feskÖk 8. sinif ÖĞretmen kilavuzufeskok.weebly.com/uploads/4/6/4/2/46429121/feskÖk_8... ·...

1

FESKÖK 8. SINIF ÖĞRETMEN KILAVUZU

SEYFE GÖLÜ ÇEVRESİNDE TARIM YAPILMALI MI?

Bu öğretmen kılavuzu 115K492 nolu 1001 projesi olan FESKÖK

kapsamında TÜBİTAK’tan sağlanan destek ile proje ekibi tarafından

geliştirilmiştir.

2

ÖĞRETMEN KILAVUZU

Sınıf: 8

Ünite: Canlılar ve Enerji ilişkileri / Canlılar ve Hayat

Konu: Besin zinciri ve enerji akışı

Kazanımlar:

1. Besin zincirindeki üretici-tüketici-ayrıştırıcı ilişkisini kavrar ve örnekler verir.

2. Bitkilerde besin üretiminde fotosentezin önemini kavrar ve fotosentezin nasıl gerçekleştiğini açıklar.

3. Canlılarda solunumun önemini kavrar ve solunumun nasıl gerçekleştiğini açıklar.

Önerilen Ders Saati: 4 saat

Değerlendirme Kağıtları (1): Malezya kedileri ve Büyük ikili: Fotosentez ve Solunum

Profesyonel Gelişimde Bu Hafta: Monolojik ve Diyalojik Öğretim

3

SEYFE GÖLÜ

DİYALOJİK ÖĞRETİM İÇİN İŞLEM SIRASI

1. Öğrencilerin öğrenci defterinde bölümün bulunduğu sayfalara gelmelerini isteyiniz.

2. Bölümde yer alan soruları öğrencilerin dikkatli bir şekilde okumalarını ve öğrenci defterlerine

cevaplarını bireysel olarak yazmalarını isteyiniz. Bu süreçte 8 ila 10 dakika süre veriniz.

3. Öğrencilerin tamamının yazım sürecini tamamladıklarını gözlemledikten sonra kavram karikatürü ile

ilgili soruyu okuyarak başlayınız. Soruyu kendiniz yüksek sesle okuyunuz ve cevap vermek isteyen

öğrencilerin parmak kaldırmalarını isteyiniz. Bu süreçte parmak kaldırmayan öğrencilere de doğrudan

söz vermek dersinizi zenginleştirecek ve bu öğrencileri motive edecektir. Her bir soruda en az beş-altı

öğrencinin fikrini alana kadar bekleyiniz. Sonrasında ‘Tartışma Sonuçları’ bölümüne gelen cevapları

özetleyiniz. Özetleme sırasında öğrencilerden gelmeyen ancak sizin önemli gördüğünüz bilgileri de

ekleyebilirsiniz. Bu durumu bütün sorular için tekrar ediniz.

4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin çıkarım yapma becerilerini test etmektir.

5. Birinci soru için doğru cevaplar aşağıda verilmiştir:

1. Çıkarılabilir., 2. Çıkarılamaz., 3. Çıkarılabilir.

4. Çıkarılabilir., 5. Çıkarılabilir., 6. Çıkarılabilir.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin bireysel gözlemlerini kanıt olarak kullanmalarını

sağlamaktır.

7. Öğrencilerden gelen cevapları ‘Tartışma Sonuçları’ bölümüne özetledikten sonra bu soruda

öğrencilerin farklı örnekler üzerinde duracakları düşünülmelidir. Öğrenciler koruma altında olduğunu

düşündükleri ancak koruma altında olmayan yerleri örnek olarak verilebilir. Burada müdahale etmek

uygun olabilir. Bir bölgenin koruma altına alınmasında o bölgedeki canlı hayatının tehlike altında

olması, belli bazı türlerdeki bireylerin sayısında ya o bölge için, ya Türkiye için ya da Dünya için ciddi

azalmaların olması veya türlerin nadir olarak görülmeye başlaması, ayrıca birçok canlı türünün yaşadığı

verimli ekosistemler olmaları gibi faktörler sıralanabilir.

8. Üçüncü sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin kanıt kaynaklarının güvenilirliğini test etmesidir.

9. Üçüncü soruda öğrencilerin düşünceleri alındıktan sonra ‘Tartışma Sonuçları’ bölümüne bu

düşünceleri özetleyiniz. Genelde öğrenciler internet sitelerindeki bu tip bilgilere güvenebileceklerini,

bu bilgilerin bilimsel bilgiler olduğunu, kitaplarındaki bilgilere benzediğini söyleyeceklerdir. Ancak bazı

öğrenciler internet sitelerindeki bazı bilgilere güvenilemeyeceğini, yanlış birçok bilginin internette

olduğunu ifade edebilirler. Bu noktada internet sitesinin araştırılmasının gerekli olduğu veya

internetteki bilgilerin güvenilir kaynaklar olan ders kitapları ve bilimsel çalışmalar ile kıyaslanabileceği

ifade edilmelidir. Özellikle internetteki bilginin yazarının belli olması ve internet sitesinin bakanlık ve

üniversite gibi güvenilir kurumlara ait olması önerilmelidir. Ayrıca bu kurum sitelerinde bile bazen

yanlış bilgilerin paylaşılabileceği dolayısıyla internetteki bilgilerin birkaç farklı kaynaktan kontrol

edildikten sonra kullanılmasının daha uygun olacağı vurgulanabilir.

4

BESİN ZİNCİRİ





3. Öğrencilerin tamamının yazım sürecini tamamladıklarını gözlemledikten sonra birinci soru ile

başlayınız. Soruyu kendiniz yüksek sesle okuyunuz ve cevap vermek isteyen öğrencilerin parmak

kaldırmalarını isteyiniz. Bu süreçte parmak kaldırmayan öğrencilere de doğrudan söz vermek dersinizi

zenginleştirecek ve bu öğrencileri motive edecektir. Her bir soruda en az beş-altı öğrencinin fikrini

alana kadar bekleyiniz. Sonrasında ‘Tartışma Sonuçları’ bölümüne gelen cevapları özetleyiniz.

Özetleme sırasında öğrencilerden gelmeyen ancak sizin önemli gördüğünüz bilgileri de ekleyebilirsiniz.

Bu durumu bütün sorular için tekrar ediniz.

4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin kişisel gözlemlerini kanıt olarak kullanmalarını

sağlamaktır.

5. Birinci soruda öğrencilerden farklı gözlemler aldıktan sonra ‘Tartışma sonuçları’ bölümüne bu kişisel

gözlemleri özetleyiniz. Öğrencilerin çizimlerini inceleyiniz. Çizimlerde gözlemlediğiniz muhtemel

hataları doğrudan öğrencilere söyleyiniz. Yapmış olduğunuz düzeltmeleri sınıfın tamamına

açıklayabilirsiniz. Öğrencilerin çizimlerinden başarılı bulduğunuz ve içerisinde üretici, tüketici ve

ayrıştırıcı canlıları içeren iki çizimi tahtaya çizebilirsiniz.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin karikatürler üzerinden çıkarım yapmalarını

sağlamaktır.

7. Birinci karikatürde öğrencilerin düşünceleri alındıktan sonra ‘Tartışma Sonuçları’ bölümüne bu

düşünceleri özetleyiniz. Burada özellikle mantarın sincap ve ağaç için yemek olduklarını söylemesinin

bu canlıların öldüklerinde veya canlı iken bazı atıklar ürettiklerinde bunların mantar gibi ayrıştırıcı

canlılar için besin olduğu vurgulanmalıdır. İkinci karikatürde öğrencilerin düşünceleri alındıktan sonra

‘Tartışma Sonuçları’ bölümüne bu düşünceleri özetleyiniz. ‘Ot yiyince güneşi yemek’ ifadesinde güneş

enerjisinin otlar tarafından fotosentez yardımıyla besinlerin içinde kimyasal enerji halinde saklandığı

vurgulanmalıdır. Bunun için bütün besin zincirlerinin bitkiler gibi üretici canlılar ile başladığı çünkü

bütün besin zincirlerinin güneş enerjisini ana enerji kaynağı olarak kullandıkları ifade edilebilir.

8. Üçüncü sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin sistem düşünce becerilerini kullanmalarını

sağlamaktır.

9. Üçüncü soruda öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma sonuçları’ bölümüne bu

düşünceleri özetleyiniz. Burada özellikle güneşin bütün besin zincirleri için ana enerji kaynağı olduğu

ve güneşin yok olması ile fotosentez yapamayan dolayısıyla kendi besinini üretemeyen bitkiler ve

fotosentetik planktonların yok olacağı, sonra bu canlılarla beslenen otçul canlıların yok olacağı ve en

son ise bu otçul canlılarla beslenen etçil veya hem bitki hem de hayvanla beslenen hem etçil hem otçul

canlıların yok olacağı, en son ise bu canlı ölüleri ile beslenen ayrıştırıcı canlıların bir süre sonra besin

kalmayınca yok olacağı vurgulanmalıdır.

10. Dördüncü sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin sistem düşünce becerilerini kullanmalarını

sağlamaktır

5

11. Dördüncü soruda öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma sonuçları’ bölümüne bu

düşünceleri özetleyiniz. Burada ayrıştırıcı canlıların yok olması sonucunda ölü bitki ve hayvanların

bünyelerindeki minerallerin ve elementlerin toprağa, suya ve ayrıştırıcıların solunumu yoluyla havaya

karışamama tehlikesi oluşacaktır. Bu minerallerin havaya, toprağa ve suya geçmemesi bu maddeleri

kullanan üretici canlıların besin üretememesi ile sonuçlanacaktır. Dolayısıyla bu üretici canlılarla

beslenen hayvanlarda aç kalacaktır. Bu şekilde ayrıştırıcıların yok olması madde döngülerinin

durmasına ve zamanla canlıların yok olmasına neden olacaktır.

6

SEYFE GÖLÜNDE BESİN ZİNCİRİ












4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin av-avcı ilişkilerini besin zincirini çizerek

göstermelerini sağlamaktır.

5. Beklenen çizim aşağıda verilmiştir.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin sistem düşünme becerilerini geliştirmektir.

7. Beklenen cevap aşağıda verilmiştir:

Artar Azalır Değişmez Tilkiler x Kartallar x Dişli sazancıklar x Kabuklu omurgasızlar x

Fotosentetik Plankton

Kabuklu omurgasızlar Dişli sazancık

Ördek Balıkçıl

Tilki

Kartal

Flamingo

Ayrıştırıcılar

7

SOLUNUM, SOLUNUM, SOLUNUM



2. Öğrencilerin bilgi metnini dikkatli bir şekilde okumalarını isteyiniz. Gerekirse metin üzerinden

notlar alabilirler.

3. Bu metnin amacı öğrencilerin kanıt kaynaklarını görmelerini ve bu kaynakları kesinlik ve

güvenilirlik açısından kıyaslamalarını sağlamaktır.

4. Birinci soruda öğrencilerin metinde geçen cümleleri nereden bildiklerini tik veya çarpı atarak

belirtmelerini isteyiniz. Verilen bir ifade birden fazla bilgi kaynağı sayesinde biliniyor olabilir.

Dolayısıyla aynı satırda birden fazla işaret koyabilirler.

5. İkinci soruda en çok güvenilir olan iki bilgi kaynağı ile en az güvenilir olan iki bilgi kaynağını

belirtmeleri istenmiştir. Burada verilen bilgi kaynaklarının hepsinin bazı durumlarda çok

güvenilir bazı durumlarda ise az güvenilir oldukları ifade edilmelidir. Dolayısıyla öğrencilerin

bütün kombinasyonları kabul edilebilir. Ancak öğrencilerin az güvenilir ve çok güvenilir

gruplarını neden bu şekilde seçtikleri hakkındaki yorumlarına odaklanınız. Kişisel gözlemler

doğrudan kanıt sağladığı için ve aracı herhangi biri olmadığı için güvenilirken, kişisel

gözlemlerde yanılsamalar olabilir. Bilimsel çalışmalar güçlü yöntemler ile birçok bilim insanının

katılımı ile yapılırken bazı bilimsel çalışmaların zamanla yanlışlanabildiği düşünülmelidir. Ders

kitapları ise yine birçok bilimsel kaynaktan ve birçok eğitimcinin katılımı ile hazırlanmış olsa da

bazı durumlarda bu kitaplardaki bilgilerin hatalı olduğu ya da var olan bilgilerin zaman içinde

değiştiği söylenebilir. Sezgiler ise birçok durumda yanıltıcı olmasına rağmen bireylerin birçok

kararını sezgileriyle aldıklarını ve bu durumun insanların bugünlere kadar bazı doğru kararlar

vermelerinde etkili oldukları vurgulanabilir. Kelimelerin anlamını düşünerek bir bilgiyi

öğrenmek ise insanın sürekli olarak yaptığı bir beceri olmasına rağmen bazı durumlarda kelime

anlamları yanıltıcı olabilir. Medya ise birçok durumda temel bilgi kaynağı olmasına rağmen bazı

durumlarda gazetecilerin kendi isteklerine göre haberleri öne çıkardıkları ya da küçük

değişiklikler yaptıkları söylenmelidir. Çevremizdeki insanlar ise hayattaki birçok durumda

önemli bir bilgi kaynağı olmasına rağmen bu bireylerinde bilgileri kendi isteklerine göre

değiştirebilecekleri ya da yanılmaların mümkün olacağı vurgulanabilir1.

6. Üçüncü soruda yine bütün farklı sıralamalar kabul edilebilir. Burada önemli olan sıralamalar

yapılırken öğrencinin yukarıda belirtilen güçlü ve zayıf yönlerin farkında olup olmadığını

gözlemlemektir.

8

OKSİJENLI SOLUNUM



2. Öğrencilerin 4. Tahminim bölümünün sonuna kadar gözlem ile ilgili bilgileri okumaları için 3 ila 4

dakika zaman veriniz. Sonrasında Tahminim kısmını doldurmalarını isteyiniz. Öğrenciler daha önce

böyle bir deney yapmadıkları için su damlasının hareketi ile ilgili olarak farklı tahminlerde ve

kıyaslamalarda bulunacaklardır. Burada öğrencilerin tahminlerini tartışma sonuçlarına özetleyiniz.

3. Öğrencilerin 3.Yapılacak İşlemler bölümünde verilen sıralamaya göre sınıfça gözlemi yapmalarını

isteyiniz. Gözlem sonrasında 5.Gözlemlerim kısmını doldurmalarını talep ediniz. Sinek bulunan

düzenekte sinek solunum yapacağı için su damlasının şırınga ucuna kadar olan mesafesinin azalması

yani su damlasının şırıngaya yaklaşması beklenmektedir. Öte yandan sinek bulunmayan kontrol

grubunda herhangi bir değişim beklenmemektedir. Burada önemli olan öğrencilerin gözlemler

yapmaları ve yaptıkları ölçme sonuçlarını tabloya eklemeleridir. Bu arada öğrencilerde gözlem ve ölçme

sırasındaki muhtemel hataları da tartışınız.

4. Sonraki aşamada öğrencilerden 6. Sonuçlarım bölümünü doldurmalarını isteyiniz. Öğrenciler bu

aşamada gözlem bulgularını düşünerek bazı sonuçlar elde edeceklerdir. Diğer bir deyişle bu bölümün

amacı öğrencilerin tablodaki bulguları yorumlayarak yani kanıta (gözlem ve sayısal veriler) dayalı

muhakeme yaparak bilimsel sonuçlar elde etmeleridir. Bu aşamada canlının oksijenli solunum yaptığı,

ortamdan oksijen alıp ortama karbondioksit verdiği açıklanmalıdır. Bu arada ortama verilen

karbondioksitin karbondioksit tutucu tarafından tutulması sonucunda canlı solunum yaptıkça

ortamdaki oksijenin azaldığı yani toplam gaz miktarının sürekli azaldığı vurgulanmalıdır. Ortamdaki gaz

miktarı azaldıkça su damlası şırıngaya doğru yaklaşacaktır. Kontrol grubunda ise gaz miktarını azaltan

veya artıran herhangi bir neden olmadığı için su damlasının yerinde bir değişim beklenmemektedir

(karbondioksit tutucunun ortamdaki karbondioksiti ilk anda tutması sonucu ortamdaki gaz miktarında

bir miktar azalma olabilir)

5. Birinci sorunun sorulmasının amacı bilim insanlarının tahminleri ile gözlem sonuçları arasında

farklılıklar olabileceği ve bu durumun bilimin temel esaslarından biri olduğunun gösterilmesidir.

6. Birinci soruda öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma sonuçları’ bölümüne bu

düşünceleri özetleyiniz. Burada özellikle bilim insanlarının da doğa yasaları ile ilgili bazı tahminlerinin

olduğu ve bu tahminlerinin deney ve gözlemlerle test edildiğinde daha doğru sonuçlar elde

edilebileceği vurgulanmalıdır. Sonuçta tahminlerde sadece bireyin kendi deneyimleri ve düşünceleri

etkili iken gözlem ve deneylerde gerçek yaşam ile ilgili daha güvenilir ve net ölçümler ve veriler elde

edilir1,2.

7.İkinci sorunun sorulmasının amacı farklı bilim insanlarının aynı problem üzerinde farklı veriler

ürettiği ve farklı sonuçlar çıkardıklarının göstermek ve birbirlerini nasıl ikna ettikleri konusunda

öğrencilerin deneyim elde etmelerini sağlamaktır.

6. İkinci soruda öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma sonuçları’ bölümüne bu

düşünceleri özetleyiniz. Öğrencilerin bir bölümü ölçme faaliyetlerinin doğru yapıldığını ancak ters

sonuç bulan kişilerin ölçme sırasında hatalar yapabileceklerini ifade edebilirler. Burada

termometrelerdeki sayıların doğru okunup okunmadığı ve ölçümlere göre sıralamalarda yanlışlıkla

yapılan sıralama hatalarının olup olmadığı gibi durumlar incelenebilir1,2.

9

7. Üçüncü sorunun sorulmasının amacı epistemolojik olarak öğrencileri daha değerlendirmeci bir

yaklaşıma yönlendirmek ve kanıt-yorum uyumunu anlamalarını sağlamaktır.

8. Üçüncü soruda öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra doğru cevapları veriniz. Öğrenciler

genelde birinci ifadeye katılacaklardır. Bu yaş grubu öğrencilerde herkesin düşüncesinin doğru

olabileceği ve herkesin fikirlerini söylemesinin gerekli olduğu fikri vardır. Burada doğru cevap

Katılmıyorum olmalıdır. Çünkü ifadelere bakıldığında Nergiz ve Aylin aynı gözlemlere ulaşmıştır. Ancak

gözlemler ile ilgili düşüncelerine (yorumlarına) bakıldığında Aylin’in yorumu deneyden çıkarılacak bir

yorum değildir. Sonuçta sinek ortamın oksijenini azaltırken karbondioksitini arttırmıştır. Ortamdaki

karbondioksitin azalmasının nedeni sinek değil karbondioksit tutucudur. Aylin’in yorumu ise kanıtla

uyumludur. İkinci ifadeye bakıldığında öğrencilerin bir bölümü bu ifadeye katılabilirler. Normalde

insanların daha detaylı açıklamaların daha doğru olacağı ile ilgili eğilimleri vardır. Bu eğilimlere göre

sonuçları yorumlama isteği duyarlar. Ancak burada doğru cevap Katılmıyorum olmalıdır. Aylin’in

yorumu daha detaylı gibi görünse de daha önce açıklandığı gibi yanlıştır. Üçüncü ifadede ise

öğrencilerin Katılıyorum seçeneğini işaretlemesi beklenmektedir. Bu durumun nedeni birinci ifade için

anlatılmıştır1,2.

10

SEYFE’DEN HABERLER












4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin inançların kanıtlara dayandırıldığını görmelerini

sağlamaktır.


düşünceleri özetleyiniz. Öğrencilerin bir bölümü kendi ön bilgileri ya da çevre kirliliği ile ilgili

hassasiyetlerinden dolayı haberin Seyfe Gölü’nde bir kirlilik olduğunu söylemek için yeterli olduğunu

ifade edeceklerdir. Bazı öğrenciler ise şüpheci davranarak gazetecinin kendi düşüncelerini empoze

etmeye çalışabileceğini ifade edebilir. Burada özellikle medyanın kararlarımızı almada ve bazı

düşünceler geliştirmede önemli bir kanıt olduğu vurgulanabilir. Ancak medyada ilgili gazetenin ve

gazetecinin probleme bakış açısının başka bir gazete veya gazeteciden farklı olabileceği, dolayısıyla tek

bir haber ile genel sonuçlar çıkarmanın doğru olmayacağını ifade edilebilir1.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin kanıt kaynaklarını sorgulamasını sağlamaktır.


düşünceleri özetleyiniz. Öğrencilerin çoğunluğu gazetecinin kendi düşüncelerine göre gerçekleri

saptırabileceğini ifade edeceklerdir. Burada bazı gazetelerden örnekler verebilirler. Ayrıca sınırlı sayıda

öğrenci gazetecilerin objektif olduğu ve ne gördülerse onu yazdıklarını ifade edebilir. Burada özellikle

tek bir bireyin gözlemleri veya düşüncelerine göre Seyfe Gölü’nde tarım ilaçlarından kaynaklanan bir

kirliliğin olduğunu ifade etmenin doğru olmadığı, gazetecilerin bazı gerçekleri kendi istedikleri yönde

yorumlayabilecekleri ve sunarken değiştirebilecekleri vurgulanabilir1.

8. Üçüncü sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin kanıtları güçlülük açısından kıyaslamalarını ve

daha güçlü kanıt üretmede nelerin gerekli olduğunu anlamlarını sağlamaktır.

9. Üçüncü soruda öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma sonuçları’ bölümüne bu

düşünceleri özetleyiniz. Öğrencilerden bazıları gazetecinin ilgili tarım ilaçları ve canlıların ölmesi ile ilgili

fotoğraflar çekmesini, halkla görüşmeler yapmasını ya da bilimsel çalışmaların sonuçlarına yer

vermesini isteyebilir. Burada özellikle bir haberin daha inandırıcı olması için bilimsel çalışmaların

sonuçlarını içermesi, bu çalışmaların uzun yıllar boyunca yapıldığının vurgulanması, fotoğraf ve belli

ölçme araçları ile üretilen sayısal veriler kullanılması vurgulanabilir1.

11

FOTOSENTEZ’DE IŞIK ŞİDDETİ



2. Öğrencilerin 4. Tahminim bölümünün sonuna kadar gözlem ile ilgili bilgileri okumaları için 3 ila 4

dakika zaman veriniz. Sonrasında Tahminim kısmını doldurmalarını isteyiniz. Burada öğrencilerin doğru

veya yanlış tahminlerini tartışma sonuçlarına özetleyiniz.

4. Öğrencilerin 3.Yapılacak İşlemler bölümünde verilen sıralamaya göre dört-beş kişilik küçük gruplar

halinde (her bir grupta deney düzeneğinin kurulması gereklidir) gözlemi yapmalarını isteyiniz. Gözlem

sonrasında 5.Gözlemlerim kısmını doldurmalarını talep ediniz. Burada öğrencilerin büyük bir bölümü

ışık kaynağının behere olan uzaklığı arttıkça Elodea’nın ürettiği kabarcık sayısının azaldığını

gözlemleyecektir. Ancak bazı gruplarda bu gözlemin tam tersi gözlemlerde olabilir. Bu gruplarda

gözlem ve ölçme sırasındaki muhtemel hataları tartışınız.

5. Sonraki aşamada öğrencilerden 6. Sonuçlarım bölümünü doldurmalarını isteyiniz. Öğrenciler bu

aşamada gözlem bulgularını düşünerek bazı sonuçlar elde edeceklerdir. Diğer bir deyişle bu bölümün

amacı öğrencilerin tablodaki bulguları yorumlayarak yani kanıta (gözlem ve sayısal veriler) dayalı

muhakeme yaparak bilimsel sonuçlar elde etmeleridir. Sonuç olarak öğrencilerin çoğunluğu ışık miktarı

arttıkça üretilen oksijen miktarının arttığını yani fotosentez hızının arttığını söyleyeceklerdir. Ancak bu

söylem dışındaki yorumların nedenlerinin sorgulanması ve muhtemel kavram yanılgılarının tespit

edilmesi de önemlidir. Öğrencilerden bazıları oksijenli solunum ile fotosentez olaylarını karıştırabilirler.

6. Birinci soruda öğrencilerin veri/kanıt ve veriye/kanıta dayalı açıklama arasındaki ilişkiyi

gözlemlemeleri istenmiştir. Öğrencilerde birçok sıralama hatası gözlenecektir. Burada özellikle neden

bu sıralamaları yaptıkları sorgulanmalıdır. Burada doğru sıralama NOT 1, NOT 3, NOT 2 şeklindedir.

NOT 1’de deneyde yapılan bir gözlem sonucu bir veri/kanıt olarak ifade edilmiştir. NOT 3’te bu

veriye/kanıta bağlı olarak ve yine deney içinde kalarak bir açıklama yapılmıştır. NOT 2’de ise yine

veriye/kanıta dayalı ancak bu sefer daha genel bir açıklama (genelleme) yapılmıştır. Sonuçta yapılan

bilimsel gözlemlerin amacı var olan doğa olaylarının arkasındaki nedenleri açıklamaktır. Burada da bir

doğa olayı laboratuvar ortamında canlandırılmış ve bu olayın arkasındaki nedenler ile ilgili veriler elde

edilerek bu verilerle doğa olayı açıklanmıştır2.

8. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin otorite algılarını sorgulamaktır. Burada öğrencilerin

büyük bir bölümü bilim insanının daha iyi, daha kesin ve daha doğru sonuçlar üreteceğini düşünmeleri

beklenmektedir. Her ne kadar bilim insanları gerek deneyimleri gerekse de bilimde etik kurallara

hassasiyetle uymaları nedeniyle özellikle gözlemleri yapmada ve kayıt tutmada daha başarılı olacağı

varsayılsa da bilim insanlarının da insan olduğu ve gözlemlerde sokaktaki herhangi biri gibi bazı hatalar

ve yanılsamalar yapabileceği vurgulanmalıdır2.

10. Üçüncü sorunun sorulmasının amacı bilimsel bir deneyde değişkenlerin kontrol altına alınmasının

vurgulanmasıdır. Burada oda sıcaklığı ve su sıcaklığının ölçülmesi ve her üç gözlem için de eşit olmasının

sağlanması bitkinin ürettiği kabarcık sayısının sadece ışık şiddetinden etkilendiğini, ışık şiddeti dışında

örneğin sıcaklığın bu değişime neden olmadığını göstermek içindir. Diğer bir deyişle bilimsel deneylerde

ortam koşulları sabitlenirken sadece bir faktörde değişimler yapılarak bu faktördeki değişimlerin

örneğin bitkide meydana getirdiği sonuçlar incelenir. Bu şekilde ilgili faktör ile bitkideki değişim

arasında bir neden-sonuç ilişkisi kurulur2.

12

DEĞERLENDİRME KÂĞIDI 1

Değerlendirme Öncesi

1. Değerlendirme kağıdı 1 (Malezya’da Kediler ve Büyük ikili: Solunum ve Fotosentez) adlı değerlendirme kağıdını

öğrencilerinize dağıtınız.

2. Öğrencilerin bütün soruları ve senaryoları dikkatli bir şekilde okuduklarından ve cevaplarını doğru yerlere yazdıklarından

emin olunuz.

3. Değerlendirme kağıdı için toplam 30 ila 35 dakika süre veriniz.

4. Bütün öğrencilerin değerlendirme kağıdını doldurduklarından emin olduğunuzda kağıtları toplayınız.

Değerlendirme Kriterleri

1.Değerlendirme kağıdı için aşağıda verilen kriterlere göre puanlama yapınız.

2.Değerlendirme sırasında öğrencilerin hatalarını gösterecek kısa notları değerlendirme kağıdı üzerine yazınız.

MALEZYA’DA KEDİLER

Soru 1. Besin zincirinin doğru gösterimi aşağıda verilmiştir:

2 puan: İlişkilerin tamamının doğru çizimi

1 puan: İlişkilerden en fazla iki tanesinde hatalı olan çizim

0 puan: İkiden fazla ilişkide hatalı çizim veya sorunun boş bırakılması

SORU 2. Tarla ilaçlarının besin zinciri boyunca birikimi incelenmektedir.

2 puan: Tarla ilaçları canlıların dokularında birikmektedir. Avcı olan canlılar av olan canlılardan çok sayıda yedikleri

için onların bünyesine daha fazla oranda ilaç geçmektedir. Bu şekilde avcı olan canlının başka bir avcı tarafından çok

sayıda avlanması ile ilaç miktarı zincir boyunca artarak devam eder.

1 puan: Yukarıdaki açıklamaya yakın ama eksiklikler içeren açıklamalar

0 puan: İlişkisiz cevaplar veya sorunun boş bırakılması

Saz

Güve

Arı

Hamamböceği

Kertenkele

Ev kedisi

Sıçan

13

SORU 3. Bu soruda öğrencilerin problem çözme becerileri incelenmektedir. Beklenen cevap aşağıda verilmiştir:

Problem DDT ilacı ile sivrisineklerin öldürülmeye çalışılması ancak ilacın besin zinciri ile diğer canlıları etkilemesi

Problemin Nedeni

DDT ilacının canlıların dokularında birikmesi ve av-avcı ilişkileri ile sivrisinek dışındaki farklı canlılara geçmesi

Problemin Çözümü için Öneriler

DDT kullanımı durdurulmalıdır. Sivrisineklerin öldürülmesi için biyolojik çözümler kullanılabilir. Örneğin sivrisineklerin doğal düşmanı olan balıklar sivrisineklerin yoğun yaşadığı göllere bırakılabilir. Ancak bu balıkların da var olan besin zincirini etkileyip etkilemediklerine dikkat edilmelidir.

Problemden Çıkarılacak Dersler

Tarla ilaçları gibi kimyasal çözümler besin zinciri ve av-avcı ilişkileri bilinmeden kullanılmamalıdır. Sonuçta doğada canlılar arasında çok sayıda ilişki olup bir canlının sistemden çıkarılması birçok canlının bundan etkilenmesi ile sonuçlanabilir.

2 puan: Yukarıdaki tablodaki ifadelere yakın cevaplar içeren açıklamalar

1 puan: Tabloda en fazla iki bölümde (dört bölümden) sınırlı veya ilişkisiz cevaplar içeren ancak diğer bölümlerde

beklenen cevapları içeren açıklamalar

0 puan: İkiden fazla bölümde ilişkisiz cevaplar veya sorunun boş bırakılması

BÜYÜK İKİLİ: FOTOSENTEZ VE SOLUNUM

SORU 1. Puanlama aşağıda verilmiştir.

2 puan: Aylin ve annesi bitkilerde solunum ve fotosentez olayları ile ilgili konuşmalar yapmışlardır.

1 puan: Konuşmalar için sadece ‘fotosentez’ ya da sadece ‘solunum’ dan bahsedilmiştir şeklindeki cevaplar.



2 puan: Gündüz bitkiler havadan sadece karbondioksit alıyorlar ve bu karbondioksiti fotosentez için kullanıyorlar.

Aslında solunum da yapıyorlar ama gerekli olan oksijeni havadan değil hücrelerinde fotosentez sırasında ürettikleri

oksijenden karşılıyorlar.

1 puan: Yukarıdaki açıklamaya yakın ama sınırlılıklar içeren cevaplar.



2 puan: Atalardan geçen doğa ile ilgili uygulamalardan uygun ve akla yatkın bir örnek


14

PROFESYONEL GELİŞİMDE BU HAFTA

1. Ders videonuzu veya ses kaydınızı paylaşma toplantısına getirmeden önce birkaç kez izleyiniz/dinleyiniz ve aşağıdaki

listede verilen monolojik ve diyalojik öğretimi nerelerde ve nasıl kullandığınızı tespit ediniz, notlar çıkarınız.

2. Moderatör aşağıdaki monolojik ve diyalojik öğretim ile ilgili bilgileri detaylı olarak sizlere açıklayacaktır.

3. Moderatörün açıklamaları tamamlandıktan sonra monolojik öğretim tipleri ile tartışmanıza başlayabilirsiniz.

Deneyimlerinizi ve notlarınızı diğer öğretmen arkadaşlarınız ile paylaşınız. Gerekirse video veya ses kaydınızdan

birkaç dakikalık bölümleri gösterebilir/dinletebilirsiniz.

4. Tartışmalar sırasında diğer arkadaşlarınızı dikkatle dinleyiniz ve onların sorularına mümkün olduğunca cevap

vermeye çalışınız.

5. Tartışmaların sonlarına doğru ulaştığınız genel sonuçları moderatör sizlere özetleyecektir. Bu genel sonuçları

sınıfınıza nasıl aktaracağınızı düşününüz ve bu konuda da bir süre tartışınız.

6. Paylaşım toplantısında elde edilen sonuçlar bir sonraki toplantıda sizlere moderatör tarafından özet halinde

verilecek ve kısa bir süre hatırlatılacaktır.

MONOLOJİK VE DİYALOJİK ÖĞRETİM

Söylem sözel, görsel veya hareketli dil kullanılarak yapılan her şeydir. İki tip söylem vardır. Bunlardan ilki olan monolojik

söylem tek taraflı olup bir tarafın diğer tarafı eğitmesi, ikna etmesi veya fikirlerini empoze etmesi şeklindedir. Diyalojik

söylemde ise söyleme katılan iki tarafta aktiftir. Taraflar kendi deneyimlerini ve düşüncelerini paylaşırlar ve konuşulan konular

daha farklı anlamlar kazanmaya başlar3.

Öğretmenler sınıf içinde kullandıkları söylemlere göre iki tip öğretim yaparlar. Aşağıda otorite, sorular, dönüt, öğrenci

fikirlerini bağlama, açıklama ve işbirliği açısından öğretmen davranışlarının monolojikten diyalojiğe doğru bir

derecelendirilmesi verilmiştir3.

Derecelendirme3

Gösterge

Monolojik 1,2

3, 4

Diyalojik 5,6

1.Otorite Öğretmen tartışma içeriği ve sürecine ilişkin önemli bir kontrol rolüne sahiptir. Öğrencileri belirler, sorular sorar, konusal kaydırmaları başlatır ve cevapları değerlendirir.

Tartışmalara özgür bir şekilde müdahil olabilmeleri için öğrencilere yönelik bazı fırsatlar vardır. Bunlar nadiren gerçekleşir ve sadece birkaç öğrenciyi kapsar. Çoğu zaman öğretmen konuşma sırasını kontrol eder, konu seçimini belirler ve belirli bir içerik üzerinde yoğunlaşmak için tartışmayı yeniden şekillendirir.

Tartışma sürecine ve maddelerine yönelik öğrenciler önemli sorumluluklar paylaşırlar. Konuşma sırasını kontrol ederler, sorular sorarlar, birbirlerinin fikirlerine tepki verirler, konusal kaydırmalar önerirler ve yöntemsel değişiklikler öne sürerler.

2.Sorular Öğretmen metin içerisinden hatırlanması gereken hedef olaylara yönelik sorular sorar. Bu sorular, cevabı doğru veya yanlış olan ve metinden ya da başka bir kaynaktan cevaplarına ulaşılabilinen basit “test” sorularıdır.

Öğretmen farklı nitelikte ve karmaşık olan ucu açık sorular sorar. Ucu açık sorular genellikle öğrencileri geçerliliği öğretmen tarafından belirlenen metni dar bir bakış açısı ile yorumlamalarına “yol açacak” şekilde tasarlanır.

Tartışma tamamen ucu açık ve bilişsel açıdan iddialı sorular üzerine odaklanır. Sorular, öğrencileri eleştirel değerlendirmeye ve analize yönelten üst düzey düşünmeyi hedef alır.

3.Dönüt Öğretmen kısa, formülsel veya muğlak dönütlerde bulunur. Dönütler öğrencileri vermiş oldukları cevapları geliştirmeye sevk etmez (örnek: Hımm. Tamam.).

Öğretmenin takip etme niteliği karışıktır. Genellikle öğrencileri dinler ve onların cevapları üzerine çalışır fakat bazen öğrencilerin çalışmalarını daha ileriye götürmelerine yardımcı olacak önemli fırsatları kaçırır.

Öğretmen daha sonraki araştırmalara ilham verecek öğrenci cevapları üzerine sıkı bir şekilde odaklanır. Genellikle ödüllendirir ve sonuca değil sürece yönelik sorular sorar. (Örn: “Peki, Kandırmanın yalan söylemekten farkı nedir?”).

4.Meta düzey yansıma: Öğrenci fikirleri ile bağ kurma

Öğretmen, öğrenci cevaplarını birbirleri ile ilişkilendirmez.

Öğretmen bazen öğrenci fikirleri arasında bağ kurma fırsatını kaçırır.

Öğretmen öğrenci fikirleri arasında bağlantıları görünür yapan fırsatları kaçırmaz ve öğrencilerin ileri sürdükleri fikirleri daha önce söylenenler ile

15

ilişkilendirmelerini ister. Genellikle öğrenci fikirlerine atıfta bulunur ve belli bir konuşmacıya soru yöneltir (Örn: Bill, Kim’in örneğine cevap vermek ister misin?”).

5.Açıklama Öğrenciler ne ve niçin düşündüklerini açıklamazlar. Cevapları bir cümle veya kelimeden oluşan kısa ve gerçekçidir.

Öğrenciler bazen görüşlerini paylaşırlar ve bunlar için iyi bir gerekçe sunarlar. Uzun öğrenci cevapları metin olaylarının tekrarı şeklinde ortaya çıkabilir.

Öğrenciler konu üzerine bireysel roller üstlenirler (Örn: “Bence”, “İnanıyorum ki”, “Hissediyorum ki”) ve bunları gerekçelerle ve örneklerle desteklerler. Düşüncelerini diğerlerine açıklayan ayrıntılı ve kapsamlı katkılar sağlarlar.

6.İşbirliği Öğrenci cevapları kısa, ayrışık ve diğerleri ile ilgili değildir. Öğrenciler genel olarak var olanları rapor ederler.

Öğrenciler ara sıra diğerlerinin fikirlerine katkıda bulunurlar. İşbirliği birbirlerinin fikirlerini eleştirel bir analizden ziyade genellikle benzer deneyimlerin paylaşılmasını içerir (Örn: “Bu bana da oldu! Ben Ankara’daki teyzemi ziyaret ederken…..”).

Öğrenciler eleştirel ve işbirlikli fikir yapılandırma sürecine dahil olurlar. Birbirlerinin fikirlerine tepki verdikçe, yanıtları birbirine zincirlenir.

16

Sınıf: 8

Ünite: Canlılar ve Enerji İlişkileri/ Canlılar ve Hayat

Konular: Madde Döngüleri, Sürdürülebilir Kalkınma ve Biyoteknoloji

Kazanımlar:

1. Madde döngülerini şema üzerinde göstererek açıklar.

2. Madde döngülerinin yaşam açısından önemini sorgular.

3. Ozon tabakasının seyrelme nedenlerini ve canlılar üzerindeki olası etkilerini araştırarak

sorunun çözümü için öneriler üretir ve sunar.

4. Kaynakların tasarruflu kullanımına yönelik proje tasarlar.

5. Katı atıkları geri dönüşüm için ayırmanın önemini ve ülke ekonomine katkısını, araştırma

verilerini kullanarak tartışır ve bu konuda çözüm önerileri sunar.

6. Günümüzdeki biyoteknoloji uygulamalarının olumlu ve olumsuz etkilerini, araştırma verilerini

kullanarak tartışır.

7. Biyoteknoloji uygulamalarının geçmişten günümüze gelişimini araştırır ve rapor eder.

8. Biyoteknolojik çalışmalar ile ilgili meslek gruplarını araştırır ve bu meslek gruplarının görev

alanlarını açıklar.

Önerilen Ders Saati: 12 saat

Değerlendirme Kağıtları (2): Filozof ile Çocuk, Sürdürülebilir Yaşam ve GDO’lu besinler ve fareler

Profesyonel Gelişimde Bu Hafta: Soru sorma, cevap verme, değerlendirme ve Konuşma Hamleleri

17

DÖNEN DÖNGÜLER




cevaplarını bireysel olarak çizmelerini isteyiniz. Bu süreçte 10 ila 15 dakika süre veriniz.

3. Öğrencilerin tamamının çizim sürecini tamamladıklarını gözlemledikten sonra birinci soru ile

başlayınız. Soruyu kendiniz yüksek sesle okuyunuz ve çizimlerini göstermek isteyen öğrencilerin

parmak kaldırmalarını isteyiniz. Bu süreçte parmak kaldırmayan öğrencilere de doğrudan söz vermek

dersinizi zenginleştirecek ve bu öğrencileri motive edecektir. Her bir soruda en az beş-altı öğrencinin

çizimini görene kadar bekleyiniz. Sonrasında ‘Tartışma Sonucundaki Çizimim’ bölümü için tahtaya

doğru çizimi açıklamalar yaparak çiziniz.

4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin sistem düşünme becerilerini su döngüsü üzerinden

geliştirmelerini sağlamaktır.

5. Birinci soru için doğru çizim aşağıda verilmiştir:

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin sistem düşünme becerilerini oksijen döngüsü

üzerinden geliştirmelerini sağlamaktır.

7. İkinci soru için doğru çizim aşağıda verilmiştir:

İçme Suyu

Bulut

Göl ve Deniz

Yoğuşma ve yağmurlar

Buharlaşma

Canlıların terlemesi

Oksijen

Karbondioksit

Üreticiler Tüketiciler

Solunumda oksijen alınıp

karbondioksit verilmesi

Fotosentezde karbondioksit

alınıp oksijen verilmesi

18

8.Üçüncü sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin sistem düşünme becerilerini karbon döngüsü


9. Üçüncü soru için doğru çizim aşağıda verilmiştir:

Canlılar

Karbondioksit

Bitkiler

Ayrıştırıcılar

Bitkilerin fotosentez ile

havadan karbondioksit

alması

Canlıların solunum ile

havaya karbondioksit

vermesi

Fosil yakıtların yanması

sonucu havaya

karbondioksit verilmesi

Ayrıştırıcıların solunum

ile havaya karbondioksit

vermesi

Canlıların ölünce

vücutlarındaki karbonlu

bileşiklerin fosil yakıtlara

dönüşmesi

19

SEYFE’DE ÖLEN FLAMİNGOLAR












4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin farklı argümanları ikna edicilik bakımından

kıyaslamalarını sağlamaktır.

5. Öğrencilerin büyük bir bölümü Ersun Bey’in söylediklerinin daha ikna edici olduğunu

söyleyeceklerdir. Burada Ersun beyin bilim insanı olması etkili olabilir. Mehmet Bey metinde verilen

bilgiyi inkâr etmektedir. Normalde tarla ilaçlarında ve gübrelerde görülen metallerin flamingoların

kanında gözlenmesi tarım ile flamingo ölümleri arasında bir ilişki olmasını beklememize neden

olmaktadır. Ancak kendisi tarım dışı bir neden olacağını ve yıllardır bu ilaç ve gübreleri kullandıklarını

ifade etmektedir. Bu ifadenin zayıf yanlarından biri bu kimyasalların suda zamana bağlı olarak

birikebileceği ve flamingolara zarar verecek seviyeye ulaşabilecek olmasıdır. Ersun beyin ifadesi ise

daha ikna edici görünmektedir. Ersun Bey öncelikle tarım kimyasalları ile flamingolar arasında bir ilişki

olduğunu kabul etmekte ve bu ilişkinin nedeni ile ilgili olarak derelerle karışma gibi akla yatkın bir neden

öne sürmektedir1.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin bilgi kaynaklarını uzmanlık alanlarına göre

kıyaslamalarını ve neden farklı sonuçlara ulaştıklarını öğrenmelerini sağlamaktır.

7. Burada öğrencilerin büyük bir bölümü insanların yaratıcı fikirlerini kullanarak aynı veriden farklı

sonuçlar çıkarabileceğini ifade edeceklerdir. Bu önemli bir durum iken burada bu duruma ek olarak

bilim insanlarının farklı branşlardan olması da vurgulanmalıdır. Örneğin çevre mühendisi olayı yer altı

suları ile ilişkilendirirken, toprak konusunda daha birikimli olması beklenen iklim bilimci bölgede yer

altı sularının değil küçük derelerin etkili olduğunu ifade etmiştir. Dolayısıyla belli bir konuda daha

güvenilir bilgilerin özellikle o konuda uzmanlaşmış bireylerden alınmasının gerekli olduğu

vurgulanabilir. Öte yandan bu iki bilim insanının almış oldukları eğitimin, bilime bakış açılarının, çalışma

deneyimlerinin, bölgeyi tanıyıp tanımamalarının da farklı yorumların oluşmasında etkili olduğu da

vurgulanabilir1.

8. Üçüncü sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin kanıtların yeterliliği ile ilgili sorgulamalar

yapmalarını sağlamaktır.

9. Belirtilen yorumlar flamingoların ölümlerinde tarla ilaçlarının Seyfe’ye nasıl ulaştığı ile ilgili

mekanizmayı açıklamada yeterli değildir. Her bir yorumun test edilmesi ve yeni kanıtlar üretilmesi

yorumları güçlendirecektir. Mehmet Bey’in yorumu ile ilgili olarak elde olan verilerle zıt bir yorum

olduğu için test edilmesine gerek olmayabilir. Nalan Hanım’ın önerisi ile tarla ilaçları ve gübrelerdeki

metallerin Seyfe ile ilgili yer altı sularında da test edilmesi ve buralarda da varlığının ortaya konması ile

20

anlaşılabilir. Öte yandan bazı işaretleme yöntemleri ile bu metallerin tarladan göle kadar nasıl ilerlediği

anlaşılabilir. Ersun Bey’in yorumu ise yine derelerdeki metallerin var olup olmadığının test edilmesi ile

anlaşılabilir. Örneğin derenin tarlaya yakın bölümleri, derenin orta bölümleri ve derenin Seyfe’ye

karışan bölgelerinden alınan örneklerde metallerin varlığı test edilebilir1.

21

AZOT DÖNGÜSÜ












4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin sistem düşünme becerilerini azot döngüsü


5. Burada öğrencilerin büyük bir bölümü fıskiye ile suyun daha etkili bir şekilde dağılımının yapılacağını

ifade edebilirler. Fıskiye kullanımının suyun etkili dağılımın yanı sıra azot döngüsü ile ilişkili olduğu ve

normalde döngüde yağmurlar ile azotun toprağa geçirilmesi gibi fıskiyeler ile de toprak yüzeyindeki

havada bulunan azot moleküllerinin toprağa fıskiye yardımı ile kazandırıldığı vurgulanmalıdır.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin sistem düşünme becerilerini azot döngüsü üzerinden

geliştirmelerini sağlamaktır.

7. Burada öğrencilerin bir bölümü baklagillerin azot bağlamasını önerebilirler. Bu öneri doğrudur.

Toprağa bir yıl tahıl ekilmesi ve ikinci yıl nadasa bırakılması yerine ikinci yıl yonca gibi baklagillerin

ekilmesi toprağı bir sonraki yıl ekilecek tahıl için azot bakımından zenginleştirecektir.

22

SEYFE İÇİN ALTERNATİF TARIM ÖNERİLERİ


1.Öğrencilerin öğrenci defterinde bölümün bulunduğu sayfalara gelmelerini isteyiniz.

2.Öğrencilerin senaryoyu dikkatli bir şekilde okumalarını isteyiniz. Gerekirse senaryo üzerinden notlar

alabilirler.

3.Bu senaryonun amacı öğrencilerde karar verme becerilerini geliştirmektir.

4.Birinci soruda öğrencilerden senaryodaki ifadeleri tabloya özetlemelerini isteyiniz. Birinci ziraat

mühendisinin önerisi korunga bitkisidir. Bu önerinin olumlu sonuçları: yonca ve pancara göre daha az

su ile yetişmesi, hayvan yemi olarak kullanılması, toprağı azot bakımından zenginleştirmesidir. Bu

önerinin olumsuz sonuçları ise sadece yem bitkisi olarak satıldığı için gelirinin düşük olması ve kurtçuk

gibi parazitlerinin olması. İkinci ziraat mühendisinin önerisi bodur elma yetiştirilmesidir. Bu önerinin

olumlu sonuçları: soğuğa karşı dayanıklı olması, az su ile yetişmesi, daha fazla gelir getirmesidir.

Olumsuz sonuçları ise ilk yıl ekilen fidelerde kayıpların olması, fidelerin pahalı olması ve diğer bitkilere

göre yetiştiriciliğinin daha fazla bilgi ve deneyim gerektirmesidir. Üçüncü ziraat mühendisinin önerisi

organik tarımdır. Bu önerinin olumlu sonuçları tarımsal ilaç ve gübre kullanılmaması, bölge halkının

sağlığının korunması, ürünlerin yüksek ücretlerle satılabilir olmalarıdır. Olumsuz sonuçları ise daha

maliyetli olması, sertifika ve kontrol gerektirmesi ve piyasada ürünlerin satılmasının zaman almasıdır.

5.İkinci soruda öğrenciler her bir olumlu veya olumsuz sonucun yanına kendisi için önem derecesini 1-

10 arası puan vererek puanlayacaktır. Aşağıda örnek bir puanlama verilmiştir4:

Birinci ziraat mühendisinin önerisi korunga bitkisidir. Bu önerinin olumlu sonuçları: yonca ve

pancara göre daha az su ile yetişmesi (7), hayvan yemi olarak kullanılması (3), toprağı azot

bakımından zenginleştirmesidir (5). Bu önerinin olumsuz sonuçları ise sadece yem bitkisi

olarak satıldığı için gelirinin düşük olması (8) ve kurtçuk gibi parazitlerinin olması (5).

İkinci ziraat mühendisinin önerisi bodur elma yetiştirilmesidir. Bu önerinin olumlu sonuçları:

soğuğa karşı dayanıklı olması (4), az su ile yetişmesi (8), daha fazla gelir getirmesidir (10).

Olumsuz sonuçları ise ilk yıl ekilen fidelerde kayıpların olması (7), fidelerin pahalı olması (8) ve

diğer bitkilere göre yetiştiriciliğinin daha fazla bilgi ve deneyim gerektirmesidir (5).

Üçüncü ziraat mühendisinin önerisi organik tarımdır. Bu önerinin olumlu sonuçları tarımsal

ilaç ve gübre kullanılmaması (10), bölge halkının sağlığının korunması (10), ürünlerin yüksek

ücretlerle satılabilir olmalarıdır (9). Olumsuz sonuçları ise daha maliyetli olması (8), sertifika ve

kontrol gerektirmesi (2) ve piyasada ürünlerin satılmasının zaman almasıdır (6).

6.Üçüncü soruda öğrenciler en iyi savunulabilecek ve en uygun olan öneriyi seçeceklerdir. Burada her

üç ziraat mühendisinin önerisi de eğer iyi bir puanlama yapılır ve mantıklı nedenlere bağlanırsa kabul

edilebilir. Yukarıdaki örnekte örneğin öğrenci olumlu sonuçlar için verdiği önem puanlarını toplayabilir.

Aynı şekilde olumsuz sonuçlar için verdiği önem puanlarını toplayabilir ve olumlu sonuçlar puanından

dezavantaj puanını çıkarabilir. Buna göre birinci mühendis için bu puan 2, ikinci için 2, üçüncü için ise

13’tür. Öğrenci üçüncü öneriyi seçebilir. Çünkü bu önerinin avantajları dezavantajlarına göre çok daha

önemlidir ve kabul edilebilirdir. Ayrıca öğrenci birinci ve ikinci önerideki olumsuz sonuçlarda vermiş

olduğu yüksek puanları da üçüncü ile ilgili kararını açıklarken kullanabilir4.

23

OZON TABAKASININ İNCELMESİ





3. Öğrencilerin tamamının yazım sürecini tamamladıklarını gözlemledikten sonra kavram karikatürü ile

ilgili soruyu okuyarak başlayınız. Soruyu kendiniz yüksek sesle okuyunuz ve cevap vermek isteyen

öğrencilerin parmak kaldırmalarını isteyiniz. Bu süreçte parmak kaldırmayan öğrencilere de doğrudan

söz vermek dersinizi zenginleştirecek ve bu öğrencileri motive edecektir. Her bir soruda en az beş-altı

öğrencinin fikrini alana kadar bekleyiniz. Sonrasında ‘Tartışma Sonuçları’ bölümüne gelen cevapları

özetleyiniz. Özetleme sırasında öğrencilerden gelmeyen ancak sizin önemli gördüğünüz bilgileri de

ekleyebilirsiniz. Bu durumu bütün sorular için tekrar ediniz.

4. Ozon tabakası ile ilgili sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin ozon tabakasının incelmesi ile ilgili

kavram yanılgılarını ortaya çıkarmak ve düzeltmektir.

5. İlgili soruda öğrencilerin bazıları ozon tabakasının incelmesi ile küresel ısınmayı birbirlerine

karıştıracaklardır. Gözde’nin yorumu doğrudur. Ozon molekülleri deodorant içerisindeki gazlar

tarafından parçalanır ve bu yüzden UV ışınları artık tutulamaz. Bunun sonucunda bazı deri hastalıkları

ortaya çıkmaktadır. Sinem’in yorumu ise yanlıştır. Küresel ısınma ile ozon tabakasının incelmesi farklı

olaylardır. Küresel ısınmada sera gazlarının dünya yüzeyinden yansıyan ışınları tekrar dünyaya geri

çevirmesi ve buna bağlı olarak dünyanın toplam sıcaklığında artışlar olması söz konusu iken ozon

tabakasının incelmesinde deodorant gibi malzemelerin ürettiği gazların ozon moleküllerini parçalaması

ve incelen tabakadan UV ışınlarının dünyaya ulaşması söz konusudur. Suat’ın yorumu yanlıştır.

Deodoranttaki gazlar oksijen ile değil ozon ile reaksiyona girer.

24

VAN’IN İNCİSİ












4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin kelime anlamları ile kendi deneyimlerini kullanarak

açıklamalar yapmalarını istemektir.


düşünceleri özetleyiniz. Öğrenciler çevresel, sosyal ve ekonomik bazı temalardan bahsedecekler ve

bunların sürdürülebilir kalkınma ile ilişkili olduğunu söyleyeceklerdir. Burada sürdürülebilir yaşamın

teknoloji, eğitim, enerji ve siyaset gibi diğer faktörlerle de ilişkili olduğu örnekler üzerinde açıklanabilir.

Burada özellikle 1987 yılında Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu5 tarafından yapılan tanıma yer

vermek gerekir. Bu tanıma göre sürdürülebilir kalkınma ‘gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını

karşılayabilme yeteneğini ortadan kaldırmaksızın şimdiki neslin ihtiyaçlarının karşılanması’ dır. Bu

tanım üzerinde de tartışmalar yapılabilir.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin tablo ve metni analiz etmelerini ve sonuçlar

çıkarmalarını sağlamaktır.


düşünceleri özetleyiniz. Tablo incelendiğinde Prof. Dr. Mustafa Sarı’nın başarılı olduğu söylenebilir.

Nitekim bakıldığında balıkların ortalama boyu, kilosu ve balıkçılıktan elde edilen gelir artmıştır. Ayrıca

uygulamalara karşı çıkan köy sayısı ve balıkçılık yapılan bölgeler azalmıştır. Yine kış balıkçılığı yapan kişi

sayısı artmıştır.

25

KATI ATIKLARIN GERİ DÖNÜŞÜMÜ












4. Bu sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin katı atıkların geri dönüşümü ile sürdürülebilir kalkınma

arasında ilişkiler kurmalarını sağlamaktır.

5. Çevre açısından geri dönüşüm için öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma

sonuçları’ bölümüne bu düşünceleri özetleyiniz. Burada özellikle geri dönüşüm sayesinde doğada

yıllarca çürümeyen plastik, metal ve cam gibi materyallerin doğaya salınması ve bu şekilde çevre

kirliliğinin oluşması önlenir. Öte yandan sürekli yeni ürünlerin üretilmesi demek fabrikalarda yoğun

çalışılması, bu ürünlerin araçlarla bir yerden başka bir yere taşınması demektir. Dolayısıyla yeni

malzemelerin üretilmesi de çevre kirliliğine neden olur.

6. Toplum açısından geri dönüşüm için öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma

sonuçları’ bölümüne bu düşünceleri özetleyiniz. Toplum açısından bakıldığında geri dönüşüm hem

sağlık, hem çevre hem de ekonomi açısından toplumun sürdürülebilir kalkınmasında önemlidir. Sağlık

açısından bakıldığında geri dönüşüm ile çevre kirliliğinin azalması birçok hastalığın azalması anlamına

gelir. Çevre açısından bakıldığında ise hem doğanın korunması hem de estetik açıdan önemlidir.

Ekonomi açısından bakıldığında bireylerin geri dönüşümden gelir elde etmeleri veya geri dönüşüm

yaparak daha az eşya ve malzeme kullanmaları veya geri dönüşümlü malzemelerin daha ucuz olması

gibi önemli faydaları vardır.

7. Ekonomi açısından geri dönüşüm için öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma

sonuçları’ bölümüne bu düşünceleri özetleyiniz. Aile ekonomisi açısından geri dönüşebilen

malzemelerin biriktirilmesi ile bazı firmalar aracılığıyla gelir elde edilebilir. Yine bazı girişimciler geri

dönüşüm ile ilgili şirketler kurabilir ve bu durum iş olanakları sağlar. Öte yandan ülke genelinde sürekli

yeni malzemelerin üretimine gerek kalmadığı için enerji kaynakları daha tasarruflu kullanılır.

8. Enerji açısından geri dönüşüm için öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma

sonuçları’ bölümüne bu düşünceleri özetleyiniz. Geri dönüşüm ile üretilen ve kullanılan malzemeler

için sınırlı oranda enerji harcanır. Sürekli yeni malzemelerin üretilmesi demek bunlar için fabrikalarda

sürekli elektrik harcanması ve bu da farklı enerji kaynakların tüketilmesi demektir.

9. Eğitim açısından geri dönüşüm için öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma

sonuçları’ bölümüne bu düşünceleri özetleyiniz. Eğitim açısından bakıldığında özellikle okullarda ve

halk eğitim merkezlerinde geri dönüşüm ile ilgili bilgilerin verilmesi ve bu konuda etkili öğretimlerin

yapılması ülke genelinde geri dönüşüm oranını arttırabilir.

26

10. Siyaset açısından geri dönüşüm için öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma

sonuçları’ bölümüne bu düşünceleri özetleyiniz. Siyaset açısından bakıldığında geri dönüşüm ile ilgili

olarak katı atıkların toplanması ve geri dönüşüme tabii tutulması özellikle belediyelerin işleridir. Burada

belediyelerin geri dönüşüm merkezleri kurmaları, halkı geri dönüşüm konusunda teşvik etmeleri, geri

dönüşüm kutuları ve poşetlerini ücretsiz dağıtmaları ve geri dönüştürülecek malzemeleri düzenli olarak

evlerden toplamaları önemlidir.

11. Teknoloji açısından geri dönüşüm için öğrencilerden farklı düşünceler aldıktan sonra ‘Tartışma

sonuçları’ bölümüne bu düşünceleri özetleyiniz. Teknoloji açısından bakıldığında teknoloji geri

dönüşüm için hem bir ham maddedir hem de geri dönüşümü kolaylaştıracak araçlardır. Ham madde

açısından özellikle bilgisayarlar, cep telefonları, arabalar gibi ileri teknoloji içeren cihazlarda çevre

kirliliğini arttıracak maddelerin olması bu teknolojik ürünlerin geri dönüşüme tabii tutulmasını

gerektirmektedir. Öte yandan geri dönüşümü kolaylaştırmak amacıyla bazı teknolojilerin kullanıldığı,

örneğin geri dönüşüm ünitelerinde halkın doğrudan bıraktığı geri dönüşüm malzemelerine doğrudan

para veren makinelerin bulunduğu bilinmektedir.

27

BİYOTEKNOLOJİ












4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin gözlemlerini kendilerine kanıt olarak kullanmalarını

sağlamaktır.


düşünceleri özetleyiniz. Öğrencilerin bir bölümü GDOlu besinler, klonlama ve gen transferinden

bahsedecektir ve bunları medyada gördüklerini söyleyeceklerdir. Her ne kadar bu teknolojiler

doğrudan günlük yaşamda herkesin karşılaşabileceği durumlar olmasa da özellikle ekmek üretimi ve

yoğurt üretiminde biyoteknolojinin devreye girdiği bilinmelidir. Sonuçta biyoteknoloji bitki, hayvan

veya mikroorganizmaların tamamı ya da bir parçası kullanılarak yeni bir organizma (bitki, hayvan ya da

mikroorganizma) elde etmek veya var olan bir organizmanın genetik yapısında arzu edilen yönde

değişiklikler meydana getirmek amacı ile kullanılan yöntemlerin tamamıdır. Bu günlük örneklerin

dışında hormon, aşı ve ilaç üretiminde, bazı hastalıkların tedavisinde, kan veya dokuların kime ait

olduğunun anlaşılmasında, çevre kirliliğinin önlenmesinde ve tarım ve gıda sanayilerinde olmak üzere

birçok alanda kullanılmaktadır1.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin karar verme becerilerini kullanmalarını sağlamaktır.


düşünceleri özetleyiniz. Burada öğrencilerin bir bölümü desteklenmesi gerektiğini bir bölümü ise bu

uygulamalara karşı olduklarını söyleyeceklerdir. Burada özellikle öğrencilerin bu iddialarını,

gerekçelerle desteklemeleri ve karşı görüşün gerekçelerini çürütmeye çalışmaları önemlidir. Bunun için

neden öyle düşünüyorsun?, herhangi bir kanıtın var mı? Ve karşı tarafın söylediklerini nasıl çürütürsün?

gibi sorular ile tartışmayı yürütmek gerekmektedir. Burada önemli olan ‘desteklenmeli’ ve

‘desteklenmemeli’ şeklinde net bir sonuç üretmekten ziyade öğrencilerin tartışma ve argümantasyon

becerilerini aktif olarak kullanmalarını sağlamak ve birbirlerini ikna etmeleri için onları teşvik etmektir.

Nitekim bir sınıfta ‘desteklenmeli’ grubu daha ikna edici iken diğer bir sınıfta ‘desteklenmemeli’ daha

ikna edici olabilir1.

28

TERAPATİK KOPYALAMA VE AYLİN HANIM












4. Birinci ve ikinci sorunun sorulmalarının amacı öğrencilerin ahlaki muhakeme becerilerini

geliştirmektir.

5. Bu sorularda öğrenciler düşüncelerini yazdıktan sonra ‘kabul etmeli’ ve ‘kabul etmemeli’ diyenler

olarak iki grup oluşturulabilir ve küçük gruplarda aynı grup öğrencilerin kendi fikirlerini geliştirmelerini

sağlayabilirsiniz. Daha sonrasında öğrencilere gerekçelerini sorabilirsiniz. İki grubun da gerekçelerini

aldıktan sonra gruplar arasında gerekçelerin çürütülmesi için bir tartışma başlatabilirsiniz. Burada

özellikle ahlaki muhakeme devreye girecektir. Ahlak bir olayın insanlar tarafından doğru veya yanlış

olarak betimlenmesi durumudur. Üç tip ahlak anlayışı tartışma sırasında ortaya çıkacaktır ve bunların

tartışma sonuçlarında ifade edilmesi önemlidir. Birinci tip ahlak anlayışı faydacılıktır. Burada olayın

insana maksimum fayda getirmesi söz konusudur. Senaryoya faydacı yaklaşan öğrenciler Aylin hanımın

bu şekilde iyileşeceğini ve çocuklarıyla daha uzun bir gelecekte beraber olacağını vurgulayacaktır. Bir

diğer anlayış ise kuralcılıktır. Burada uygulamanın sonuçlarının belirli kurallara göre değerlendirmesi

söz konusudur. Örneğin bazı öğrenciler ‘insan hayatı her şeyden önemlidir’ ‘bir insanın başka bir insan

için öldürülmesi yanlıştır’ gibi ahlaki kurallar üzerinden tartışmalarını yönlendireceklerdir. Bir diğer

anlayış ise erdemciliktir. Burada dürüst olma, sadık olma, empati, adalet, acıma, yardımseverlik,

suçsuzluk, bilgelik, barış, saygı, fedakarlık, güven ve doğruluk gibi erdemler devreye girecektir.

Senaryoda özellikle öğrencilerde empati ve acıma ile ilgili erdemler devreye girecektir ve ‘sen yerinde

olsaydın ne yapardın?’ gibi gerekçeler kullanacaklardır6.

29

SEYFE GÖLÜNÜ NASIL KURTARABİLİRİZ?












4. Birinci sorunun sorulmasının amacı öğrencilerin meslekler ve branşlar ile ilgili birikimlerini

arttırmalarını sağlamaktır.


düşünceleri özetleyiniz. Burada bilim insanı biyoteknoloji alanında çalışmaktadır.

6. İkinci sorunun sorulmasının amacı sürdürülebilir kalkınma ile ilgili düşünme araçlarını kullanmalarını

sağlamaktır.


düşünceleri özetleyiniz. Burada kullanılan biyoteknolojik çözümler çevre kirliliği gibi problemleri

çözmek için tasarlanır ancak bu durum insanların çevre kirliliği konusunda daha rahat davranmalarına

neden olabilir. Sonuçta üretilen kirliliğin yine bir şekilde yok edildiği düşünülürse bireylerin geri

dönüşüm veya daha az çöp üretme gibi davranışlardan uzaklaşabileceği düşünülebilir. Dolayısıyla çevre

kirliliğine hiç neden olmamak, çevreyi kirlettikten sonra onu temizlemek için çözümler aramaktan çok

daha mantıklıdır.

30

DEĞERLENDİRME KÂĞIDI 2

Değerlendirme Öncesi

1. Değerlendirme kağıdı 2 (Filozof ile Çocuk, Sürdürülebilir Yaşam ve GDO’lu besinler ve Fareler) adlı değerlendirme kağıdını

öğrencilerinize dağıtınız.

2. Öğrencilerin bütün soruları ve senaryoları dikkatli bir şekilde okuduklarından ve cevaplarını doğru yerlere yazdıklarından

emin olunuz.

3. Değerlendirme kağıdı için toplam 20 ila 25 dakika süre veriniz.

4. Bütün öğrencilerin değerlendirme kağıtlarını doldurduklarından emin olduğunuzda kağıtları toplayınız.

Değerlendirme Kriterleri

1. Değerlendirme kağıdı için aşağıda verilen kriterlere göre puanlama yapınız.

2.Değerlendirme sırasında öğrencilerin hatalarını gösterecek kısa notları değerlendirme kağıtları üzerine yazınız.

FİLOZOF İLE ÇOCUK

Soru 1. Puanlama aşağıda verilmiştir:

2 puan: Filozofun ifadeleri daha ikna edicidir. Filozof madde döngülerinin bütün süreçlerini düşünerek sorgulama

yaparken çocuk ilgili maddelerin geldiği son kaynakları düşünmektedir. Örneğin kalsiyum elementinin bin yıl önce

yaşayan bir insandan gelmiş olması bu insanın ölümünden sonra bu elementin ayrıştırıcıların faaliyeti sayesinde

toprağa geçmesi sonrasında başka bitki ve hayvanlara geçmesi ve sonrasında yine başka canlılara geçip bu canlıların

ölmesi ile filozofa kadar gelmesi söz konusudur.

1 puan: Yukarıdaki ifadeye yakın ancak sınırlılılar ve eksiklikler içeren cevaplar

0 puan: İlişkisiz cevaplar ve sorunun boş bırakılması

SORU 2. Puanlama aşağıda verilmiştir:

2 puan: ‘Bizler yeryüzünde sade kiracıyız’ ifadesi madde döngüleri açısından değerlendirildiğinde insan vücudundaki

bütün maddelerin daha önce yaşamış ve ölmüş veya doğada zaten var olan maddeler olduğu ve insan öldüğünde

bu maddeleri tekrar doğaya vereceğini gösterir.

1 puan: Yukarıdaki ifadeye yakın ancak sınırlılılar ve eksiklikler içeren cevaplar


SÜRDÜRÜLEBİLİR YAŞAM

Soru 1. Beklenen tablo aşağıda verilmiştir:

Çevre ile ilgili tanımlar

Toplum ile ilgili tanımlar

Ekonomi ile ilgili tanımlar

Enerji ile ilgili tanımlar

Eğitim ile ilgili tanımlar

Siyaset ile ilgili tanımlar

Teknoloji ile ilgili tanımlar

7, 10

3, 9

4, 12

2, 8

5

6, 11

1

Her bir doğru yerleştirme için 1 puan veriniz.

31

GDO’LU BESİNLER VE FARELER


2 puan: Bilim insanları ifadelere bakıldığında var olan bulgular ile ilgili sadece yorum yapmışlardır. Dolayısıyla bu

ifadelerde emin olamazlar. Daha emin olabilmek için yorumlarını destekleyecek yeni kanıtlar elde etmeleri

gerekmektedir.

1 puan: Yukarıdaki ifadeye yakın ancak sınırlılıklar ve eksiklikler içeren cevaplar



2 puan: Bilim insanlarının yaratıcılıklarını kullanmaları farklı sonuçlara gitmelerini sağlamış olabilir. Ayrıca bilim

insanlarının çalıştıkları branşlar, aldıkları eğitim, deneyimleri ve ön yargıları farklı sonuçlara gitmeleri sağlayabilir.

Yorumlardaki çeşitliliğin azalması için bilim insanlarının bir araya geldiği toplantılar ve konferanslar kullanılabilir.

Buralarda bilim insanları arasında bir konsensüs oluşabilir. Ayrıca yorumlardaki çeşitliliğin artması için daha fazla

kanıta ihtiyaç vardır.

1 puan: Yukarıdaki ifadeye yakın ancak sınırlılıklar ve eksiklikler içeren cevaplar


SORU 3. Doğru cevaplar aşağıda verilmiştir:

Banu’nun yorumundaki hatalar: Her kimyasal (kolonya gibi) zararlı olmadığı gibi her doğal olan (böcek ve yılan zehirleri gibi)

da yararlı değildir. Burada ‘doğal olan iyidir’ şeklinde bir mantık hatası vardır.

Recep’in yorumundaki hatalar: Daha önce gözlenmemiş olan insandan hayvan ya da hayvandan insan türetilmesi durumları

ile ifadenin zayıflatılması söz konusudur. Burada sağlam kanıtlara dayalı olmadan ‘konunun odağının dağıtılması (kaygan

zemin)’ şeklinde bir mantık hatası vardır.

Sezgin’in yorumundaki hatalar: Burada ‘sınırlı kişisel deneyime’ dayalı bir mantık hatası vardır. Tek bir örnek üzerinden

GDO’lu besinlerle beslenmeyenlerin daha sağlıklı olacağı sonucu çıkmaz.

Her bir birey (Banu, Recep ve Sezgin) için yukarıdaki açıklamalara yakın cevap veren öğrencilere 2’şer puan veriniz. Sınırlı

oranda yakın olanlara 1’er puan, ilişkisiz cevaplara ve boş bırakmalara ise 0 puan veriniz.

32

PROFESYONEL GELİŞİMDE BU HAFTA

1. Ders videonuzu veya ses kaydınızı paylaşma toplantısına getirmeden önce birkaç kez izleyiniz/dinleyiniz ve aşağıdaki

listede verilen soru, cevap, değerlendirme ve konuşma stratejilerini nerelerde ve nasıl kullandığınızı tespit ediniz,

notlar çıkarınız

2. Moderatör aşağıdaki soru sorma, cevap verme, değerlendirme ve konuşma stratejileri ile ilgili bilgileri detaylı olarak

sizlere açıklayacaktır.

3. Moderatörün açıklamaları tamamlandıktan sonra soru sorma ile tartışmanıza başlayabilirsiniz. Deneyimlerinizi ve

notlarınızı diğer öğretmen arkadaşlarınız ile paylaşınız. Gerekirse video veya ses kaydınızdan birkaç dakikalık

bölümleri gösterebilir/dinletebilirsiniz.

4. Tartışmalar sırasında diğer arkadaşlarınızı dikkatle dinleyiniz ve onların sorularına mümkün olduğunca cevap

vermeye çalışınız.

5. Tartışmaların sonlarına doğru ulaştığınız genel sonuçları moderatör sizlere özetleyecektir. Bu genel sonuçları

sınıfınıza nasıl aktaracağınızı düşününüz ve bu konuda da bir süre tartışınız.

6. Paylaşım toplantısında elde edilen sonuçlar bir sonraki toplantıda sizlere moderatör tarafından özet halinde

verilecek ve kısa bir süre hatırlatılacaktır.

1.SORU SORMA7,8,9,10,11

A. SORU TİPLERİ

Öğretmenlerin veya öğrencilerin kullanmış olduğu soru tipleri aşağıda verilmiştir:

Otantik Soru: Konuşmacı tarafından sorulan ve cevabı daha önceden belirlenmemiş olan sorulardır. Özellikle

daha fazla düşünme ve beyin fırtınası için kullanılır. Konuşmacıların tartışma sürecine aktif olarak katılmasını

sağlar.

Test Edici Soru: Cevabı belli ve kısa olan sorulardır. Konuşmacılar sınırlı katkılar sunar.

Başka? Sorusu: Konuşmacı ‘başka?’ sorusunu hem otantik hem de test amaçlı kullanabilir. Örneğin öğretmen

eğer öğrencinin cevabının istenen doğru cevap olmadığını görürse, doğru cevabı bulmak için ‘başka?’ diyebilir.

Bu durumda soru test amaçlıdır. Otantik amaçlı ‘başka?’ sorusu ise bütün cevapların kabul edildiği beyin fırtınası

yapılan bir ortamda kullanılır.

Bağlayıcı Soru: Konuşmacının bir öncekinin söylediğine ek yaparak yeni soru üretmesi durumudur. (Örneğin

öğrenci: o bir motor bence. Öğretmen: peki o nasıl çalışıyor?) Bağlayıcı soru da otantik ve test amaçlı kullanılabilir.

NOT: Bunların dışında öğretmenler prosedürel (herhangi bir sorusu olan var mı? Bu senin sorunu cevapladı mı?)

ve söylem-yönetimi (ney? Onun hakkında konuş muşmuyduk? Şimdi metinde neredeyiz? Dünkü tartışmamızı

hatırlıyor musunuz?) şeklinde sorular da sorabilir.

B. SORULARIN BİLİŞSEL SEVİYELERİ

Soruların bilişsel seviyeleri aşağıda verilmiştir. Burada özellikle soruların ortaya çıkardığı cevaplar üzerinden

düşünmek faydalıdır.

İleri Seviye: Cevap yeni bir bilginin üretimi ile sonuçlanır.

Düşük Seviye: Cevaptaki bilginin daha önceden bilindiği veya bilinmesi gerektiği

üzerine kuruludur.

2.CEVAP VERME7,8,9,10,11

Öğretmen veya öğrenci aşağıdaki tiplerde cevaplar verir:

Karşılayıcı: Doğrudan sorunun istenen cevabının verilmesi veya sorunun karşılanmasıdır.

33

İlişkilendirici: Sorunun cevabının başkalarının cevaplarıyla ilişkiler kurularak veya kıyaslamalar yapılarak

verilmesidir.

Cevaba hazırlık: Birey özellikle cevabı tam olarak planlamak için önden kısa anlamlı veya anlamsız

cevaplar verebilir (Meselaaa…, Hımmm, Ben gitmiştim, ama… gibi)

Cevabın derinliği için aşağıdaki tipler söz konusudur:

Yüzeysel: Cevap kısa bir şekilde ifade edilir. Çoğu zaman herhangi bir muhakeme, örnek ve kanıt

eklenmez.

Derin: Cevap görece uzun bir şekilde ifade edilir. Cevap birden fazla muhakame veya örnek/kanıt ile

desteklenir.

3. DEĞERLENDİRME7,8,9,10,11

Cevapların öğretmen veya öğrenciler tarafından değerlendirilmesi durumudur. Burada doğruluk-yanlışlık ile

yüzeysellik-derinlik üzerinden ikili bir sistem kullanılır.

Doğru-Yanlış/Yüzeysel: Bireyin cevabını doğru ve yanlış gibi kısa cevaplar vererek değerlendirme. Ya da

sadece istenen cevabı söyleme.

Doğru-Yanlış/Derin: Bireyin veya bireylerin cevaplarını doğru yanlış şeklinde gruplama ancak cevapları

tartışarak ve derinleştirerek değerlendirme.

4.KONUŞMA HAMLELERİ7,8,9,10,11

Tartışmaların canlı ve istenen amaca yönelik olabilmesi için yıllardır yapılan sınıf içi gözlemlerde öğretmenlerin

bazı konuşma hamlelerinden istifade ettikleri tespit edilmiştir. Bu hamleler öğrencilerin düşünmelerini,

muhakeme etmelerini ve işbirliği içinde çalışmalarını uyarmaktadır. Diyalojiler sırasında öğretmenlerin kullandığı

hamleler(ifadeler) aşağıda verilmiştir:

Dahasını söyle: Öğrencinin ifadesini detaylandırmasını isteme.

Bekleme: Öğrencinin düşünmesi için bekleme

Yani, diyorsun ki?: Öğrencinin söylediklerini öğretmen penceresinden özetleme ve öğrencilerin bu

özetlere katılıp katılmadığına bakarak onları daha fazlasını söyleme konusunda cesaretlendirme.

Örnek?: Dahasını söyleye yakın olmakla beraber özellikle örneklendirme talep etme.

Katılıyor musun/katılmıyor musun?: Öğrencilerin akranlarının fikirlerine katılıp katılmadıkları

konusunda sorgulayarak aktif tartışma ortamına katılmalarını sağlama.

Neden?: Dahasını söyleye yakın olmakla beraber özellikle nedensel muhakeme talep etme.

Kim tekrar edebilir?: Bir öğrenci konuştuktan sonra diğer bir öğrenciyi sürece dahil etmek için önceki

öğrencinin ne söylediğini kendi cümleleri ile yeni bir öğrencinin söylemesini talep etme.

Acaba öyle mi?: Öğrencinin fikrini karşı bir fikir sunarak veya şeytanın avukatlığını yaparak zorlama ve

muhakemesinin derinleştirmesi için onu kışkırtma

Kim ekleme yapmak ister?: Öğrencilerin diğerleri ile beraber düşünmelerini geliştirmek için birinin öne

sürdüğü fikirlere başka birinin eklemeler yapması veya fikri ileri basamaklara taşıması talep edilir.

Ne demek istediğini nasıl açıklarsın?: Öğrencilerin birlikte düşünmelerini ve tartışılan fikirler konusunda

herkesin düşünmesini sağlamak için birin söylediklerini başka birinin kendi cümleleri ile yeniden ifade

etmesi talep edilir.

34

Kaynakça

1.Morton, A. (2003). A guide through the theory of knowledge. Berlin: Blackwell Publishing.

2. Boyd, R., Gasper, P., & Trout, J. D. (1991). The philosophy of science. MIT Press.

3.Reznitskaya, A. (2012). Dialogic teaching: Rethinking language use during literature discussions. The

Reading Teacher, 65(7), 446–456.

4. Beyth-Marom, R., Fischhoff, B., Quadrel, M. J., & Furby, L. (1991). Teaching decision making to

adolescents: A critical review. Teaching decision making to adolescents, 19-59.

5. WCED (1987), Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future,

http://www.un-documents.net/wced-ocf.htm, (Erişim Tarihi: 10.05.2010).

6.Kuhse, H., Schüklenk, U., & Singer, P. (2006). Bioetchis: An anthology. Wiley Blackwell.

7.Alexander, R.J. (2008) Towards Dialogic Teaching: rethinking classroom talk (4th edition), Dialogos

8.Doubler, S. J., & Bopardikar, A. (2014). Talk Science (#0918435): Annual report written for the National

Science Foundation. Cambridge, MA: TERC

9.Johnston, P., Woodside-Jiron, H. ve Day, J. (2001). Teaching and learning literate epistemologies. Journal

of Educational Psychology, 93(1), 223-233.

10.Littleton, K. & Mercer, N. (2013) Interthinking: putting talk to work. Abingdon: Routledge.

11.Nystrand, M., Wu, L., Gamoran, A., Zeiser, S., & Long, D. (2003, March-April). Questions in time:

Investigating the structure and dynamics of unfolding classroom discourse. Discourse Processes, 35, 135-

196.

feskÖk 8. sinif ÖĞretmen kilavuzufeskok.weebly.com/uploads/4/6/4/2/46429121/feskÖk_8... ·...

Documents