld iselletirildii, normalletirildii veyeni nesillere aktarlarak yeniden retildii, bu ilikiler iinde aile ii iddetin kolayca ba gsterebildii bir kurum halini alabilir. Ataerkil aile yapsiinde kadnlara ve ocuklara ynelik bask ve iktidar uygulamalar eitli biimlerde kendini gstermektedir. Ayrca ailenin zel alannndokunulmaz hatta kutsal olduu, d etkilere kapal olmas gerektii, ancak bu ekilde ailenin btnlnn ve devamllnn korunabileceiynnde yaygn toplumsal kabuller, kadnn kendi maduriyetini dile getirip bundan kurtulmak iin yardm almak ve stratejiler gelitirmek olananelinden alr ve onu savunmasz brakr. Dolays ile aile kurumuna eletirel gzle bakabilmek ve eler aras ilikinin temel belirleyeni olan toplumsalcinsiyete dayal eitsizliklerin ve ataerkil toplum yapsnn farknda olmak snma evi almasnn ve danmanln esas k noktalar olmaldr.Konuyla ilgili olarak bkz. Leyla Glr, Pnar ilkkaracan, Canan Ar, Scak Yuva Masal: Aile i iddet ve Cinsel Taciz (stanbul: Metis Yaynlar,1996); Aksu Bora, lknur stn, Scak Aile Ortam : Demokratikleme Srecinde Kadn ve Erkekler(stanbul:TESEV - Trkiye Ekonomik veSosyal Etdler Vakf Yaynlar, 2008); Mary Langan, The Unitary Approach: a feminist critique, Women, The Family And Social Worked. E.Brook& A. Davis (London: Tavistok Publications, , 1985); Joan Orme, Feminist Social Work, Social Work: Themes, Issues and Critical Debates,(London: Mcmillian Pub, 1998); The Birmingam Women and Social Work Group Women and Social Work in Birmingam, Women, The Family

And Social Worked. E. Brook& A. Davis (London: Tavistok Publications, 1985) .6 Osmanlda kadn dernekleri ve yardmlama ilikisi iin bkz. Elif Ekin Akit Osmanl mparatorluu ve Trkiye'de Kamusallk KavramnnDnm ve Dladklar SBF Dergisi 64/1, (2009); Serpil akr, Osmanl Kadn Dernekleri, Toplumbilim 52 (1991); Serpil akr, OsmanlKadn Hareketi. (stanbul: Metis Yaynlar,1994). Yaprak Zihniolu, Kadnsz nklap: Nezihe Muhiddin, Kadnlar Halk Frkas, Kadn Birlii(stanbul: Metis Yaynlar, 2003).

7 Helga Rittersberger-Tl, Sibel Kalaycolu,Evlerimizdeki Gndeliki Kadnlar Cmert "Abla"larn Sadk "Hanm"lar (stanbul: Su yaynevi,2001).

8 Aksine, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumuna Bal Kadn Konukevleri Ynetmeliinin 23. Maddesinde; gerekse zel Hukuk TzelKiileri le Kamu Kurum Ve Kurulularnca Alan Kadn Konukevleri Ynetmeliinin 12. maddesinde fiziksel koullar aadaki gibi tanmlanm;tanmlamaya ek olarak binann her blmnn dzenlenmesinde ev ortamna benzerlik yaratlmas zellikle belirtilmitir.

9 Fiziksel koullar basite tarif etmek gerekirse, ankaya Belediyesi Kadn Snmaevi kattan olumaktadr. Her kat hemen hemen ayn mimariplana sahiptir. Gzlemin gerekletii dnemde birinci katta yatak odalar, mutfak, banyo, tuvalet, temizlik malzemeleri ve deterjanlarn bulunduubir depo, emanet kasas ve konuklarn emanette tutulmasn istedikleri eyalarnn bulunduu bir oda, bir ofis, bir oyun odas, televizyonun bulunduubir salon, gzetmen ve uzmanlarn oturduu bir caml blme bulunmaktayd. kinci katta da ayn blmler bulunmaktayd. nc katta odalarn bir

ksm birletirilerek yemekhaneye evrilmi, dier odalar atlye vb. amalarla kullanlmak zere dzenlenmi, salon iin ayrlan oda kre halinegetirilmiti.

10Burada rza demiken Gramsciyi ve iktidarn kuruluuna ilikin kavramsallatrmasn hatrlamakta yarar var. bkz. Forgacs, D, (ed).A GramsciReader(London: Lawrence and Wishart, 1988); Hall, S., Lumley, B., McLennan, G. Politics and Ideology: Gramsci in On Ideology (London:Hutchinson, 1978).

11 Birgit Appelt, Verena Kaselitz, Rosa Logar (der) U?? eviri: Zeynep Korkman(stanbul: Mor at Yaynlar, 2007): 36

12 Appelt, Kaselitz ve Logar, iddetten zakta.

1310. Kadn Snaklar Kurultay Sonu Bildirgesi http://www.ucansupurge.org/arsiv/www.ucansupurge.org/indexfc2a.html?option=com_content&task=view&id=4096&Itemid=77

1410. Kadn Snaklar Kurultay Sonu Bildirgesi.

15 Birgit, Verena ve Logar, iddetten zakta.

Kaynaklar

10. Kadn Snaklar Kurultay Sonu Bildirgesihttp://www.ucansupurge.org/arsiv/www.ucansupurge.org/indexfc2a.html?option=com_content&task=view&id=4096&Itemid=77

Appelt, Birgit, Verena Kaselitz, Rosa Logar (der) U??eviri: Zeynep Korkman (stanbul: Mor at Yaynlar, 2007).

Bayrakeken Tzel, Gke,Being and Becoming Professional: Work and Liberation Through Womens Narratives inTurkey (Phd Thesis Submitted to the Graduate School of Socal Scences of Middle East Technical Unversity,Ankara, 2004).
http://__dopostback%28%27ctl00%24ctl00%24body%24body%24lityayinevi%27%2C%27%27%29/http://__dopostback%28%27ctl00%24ctl00%24body%24body%24lityayinevi%27%2C%27%27%29/http://__dopostback%28%27ctl00%24ctl00%24body%24body%24lityayinevi%27%2C%27%27%29/http://www.ucansupurge.org/arsiv/www.ucansupurge.org/indexfc2a.html?option=com_content&task=view&id=4096&Itemid=77http://www.ucansupurge.org/arsiv/www.ucansupurge.org/indexfc2a.html?option=com_content&task=view&id=4096&Itemid=77http://__dopostback%28%27ctl00%24ctl00%24body%24body%24lityayinevi%27%2C%27%27%29/http://__dopostback%28%27ctl00%24ctl00%24body%24body%24lityayinevi%27%2C%27%27%29/http://www.ucansupurge.org/arsiv/www.ucansupurge.org/indexfc2a.html?option=com_content&task=view&id=4096&Itemid=77http://www.ucansupurge.org/arsiv/www.ucansupurge.org/indexfc2a.html?option=com_content&task=view&id=4096&Itemid=77


16/16

Bayrakeken Tzel, Gke , Feminist bir doktora tezi yazmak, mthodos kuram ve yntem kenarndan, ed. DilekHattatolu & Gken Erturul, (stanbul: E Yaynlar,. 2009).

Elson, Diane & Ruth Pearson, Third World Manufacturing, ed. Feminist Review, Waged Work: A Reader, (London:Virago, 1986).

Karaka, Sultan, lker ener, Nur OtaranKadn Snmaevleri Klavuzu (Ankara: T.C. KSGM Yaynlar, 2008).

Rittersberger-Tl, Helga, Sibel Kalaycolu,Evlerimizdeki Gndeliki Kadnlar Cmert "Abla"larn Sadk"Hanm"lar (stanbul: Su yaynevi, 2001).

Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumuna Bal Kadn Konukevleri Ynetmelii

Tayl, lfet, Glsun Kanat, Zelal Yaln,Aile iinde kadna ynelik iddete kar mcadele ve feminizm.http://www.morcati.org.tr/bk03.php

WORLD CONFERENCE ON HUMAN RIGHTS Vienna, 14-25 June 1993 VIENNA DECLARATION ANDPROGRAMME OF ACTION http://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(symbol)/A.CONF.157.23.En?OpenDocument
http://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(symbol)/A.CONF.157.23.En?OpenDocumenthttp://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(symbol)/A.CONF.157.23.En?OpenDocumenthttp://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(symbol)/A.CONF.157.23.En?OpenDocumenthttp://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(symbol)/A.CONF.157.23.En?OpenDocument

fe dergi: sığınmaevinde feminist yapı Çözümü

Documents