felsefenİn baŞlangiÇ İlkelerİ

8/9/2019 FELSEFENN BALANGI LKELER

1/175

FELSEFENN BALANGI LKELER

GEORGES POLITZER

EVREN

SEVM BELL

NDEKLER

Georges Politzer, Georges Cogniot

nsz, Maurice Le Goas

Yaynclarn nsz (Editions Sociales)

BRNC KISIM

FELSEFE SORUNLARI

GR

I. Felsefeyi Niin renmeliyiz?

II. Felsefe renmek Zor Bir ey midir?

III. Felsefe Nedir?

IV. Materyalist Felsefe Nedir?

V. Materyalizm ile Marksizm Arasndaki likier Nelerdir?

VI. Burjuvazinin Marksizme Kar Kampanyalar

BRNC BLM. - Felsefenin Temel Sorunu

I. Felsefe renmeye Nasl Balamalyz?

II. Evreni Aklamann ki Biimi

III. Madde ve Ruh

IV. Madde Nedir? Ruh Nedir?

V. Felsefenin Temel Sorusu ya da Sorunu

VI. dealizm ya da Materyalizm

KNC BLM. - dealizm


2/175

I. Ahlaki dealizm ve Felsefi dealizm

II. Berkeley'in dealizmini Niin renmeliyiz?

III. Berkeley'in dealizmi

IV. dealist Uslamlamann Sonular

V. dealist Kantlar

1. Ruh Maddeyi Yaratr

2. Dnya Bizim Dncemiz Dnda Mevcut Deildir

3. eyleri Yaratan Bizim Fikirlerimizdir

NC BLM. - Materyalizm

I. Niin Materyalizmi renmemiz Gerekir?

II. Materyalizm Nereden Gelir?

III. Materyalizm Nasl ve Niin Geliti?

VI. Materyalistlerin lkeleri ve Kantlar Nelerdir?

DRDNC BLM. - Kim Hakl: dealist mi, Materyalist mi?

I. Sorunu Nasl Koymalyz?

II. Dnyann Yalnzca Bizim Dncemizde Varolduu Doru mudur?

III. eyleri Bizim Fikirlerimizin Yaratt Doru mudur?

IV. Ruhun Maddeyi Yaratt Doru mudur?

V. Materyalistler Hakldrlar ve Bilim Onlarn ddialarn

Tantlar BENC BLM. - nc Bir Felsefe Var mdr? Bilinemezcilik

I. Niin nc Bir Felsefe?

II. Bu nc Felsefenin leri Srd Kantlar

III. Bu Felsefe Nereden Geliyor?

IV. Vard Sonular

V. Bu nc Felsefe Nasl rtlr?


3/175

VI. Varg

KNC KISIM

FELSEF MATERYALZMBRNC BLM. - Madde ve Materyalistler

I. Madde Nedir?

II. Birbirini zleyen Madde Teorileri

III. Materyalistlere Gre Madde Nedir?

IV. Uzay, Zaman, Hareket ve Madde

V. Varg

KNC BLM. - Materyalist Olmak Ne Demektir?

I. Teori ile Pratiin Birlii

II. Dnce Alannda Materyalizm Yanls Olmak Ne Demektir?

III. Pratikte Nasl Materyalist Olunur?

a) Sorunun Birinci Yn

b) Sorunun kinci Yn

IV. Varg

NC BLM. - Materyalizmin Tarihi

I. Bu Tarihi renme Zorunluluu

II. Marksizm-ncesi Materyalizm1. Yunan Antika

2. ngiliz Materyalizmi

3. Fransa'da Materyalizm

4. 18. Yzyl Materyalizmi

III. dealizm Nereden Gelir?

IV. Din Nereden Gelir?


4/175

V. Marksizm-ncesi Materyalizmin Deerleri

VI. Marksizm-ncesi Materyalizmin Yanllar

NC KISIMMETAFZN NCELENMES

TEK BLM. - Metafizik Yntem Nedir?

I. Bu Yntemin Temel zellikleri

1. Metafizik Yntemin Birinci Temel zellii: zdelik lkesi

2. Metafizik Yntemin kinci Temel zellii: eylerdenAyrma (Tecrit)

3. nc Temel zellik: Sonsuz ve Almaz Blmeler

4. Drdnc Temel zellik: Kartlarn Kar KaryaKonmas

II. zet

III. Metafizik Doa Anlay

IV. Metafizik Toplum Anlay

V. Metafizik Dnce Anlay

VI. Mantk Nedir?

VII. Metafizik Szcnn Aklamas

DRDNC KISIM

DYALEKTN NCELENMESBRNC BLM. - Diyalektiin ncelenmesine Giri

I. Hazrlayc Uyarlar

II. Diyalektik Yntem Nereden Domutur?

III. Diyalektik, Uzun Zaman Niin Metafizik Yntemin BasksAltnda Kald?

IV. 18. Yzyl Materyalizmi Niin Metafizikti?


5/175

V. Diyalektik Materyalizm Nasl Dodu: Hegel ve Marx

KNC BLM. - Diyalektiin Yasalar. Birinci Yasa: Diyalektik Deime

I. Diyalektik Hareketten Ne Anlalr?II. Diyalektik in Kesin, Mutlak, Kutsal Hibir ey Yoktur

III. Sre

NC BLM - kinci Yasa: Karlkl Etki

I. Srelerin Zincirleme Sralan

II. 19. Yzyln Byk Bulular

1. Canl Hcrenin ve Geliiminin Bulunuu

2. Enerjinin Dnmnn Bulunuu

3. nsanda ve Hayvanlarda Evrimin Bulunuu

III. Tarihsel Gelime ya da Sarmal (Spiral) Gelime

IV. Varg

DRDNC BLM. - nc Yasa: eliki

I. Yaam ve lm

II. eyler Kendi Kartlarna Dnr

III. Olumlama, Yadsma ve Yadsmann Yadsnmas

IV. Durumu Gzden Geirelim

V. Kartlarn BirliiVI. Saknlacak Yanllar

VII. Diyalektiin Pratik Sonular

BENC BLM. - Drdnc Yasa: Niceliin Nitelie Dnmesiya da Sramal lerleme Yasas

I. Reformlar m Devrim mi?

II. Tarihsel Materyalizm


6/175

1. Tarih Nasl Aklanr?

2. Tarih nsanlarn Eseridir.

BENC KISIM

TARHSEL MATERYALZM

BRiNC BLM. - Tarihin Devindirici Gleri

I. Saknlmas Gereken Yanl Bir Dnce

II. Toplumsal Varlk ve Bilin

III. dealist Teoriler

IV. Toplumsal Varlk ve Yaam Koullar

V. Snf Savamlar, Tarihin Devindiricisi

KNC BLM. - Snflar Nereden Gelir, Ekonomik Koullar Nereden Gelir?

I. Birinci Byk blm

II. Toplumun Snflara lk Bln

III. kinci Byk blm

IV. Toplumun Snflara kinci Bln

V. Ekonomik Koullar Belirleyen ey

VI. retim Tarzlar

VII. Uyarlar

ALTINCI KISIMDYALEKTK MATERYALZM VE DEOLOJLER

TEK BLM. - Diyalektik Yntemin deolojilere Uygulanmas

I. Marksizm in deolojilerin nemi Nedir?

II. deoloji Nedir? deolojik Etken ve deolojik Biimler)

III. Ekonomik Yap ve deolojik Yap

IV. Doru Bilin ve Yanl Bilin


7/175

V. deolojik Etkenlerin Etki ve Tepkisi

VI. Diyalektik Tahlil Yntemi

VII. deolojik Savamn ZorunluluuVIII. Varg

Adlar Ve Kavramlar Dizini

:::::::::::::::::

GEORGES POLITZER

SIK SIK yle denir: Georges Politzer her eyden nce Gltr.Meydan okumann Gl; bakaldrmann deil,devrimcinin Gl; anaristin deil, tarihin mahkumiyethkmnden kurtulmak iin eski dnyann gleriyle akaalay eden marksistin Gl. Zincirler iinde, Pucheu'nnkarsnda, Gestaponun ikenceleri iinde bile, galip geleninGl; infaz mangasnn karsnda, galip gelenin Gl.

Georges Politzer, 1903'te domutu. Macaristan'n kuzeyindekikk bir kentte, Navyvarod'da dnyaya gelmiti;ama, 17 yanda, gerici bir iktidarn eline den babasnakym olan bu lkeyi terketmek zorunda kalmt. Fransa'ysemiti; zekasnn ve yreinin yapt bir seimdi bu; nktepeden trnaa Franszd. Fransz esprisinin prltlarnkimse ondan daha iyi anlatmamtr. Fransz dilini, babaocanda, Voltaire'i ve Diderot'yu okuyarak renmitir; veQuartier Latin'de felsefe hocalna dek btn unvanlar kazanmak iin topu topu be yl geirmitir.

Georges Politzer'de bir dahi filozof yetenei vard. Tpkdostu ve ikence arkada Jacques Solomon'un teorik fizik alannda olaanst bir uzman oluu gibi.

Politzer; henz bir tr idealist dnce iinde abalad1926'dan sonra gelimitir kukusuz. Savam vermi, diinitrnana takarak ilerlemitir. Yolun sonunda da marksizmlekarlamtr.

Paris i niversitesi, 1930 yllar banda, Mathurin-Moreau caddesinin eski binalarnda kurulduu zaman, retimyeleri arasnda dikkat eken ve hatta nl birok profesr vard, ama hibir ders Georges Politzer'in verdii diyalektik materyalizm dersi kadar rencileri, iileri, memurlar

ve aydnlar coturmuyordu. En g sorunlar, onun sayesinde,ak ve basit bir durum kazanyordu. Hem de felsefi


8/175

dzenlerini, teorik saygnln hi yitirmeksizin. Ayrcaacmasz bir alay gc, hasmlarnn grlerindeki kararszlplaklyla ortaya dkyordu. Marx'n ve Lenin'in retilisiolan Politzer, korkun bir polemiki olduu kadar, derin bir kltrle, karkonmaz bir yetenekle silahlanm bir dnrd.

Bugn, marksizm, niversitede anlma hakk kazanm,Marx ve Lenin, yarma snavlar programna girmi bulunuyor.Sovyet felsefesine eilen koca koca niversite kitaplarvar. Ama, krk yl nce durum hi de byle deildi: AugusteCornu, Sorbonne'da, gen Marx'n fikirlerinin oluumu stne bir tezi desteklerken, bir c gibi, hatta onmaz bir ocuk gibi grnmt. Georges Politzer'in felsefi almalar, AugusteCornu'nn aratrmalaryla birlikte, felsefenin balcasorunlarn, diyalektik materyalizmin altnda aydnlatmaktailk nemli giriim olmutur.

1929'da artc bir alevle haleli gen bir tanry andrankzl sal filozofun Felsefi Bir Gsterinin Sonu: Bergsonculuku,resmi idealist dnceye kar bu ate gemisini, ansznsuya indirdii srada, nasl salkl bir rzgarn, akademik bataklklardan tten pis kokular bir anda silip sprdnanlatmak g bir ey. Sava gnlerine dek, Politzer,marksizmin btn dmanlarna kar, kendi gznde adarasyonalizmle kaynam yenici polemiini srdryor,ve ayn zamanda byk Descartes geleneini k noktasolarak alyor, Fransz felsefe tarihinin ilerici geleneklerininsavunusunu grkemli bir biimde stleniyordu.

Politzer, psikoloji sorunlaryla da ok yakndan ilgilenmekteydi.Geleneksel idealist psikolojiye kar, somut olarak adlandrd yeni bir psikoloji yaratma giriimini ona borluyuz. Balangta, psikolojik ilevleri ayr ayr dergilerde,canl insan btnyle inceleme eiliminden tr kendisineekici gelen Freud'un psikanaliz ynteminin bir ldeetkisine girmiti. Ama ok gemeden, 1928'den sonra, frydclktekabul edilmez yanlar olduunu kavrad ve Pszkolojinin

Temellerinin Eletirisi adl yaptyla bu akmdan ayrld.Kiiliin toplumsal deerini belirtmek konusunda Politzer'ingsterdii aba, kendi almalarna psikolog deeri kazandrd.

Cherbourg lisesinde, sonra Evreux lisesinde, en sonundada Saint-Maur lisesinde dersler verdi. O arada, Fransz KomnistPartisi belgeleme merkezini kurmu ve ynetmeye balamt - byk bir tutkuyla yapyordu bu ii, yle ki,orada, bazan sabaha kadar alyordu. ktisat oldu. l'Humanite'dekiyazlar, gittike genileyen bir okur kitlesi tarafndanizleniyordu.

Gazetecilii ekici buluyordu. Bu satrlarin yazar ok iyi


9/175

biliyor bunu, nk Georges Politzer'in, 1937 ve 1939 arasnda,zaman zaman, bu komnist gazetenin yayn ynetmenininyerini birka gnlne doldurmak iin nasl bir sevinlitela iinde geldiini anmsyor. Maurice Thorez'nin bu olaanstmilitana sevgisi vard.

Sava gelip atyor. Paris'te, Harp Okulunda silah altnaalnan Politzer, Komnist Partinin gizli ynetimi yanndakald. 6 Haziran 1940'ta, Paris'in savunulmasnn rgtlenmesikonusunda Komnist Partinin tarihsel nerilerini hkmetadna halka arda bulunmas iin Manzie'ye iletenoydu.

lerde nazi kamplarnn vaheti iinde yaamn yitirecek olan bulunmaz ei Mae Politzer'le birlikte 1940-1942 yllararasnda niversite Direnmesinin ruhu oldu. Bu konuda her zaman sarslmaz bir yreklilikle davrandn sylemek yetmez bile: alas soukkanllndan, byk yiitliinden szetmek de gerekir.

Temmuz 1940'ta terhis edildikten hemen sonra, Politzer'in,Jacques Solomon ve Daniel Decourdemanche'la birlikte,orta ve yksek retim yelerine hitabeden gizli bir bltenyaynlamaya baladn gryoruz. Paul Langevin'inGestapo tarafndan tutuklanmasndan hemen sonra UniversiteLibre'in (zgr niversitenin) 1. says kyor. Gazete,nl fzikinin hapse atln ve faist istilaclarn bakamarifetlerini anlatyor; ve ekliyor:

Btn bu olaylar akp giderken, niversite, eski dzenineyeniden kavumutur: gene, onurlu tarihinde her zamanolduu gibi, dnce ve irade birliini kurmutur. Franszniversitesinin slogan olan ve ondan kalan zgrlk iinde, byk kltr geleneini, btn zorlamalara karn srdrmek konusunda birlik halindedir.

Bundan sonra zgr nzversite, dmann niversiteye

elatmasna kar, Yahudi retim yelerinin ve rencilerintutuklanmasna kar, programlarn gerici bir biimde deitirilmesinekar, aslnda nazi emperyalizminin hizmetindegerici bir giriimden baka bir ey olmayan ulusal devrimiddiasna kar, savan kesiksiz olarak yrtecektir. Gazete,liselerde ve yksek renim kurumlarnda dmana kardirenmeyi korkusuzca krklemektedir. zgr niversite'nin1940-1941 koleksiyonu, komnistlerin, daha igal balar balamaz kurtulu savana katlnn en parlak belgesidir.Bu gerek, gazetenin Ocak 1941'den nceki sekizhazirandan nceki yirmi saysnda, btn aklyla grnr.

Sovyetler Birlii'ne hitlerci saldr balad zaman, zgr


10/175


11/175

geirmesine izin verildi. Bir ycelik vard halinde. Yzhi bu kadar aydnlk olmamt. Iltl bir skunet iindeydive her hareketi, cellatlarn bile duygulandryordu. Partisiurunda ve Fransa urunda lmekten ne kadar mutluluk duyduunu syledi bana. zellikle Fransa topraklarnda lecei

iin mutluydu. Bunun, onun iin ne denli nemli olduunu biliyorsunuz.

Ama, IV. Cumhuriyet daha az alaklk etmedi; GeorgesPolitzer'e, ldkten sonra, direnme kahraman unvannn verilmesiistendiinde, Eski Muhariplerin ardarda gelen bakanlartarafndan, 1954-1955'te, buna inatla kar klmt.Bu bakanlardan birincisi, imdi iyice unutulmu olan Lanielhkmeti yesi Andre Mutter'di; ikincisi ise, silik bir dgolcuolan Raymond Triboulet idi ve Edgar Faure adl bir hkmet bakannn glgesi altndayd. Bu deersiz kiiliinsefil tutumunu dzeltmek iin, M. Bruguier ve M. de MoroGiafferi'nin savunmalar zerine, yerel mahkemenin,1956'da, bir karar vermesi gerekmitir.

Georges Politzer'in ans iin bu bayalklarn pek bir nemi yok. Onun verdii rnek, aydn kuaklar esinlemitir,esinleyecektir.

Politzer'in niversitede salam ve kolayca parlayacak bir yeri vard; deeri uzmanlarca stn bir biimde kabul edilmiti.Ama, o, ayn zamanda, ii snfna ve onun savamlarnacanla bala balanm, her gn bir militana den pratik abalar konusunda da, dncenin dzeni olan ykselmiyaptlar konusunda da, partiye kar eit oranda kendisindesorumluluk duyan bir aydn tipiydi.

Kltr Evlerinde, Paul Langevin'in Materyalist ncelemeler Gurubunda, i niversitesinde, kalemleriyle olsun;szleriyle olsun, gsterdikleri btn abalarda, Politzer de,Solomon da, aydnlara, bilginlere, rencilere, marksizminnasl tantlacan gstermilerdir. 1938 tatilinde, iki da

yry arasnda, Bossons buzulunun eteindeki bir kkte,Doann Diyalektii'ni evirmeye balamlard. Yksek felsefe sorunlar ufuklarndan hi silinmiyordu. Partilerininyazgsnn ayrlmaz bir biimde gerein yazgsna bal olduunainanmlard.

Pratikte, bu inan, partiyle ve parti yeleriyle birlikteyaama kaygsyla ayn anlama gelmekteydi. ki dostumuzundavran, aslnda, burjuva etkilerine boyun ediklerihalde, kitlelere akl hocal taslayan entelektellerin iddialdavranna taban tabana kartt. Politzer yle demiti:

Entelektel bamszlk, eletirel zeka, tepkiye boyun


12/175

emek deil, tersine boyun ememek demektir.

Bu zdeyiin, onun btn retim yaamn yeterincezetledii kansndayz. Saylar her gn daha oalan genaydnlar, Mays 1942'de ldrlm kahramann vasiyetini

daima daha iyi bir biimde tamamlayabilirler!GEORGES COGNIOT

:::::::::::::::::

NSZ

BALANGI bilgileri ieren bu elkitab, Georges Politzer'in,1935-1936 ders ylnda, i niversitesinde verdiikurslarda, rencilerinden biri tarafndan tutulmu notlardanderlendi. Kitabn niteliini ve kapsamn anlamak iin,ilkin, hocamzn amacn ve yntemini belirtmek gerekir.

Bilindii gibi, i niversitesi, 1932 ylnda, kk bir profesrler grubu tarafndan, beden iilerine marksist bilimiretmek ve onlara, zamanmz anlama ve teknik alandaolduu kadar siyasal ve toplumsal alanda da eylemlerini yrtmeolanan salayacak bir dnme yntemi retmek iin kurulmutu.

Bandan beri, Georges Politzer, i niversitesinde,marksist felsefeyi, diyalektik materyalizmi retme iinizerine ald. Resmi retim bu felsefeden habersiz kalmayaya da onun niteliini bozmaya devam ettii lde, bu zorunlu bir grevdi.

Bu kurslara katlmak ayrcalna erimi olanlardanhibiri, -o, her yl, her ya ve meslekten insanlarn oluturduu,ama gen iilerin ounlukta bulunduu bir dinleyicikitlesi karsnda konuuyordu- byle kuru ve zor bir konuyu, bu konuda hi deneyimi olmayan dinleyicilerden her birinin

kavrayabilecei bir akla kavuturmak iin ylesineustaca ve cokulu, ylesine bilgili ve kardee, ylesine zenliolan bu kzl sal byk ocuun nnde duyduu derinizlenimi unutmayacak.

Sert olmasn bilen ama her zaman adil ve yerinde olansaygn otoritesi, kurslarnda, ho bir disiplin yaratrd, veonun kiiliinden yle bir canllk, yle bir yaam gc veyle bir lt fkrrd ki, btn rencileri, ona hayranlk duyar ve onu severdi.

POLITZER, daha iyi anlalmas iin, her eyden nce ancak konu ile daha nce karlam olanlarn kavrayabilecei


13/175

felsefeye zg btn zel deyimleri, btn teknik terimleri,szlnden karrd. Yalnzca herkesin bildii yaln szcklerikullanmak isterdi. zel bir terimi kullanmak zorundakald durumlarda, bunu, allm, bildik rneklerleuzun uzun aklamaktan geri durmazd. Tartmalarda rencilerinden

herhangi biri, bilgie szckler kullanacak olsa, onu azarlar ve, onun yaknnda bulunmu olan herkesinok iyi bildii o ineleyici szleriyle, onu alaya alrd.

O, yaln ve ak olmak isterdi ve her zaman saduyuyaseslenirdi, ama bunu yaparken aklamakta olduu fikirlerinve teorilerin doruluundan ve gerekliinden, hibir zaman,hibir ey feda etmezdi. Dersten nce ve sonra, btn dinleyicilerinintartmalara katlmasn salayarak kurslarnson derece canl tutmasn bilirdi. yle yapard: Her dersinsonunda, yoklama sorusu dedii bir ya da iki soru verirdi; busorular, dersi zetlemek ya da derste anlatlanlar herhangizel bir konuya uygulamak amacna ynelik olurdu. renciler konuyu ilemek zorunda deildi, ama bunu grev bilenler pek oktu ve bunlar, bir sonraki derse yazl bir dev getirirlerdi.O, derse girince, kimin dev yaptn sorard; eller kaldrlrd,o da aramzdan bazlarn seer, yazdklarmz okutur ve gerekiyorsa szl aklamalarla eksiklikleri tamamlard.Politzer, eletirir ya da kutlar ve renciler arasndaksa sren bir tartma balatrd; sonra bu tartmadandersler kararak, konuyu bir sonuca balard. Bu yaklak olarak, yarm saat kadar srerdi ve bylece bir nceki derste bulunamam olanlara eksiklerini tamamlamak ve dahance renmi olduklar ile balant kurmak olanan salard; bu, ayn zamanda, hocaya da, ne lde anlaldngrmek olanan verirdi: gerekirse, karmak ve aydnlanmamnoktalar zerinde yeniden dururdu.

Sonra, bir saat kadar sren gnn dersine balard; renciler,yeniden, anlatlanlar zerine sorular sorard. Bunlar genellikle ilgin ve yerinde sorular olurdu; Politzer, konuyaaklk getirmek ve kursun zn deiik bir adan yeniden

ele almak iin, bu sorulardan yararlanrd.Kendi konusunda derin bir bilgiye ve hayranlk uyandran

kvrak bir zekaya sahip olan Georges Politzer, her eydennce, dinleyicilerinin tepkilerine dikkat ederdi. Her seferindegenel havay yoklar ve durmadan rencilerinin retilenlerine lde benimseyip zmlediklerini denetlerdi.Bylece rencileri tarafindan tutkulu bir ilgi ile izlenirdi. O, binlerce militann yetimesine katkda bulunmutur ve bunlardan pek ou, bugn, sorumlu grevlerde bulunuyorlar.

BU retimin deerini ok iyi anlayan, ve onu izleyemeyenleri,zellikle tarada bulunan arkadalarmz dnen


14/175

bizler, onun kurslarnn yaynlanmasn diliyorduk. O, her zaman bu konuyu dneceine sz veriyordu, ama sonu gelmezalmalar arasnda hibir zaman bu tasary gerekletirecek zaman bulamyordu.

i niversitesinde yksek felsefe kursu almt; bukursun ikinci ylnda iken, Politzer'den, devlerimi dzeltmesiniistemek frsatn buldum, istei zerine dev defterimikendisine verdim. Onlar beendi, iyi hazrlanm dedi ve ben, notlarmdan yararlanarak balang kurslar derslerinikaleme almasn nerdim. Onlar gzden geirmeye ve dzeltmeyesz vererek beni yreklendirdi. Ne yazk ki, bunazaman bulamad. Uralar gittike daha ykl olduundan,yksek felsefe kurslarn arkadamz Rene Maublanc'a brakt. Maublanc'a tasarmz ilettim, kaleme aldm ilk dersleri gzden geirmesini istedim. Byk bir istekle kabuletti ve almay srdrp bitirmem iin beni isteklendirdi,sonradan onu Politzer'e sunacaktk. Ama sava kageldi:Politzer, hitlerci igalcilere kar savamda kahramancald.

Her ne kadar, hocamz, onaylad ve bizi isteklendirmiolduu bir almay gereince dzene koyup tamamlamak iin artk aramzda deilse de, biz, bunu, kurs notlarmagre yaynlamann yararl olduuna inandk.

niversitesindeki felsefe kursuna, her yl, materyalizmszcnn gerek anlamn saptayarak ve bazlarnn bu szck zerinde yaptklar iftirac anlam deiikliklerini protesto ederek balayan Georges Politzer, materyalist filozofunlkden yoksun olmadn ve bu lky zafere ulatrmak iin savamaya hazr olduunu vargc ile yinelerdi.Sonradan, bunu, kendisini feda ederek tantlamasn bildi.Onun bu kahramanca lm, marksizmde teori ile pratiin birliinin doruluunu kesinlikle syledii ilk kursununnn yayd. Marksizmin, insan makineye ya da ancak gorilya da empanzeden stn bir hayvana dntren bir reti

(Notre-Dame de Paris kilisesinde, 18 ubat 1945'te, R.P. Panici tarafndan okunan byk perhiz vaaz) olarak sunulmasnayeniden cret edildii zamanda, bu bir lkyesarslmaz ballk, bu kendini esirgemezlik ve bu yksek ahlak deeri zerinde srarla durmak yararsz deildir.

Arkadalarmzn ansna yaplan bu gibi hakaretlerekar protestolarmzn hibiri yeterli deildir. Marksist olanve Paris i niversitesinde ders veren Georges Politzer'i,Gabriel Peri'yi, Jacques Solomon'u, Jacques Decour'u, bunlara,yalnzca rnek olarak anmsatalm: Onlar ki, hepsi bir

kenar mahallede, iilere felsefe, ekonomi politik, tarih ya dateki dier bilimleri retmek iin zamanlarnn byk bir


15/175

ksmn adamakta bir an bile duraksamayan, iyi, sade, ycegnll, kardee, candan arkadalarmzd.

i niversitesi, 1939'da datld. Kurtulutan hemensonra, Yeni niversite ad ile yeniden dodu. Candan bal

yeni bir profesrler ekibi, kuruna dizilenlerin nbetinidevralarak, kesilen ii yeniden balatmaya geldi.

Bu balca grevde, bizi, i niversitesinin yaratc vekurucularndan birine sayg borcumuzu demeye hibir eydaha fazla isteklendiremez ve hibir dl, bize Georges Politzer'inFelsefenin Balang lkeleri'ni yaynlamaktan dahayerinde ve daha yararl grnmyor.

MAURICE LE GOAS

:::::::::::::::::

YAYINCILARIN NSZ

GEORGES POLITZER'in Felsefenin Balang lkeleri'nin bu yeni basks, batan sona yeniden gzden geirildi, bazyerleri daha iyi bir biime kondu ve Adlar ve Kavramlar Dizinidzeltilip gelitirildi. Siyasal savamn yanss ve ifadesiolan ideolojik savamn gittike keskinletii bir dnemde,her namuslu insann, aldatma, gzboyama giriimlerinekar kafaca silahlanm bulunmasnn daha nem kazand bir dnemde, okura, nce sunmu olduumuzdandaha gelitirilmi, yetkin bir alma arac sunmak, bize,gerekten zorunlu grnd. Dorusunu sylemek gerekirse,ilk basklarmzn baz kusurlar tadn sylemek zorundayz, bu kusurlar bizim, bu ok gerekli fikir aracn yaymak iin gsterdiimiz ivedilikten ileri geliyordu.

Onun iin, Politzer'in aklamalarnn sunuluunu, gerekliolduu her yerde iyiletirerek, satr str dzelttik. Sylemeyegerek yok ki, temelde hibir deiiklik yapmadk,

dzeltmelerimiz yalnzca biime ynelik oldu.Ayn zamanda (arkadamz Le Goas'n notlar arasnda

bulunmu ve Politzer tarafndan iaretlenmi) birka Yazldev'i ve Okuma Paras'n ekledik ve dizini batan sonagzden geirdik, yle ki, imdiki haliyle ksa bir tarih szloluturmaktadir.

Byk arkadamz Paul Langevin, lkeler'in kendisinde bulunan nshalar zerinde, iyi bildii bilimsel bir soru hakkndaayrntya ilikin iki yanl kendi eliyle dzeltmiti (birinci

basknn 79. sayfasnda). Paul Langevin, kitabn yeni bir basksnda bu dzeltmelerin gerekletirilmesini istiyordu.


16/175

te bugn o da yerine getirildi.

POLITZER'in yapt, bugn sunulduu biimiyle, eskisindendaha iyi olmak zere, marksizmin temeli olan diyalektik materyalizmin renilmesinde, vazgeilmez bir hazrlk bilgisi

tamaktadr. Kitap, lise rencisine olduu kadar militaniiye, belli bir uzmanlk edinmi aydna olduu kadar,merakl okura da hizmet edecektir.

Kitapta baz boluklar olduunu, baz konularn aklakavuturulmas iin ilenmesi ve baz olumlamalarn tamamlaycaklamalarla derinletirilmesi gerektiini, herkestennce Politzer biliyordu. Ama, o, her eyde olduu gibi,felsefede de, en batan balamak gerektiini de biliyordu.yleyse, lkeler'le verilen bu retimi, bir balang olarak kabul etmek gerekir.

HER dersin hemen arkasna, Politzer'in okunmasn salk verdii eylerin bir listesini ve ayn zamanda Politzer'in her dersin sonunda nerdii yoklama sorularn koymaya zengsterdik.

Bu sorularn u iki kategori iine giren okurlar iin zellikleilgin olacan dnyoruz:

1. renciler iin, yani kitab yalnzca okumakla yetinmek istemeyip onu incelemek isteyenler iin. Bunlara, her dersi, salk verilen okuma paralaryla birlikte tamamladktansonra kitab kapamay, sorulan soru ya da sorular dnmeyi,ve sorulara kafadan ya da daha iyisi yazl olarak yant vermeyi tleriz.

2. retmenler iin, yani bir marksist alma grubundaretimin temeli olarak bu kitaptan yararlanmak isteyecekler iin. Bunlar iin, sorular, renimi canlandracak ve verimlitartmalara yolaacaktr.

Ensonu, herkes iin, bu kitap, girite gsterilen yol ve bilgilerle, yoklama sorularyla, kusursuz bir eitim yntemisalayacaktr.

(EDITIONS SOCIALES)

:::::::::::::::::

BRNC KISIM

FELSEFE SORUNLARI

:::::::::::::::::


17/175

GR

I. Felsefeyi niin renmeliyiz?

II. Felsefe renmek zor bir ey midir?III. Felsefe nedir?

IV. Materyalist felsefe nedir?

V. Materyalizm ile marksizm arasndaki ilikiler nelerdir?

VI. Burjuvazinin marksizme kar kampanyalar.

I. FELSEFEY NN RENMELYZ?

Bu kitapta, materyalist felsefenin balang ilkelerinisunmak ve aklamak amacndayz.

Niin? nk marksizm, bir felsefeye ve bir ynteme, diyalektik materyalizmin felsefesine ve yntemine skskya baldr. u halde, marksizmi iyi anlamak iin ve burjuva teorilerininkantlarn rtmek iin olduu kadar, etkin bir siyasal savam stlenmek iin de bu felsefeyi ve bu yntemiincelemek zorunludur.

Gerekten de Lenin, yle demiti; Devrimci teori olmadandevrimci hareket olamaz. ( V. . Lenin, Ne Yapmal?, Sol Yaynlar,Ankara 1992, s. 29.) Bu, her eyden nce, teoriyi pratie balamak gerekir, demektir.

Pratik nedir? Pratik; gerekletirme iidir. rnein, sanayi,tarm, baz teorileri (kimyasal, fiziksel ya da biyolojik teorileri),gerekletirirler (yani geree geirirler).

Teori nedir? Teori, gerekletirmeyi istediimiz eylerin

bilgisidir.Yalnzca pratik olabilir - ama o zaman yalnzca grenee

dayanarak gerekletirilir. Yalnzca teori olabilir - ama ozaman da tasarlanan, kafada tasarlanan ey ou kez gerekleemez.Demek ki, teori ile pratik arasnda balant olmasgerekir. Bugn sorun, bu teorinin ne olmas gerektiinive pratik ile balantsnn nasl olmas gerektiini bilmektir.

Doru bir devrimci eylemi gerekletirebilmek iin iimilitana, doru bir tahlil yntemi ve doru bir dnme ynteminin

gerekli olduunu dnyoruz. Ona, btn olgularnzmn verecek bir dogma deil, ama hibir zaman


18/175

ayn olmayan koullar ve olgular hesaba katan bir yntem,teoriyi pratikten, dnceyi yaamdan hibir zaman ayrmayan bir yntem gerektiini dnyoruz. te aklamaya,anlatmaya niyetlendiimiz bu yntem, marksizmin temeliolan diyalektik materyalizm felsefesinin ierdii yntemdir.

II. FELSEFE RENMEK ZOR BR EY MDR?

Felsefe reniminin, iiler iin, zel bilgileri gerektiren,glklerle dolu bir ey olduu genellikle dnlr. Aklamak gerekir ki, burjuva elkitaplar, bu grleri onlar inandrmak iin ve onlar ancak yldrabilecek biimde kalemealnmtr.

Genel olarak renmenin, zellikle de felsefe renmeninglkler tadn yadsmyoruz; ama bu glkler elbetteyenilebilir glklerdir ve zellikle, okurlarmzn ounluuiin yeni eyler olmasndan ileri gelir.

Biz de zaten, daha szn banda, eylere bellilik, aklk kazandrarak, okurlarmz, gnlk dilde anlam bozulmuszlerin baz tanmlarn yeniden gzden geirmeye, irdelemeyearacaz.

III. FELSEFE NEDR?

Halk dilinde, filozof denince, ya bulutlarda yaayan bir kimse, ya her eyi hogren, hibir eye aldrmayan kimseanlalr. Oysa tam tersine, filozof, baz sorunlara, kesin,ak yantlar getirmek isteyen kiidir ve eer felsefenin, evrenin(dnya nereden geliyor? nereye gidiyoruz? vb.) sorunlarna bir aklama bulmak istedii dikkate alnrsa, elbetteki, filozofun pek ok eyle urat ve, sylenenin tersine,ok eye aldrd grlr.

yleyse, felsefeyi tanmlamak iin, felsefenin, evreni, doayaklamak istediini, en genel sorunlar incelediini syleyeceiz.

Daha az genel olan sorunlar, bilimlerce incelenir.yleyse felsefe, bilimlerin bir uzantsdr, u anlamda ki, felsefe, bilimlere dayanr ve onlara baldr.

Burada hemen ekleyelim ki, marksist felsefe, btn sorunlarnzmne bir yntem getirir ve bu yntem, materyalizmdenen eye ilikin olan bir yntemdir.

IV. MATERYALST FELSEFE NEDR?

Burada da, gene hemen belirtmemiz gereken bir anlam

karkl vardr; halk dilinde, materyalist denince, maddizevkleri tatmaktan baka birey dnmeyen kimse anlalyor.


19/175

Madde (mattiere) szn ieren materyalizm szczerinde szck oyunu yaplarak, ona batan aa yanl bir anlam verme yoluna gidiliyor.

Biz, materyalizmi incelerken, ona, -szcn bilimsel

anlamnda- gerek anlamn geri vereceiz; greceiz ki,materyalist olmak, bir lkye sahip olmaya ve bu lky zafereulatrmak iin savam vermeye engel deildir.

Dedik ki, felsefe, dnyann en genel sorunlarna bir aklama bulmak ister. Ama, insanln tarihi boyunca, bu aklama,her zaman ayn olmad.

lk insanlar da doay, dnyay aklamak istediler, ama bunu baaramadlar. Gerekten de, dnyay ve bizi evreleyenolaylar aklama olanan bize veren, bilimlerdir; oysa bilimlerin ilerlemelerine olanak salayan bulular ok yenidir.

Demek ki, ilk insanlarn bilgisizlii, onlarn aratrmalarna bir engeldi. Bunun iindir ki tarih boyunca, bu bilgisizlik nedeniyle, dnyay olaanst glerle aklamak isteyendinlerin ortaya ktn gryoruz. Bu, bilime aykr bir aklamadr. Sonra yava yava, yzyllar boyunca, bilim geliecek,insanlar, bilimsel deneyimlerden yola karak maddiolgularla dnyay aklamay deneyecektir - buradan, eyleri bilimlerle aklama iradesinden, materyalist felsefe dodu.

Sonraki blmlerde, materyalizmin ne olduunu inceleyeceiz,ama imdiden, unu aklmzda tutalm ki, materyalizm,evrenin bilimsel aklamasndan baka bir ey deildir.

Materyalist felsefenin tarihini incelerken, bilgisizliekar savamn ne kadar etin ve g olduunu greceiz.Ayrca unu da belirtmek gerekir ki, materyalizm ve bilgisizlik,yanyana, birarada varlklarn srdrdklerine gre zamanmzdada, bu savam, henz son bulmamtr.

Marx ve Engels, ite bu savamn ortasnda ie kartlar.19. yzyln byk bulularnn nemini anlayarak, materyalistfelsefeye, evrenin bilimsel aklamasnda ok byk ilerlemeler yapma olanan saladlar. Bylece diyalektik materyalizm dodu. Sonra, ilkin, onlar, dnyay yneten yasalarn,toplumlarn gelimesini aklamaya yaradn anladlar; bylece nl tarihsel materyalizm teorisini dile getirdiler.

Bu kitapta, ilkin materyalizmi, sonra diyalektik materyalizmi,daha sonra da tarihsel materyalizmi inceleyeceiz.Ama her eyden nce, materyalizm ile marksizm arasndaki

ilikileri ortaya koymak istiyoruz.


20/175

V. MATERYALZM LE MARKSZM ARASINDAK LKLER NELERDR?

Bu ilikileri yle zetleyebiliriz:

1. Materyalizmin felsefesi, marksizmin temelini oluturur.(Bkz: Lenin, Materyalizm ve Reformizmin Felsefesi, Karl Marx.et sa doctrine, Editions Sociales 1953, s. 60.)

2. Dnyann sorunlarna bilimsel bir aklama getirmek isteyen bu materyalist felsefe, tarih boyunca, bilimlerle birlikteayn zamanda ilerler. Dolaysyla, marksizm de bilimlerdenkmtr, bilimlere dayanr ve bilimlerle birlikte evrimgsterir.

3. Marx ve Engels'ten nce de, birok kez ve deiik biimlerdemateryalist felsefeler ortaya kt. Ama, 19. yzylda bilimler ileriye doru byk bir adm attklarndan, Marxve Engels, ada bilimlerden yola karak, bu eski materyalizmiyenilediler ve bize, diyalektik materyalzim denilen vemarksizmin temelini oluturan ada materyalizmi sundular.

Bu birka aklama ile gryoruz ki, materyalist felsefenin,sylenenin tersine, bir tarihi vardr. Bu tarih, bilimlerintarihine skskya baldr. Materyalizm zerine kurulmuolan marksizm, tek bir adamn kafasndan kmamtr. O,daha Diderot'da ok ilerlemi bulunan eski materyalizminuzants ve sonucudur. Marksizm, 18. yzyl ansiklopedicileriningelitirdii ve 19. yzyln byk bulularnn zenginletirdiimateryalizmin alp gelimesidir. Marksizm, canl,yaayan bir teoridir ve hemen burada, marksizmin, sorunlarnasl ele aldn gstermek iin herkesin bildii snf savamsorununu bir rnek olarak alacaz.

nsanlar bu sorun zerinde ne dnrler? Bazlar, ekmeisavunmann, siyasal savamdan ayr bir ey olduunudnr. Dier bazlar, rgtlenme zorunluluunu yadsyarak,

sokakta yumruklamann yeterli olduu grndedirler.Daha bakalar ise, yalnzca siyasal savamn bu sorunazm getireceini n srerler.

Marksist iin, snf savam, unlar ierir:

a. Bir ekonomik savam,

b. Bir siyasal savam,

c. Bir ideolojik savam,

u halde sorun, bu alana birlikte yerletirilmelidir.


21/175

a. Bar uruna savam verilmeksizin, zgrl savunmaksznve bu amalar iin savama yarayan btn fikirlerisavunmakszn, ekmek iin savam verilemez.

b. Marx'tan beri gerek bir bilim haline gelmi olan siyasalsavam iin de durum ayndr: Byle bir savam yrtmek iin, hem ekonomik durumu, hem de ideolojik akmlar,ayn zamanda hesaba katmak zorunludur.

c. Propaganda ile kendini gsteren ideolojik savama gelince, bu savamn etkili olmas iin, ekonomik ve siyasaldurumu hesaba katmak gerekir.

Demek ki, btn bu sorunlar, birbirlerine smsk baldr ve bu bakmdan, snf savam denilen bu byk sorununherhangi bir grnm -rnein bir grev- karsnda,sorunun btn verilerini ve btnyle sorunun kendisinidikkate almadan bir karar alnamaz.

u halde, btn bu alanlarda savam verme yeteneindeolan, harekete en iyi yn verecektir.

Bir marksist, bu snf savam sorununu ite byle anlar.Oysa, her gn srdrmek zorunda olduumuz ideolojik savamda, ruhun lmszl, tanrnn varl, evrenin balangc gibi zmlenmesi g sorunlarla kar karya bulunuruz. te diyalektik materyalizm, bize, bir uslamlamayntemi verecek, btn bu sorunlar zmlememize ve aynzamanda marksizmi tamamlamak ve yenilemek iddias ilemarksizmi bozmaya alanlarn gerek yzn ortaya karmamzaolanak salayacaktr.

VI. BURJUVAZNN MARKSZME KARI KAMPANYALARI

Marksizmi, byle tahrife kalkmak, ok eitli temelleredayanr. Marksizm-ncesi (Marx'tan nceki) dnemin sosyalist

yazarlarn, marksizmin karsna dikmeye alrlar.Bylece, topyaclarn, Marx'a kar, sk sk kullanldgrlr. Bakalar Proudhon'u kullanrlar; bazlar, (Lenintarafndan ustaca rtldkleri halde) 1914 ncesininrevizyonistlerinden kaynaklanrlar. Ama, burjuvazinin marksizmekar yrtt susma kampanyasn zellikle belirtmek gerekir. Burjuvazi, ayrca materyalist felsefenin marksist biimiyle bilinmesini engellemek iin her eyi yapmtr. Fransa'dayaplan felsefe retimi zellikle bu bakmdan arpcdr.

Orta dereceli retim kurulularnda felsefe retilir.

Ama bu retimin tm, Marx ve Engels tarafndan hazrlanpgelitirilmi materyalist bir felsefe olduu hibir zaman


22/175

renilmeden, batan sona izlenebilir. Felsefe elkitaplarnda,marksizm ve materyalizm sorunu birbirinden daima ayrymgibi, materyalizmden (nk ondan szetmek gereklidir)szedilir. Marksizm, genellikle, yalnzca, siyasal bir retiolarak sunulur ve tarihsel materyalizmden szedildiinde

de, bu konuyla ilgili olarak, materyalizm felsefesindenszedilemez; diyalektik materyalizmin tm ise, hi bilinmiyor.

Bu durum, yalnzca ortaokullarda ve liselerde byle deildir;niversitelerde de tamamen ayndr. En belirleyiciolgu udur: Fransa'da, marksizmin bir felsefesi bulunduu, bunun da materyalizm olduu bilinmeden, ve geleneksel materyalizminada bir biimi bulunduu, bunun da diyalektik materyalizm ya da marksizm olduu bilinmeden, Franszniversitelerinin verdikleri en yksek dereceli diplomalarladonanm olarak, bir felsefe uzman olunabilir.

Biz, marksizmin, yalnzca toplum hakknda deil, amaayn zamanda evrenin kendisi hakknda genel bir anlayierdiini belirtmek istiyoruz. Demek ki, bazlarnn ilerisrdklerinin tersine, marksizmin, bir felsefeden yoksunoluu gibi byk bir kusuru bulunduundan yaknmak vemarksizmin yoksun bulunduu bu felsefeyi, ii hareketinin baz teorisyenleri gibi, orda burda yeniden aramak, yersizdir.nk marksizmin bir felsefesi vardr ve bu da diyalektik materyalizmdir.

Zaten, bu susma kampanyasna, ynetici snflarn yaptklar btn kalpazanlklara ve aldklar btn nlemlerekarn, marksizm ve felsefesi, gittike daha ok tannmaya, bilinmeye balamtr.

:::::::::::::::::

BRNC BLM

FELSEFENN TEMEL SORUNU

I. Felsefe renmeye nasl balamalyz?

II. Evreni aklamann iki biimi.

III. Madde ve ruh.

IV. Madde nedir? Ruh nedir?

V. Felsefenin temel sorusu ya da sorunu.

VI. dealizm ya da materyalizm.


23/175

I. FELSEFE RENMEYE NASIL BALAMALIYIZ?

Giri ksmnda birka kez belirttik ki, diyalektik materyalizmfelsefesi, marksizmin temelidir.

Amacmz, bu felsefenin incelenmesi, renilmesidir;ama bu amaca varmak iin, aama aama ilerlememiz gerekir.

Diyalektik materyalizmden szettiimiz zaman nmzdeiki szck vardr: materyalizm ve diyalektik; bu demektir ki, materyalizm, diyalektiktir. Biliyoruz ki, Marx ve Engels'tennce de materyalizm vard, ama onlar, 19. yzyln bulularnn yardmyla, bu materyalizmin eklini deitirdiler ve diyalektik materyalizmi yarattlar.

Materyalizmin ada biimini belirten diyalektik szcn,daha ilerde inceleyeceiz.

Ama, mademki Marx ve Engels'ten nce de materyalistfilozoflar varolmutu (rnein 18. yzylda Diderot), ve mademki btn materyalistler iin ortak olan noktalar vardr,yleyse, diyalektik materyalizmi ele almadan nce, materyalizmintarihini renmemiz gerekir. Ayn ekilde, materyalizmekar karlan anlaylar da bilmemiz gerekir.

II. EVREN AIKLAMANIN K BM

Felsefenin en genel sorunlarn renilmesi demek olduunuve felsefenin amacnn, evreni, doay; insan aklamak olduunu grdk.

Eer bir burjuva felsefe elkitabn ap bakarsak, iindekifelsefelerin okluu, eitlilii ile arp kalrz. Bu felsefeler,izm ile biten, az ya da ok karmak, ok eitli szcklerledonatlr, rnein kritisizm (eletiricilik), evolsyonizm(evrimcilik), entelektalizm (anklk) ve benzerlerigibi. Bu okluk, bir karklk yaratr. Zaten burjuvazi de durumu

aydnlatmak iin hibir ey yapmam, tam tersiniyapmtr. Ama biz, btn bu sistemler arasnda bir seimyapacak, iki byk akm, kesim olarak birbirine kar ikianlay, ayrdedebilecek durumdayz. Dnyann

a) bilimsel anlay,

b) bilimsel olmayan anlay.

III. MADDE VE RUH

Filozoflar, dnyay, doay, insan, yani sonu olarak bizikuatan her eyi aklamak iine giritikleri zaman, eyleri


24/175

ayrdetmek gerekli olmutu. Biz, kendimiz de, grdmz,dokunduumuz maddi eyler, nesneler bulunduunu saptyoruz.Ayrca gremediimiz, dokunamadmz, lemediimiz,rnein fikirler gibi, baka gerekler olduunu da saptyoruz.

Demek ki, eyleri yle snflandryoruz: bir yanda maddiolan eyler; te yanda, ruh, dnce ve fikirler alanndakalan, maddi olmayan eyler.

te bylece, filozoflar, madde ve ruh ile kar karyageldiler.

IV. MADDE NEDR? RUH NEDR?

Az nce, eylerin madde ya da ruh olularna gre naslsnflandrldn, genel olarak grdk.

Ama bu ayrmn, eitli biimlerde ve eitli szcklerleyapldn belirtmeliyiz.

Bylece, ruhtan szedilirken, dnceden, fikirlerimizden, bilincimizden. szediyoruz; gene ayn ekilde, doadan,dnyadan, yeryznden, varlktan szedilirken, maddedenszedilmi olunuyor.

Gene bunun gibi, Engels, Ludwig Feuerbach ue Klasik Alman Felsefesinin Sonu adl kitabnda, varlk ve dncedenszettii zaman, varla madde, dnceye ruh demektedir.

Dnce ya da ruhun, varlk ya da maddenin ne olduunutanmlamak iin yle diyeceiz:

Dnce, bizim eylerden edindiimiz, eyler hakkndakifikrimizdir; bu fikirlerin bazlar, bize, alld zere,duyumlarmzdan gelir ve maddi nesneleri karlarlar; tanrfikri gibi, felsefe, sonsuzluk ve bizzat dnce gibi dier bazfikirler ise maddi nesneleri karlamazlar. Burada, aklmzda

tutmamz gereken esas udur ki, biz, duygulara, dncelere,fikirlere, grdmz ve duyduumuz iin sahibiz.

Madde ya da varlk, duyumlarmzn, alglarmzn bizegsterdii, bize sunduu, genel anlamda, bizi evreleyen ved dnya dediimiz her eydir. rnek: Elimdeki kat beyazdr.Bu kadn beyaz olduunu bilmek, bir fikirdir, ve bufikri bana veren benim duyularmdr. Ama madde, kadnkendisidir.

Bunun iindir ki, filozoflar, varlk ile dnce arasndaki,

ya da ruh ile madde arasndaki, ya da bilin ile beyin. arasndakivb. ilikilerden szettikleri zaman, bunlarn sorular


25/175

hep ayndr: Madde ya da ruhtan, varlk ya da dncedenhangisi daha nemlidir? Hangisi, dierinden ncedir? tefelsefenin temel sorusu budur.

V. FELSEFENN TEMEL SORUSU YA DA SORUNU

Her birimiz, ldkten sonra ne olacamz, dnyann neredengeldiini, yeryznn nasl olutuunu kendi kendimizesormuuzdur. Ve bizim iin herhangi bir eyin her zamanvarolduunu kabul etmek, g bir eydir. (nsann) belli bir zamanda, hibir eyin varolmadn dnmeye eilimivardr. Onun iindir ki, Ruh, karanlklar zerinde yzyordu...sonra madde geldi eklindeki, dinin rettiine inanmak daha kolaydr. Gene ayn biimde, insan kendi kendine, bizim dncelerimizin nerede olduunu sorar ve bylece,ruh ile madde arasnda, beyin ile dnce arasnda bulunanilikiler sorunu, bize gre konmu olur. Ayrca sorunu, daha baka trl koyu biimleri de vardr. rnein, irade ile garasndaki ilikiler nelerdir? rade burada ruhtur, dncedir;g ise olanakl olandr, varlktr, maddedir. Toplumsal bilin ile toplumsal varlk arasndaki ilikiler sorunuylada ayn derecede sk karlarz.

Demek ki, felsefenin temel sorusu, eitli grnmler altndakendini ortaya koyar ve bu, madde ile ruh arasndakiilikiler sorununun konulu biimini her zaman tanmannne kadar nemli olduunu gsterir. nk biz biliyoruz ki, bu soruya yalnz iki yant verilebilir:

1. bilimsel bir yant,

2. bilimsel olmayan bir yant.

VI. DEALZM YA DA MATERYALZM

Bylece, filozoflar, bu nemli sorun zerinde, tutum taknmak durumuna geldiler. lk insanlar, bsbtn bilgisiz

olduklar, gerek dnya, gerek kendileri hakknda hibir bilgileriolmad, dnya zerinde etki yaratabilmek iin ancak pek gsz aralardan yararlanabildikleri iin, kendileriniaknla uratan btn olaylarn sorumluluunu, doastvarlklara yklyorlard. Soydalarn ve bizzat kendilerinicanl grdkleri dlerinin etkisiyle, imgelemlerinde; herkesinifte varl olduu gibi bir anlaya vardlar. Bu iftolma fikrinin verdii rahatszlk ve tedirginlikle, kendi dncelerininve kendi duyumlarnn, kendi z bedenlerinin bir eylemi olmad, ama bu bedende oturan ve lm annda bu bedenden ayrlan ayr bir ruhun ii olduu dncesine

varmlardr (Friedrich Engels, Ludwig Feuerbach. ve Klasik AlmanFelsefesinin Sonu, Sol Yaynlar, Ankara 1992, s. 20.)


26/175

Daha sonra, ruhun lmezlii ve ruhun madde dnda yaayabileceifikri dodu.

Gene, tekniin yenmeye elverili olmad ve anlayamadklar

btn bu (filizlenme, frtnalar, seller vb.) olaylar karsndaki, doa gleri karsndaki kayglar ve gszlkleri,onlar, bu glerin arkasnda sonsuz bir gce sahip,iyliki ya da ktlk, ama her iki halde de kaprisli birtakmruhlar ya da tanrlar bulunduunu varsaymaya gtrd.

Gene, onlar, insanlardan daha gl olan varlklara, tanrlarainanyorlard; ama onlar, insan ya da hayvan biiminde,maddi cisimler gibi tasarlyorlard. Ancak daha sonradr ki, ruhlar ve tanrlar (sonra da tanrlarn yerini alan bir tek tanr), salt ruhlar halinde kavrandlar. Bunun zerine, gerekte, btnyle kendilerine zg, bedenlerinden bsbtn bamsz bir yaamlar olan ve varolmak iin bedenlere gereksinmeduymayan ruhlar olduu fikri dodu.

Daha sonra bu soru, dindeki deiiklie uygun olarak, uekilde, daha kesin, belirli bir biimde soruldu:

Dnya, tanr tarafndan m yaratlmtr, yoksa btnncesizlik boyunca var myd?

Filozoflar, bu soruyu yantlaylarna gre iki byk kampa ayrlyorlard. (Friedrich Engels, agy, s. 21.)

Bilimsel olmayan aklamay benimseyerek, dnyanntanr tarafndan yaratldn kabul edenler, yani ruhunmaddeyi yarattn syleyenler, idealizm kampn oluturuyorlard.

tekiler, dnyay bilimsel olarak aklamaya alanlar,doann, maddenin balca e olduunu dnenler, materyalizmineitli okullarnda yeralyorlard.

Balangta, bu iki deyimin, yani idealizmin ve materyalizmin, baka bir anlam yoktu.

Demek ki, idealizm ve materyalizm, felsefenin temel sorununakart ve eliik iki yant verirler.

dealizm, bilimsel olmayan anlaytr. Materyalizm ise, bilimsel dnya anlaydr.

Daha ilerde bu dorulamann kantlar grlecektir, amaimdiden, talar, metaller, toprak gibi, dnceye sahip bulunmayan

cisimlerin varolduu deneyle yeterince saptanrsada, tersine, bedensiz, yani cisimsiz ruhun varlnn hibir


27/175

zaman saptanmadn syleyebiliriz.

Bu blm, eitli yorumlara yer vermeyen tek anlaml bir varg ile tamamlamak istersek, grrz ki, nasl oluyor da insan dnyor sorusuna yant vermek iin, ancak, batanbaa

farkl ve btnyle birbirine kart iki yant vardr:Birinci yant: nsan dnyor nk bir ruhu vardr.

kinci yant: nsan dnyor nk bir beyni vardr.

Bu yantlardan birini ya da tekini vereceimize gre, busorudan doan sorunlara da, farkl zmler bulmaya alacaz.Yantmza gre, idealist ya da materyalist olacaz.

OKUMA

F. Engels, Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman FelsefesininSonu, dealizm ve Materyalizm, s. 20 vd..

:::::::::::::::::

KNC BLM

DEALZM

I. Ahlaki idealizm ve felsefi idealizm

II. Berkeley'in idealizmini niin renmeliyiz?

III. Berkeley'in idealizmi.

IV. dealist uslamlamann sonular.

V. dealist kantlar:

1. Ruh maddeyi yaratr.

2. Dnya bizim dncemizin dnda mevcut deildir.

3. eyleri yaratan bizim fikirlerimizdir.

I. AHLAK DEALZM VE FELSEF DEALZM

Materyalizm konusunda, gnlk konuma dilinde, nasl bir anlam karkl yaratldn gstermitik. dealizmkonusunda da ayn karklk vardr.

Gerekten de ahlaki idealizm ile felsefi idealizmi birbirinekartrmamak gerekir.


28/175

Ahlaki idealizm, insann kendisini bir davaya, bir lkyeadamas demektir. Tm dnyadaki ii hareketinin tarihindenreniyoruz ki, saylamayacak kadar ok devrimci vemarksist, yaamlarn feda edecek kadar, kendilerini manevi

bir lkye adamlard ve bununla birlikte gene de felsefiidealizm denilen eye karydlar.

Felsef idealizm, dnyann ruh ile aklanmasn temelalan bir retidir.

Bu reti, felsefenin temel sorusuna, en nemli, balcave ilk e, dncedir diye yant veren retidir. Ve idealizm,dncenin birinci derecede nemli olduunu ileri srerken,varl, dncenin yarattn ya da baka bir deyilemaddeyi, ruhun yarattn ileri srmektedir.

dealizmin ilk grn byledir; ve idealizm, dinlerde,salt ruhun, yani tanrnn, maddenin yaratcs olduunu ilerisrerek, tam gelimesini bulmutur.

Bugn de felsefe tartmalarnn dnda olduunu ilerisren ve szde dnda olan din, gerekte, tersine, idealistfelsefenin dolaysz ve mantkl sunuluudur.

Oysa, yzyllar boyunca ie karan bilim, ksa zamanda,maddeyi, dnyay, eyleri, yalnzca tanr ile aklamaktan baka bir aklama biimini, zorunlu hale getirdi. nk,daha 14. yzylda, bilim, doa olaylarn, tanry hesabakatmakszn ve yaradl varsaymndan vazgeerek aklamaya balad.

Bilimsel, materyalist ve tanrtanmaz bu aklamalarladaha iyi savaabilmek iin elbette ki idealizmi daha ilerileregtrmek, maddenin varlnz bile yadsmak gerekti.

te 18. yzyln balarnda, bir ngiliz piskoposu olan ve

idealizmin babas diye adlandrlan Berkeley'in drt elle sarldey budur.

II. BERKELEY'N DEALZMN NN RENMELYZ?

Demek ki, Berkeley'in felsefe sisteminin amac, materyalizmiykmak, maddi varln varolmadn bize tantlamayaalmak olacaktr. O, Hylas ile Philonos'n Diyaloglaradl kitabnn nsznde yle yazar:

Eer bu ilkeler kabul edilir ve bunlara gerek gzyle

baklrsa, bundan u sonu kar: Tanrtanmazlk ve kukuculuk,ikisi birden, bir rpda tamamyla yenilmi, karanlk


29/175

sorular aydnlanm, hemen hemen zmlenmez glkler zmlenmi ve paradokslardan holanan insanlar saduyuyakavuturulmu olur. (s. 13. Herkes in Klasikler koleksiyonu.Librairie Hatier, Paris.)

O halde, Berkeley'e gre, doru olan, maddenin varolmaddr ve tersini iddia etmek, aykr bir tutumdur, yanlsamal bir davrantr.

Bunu bize nasl tantlamaya altn greceiz. Amafelsefe renmek isteyenlerin, Berkeley teorisini byk bir zenle incelemelerinde direnmelerinin yersiz olmayacandnyorum.

yi biliyorum ki, Berkeley'im tezleri, bazlarn gldrecektir,ama bizim 20. yzylda yaadmz ve gemite yaplan btn incelemelerden, almalardan yararlandmzunutmamak gerekir. Ayrca materyalizmi ve materyalizmintarihini okuduumuz zaman, eskinin materyalistlerinin dezaman zaman insan gldrdklerini greceiz.

Bununla birlikte, Marx ve Engels'ten nce, materyalistdnrlerin en by olan Diderot'nun, Berkeley'in sistemini,nsan akl ve felsefe iin ne utanlacak bir eydir ki,hepsinin en samas olduu halde, savam verilmesi en g bir sistem (Diderot, Krler zerine Mektup, Textes Choisis,c. I, Editions Sociales, Halk Klasikleri, s. 87. (Materyalizmve Ampiryokritisizm, s. 27'de Lenin szn ediyor.)) olarak tanmlarken, onu biraz da olsa nemsediini bilmemiz gerekiyor.

Bizzat Lenin de, Berkeley'in felsefesine sayfalar ayrmtve, modern idealist filozoflar, materyalistlere kar piskoposBerkeley'de bulunamayacak hibir... kant ortaya koymamlardr (V. . Lenin, Materyalizm ue Ampiryokritisizm, So Yaynlar, Ankara1993, s. 31.) diye yazyordu.

Son olarak, ite liselerde yararlanlan bir felsefe tarihi

kitabnda, Berkeley'in maddesizcilii (immaterialisme) zerineyaplan bir deerlendirme:

Kukusuz, henz tamamlanmam, ama hayran olmayadeer ve filozoflarn kafalarnda bir maddi tzn varlnaolan inanc ebediyen ykacak bir teori. (A. Penjon, Precisd'histoire de la Philosophie, Librairie Paul Delaplace, s. 320-321.)

Demek ki, bu felsefi dn tarz -her ne kadar yukardakiaktarmalardan da grld gibi baka baka nedenlerle de olsa-herkes iin nem tamaktadr.

III. BERKELEY'N DEALZM


30/175

Demek ki, bu sistemin amac, bize, maddenin varolmadntantlamaktan ibarettir.

Berkeley diyordu ki:

Ruhumuzun dnda, dnerek varolduunu sandmz,madde deildir, onlar grdmz iin, onlara dokunduumuziin, eylerin varolduunu dnyoruz; bu duyumlar bize verdikleri iin, onlarn varlna inanyoruz.

Ama duyumlarmz, bizim, ruhumuzda sahip olduumuzfikirlerdir. yleyse, duyularmzla algladmz nesneler,fikirlerden baka bir ey deildir ve fikirler ise bizim ruhumuzundnda varolamazlar.

Berkeley'e gre, eyler vardr; o, onlarn doasn ve onlarnvarln yadsmyor, ama onlarn, ancak, duyumlarmzn bir yargs sonucu ve onlar bize tantan duyumlar biimindevarolduklarn ve nesnelerin ancak ayn ve tek bir eyolduunu ileri sryor.

eyler vardr, bu kesindir, diyor, ama bizde, bizim ruhumuzda,ve eylerin ruh dnda hibir gereklii yoktur.

Biz eyleri, grme duyusunun yardmyla kavryoruz; biz, onlar, dokunma duyusunun yardmyla alglyoruz; koklamaduyusu, bize, koku hakknda bilgi veriyor; tatma duyusu,tat hakknda, ses alma duyusu, sesler hakknda bilgi veriyor bize. Bu eitli duyumlar, bize fikirler veriyor; birbirleriyle badaan bu fikirler dolaysyla, onlara ortak bir ad veriyoruzve onlar nesneler gibi sayyoruz.

rnein, belli bir dzenleni iersinde, belli bir renk, bir tat, bir koku, bir biim, bir kvam gzlemlenir; elma szcyle belirlenen ayr bir ey olarak tannr; teki fikir dermeleri,ta, aa, kitap ve teki duyumlanabilir eyleri olutururlar...

(V. . Lenin, Materyalizm ve Ampiryokritisizm, s. 13.)Demek ki, dnyay ve eyleri, dtaki eyler olarak tandmz

dndmz zaman, bunlar, yalnzca bizim zihnimizdevarolduuna gre, yleyse, biz, yanlsamalarn kurbanyz.

Hylas ile Philonos'n Diyaloglar adl kitabnda Berkeley, bu tezi, bize, yle tantlyor:

Ayn bir eyin, ayn zamanda, farkl olabileceine inanmak, bir samalk deil midir? rnein ayn anda souk ve

scak. Dnnz ki, ellerinizden biri scak, teki souk olsunve her ikisini de ayn zamanda orta scaklkta su ile dolu


31/175

kaba daldrsanz, su, bir elinize scak, tekine souk gelmeyecek midir? (Berkeley, s.21)

Mademki, bir eyin kendisinin ayn anda farkl olabilmesisama bir eydir, bundan, o eyin ancak bizim ruhumuzda

varolduu sonucunu karmalyz.Peki kendi uslamlama ve tartma ynteminde ne yapyor

Berkeley'? Nesneleri, eyleri, tm zelliklerinden soyuyor.

Siz diyorsunuz ki, nesneler vardr, nk onlarn bir renkleri, bir kokular, bir tatlar vardr; nk onlar, kk ya da byk, hafif ya da ardr. Ben, size, bunun, nesnelerdevarolmadn, ama bizim kafamzda varolduunu tantlayacam.

te bir kuma paras. Siz, bana, onun krmz olduunusylyorsunuz. Btnyle doru mu bu? Siz, krmznn,kuman kendisinde olduunu dnyorsunuz. Kesin mi bu? Biliyorsunuz ki, gzleri bizimkilerden farkl olan ve bukuma krmz olarak grmeyecek hayvanlar vardr; ayn ekildesarl olan bir insan da, onu, sar grecektir. yleyse bu kuman rengi nedir? Bu, duruma bal m diyorsunuz?u halde, krmz, kuman kendinde deil, ama gzde, yani bizdedir.

Bu kuma hafif midir diyorsunuz? Brakn bakalm bir karncann zerine dsn, karnca elbette ki ar bulacak onu. yleyse kim hakl? Onun scak olduunu dnyorsunuz?Ateiniz olsayd, souk bulacaktnz! yleyse scak m,yoksa souk mu?

Bir szckle, ayn eyler, ayn anda, bazlar iin krmz,ar ve scak, bakalar iin tam tersi olabiliyorsa, bu demektir ki, biz yanlsamalarn kurbanyz ve eyler, yalnzca bizim zihnimizde vardr.

te byle, nesnelerin tm zelliklerini kaldrp atarak,

bunlar yalnzca bizim dncemizde vardr, yani madde bir fikirdir demeye kadar gtrrsnz ii.

Daha Berkeley'den nce de Yunan filozoflar, tat, ses gibi baz niteliklerin, eylerin kendilerinde olmadklarn, bizdeolduklarn sylyorlard ki, bu doruydu.

Ama, Berkeley'in teorisinde yeni olan, bu gzlemi, nesnelerintm niteliklerini iine alacak kadar geniletmesidir.

Yunan filozoflar, gerekten de eylerin nitelikleri arasnda

yle bir ayrm yapmlard:


32/175

Bir yanda, nesnelerin kendilerinde olan arlk, byklk,dayankllk gibi ilk nitelikler.

te yanda, koku, tat, scaklk, vb. gibi bizde olan ikincilnitelikler.

Oysa Berkeley, ikincil niteliklere ait tezi, ilk niteliklereaynen uygular, yle ki, btn nitelikler, btn zellikler,nesnelerde deil, ama bizdedir.

Gnee bakarsak, biz, onu, yuvarlak, dz ve krmz grrz.Bilim, bize, yanldmz, gnein dz ve krmz olmadnretir. yleyse, bilimin yardmyla, gnee atfettiimiz baz yanl nitelikleri bir yana brakyoruz, ama buyzden gnein varolmad sonucunu da karmyoruz.Oysa Berkeley, byle bir sonuca varyor.

Berkeley, elbette ki, eskilerin yaptklar ayrmn bilimselzmlemeye dayanmadn gsterirken haksz deildi, amakendisi, bu gzlemlerden onlarn sahip olmadklar sonular kararak bir uslamlama yanl yapyor, safsata yapyor.eylerin niteliklerinin, gerekten de, duyularmzn bize gsterdiigibi olmadn, yani duyularmzn maddi gerei bozduunu gsteriyor ve o, bundan, hemen maddi gereinvarolmad sonucunu karyor.

IV. DEALST USLAMLAMANIN SONULARI

Tez, Her ey, ancak bizim zihnimizde vardr. olduunagre, bundan d dnyann varolmad sonucunu karmak gerekir. Bu dn tarzn sonuna kadar gtrerek, Mademkiteki insanlar ancak benim fikirlerimle tanyorum,mademki teki insanlar benim iin ancak, maddi nesneler gibi, fikir dermelerinden baka bir ey deildir, varolan yalnzca benim. demeye kadar vardrrz ii. Buna, felsefede(yalnzca kendim demek olan) tekbencilik (solipsisme) denir.

Lenin, daha nce andmz kitabnda, bize diyor ki, Berkeley, byle bir teoriyi savunduu sulamasna kar, kendisini,igdyle savunuyor. Hatta gryoruz ki, idealizminar biimi olan tekbencilik, hibir filozof tarafndansavunulmamtr.

Bunun iin, idealistlerle tartrken, maddeyi gerektenyadsyan uslamlamalarn; mantkl ve tutarl olmak iin,tekbencilik (solipsisme) denen bu sama arla varmalargerektiini ortaya karmaya zen gstermeliyiz.

V. DEALST KANITLAR


33/175

Berkeley'in teorisini, elden geldii kadar yaln bir biimdezetlemeye nem verdik, nk felsefi idealizmin ne olduunuen ak yreklilikle ortaya koyan Berkeley'dir.

Ama bizim iin yeni olan bu dn tarzlarn iyi kavramak

iin, onlar ciddiye almak ve anlamaya almak artk kanlmaz olmutur. Niin?

nk, daha ilerde greceiz ki, idealizm, yeni szlerinve deneyimlerin ardna gizlenerek, daha st rtl bir biimdekarmza karsa da, btn idealist filozoflar, eskiBerkeley'in (Lenin) kantlarn yeniden ele almaktan baka bir ey yapmazlar.

nk, gene greceiz ki, resmi felsefe tarihine egemenolmu ve hala egemen olan idealist felsefe, kendisiyle birlikte,iimize ilemi bulunan bir dnce yntemi kullanarak, btnyle laik bir eitime karn, kafamza yerlemeyi baarabilmitir.

Btn idealist filozoflarn kantlarnn temeli, piskoposBerkeley'in dn tarznda bulunduundan, bu blmzetlemek iin, bu kantlarn balcalarnn neler olduunuve bize, neyi tantlamaya ynelik bulunduklarn belirtmeyealacaz.

1. Ruh maddeyi yaratr.

Bu, artk biliyoruz, felsefenin temel sorusuna verilen idealistyanttr; bu, ruhun dnyay yarattn kabul eden eitlidinlerde yanssn bulan idealizmin ilk biimidir.

Bu iddia, iki anlama gelebilir.

Ya, tanr dnyay yaratmtr ve o, bizim dmzda, gerektenvardr. Bu, teolojinin (Teoloji (tanrbilim), tanry ve tanrsaleyleri inceleyen bilim.) grlegelen idealizmidir.

Ya, tanr, bize, hibir maddi geree tekabl etmeyen fikirler vererek, bizde, dnya yanlsamasn yaratr. Bu madde bizim ruhumuz tarafndan oluturulmu bir rn olduundan,ruhun tek gerek olduunu bize tantmak isteyenBerkeley'in maddesizci idealizmidir.

Bunun iin idealistler ileri srerler ki:

2. Dnya bizim dncemiz dnda mevcut deildir.

te bu, Berkeley'in, eyler ancak bizim ruhumuzda mevcutolduu halde, biz, onlara, kendilerine zg olabilecek


34/175

zellikler ve nitelikler ykleyerek yanlgya dtmzkesin olarak sylerken, bize tantlamak istedii eydir.

dealistlere gre, sralar ve masalar pekala vardr, ama bizim dmzda deil, yalnzca bizim dncemizde, nk:


Baka bir deyile, eyler, dncemizin yanssdr. Gerektende, mademki madde yanlsamasn yaratan ruhtur,mademki bizim dncemize madde fikrini veren ruhtur,mademki eyler karsnda duyduumuz duyumlar eylerinkendilerinden deil; ama yalnz bizim dncemizden ilerigelir, dnyann ve eylerin gerekliinin kayna bizim dncemizdir,ve buna gre, bizi kuatan her ey, bizim ruhumuzundnda mevcut deildir ve ancak bizim dncemizinyanss olabilir. Ama, Berkeley'e gre, bizim ruhumuz kendi bana, bu fikirleri yaratmak yeteneinde olamayacandanve zaten her istedii fikri (onlar kendi kendine yaratabilseydi, bunu baarabilecei iin) yaratamadndan, daha gl baka bir ruhun bu fikirlerin yaratcs olduunu kabul etmek gerekir. u halde, bizim ruhumuzu yaratan ve ruhumuzdakarlatmz dnya hakkndaki btn fikirleri bize buyuran tanrdr.

te idealist retilerin dayandklar balca tezler ve felsefenintemel sorusuna verdikleri yantlar bunlardr. imdide materyalist felsefenin bu soruya ve bu tezlerin ortaya kardsorunlara verdii yantn ne olduunu grmeye sra geldi.

OKUMA PARALARI

Berkeley, Dialogues d'Hylas et de Philonos (Hylas ilePhilonos'n Diyaloglar).

Lenin, Materyalizm ve Ampiryokritisizm, s. 11-31.

:::::::::::::::::NC BLM

MATERYALZM

I. Niin materyalizmi renmemiz gerekir?

II. Materyalizm nereden gelir?

III. Materyalizm nasl ve niin geliti?

IV. Materyalistlerin ilkeleri ve kantlar nelerdir?


35/175

1. Ruhu yaratan maddedir.

2. Madde her ruhun dnda vardr.

3. Bilim, deney yoluyla, eyleri tanmamza olanak salar.

I. NN MATERYALZM RENMEMZ GEREKR?

Grdk ki, Varlk ile dnce arasndaki ilikiler nelerdir?sorusuna, ancak kart ve eliik iki yant olabilir.

Bundan nceki blmde, idealist yant ve idealist felsefeyisavunmak iin sunulan kantlar inceledik.

imdi de, bu temel soruna (yineleyelim, her felsefenin temelinde bulunan soruna) verilen ikinci yant incelemek vemateryalizmin savunma kantlarnn neler olduunu grmek gerekir. Materyalizm, marksizmin felsefesi olduu iin, bizimamzdan ne kadar nemli ise, bunu renmek de o kadar nemlidir.

yleyse, bu bakmdan, materyalizmi iyi tanmak zorunludur.yi tanmak zellikle zorunludur, nk bu felsefe anlaylar,ok az bilinmektedir ve tahrif edilmilerdir. Genezorunludur, nk, eitimimizle -ilk ya da en yksei olsun-grdmz retimle, yaay ve dn alkanlklarmzla,idealist anlaylar, farknda olmakszn hepimiziniine az ya da ok ilemitir. (Zaten baka blmlerde, buolumlamann birok rneklerini ve niin byle olduunu greceiz.)

Demek ki, marksizmi renmek isteyenler iin, onun temelini,yani materyalizmi bilmek bir zorunluluktur.

II. MATERYALZM NEREDEN GELR?

Felsefeyi, genel bir biimde, dnyay, evreni aklama abasolarak tanmladk. Ama biliyoruz ki, insanln bilgi dzeyinegre, bu aklamalar deimitir ve insanlk tarihi boyuncadnyay aklamak iin iki tutum benimsenmitir: bunlardan biri, bir ya da birka stn ruha, doast glere bavuran bilime kar tutumdur; teki ise olgulara ve deneyleredayanan bilimsel tutumdur.

Bu tutumlardan biri idealist filozoflarca, teki ise materyalistlercesavunulur.

Bunun iindir ki, bu kitabn daha banda, materyalizmhakknda edinilecek ilk fikrin, bu felsefenin evrenin bilimsel


36/175


37/175

olarak bilime baml olduunu belirtiyoruz, ki bunuaklda tutmak ok nemlidir.

imdi, materyalizmin esaslarn, eitli biimler altndamateryalist olduunu ileri sren btn felsefeler iin ortak

olan esaslar, yerlerine yerletirmek ve tanmlamak gerekiyor.IV. MATERYALSTLERN LKELER VE KANITLARI

NELERDR?

Bunu yantlayabilmek iin, felsefenin temel sorusuna,varlk ile dnce arasndaki ilikilere, yani bunlardan hangisinindaha nemli olduu sorusuna dnmemiz gerekir.

Materyalistler, her eyden nce, varlk ile dnce arasnda,madde ile ruh arasnda belirli bir ilikinin varolduunune srerler. Onlara gre, ilk gerek, ilk ey varlktr,maddedir ve ruh ise ikinci gerektir, sonradan gelendir,maddeye bamldr.

u halde, materyalistlere gre, dnyay ve maddeyi yaratmolan tanr ya da ruh deildir, ama ruhu yaratm olandnyadr, maddedir, doadr:

Tinin kendisi, maddenin en stn bir rnnden baka birey deildir. (Friedrich Engels, Ludwig Feuerbach veKlasik Alman Felsefesinin Sonu, s. 24.)

Bunun iindir ki, ikinci blmde sorduumuz soruyu tekrar ele alrsak ve dnme, insana nereden gelir? dersek,materyalistler, insan dnyor nk onun bir beyni vardr ve dnce beynin rndr, diye yant verirler. Onlaragre, maddesiz, cisimsiz dnce olamaz.

Bize ne kadar yce grnrlerse grnsnler, bilincimizve dncemiz, maddi, bedensel bir organn, beynin rnlerinden baka bir ey deildir. (agy, s.24)

Buna gre materyalistler iin, madde, varlk, bizim dncemizindnda varolan gerek eylerdir ve varolmak iin dnceye ya da ruha gereksinme duymazlar. Ayn ekilde,ruh maddesiz varolamayacana gre, lmsz ve bedenden bamsz bir ruh da yoktur.

dealistlerin sylediklerinin tersine, bizi kuatan eyler bizden bamsz olarak mevcutturlar, bize dncelerimiziveren onlardr; ve bizim fikirlerimiz, eylerin bizim beynimizdekiyanssndan baka bir ey deildir.

Bunun iindir ki, varlk ile dnce arasndaki ilikiler


38/175

sorusunun ikinci yn -Bizim evremizdeki dnya hakkndakidncelerimiz ile bu dnya arasnda nasl bir bantvardr? Bizim dncemiz, gerek dnyay bilebilecek durumdamdr? Gerek dnyaya ilikin tasarmlarmzda vekavramlarmzda gerekliin doru bir yanssn verebilir

miyiz? Bu soru, felsefe dilinde, dnce ile varln zdelii.sorunu diye adlandrlr. (agy, s. 22) karsnda, materyalistler, uolumlamada bulunur: Evet, biz dnyay tanyabiliriz, ve bizim bu dnyaya ilikin edindiimiz fikirler, gittike dahadoru olmaktadr, nk biz, dnyay bilimlerin yardmylainceleyip renebiliyoruz, nk bilimler, srekli olarak deneyyoluyla bizi evreleyen eylerin kendilerine zg ve bizden bamsz bir gerekleri olduunu tantlamaktadr ve insanlar daha imdiden bu eylerin bir blmn yeniden retebilmekteve yapay olarak yaratabilmektedirler.

u halde, zetlemek iin yle diyeceiz: materyalistler,felsefenin temel sorunu karsnda:

1. Ruhu yaratan maddedir ve bilimsel olarak, asla maddesizruh grlmedi.

2. Madde, her ruhun dnda vardr ve maddenin kendinezg bir varl olduundan, varolmak iin ruha gereksinmeduymaz, dolaysyla idealistlerin sylediklerinin tersine,eyleri yaratanlar, bizim fkirlerimiz deildir, biz fikirlerimizieylerden alrz.

3. Biz, dnyay tanmak yeteneindeyiz, maddeden vednyadan edindiimiz fikirler, giderek daha doru oluyorlar,nk bilimlerin yardmyla daha nce bildiklerimizikesinletirebildiimizi ve bilmediklerimizi de bulabildiimizidorularlar.

YAYINCILARIN NOTU

Bu blm daha iyi anlayabilmek iin, burada renilenleri,

daha ilerde, Altnc Ksmda okunacak olanok nemli bilgilerle karlatrnz.

Engels'in, dncenin beynin bir rn olduunu sylemekle,karacierin safra salglamas gibi, beynin de dnce salgladnsyledii sanlmamaldr. Tersine, Engels, bu grle savamtr (zellikle Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu adlkitabna, ayrca Lenin'in Materyalizm ue Ampiryokritisizm'inin birincive ikinci blmlerine baknz.)

Bilin bir organn salgs deil, beynin ilevidir. Bilin, safra

gibi ya da bir hormon gibi bir ey deildir. Bir eylemdir, bir ilevdir. Daha karmak baz organik koullarda beyin kabuu iin iine


39/175

kartndan -organik koullarn kendileri de, Politzer'in dahailerde gsterdii gibi, toplumsal koullardan ayrlamazlar- insaneylemi bilinlidir.

Bu konuda Lucien Seve'in Introduction au Leninisme'ine

(Leninizm'e Giri, s. 98-108) bavurmanz salk veririz. Essaisde la Nouvelle Critique. (Editions Sociales, 1960.)

:::::::::::::::::

DRDNC BLM

KM HAKLI

DEALST M, MATERYALST M?

I. Sorunu nasl koymalyz?

II. Dnyann yalnzca bizim dncemizde varolduudoru mudur?III. eyleri bizim fikirlerimizin yaratt doru mudur?

IV. Ruhun maddeyi yaratt doru mudur?

V. Materyalistler hakldrlar, bilim, onlarn iddialarntantlar.

I. SORUNU NASIL KOYMALIYIZ?

imdi, idealistlerin ve materyalistlerin tezlerini bildiimizegre, kimin hakl olduunu bulmaya alacaz.

Anmsayalm ki, her eyden nce, bu tezler, mutlak olarak birbirine kar ve birbiriyle eliiktirler; dier yandan butezlerden birini ya da tekini savunduumuz an, savunduumuztez, bizi, sonular dolaysyla, ok nemli olan varglaragtrecektir.

Kimin hakl olduunu bilmek iin, iki tarafn kantlarnzetlediimiz noktaya bavuracaz.

dealistler ileri sryorlar:

1. Maddeyi yaratan ruhtur;

2. Madde bizim dmzda mevcut deildir, o halde bizimiin bir yanlsamadan baka bir ey deildir;



40/175

Materyalistler ise bunun tam tersini ileri sryorlar.

imizi kolaylatrmak iin, ilkin, ortak grneni ve bizien ok artan incelemek gerekir.

1. Dnyann yalnzca bizim dncemizde varolduudoru mudur?

2. eyleri bizim fikirlerimizin yaratt doru mudur?

te Berkeley'in maddesizci idealizminin savunduu ikikant, bundan kan sonular, btn tanrbilimlerde olduugibi nc sorumuzla sonulanr:

3. Ruhun maddeyi yaratt doru mudur?

Bu soru, felsefenin temel sorununa dayandndan,ok nemlidir. yleyse, kimin hakl olduunu, ancak bu sorulartartarak bulacaz ve bu sorular, materyalistler iinzellikle ilgintir, u anlamda ki, bu sorulara verilen materyalisteyantlar, btn materyalist felsefeler iin -bu bakmdandiyalektik materyalizm iin de- ortak olan yantlardr.

II. DNYANIN YALNIZCA BZM DNCEMZDEVAROLDUU DORU MUDUR?

Bu soruyu incelemeden nce, okumalarmzda sk sk karlaacamz ve kullanacamz iki felsefe terimini iyicerenmeliyiz.

znel gerek (yalnzca bizim dncemizde varolan gerek anlamna gelir.)

Nesnel gerek (dncemizin dnda varolan gerek anlamnagelir).

dealistler, dnya nesnel bir gerek deil, ama znel bir

gerektir, derler.Materyalistler ise, dnya nesnel bir gerektir, derler.

Dnyann ve eylerin yalnzca bizim dncemizde varolduunu bize tantlamak iin piskopos Berkeley, onlar (renk, byklk, younluk gibi) zelliklerine ayrtrr. Ve bireyleregre deien bu zelliklerin, eylerin kendilerinde deil, ama bizim her birimizin ruhunda olduunu iddia eder. Bundan,maddenin nesnel deil, ama znel olan bir zellikler kmesiolduu, dolaysyla varolmad sonucunu karr.

Eer gne rneini tekrar ele alrsak, Berkeley, krmz,


41/175

yuvarlak nesnel gereine inanp inanmadmz bize sorar;ve zellikleri, tartma yntemi ile, kendi yntemi ile, gnein,krmz ve yuvarlak olmadn bize gsterir. Demek ki,gne nesnel bir gerek deildir, nk, kendi kendine var deildir; ama ancak znel bir gerektir, nk yalnzca bizim

dncemizde vardr.Materyalistler, gnein, krmz, dz bir yuvarlak olarak

grdmz iin varolduunu ileri srmezler, -nk bu,ocuklarn ve gerei denetlemek iin duyularndan bakaeyleri olmayan ilk insanlarn safa, ocuksu gerekiliidir-ama onlar, gnein varolduunu, bilimin yardmyladorularlar. Bilim, gerekten de, duyularmzn bizi drdyanlglar dzeltmemize olanak verir.

Ama, bu gne rneinde, sorunu aka koymalyz.Berkeley'le birlikte, biz de, gnein yuvarlak olmadn,krmz olmadn syleyeceiz, ama onun kard sonular,gnei nesnel gerek olarak yadsmasn kabul etmeyeceiz.

eylerin zelliklerini deil, onlarn varln tartyoruz.

Duyularmzn bizi yanltp yanltmadn, maddi gerei bozup bozmadn anlamak iin deil, ama bu gerein bizimduyularmzn dnda varolup olmadn bilmek iintartyoruz.

Peki, materyalistler, bu gerein bizim dmzdaki varlnkesin olarak sylyorlar ve onlar kantlarn dorudandoruya bilimden alyorlar.

dealistler hakl olduklarn bize gstermek iin ne yapyorlar?Szckler zerinde tartyorlar, byk sylevler veriyorlar,saysz sayfalar dolduruyorlar.

Bir an hakl olduklarn varsayalm. Dnya, yalnzca bizimdncemizde var ise, insanlardan nce var deildi demektir.

Biliyoruz ki, bu yanltr, nk bilim, insann yeryzndeok sonradan ortaya ktn bize tantlyor. O zaman, baz idealistler bize diyecekler ki, insandan nce hayvanlar vard ve dnce, hayvanlarda eleebiliyordu. Ama biz, hayvanlardan nce hibir organik yaamn olanakl olmad,zerinde oturulmaz bir yeryz olduunu biliyoruz.Daha bakalar da diyecekler ki, yalnz gne sistemi var idiyse ve insanlar mevcut deil idiyse de, ruh, tanrda mevcuttu.Bylece idealizmin en yksek biimine varyoruz. Tanrile bilim arasnda bir seim yapmamz gerekiyor. dealizmtanrsz tutunamaz, desteklenemez, tanr ise, idealizmsiz varolamaz.

dealizm ve materyalizm sorununu, tam yle koymak


42/175


43/175

kalyor.

IV. RUHUN MADDEY YARATTII DORU MUDUR?

Daha yukarda da grdmz gibi, idealistlere gre,

ruh, en stn, en yce biimini tanrda bulmutur. Tanr,onlarn teorisinin son sz, son yant, vard sonutur, ve bunun iindir ki, ruh-madde sorunu, son tahlilde, idealistmi, yoksa materyalist mi, kim hakl, tanr m, bilim mi? biimine konur.

dealistler, tanrnn btn sonsuzluk boyunca varolmuolduunu ve hibir deiiklie uramad iin her zamanayn kaldn sylerler. Tanr, salt ruhtur, tanr iin zamanve uzay (mekan) mevcut deildir. O, maddenin yaratcsdr.

dealistler; tanr hakkndaki savlarn savunmak iin deherhangi bir kant gstermezler.

Maddenin yaratcsn savunmak iin bilimsel bir aklnkabul edemeyecei bir yn gizeme bavururlar.

Bilimin kaynaklarna inildii zaman, grlr ki, ilk insanlar,tanr fikrini, kafalarnda, byk bilgisizliklerindendolay, ve bu bilgisizlik ortasnda uydurdular. 20. yzyl idealistleriise, sabrl ve direken bir almann bilinmesiniolanakl hale getirdii tm eylerden, ilk insanlar gibi tamamenhabersiz kalmaya devam ettiler. nk, ensonu, tanr,idealistlere gre, aklanamyor ve onlar iin, geriye hibir kant bulunmayan bir inan kalyor.

dealistler, dnyann bir yaradl olmas zorunluluunutantlamak istedikleri zaman, bize, maddenin her zamanvarolmadn aayukar bir balangc olmas gerektiinisylerken, asla bir balangc olmam olan bir tanrya bavuruyorlar.Bu aklamann neresi daha aydnlktr?

Materyalistler ise kantlarn savunmak iin, insanlarn bilgisizliklerinin snrlarn geride brakarak gitgide gelitirdikleri bilimden yararlanacaklard.

Peki, bilim, ruhun maddeyi yaratm olmasn dnmemizeizin verir mi? Hayr.

Salt bir ruh tarafndan yaradl fikri, anlalmaz bir eydir,nk biz, deney ve gzlemimizde byle bir ey tanmyoruz.Bunun olanakl olabilmesi iin, idealistlerin dediklerigibi, ruhun maddeden nce yalnz bana varolmas gerekecekti,

oysa bilim bunun olanak-d olduunu ve hibir zamanmaddesiz bir ruh olmadn bize tantlyor. Tersine,


44/175

ruh (akl) her zaman maddeye baldr ve zellikle insanruhu (akl), fikirlerimizin ve dnmemizin kayna olan beyne baldr. Bilim, fikirlerin boluk iinde varolduklarnkavramamza izin vermiyor...

u halde, tanr ruhunun varolabilmesi iin bir beyin olmasgerekecekti. Bunun iindir ki, maddeyi, dolaysyla insanyaratan tanr deildir, ama ruh-tanry yaratm olaninsan beyni biimindeki maddedir, diyebiliriz.

Daha ilerde, bilimin, bize, bir tanrya ya da onun zerindezamann etkisiz olaca ve kendisinin, srenin, hareketinve deiikliin dnda kalaca herhangi bir eye inanmak olanan verip vermediini greceiz.

Bundan sonra, bir yargya varabiliriz. Felsefenin temelsorununa verdikleri yantta:

V. MATERYALSTLER HAKLIDIRLAR VE BLM ONLARINDDALARINI kANITLAR

Materyalistler unlar ileri srmekte hakldrlar:

1. Berkeley'in idealizmine ve onun maddesizcilii ardnagizlenen filozoflara kar, bir yandan dnyann ve eylerin bizim dncemiz dnda da pekala varolduunu ve varolmak iin bizim dncemize gereksinmeleri bulunmadn;te yandan, eyleri, bizim dncelerimizin yaratmadn,tersine, bize fikirlerimizi eylerin verdiklerini ileri srerken,

2. Maddenin ruh tarafndan yaratldn ileri srmekle,yani son srarda, tanrnn varln ileri srmekle ve tanrbilimlerisavunmakla sonulanan btn idealist felsefelerekar, materyalistler, bilimlere dayanarak, ruhu, maddeninyarattn, maddenin yaradln aklamak iin tanr varsaymnagereksinme bulunmadn ileri srer ve kantlarlar.

Not- dealistlerin sorunlar koyu biimine dikkat etmeliyiz.Tanry insann yaratm olduunu grdmz halde, onlar, insantanrnn yarattn ileri srerler. Gene biz, gerekte, tam tersinindoru olduunu grrken, onlar, maddeyi, ruhun yarattn iddiaederler. te burada, eylere bak, bak asn ylesine tersineeviri vardr ki, bunu belirtmek zorundayz.

OKUMA PARALARI

V. . Lenin, Materyalizm ve Ampiryokritisizm, s. 72-85;Doa nsandan nce Var myd?; s. 85-93: nsan Beyni ile

mi Dnr?


45/175

Friedrich Engels, Ludwig Feuerbach ve Klasik AlmanFelsefesinin Sonu, dealizm ve Materyalizm, s. 20 vd..

:::::::::::::::::

BENC BLMNC BR FELSEFE VAR MIDIR?

BLNEMEZCLK

I. Niin nc bir felsefe?

II. Bu nc felsefenin ileri srd kantlar.

III. Bu felsefe nereden geliyor?

IV. Vard sonular.

V. Bu nc felsefe nasl rtlr?

VI. Varg.

I. NN NC BR FELSEFE?

Bu ilk blmlerden sonra, bize yle gelebilir ki, btn teorileri,iki byk akm, yani idealizm ve materyalizm paylatnagre, btn bu felsefi dn biimleri ortasndakendi yerimizi bulmak, olduka kolaydr. Ve gitgide, kantlarn,materyalizm lehine savat kans kesinlik kazanyor.

yle grnyor ki, birka incelemeden sonra, bizi, usun(akln) felsefesine, yani materyalizme doru gtren yoluyeniden bulduk.

Ama iler bu kadar basit deil. Daha nce de belirttiimizgibi, zamanmzn idealistleri, piskopos Berkeley kadar

ak yrekli deiller. Onlarn dnceleri, ok daha kurnazca bir biime sokulmu, ve 'yeni' terminolojiyle bulanklatrlm bylece, saf kiiler, bu fikirleri, 'modern' bir felsefeolarak kabul etmilerdir. (V. . Lenin, Materyalizm veAmpiryokritisizm, s. 19)

Grdk ki, felsefenin temel sorusuna, ancak birbirine tamamylakart, birbiriyle eliik ve uzlamaz iki yant verilebilir.Bu iki yant, ok aktr ve hibir karkla meydanvermez.

Gerekten de, aayukar 1710'a kadar, sorun yle konuyordu: bir yanda, dncemizin dnda maddenin varolduunu


46/175

ileri srenler - bunlar materyalistlerdi; te yanda,Berkeley ile birlikte maddenin varln yadsyanlar, maddeninyalnzca bizde, bizim ruhumuzda varolduunu ileri srenler - bunlar idealistlerdi.

Ama bu dnemde, bilimler ilerlerken, baka filozoflar daiin iine kart; bunlar, bu iki teori arasna bir karklk sokan bir felsefe akm yaratarak, idealistler ile materyalistler arasndaki oy dengesini bozmaya altlar; bir ncfelsefenin aranmas, bu karkln kayna oldu.

II. BU NC FELSEFENN LERi SRD KANITLAR

Berkeley'den sonra gelitirilerek hazrlanan bu felsefeninesasna gre, eylerin gerek doasn bilmeye almak yararszdr ve biz, grnlerden baka bir eyi bilemeyiz.

Onun iindir ki, bu felsefeye, bilinemezcilik (agnostisizm)denir. (Yunancada: a, olumsuzluk bildirir; gnostikos, bilinirlik, bilinebilir anlamna gelir; agnostisizm ise, bilinemezcilik demektir.)

Bilinemezcilere gre, dnyann, gerekte, ruh mu, yoksadoa m olduu bilinemez. eylerin d grnlerini tanmak, bizim iin olanakldr, ama gerei tanyamayz, bilemeyiz.

Gne rneini alalm. Daha nce grdk ki, gne ilk insanlarn dndkleri gibi, dz ve krmz bir daire deildir.Demek ki, bu daire, bir yanlsamadan, bir grnten baka bir ey deildir (grn, bizim eyler hakknda sahipolduumuz yzeysel fikirdir, onun gerei deildir).

Bunun iindir ki, idealistler ile materyalistlerin, eylerinmadde mi, ruh mu olduklarn, eylerin bizim dncemizindnda varolup olmadklarn; bizim iin onlar tanyp bilmeninolanakl olup olmadn anlamak iin tarttklarndikkate alarak, bilinemezciler, grnler pekala bilinebilir,

ama gerek hibir zaman bilinemez diyorlar.Onlar diyorlar ki, duyularmz bizim eyleri grmemizi,

duymamz, onlarn d grnmlerini, d ynlerini, yanigrnlerini tanmamz salar; yleyse bu grnler, bizimiin mevcuttur; onlar, felsefe dilinde bizim-iin-ey denileneyi olutururlar. Ama biz, bizden bamsz olan eyi, kendinezg ve kendinde-ey denilen eyi, kendi gerei ile tanyamayz, bilemeyiz.

Durmakszn bu konu zerinde tartan idealistler ile

materyalistler, tpk biri mavi, teki pembe gzlk takp dakarda gezinen ve karn gerek renginin ne olduunu tartan


47/175

iki adama benzetilebilirler. Varsayalm ki, gzlklerini hikaramyorlar. Bir gn karn gerek rengini bilebilecekler midir? Hayr. te, kimin hakl olduunu anlamak iin tartanidealistler ile materyalistlerin, biri mavi, teki pembegzlk takyor. Hibir zaman gerei bilemeyeceklerdir. Kar

hakknda kendileri-iin bir bilgi edinecekler, her biri kendinegre, kendi tarznda grecektir, ama hibir zaman kendindekar bilemeyeceklerdir. te bilinemezcilerin dntarzlar byledir.

III. BU FELSEFE NEREDEN GELYOR?

Bu felsefenin kurucular, Hume (1711-1776) skoyal,Kant (1724-1804) bir Alman'd. Her ikisi de materyalizm ileidealizmi uzlatrmaya altlar.

te, Lenin'in Materyalizm ve Ampiryokritisizm adl kitabndaaktard Hume'un dn tarzndan bir para:

nsanlarn doal igdleriyle ya da doal yetenekleriylekendi duygularna gvenmeye eilimli olduklar ve bizimalglarmza baml olmayan ve duyarlkla bezenmi btnvarlklarla birlikte ortadan kalktmz takdirde bile varolacak olan bir d evrenin varl, en ufak bir uslamlama yapmadanya da hatta uslamlamaya bavurmadan nce, her zamanvarsaydmz apak belli bir ey olarak kabul edilebilir.... Ama btn insanlarn bu evrensel ve birincil kans, bize, zihnimizde hibir eyin bir simgesi ya da algs dndavarolamayacan ve duyumlarn zihin ve nesne arasndadorudan doruya herhangi bir mdahalede (Intercourse) bulunmayeteneinden yoksun olarak bu imgelerin ierisindengetii birer kanaldan baka bir ey olmadn reten birazck felsefeyle hemen sarslr. Grmekte olduumuz masa;ondan uzaklatka daha kk grnr, ama bizden bamszolarak varolan gerek masa, deimez; o halde bizim zihnimiz,masann imgesinden baka bir eyi alglamamtr.Usun gsterdikleri bunlardr.(V. . Lenin, Materyalizm ve

Ampiryokritisizm, s. 25-26.)Gryoruz ki, Hume, her eyden nce, saduyuya uygun

geleni, yani bize baml bulunmayan d evrenin varlnkabul ediyor. Ama hemen ardndan bu varl nesnel bir gerek olarak kabul etmeyi reddediyor. Ona gre, bu varlk, bir imgeden baka bir ey deildir ve bu varl, bu imgeyi kaydedenduyularmz, ruh ile nesne arasnda herhangi bir ilikikurma yeteneinde deildir.

Ksacas, biz, eylerin ortasnda, sanki, perde zerinde

nesnelerin imgesini onlarn varln saptadmz, ama imgelerinkendileri ardnda, yani perdenin ardnda herhangi


48/175

bir eyin bulunmad bir sinemada yayor gibiyiz.

imdi, bizim aklmzn eyleri nasl tand bilinmek istenirse, bu, bizzat zihnin enerjisine ya da bir tr grlemezve bilinemez bir ruhun varsaymna ya da bizce ok daha az

bilinen bir baka nedene bal olabilir. (V. . Lenin, Materyalizmve Ampiryokritisizm, s. 26.)

IV. VARDII SONULAR

te gzkamatrc, ayrca da ok yaygn bir teori. Tarih boyunca, felsefe teorileri arasnda, eitli grnmler altnda bu teoriyle karlayoruz; zamanmzda ise, ona tarafszkalmak ve bilimsel bir ihtiyatllk iinde durumunu korumak savnda olanlarda raslyoruz.

u halde, bu dn tarzlarnn doru olup olmadnve bunlardan hangi sonularn ktn incelememiz gerekir.

Eer, bilinemezcilerin savunduklar gibi, eylerin gerek doasn bilmemiz gerekten olanakl deilse, eer bizim bilgimizeylerin grn ile snrlysa, o zaman, nesnel gereinvarln ileri sremeyiz ve eylerin kendi balarna varolupolmadklarn bilemeyiz. Bize gre rnein, otobs nesnel bir gerektir; bilinemezci ise, bize diyor ki, bu kesin deil, buotobsn bir dnce mi, yoksa bir gerek mi olduu bilinemez.Demek ki, dncemizin, eylerin yanss olduunu savunmamzyasaklyor. Gryoruz ki, ite burada, tam bir idealist dn tarznn ortasndayz, nk, eylerin varolmadklarnileri srmekle, ksaca onlarn varolup olmadklarnn bilinemeyeceini ileri srmek arasndaki fark, pek byk deildir!

Bilinemezcinin, eyleri, bizim-iin-eyler ve kendinde-eyler olarak birbirinden ayrdn grdk. Demek ki, bizim-iin-eylerinincelenmesi, renilmesi olanakldr, bu bilimdir;ama kendinde-eylerin incelenmesi olanakl deildir,

nk, bizim dmzda varolan eyleri tanyamayz, bilemeyiz.Bu dn tarznn sonucu udur: Bilinemezci, bilimi

kabul eder, ve ancak, doadan btn doast gleri karpatmak kouluyla bilim yaplabileceinden, bilim karsnda,materyalisttir.

Ama eklemekte acele eder ki, bilim, bize ancak grnleriverir, ve te yandan, gerekte maddeden baka bir ey bulunmadn, ya da hatta maddenin varolduunu, ya datanrnn varolmadn, hibir ey tantlamaz. nsan akl bu

konuda hibir ey bilemez, yleyse bu konulara burnunu sokmamaldr.Dinsel inan gibi kendinde-eyleri bilmenin


49/175

baka yollar varsa, bilinemezci, bunu da bilmek istemez ve bunu tartma hakkn kendinde bulmaz.

Demek ki, bilinemezci, yaamn gidiine ve bilimin yapsnagelince, materyalisttir; ama materyalizmi olumlamaya

cret edemeyen, her eyden nce idealistlerle sorun karmamayaalan ve dinle atma haline girmemeye zen gsteren bir materyalisttir. Utanga bir materyalisttir. (Friedrich Engels,topik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, Giri, Sol Yaynlar,Ankara 1993, s. 37.)

Vard sonu udur ki, bilimin derin deerinden kukuduymakla ve bilimde yalnzca grnleri grmekle, bunc teori, bize, bilime hibir gereklik yklememeyi tler ve herhangi bir eyi renmeye almann, ilerlemeyekatkda bulunmak iin aba gstermenin, tamamen yararszolduunu ileri srer.

Bilinemezciler yle diyorlar: Eskiden, insanlar, gneidz bir daire olarak gryorlard ve gerein yle olduunusanyorlard; yanlyorlard. Bugn, bilim bize, gnein grdmzgibi olmadn sylyor ve her eyi aklayacanileri sryor. Ama gene biz biliyoruz ki, bilim de bir ncekign yaptn, bugn ykarak, sk sk yanlyor. Dn yanl bugn doru, ama yarn yanl. Bylece, diye savunuyorlar bilinemezciler, bilemeyiz; akl, bize kesin hibir bilgi. getirmez.Ve eer, rnein dinsel inan gibi akldan baka aralar, bize mutlak olarak kesin bilgiler vermeyi iddia ederlerse, bilim, bizi bunlara inanmaktan bile alkoyamayacaktr.Bilime kar gven ve inanc zayflatarak, bilinemezcilik, bylece, dinlere geri dn hazrlar.

V. BU NC FELSEFE NASIL RTLR?

Grdk ki, materyalistler, savlarn tantlamak iin, yalnzca bilimden deil, ama ayn zamanda bilimlerin denetlenmesineolanak veren deneyimden de yararlanrlar. Pratiin

salad lt sayesinde eyler bilinebilir, tannabilir.Bilinemezciler, bize d dnya vardr ya da yoktur diye

iddia etmek olana yoktur, diyorlar.

Oysa, pratik ile dnyann ve eylerin varolduklarn biliyoruz.Bizim eylerden edindiimiz fikirlerin akla-yatkn,aklsz olmayan fikirler olduunu, eylerle kendimiz arasndakurduumuz ilikilerin gerek ilikiler olduunu biliyoruz.

Bu nesneleri, onlarda algladmz niteliklere gre, kendi

yararmza kullanmaya baladmz an, duyusal alglarmzndoruluunu ya da yanlln yanlmaz bir snamadan


50/175

geirmekteyizdir. Bu alglar yanlsa, bir nesnenin onlaragre kestirdiimiz kullanm yolunun da yanl olmas veabamzn boa gitmesi gerekir. Ama amacmza varmay baarrsak,o nesne ile onun bizdeki ideasnn uyutuunu anlarsak;nesne, ereimiz iin kendisinden beklediimizi verirse,

o zaman bu, bizim o nesne ve onun nitelikleri zerineolan alglarmzn kendi dmzdaki gereklikle uyutuununo lde olumlu kantdr. Ve bir baarszla uradmzzaman, baarszlmzn nedenini bulmada genellikle pek gecikmeyiz; kendisine dayanarak i grdmz algnnya eksik ve yzlek, ya da baka alglarn sonular ile onlarnelvermedii bir tarzda birletirilmi olduunu -kusurluusa vurma dediimiz ey budur- anlarz. Duyularmz gerektiigibi eitmeye ve kullanmaya, ve eylemimizi gerektiigibi edinilmi ve kullanlm alglarn belirledii snrlar iinde tutmaya ne kadar dikkat edersek, eylemimizin sonucunun,alglarmzla alglanan nesnelerin nesnel doas arasndakiuyumay gsterdiini o kadar iyi anlayacaz. imdiyekadar, bilimsel olarak denetlenmi duyu-alglarmzn,zihnimizde, doalar gerei, d alem bakmndan gereklikleatmal idealar yaratt, ya da d alemle onun bizdekiduyu-alglar arasnda bir i badamazlk bulunduu sonucunavarmamza yolaan tek bir rnek yoktur. (Friedrich Engels,topik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, Giri, s. 38.)

Engels'in tmcesini alarak, rein (varlnn -.) kant,onun yenmesindedir (ngiliz atasz) diyeceiz. Eer rek varolmasayd, ya da bir fikirden baka bir ey olmasayd,rei yedikten sonra almz hi de giderilmi olmazd.Onun iin eyleri tanmamz ve fkirlerimizin geree uyupuymadklarn grmemiz pekala mmkndr. Bilimin verilerinideneyim yoluyla ve bilimlerin teorik sonularnn pratiktekiuygulamalar demek olan sanayi yoluyla denetlememizolana vardr. Eer biz, yapay kauuk elde edebiliyorsak, bu, bilim, kauuk olan bu kendinde-eyi biliyor, tanyor demektir.

u halde gryoruz ki, kimin hakl olduunu anlamayaalmak yersiz ve gereksiz deildir, nk, bilimin debileceiteorik yanlglar ortasnda, deneyim, bize, her keresindegerekten bilimin hakl olduunun kantn verir.

VI. VARGI

18. yzyldan beri, bilinemezcilikten az ya da ok yararlanmolan eitli dnrlerin, bu felsefeyi, bazan idealizme, bazan da materyalizme doru ekmi olduklarn grrz.Bu dnrler, Lenin'in dedii gibi, yeni szcklerin ardna

gizlenerek, hatta kendi dnce dzenlerini payandalamak iin bilimden yararlandklarn bile ileri srerek, iki


51/175


52/175


53/175

gsterdikten sonra, imdi bu bilgilerden sonular karacazve aadaki iki soruya kendi yantlarmz getirerek materyalistkantlar glendireceiz:

1. Madde nedir?

2. Materyalist olmann anlam nedir?

I. MADDE NEDR?

Sorunun nemi. Ne zaman nmzde zmlenecek bir sorun olsa, sorularmz ok ak bir biimde sormalyz. Gerekten, burada, doyurucu bir yant vermek o kadar kolay bir i deildir. Bu soruya yant verecek duruma gelebilmemiziin, bir madde teorisi yapmamz gerekir.

Genellikle, insanlar, maddenin, kendisine dokunulabilen,dayankl ve kat bir ey olduunu dnrler. Eski Yunan'dada madde, bu biimde tanmlanyordu.

Bugn, bilimlerin yardmyla, biliyoruz ki, bu tanmlamatam deildir.

II. BRBRN ZLEYEN MADDE TEORLER

(Amacmz, bilimsel aklamalara girimeden, maddeyeilikin eitli teorileri, olabildiince yaln bir biimde gzdengeirmektir.)

Eski Yunanllarda, maddenin, sonsuz olarak blnemeyen,nfuz edilemeyen dolu bir gerek olduu dnlyordu.Paralar, bir andan sonra artk blnemez deniyordu ve bu paracklara atom (atom = blnmez) ad veriliyordu. yleyse bir masa, bir atomlar kmesi, bir atomlar topadr.Gene, bu atomlarn birbirlerinden farkl olduklar dnlyordu;zeytinyann atomlar gibi, przsz ve yuvarlak atomlar vard, sirkenin atomlar gibi, prtkl ve engelli

atomlar vard.Bu teoriyi, dnyann materyaliste aklamasn ilk kez

denemi olan antika materyalisti Demokritos kurmutur.Demokritos, rnein, insan bedeninin kaba atomlardan olutuunu,ruhun ise daha ince atomlar yn olduunu dnyordu.Ve tanrlarn varln kabul ettii, ama gene deher eyi maddeci bir biimde aklamak istedii iin, tanrlarnkendilerinin de son derece ince atomlardan olutuklarnsylyordu.

felsefenİn baŞlangiÇ İlkelerİ

Documents