ÇÒÃÊÒÃà¡ÉµÃjournal.agri.cmu.ac.th/pdf/j00113_c00000.pdf(รวมบทค ดย...

ÇÒÃÊÒÃà¡ÉµÃ »Õ·Õè 27 ©ºÑº·Õè 2 ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ 2554 Ë¹éÒ 100 - 208 of Agriculture Volume 27 No. 2 June 2011 PP. 100 - 208Journal

ÇÒÃÊÒÃà¡ÉµÃÇÒÃÊÒÃÇÔªÒ¡ÒÃ¢Í§¤³Ðà¡ÉµÃÈÒÊµÃì ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂàªÕÂ§ãËÁè

»Õ·Õè 27 ©ºÑº·Õè 2 ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ 2554»Õ·Õè 27 ©ºÑº·Õè 2 ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ 2554

ISSN 0857-0841

¼Å¢Í§¢éÒÇàË¹ÕÂÇ¡èÓµèÍÊÁÃÃ¶ÀÒ¾¡ÒÃ¼ÅÔµ »ÃÔÁÒ³¤ÍàÅÊàµÍÃÍÅã¹¾ÅÒÊÁÒáÅÐ¤Ø³ÀÒ¾«Ò¡¢Í§

ÊØ¡ÃÃØè¹-¢Ø¹

¼Å¢Í§ÍÒËÒÃ·Õèãªé¢Ø¹µèÍÊÁÃÃ¶ÀÒ¾¡ÒÃ¼ÅÔµáÅÐ¤Ø³ÀÒ¾«Ò¡¢Í§áÁèâ¤¹Á¤Ñ´·Ôé§

á¹Ç·Ò§¡ÒÃá¡é»Ñ ËÒä¿»èÒáºº¼ÊÁ¼ÊÒ¹ã¹¾×é¹·ÕèÍØ·ÂÒ¹áËè§ªÒµÔ´ÍÂÊØà·¾-»ØÂ ¢Í§à¡ÉµÃ¡Ãã¹

µÓºÅ´Í¹á¡éÇ ÍÓàÀÍáÁèÃÔÁ ¨Ñ§ËÇÑ´àªÕÂ§ãËÁè

»Ñ¨¨ÑÂ·ÕèÊÑÁ¾Ñ¹¸ì¡Ñº¡ÒÃ»¯ÔºÑµÔµÒÁÁÒµÃ°Ò¹¡ÒÃ»ÅÙ¡¢éÒÇÍÔ¹·ÃÕÂì¢Í§à¡ÉµÃ¡Ãã¹ÍÓàÀÍÊÑ§·Í§

¹¤ÃËÅÇ§àÇÕÂ§¨Ñ¹·¹ì Ê»».ÅÒÇ

»Ñ¨¨ÑÂ·ÕèÊÑÁ¾Ñ¹¸ì¡Ñº¡ÒÃÂÍÁÃÑº¡ÒÃàÅÕéÂ§â¤à¹×éÍÅÙ¡¼ÊÁÃÐËÇèÒ§áÁè¾×é¹àÁ×Í§¡Ñº¾èÍ¾Ñ¹¸ØìºÃÒËìÁÑ¹á´§

¢Í§à¡ÉµÃ¡Ãã¹¹¤ÃËÅÇ§àÇÕÂ§¨Ñ¹·¹ì Ê»». ÅÒÇ

ªÕÇÇÔ·ÂÒ¢Í§ÁÍ´¿Ñ¹àÅ×èÍÂáÅÐ¡ÒÃ¡Ó¨Ñ´´éÇÂâÍâ«¹ã¹¢éÒÇÊÒÃ

»ÃÐÊÔ· ÔÀÒ¾¢Í§ÊÒÃ èÒáÁÅ§ºÒ§ª¹Ô´áÅÐ¡ÒÃãªéÃèÇÁ¡Ñº Ô¹àºÒã¹¡ÒÃ¡Ó¨Ñ´ÁÍ´á»é§¨Ò¡âÃ§à¡çº¢éÒÇâ¾´

ÍÒÂØ¡ÒÃà¡çºà¡ÕèÂÇ áÅÐÍÒÂØ¡ÒÃà¡çºÃÑ¡ÉÒµèÍ¤Ø³¤èÒ·Ò§âÀª¹Ò¡ÒÃºÒ§»ÃÐ¡ÒÃ¢Í§¢éÒÇ¡ÅéÍ§§Í¡

ÊÑ§¢ìËÂ´ÍÔ¹·ÃÕÂì

¼Å¢Í§¼§¶èÒ¹¡ÑÁÁÑ¹µìáÅÐ 2,4-D µèÍ¡ÒÃà¡Ô´á¤ÅÅÑÊ¢Í§¢éÒÇ¾Ñ¹¸ØìÊØ¾ÃÃ³ºØÃÕ 1

¡ÒÃÊÑ§à¡µ¾ÄµÔ¡ÃÃÁ¡ÒÃàµÔºâµ¢Í§ËÑÇÇèÒ¹¨Ù§¹Ò§ª¹Ô´ (Roxb.) Alston

ã¹ÊÀÒ¾¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÀÒ¾»ÅÙ¡àÅÕéÂ§à¾×èÍ§Ò¹¢ÂÒÂ¾Ñ¹¸Øì

ÇÔ·Âì¸¾§Éì à»ÕéÂÇ§¤ì »Ø³àÃÈÇÃì ÃÑμ¹»ÃÐ´ÔÉ°ì ÊÑ ªÑÂ ¨μØÃÊÔ·¸Ò ·ÑÈ¹ÕÂì ÍÀÔªÒμÔÊÃÒ§¡ÙÃ

´Óà¹Ô¹ ¡ÒÅÐ´Õ áÅÐ¾Ñ¹·Ô¾Ò ¾§Éìà¾ÕÂ¨Ñ¹·Ãì..........................................................................................100

¸¹Ò¾Ã ºØ ÁÕ ÊÑ ªÑÂ ¨μØÃÊÔ·¸Ò àÊÒÇÅÑ¡É³ì áÂéÁËÁ×è¹ÍÒ¨ ¨ÔÃÇÑ²¹ì ¾ÑÊÃÐ

ÁÔªÒàÍÅ ¤ÃÍÂà«ÍÃì áÅÐÁÔªÒàÍÅ ÇÔ¤à¤ ... .............................................................................................113

³Ñ°¾§Éì â¾¸ÔìÈÃÕ ÃØ¨ ÈÔÃÔÊÑ ÅÑ¡É³ì ºØÈÃÒ ÅÔéÁ¹ÔÃÑ¹´Ãì¡ØÅ áÅÐÊØ¹·Ã ¤ÓÂÍ§..........................................121

¡Í§á¡éÇ ÍÔ¹·Ç§¤ì áÅÐÃØ¨ ÈÔÃÔÊÑ ÅÑ¡É³ì.................................................................................................129

ºØ ¨Ñ¹·Ãì Á³ÕáÊ§ áÅÐÃØ¨ ÈÔÃÔÊÑ ÅÑ¡É³ì...............................................................................................137

ÈÔÇ¡Ã à¡ÕÂÃμÔÁ³ÕÃÑμ¹ì àÂÒÇÅÑ¡É³ì ¨Ñ¹·ÃìºÒ§ áÅÐ¨ÔÃÒ¾Ã ¡ØÅÊÒÃÔ¹..........................................................145

à¹μÃ¹ÀÒ ÈÃÕÊÍ§ÊÁ àÂÒÇÅÑ¡É³ì ¨Ñ¹·ÃìºÒ§ áÅÐäÊÇ ºÙÃ³¾Ò¹Ôª¾Ñ¹¸Øì ...................................................155

ÍØäÃÇÃÃ³ ÇÑ²¹¡ØÅ ÇÑ²¹Ò ÇÑ²¹¡ØÅ ¹¾ÃÑμ¹ì ÁÐàË áÅÐ¾Ô·ÙÃÂì ¨ÃÙ ÃÑμ¹ì............................................165

ÊÁ´Ñ§ã¨ ÊÒÂÊÔ§Ëì·Í§ Ê§Ç¹ÈÑ¡´Ôì ¸¹Ò¾Ã¾Ù¹¾§Éì áÅÐÊØªÒ´Ò àÇÕÂÃÈÔÅ»ì .................................................175

.

.

Geodorum recurvum

Ê¶Ò¹Ð¸ÒµØÍÒËÒÃ¾×ª¢Í§´Ô¹ã¹ÊÇ¹·ØàÃÕÂ¹áÅÐÅÍ§¡Í§ã¹ÃÐººÇ¹à¡ÉµÃ Ñ§ËÇÑ´ÍØµÃ´Ôµ¶ì

¹ÄÁÅ âÊμÐ âÊÃÐÂÒ ÃèÇÁÃÑ§ÉÕ áÅÐ©Ñ¹·¹Ò ÊØÇÃÃ³¸Ò´Ò.......................................................................187

¾¨¹ÕÂì áÊ§Á³Õ ÍÓ¾ÃÃ³ ¾ÃÁÈÔÃÔ áÅÐÎÔâÃâμªÔ ·ÒÁÙÃÐ...........................................................................197

¼Å¢Í§¢éÒÇàË¹ÕÂÇ¡èÓµèÍÊÁÃÃ¶ÀÒ¾¡ÒÃ¼ÅÔµ »ÃÔÁÒ³¤ÍàÅÊàµÍÃÍÅã¹¾ÅÒÊÁÒáÅÐ¤Ø³ÀÒ¾«Ò¡¢Í§










»ÃÐÊÔ·¸ÔÀÒ¾¢Í§ÊÒÃ èÒáÁÅ§ºÒ§ª¹Ô´áÅÐ¡ÒÃãªéÃèÇÁ¡Ñº´Ô¹àºÒã¹¡ÒÃ¡Ó¨Ñ´ÁÍ´á»é§¨Ò¡âÃ§à¡çº¢éÒÇâ¾´

















.

.

Geodorum recurvum

Ê¶Ò¹Ð¸ÒµØÍÒËÒÃ¾×ª¢Í§´Ô¹ã¹ÊÇ¹·ØàÃÕÂ¹áÅÐÅÍ§¡Í§ã¹ÃÐººÇ¹à¡ÉµÃ ¨Ñ§ËÇÑ´ÍØµÃ´Ôµ¶ì



JOURNAL OF AGRICULTURE

Volume 27 No. 2 June 2011Effects of Glutinous Purple Rice ( L.) on Performance, Plasma Cholesterol and Carcass

Quality of Growing-Finishing Pigs

Effects of Finishing Diets on Growth Performance and Carcass Quality of Culled Dairy Cows

Integrated Approach for Solving Forest Fire Problems in Doi Suthep-Pui National Park Area,

of Farmers in Donkeaw Sub-district, Mae Rim District, Chiang Mai Province

Factors Related to Standard Practices of Organic Rice Production of Farmers in Sangthong District,

Vientiane Capital, Lao PDR

Factors Related to the Adoption of Crossbred Beef Cattle Between Native Cow and Red Brahman Bull

of Farmers in Vientiane Capital, Lao PDR

Biology of Sawtoothed Grain Beetle ( L.) and Its Control Using Ozone

in Milled Rice

Efficacy of Some Insecticides in Combination with Diatomaceous Earth castaneum

(Herbst) Collected from Corn Silos

Harvesting Period and Shelf Life on Some Nutritional Value of Pre-germinated Sung Yod Organic

Brown Rice

Effects of Activated Charcoal and 2,4-D on Callus Formation of Rice ( L.) cv. Supunburi 1

Observation on Growth Behaviour of (Roxb.) Alston Pseudobulbs in Nature

and in Cultivated Condition for Propagation

Oryza sativa

Oryzaephilus surinamensis

Against Tribolium

Oryza sativa

Geodorum recurvum

................................................................................100

.............121

.......................................................129

..............................137

.........................................145

................................155

......................165

...............175

Wittapong Peawong Punnares Ratanapradit Sanchai Jaturasitha Tusanee Apichartsrungkoon

Dumnern Karladee andPuntipa Pongpiachan

Narumol Sota Soraya Ruamrungsri andChuntana Suwanthada

..............................................................................................113

Thanaporn Bunmee Sanchai Jaturasitha Saowaluck Yammuen-art Chirawath Phatsara

Michael Kreuzer andMichael Wicke

Nattapong Posee Ruth Sirisunyaluck Budsara Limnirankul andSoontorn Khamyong

Kongkeo Inthavong andRuth Sirisunyaluck ...........................

Bounchanh Manyseng andRuth Sirisunyaluck

Siwakorn Keatmaneerat Yaowaluk Chanbang andJiraporn Kulsarin...

Netnapa Seesongsom Yaowaluk Chanbang andSawai Buranapanichpan...

Uraiwan Wattanakul Wattana Wattanakul Nopparat Mahae andPitun Charoonrat

Somdangjai Saisingthong Sa-nguansak Thanapornpoonpong andSuchada Vearasilp..

....................................................187

Podjanee Sangmanee Ampan Bhromsiri andHirotoshi Tamura....................................................197

................................................

Plant Nutrient Status of Soil in Durian and Longkong Orchards under AgroforestrySystem in

Uttaradit Province

เรองทตพมพ บทความวจย บทความปรทศน หรอบทความวชาการ การเตรยมตนฉบบ 1. ภาษา เปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ 2. การพมพ พมพหนาเดยวบนกระดาษขนาด A4 ดวย ไมโครคอมพวเตอรโปรแกรม ไมโครซอฟ เวรด ตวอกษร Cordia new ขนาด 14 ตวอกษรตอนว ความยาวไมควรเกน 10 หนา (รวมบทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ) 3. การเรยงลาดบเนอหา 3.1 ชอเรอง (Title) ควรสน ชดเจน และตองสอเปาหมายหลกของการศกษาวจย ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ 3.2 ชอผเขยน เปนภาษาไทยและภาษาองกฤษ สาหรบทอย (ภาษาไทยและภาษาองกฤษ ) ใหพมพเปนเชงอรรถ (Footnote) ในหนาแรกของบทความ 3.3 บทคดยอ (Abstract) ควรเปนเนอหาทสน ชดเจนและเขาใจงาย โดยรวมเหตผลในการศกษาวจย อปกรณ วธการ ตลอดจนผลการศกษาและสรปดวย ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ไมควรเกน 200 คา และใหระบคาสาคญ (keywords) ไวทายบทคดยอแตละภาษาดวย (บทความปรทศนอาจไมตองมบทคดยอ) 3.4 คานา (Introduction) แสดงความเปนมาและเหตผลทนาไปสการศกษาวจย อาจรวมการตรวจเอกสาร (Review of Literature) และวตถประสงคของการศกษาวจยไวดวย 3.5 อปกรณและวธการ (Materials and Methods) ใหบอกรายละเอยดวสด อปกรณทใช ตลอดจนวธและแบบจาลองการศกษาวจยทชดเจน และสมบรณ 3.6 ผลการศกษาหรอผลการทดลอง (Results) ใหบรรยายผลการศกษาวจย พรอมเสนอขอมลในรปแบบ ตารางหรอภาพประกอบได โดยตารางหรอภาพ ใหจดทาเปนภาษาองกฤษทงหมด 3.7 วจารณ (Discussion) ควรเชอมโยงกบผลการศกษาวาสอดคลองกบสมมตฐาน หรอแตกตางไปจากผลงานวจยทมผรายงานไวกอนหรอไมอยางไรและดวยเหตใด โดยมพนฐานการอางองทเชอถอได วจารณอาจนาไปรวมกบผลการศกษาเปนผลการศกษาและวจารณ (Results and Discussion) 3.8 สรป (Conclusion) ควรสรปผลทไดรบจากการศกษาวจย วาเปนไปตามวตถประสงคหรอไม พรอมใหขอเสนอแนะ หรอระบอปสรรคและแผนงานวจยทจะดาเนนการตอไป 4. กตตกรรมประกาศ หรอ คาขอบคณ (Acknowledgement) อาจมหรอไมมกได เปนการแสดงความขอบคณแกผทชวยเหลอในงานวจย แตไมไดเปน ผรวมงานวจย 5. เอกสารอางอง (References) 5.1 ในเนอเรอง ไมควรอางองถงเรองทไมเกยวของหรอหางไกล ระบบทใชอางองคอ ระบบชอ และป (Name-and-year System) ในเอกสารภาษาไทย ใหใชชอตวและป พ.ศ. เชน สมชาย (2545) รายงานวา…หรอ…(สมชาย, 2545) หากมผเขยน 2 คน ใหใชเปน สมชาย และสมหญง (2547) รายงานวา…หรอ…(สมชาย และสมหญง, 2547) และถามผเขยนตงแต 3 คนขนไป ใหใชชอคนแรกแลวตามดวยคาวา และคณะ เชน สมชาย และคณะ (2546) รายงานวา…หรอ…(สมชาย และคณะ, 2546) ในกรณเอกสารเปนภาษาองกฤษ ใหใชชอสกลและป ค.ศ. เชน Johny (2003)…หรอ…(Johny, 2003) ถาผเขยนม 2 คน ใหใชเปน Johny and Walker (2004) …หรอ…(Johny and Walker, 2004) หากมมากกวา 3 คน ใหใชเปน Johny et al. (2005)…หรอ…(Johny et al., 2005) สาหรบในบญชเอกสารอางอง ใหใสชอผเขยนทกคน หามใชคาวา และคณะ หรอ et al. 5.2 ในบญชเอกสารอางอง ใหเรยงลาดบเอกสารภาษาไทยกอนภาษาองกฤษ โดยเรยงตามลาดบอกษรในแตละภาษา ตามรปแบบการเขยนมดงน

1) วารสาร (Journals) ชอผเขยน. ปทพมพ. ชอเรอง. ชอวารสาร (เขยนเตมหรอยอกได) ปท(ฉบบท):

เลขหนาเรมตน-เลขหนาทสนสด.

วนทนา มทตา และ ณฐา ควรประเสรฐ. 2547. เซลลพนธศาสตรและการ ถายทอดสดอกของฟวเซย. วารสารเกษตร 20(1): 10-18.

Barcenas, N.M., T.R. Unruh and L.G. Neven. 2005. DNA diagnostics to identify internal feeders (Lepidoptera: Tortricidae) of pome fruits of quarantine importance. J. Econ. Entomol. 98(2): 299-306.

2) หนงสอ และตารา (Books & Textbooks) ชอผเขยน. ปทพมพ. ชอหนงสอ. สานกพมพ, เมองทพมพ. จานวนหนาทงหมด. จรยา วสทธพานช ชาตร สทธกล และ เยาวลกษณ จนทรบาง. 2545. โรคและ

แมลงศตรลาไย ลนจ และมะมวง. ธนบรรณการพมพ, เชยงใหม. 308 หนา. Gullan, P.J. and P.S. Cranston. 2005. The Insects: An Outline of

Entomology. 3 rd ed. Blackwell Publishing, Malden. 505 p. 3) เรองยอยในตาราหรอหนงสอทมผเขยนแยกเรองกนเขยน และมบรรณาธการ ชอผเขยน. ปทพมพ. ชอเรองยอย. หนา เลขหนาเรมตน-เลขหนาทสนสด. ใน:

ชอบรรณาธการ, (บก.) ชอหนงสอ. สานกพมพ, เมองทพมพ. ดารง เวชกจ และ สมบรณ ทองสกล. 2535. เทคนคการใชสารปองกนกาจด

ศตรพช. หนา 22-42. ใน: สวฒน รวยอารย (บก.). แมลงและสตวศตร ทสาคญของพชเศรษฐกจและการบรหาร. หางหนสวนจากด ไอเดย สแควร, กรงเทพฯ.

Kubo, T. 2003. Molecular analysis of the honeybee sociality. pp. 3-20. In: T. Kikuchi, N. Azuma and S. Higashi (eds.). Gene, Behaviors and Evolution of Social Insects. Hokkaido University Press, Sapporo.

4) วทยานพนธ ชอผเขยน. ปทพมพ. ชอเรอง. ระดบวทยานพนธ. สถาบนการศกษา. เมองท

พมพ. จานวนหนาทงหมด. อภนนท มณพงษ. 2547. ผลของการใชโอโซนตอคณภาพและสารพษตกคาง

หลงการเกบเกยวสมพนธสายนาผง. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 100 หนา.

5) เอกสารวชาการอน ๆ ชอผเขยน หรอหนวยงาน. ปทพมพ. ชอเรองหรอชอหนงสอ. ประเภทของ

เอกสาร. สถาบนหรอหนวยงานทจดพมพ, เมองทพมพ. จานวนหนาทงหมด. ทวศกด ชโยภาส. 2544. แมลงศตรปาลมนามนในประเทศไทย. เอกสาร

วชาการ. กองกฏและ สตววทยา กรมวชาการเกษตร, กรงเทพฯ. 126 หนา. 6) สออเลคทรอนคส

ชอผเขยน. ปทพมพ. ชอเรอง. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล: ชอ Website (วนเดอนปทสบคนขอมล).

กรมสงเสรมการเกษตร. 2548. การปลกผกแบบไมใชดน (ไฮโดรโปนกส). (ระบบออนไลน). แหลงขอมล: http://www.doae.go.th/proster/nondin/htm (21 เมษายน 2548).

Linardakis, D.K. and B.I. Manois. 2005. Hydroponic culture of strawberries in perlite. (Online). Available: http://www.schundler.com/strawberries.htm (April 21, 2005).

ดคาแนะนารปแบบในการใชภาษาองกฤษในเนอเรองภาษาไทย และการสงเรองเพอตพมพ ไดในปกหลง

คาแนะนาในการเตรยมตนฉบบ

ผจดพมพ คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม กาหนดการพมพ วารสารราย 4 เดอน (3 ฉบบ/ป) วตถประสงค เพอเผยแพรวทยาการดานการเกษตร

และสาขาทเกยวของ ทปรกษา คณบดคณะเกษตรศาสตร รองคณบดฝายวจยและวเทศสมพนธ บรรณาธการ รศ. ศภศกด ลมปต รองบรรณาธการ รศ. ดร. สมบต ศรชวงศ กองบรรณาธการ รศ. ไพฑรย รอดวนจ ฝายวชาการ รศ. ดร. บญลอม ชวะอสระกล รศ. วราภา คณาพร ผศ. ดร. สรนทร นลสาราญจต รศ. ดร. ณฐา โพธาภรณ ศ.ดร. จรญ จนทลกขณา ศ.ดร.เมธา วรรณพฒน ศ.ดร.องศมาลย จนทราปตย กองบรรณาธการ นางสาววไลพร ธรรมตา ฝายการจดการ นางสาวณฏฐนนท ปารม นางสาวนพวรรณ นบญมา นางชโรชนย ชยมนทร นายมานพ เปยพรรณ สานกงานและ กองบรรณาธการวารสารเกษตร การตดตอ งานบรหารงานวจย บรการวชาการ และวเทศสมพนธ คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม จ. เชยงใหม 50200 โทร. 0 5394 4089-92 ตอ 14 โทรสาร 0 5394 4666

E-mail: [email protected] การบอกรบ บอกรบเปนสมาชกไดจากใบบอก เปนสมาชก รบเปนสมาชกทายเลม หรอตดตอ

กองบรรณาธการโดยตรง

Publisher Faculty of Agriculture, Chiang Mai University Publication Tri-annually Objective To disseminate academic knowledge in

agriculture and related fields Consultants Dean, Faculty of Agriculture Associate Dean for Research and

International Relations Affairs Editor Supasark Limpiti, Assoc. Prof. Vice Editor Sombat Srichuwong, Ph.D., Assoc. Prof. Editorial Board Paitoon Rodvinij, Assoc. Prof. (Academic) Boonlom Cheva-Isarakul, Dr. Agr, Assoc. Prof. Warapa Kunaporn, Assoc. Prof. Surin Nilsamranchit, Ph.D., Assist.Prof. Nuttha Potapohn, Ph.D., Assoc.Prof. Charan Chantalakhana, Ph.D., Prof. Metha Wanapat, Ph.D., Prof. Angsumarn Chandrapatya, Ph.D., Prof. Editorial Board Vilaiporn Thammata (Management) Nuttanun Paramee Noppawan Nuboonma Charochinee Chaimin Manop Pearpun Office and Editorial Board, Journal of Agriculture, Inquiries Division of Research, Academic

Services, and International Relations, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand Tel: 0 5394 4089-92

Fax: 0 5394 4666 E-mail: [email protected] Membership Apply through the membership form

as attached herewith or contact directly to the Editorial Board

พมพทโรงพมพ: สมศกดการพมพ 47/3 ถนนแกวนวรฐ ต.วดเกต อ.เมอง จ.เชยงใหม โทร. 053-242164, 089-4333989

กองบรรณาธการขอสงวนสทธในการตรวจและแกไข The Editorial Board claims a right to review and

บทความทเสนอเพอการตพมพในวารสารเกษตร correct all articles submitted for publishing

บทบรรณาธการ

สวสดครบทานผอานทกทาน

คาพงเพยทวา เวลาและวารไมไยดจะคอยใคร เปนความจรงเหลอเกน ตอนนเวลาของป ๒๕๕๔ กผาน

มาถงเดอนท ๖ หรอครงปเขาไปแลว วารสารเกษตรฉบบท ๒ ของปกถงกาหนดออกอกวาระหนง การออกวารสารป

ละ ๓ ฉบบ ดๆ เหมอนกบวามเวลาระหวางฉบบนานถง ๔ เดอน แตความจรงแลวระยะเวลาแคนไมถอวามากนก

เพราะเราไมไดมนกเขยนประจาเหมอนวารสารประเภทอนๆ เราตองรอบทความทนกวจยจะสงเขามา และตอง

ตรวจสอบ format ของการเขยนใหเปนไปตามมาตรฐานของวารสาร ประเมนความเหมาะสมทางวชาการขนตน แลว

จงสงใหผทรงคณวฒอานและใหขอเสนอแนะ จากนนจงสรปขอเสนอแนะใหผเขยนแกไข แลวสงกลบมาใหกอง

บรรณาธการตรวจสอบอกครงหนงเปนขนสดทาย กอนนาไปจดรปแบบสาหรบสงโรงพมพ เฉพาะขนตอนการตรวจ

แกสงไปสงมา กอนการจดรปแบบเพอเขาโรงพมพกใชเวลาไปแลวประมาณ ๖ สปดาห สาหรบบทความทมการแกไข

ไมมากมายนก ดงนนเวลา ๔ เดอน จงเปนเวลาทไมนาน เพราะบทความแตละฉบบทสงมาขอตพมพ ไมไดเขามา

พรอมกน ดงนนถานกวจยตองการใหบทความของตนไดรบการตพมพในวารสารฉบบใด จงควรวางแผนลวงหนา

และสงบทความมาถงกองอยางชาทสดใหกอนกาหนดออกของวารสารประมาณ ๒ เดอน เชนถาตองการตพมพฉบบ

เดอนมถนายน กควรสงเรองมาอยางชาทสดภายในเดอนเมษายน จงจะแนใจไดวาเรองจะไดตพมพเดอนมถนายน

แตทงนทงนนกขนกบวามบทความเรองอนๆ ยนมารอควกอนหนามากนอยเทาใดดวย เพราะในวารสารฉบบหนงๆ

เราจะตพมพบทความประมาณ ๙-๑๑ เรอง เพอไมใหจานวนหนาเกนกาหนดไปมาก

สาหรบวารสารเกษตรฉบบท ๒๗(๒) มถนายน ๑๕๕๔ มบทความในสาขาพชสวน ๒ เรอง พชไร ๒ เรอง

สตวศาสตร ๒ เรอง สงเสรมการเกษตร ๓ เรอง กฏวทยา ๒ เรอง แตละเรอง รวมทงสนจานวน ๑๑ เรอง ซงบทความ

ทงหมดน ไดนาเสนอในรปแบบ E-journal ในเวบไซทของคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เพอเปนบรการ

เสรมอกทางหนงดวย

พบกนใหมฉบบหนา สวสดครบ

รศ.ศภศกด ลมปต

บรรณาธการวารสารเกษตร

100

ผลของขาวเหนยวกาตอสมรรถภาพการผลต ปรมาณคอเลสเตอรอลในพลาสมาและคณภาพซากของ

สกรรน-ขน

Effects of Glutinous Purple Rice (Oryza sativa L.) on Performance, Plasma Cholesterol and Carcass Quality of

Growing-Finishing Pigs

Abstract: Thirty crossbred pigs (Large white x Landrace x Duroc) with average initial weight of 30 kg were assigned to 3 dietary treatment groups (10 pigs per group) in a Completely Randomized Design (CRD). Pigs were fed diets containing different energy sources ad libitum. Group 1, pigs were fed basal or control diet (corn and cassava chip). Group 2 and 3, pigs were fed diets containing white broken rice and purple broken rice, respectively. They were raised until reaching 100 kg live weight and then slaughtered. The results showed that group 3 tended to be higher in feed intake and growth performance than the other 2 groups (P>0.05). The cholesterol, triglyceride, HDL, VLDL and LDL content in plasma of all groups increased with the increasing age. For the 3rd period of plasma analysis at 79 kg live weight, group 3 pigs had lower cholesterol and LDL content in plasma than the other 2 groups (P<0.005 and P<0.03, respectively). In addition, group 3 tended to have higher slaughter weight than group 1 and had higher hot carcass weight than the other 2 groups (P>0.05). Carcass characteristics in Thai style cutting was not statistically different among groups (P>0.05). In contrast, the US style cutting of group 3 had higher LD percentage than group 2 (P<0.05), while groups 2 had the highest percentage of spare ribs among groups (P>0.05).

วทยธพงษ เปยวงค1/ ปณเรศวร รตนประดษฐ1/ สญชย จตรสทธา1/ ทศนย อภชาตสรางกร1/ ดาเนน กาละด2/ และ พนทพา พงษเพยจนทร1/

Wittapong Peawong1/, Punnares Ratanapradit1/, Sanchai Jaturasitha1/, Tusanee Apichartsrungkoon1/, Dumnern Karladee2/ and Puntipa Pongpiachan1/

Keywords: Glutinous purple rice, productive performance, carcass quality, cholesterol, pigs

1/ ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 50200 1/ Department of Animal and Aquatic Science, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University 50200, Thailand 2/ ภาควชาพชศาสตรและทรพยากรธรรมชาต คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 50200 2/ Department of Plant Science and Natural Resources, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University 50200, Thailand

101

คานา สงคมในปจจบนใหความสาคญกบสขภาพมาก

ขน คนสวนใหญไดเปลยนแนวคดจากการรกษาดวยยา เปนการปองกนหรอควบคมโรคดวยการรบประทานอาหารทเรยกวา “อาหารเพอสขภาพ” (functional food) ซงเปนอาหารทประกอบดวยสารทมคณสมบตพเศษในการปองกนและรกษาโรค ประเทศไทยเปนแหลงผลตอาหารทสาคญของโลก มอาหารเพอสขภาพอยมาก เชน ขาวเหนยวกา (Oryza sativa L.) ซงมสารเพอสขภาพ เชน แกมมา โอไรซานอล (gamma-oryzanol) และแอนโธไซยานน (anthocyanin) โดยแกมมาโอไรซานอลมคณสมบตคลายกบวตามนอ คอสามารถตอตานอนมลอสระซงเปนสาเหตของการเกดมะเรง (Dejian et al., 2002) ลดการดดซมคอเลสเตอรอลจากอาหารสรางกาย ลดการสงเคราะหคอเลสเตอรอลในตบ (Nakamura, 1996) ลดปรมาณคอเลสเตอรอลในพลาสมา (Lichenstein et al., 1994) ใชในการปรบสมดลสภาพของสตรวยทอง (menopause) .

(Nakayama et al., 1987) และยงสามารถลดภาวะไขมนอดตนในเสนเลอด (atherosclerosis) รวมทงชวยเพมระดบของไลโปโปรตนความหนาแนนสง (high density lipoprotein; HDL) ในเลอด นอกจากนยงมผลตอการทางานของตอมใตสมอง ยบยงการหลงกรดในกระเพาะอาหารและการรวมตวของเกลดเลอด ลดนาตาลในเลอดและเพมระดบฮอรโมนอนซลนของผทเปนโรคเบาหวาน (ศนยวจยขาวสรนทร, 2552) สาหรบแอนโธไซยานนเปนสารททาใหเกดสมวงแดงในผกและผลไม มคณสมบตตอตานอนมลอสระเชนเดยวกน จงชวยยบยงเซลลมะเรง โดยชวยลบลาง (neutralize) สารทกอมะเรง (Hou et al., 2003; Konczak-Islam et al., 2003) และยงชวยปองกนโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหวใจ ลดการอกเสบของแผลดวย (Kong et al., 2003) สารทงสองชนดนจะทางานเสรมฤทธกน จงคาดวานาจะเปนผลดตอสขภาพและคณภาพซากของสกร ตลอดจนสขภาพของผบรโภค ทไดรบประทานเนอสกรทเลยงดวยปลายขาวเหนยวกา

บทคดยอ: ใชสกรลกผสม 3 สายพนธ (ลารจไวท×แลนดเรซ×ดรอค) จานวน 30 ตว นาหนกเฉลย 30 กโลกรม แบงเปน 3 กลมการทดลอง กลมละ 10 ตว วางแผนการทดลองแบบสมตลอด (completely randomized design, CRD) ใหสกรไดรบอาหารทมแหลงพลงงานตางกนอยางเตมท คอ กลมท 1 หรอกลมควบคม ไดรบอาหารพนฐาน โดยมขาวโพดและมนเสนเปนหลก กลมท 2 และ 3 ไดรบปลายขาวขาวและปลายขาวเหนยวกาเปนแหลงพลงงาน ตามลาดบ ทาการเลยงจนถงนาหนกตว 100 กโลกรม พบวา สกรกลมท 3 มแนวโนมกนอาหารไดมากกวาและมอตราการเจรญเตบโตดกวาอก 2 กลม แตความแตกตางไมมนยสาคญ (P>0.05) ผลการวเคราะหพลาสมาในเลอดของสกร พบวา เมอสกรมอายเพมขนจะมปรมาณ คอเลสเตอรอล ไตรกลเซอไรด HDL และ VLDL สงขน สวนการเปรยบเทยบระหวางกลมการทดลอง เมอสกรมนาหนกตว 79 กโลกรม ปรมาณคอเลสเตอรอลและ LDL ในกลมท 3 มคาตากวาอก 2 กลม อยางมนยสาคญ (P<0.005 และ P<0.03) ดานคณภาพซาก พบวา สกรกลมท 3 มแนวโนมของนาหนกทเขาฆาสงกวากลมท 1 และมแนวโนมนาหนกซากอนดกวาอก 2 กลม (P>0.05) การตดแตงซากแบบไทยพบวาไมมความแตกตางกน (P>0.05) สวนคณภาพซากทตดแตงแบบสากล พบวา สกรกลมท 3 มเปอรเซนตเนอสนนอกสงกวากลมท 2 อยางมนยสาคญ (P<0.05) ในขณะทกลมท 2 มเปอรเซนตซโครงสงทสด (P<0.05)

คาสาคญ: ขาวเหนยวกา สมรรถภาพการผลต คณภาพซาก คอเลสเตอรอล สกร

วารสารเกษตร 27(2): 100-110 (2554)

102

อปกรณและวธการ สกร อาหาร และแผนการทดลอง ใชสกรลกผสม 3 สาย (Duroc × Large White × Landrace) นาหนกเรมตนเฉลย 30 กโลกรม จานวน 30 ตว เปนเพศเมย 15 ตว เพศผ 15 ตว แบงออกเปน 3 กลม ๆ ละ 10 ตว เลยงในคอกขงเดยวขนาด 1.5 × 2.0 เมตร มรางอาหารและทใหนาสะอาดอยในคอก สมใหสกรไดรบอาหารทดลอง 3 สตร ทมแหลงพลงงานตางกน คอ กลมท 1 สตรอาหารมาตรฐานหรอกลมควบคม ใชขาวโพดและมนเสนเปนหลก กลมท 2 ใชปลายขาวขาวเปนหลก กลมท 3 ใชปลายขาวเหนยวกาเปนหลก (ตารางท 1) โดยสกรทกตวไดรบอาหารและนาอยางเตมท (ad libitum) วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (CRD)

การดาเนนการทดลอง และการวเคราะหทางสถต ทาการเลยงสกรดวยอาหารสกรรนจนมนาหนก 47 กโลกรม จงเปลยนเปนอาหารสกรรน-ขน เลยงตอจนสกรมนาหนกเฉลยประมาณ 79 กโลกรม จงเปลยนเปนอาหารสกรขน เลยงจนกระทงถงนาหนกตวเฉลย 100 กโลกรม บนทกนาหนกตวสกรเมอเรมและสนสดการทดลอง รวมทงชงนาหนกทก ๆ สองสปดาห บนทกปรมาณอาหารของสกรทกนทกตว เพอนามาคานวณหาอตราการเจรญเตบโต อตราแลกนาหนก นอกจากนทาการเจาะเลอดสกรทกตวเมอเรมตนและสนสดการทดลอง รวมทงเมอเปลยนสตรอาหารเพอนาไปวเคราะหหาปรมาณคอเลสเตอรอลและไตรกลเซอไรด โดยวธของ Jung et at. (1975) และ Biggs et al. (1975) ตามลาดบ เมอสกรมนาหนกประมาณ 100 กโลกรม ทา การอดอาหาร 8-12 ชวโมง และทาการฆาตามวธของ สญชย (2551) แลวบนทกนาหนกซากอน (hot carcass weight) จากนนแชซากในหองเยน (3±1 ºC) เปนเวลา 24 ชวโมง แลวชงนาหนกซากเยน (chill carcass weight) เพอคานวณเปอรเซนตซาก (dressing percentage) ใชซากสกรซกซายทาการตดแตงแบบไทย (Thai style cutting) สาหรบซกขวาตดแตงแบบสากล (US style cutting) และบนทกขอมลตามคาแนะนาของ สญชย (2551)

ทาการวเคราะหความแปรปรวนตามแผนการทดลองดวยวธ ANOVA และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Duncan’s New Multiple Range Test โดยใชโปรแกรมสาเรจรป SAS (2001) (version 6.12, SAS Institute Inc., Cary, NC, USA)

ผลการทดลองและวจารณ

สมรรถภาพการผลต จากตารางท 2 พบวาในระยะสกรรน (นาหนกตว 30-47 กโลกรม) ทกกลมการทดลองทใชแหลงพลงงานตางกนนน ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) ทงในสวนของนาหนกตวเพม (weight gain) ปรมาณอาหารทกนไดทงหมด (total FI) ปรมาณอาหารท ก น เฉล ย ในแต ละว น (ADFI) อ ต ราการเจรญเตบโตเฉลยตอวน (ADG) และอตราแลกนาหนก (FCR) แตพบวา กลมทใชขาวเหนยวกาเปนแหลงพลงงานมแนวโนมคาดงกลาวดกวากลมอนทใชปลายขาวขาวและขาวโพด-มนเสนเปนแหลงพลงงาน ตามลาดบ ผลการทดลองดงกลาวสอดคลองกนกบสมรรถภาพการผลตในระยะสกรรน-ขน นาหนกตว 47-79 กโลกรม ทพบวากลมทใชปลายขาวเหนยวกาเปนแหลงพลงงาน มแนวโนมกนอาหารไดมากกวาและมการเจรญเตบโตดกวาอก 2 กลม แมวาอตราแลกนาหนกของกลมทใชปลายขาวขาวเปนแหลงพลงงานจะมแนวโนมทดกวากลมอนกตาม แตเมอเขาสระยะขน นาหนกเฉลย 79-100 กโลกรม กลบพบวา กลมทใชปลายขาวขาวเปนแหลงพลงงานมแนวโนมนาหนกตวเพมและปรมาณอาหารทกนไดสงกวากลมอน สาหรบอตราแลกนาหนกของทง 3 กลมนน กไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) เมอสรปผลการเลยงสกรตลอดระยะการทดลองนาหนก 30-100 กโลกรม พบวา แมทกกลมการทดลองทใชแหลงพลงงานทตางกนนนจะไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) เน องจากทกกลมได รบโภชนะใกลเคยงกน แตกลมทใชปลายขาวเหนยวกาเปนแหลงพลงงานกมแนวโนมกนอาหารไดมากกวาและมอตราการเจรญเตบโตดกวากลมอนซงอาจเปนผลมาจากสารแกมมาโอไรซานอลและแอนโธไซยานนทมในขาวเหนยว

ผลของขาวเหนยวกาตอสมรรถภาพการผลตปรมาณคอเลสเตอรอล ในพลาสมาและคณภาพซากของสกรรน-ขน

103

กาททาใหสกรมสขภาพด จงมแนวโนมใหสมรรถภาพ .

การผลตทดกวา

Table1 Composition of experimental feed containing different energy sources fed to pigs in growing (30-47 kg), growing-finishing (47-79 kg) and finishing periods (79-100 kg)

Ingredients Growing period1 Growing-finishing period1 Finishing period1

T1 T2 T3 T1 T2 T3 T1 T2 T3

Corn 46.8 0 0 50 0 0 54.2 0 0

Rice bran 1 14 14 1 15.7 15.7 1 17 17

Cassava chip 14.5 1 1 15.9 1 1 16 1.4 1.4

White broken rice 0 50 0 0 53.2 0 0 55 0

Purple broken rice 0 0 50 0 0 53.2 0 0 55

Soybean meal 27.5 24.8 24.8 24 21 21 23 22 22

Vegetable oil 3 3 3 2.3 2.1 2.1 0.2 0 0

Fish meal 5 5 5 4.8 5 5 3 2 2

Dicalcium phosphate 0.9 0.9 0.9 0.7 0.7 0.7 0.5 0.5 0.5

Limestone 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7

Salt 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35

Premix 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25

Lysine 0 0 0 0 0 0 0.8 0.8 0.8

Total 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Calculated chemical composition,

Protein, % 20.2 20.3 20.6 19.03 18.8 18.76 17.6 17.4 17.4

ME (Kcal/kg) 3650 3645 3670 3606 3618 3682 3587 3614 3603

Fiber, % 3.42 3.02 3.27 3.32 3.33 3.41 4.01 3.92 4.10

Fat, % 9.22 9.33 9.47 6.95 6.11 6.10 5.42 5.27 5.48

Note: 1Carbohydrate sources: T1= Control (corn + cassava chip), T2= White broken rice, T3= Purple broken rice

วารสารเกษตร 27(2): 100-110 (2554)

104

Table 2 Productive performance of pigs fed different energy sources during 30-100 kg live weight

Criteria Treatments1

SEM P-Value T1 T2 T3

Growing period (30-47 kg) Initial weight, kg 29.9 29.9 29.1 1.77 0.819 Weight gain, kg 17.1 17.4 19.1 4.15 0.623 Total FI, kg 41.4 40.0 43.7 11.8 0.619 ADFI, kg 1.73 1.67 1.80 0.020 0.620 ADG, kg 0.712 0.725 0.797 0.007 0.623 FCR 2.42 2.36 2.31 0.016 0.771 Growing - finishing period (47-79 kg) Initial weight, kg 46.9 47.4 48.3 8.51 0.921 Weight gain, kg 30.9 32.1 32.0 2.86 0.771 Total FI, kg 76.5 74.7 78.2 17.8 0.766 ADFI, kg 2.45 2.49 2.69 0.021 0.289 ADG, kg 0.992 1.07 1.10 0.003 0.231 FCR 2.48 2.33 2.44 0.005 0.169 Finishing period (79-100 kg) Initial weight, kg 76.1 77.8 77.6 13.3 0.913 Weight gain, kg 18.9 20.6 19.6 15.7 0.937 Total FI, kg 69.5 75.5 72.0 122 0.893 ADFI, kg 2.83 2.73 2.66 0.033 0.708 ADG, kg 0.723 0.742 0.718 0.004 0.951 FCR 4.16 4.15 3.76 0.456 0.848 Total (30-100 kg) Initial weight, kg 29.9 29.9 29.1 1.78 0.819 Final weight, kg 94.7 97.8 97.8 5.20 0.370 Weight gain, kg 64.8 67.8 68.2 6.49 0.364 Total FI, kg 180 182 186 83.8 0.828 Feeding period, day 78.4 84.1 79.1 22.6 0.541 ADFI, kg 2.35 2.32 2.43 0.008 0.574 ADG, kg 0.859 0.876 0.904 0.003 0.780 FCR 2.78 2.69 2.71 0.016 0.799



105

Table 3 Blood plasma parameters of pigs fed diets containing different energy sources

Criteria Treatments1


I. At 30 kg (Initial weight)

Total cholesterol, mg/dl. 94.5 93.9 93.0 29.7 0.955

Triglyceride, mg/dl. 63.7 64.4 63.9 19.4 0.985

HDL, mg/dl. 36.7 37.3 37.6 22.0 0.974

VLDL, mg/dl. 12.7 12.9 12.8 0.78 0.985

LDL, mg/dl. 45.1 43.5 42.9 37.66 0.948

II. At 47 kg Live weight

Total cholesterol, mg/dl. 99.1 100 98.6 18.2 0.813


HDL, mg/dl. 42.8 41.5 44.4 8.36 0.520

VLDL, mg/dl. 14.9 15.2 14.6 0.86 0.822

LDL, mg/dl. 42.5 44.3 39.6 21.0 0.505

III. At 79 kg Live weight

Total cholesterol, mg/dl. 107a 104a 99.6b 5.94 0.005 Triglyceride, mg/dl. 84.1 82.0 80.6 9.68 0.422

HDL, mg/dl. 43.2 44.9 47.1 12.7 0.466

VLDL, mg/dl. 16.8 16.4 16.1 0.39 0.442 LDL, mg/dl. 47.2a 43.0a 36.8b 11.36 0.003

IV. At 100 kg (Final weight)

Total cholesterol, mg/dl. 113 112 109 5.11 0.062


HDL, mg/dl. 57.3 57.2 57.3 9.35 0.998

VLDL, mg/dl. 17.8 17.7 17.2 0.20 0.274

LDL, mg/dl. 38.4 36.9 34.3 14.5 0.469 Note: 1Carbohydrate sources: T1= Control (corn + cassava chip), T2= White broken rice, T3= Purple broken rice a,b Mean within the same row with different superscripts differ significantly (P<0.05).

วารสารเกษตร 27(2): 100-110 (2554)

106

คณภาพซากสกร ตารางท 4 แสดงลกษณะซากของสกรกลมท

ไดรบอาหารพนฐานหรอกลมควบคม (กลมท 1) เทยบกบกลมทใชปลายขาวขาวเปนแหลงพลงงาน (กลมท 2) และกลมทใชปลายขาวเหนยวกาเปนแหลงพลงงาน (กลมท 3) พบวาสกรกลมท 3 มแนวโนมของนาหนกทเขาฆาและนาหนกซากอนดกวาสกรกลมท 1 แตมนาหนกเขาฆาใกลเคยงกบกลมท 2 สวนดานเปอรเซนตซาก ความหนาของไขมนสนหลง ความยาวซากและเปอรเซนตเนอแดงมคาใกลเคยงกน แตไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) ในขณะทพนทหนาตดเนอสนของสกรในกลมท 3 มแนวโนมสงกวากลมท 1 และ 2 และมแนวโนมเปอรเซนตหวตากวากลมอนดวย อวยวะภายในของสกรกลมท 2 เมอเทยบกบกลมท 3 พบวามเปอรเซนตปอดทสงกวาอยางมนยสาคญ (P<0.05) คอ เทากบ 1.63 และ 1.33% ตามลาดบ ดานเปอรเซนตมามพบวากลมท 3 ตาทสด (P<0.002) รองลงมาคอกลมท 2 และกลมท 1 เทากบ 0.207, 0.206 และ 0.171% ตามลาดบ ในสวนของเปอรเซนตลาไสเลก กลมท 1 มคาสงกวากลมท 3 อยางมนยสาคญยง (P<0.01) คอ เทากบ 2.75 และ 2.15% ตามลาดบ สวนอวยวะภายในอน ๆ มคาไมแตกตางกน (P>0.05) สอดคลองกบ Vasupen et al. (2008) ทพบวาสกรทใชปลายขาวเปนแหลงพลงงานมแนวโนมนาหนกเขาฆาและนาหนกเนอสนดกวากลมทใชมนสาปะหลงเปนแหลงพลงงาน สวนอวยวะภายใน หวใจ ตบ ปอด มาม ไต กระเพาะ ลาไสเลกและลาไสใหญ ไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) โดย Kitpanit (1981) รายงานวา การใชปลายขาวเปนแหลงพลงงานในสตรควบคมมความหนาไขมนสนหลงตากวากลมทเสรมมนสาปะหลง Wu et al. (2000) รายงานวาสกรทใชขาวบารเลยเปนแหลงพลงงาน มความยาวซาก ความหนาไขมน และพนทหนาตดเนอสน ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญ (P>0.05) เมอเทยบกบสกรทใชขาวโพดเปนแหลงพลงงาน ขณะท Bell and Keith (1993) ทดลองเสรมขาวบารเลยแทนขาวสาลและขาวโพดในสตรอาหารทระดบ 0, 25, 50, 75 และ 100% พบวาทระดบ 100% ทาใหเปอรเซนตซากดขนจาก 76.7 เปน 78.3% แตทาใหความหนาไขมนสนหลงเพมขนจาก 22.3 เปน 26.3 มลลเมตรดวย

คณภาพซากสกรตดแตงแบบไทย ตารางท 5 พบวา สกรกลมท 3 และกลมท 2 มแนวโนมของเปอร เซนต เนอสนนอกสงกวากลมท 1 ทางดานเปอรเซนตเนอแดงและสามชนไมแตกตางกน (P>0.05) ขณะทเปอรเซนตซโครง คาง มนเปลว และหนงของสกรกลมท 2 มแนวโนมสงกวากลมอน ในสวนของเปอรเซนตขารวม มนแขง และกระดก ไมแตกตางกน (P>0.05) ดลก (2536) รายงานการทดลองเสรมปลายขาวทระดบ 45% ในสตรอาหารโปรตน 18% และเสรมปลายขาวทระดบ 55% ในสตรอาหารโปรตน 16% พบวามเปอร เซนตขาหนา ซ โครง มนเปลว และมนแขง ไมแตกตางกน (P>0.05) แตการเสรมปลายขาวทระดบ 45% ในสตรอาหารโปรตน 18% ใหเปอรเซนตเนอแดงและพนทหนาตดเนอสนทสงกวาอยางมนยสาคญ (P<0.05)

คณภาพซากสกรตดแตงแบบสากล

จากตารางท 6 พบวา เปอรเซนตคาง ไหลบน สะโพกและสามชน ของสกรกลมท 2 มแนวโนมทสงกวากลมท 1 และกลมท 3 แตเปอรเซนตไหลลางของกลมท 1 มแนวโนมสงกวากลมอน (P>0.05) สาหรบเปอรเซนตเนอสนนอกของสกรกลมท 3 มคาสงกวากลมท 2 อยางมนยสาคญ (P<0.048) คอ 30.2 เทยบกบ 26.5% สวนเปอรเซนตซโครงสกรกลมท 2 สงกวากลมท 1 และ 3 อยางมนยสาคญ (P<0.001) คอเทากบ 3.45, 2.84 และ 2.53% ตามลาดบ จากการศกษาของ Camp et al. (2003) ในการเปรยบเทยบคณภาพซากของสกรทไดรบขาวโพดผวมนและขาวโพดผวไมมนเปนแหลงพลงงาน พบวา สกรกลมทไดรบขาวโพดผวมนมลกษณะซากทยาวกวาสกรกลมทไดรบขาวโพดผวไมมน (P<0.05) ขณะท Carr et al. (2005) ไดศกษาเปรยบเทยบการใชขาวบารเลย ขาวโพดและขาวสาลเปนแหลงพลงงาน พบวา เปอรเซนตตดแตงซากและความยาวซาก ไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตระหวางกลม ซงสอดคลองกบผลการทดลองของ Ramsey et al. (1990) ทเปรยบเทยบการใชแหลงเมลดธญพชไดแกขาวโพด ขาวสาลและขาวบารเลย พบวาไมมผลตอความยาวซากของสกร


107

Table 4 Carcass characteristics of finishing pigs fed diets containing different energy sources

Traits Treatments1


Slaughter wt., kg 94.70 97.80 97.80 5.200 0.370

Hot carcass wt., kg 72.60 74.30 75.00 4.320 0.740

Carcass percentage, % 74.20 73.20 74.20 0.715 0.522

Backfat thickness, cm 2.11 2.35 2.17 0.027 0.412

Carcass length, cm 77.70 79.40 77.40 2.890 0.523

Loin eye area, cm2 44.80 44.60 46.00 1.840 0.609

Lean cut, % 59.50 59.80 59.80 0.222 0.900

Head, % 5.75 5.73 5.63 0.036 0.828

Blood, % 3.49 3.64 3.83 0.058 0.459

Internal organ ; Lung, % 1.43a,b 1.63a 1.33b 0.011 0.050 Heart, % 0.419 0.435 0.373 0.001 0.144

Liver, % 1.880 1.840 1.750 0.011 0.509 Spleen, % 0.207a 0.206a 0.171b 0.000 0.002 Empty stomach, % 0.568 0.566 0.581 0.001 0.902

Pancreas, % 0.204 0.210 0.206 0.001 0.975

Kidney, % 0.417 0.393 0.391 0.001 0.628

Leaf fat, % 0.972 1.12 0.982 0.022 0.609 Empty small intestine, % 2.75a 2.42a,b 2.15b 0.027 0.011 Empty large intestine, % 1.910 1.910 2.150 0.015 0.128

Uterus, % 0.344 0.307 0.505 0.006 0.214

Note: 1Carbohydrate sources: T1= Control (corn + cassava chip), T2= White broken rice, T3= Purple broken rice a,b Mean within the same row with different superscripts differ significantly (P<0.05)

108

Table 5 Carcass characteristics in Thai style cutting of finishing pig fed diets containing different energy sources

Traits Treatments1


Loin, % 6.33 5.76 6.33 0.031 0.058

Tenderloin, % 1.03 0.971 0.904 0.007 0.399

Lean meat, % 44.5 41.2 43.3 1.760 0.215

Belly, % 10.6 10.5 10.3 0.054 0.731

Spare ribs, % 3.20 3.78 2.88 0.079 0.099

Legs, % 10.3 10.2 9.45 0.084 0.090

Jowl, % 4.07 4.46 4.06 0.052 0.356

Fat, % 9.91 11.3 11.0 0.554 0.373

Leaf fat, % 1.01 1.34 0.973 0.022 0.178

Skin, % 5.99 6.43 6.11 0.089 0.532

Bone, % 12.6 11.6 12.0 0.171 0.243 Note: 1Carbohydrate sources: T1= Control (corn + cassava chip), T2= White broken rice, T3= Purple broken rice

Table 6 Carcass characteristics in US style cutting of finishing pig fed diets containing different energy sources

Traits Treatments1


Slaughter wt, kg 92.8 95.5 96.6 3.30 0.681

Hot carcass wt, kg 71.2 72.3 73.6 2.13 0.798

Chilled carcass wt, kg 68.7 69.2 71.3 2.68 0.800

Jowl, % 4.70 5.37 5.21 0.043 0.424

Boston, % 9.01 9.21 8.61 0.090 0.721

Picnic, % 11.1 9.81 10.6 0.082 0.236 Loin, % 29.1a,b 26.5b 30.2a 0.328 0.048 Ham, % 24.0 25.1 23.7 0.121 0.278

Belly, % 14.5 15.8 14.5 0.141 0.333 Spare ribs, % 2.84b 3.45a 2.53b 0.005 0.001



109

สรป การใชปลายขาวเหนยวกาเปนแหลงพลงงานในสตรอาหารทาใหสมรรถภาพการผลตของสกร มแนวโนมดกวาและมปรมาณคอเลสเตอรอลและ LDL ตากวากลมควบคมทใชขาวโพดและมนเสน รวมทงกลมทใชปลายขาวขาวเปนแหลงพลงงาน โดยปรมาณคอเลสเตอรอล ไตรกลเซอไรด HDL VLDL และ LDL ในพลาสมาสงขนเมอสกรมอายเพมขน นอกจากนยงพบวากลมทไดรบปลายขาวเหนยวกา มแนวโนมของนาหนกทเขาฆาสงกวากลมควบคมและมแนวโนมนาหนกซากอนดกวาอกสองกลม (P>0.05) การตดแตงซากแบบไทยและสากล พบวาไมมความแตกตางกน แตกลมทไดรบปลายขาวเหนยวกามเปอรเซนตเนอสนนอกสงกวากลมทไดรบปลายขาวขาวอยางมนยสาคญ (P<0.05) นอกจากนยงมขอสงเกตวาการใชปลายขาวเหนยวกาเปนแหลงพลงงานในสตรอาหารชวยทาใหเปอรเซนตปอด เปอรเซนตมาม และเปอรเซนตลาไสเลกหลงทาความสะอาด มขนาดเลกลง (P<0.05) แสดงใหเหนวา อวยวะทง 3 มประสทธภาพสงในการทางาน เพราะวาสกรในกลมนมการเจรญเตบโตใกลเคยงกบกลมควบคม

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบคณสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม ทใหทนสนบสนนการวจย

เอกสารอางอง

ดลก สงหนต. 2536. ความสมพนธของโปรตนและระดบ

พลงงานตอสมรรถนะและคณภาพซากของสกรรน-ขน. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน. 92 หนา.

ศนยวจยขาวสรนทร. 2552. ขาวกาอาหารเพอสขภาพและยารกษาโรค [ระบบออนไลน]. แหลงทมา: http://srn.ricethailand.go.th/srrc/fmsev/cont/kg.html (26 เมษายน 2552).

สญชย จตรสทธา. 2551. เทคโนโลยเนอสตว. พมพครง ท 2. ธนบรรณการพมพ, เชยงใหม. 244 หนา.

Behall, K. M., D. J. Scholfield and J. Hallfrisch. 2004. Diets containing barley significantly reduce lipids in mildy hypercholesterolemic men and women. Am. J. Clin. Nutr. 80: 1185-1193.

Bell, J. M. and M. O. Keith. 1993. Effects of combinations of wheat, corn or hulless barley with hulled barley supplemented with soybean meal or canola meal on growth rate, efficiency of feed utilization and carcass quality of market pigs. Anim. Feed. Sci. Tech. 44: 129-150.

Biggs, H. G., J. M. Erikson and W. R. Moorehead. 1975. Annual colorimetric assay of triglycerides in serum. Clin. Chem. 21: 437-441.

Camp, L. K., L. L. Southern and T. D. Bidner. 2003. Effect of carbohydrate source on growth performance, carcass traits, and meat quality of growing-finishing pigs. J. Anim. Sci. 81: 2488-2495.

Carr, S. N., P. J. Rincker, J. Killefer, D. H. Baker, M. Ellis and F. K. McKeith. 2005. Effects of different cereal grains and ractopamine hydrochloride on performance, carcass characteristics, and fat quality in late-finishing pigs. J. Anim. Sci. 83: 223-230.

Dejian H., B. Ou, M. Hampsch-Woodill, J. A. Flanagan and E. K. Deemer. 2002. Development of oxygen radical absorbance capacity assay for lipophilic antioxidants using randomly methylation of the solubility enhancer. J. Agri. Chem. 50: 1815-1821.

Fernandez, M. L., M. Vergara-Jimenez, K. Conde, T. Behr and G. Abdel-Fattah. 1997. Regulation of apolipoprotein B-containing lipoprotein

วารสารเกษตร 27(2): 100-110 (2554)

110

by dietary soluble fiber in guinea pigs. Am. J. Clin. Nutr. 65: 814-822.

Finne-Nielsen, I. L., S. E. Rasmussen, A. Mortensen, G. Ravn-Haren, H. P. Ma, P. Knuthsen, B. F. Hansen, D. Mcphail, R. Freese, V. Breinholt, H. Frandsen and L. Dragsted. 2005. Anthocyanins increase low-density lipoprotein and plasma cholesterol and do not reduce atherosclerosis in Watanabe heritable hyperlipidemic rabbits. Mol. Nurt. Food. Res. 49: 301-308.

Hou, D. X., T. Ose, S. Lin, K. Harazoro, I. Imamura, M. Kubo, T. Uto, N. Terahara, M. Yoshimoto and M. Fuji. 2003. Anthocyanidins induce apoptosis in human promyelocytic leukemia cell: Structure-activity relationship and mechanisms involved. Int. J. Oncol. 23:705-712.

Jung, D. H., H. G. Biggs and W. R. Moorehead. 1975. Colorimetry of serum cholesterol with use of ferric acetate/uranyl acetate and ferrous sulfate/sulfuric acid reagent. Clin. Chem. 21: 1526-1540.

Kitpanit, N. 1981. The utilization of Thai cassava root products in swine ration. Thesis, Master of Science. Tokyo University of Agriculture, Japan.

Konczak-Islam, I., M. Yoshimoto, D. X. Hou, N. Terahara and O. Yamakawa. 2003. Potential chemopreventive properties of anthocyanin-rich aqueous extract from grape seeds. J. Agri. Food Chem. 47:1892-1897.

Kong, J. M., L. S. Chai, N. K. Goh, T. F. Chai and R. Brouillard. 2003. Analysis and biological activities of anthocyanins. Phytochem. 64: 923-933.

Lichenstein, A. H., L. M. Ausman, J. L. Jenner, W. Carrasco, L. J. Gualtieri, J. L. Jenner, J. M. Ordovas, R. J. Nicolosi, B. R. Goldin and E. J. Schaefer. 1994. Rice bran oil consumption and plasma lipid levels in moderaterly hypercholesterolemic humans. Arteriosclerosis 14(4): 549-556.

Mekki, N., C. Dubois, M. Charbonier, L. Cara, M. Senft, A.M. Pauli, H. Portugal, A.M. Lafon and D. Lairon. 1997. Effect of lowering fat increasing dietary fiber on fasting and postprandial plasma lipids in hypercholesterolemic subjects consuming a mixed Mediterranean-Western diet. Am. J. Clin. Nutr. 66: 1443-1451.

Nakamura, H. 1996. Effect of γ-oryzanol on hepatic cholesterol biosynthesis and fecal excretion metabolites. Radioisotopes. 25:371-374.

Nakayama, S., A. Manabe, J. Suzuki, K. Sakamoto and T. Inagake. 1987. Comparative effects of two forms of γ-oryzanol in different sterol compositions on hyperlipidemia induced by cholesterol diet in rats. Jp. J. Pharmacol. 44(2): 135-143.

Ramsey, C. B., L. F. Tribble, C. Wu and K. D. Lind. 1990. Effects of grains, marbling and sex on pork tenderness and composition. J. Anim. Sci. 68: 148-154.

SAS. 2001. SAS User’s Guide. Statistics. SAS. Inst. Inc., Cary, NC. USA.

Shinomiya, M., N. Morisaki, N. Matsuoka, Y. Zumi, A. Saito and A. Kumagai. 1983. Effect of gamma-oryzanol on lipid metabolism in rats fed high-cholesterol diet. Tohoku. J. Exp Med. 141: 191-197.

Vasupen, K., C. Yuangklang, S. Wongsuthavas, P. Srenanul, J. Mitchaothai and A. C. Beynen. 2008. Effect of dietary broken rice and

วารสารเกษตร 27(2): 100-110 (2554)

111

cassava chips on growth, nutrient digestibility and nitrogen retention in growing kadon pigs. J. Food Technol. 6(2): 92-97.

Wilson, T. A., R. J. Nicolosi, B. Woolfrey and D. Kritchevsky. 2007. Rice bran oil and oryzanol reduce plasma lipid and lipoprotein cholesterol concentration and aortic cholesterol ester accumulation to a greater extent than ferulic acid hypercholesterolemic hamsters. J. Nutr. Biochem. 18: 105-112.

Wu, J. F., C. S. Cheng, I. T. Yu and J. N. Hsyu. 2000. Hulless barley as an alternative energy source for growing-finishing pigs on growth performance, carcass quality, and nutrient digestibility. Live Prod. Sci. 65: 155-160.

Zawistowski, J., A. Kopec and D. Kitts. 2009. Effect of a black rice extract (Oryza sativa, L. indica) on cholesterol levels and plasma lipid parameters in Wistar Kyoto rats. J. Funct. Food 1: 50-56.


113

ผลของอาหารทใชขนตอสมรรถภาพการผลตและ คณภาพซากของแมโคนมคดทง

Effect of Finishing Diets on Growth Performance and Carcass Characteristics of Culled Dairy Cows

Abstract: This study was aimed to evaluate an effect of fattening diet on growth performance and carcass quality of culled dairy cows. Culled cows (N = 32) were kept individualy and alloted to one of the four treatments. The control group (T0) was slaughtered immediately after culling-off. The other 3 groups were fed with ad lib corn silage (T1), 6 kg. cassava pulp + ad-lib corn silage (T2) and 6 kg. rough rice bran + ad-lib corn silage (T3). Cows fed with corn silage had the lowest average daily feed intake (10.64 vs.11.21 and 12.11 kg DM/d; P = 0.001), the highest feed : gain ratio (27.79 vs. 21.65 and 25.67; P = 0.087)) and tended to have the lowest ADG (0.38 vs. 0.51 and 0.51 kg/h/d) respectively. No treatment effect was found on average carcass percentage, carcass length, lean percentage, carcass fat percentage, bone percentage, loin eye area and KPH percentage among groups. However, the cassava group (T2) had the highest intramuscular fat (P = 0.006).

ธนาพร บญม1/ สญชย จตรสทธา1/ เสาวลกษณ แยมหมนอาจ1/ จรวฒน พสระ1/ มชาเอล ครอยเซอร2/ และ มชาเอล วคเค3/

Thanaporn Bunmee1/, Sanchai Jaturasitha1/, Saowaluck Yammuen-art1/, Chirawath Phatsara1/, Michael Kreuzer2/ and Michael Wicke3/

Keywords: Culled dairy cow, Finishing diet, Growth performance, Carcass Characteristics, Cassava pulp, Rough rice bran

1/ ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 50200 1/ Department of Animal and Aquatic Science, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200 2/ ETH Zurich,Institute of Agricultural Science, Universiatsrasse 2, CH-8092 Zurich Switzerland 3/ Department of Animal Science, Georg-August University of GÖttingen, Albrecht-Thaer-Weg 3, 37075 GÖttingen, Germany.

114

คานา

ปจจบน ผบรโภคนยมบรโภคเนอโคทมคณภาพด แตเนอโคคณภาพดทผลตไดในประเทศไทยยงมไมเพยงพอ จงตองมการนาเขาเนอโคจากตางประเทศ จากขอมลเศรษฐกจปศสตวพบวา ปรมาณนาเขาเนอโค-กระบอสดแชเยนแชแขง ในป 2552 รวมทงหมด 2,001.09 ตน มลคา 88.78 ลานบาท (กลมงานวจยเศรษฐกจปศสตว, 2552) นบวาเปนการเสยเปรยบทางดานดลการคาอยางมาก ดงนนจงเรมมการปรบปรงคณภาพของเนอโคทจะนามาใชบรโภคภายในประเทศใหมคณภาพดขนทดแทนการนาเขาจากตางประเทศ แตกยงอยในวงจากดเนองจากยงมผประกอบการทสามารถผลตเนอโคทมคณภาพเทยบเทาเนอโคจากตางประเทศอยนอยราย ซงในประเทศไทยยงมโอกาสทจะพฒนาอกมาก โดยยงมโคนมเพศเมยคดทง จานวนประมาณ 4,500 ตวตอป (กลมงานวจยเศรษฐกจปศสตว, 2552) ทยงไมไดรบการปรบปรงคณภาพเนอกอนการเขาโรงฆา เกษตรกรตองขายเนอในราคาถก ตากวาราคาซอขายโดยทวไป ดงนนจงนบวาเปนโอกาสทจะพฒนาขนมาทดแทนการนาเขาเนอจากตางประเทศไดหากสามารถหาปจจยท มผลตอคณภาพเนอ มาปรบปรงใหไดเนอโคทมคณภาพดขน ชยณรงค (2529) รายงานวา เนอทมคณภาพดตรงกบความตองการของผบรโภคนนจะขนอยกบ พนธโค อายโค

ปรมาณไขมนแทรก วธการขน และการจดการหลงการฆา โดยการใหอาหารพลงงานสงเปนเวลาสน ๆ นนเปนวธการหนงทนาสนใจ ซงในการศกษาของ Vestergaard et al. (2007) พบวา สามารถเพมคณภาพซากของโคนมเพศเมยคดทงได อกทงยงสามารถเพมไขมนแทรกในกลามเนอและความนารบประทานของเนอเมอนามาทาสเตกไดอกดวย (Miller et al., 1987 และ Cranwell et al., 1996) งานทดลองนมวตถประสงคทจะนาผลพลอยไดทางการเกษตรทหาไดงายในทองถน มาทาการขนแมโคนมคดทงเพอใหไดมาซงเนอทมคณภาพด เปนทตองการของผบรโภคและยงสรางกาไรใหแกผเลยงอกดวย

อปกรณและวธการ

ใชโคนมเพศเมยคดทงลกผสม Holstein-Friesian

จานวน 32 ตว ทมอายและจานวนรอบการใหนมทใกลเคยงกน แบงออกเปน 4 กลมการทดลอง กลมละ 8 ตว ดงน 1. กลมควบคม (T0) ฆาทนทหลงปลดระวาง 2. ใหขาวโพดหมกเพยงอยางเดยว (T1) 3. ใหกากมนสมปะหลง 6 กโลกรม รวมกบ ขาวโพดหมก (T2) และ 4. ใหราหยาบ 6 กโลกรม รวมกบ ขาวโพดหมก (T3) โดยกลม T1-T3 ไดรบขาวโพดหมกอยางเตมท (ad libitum) ซงขาวโพดหมกทใหเปนตนขาวโพดหวานหลงเกบฝกแลวจงทาการหมก โคแตละตวแยกขงในคอกทมขนาด 3 x 5

บทคดยอ: การทดลองขนอาหารเปนเวลา 80 วน แกโคนมเพศเมยคดทงเพอศกษาสมรรถภาพการผลตและคณภาพซาก ไดแบงแมโคเปน 4 กลม (กลมละ 8 ตว แยกขงคอกละ 1 ตว) ไดแก กลมทฆาทนทหลงจากปลดระวาง (T0) กลมทไดรบขาวโพดหมกเตมท (T1) กลมทไดรบกากมนสาปะหลง 6 กโลกรมรวมกบขาวโพดหมกเตมท (T2) และ กลมทไดรบราหยาบ 6 กโลกรมรวมกบขาวโพดหมกเตมท (T3) พบวาปรมาณการกนไดเฉลยตอวนและอตราการแลกนาหนกของแมโค นมทดลองมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P = 0.001 และ P = 0.087) โดยกลมทใหขาวโพดหมกเพยงอยางเดยวมปรมาณการกนไดนอยทสด (10.64 เทยบกบ 11.21 และ 12.11 kg DM/d) ตามลาดบ และมอตราการแลกนาหนกดอยทสด (27.79 เทยบกบ 21.65 และ 25.67) ตามลาดบ และยงมแนวโนมของอตราการเจรญเตบโตตาทสดดวย (0.38 เทยบกบ 0.51 และ 0.47 กก./ตว/วน) ตามลาดบ แตไมพบความแตกตางทางสถต เชนเดยวกบในดานของคณภาพซากคอ คาเปอรเซนตซาก ความยาวซาก ปรมาณเนอแดง ปรมาณไขมนในซาก ปรมาณกระดก พนทหนาตดเนอสน และ เปอรเซนตไขมนหมไต แตกลามเนอของโคกลมทไดรบกากมนสมปะหลงมปรมาณไขมนแทรกมากกวากลามเนอจากโคกลมอนอยางมนยสาคญทางสถต (P = 0.006)

คาสาคญ: โคนมเพศเมยคดทง อาหารโคขน สมรรถภาพการผลต ลกษณะของซาก กากมนสมปะหลง ราหยาบ

วารสารเกษตร 27(2): 113-120 (2554)

115

เมตร จดใหมนากนอยางพอเพยง ใชระยะเวลาในการเลยงประมาณ 80 วน

การศกษาดานสมรรถภาพการผลต

บนทกนาหนกโคทกตวในวนท 1, 35 และ 80 ของการทดลอง บนทกปรมาณอาหารทกน และทาการเกบตวอยางอาหารมาวเคราะหหาปรมาณ ความชน วตถแหง โปรตน ไขมน อนทรยวตถ เยอใย และเถา (AOAC, 1993) ดงแสดงในตารางท 1

การศกษาดานคณภาพซาก

เมอเลยงดวยอาหารทดลองครบ 80 วน นาโคในแตละกลมการทดลอง เขาฆา โดยอดอาหารโคกอนอยางนอย 12-24 ชวโมงแลวชงนาหนกโคมชวต (live weight) หลงฆาบนทกนาหนกซากอน นาซากทไดไปแชเยนทอณหภม 3 ๐C เปนเวลา 24 ชวโมง บนทกนาหนกซากเยน วดความยาวซาก โดยวดจากตาแหนงซโครงแรกถงหวกระดก lumbar ดวยสายวด จากนนบนทกพนทหนาตดเนอสน (loin eye area) จากเนอสนนอกบรเวณตาแหนงซโครงซท 12 และ 13 โดยใชกระดาษลอกลาย ทาซา 2 ครง แลวนามาอานดวยเครองวดพนท (planimeter) ชงนาหนกกระดก หนง ไขมนในซาก และ อวยวะภายใน คานวนเปนเปอรเซนตตอนาหนกมชวต ทาการตดแตง .

ซากโคแบบไทยแลว บนทกนาหนกของชนสวนซากทกชน นาหนกในแตละสวนทไดนาไปคานวนเปนเปอรเซนตของนาหนกซากเยน (percentage of chill carcass weight) (สญชย, 2550) การวเคราะหปรมาณไขมนแทรกในกลามเนอทาโดยใชตวอยางเนอสนทบดแลวจานวน 5 กรม มาสกดไขมนตามวธ AOAC (1993)

การวเคราะหทางสถต

ขอมลทงหมดนามาวเคราะหความแปรปรวน ตามแผนการทดลอง Completely Randomized Design (CRD) และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยโดยวธ Duncan’s New Multiple Range Test โดยใชโปรแกรมสาเรจรป SAS (SAS, 1998) โดยแบงออกเปน 2 สวนคอ 1. สมรรถภาพการผลต ทาการวเคราะหความแตกตางของคาเฉลยของ 3 กลมการทดลองไมรวมถงกลมทไมไดรบการขนอาหาร (กลมควบคม) และสวนท 2 คณภาพซาก ทาการวเคราะหขอมลในทกกลมการทดลอง


จากตารางท 1 แสดงปรมาณโภชนะของอาหาร

ทดลองพบวา กากมนสาปะหลงมพลงงานรวม (GE) มากทสด คอมคาเทากบ 3,723 Kcal ตามลาดบ สวนขาวโพด

Table 1 Ingredient composition (% of DM) of diets used in culled cow feeding trial Corn silage Cassava pulp Rough rice bran

DM (%)

CP (%)

EE (%)

CF (%)

Ash (%)

NDF (%)

ADF (%)

ADL (%)

GE1 (Kcal)

24.80

6.79

1.35

31.20

6.54

62.80

36.20

8.67

3,655

88.90

2.58

2.50

13.20

3.85

37.60

9.80

3.90

3,723

87.60

5.70

4.81

12.80

6.20

42.10

14.08

4.48

3,315 1 The data was analyzed by using bomb calorimeter.


116

หมกมปรมาณโปรตนมากทสด คอมคา 6.79 เปอรเซนตของวตถแหง รองลงมาคอ ราหยาบ และกากมนสาปะหลง (5.70 และ 2.58 เปอรเซนต) ตามลาดบ ในขณะทพบวาในราหยาบมปรมาณไขมนมากทสด รองลงมาคอ กากมนสาปะหลงและขาวโพดหมก (4.81, 2.50 และ 1.35 เปอรเซนต) ตามลาดบ

จากผลการทดลองดงแสดงในตารางท 2 พบวา ปรมาณการกนไดของกลมทไดรบเพยงขาวโพดหมกมคาตากวาในกลมการทดลองอน อยางมนยสาคญยงทางสถต (P = 0.001) สอดคลองกบอตราการเจรญเตบโตเฉลยตอวนทมคานอยทสดดวย (0.38 กโลกรมตอวน) ในขณะทการขนดวยกากมนสาปะหลงมนาหนกตวทเพมขนมากกวากลมการทดลองอน คอมคาเทากบ 0.51 กโลกรมตอวน และกลมทไดรบราหยาบมนาหนกเพมขน 0.47 กโลกรมตอวน

สอดคลองกบการทดลองของ Minchin et al. (2009) ทศกษาผลของการใหอาหารทมระดบพลงงานทแตกตางกนตอคณภาพซากของโคนมเพศเมยคดทง พบวา นาหนกตวสดทายเมอสนสดการทดลองของทก ๆ กลมไมมความแตกตางกน แตอตราการเจรญเตบโตตอวนในกลมทไดรบอาหารขน 9 กโลกรมตอวนรวมกบหญาหมก มคามากทสดอยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.001) คอมคามากขน 0.44 กโลกรมตอวน เมอเปรยบเทยบกบกลมทใหเพยงหญาสดอยางเดยว สอดคลองกบปรมาณอาหารทกนทมากขนอยางมนยสาคญทางสถต ในกลมทเสรมอาหารขนในปรมาณทสงขน สาหรบในการทดลองนกลมทไดรบขาวโพดหมกเพยงอยางเดยวจะมปรมาณการกนไดตากวากลมอนซงอาจเนองมาจากความเปนกรดในกระเพาะ ประกอบกบมปรมาณความชนสง จงมวตถแหงและสวนของเนออาหารนอยกวา สงผลใหอตราการเจรญเตบโตใน

Table 2 Growth performance of culled cows fed with different diets T0 T1 T2 T3 SEM1/ P-value

Number of animals 8 8 8 8 - -

Initial weight (kg) - 446.62 409.14 445.50 14.65 0.639

Final weight (kg) 424.68 477.87 451.43 484.00 13.87 0.731

Weight gain

31.25 42.28 38.50 4.21 0.343

Average daily gain

(kg/day) - 0.38 0.51 0.47 0.01 0.342

Average daily feed

intake (kg DM) - 10.64b 11.21ab 12.11a 0.14 0.001

FCR (Feed : Gain) - 27.79a 21.65b 25.67ab 3.70 0.087

Average feeding

period (Day) - 81.60 81.60 81.60 - -

a,b Means within the same row with different superscripts differ significantly (p<0.05) 1/ Standard error of the means.

T0 = slaughter immediately after drying-off, T1 = fed ad – lib corn silage, T2 = fed cassava pulp + ad – lib corn silage, T3 = fed

rough rice bran + ad-lib corn silage.

วารสารเกษตร 27(2): 113-120 (2554)

117

กลมนมแนวโนมลดลงดวย และจากองคประกอบทางเคมในอาหาร (ตารางท 1) ของกากมนสมปะหลงพบวามปรมาณพลงงานสงกวาราหยาบ จงทาใหโคกลมนมอตราการเจรญเตบโตและอตราการแลกนาหนกดกวากลมอน สอดคลองกบ Sawyer et al. (2004) ทศกษาผลของการใหอาหารขนและอาหารหยาบในสดสวนทตางกนพบวา โคทไดรบอาหารพลงงานสงในปรมาณทมากขนจะมปรมาณการกนไดนอยลง แตมประสทธภาพการเปลยนอาหารดขน อตราการเจรญเตบโตตอตวตอวนเพมขนจาก 1.28 ก โลกรมตอวนในกลมท ใหอาหารหยาบ 30 เปอรเซนต เปน 1.55 กโลกรมตอวนในกลมทใหอาหารหยาบ 10 เปอรเซนต และ Swingle et al. (1979) ซงทดลองใหอาหารพลงงานตางกนแกโคคดทงพบวา ประสทธภาพการเปลยนอาหารในกลมทไดรบอาหารขน 80เปอรเซนต มคาดกวากลมทไดรบอาหารขน 30เปอรเซนต และมอตราการเจรญเตบโตมากกวาดวย (1.60 และ 1.26 กโลกรมตอวน) ขดแยงกบการทดลองของ Boleman et al. (1996) ทไดศกษาผลของระดบโปรตนในอาหารขนในแมโคทโตเตมทแลวพบวา การใหอาหารขนทมระดบโปรตนสงจะทาใหแมโคมนาหนกตวเมอสนสดการทดลองและมพนทหนาตดเนอสนมากกวากลมทไดรบโปรตนในระดบตา แตไมพบความแตกตางทางสถต (550 และ 543 กโลกรม และ 76 และ 72.6 ตารางเซนตเมตร) Schnell et al. (1997) ไดศกษา การใชอาหารพลงงานสงในแมโคนมคดทง ในระยะเวลา ตาง ๆ กนคอ 0, 14, 28, 42 และ 56 วน พบวา นาหนกสดทายกอนสงโรงฆาของแมโคจะเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต (p< 0.05) คอเพมขนจาก 512 กโลกรมเปน 606 กโลกรม เมอใชเวลาใหอาหารตงแต 28 วนเปนตนไป

จากตารางท 3 แสดงสวนประกอบตาง ๆ ของซากพบวา ในทกกลมการทดลองมความแตกตางอยางไมมนยสาคญทางสถต ทงในเรองของ นาหนกสดทายกอนฆา เปอรเซนตซาก ความยาวซาก เปอรเซนตเนอแดง เปอรเซนตไขมนในซาก เปอรเซนตกระดก พนทหนาตดเนอสน และ เปอรเซนตไขมนหมไต สอดคลองกบการทดลองของ Minchin et al. (2009) ทไมพบความแตกตางทางสถตของ นาหนกซาก และเปอรเซนตไขมนในซาก แตเมอพจารณากลมการทดลองท 1 ทไมไดรบการขนอาหาร

พบวา นาหนกตวสดทายเมอสนสดการทดลอง ปรมาณไขมนในซาก พนทหนาตดเนอสน และ ปรมาณไขมนหมไต มแนวโนมนอยกวาทกกลมการทดลอง สอดคลองกบการทดลองของ Franco et al. (2009) ทศกษาผลของระยะเวลาในการขนอาหาร (0 - 60 วน) ตอคณภาพซาก พบวา นาหนกซาก สดสวนของรางกาย และระดบของไขมนทประเมนดวยสายตานนมแนวโนมทแตกตางกน โดยจะมคามากขนตามระยะเวลาในการขนอาหารทนานขน ในทกกลมการทดลอง และสอดคลองกบการทดลองของ Matulis et al. (1987) ซงศกษาผลของระยะเวลาในการขน ตอคณภาพซากแมโคคดทงพบวา ปรมาณเนอแดงในทกกลมการทดลอง เพมขนตามระยะเวลาขนทนานขน โดยในกลมทไมไดรบการขนอาหารมปรมาณเนอแดง 66.6 กโลกรม ในขณะทกลมทขนอาหารเปนเวลา 84 วน มปรมาณเนอแดง 85.6 กโลกรม และปรมาณไขมนกเพมขนตามระยะเวลาขนทเพมขนดวย (เพมจาก 6.3 เปน 25.4เปอรเซนต) ในการทดลองของ Swingle et al. (1979) พบวา การใหอาหารพลงงานสงแกโคคดทงจะทาให นาหนกซากเลาะกระดกและเปอรเซนตไขมนในซากเพมสงขนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) คอเพมจาก 44 กโลกรม เปน 115 กโลกรม และ 52.1 เปน 62.7เปอรเซนต ตามลาดบเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม สอดคลองกบการทดลองของ Schnell et al. (1997) ทพบความแตกตางทางสถตของนาหนกซาก (p<0.05) ระหวางกลมควบคมและกลมการทดลองทใหอาหารเปนเวลา 56 วน คอเพมขนจาก 256 เปน 319 กโลกรม ในการทดลองนพบวา พนทหนาตดเนอสนเพมขนตามจานวนวนทใหอาหารทเพมขนคอ เพมจาก 63.60 เปน 70.63 ตารางเซนตเมตร สวนการทดลองของ Sawyer et al. (2004) พบวานาหนกซากอนของโคทไดรบการขนดวยอาหารขนจะมนาหนกมากกวาโคทไมไดรบการขนดวยอาหารขน (327.8 เทยบกบ 296.3 กโลกรม ตามลาดบ) อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) และยงพบความแตกตางทางสถตของ ความหนาของไขมนสนหลง (fat thickness) ทเพมขนจาก 0.81 เปน 1.10 เซนตเมตร แตไมพบความแตกตางของพนทหนาตดเนอสน สอดคลองกบการทดลองของ Vestergad et al. (2007) ทพบวา นาหนกซาก และเปอรเซนตซากเพมขนตามระยะเวลาทใชขนอาหารทมาก


118

ขน (จาก 248 เปน 337 กโลกรม และ 45.1 เปน 48.5เปอรเซนต ตามลาดบ)

สาหรบปรมาณไขมนในเนอนนพบวา ในกลมการทดลองทใหกากมนสมปะหลงมปรมาณไขมนในเนอมากกวากลมอน คอมคาเทากบ 6.69 เปอร เซนต รองลงมาคอ กลมทไดรบราหยาบ ขาวโพดหมกเพยงอยางเดยว และกลมทไมไดรบอาหารตามลาดบ (4.21, 3.98 และ 3.38เปอรเซนต ตามลาดบ) สอดคลองกบผลการทดลองของ Schnell et al. (1997) และ Faulkner et al. (1989) ทพบวา การเสรมอาหารพลงงานสงแกแมโคนมคดทงในระยะเวลาทมากขนจะทาใหมปรมาณไขมนแทรกในเนอเพมขน (เพมขนจาก 5.04เปอรเซนต เปน

9.72เปอรเซนต ท 56 วน และเพมขนจาก 2.7เปอรเซนต เปน 13.95เปอรเซนต ท 84 วน ตามลาดบ) ทงนเนองมาจากการใหกากมนสมปะหลง ราหยาบ เสรมลงไปในอาหารของโคนมเพศเมยคดทงนน เปนการใหพลงงานทมากเกนกวาระดบความตองการเพอการดารงชพของโค ดงนนพลงงานท เหลอจงถกนาไปสรางเปนไขมนในกลามเนอเพอใชเปนแหลงพลงงานสารองตอไป (Minchin et al., 2009)

สวนประกอบของซากรวมทงเปอรเซนตของอวยวะภายในและนอกของโคนมเพศเมยท เลยงดวยอาหารแตละชนดจะไมมความแตกตางกน ดงแสดงในตารางท 3 สอดคลองกบการทดลองของ Minchin et al.

Table 3 Carcass characteristics of culled cows fed for 80 days with different diets T0 T1 T2 T3 SEM1 P-value

Carcass weight (kg.) 194.08 178.24 193.66 200.37 69.86 0.679

Dressing percentage (%) 45.70 37.30 42.90 41.40 47.70 0.515

Carcass length (cm) 138.00 141.00 142.00 137.00 11.70 0.264

Skin (%) 15.40 13.90 13.20 13.40 11.50 0.86

Kidney (%) 0.25 0.23 0.23 0.27 0.01 0.62

Lung (%) 1.49 1.74 1.54 1.60 0.60 0.73

Heart (%) 0.44 0.36 0.40 0.39 0.29 0.79

Liver (%) 1.33 1.20 1.08 1.23 0.16 0.46

Spleen (%) 0.23 0.20 0.17 0.20 0.01 0.29

Tongue (%) 0.33 0.33 0.34 0.34 0.02 0.92

KPH (%) 1.01 2.27 5.88 1.43 15.10 0.42

Lean (%) 54.30 53.40 53.60 55.10 6.72 0.897

Fat (%) 20.80 23.80 22.40 21.80 4.20 0.626

Bone (%) 20.00 18.00 18.80 17.50 6.00 0.624

Trim (%) 3.52 3.64 3.99 3.87 1.08 0.415

Loin eye area (cm2) 74.10 87.90 80.50 86.00 75.70 0.284

Intramuscular fat (%) 3.38b 3.98b 6.69a 4.21b 1.71 0.006 a,b Means within the same row with different superscripts differ significantly (p<0.05) 1/ Standard error of the means.

T0 = slaughter immediately after drying-off, T1 = fed ad – lib corn silage, T2 = fed cassava pulp + ad – lib corn silage, T3 = fed

rough rice bran + ad-lib corn silage.

วารสารเกษตร 27(2): 113-120 (2554)

119

(2009) ทพบวา การใหอาหารขนพลงงานสงในระยะเวลาทแตกตางกนไมมผลทาใหสวนประกอบของซากแตกตางกน และการทดลองของ Apple (1999) ทรายงานวา ไมพบความแตกตางในเรองของนาหนกของอวยวะภายในและนอกของโคนมเพศเมยคดทงทมสดสวนของรางกาย (Body condition score) ทแตกตางกน

สรปและขอเสนอแนะ

การขนแมโคนมคดทงโดยใชตนขาวโพดหมก

เพยงอยางเดยว ทาใหโคกนอาหารไดนอยกวากลมทเสรมกากมนสมปะหลงและราหยาบอยางมนยสาคญทางสถต (P = 0.001) และในกลมการทดลองทใหกากมนสมปะหลงมแนวโนมทาใหอตราการแลกนาหนก และอตราการเจรญเตบโตดทสด เชนเดยวกบคณภาพซาก นาหนกของชนสวนตางๆ และคาปรมาณไขมนแทรกในกลามเนอของกลมการทดลองทใหกากมนสมปะหลงจะมคามากทสดอยางมนยสาคญทางสถต (P = 0.006) คอมคาเพมขน 3.31เปอรเซนต เมอเปรยบเทยบกบกลมทไมไดรบการขนอาหาร นอกจากนยงพบวาไมวาจะใชกากมนสมปะหลงหรอราหยาบเปนแหลงอาหารพลงงานสงใหแกโคนมเพศเมยคดทงกจะทาใหมลคาของเนอโคเพมขนไดไมแตกตางกน แตเนองจากกากมนสมปะหลงมราคาถกกวาราหยาบ (3.50 เทยบกบ 4.50 บาท ตามลาดบ) จงควรใชกากมนสมปะหลงเปนแหลงอาหารพลงงานสงในการเลยงขนใหแกโคนมเพศเมยคดทง เพอเปนการเพมรายไดแกเกษตรกรผเลยงตอไป


ขอขอบคณโครงการมหาวทยาลยวจยแหงชาต

ภายใตการสนบสนนของสานกงาน คณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) โครงการปรญญาเอกกาญจนาภเษก สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) Alexander von Humboldt Foundation และบรษทเชยงใหม เฟรชมลค จากด


กลมวจยเศรษฐกจปศสตว. 2552. ขอมลเศรษฐกจปศสตวประจาป 2552. สานกพฒนาการปศสตวและการถายทอดเทคโนโลย กรมปศสตว 75 น.

ชยณรงค คนธพนต. 2529. วทยาศาสตรเนอสตว. ไทยวฒนาพานช จากด. กรงเทพฯ 276 น.

สญชย จตรสทธา. 2550. การจดการเนอสตว. พมพครงท 4. โรงพมพมงเมอง. เชยงใหม. 171 น.

AOAC. 1993. Official Method of Analysis. Association of Official Analytical Chemists, Arlingtion, V.A.

Apple, J. K. 1999. Influence of body condition score on live and carcass value of cull beef cows. J. Anim. Sci. 77: 2660-2669.

Boleman, S. J., R. K. Miller, M. J. Buyck, H. R. Cross and J. W. Savell. 1996. Influence of realimentation of mature cows on maturity, color, collagen solubility and sensory characteristics. J. Anim Sci. 74: 2187-2194.

Cranwell, C. D., J. A. Unruh, J. R. Brethour and D. D. Simms. 1996. Influence of steroid implants and concentrate feeding on carcass and longissimus muscle sensory and collagen characteristics of cull beef cows. J. Anim. Sci. 74: 1777-1787.

Faulkner, D. B., F. K. Mckeith, L. L. Berger, D. J. Kesler and D. F. Parrett. 1989. Effect of testosterone propionate on performance and carcass characteristics of heifers and cows. J. Anim. Sci. 67: 1907-1915.

Franco, D., E., Bispo,L., Gonzalez, J. A. Vazquez and T. Moreno . 2009. Effect of finishing and ageing time on quality attributes of loin from the meat of Holstein- Fresian cull cows. Meat Sci. 83: 484-491.

Matulis, R. J., F. K. Mckeith, D. B. Faulkner, L. L. Berger and P. George. 1987. Growth and


120

carcass characteristics of cull cows after different times on feed. J. Anim. Sci. 65: 669-676.

Miller, M. F., H. R. Cross, J. D. Crouse and T.G. Jenkins. 1987. Effect of feed energy intake on collagen characteristics and muscle quality of mature cows. Meat Sci. 21: 287-293.

Minchin, W., F. Buckley, D. A. Kenny, F. J. Monahan, L. Shalloo and M. O’Donovan. 2009. Effect of grass silage and concentrate based finishing strategies on cull dairy cow performance, carcass and meat quality characteristics. Meat Sci. 81: 93-101.

SAS Institute. 1996. SAS User’s Guide. SAS Institute Inc., Cary, NC.

Sawyer, J.E., C.P. Mathis and B. Davis. 2004. Effects of feeding strategy and age on live animal performance, carcass characteristic and economics of short-term feeding programs for culled beef cows. J. Anim Sci. 84: 3646-3653.

Schnell, T.D., K.E. Belk, J.D. Tatum, R.K. Miller and G.C. Smith. 1997. Performance, carcass and palatability traits for cull cows fed high-energy concentrate diets for 0, 14, 28, 42 or 56 days. J. Anim. Sci. 75: 1195-1202.

Swingle, R.S., C.R. Roubicek, R.A. Wooten, J.A. Marchell and F.D. Dryden. 1979. Realimentation of cull range cows. I. Effect of final body condition and dietary energy level on rate efficiency and composition of gains. J. Anim Sci. 48: 913-918.

Vestergaad, M., N.T. Madsen, H.B. Bligaard, L. Bredahl, P.T. Rasmussen and H.R. Andersen. 2007. Consequences of two or four month of finishing feeding of culled dry dairy cows on carcass characteristics and technological and sensory meat quality. Meat Sci. 76: 635-643.

วารสารเกษตร 27(2): 113-120 (2554)

121

แนวทางการแกปญหาไฟปาแบบผสมผสานในพนท อทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปยของเกษตรกรใน ตาบลดอนแกว อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม

Integrated Approach for Solving Forest Fire Problems in Doi Suthep-Pui National Park Area, of Farmers in Donkeaw

Sub-district, Mae Rim District, Chiang Mai Province

Abstract: Qualitative research methodology completed with descriptive statistics, were applied for this study. Content analysis was employed as data examination. As for the part of descriptive statistics, the techniques for research analysis were percentage, arithmetic mean, minimum, maximum and standard deviation respectively.

The result of the part of qualitative research based on the situation of forest fire showed that the situation was severed and influenced people considerably. Conditions and factors of forest fire problem were divided into two issues: excessive exploitation by local people and lack of cooperation between government sector and the community. For the solution, it was necessary to reconcile understandings between the concerned authorities and the community, as well as to improve financial support management for the forest fire protection. However, communities’ unification and participation in forest fire protection remained intangible in practice.

The result of the part of descriptive statistics showed that local farmers greatly awared of the situation of forest fire and carbon emission which had been leading to air-pollution and effecting to the environment. With regards to the condition or factor of forest fire occurrence, the farmers agreed that it was because of the exploitation of the burned forest area for wild products. For the solution of forest fire problems, farmers agreed in many issues, such as raising campaign for stimulating local youth to protect their beloved forest, and strictly implementing forest fire law. For the problems and obstacles in solving forest fire in the area, it was found that the crucial problems was the difficulties in arresting illegal intruders who managed to escape.

ณฐพงษ โพธศร1/ รจ ศรสญลกษณ1/ บศรา ลมนรนดรกล1/และ สนทร คายอง2/ Nattapong Posee1/, Ruth Sirisunyaluck1/, Budsara Limnirankul1/and Soontorn Khamyong2/

Keywords: Guidelines for solving, forest fire, Doi Suthep-Pui National Park Area, Donkeaw Sub-district

1/ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและสงเสรมเผยแพรการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ.เมอง จ.เชยงใหม 50200 1/Department of Agricultural Economics and Extension, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai, Thailand 50200

2/ภาควชาพชศาสตรและทรพยากรธรรมชาต คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ.เมอง จ.เชยงใหม 50200 2/Department of Plant Science and Natural Resources, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai, Thailand 50200

122

คานา ปญหาไฟปาทเกดขนในประเทศไทยนน ทาให

พนทปาไมทมอยเสอมโทรมลงทกๆป ซงปรมาณของพนทปาทเสยหายนนกอใหเกดผลกระทบดานตางๆ ในพนทปาและพนทใกลเคยงตามมาและการเกดไฟปาในพนทหนงๆ ไมเพยงจะกอใหเกดความเสยหายแกพนทเทานน แตยงจะสงผลเสยหายคลอบคลมตอสงแวดลอมของโลกอกดวย (ศร, 2543)

จงหวดเชยงใหมมอทยานแหงชาตหลายแหง และอทยานแหงชาตเหลานกประสบปญหาไฟปาทกป อทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปยกเชนเดยวกนโดยเฉพาะตาบลดอนแกวทเปนชมชนใกลเมองและมพนทสวนหนงอยในเขตอทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปยซงเปนพนทเสยงในการเกดปญหาไฟปา ทผานมา ปญหาไฟปาไดสรางความเสยหายตอพนทในบรเวณสวนทตดกบเขตอทยานแหงชาต ดอยสเทพ-ปย คอในสวนของหมท 3 บานศาลา-หวยตงเฒา การเกดไฟปาในพนทน นบตงแต พ.ศ. 2547-2552 นนเกดขน 112 ครง สรางความเสยหายตอพนทปา เปนพนท 532 ไร (สถานควบคมไฟปาเชยงใหม, 2552)

โดยมการเกดไฟปาสงเปนอนดบสองของพนทอทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปย โดยสาเหตสวนใหญของการเกดไฟปานนมกมาจากการเกบหาของปา อยางไรกตามบคคลทมสวนเกยวของกบปญหาไฟปาและไดรบผลกระทบจากไฟปา คอ ผทอยอาศยในทองทนนและมวถชวตทเกยวของกบพนทปา ซงเกษตรกรกเปนสวนหนงของกลมเปาหมายทมความสาคญ คนเหลานนาจะทราบดถงสาเหต ปญหาการเกดไฟปา ผลกระทบทชมชนไดรบจากสภาพปญหาทเกดขนรวมไปถงวธการทเหมาะสมในการปองกนไฟปา และอาจมความคดทดในการเสนอแนวทางการแกปญหาการเกดไฟปาทเหมาะสมกบชมชนและวถชวตของตนเอง

การวจ ยคร งน ม ว ตถประสงค เพ อศกษา 1) สถานการณความรนแรงของการเกดปญหาไฟปาในพนทเขตอทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปย ในพนท ตาบลดอนแกว อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม 2) วเคราะหเงอนไขและปจจยในการเกดไฟปาในมมมองของเกษตรกรในพนท และองคกรทมสวนเกยวของ 3) ศกษาแนวทางการแกปญหาไฟปาของเกษตรกรในพนท

บทคดยอ: การวจยในครงนใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพประกอบกบการใชสถตเชงพรรณนา และใชวธการวเคราะหเนอหา สวนสถตเชงพรรณนาทใชไดแก คารอยละ คาเฉลยเลขคณต คาตาสด คาสงสด และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการศกษาในเชงคณภาพ พบวา เกษตรกรในพนทอทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปยมความคดเหนวาปจจบน ไฟปามความรนแรงและสงผลกระทบมากขน เงอนไขและปจจยทกอใหเกดปญหาไฟปาในพนทม 2 ประเดนหลก คอ การเขาไปใชประโยชนของประชาชนและการขาดความรวมมอในการจดการของภาครฐและชมชน สวนแนวทางในการแกไขปญหาไฟปาจะตองมการปรบทศนคตรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของกบชมชน และการจดการสนบสนนในดานงบประมาณในการปองกนไฟปา สวนดานการรวมกลมและการมสวนรวมของชมชนในการจดการไฟปาพบวายงขาดความชดเจนในการดาเนนการปองกนปญหาไฟปา

ผลการศกษาจากสถตเชงพรรณนาพบวา เกษตรกรเหนดวยอยางยงวาการเกดปญหาไฟปาและหมอกควนทาใหเกดมลพษทางอากาศและมผลกระทบตอสงแวดลอม สวนเงอนไขและปจจยททาใหเกดไฟปาเกษตรกรเหนดวยวามสาเหตเนองมาจากการเผาพนทปาเพอการเกบหาของปา ดานแนวทางการแกไขปญหาไฟปาเกษตรกรเหนดวยอยางยงในหลายประเดน เชน ควรรณรงคการปลกจตสานกใหกบเยาวชนใหมความรกและผกพนกบพนทปา และการใชมาตรการกฎหมายทรนแรง สวนปญหาและอปสรรคในการแกไขปญหาไฟปาในพนทพบวาปญหาทสาคญคอ การจบกมผกระทาผดทาไดยากเนองจากเสนทางเขาปามหลายเสนทาง คาสาคญ: แนวทางแกปญหา ไฟปา อทยานแหงชาตดอยสเทพ – ปย ตาบลดอนแกว

วารสารเกษตร 27(2): 121-127 (2554)

123

อปกรณและวธการ อปกรณ

เครองมอทใชในการเกบขอมลในเชงคณภาพผวจยใชวธการสงเกตการณ และสมภาษณขอมลเชงลก ตวแทนเกษตรกรจากกลมตางๆ และทาการสนทนากลม เพอทราบถงสถานการณและการเกดปญหาไฟปาในพนท นอกจากนผวจยใชแบบสอบถาม โดยแบงเนอหาออกเปน 7 ตอน ไดแก ขอมลทวไปของผใหขอมล ความคดเหนของเกษตรกรตอสถานการณไฟปาในพนท ผลกระทบทเกดจากปญหาไฟปา ความคดเหนของเกษตรกรตอเงอนไขและปจจยททาใหเกดไฟปา แนวทางการแกปญหาไฟปา ปญหาและอปสรรคในการแกไขปญหาไฟปาในพนท และขอเสนอแนะของเกษตรกร และทาการวเคราะหขอมลโดยการใชโปรแกรมสาเรจรปเพอการวจยทางสงคมศาสตร สถตทใชวเคราะหขอมลคอ สถตเชงพรรณนา ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลยเลขคณต คาต าสด คาสงสด และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน สวนการวเคราะหขอมลเกยวกบทศนคตใชการคานวณคาเฉลยถวงนาหนก (สวมล, 2546)

วธการ การวจยในครงนผวจยใชระเบยบวธวจยเชง

คณภาพ ประกอบกบการใชสถตเชงพรรณนาควบคกนในการทาวจย โดยประชากรเปาหมายในการวจยในเชงคณภาพ ไดแก ตวแทน ผนาเกษตรกรในพนทตาบลดอนแกว จานวน 30 ราย เจาหนาทจากสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดเชยงใหม เจาหนาทจากอทยานแหงชาตดอยสเทพ – ปย เจาหนาทจากสถานควบคมไฟปาเชยงใหม ตวแทนจากสานกงานสงเสรมการทองเทยวอางเกบนาหวยตงเฒา และตวแทนจากองคการบรหารสวนตาบลดอนแกว สวนประชากรทใชในการศกษาสถตเชงพรรณนาคอ เกษตรกรในตาบลดอนแกว อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ซงมจานวนทงสน 221 ราย ผวจยกาหนดขนาดตวอยาง จานวน 143 รายตามวธการของ Yamane(1967) ผวจยสมตวอยางผประกอบอาชพการเกษตรมาจากประชากรจากหมบานทง 10 หมบาน ไดแก บานบอป บานดอนแกว บานศาลา

บานปาแงะ บานพระนอน บานปารวก บานสนเหมอง บานชะเยอง บานสบสา-หนองฟาน และบานพระเจานงโกน

ผลการศกษา

ขอมลทวไปของเกษตรกรกลมตวอยางพบวา ใน

ดานการไดรบขอมลขาวสารทเกยวของกบไฟปาพบวารอยละ 47.60 ไดรบขอมลขาวสารทเกยวของทางผนาชมชน รอยละ 60.80 ไมเคยไดรบการฝกอบรมการใหความรและการปองกนเกยวกบปญหาสงแวดลอมและไฟปา รอยละ 64.30 ไมเคยเขารวมการชวยเหลอปองกนและแกไขปญหาไฟปา และรอยละ 44.10 ไมเคยเขาไปใชประโยชนในพนทปา มเพยงรอยละ 29.40 เทานนทเขาไปใชประโยชนในพนทปาเพอไปเกบหาของปา

สถานการณไฟปาในพนทตาบลดอนแกวนน เรมมผลกระทบทรนแรงมากขนตงแตป พ.ศ. 2548 เปนตนมาจนถงปจจบน การทเกดปญหาไฟปาในพนทกไดสงผลกระทบตางๆ ตอคนภายในชมชนซงปญหาทเหนไดชดในชวงฤดไฟปากคอ สภาพอากาศทยาแยจากปญหาหมอกควน สงผลกอใหเกดปญหาสขภาพของคนในชมชน อกทงในปญหาในสวนของ ทศนวสยในการมองเหนแมกระท งผลกระทบท มต อการทองเท ยวท ท าใหนกทองเทยวลดลง และจากการใชสถตเชงพรรณนาวเคราะหขอมลดานสถานการณไฟปาในพนท พบวาประเดนทเกษตรกรเหนดวยอยางยง คอ ประเดนการเกดปญหาไฟปาและหมอกควนทาใหเกดมลพษทางอากาศในพนท สวนประเดนทเกษตรกรเหนดวย เชน ประเดนพนทของเกษตรกรมการเกดปญหาไฟปาเปนประจาทกป ประเดนเกษตรกรทราบถงผลเสยของไฟปาและหมอกควนทเกดขนในพนท ประเดนเกษตรกรไดรบรขอมลเกยวกบปญหาไฟปาและหมอกควนจากสอหรอหนวยงานตางๆ มบางประเดนทเกษตรกรไมแนใจ เชน ประเดนปญหาไฟปาทเกดขนนนสงผลกระทบตอความเปนอยของเกษตรกร ประเดนเกษตรกรมสวนรวมในการแกไขปญหาไฟปาและหมอกควน สวนในภาพรวมพบวา คาเฉลยของระดบความคดเหนของเกษตรกรตอสถานการณไฟปาในพนทโดยรวมอยในระดบ “เหนดวย”

แนวทางการแกปญหาไฟปาแบบผสมผสานในพนทอทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปยของเกษตรกรในตาบลดอนแกว อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม

124

ผลกระทบจากปญหาไฟปา กอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรปาไมและสตวปาเชนการทาลายทอยอาศยของสตวปา และความอดมสมบรณของพนดน อกทงยงกอใหเกดปญหาตอผทอยอาศยในชมชนทงดานสขภาพเชนโรคทางเดนหายใจ รวมไปถงผลกระทบในดานเศรษฐกจ และการทองเทยว และจากสถตเชงพรรณนาพบวา ผลกระทบทเกดจากปญหาไฟปาเมอพจารณาในแตละประเดนดานผลกระทบทเกดจากปญหาไฟปา ในทกประเดนเกษตรกรมความคดเหนในระดบ “เหนดวย” ประเดนทสาคญเชน ประเดนหมอกควนและฝนละอองจากไฟปาทาให เกดปญหาสขภาพตอคนในชมชน ประเดนไฟปาทาใหตนไมขนาดเลก และตนไมทอยพนลางตาย และประเดนไฟปาทาใหสภาพอากาศรอนขน การศกษาดานความคดเหนของเกษตรกรตอการไดรบผลกระทบของแตละหมบานพบวา หมบานท ได รบผลกระทบมากทสด คอหมท 3 บานศาลา (หวยตงเฒา) สวนหมบานทไดรบผลกระทบในระดบปานกลาง เชน บานปาแงะ บานชะเยอง บานดอนแกว และหมบานทไดรบผลกระทบในระดบนอย เชน บานพระเจานงโกน บานปารวก บานบอป ดานความรนแรงของการเกดปญหาไฟปาในพนทตาบลดอนแกว ในป พ.ศ. 2553 พบวาเกษตรกรกลมตวอยางรอยละ 37.80 เหนวาความรนแรงของการเกดปญหาไฟปาพนทตาบลดอนแกวในป 2552 มมากกวา ในทางตรงกนขามเกษตรกรรอยละ 37.80 เหนวาความรนแรงของการเกดปญหาไฟปาในป 2552 มนอยกวา และรอยละ 24.40 เหนวาความรนแรงของการเกดปญหาไฟปาพนทเทากนกบป 2552

เงอนไขและปจจยทกอใหเกดปญหาไฟปาในพนท สามารถแยกออกไดเปน 2 ประเดนหลก โดยประเดนแรกคอ การเกดไฟปาจากการเขาไปใชประโยชนของประชาชนทงในการเขาไปเกบหาของปา ความประมาทเลนเลอ การกลนแกลง และการทองเทยวในพนท สวนประเดนทสองนนเกดจากปญหาในการจดการของทงภาครฐและชมชนรวมกน เชน การกาหนดเสนทางเขาออกททาไดยากเนองจากมเสนทางเขาออกไดหลายเสนทาง การตรวจจบผลกลอบกระทาผด หรอแมกระทงการบรหารจดการดานบคลากรดานความชานาญของเจาหนาทและงบประมาณทมไมเพยงพอ และจากผลการวเคราะหสถต

เชงพรรณนาพบวา เงอนไขและปจจยททาใหเกดไฟปา ประเดนทเกษตรกรเหนดวย คอ ประเดนการเผาพนทปาเพอการเกบหาของปาเชน เหดชนดตางๆ ผกหวาน และไขมดแดง สวนประเดนทเกษตรกรไมแนใจ เชน ประเดนการไหมทลกลามจากการเผาเพอทาแนวกนไฟ ประเดนการเผาไร หรอการเผาเศษวสดจากการเกษตรเชน ตอซงกงไม และใบไม และประเดนการทงกนบหรหรอการจดไฟแลวดบไมสนทของนกทองเทยวหรอผทเขาไปในพนทปา สวนประเดนทเกษตรกรไมเหนดวย คอประเดนการไหมทเกดจากสาเหตธรรมชาต เชน ฟาผา และการเสยดสกนของกงไมแหง ควน และในภาพรวมพบวาคาเฉลยของระดบความคดเหนของเกษตรกรอยในระดบ “ไมแนใจ”

แนวทางแกไขปญหาไฟปาทเสนอโดยชมชนและหนวยงานทมสวนเกยวของนนมความสอดคลองกน ซงหากมองในภาพรวมแลวตองเรมทการปรบทศนคตในการรวมมอกนแกไขปญหาระหวางหนวยงานทมสวนเกยวของกบชมชน การจดการสนบสนนในดานงบประมาณ การใหความรวมมอและการมสวนรวมระหวางชมชนและหนวยงานทมสวนเกยวของ การจดการทรพยากรในพนท การรณรงคเพอสรางจตสานกทงในเยาวชนและคนในพนท รวมไปถงการใชกฎหมายและกฎชมชนมาบงคบใช โดยแนวทางทดาเนนการอยปจจบนในพนทตาบลดอนแกว มการทาแนวกนไฟ การบวชปา การสรางฝาย การจดเวรยามตรวจตราพนท การตงดานตรวจ การกาหนดกฎของชมชน และการใชมาตรการทางกฎหมายบงคบ ซงสวนใหญมการปฏบตอยางเครงครดในพนทหมท 3 บานศาลา – หวยตงเฒา (ตารางท 1) และจากผลการศกษาระดบความคดเหนของเกษตรกรตอแนวทางการแกไขปญหาไฟปาพบวามประเดนทเกษตรกรเหนดวยอยางยง เชน ประเดนควรรณรงคการปลกจตสานกใหกบเยาวชนใหมความรกและผกพนกบพนทปา ประเดนควรใชมาตรการกฎหมายท มบทลงโทษรนแรงกบผทฝาฝน ประเดนการรณรงคโดยใชแรงจงใจจากความรกและเคารพตอพระตาหนกภพงคราชนเวศนของคนในชมชนในการชวยกนสอดสองดแลไฟปา สวนประเดนทเกษตรกรเหนดวย ไดแก ประเดนควรมการจดโครงการใบไมแลกปยโดยใหชมชนหรอองคการบรหารสวนตาบลดอนแกวเปนผรบผดชอบ เพอเปนการลดปญหาการเผาใบไมและเศษ

วารสารเกษตร 27(2): 121-127 (2554)

125

วสดการเกษตรในพนท ประเดนควรมการขนทะเบยนควบคมชมรมนกทองเทยวทเขามาใชพนทปาเพอความสะดวกในการตรวจสอบเมอมปญหาไฟปาเกดขน ประเดนควรสรางอาชพทมนคงใหกบผทลกลอบหาของปาเปนเพอลดปญหาไฟปา และในภาพรวมพบวาคาเฉลยของระดบความคดเหนของเกษตรกรตอแนวทางการแกไขปญหาไฟปาอยในระดบ “เหนดวยอยางยง”ปญหาและอปสรรคในการแกไขปญหาไฟปาในพนทไดแก การรวมกลมและการมสวนรวมของชมชนในการจดการไฟปายงขาดความชดเจน ไมมการจดตงกลมเพอดาเนนการในการปองกนไฟปาเพอทาหนาทอยางชดเจน สวนภาครฐมเพยงจาหนาทจากสถานควบคมไฟปาเชยงใหมซงไมสามารถสอดสองพนทไดทวถงเนองจากขาดแคลนบคลากรและงบประมาณในการปฏบตหนาท สวนของชมชนทใหความรวมมอประกอบดวยคณะกรรมการชมชนหวยตงเฒา พรอมดวยกาลงทหารสนบสนนในสวนของสานกงานสงเสรมการทองเทยวอางเกบนาหวยตงเฒา และกาลงสนบสนนจาก ศนยอาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน องคการบรหารสวนตาบลดอนแกว สวนระดบความคดเหนของเกษตรกรตอปญหาและอปสรรคในการ แกไขปญหาไฟปาในพนท พบวาในทกประเดน เกษตรกรมความคดเหนในระดบ “เหนดวย” ประเดนทสาคญเชน ประเดนจานวนเจาหนาทมไมเพยงพอตอการแกไขปญหาไฟปาในพนท ประเดนความรความเขาใจของคนในชมชนเกยวกบปญหาและผลกระทบของไฟปาท มตอคนใน .

ชมชน และประเดนขาดแคลนงบประมาณสนบสนนจากภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถนในการแกไขปญหาไฟปา

สรปและวจารณ

เกษตรกรอยอาศยในพนทระหวาง 41 - 60 ป แสดงใหเหนวาอยในพนทมาเปนระยะเวลานาน ทาใหสามารถทราบถงความเปลยนแปลงหรอผลกระทบทเกดจากปญหาไฟปาทเกดกบชมชนจากอดตจนถงปจจบนไดเปนอยางด อกทงการไดรบขอมลขาวสารทเกยวของกบไฟปา เกษตรกรมกรบขาวสารจากทางผนาชมชน ซงนบวามความใกลชดและสามารถเขาถงเกษตรกรไดงายท สดเนองจากเกษตรกรบางสวนเปนคณะกรรมการหมบานทสามารถไดรบขาวสารจากผนาชมชนโดยตรง ภาครฐจงนาจะอาศยชองทางนในการประชาสมพนธขาวสารเกยวกบปญหาไฟปาใหมากขน นอกจากนเกษตรกรในพนทสวนใหญไมเคยได รบการฝกอบรมความรและการปองกนเกยวกบปญหาสงแวดลอมและ ไฟปา ไมเคยเขารวมการชวยเหลอปองกนและแกไขปญหาไฟปา ไมเคยเขารวมการชวยเหลอปองกนและแกไขปญหาไฟปา แตกลบเขาไปใชประโยชนในพนทปาเพอเกบหาของปา อาจเปนเพราะคนในชมชนยงใชประโยชนจากพนทปาแตเหนความสาคญของการปองกนปญหาไฟปาในพนทนอยและยงขาดการมสวนรวมกนใน .

Table 1 Guidelines for Solving Forest Fire Problems in Donkaew Sub-district

Solutions Village Number

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1. Setting counter-fire - - - - - - - - -

2. Setting sanctuary area - - - - - - - - -

3. Construct check dam - - - - - - - - -

4. Manage day and night guards 5. Setting checkpoint - - - - - - - - -

6. Creating village rules - - - - - - - - -

7. Lawful arrest and prosecution


126

การรวมมอกนแกไขปญหาระหวางรฐและชมชน ซงหากคนในพ นท ส ามารถปร บ เป ล ยนแนวค ดและใหความสาคญในการแกปญหาสวนรวมมากขนกจะทาใหชมชนมสวนรวมในการแกไขปญหาไฟปา

จากการศกษาสถานการณไฟปาในพนททาใหทราบถงสถานการณไฟปาในพนทตาบลดอนแกวจากอดตจนปจจบน พบวาการเกดปญหาไฟปาในพนทตาบลดอนแกวนน เรมมผลกระทบทรนแรงมากขนมาตงแตป พ.ศ. 2548 เปนตนมา ในอดตปญหาไฟปาทเกดขนนนไมรนแรงและสงผลกระทบตอคนในชมชนดงเชนปจจบน และการเผาในพนทปากเพอหาของปาตามฤดกาล โดยผลจากการเผาเพอหาของปากไมไดสงผลกระทบตอคนในชมชนมากนก แตสถานการณทเกดในปจจบนปญหามความรนแรงมากขน และไดสงผลกระทบตอปญหาสขภาพของคนในชมชน สอดคลองกบผลการศกษาทพบวาเกษตรกรเหนดวยอยางยงกบ ประเดนปญหาไฟปาและหมอกควนทาใหเกดมลพษทางอากาศ แตไมสอดคลองกบประเดนชมชนมการจดการในดานขยะมลฝอยทด ทาใหไมจาเปนตองมการเผาในพนท และบางพนททอยใกลกบพนทปา เชน ประชาชนในพนทชมชนหวยตงเฒากมจตสานกทด และมความเกรงกลวตอกฎของชมชน และกฎหมายทบงคบ

ผลกระทบทเกดจากปญหาไฟปา เกษตรกรเหนวาหมอกควนและฝนละอองจากไฟปาทาใหเกดปญหาสขภาพตอคนในชมชน โดยหมบานทไดรบผลกระทบมากทสดคอหมท 3 บานศาลา (หวยตงเฒา) เนองจากมพนทใกลกบพนทปาและทราบถงผลกระทบทเกดขนในพนทในระดบมาก เนองจากกลมเปาหมายเปนเกษตรกรทอยอาศยและใชชวตประจาวนในพนท มาเปนระยะเวลานานและมการเขาไปเกบหาของปาในพนทปา จงสามารถทราบถงความเปลยนแปลงและผลกระทบทเกดขนในพนทได

เงอนไขและปจจยททาใหเกดไฟปาทเกษตรกรเหนดวยอยางยง คอการเผาพนทปาเพอการเกบหาของปาเชน เหดชนดตางๆ ผกหวาน และไขมดแดง เปนเงอนไขและปจจย ซงตรงกบขอมลการเขาไปใชประโยชนในพนทปาของกลมเปาหมายและอาจเปนเพราะวถชวตดงเดมทผกพนกบการเกบหาของปาเพอใชประกอบอาหารและ

ขาย นอกจากนนเงอนไขและปจจยททาใหเกดไฟปาทเกษตรกรไมแนใจในหลายๆ ประเดนเชนการเผาไร การทงกนบหรในพนทปา และการเผาเพอแผวถางพนท เปนตน โดยสาเหตททาใหเกษตรกรไมแนใจอาจเปนเพราะวาเกษตรกรบางสวนอยไกลจากพนทปญหาและไมทราบวาบางประเดนเปนเงอนไขและปจจยททาใหเกดไฟปา

แนวทางการแกไขปญหาไฟปา พบวาเกษตรกรในพนทเหนดวยอยางยงกบการรณรงคการปลกจตสานกใหกบเยาวชนใหมความรกและผกพนกบพนทปา การใชมาตรการกฎหมายทมบทลงโทษรนแรงกบผทฝาฝน และการรณรงคโดยใชแรงจงใจจากความรกและเคารพตอพระตาหนกภพงคราชนเวศนของคนในชมชนในการชวยกนสอดสองดแลไฟปา ฯลฯ ทงนเปนเพราะแนวทางตางๆดงกลาวเปนแนวทางทเสนอโดยเกษตรกรเองทคดวามความเหมาะสม เมอมการนามาใชในพนทและเปนแนวทางทรวมหารอกนโดยหนวยงานทมสวนเกยวของนาจะสามารถแกไขปญหาในพนทอยางไดผล สวนการรวมกลมและการมสวนรวมของชมชนในการจดการไฟปายงขาดความชดเจนเนองจากเปนพนทมหลายหนวยงานรบผดชอบประกอบดวยพนทอทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปย พนทของหนวยงานทหาร พนทของศนยราชการ ทาใหยากตอการจดการ อกทงประชาชนในพนททมระยะหางจากพนทปากไมคอยใหความสนใจกบสภาพปญหาทเกดขนเทาทควร ซงควรจะปรบเปลยนทศนคตในสวนนดวยเพอประสทธภาพในการแกไขปญหาตอไปในอนาคต ปญหาและอปสรรคในการแกไขปญหาไฟปาในพนททเกษตรกรเหนวาเปนอปสรรคในการแกไขปญหาไฟปาในพนทไดแก การทจานวนเจาหนาทมไมเพยงพอตอการแกไขปญหาไฟปาในพนท ความรความเขาใจของคนในชมชนเกยวกบปญหาและผลกระทบของไฟปาทมตอคนในชมชน และการขาดแคลนงบประมาณสนบสนนจาก ภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถนในการแกไขปญหาไฟปา ซงเมอพจารณาแลวพบวาเปนปญหาและอปสรรคทเกยวของกบการมสวนรวมกนระหวางคนในชมชน และระหวางชมชนกบหนวยงานทมสวนเกยวของในการแกไขปญหาไฟปา และการทคนในชมชนยงเขาไปหาของปา และเหนวาการปองกนปญหาไฟปารวมถงการมสวนรวมในการแกไขปญหาเปนเรองไกลตวจงนาจะสงเสรมหรอ

วารสารเกษตร 27(2): 121-127 (2554)

127

ประชาสมพนธเพอใหทราบวาชมชนไดรบผลกระทบจากการเกดปญหาไฟปา

ขอเสนอแนะ

จากการวจยในครงนผวจยขอเสนอขอเสนอแนะ

บางประการซงไดรวบรวมจากขอเสนอแนะของเกษตรกรและหนวยงานทเกยวของในการแกไขปญหาไฟปาในพนท ซงอาจเปนประโยชนตอชมชนทมอาณาเขตตดตอหรอใกลกบพนทปาอทยาน และหนวยงานทเกยวของกบการแกไขปญหาไฟปา ดงตอไปน 1. หนวยงานทเกยวของควรมการกระจายขอมลขาวสารเกยวกบความรและผลกระทบทประชาชนในพนทจะไดรบจากปญหาไฟปาในทกชองทางทจะสามารถสอสารถงประชาชนในพนท ให ได รบขอมลขาวสาร โดยเฉพาะทางผนาชมชนซงนบวามความใกลชดและสามารถเขาถงเกษตรกรไดงายทสด เนองจากเกษตรกรบางสวนเปนคณะกรรมการหมบานทสามารถได รบขาวสารจากผนาชมชนโดยตรง 2. ควรมการปฏบตตามมาตรการและแนวทางทใชในการแกไขปญหาไฟปารวมกนอยางจรงจงระหวางภาครฐกบชมชน เพอใหเกดการแกไขปญหาไฟปาในพนทไดอยางยงยน

3. ปลกฝงและสรางจตสานกของเยาวชนและคนในชมชน ใหมความรกและผกพนกบพนทปาในพนท โดยใชแรงจงใจจากความรกและเคารพตอพระตาหนกภพงคราชนเวศน

4. มการบงคบใชกฎหมายทเกยวของกบการจดไฟเพอเผาพนทปาโดยเครงครด และมบทลงโทษสาหรบผทกระทาผดอยางชดเจน

5. การแกปญหาไฟปาในพนทหนวยงานของภาครฐและองคการบรหารสวนทองถน ควรมการประสานงานใหชมชนเขามสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทหนวยงานราชการปฏบตอยเพมขน เชน การลาดตระเวนตรวจหาไฟปา การแจงเหตไฟปา เพอใหชมชนเกดการเรยนรและมสวนรวมในการปฏบตงานของหนวยงานราชการทมความยากลาบากและมกาลงคนไมเพยงพอ ในการดแลพนทใหมความทวถง 6. หนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนควรใหความสาคญกบปญหาไฟปาและทรพยากรในพนทรวมทงใหการสนบสนนในดานงบประมาณ เชน การสนบสนนการสรางฝายซเมนตเพอสรางความชมชนใหกบพนทปา เปนตน และเพมมาตรการเฝาระวงโดยมการจดเวรยาม ในชวงการเกดวกฤตปญหาเพอประสทธภาพในการดแลพนทปาอยางทวถง


ขอขอบคณ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย เชยงใหม ทสนบสนนทนการวจยในครงน

เอกสารอางอง ศร อคคะอคร. 2543. การควบคมไฟปาสาหรบประเทศ

ไทย. สานกควบคมไฟปา กรมปาไม. กรงเทพฯ. 229 หนา.

สถานควบคมไฟปาเชยงใหม. 2552. รายงานการเกดไฟปาแยกตาบล ตลาคม 2547- สงหาคม 2552.

สวมล ตรกานนท. (2546). ระเบยบวธการวจยทางสงคมศาสตร : แนวทางสการปฏบต. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. 368 หนา.

Yamane, T. 1967. Elementary Sampling Theory. USA: Prentice Hall. 405 p.


129

ปจจยทสมพนธกบการปฏบตตามมาตรฐาน การปลกขาวอนทรยของเกษตรกรในอาเภอสงทอง

นครหลวงเวยงจนทน สปป.ลาว

Factors Related to Standard Practices of Organic Rice Production of Farmers in Sangthong District, Vientiane

Capital, Lao PDR

Abstract: The purposes of this research were to study 1) basic socio-economic of organic rice production farmers in Sangthong District, Vientiane Capital, Lao PDR 2) the standard practices of organic rice production of farmers 3) factors related to standard practices for organic rice production of farmers. The sample group of the research was 230 farmers in Sangthong District. The results of the research revealed that farmers had an average organic rice farming area of 8.61 rais. Most of the farmers used rain water for organic rice production. The rice variety used was “Hom Sangthong”. The farmers had an average of 3.8 years of experience in growing organic rice. It was found that 40.4% of farmers complied with standard for organic rice at a high level. According to the factors related to standard practices of organic rice production of farmers, it was found that the statistically significant factors were : organic rice farming area, number of water resources, and debt. This study revealed that farmers had problems in growing organic rice at the medium level. The important problems were no access of information about organic rice production, limited amount of formal education, and the standard practice of organic rice production was complicated.

กองแกว อนทวงค 1/และรจ ศรสญลกษณ 1/

Kongkeo Inthavong1/and Ruth Sirisunyaluck 1/

1/ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและสงเสรมเผยแพรการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ. เชยงใหม 50200 1/Department of Agricultural Economic and Extension, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand

Keywords: Organic rice standards, Lao PDR.

130

คานา

ในปจจบนกระแสการดแลรกษาสขภาพของประชากรในโลกเรมมมากขน ผบรโภคหนมาใสใจการเลอกซออาหารทปลอดภย และปราศจากสารเคมตางๆ ทเปนพษตอรางกาย ในประเทศไทยสนคาเกษตรอนทรยเปนทตองการทงในและตางประเทศเพมขน รอยละ 20 ตอป ทงนเนองจากผผลตและผบรโภคเรมคานงถงสขอนามย ความปลอดภยและมลพษในสงแวดลอมมากขน (นนทยา และคณะ, 2550) รฐบาลลาวโดยกรมปลกฝงไดนาเอาโครงการการปลกขาวอนทรยไปเผยแพรใหกบเกษตรกร เพอชวยลดตนทนการผลต และใหไดผลผลตทมคณภาพตรงกบความตองการของทองตลาด โดยการแนะนาและสงเสรมให เกษตรกรประยกตใชทรพยากรธรรมชาตให เกดประโยชนสงสด ลดการใชปจจยภายนอกในการผลต และหลกเลยงการใชสารเคมตางๆ เพอความปลอดภยทงผผลตและผบรโภค

ขาวอนทรยมปลกมากในอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว โดยเฉพาะขาวหอมสงทองซงมคณลกษณะทดหลายประการ เชน คณภาพการกนด (นม หอม) เปอรเซนตของขาวสารสง สมรรถภาพการผลตสง เปนสนคาเพอบรโภคภายในประเทศ และเปนสนคาสงออกตางประเทศ รวมทง

ยงมคณคาทางดานอาหารสง ซงประกอบดวยไวตามน และแรธาตตางๆ คอ Protein 7.8%, Glucide 75.72%, Lipid 2.2%, Fiber 2.2%, Ash 0.5% และนา 14% (ดานน, 2551) การปล กข า วอ นทร ย ไม ม ผลกระทบต อสงแวดลอม และมการลงทนนอย หากเปรยบเทยบกบการปลกขาวโดยทวไป (รสสคนธ. 2548) ดงนนจงเปนทสนใจของเกษตรกรทจะปลกขาวอนทรย สงผลใหตลาดสนคาเกษตรอนทรยมการตอบรบสง ถงแมวาขาวอนทรยจะมราคาสงกวาขาวทวไปกตาม นบเปนโอกาสอนดของเกษตรกรในอาเภอสงทองทรฐบาลไดดาเนนการสงเสรม และเผยแพรโครงการน ซงเปนจดเรมของการปลกขาวอนทรยในประเทศลาว ในการปฏบตตามมาตรฐานเกษตรอนทรยนน เกษตรกรในอาเภอสงทองมปญหาในระยะแรกของการปรบเปลยนจากการปลกแบบดงเดมมาเปนปลกแบบนาอนทรย ผลผลตของเกษตรกรจะลดลงเนองจากไมไดใชปยเคม เกษตรกรบางรายจงมความลงเลใจในการปฏบตตามมาตรฐานเกษตรอนทรย อกประการหนงเกษตรกรยงขาดความรความเขาใจ และประสบการณเกยวกบมาตรฐานเกษตรอนทรย เกษตรกรสวนใหญยอมรบวาการปลกขาวอนทรยดกวาการปลกขาวเคมเพราะวาการปลกขาวอนทรยใชตนทนตา และปลอดภยจากสารเคม เกษตรกรบางรายกพบความยงยากในการปฏบตตาม

บทคดยอ: การวจยในครงนมวตถประสงคเพอศกษา 1) ขอมลพนฐานบางประการทางเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกรผปลกขาวอนทรยในอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน ประเทศลาว 2) การปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกร3) ปจจยทสมพนธกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกร กลมตวอยางทใชในการวจย คอ เกษตรกรผปลกขาวอนทรย ในอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน ประเทศลาว จานวน 230 ราย ผลการศกษา พบวา เกษตรกรมพนทปลกขาวอนทรยเฉลย 8.6 ไร สวนใหญอาศยนาฝนในการปลกขาวอนทรย พนธขาวทนยมปลกคอ ขาวหอมสงทอง มประสบการณในการปลกขาวอนทรยเฉลย 3.8 ป เกษตรกรรอยละ40.4 ไดปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยในระดบมาก การศกษาปจจยทสมพนธกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกรในอาเภอสงทอง พบวา มปจจยทสมพนธกบระดบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยอยางมนยสาคญทางสถตไดแก ขนาดพนทปลกขาวอนทรย จานวนแหลงนาทใชในการเกษตร และการเปนหนสน เกษตรกรมปญหา และอปสรรคในการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยอยในระดบปานกลางปญหาทสาคญคอ การไมไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการปลกขาวอนทรย การมความรตา และความยงยากในการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย

คาสาคญ: มาตรฐานขาวอนทรย ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตย ประชาชนลาว

วารสารเกษตร 27(2): 129-136 (2554)

131

มาตรฐานเกษตรอนทรยเนองจากเกษตรกรมความรตาและการปลกขาวอนทรยตองมการบนทกทกขนตอนในการผลตจงทาใหเกษตรกรบางรายไมประสบความสาเรจในการปลกขาวอนทรย (ดานน, 2551) ดงนนผวจยจงมความสนใจทจะศกษาการปฏบตตามมาตรฐานการปลกอนทรยของเกษตรกรและเพ อหาปจจยท มความสมพนธกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย ตลอดจนปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะเกยวกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกร เพอเปนแนวทางในการสงเสรมความรความเขาใจแกเกษตรกรในการปฏบตตามมาตรฐานขาวอนทรยไดอยางถกตอง และเหมาะสม

สมมตฐานการวจย มปจจยบางประการทมความสมพนธกบระดบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกรในอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน ประเทศลาว ไดแก ปจจยดานบคคล เชน เพศ อาย ระดบการศกษา ปจจยดานเศรษฐกจ ไดแก แรงงานในครวเรอน ขนาดพนททาการเกษตร ตนทนในการผลต รายไดจากการขายขาวอนทรย การเปนหนสน และปจจยดานสงคม ไดแก การไดรบขอมลขาวสารการตดตอกบเจาหนาทสงเสรม ประสบการณเกยวกบการปลกขาวอนทรย และปญหาอปสรรคในการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย

วธการศกษา ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรเปาหมายในการวจยคอ เกษตรกรผปลกขาวอนทรย 537 คน ในอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน ประเทศลาว ผวจยกาหนดขนาดกลมตวอยางจานวน 230 ราย โดยคานวณขนาดตวอยางดวยสตรของ Yamane (1967) ทาการสมตวอยางโดยวธการสมกระจายแบบงาย (simple random sampling)

เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถามทประกอบดวยคาถามแบบปลายปด และคาถามปลายเปด ทาการทดสอบความถกตองของเนอหา(content validity)โดยใหผเชยวชาญดานมาตรฐานขาวอนทรยของประเทศลาวและแกไขเพมเตมโดยอาจารยทปรกษาและทดสอบความนาเชอถอไดของแบบสอบถาม โดยนาไปสมภาษณเกษตรกรผปลกขาวอนทรยในอาเภอชยธาน จานวน 25 ราย แลวนาแบบสอบถามท เปนคาถามเกยวกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยไปหาคาสมประสทธ แอลฟา (cronbachs’alpha) ไดคา alpha เทากบ 0.8018 การเกบรวบรวมขอมล

ใช ว ธ การน าแบบสอบถามไปสมภาษณเกษตรกรผปลกขาวอนทรยในอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน จานวน 230 ราย การวเคราะหขอมล

การวจยครงนผวจยวเคราะหขอมลพนฐานบางประการทางเศรษฐกจและสงคมของกลมตวอยางโดยใชสถตพรรณนา อนไดแก คาความถ รอยละ คาเฉลยเลขคณต สวนเบยงเบนมาตรฐาน และ คาตาสด คาสงสด และใชสถตการวเคราะหถดถอยพห (multiple regression analysis) ในการพสจนสมมตฐาน


1. ขอมลพนฐานบางประการทางเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกรผปลกขาวอนทรย ผลการวจย พบวา เกษตรกรกลมตวอยางสวนใหญ(รอยละ 83.9) เปนเพศชาย อายเฉลย 45.6 ป รอยละ 84.8 เปนเผาลาวลม รอยละ 95.7 สมรสแลว เปนสมาชกกลมเกษตรกรคดเปนรอยละ 86.1 เกษตรกรรอยละ 48.3 จบการศกษาระดบประถมศกษา รองลงมารอยละ 36.5 จบมธยมตอนตน มแรงงานในครวเรอนเฉลย 4.6 คน มขนาดพนทในการผลตขาวอนทรยเฉลย 8.6 ไร รอยละ 99.6 ใชนาฝนเปนแหลงนาการเกษตร พนธขาวทนยมปลกไดแกขาวหอมสงทอง คดเปนรอยละ 96.1 ม

ปจจยทสมพนธกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย ของเกษตรกรในอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน สปป.ลาว

132

ประสบการณในการปลกขาวอนทรยเฉลย 3.8 ป เขารบการฝกอบรมเรองการปลกขาวอนทรยเฉลย 6.2 ครง เกษตรกรใชตนทนทงหมดในการผลตเฉลย 9,093.39 บาท ไดผลผลตทงหมดเฉลย 4,885.69 กโลกรม รอยละ 83 ปลกขาวอนทรยเพอขายและบรโภค มรายไดจากการขายขาวอนทรยเฉลย 14,211.83 บาท และเกษตรกรมหนสนโดยเฉลย 2,577.93 บาท 2. สภาพการไดรบการสงเสรมการผลตขาวอนทรยของเกษตรกร

จากการศกษาแหลงขาวสารเกยวกบการสงเสรมการผลตขาวอนทรยท เกษตรกรไดรบ พบวา แหลงขอมลขาวสารเกยวกบการปลกขาวอนทรยทเกษตรกรไดรบในระดบมากคอ เจาหนาทของหนวยงานราชการ (Χ = 3.88) สวนแหลงขาวสารทเกษตรกรไดรบในระดบนอยท สดคอ เจาหนาท ของบรษทเอกชน หนงสอพมพเอกสารวารสารตางๆ และเสยงตามสายในหมบาน เมอพจารณาในภาพรวมทงหมดแลวเกษตรกรไดรบขาวสารจากแหลงตาง ๆทงหมดอยในระดบนอย (Χ = 1.98)

3. ขอมลเกยวกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกร

ผวจยไดใชแบบสอบถามเกยวกบการปฏบตมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกร ซงมจานวน 30 ขอไปสมภาษณเกษตรกร โดยคาถามแตละขอใหเกษตรกรเลอกตอบวาไดปฏบตหรอไมปฏบต ถาเกษตรกรตอบวาปฏบตผวจยกาหนดคะแนนให = 1คะแนน ถาตอบวาไมปฏบตผวจยให = 0 คะแนน ดงนนถาเกษตรกรตอบวาปฏบตทกขอจะไดคะแนนเตม 30 คะแนน เมอพจารณาการปฏบตตามในแตละขอคาถาม พบวา ขอคาถามทเกษตรกรสวนใหญ (เกนรอยละ 80) ปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย ไดแก การขอรบรองพนททานาอนทรยจากเจาหนาท การปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาทหลงจากเจาหนาทมาตรวจเยยมแปลงนาอนทรยแลว การใหเจาหนาทตรวจสอบเมอพนทนายงไมผานการปรบเปลยนจากนาเคมใหกลายเปนนาอนทรย การแยกสถานทเกบรกษาผลผลตขาวอนทรยไวตางหาก การไถกลบดนกอนหรอหลงการปลกขาวอนทรย การ

ไดรบการตรวจสอบ และรบรองมาตรฐานปลกขาวอนทรยหลงการเกบเกยวและแปรรป การบนทกกจกรรมการปลกขาวอนทรย และการแจงใหเจาหนาททราบเมอมการลดหรอขยายพนทแปลงนาอนทรย แตยงมบางขอหรอบางประเดนทเกษตรกรไมปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย(มผปฏบตตากวารอยละ 30) ไดแก การปลกพชเปนแนวปองกนลมอนเปนการปองกนการปนเปอนสารเคมทมาจากทอน การปลกพชหมนเวยนเพอชวยลดการระบาดของแมลงศตรพช การปลกพชขบไลแมลงศตร และการไมใชเครองจกรกลทเคยใชงานในนาเคมมากอน ซงประเดนเหลานเกษตรกรใหเหตผลวาไมปฏบตเพราะมความยงยากในการปฏบตตาม เมอนาคะแนนการปฏบตของเกษตรกรแตละคน (คะแนนเตม 30 คะแนน) มาจดระดบการปฏบตโดยแบงเปน 3 ระดบไดแก ปฏบตไดมากกวา หรอเทากบ 26 คะแนน ปฏบตได 21 – 25 คะแนน และปฏบตไดนอยกวาหรอเทากบ 20 คะแนน ผลการศกษา พบวา เกษตรกรมระดบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย ดงตารางท 1 1. ปจจยทสมพนธกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกร การวจยในครงนใชการวเคราะหถดถอยพห (Multiple regression analysis) ในการหาความสมพนธระหวางตวแปรอสระหลายตว (independent variables) กบตวแปรตาม (dependent variable) วาตวแปรอสระแตละตวมความสมพนธมากนอยเพยงใดกบตวแปรตาม ซงในการวจยในครงนผวจยเลอกตวแปรอสระจานวน 11 ตวแปร ไดแก อาย จานวนปทได รบการศกษา จานวนแรงงานในครวเรอน ขนาดพนทปลกขาวอนทรย จานวนแหล งน า ท ใ ช ใ นกา ร เกษตร ต นท น ในการผล ต ประสบการณในการปลกขาวอนทรย การเปนหน รายไดจากการขายขาวอนทรย ปรมาณการไดรบขอมลขาวสารการปลกขาวอนทรย ปญหาและอปสรรคในการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย และตวแปรตามคอ การปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย ซงเปนตวแปรทวดโดยใชคะแนนการปฏบตตามาตรฐานการปลกขาวอนทรยซงมคะแนนเตม 30 คะแนน ไดมาจากการ

วารสารเกษตร 27(2): 129-136 (2554)

133

ตอบแบบสอบถามการปฏบตตามาตรฐานการปลกขาวอนทรยจานวน 30 ขอๆ 1 คะแนน (ในแตละขอคาถามถาเกษตรการตอบวาปฏบตจะได 1 คะแนน ถาไมปฏบตจะได 0 คะแนน) (ตารางท 1) ตวแปรอสระทงหมดไดรบการตรวจสอบแลววาแตละคของตวแปรไมมความสมพนธกนสงกวา 0.80 ทจะกอใหเกดปญหาความสมพนธระหวางตวแปรอสระดวยกนเอง (Multicollinearity) อนเปนการละเมดขอสมมตฐานทกาหนดเทคนคการวเคราะหทดถอยพห (สชาต,2546) จากผลการวเคราะหเบองตนเกยวกบตวแปรทนาเขาสมการ พบวา เกษตรกรมอายเฉลย 45.6 ป .

มจานวนปการศกษาเฉลย 6.2 ป มแรงงานในในครวเรอนเฉลย 4.6 คน มขนาดพนทปลกขาวอนทรยเฉลย 8.6ไร มจานวนแหลงนาทใชในการทาการเกษตรเฉลย 1.1 แหลง ใชตนทนในการผลตทงหมดเฉลย 9,093.39 บาทตอป มประสบการในการปลกขาวอนทรยเฉลย 3.8 ป เกษตรกรรอยละ 46.5 มหนสน มรายไดจากการขายขาวอนทรยเฉลย 14,211.83 บาท ตอป เกษตรกรไดรบขาวสารเกยวกบการปลกขาวอนทรยอยในระดบนอย และมปญหาอปสรรคในการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยอยในระดบปานกลาง (ตารางท 2)

Table 1 Level of farmers’ standards of organic rice production

Level (item) Number (farmers.) Percentage

≤ 20 13 5.7

21 - 25 124 53.9

≥ 26 93 40.4

Total 230 100.0 Maximum 29 (item) Minimum 16 (item)

Χ 24.50 (item) S.D 2.195 (item)

Table 2 Mean and standard deviation of independent variables

Variables Mean Standard deviation

1 Age(year) 45.60 9.18

2 Year of education (year) 6.20 2.50

3 Household’s labor (men day) 4.60 1.29

4 Organic rice production area (rai) 8.60 5.09

5 Water sources (number) 1.10 .39

6 Production cost (baht) 9,093.39 7,159.48

7 Experiences in organic rice production (years) 3.80 .55

8 Debt (dummy) .46 .49

9 Income from organic rice production (baht) 14,211.83 12,490.23

10 Access to information on organic rice production ( degree) 1.90 .32

11 Problem and obstacle in organic rice production (degree) 2.80 .25

12 Level of Farmers’ standards of organic rice production. 24.50 2.19


134

การวจยครงนมรปแบบจาลองดงน y = a + b1x1 + b2x2 + b3x3 + b4x4 + b5x5 +……b11x11 สญลกษณของตวแปร

ตวแปรตาม Y = การปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกร

ตวแปรอสระ X1 = อาย X2 = จานวนปท ได รบการศกษา X3 = จานวนแรงงานในครวเรอน X4 = ขนาดพนทปลกขาวอนทรย X5 = จ า น วน แหล ง น า ท ใ ช ใ น

การเกษตร X6 = ตนทนในการผลต X7 = ประสบการณในการปลกขาว

อนทรย X8 = การเปนหน X9 = ร าย ได จ ากกา รข ายข า ว

อนทรย X10= ป ร มาณการ ได ร บ ข อ ม ล

ขาวสาร X11 = ปญหาและอปสรรคในการ

ปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย

จากการวเคราะหทดถอยพห (ตารางท 3) โดย

นาตวแปรอสระทง 11 ตว เขาในสมการแลววเคราะหโดยใชวธปกต (Enter) ปรากฏวา ไดคา F = 2.622, Sig = 0.000 แสดงวามตวแปรอสระอยางนอยหนงตวทมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบตวแปรตาม (การปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย) และเมอพจารณาคาสมประสทธแหงการตดสนใจเชงพห (Multiple coefficient of determination; R2) ปรากฏวา R2 = 0.120 หมายความวาตวแปรอสระทงหมดรวมกนอธบายการผนแปรของตวแปรตามไดรอยละ 12.0 ในจานวนตวแปรอสระทง 11 ตวแปรม ตวแปรจานวน 3 ตวทมผลตอตวแปรตามอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ไดแก (1) ขนาดพนทปลกขาวอนทรย (2) จานวนแหลงนาทใชในการเกษตร และ(3) การเปนหน ซงตวแปรทง 3 ตว นม 2

ตวแปรทมผลเชงบวกตอตวแปรตาม ไดแก ขนาดพนทปลกขาวอนทรย และจานวนแหลงนาทใชในการเกษตร และม 1 ตวแปรทมผลเชงลบตอตวแปรตาม คอ การเปนหน

อภปรายผล

การศกษาลกษณะบางประการทางเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกร จะเหนไดวาเกษตรกรสวนใหญยงมการศกษาตา อาศยนาฝนเพยงอยางเดยวในการทาการเกษตร มประสบการณในการปลกขาวอนทรยนอยคอ 3 ปกวาๆเทานน เกษตรกรสวนใหญปลกขาวอนทรยเพอขายและบรโภค ไดรบขอมลขาวสารเรองการปลกขาวอนทรยจากเจาหนาทของรฐเปนสวนใหญ และไดรบขอมลขาวสารในปรมาณนอยจากสอตางๆ

จากการสอบถามโดยใชแบบสอบถามเรองการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยจานวน 30 ขอ พบวาเกษตรกรรอยละ 53.9 ปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยได 21-25 ขอ รอยละ 40.4 ปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยได มากกวาหรอเทากบ 26ขอ และมเกษตรกรเพยงรอยละ 5.7 ปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยไดตากวาหรอเทากบ 20 ขอ แสดงวาเกษตรกรสวนใหญปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย

เมอศกษาถงปจจยทมผลตอระดบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกร พบวา ม 3 ตวแปรทมผลตอระดบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยอยางมนยสาคญทางสถต ไดแก ขนาดพนทปลกขาวอนทรย จานวนแหลงนาทใชในการเกษตรและการเปนหน ซงขนาดพนทปลกขาวอนทรยมผลเชงบวกกบระดบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย หมายความวาเกษตรกรผทมขนาดพนทปลกขาวอนทรยไดมากจะเปนผทปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยไดมากกวาเกษตรกรผทมขนาดพนทปลกขาวอนทรยนอย เนองจากผทมขนาดพนทปลกขาวอนทรยเปนจานวนมากสวนใหญจะปลกขาวอนทรยเพอขายและบรโภค ดงนนจงปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยเพอใหไดผลผลตทไดมาตรฐานแลวนาไปจาหนายเปน

วารสารเกษตร 27(2): 129-136 (2554)

135

จานวนมากสวนผท มขนาดพนทนอยมกจะปลกขาวอนทรยเพอบรโภคเปนสวนใหญจงไมคอยใหความสาคญกบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย

จานวนแหลงนาทใชในการเกษตรมผลเชงบวกกบระดบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยอธบายไดว าเกษตรกรผท มจ านวนแหลงน าใช ในการเกษตรหลายแหลงจะปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยมากกวาเกษตรกรทมจานวนแหลงนานอยกวาเนองจากผทมจานวนแหลงนามากกวาจะสามารถปฏบตตามมาตรฐานไดหลายกจกรรมเชน การไถกลบดนกอนหรอหลงการปลกขาวอนทรย การปลกพชหนนเวยนในฤดแลงเปนตน เนองจากวาแหลงนาเปนปจจยทสาคญในการเจรญเตบโตของขาวอนทรยดงนนผทมจานวนแหลงนาใชในการเกษตรมากยอมปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยไดมากกวาผทมจานวนแหลงนาในการเกษตรนอย สวนการเปนหนมความสมพนธในเชงลบกบระดบ

การปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยหมายความวา ผทมหนจะปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยไดนอยกวาผทไมมหนทเปนเชนนเพราะวา ผทมหนสวนใหญเปนเกษตรกรผทมแรงงานในครวเรอนเปนจานวนนอย แตการปลกขาวอนทรยตองใชแรงงานมากกวานาเคม เชน การทาปยหมก การทาสมนไพรกาจดแมลงศตรพช การขดรองหรอคนกนนาเปนตน ดงนนผทมหนมากจงปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยไดนอยกวาผทไมเปนหน

สรปผลการวจย เกษตรกรในอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน ประเทศลาว สวนใหญปลกขาวอนทรยเพอขายและ บรโภค สวนใหญได รบความร เรองขาวอนทรยจากเจาหนาทของหนวยงานของรฐ เกษตรกรสวนมากได

Table 3 Multiple regression analysis for factors affecting farmers’ standard of organic rice production Variables Coefficient (b) t P-value

1 Age (year) -.016 -.945 .346

2 Year of Education (year) .031 .479 .632

3 Household’s labor (men day) .096 .820 .413

4 Organic rice production area (rai) .145 2.954** .003

5 Water sources (number) 1.083 2.943** .004

6 production cost (baht) -5.26 x10-5 -1.956 .052

7 Experiences in organic rice production

(years) -.134 -.480 .632

8 Debt (dummy) -.784 -2.696** .008

9 Income from organic rice production ( baht) -1.72x10-05 -.926 .355

10 Quantity of information received (degree) -.374 -.834 .405

11 Problem on obstacle organic rice production

(degree) -.599 -1.044 .298

constant 27.745 11.720 .000

R2 = 0.120 SEE = 2.111 F = 2.699 Sig of F = 0.000 Note: **significantly different at P < 0.01


136

ปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยในประเดนสาคญ ไดแก การขอรบรองพนททานาอนทรยจากเจาหนาท การใหเจาหนาทตรวจสอบเมอพนทนายงไมผานการปรบเปลยน การปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาทหลงจากเจาหนาทมาตรวจเยยมแปลงนาอนทรยแลว ประเดนทเกษตรกรไมปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรย ไดแก การปลกพชเปนแนวปองกนลมอนเปนการปองกนการปนเปอนสารเคมทมาจากทอน และการปลกพชเพอขบไลแมลง การศกษาครงน พบวา ปจจยทมความสมพนธกบระดบการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกรอยางมนยสาคญทางสถต ไดแก ขนาดพนทปลกขาวอนทรย จานวนแหลงนาทใชในการเกษตร และการเปนหน

ขอเสนอแนะจากการวจย การวจยในครงน พบวา เกษตรกรไดรบขอมลขาวสารจากสอตางๆในปรมาณนอยดงนนรฐบาลลาวหรอหนวยงานทเกยวของควรใหความรเรองมาตรฐานการปลกขาวอนทรยผานสอตางๆใหมากกวาเดม จะเหนไดวาบางประเดนเกษตรกรยงขาดความรความเขาใจ เชน มเกษตรกรบางรายยงใชเครองจกรกลทเคยใชในนาเคมมากอน สวนบางประเดนทเกษตรกรไมสามารถปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยได เชน การขดรองหรอคนกนนา เนองจากตองใชแรงงานมากหากได รบการสนบสนนจากหนวยงานของรฐกจะเปนสงจงใจใหแกเกษตรกรปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยไดมากขน ในดานปจจยทมผลตอการปฏบตตามมาตรฐานการปลกขาวอนทรยของเกษตรกรรฐบาลควรสนบสนนให เกษตรกรรายยอยขยายพนทปลกขาวอนทรยใหมากขน รฐบาลลาวควรจดระบบชลประทานใหเพยงพอกบจานวน..

พนทปลกขาวอนทรยแก เกษตรกรและรฐบาลควร สนบสนนแหลงเงนกในอตราดอกเบยตาในการปลกขาวอนทรยเพอใหเกษตรกรลดการเปนหน


ขอขอบคณ สานกงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศ(THAILAND INTERNATIONAL DEVELOPMENT COOPERATION AGENCY : TICA) ทใหการสนบสนนทนในการวจยและขอขอบคณบณฑตวทยาลยทไดใหการสนบสนนคาใชจายบางสวนในการทาการวจยในครงน

เอกสารอางอง ดานน ดาวน. 2551. รายงานทายการศกษาวาดวย

โครงการผลตขาวอนทรยทอาเภอสงทอง นครหลวงเวยงจนทน. กรมอาชวศกษา กระทรวง ศกษาธการ: วทยาลยเทคนคกสกรรมดงคาชาง. 83 หนา.

นนทยา หตานวตร และคณะ(ไมระบนาม). 2550. ขาวอนทรยฤๅจะแกจน. เอกสารวชาการ. สานกงานกองทนสนบสนนการวจย, อบลราชธาน. 165 หนา.

รสสคนธ พมพนธวงค. 2548. ปลกขาวอนทรย: เปลยนวถชาวนาไทย. โรงพมพประสานมตร, กรงเทพฯ. 119 หนา.

สชาต ประสทธรฐสนธ. 2546. ระเบยบวธวจยทางสงคมศาสตร .เอกสารวชาการ.เสยงเชยง.กรงเทพฯ.146 หนา.

Yamane, T. 1967. Elementary Sampling Theory. USA: Prentice Hall. 405 p.

วารสารเกษตร 27(2): 129-136 (2554)

137

ปจจยทสมพนธกบการยอมรบการเลยงโคเนอลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดง ของเกษตรกรใน

นครหลวงเวยงจนทน สปป. ลาว

Factors Related to the Adoption of Crossbred Beef Cattle Between Native Cow and Red Brahman Bull of Farmers in


Abstract: The objectives of this research were to study (1) general background of farmers raising crossbred beef cattle between native cows and Red Brahman Bulls, (2) factors related to the adoption of crossbred beef cattle, (3) problems, obstacles and suggestions of farmers raising the crossbred beef cattle. The target population of this study were 120 farmers who were raising crossbred beef cattle in Vientiane, Lao PDR. The data was collected from 120 farmers mainly through interviews. The research findings showed that most of the farmers were male, with an average age 50.4 years. One third of them had primary education. The average experience in raising cattle was 14.3 years. Most of the farmers never had previous training in crossbred beef cattle raising. The average of landholding was 14.2 rais. Study on knowledge and practices concerning crossbred beef cattle technology showed that about half the farmers had a low level of knowledge and over half had little practical experiences.

The study of attitude of farmers towards the new technique of artificial insemination of crossbred beef cattle, revealed that they strongly agreed with this new technique. Also, it was found that factors significantly related to the adoption of crossbred beef cattle of farmers were: level of education, experiences in training in crossbred beef cattle raising, receiving of crossbred cattle raising information, and the level of problem in raising crossbred beef cattle.

บญจนทร มณแสง 1/และรจ ศรสญลกษณ 1/

Bounchanh Manyseng1/and Ruth Sirisunyaluck1/

1/ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและสงเสรมเผยแพรการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ. เชยงใหม 50200 1/Department of Agricultural Economic and Extension, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand

Keywords: Factors related, adoption, crossbred beef cattle, native cow, Red Brahman Bull

138

คานา

ประชาชนลาวมความตองการบรโภคเนอสตว

เพมขนทกๆ ป รฐบาลลาวจงใหความสนใจงานดานการเลยงสตว เพอตอบสนองการผลตเนอสตวใหสงคมบรโภค นครหลวงเวยงจนทนโดยทวไปมพนทกวางขวาง เปนทราบ และเนนเขา เกษตรกรสวนใหญมอาชพทานา เลยงสตว และอาชพอนๆ ในดานการเลยงโคเกษตรกรมกมปญหา ในดานโคขาดอาหารชวงฤดแลง (สดา, 2545) พนธโคทนยมเลยงจะเปนพนธพนเมอง ทมรปรางเลก มการเจรญเตบโตชา ตวผทมขนาดใหญนาหนก 200 - 250 กโลกรม ตวแมพนธนาหนก 150 - 200 กโลกรม ซงเปนสาเหตททาใหเนอโคขาดตลาดไมเพยงพอตอการบรโภค ทาใหเกษตรกรมรายไดนอยไมเพยงพอตอการดารงชพทาใหมฐานะยากจน (บญถาวอน, 2548) เมอเกดปญหาเหลานรฐบาลจงมนโยบายใหหนวยงานตางๆ ของภาครฐ รวมกบโครงการชวยเหลอของตางประเทศและภาคเอกชนหลายๆ หนวยงาน เรงชวยกนสนบสนนการพฒนาโดยม เปาหมายรวมกนทจะยกระดบฐานะความเปนอยของเกษตรกรใหดขน การปรบปรงระบบการเลยงสตวและการปรบปรงพนธโค คอ ผลตโคพนธลกผสม รฐบาลลาวไดสงเสรมใหเกษตรกรเลยงโค .

เนอพนธลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดง ดวยการผสมเทยมใหกบโคของเกษตรกรในนครหลวงเวยงจนทน ตงแตปพ.ศ. 2548 ถงปจจบน (สตาเฮง, 2549) และหนวยงานทเกยวของไดจดฝกอบรมถายทอดเทคโนโลยการผสมเทยมและการเลยงโคเนอพนธลกผสม จากการดาเนนโครงการผสมเทยมดงกลาวทผานมายงไมมผใดศกษาวาเกษตรกรไดยอมรบเทคโนโลยและไดนาเอาเทคโนโลยดงกลาวไปปฏบตตามหรอไม มากนอยเพยงใด และมปจจยอะไรบางทเกยวของกบการยอมรบเทคโนโลยไปปฏบตของเกษตรกร ดงนน การวจยคร งน จ งมวตถประสงค เพอศกษาสภาพพนฐานของเกษตรผเลยงโคเนอลกผสม ปจจยทสมพนธกบการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสมและปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะของเกษตรกร ในนครหลวงเวยงจนทน ทงนเพอนาผลวจยไปเปนแนวทางในการสงเสรมใหเกษตรกรยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดง สมมตฐานของการวจย

มปจจยบางประการทมความสมพนธกบการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดง

บทคดยอ: การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา (1) สภาพพนฐานของเกษตรกรผเลยงโคเนอพนธลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดง (2) ปจจยทสมพนธกบการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสม และ (3) ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะของเกษตรกรในการเลยงโคเนอพนธลกผสม ประชากรทใชในการศกษา คอ เกษตรกรผเลยงโคเนอพนธลกผสมในนครหลวงเวยงจนทน สปป.ลาว จานวน 120 ราย ผลการวจยพบวา เกษตรกรสวนใหญเปนเพศชาย อายเฉลย 50.4 ป หนงในสามสวนจบการศกษาระดบชนประถม มประสบการณในการเลยงโคเฉลย 14.3 ป สวนใหญไมเคยเขารบการฝกอบรมเกยวกบการเลยงโคเนอพนธลกผสม มขนาดพนทถอครองโดยเฉลย 14.2 ไร ในดานระดบความรและการปฏบตเกยวกบเทคโนโลยการผสมเทยมและการเลยงโคเนอพนธลกผสม พบวา เกษตรกรประมาณครงหนงมความรอยในระดบนอยและจานวนเกนครงมการนาไปปฏบตอยในระดบนอย ในดานทศนคตของเกษตรกรตอเทคนคการผสมเทยมและการเลยงโคเนอพนธลกผสม พบวา โดยภาพรวมเกษตรกรมทศนคตในระดบเหนดวยอยางยงตอเทคนคการผสมเทยมและการเลยงโคเนอพนธลกผสม การวจยครงนพบวา ปจจยทสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสมของเกษตรกร ไดแก จานวนปทไดรบการศกษา การเขารบการฝกอบรมเทคนกการเลยงโคเนอลกผสม การไดรบขาวสารเกยวกบการเลยงโคเนอพนธลกผสม และระดบปญหาการเลยงโคเนอพนธลกผสม

คาสาคญ: ปจจยทสมพนธ การยอมรบโคเนอพนธลกผสม โคแมพนเมอง โคพอพนธบราหมนแดง

วารสารเกษตร 27(2): 137-143 (2554)

139

อปกรณและวธการ อปกรณ

ประชากรทใชในการวจยครงนคอเกษตรกรผเลยงโคเนอพนธลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธ บราหมนแดง ในนครหลวงเวยงจนทร จานวน 120 ราย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถาม ทประกอบดวยคาถามแบบปลายปด และคาถามแบบปลายเปด โดยนาไปสมภาษณเกษตรกรผเลยงโคเนอพนธลกผสมจานวน 120 ราย

วธการ

ขอมลทเกบรวบรวมได ผวจยนาไปวเคราะหดวยเครองคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมสถตสาเรจรปเพอการวจยทางสงคมศาสตร ซงสถตทใชประกอบดวย สถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) เพอวเคราะหขอมลพนฐานโดยท วไปของเกษตรกร ไดแก คาร อยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) คาตาสด (Minimum) คาสงสด (Maximum) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation) และวเคราะหหาความสมพนธระหวางตวแปรอสระหลายตวกบตวแปรตาม 1 ตว โดยใชการวเคราะหถดถอยพห (Multiple Regression Analysis, MRA) ซงเปนการวเคราะหความสมพนธระหวางตวแปรตาม 1 ตวกบตวแปรอสระหลายตว (สชาต, 2540)


ผลการวจย พบวา เกษตรกรสวนใหญเปนเพศ

ชาย มอายเฉลย 50.4 ป จานวนหนงในสามสวนจบการศกษาระดบชนประถมศกษา เกษตรกรรอยละ 55.0 มประสบการณในการเลยงโคตากวา 10 ป สวนใหญ (รอยละ 70.0) ไมเคยเขารบการฝกอบรมเกยวกบเทคนคการเลยงโคเนอพนธ ลกผสม เมอศกษาถงรายไดรวมของเกษตรกร พบวา เกษตรกรมรายไดเฉลย 65,704.33 บาท/ป เกษตรกรเกนครงหนงไมมหนสน โดยเฉลยเกษตรกรมหนสนจานวน 19,609.52 บาท/ป ในดานจานวนแรงงานในครวเรอนทใชในการเลยงโคเนอสวนใหญ พบวา ม .

จานวนแรงงานเฉลย 1.3 คน มขนาดพนทถอครอง เฉลย 14.2 ไร ในดานการรบขาวสารเกยวกบการเลยงโคเนอพนธลกผสมของเกษตรกร พบวา เกษตรกรไดรบ 1 – 2 ครง/เดอน โดยสวนใหญไดรบขาวสารจากเจาหนาทสงเสรมและจากเจาหนาทปศสตว

เมอพจารณาระดบการยอมรบไปปฏบตของเกษตรกรในเรองเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธลกผสม ผวจยไดใชแบบสอบถามซงประกอบไปดวยขอคาถามเกยวกบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธลกผสม จานวน 59 ขอ ไปสมภาษณ เกษตรกรโดยคาถามแตละขอใหเกษตรกรเลอกตอบวาไดนาไปปฏบต หรอไมปฏบต ถาเกษตรกรตอบวาไดนาไปปฏบต ผวจยกาหนดคะแนนใหเทากบ 1 คะแนน ถาตอบวาไมไดนาไปปฏบตผวจยใหคะแนนเทากบ 0 คะแนน ดงนนถาเกษตรกรตอบวาไดนาไปปฏบตทกขอจะไดคะแนนเตม 59 คะแนน เมอพจารณาการปฏบตตามในแตละขอคาถาม พบวา ขอคาถามทเกษตรกรสวนใหญ (เกนรอยละ 80) ยอมรบโดยนาไปปฏบตตาม ทสาคญไดแก การแยกคอกสตวออกจากบานพกอาศย และใหคอกสตวอยหางจากบานพกอาศย อยางตา 10 เมตร การใหลกโคไดรบนมนาเหลองจากแมตอนแรกเกด การใหเกลอทกๆ วน แตยงมบางเทคนคทเกษตรกรสวนใหญไมไดนาไปปฏบตหรอปฏบตนอย (รอยละ 30 หรอนอยกวา) ทสาคญไดแกการมทงหญาใหโคกนอยางสมบรณ การใหฟางหมกยเรย 5% เสรม 3 - 5 % ของนาหนกตว/วน การใหหญาหมกเสรม 3 - 5 % ของนาหนกตว/วน การใหมนสาปะหลงแหงเสรม 1-2 % ของนาหนกตว/วน การใหราขาวเสรม 1-2 % ของนาหนกตว/วน เมอนาคะแนนการปฏบตของเกษตรกรแตละคน (คะแนนเตม 59) มาจดระดบการยอมรบไปปฏบตโดยแบงเปน 3 ระดบ ไดแกยอมรบไปปฏบตมาก (40 - 48 คะแนน) ยอมรบไปปฏบตปานกลาง (21 - 39 คะแนน) ปฏบตนอย (นอยกวา 20 คะแนน)พบวา เกษตรกร รอยละ 61.70 มการนาเทคโนโลยไปปฏบตตามอยในระดบนอย รอยละ 35.8 มการนาเทคโนโลยไปปฏบตอยในระดบปานกลางและมเพยงรอยละ 2.5 เทานนทนาเทคโนโลยไปปฏบตตามอยในระดบมาก (ตารางท 1)

ปจจยทสมพนธกบการยอมรบการเลยงโคเนอลกผสมระหวางแมพนเมองกบ พอพนธบราหมนแดง ของเกษตรกรในนครหลวงเวยงจนทน สปป. ลาว

140

การวจยในครงนใชการวเคราะหถดถอยพห (Multiple regression analysis) ในการหาความสมพนธระหวางตวแปรอสระหลายตว (independent variables) กบตวแปรตาม (dependent variable) 1 ตวแปร วาตวแปรอสระแตละตวมความสมพนธมากนอยเพยงใดกบตวแปรตาม ซงในการวจยในครงนผวจยเลอกตวแปรอสระจานวน 7 ตวแปร ไดแก จานวนปทไดรบการศกษา ประสบการณในการเลยงโคเนอพนธลกผสม การเขารบการฝกอบรมเทคนกการเลยงโคเนอลกผสม ขนาดพนทถอครอง การไดรบขาวสารการเลยงโคเนอพนธลกผสม ทศนคตตอเทคนคการผสมเทยมและการเลยงโคเนอพนธลกผสม ปญหาในการเลยงโคเนอพนธลกผสม สวนตวแปรตามคอ การยอมรบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดง ซงเปนตวแปรทวดโดยใชคะแนนการยอมรบไปปฏบตเกยวกบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธ ลกผสม ซงมคะแนนเตม 59 คะแนน ไดมาจากการตอบแบบสอบถามการยอมรบไปปฏบตเกยวกบเทคโนโลยการเลยงโคเนอ .

พนธลกผสม จานวน 59 ขอๆ 1 คะแนน (ในแตละขอคาถามถาเกษตรการตอบวาปฏบตจะได 1 คะแนน ถาไมปฏบตจะได 0 คะแนน) ตวแปรอสระทงหมดไดรบการตรวจสอบแลววาแตละคของตวแปรไมมความสมพนธกนสงกวา 0.80 ทจะกอใหเกดปญหาความสมพนธระหวางตวแปรอสระดวยกนเอง (Multicollinearity) อนเปนการละเมดขอสมมตฐานทกาหนดเทคนคการวเคราะหทดถอยพห (สชาต, 2540) จากผลการวเคราะหเบองตนเกยวกบตวแปรทนาเขาสมการ พบวา เกษตรกรมจานวนปทศกษาอยในสถานศกษาเฉลย 7.3 ป มประสบการณในการเลยงโคเนอพนธลกผสมเฉลย14.3 ป เกษตรกรรอยละ 0.3 เคยเขารบการฝกอบรมการเลยงโคเนอพนธลกผสม เกษตรกรมขนาดพนทถอครองเฉลย 14.2 ไร ไดรบขาวสารเรองการเลยงโคเนอพนธลกผสมอยในระดบนอย เกษตรกรมทศนคตตอเทคนคการผสมเทยมและการเลยงโคเนอพนธลกผสมอยในระดบเหนดวยอยางยงและมปญหาในการเลยงโคเนอพนธลกผสมอยในระดบนอยดงตารางท 2

Table 1 Level of farmers’ adoption of technology in crossbred beef cattle between native cow and Red Brahman Bull N = 120

Level (item) Frequency (farmer) Percentage

≤ 20 74 61.70

21–39 43 35.80

≥ 40-48 3 2.50

Total 120 100.0

Minimum = 1 (item) Maximum = 48 (item) Χ = 19.46 (item) S.D = 8.68 (item)

Table 2 Mean and standard deviation of independent variables variables Mean Standard deviation

1 Year of education (year) 7.3 3.42

2 Experiences in raising cattle (year) 14.3 12.23

3 Training in crossbred beef cattle raising (dummy) 0.3 .46

4 Landholding (rai) 14.2 13.11

5 Receiving of crossbred beef cattle raising information (degree) 1.6 1.05

6 Attitude towards technique of artificial insemination and crossbred beef cattle (degree) 4.3 .46

7 Level of problem in crossbred beef cattle raising (degree) 2.1 .61

วารสารเกษตร 27(2): 137-143 (2554)

141

การวจยครงนมรปแบบจาลองดงน Y = a + b1x1 + b2x2 + b3x3 + b4x4 + b5x5 + b6x6 + b7x7

สญลกษณของตวแปร

ตวแปรตาม Y = adoption of technology in crossbred beef cattle between native cow and Red Brahman Bull

ตวแปรอสระ X1 = Year of education X2 = Experiences in raising

cattle X3 = Training in crossbred beef

cattle raising X4 = Landholding X5 = Receiving of crossbred

beef cattle raising information

X6 = Attitude towards technique of artificial insemination and crossbred beef cattle raising

X7 = Level of problem in crossbred beef cattle raising

จากการวเคราะหถดถอยพหโดยนาตวแปรอสระทง 7 ตวแปรเขาไปในสมการแลวคานวณโดยใชวธปกต (Enter) ปรากฏวาไดคา F = 7.440; Sig = .000 หมายความวามตวแปรอสระอยางนอย 1 ตวแปร ทมความสมพนธกบตวแปรตามในรปเชงเสน เมอพจารณาคาสมประสทธการตดสนใจเชงพห (Multiple coefficient of determination, R2) ปรากฏวา R2 มคาเทากบ 0.317 หมายความวา ตวแปรอสระทงหมดสามารถอธบายการผนแปร ของตวแปรตาม (การยอมรบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธ ลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธ บราหมนแดง) ไดรอยละ 31.7 ในบรรดาตวแปรอสระทง 7 ตวแปร มตวแปรจานวน 4 ตวแปรทมผลตอตวแปรตามอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 หรอตากวา ไดแก 1) จานวนปทไดรบการศกษา 2) การเขารบการฝกอบรม

เทคนกการเลยงโคเนอลกผสม 3) การไดรบขาวสารเกยวกบการเลยงโคเนอลกผสม และ 4) ระดบปญหาในการเลยงโคเนอพนธลกผสม รายละเอยดดงตารางท 3

วจารณ

จากการวเคราะหความสมพนธระหวางตวแปรอสระหลายตวกบตวแปรตาม (การยอมรบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธ บราห ม นแดง ) พบว า ต วแปรท เ ก ยวข อ งหร อ มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบการยอมรบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธลกผสมของเกษตรกรมจานวน 4 ตวแปร ไดแก 1) จานวนปทไดรบการศกษา 2) การเขารบการฝกอบรมเทคนคการเลยงโคเนอพนธลกผสม 3) การไดรบขาวสารเกยวกบการเลยงโคเนอพนธลกผสม และ 4) ปญหาในการเลยงโคเนอพนธลกผสม ตวแปรเหลานสามารถนามาอภปรายผลการศกษาไดดงน จากการศกษาพบวา จานวนปทไดรบการศกษามความสมพนธเชงบวกกบการยอมรบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดง อธบายไดวาผทมระดบการศกษาสงจะยอมรบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธลกผสม มากกวาผทมระดบการศกษาตากวา เนองจากผทมการศกษาสงเปนผมความรทาความเขาใจไดงายตอการยอมรบเทคโนโลยไปปฏบตตาม รบรขอมลขาวสารไดหลายชองทาง ดงนนระดบการศกษาจงเปนปจจยสาคญ ในดานการเขารบการฝกอบรมเทคนคการเล ยงโคเน อพนธ ลกผสม ของเกษตรกรพบวา มความสมพนธเชงบวกกบการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสม หมายความวาผทไดเขารบการฝกอบรมหรอมประสบการณในการฝกอบรมเรองเทคนคการเลยงโคเนอลกผสม จะมการยอมรบเทคนคดงกลาวมากกวาผทไมไดเขารบการฝกอบรม เนองจากผทไดเขารบการฝกอบรมไดรบรขอมลใหม ไดความรใหม ไดรไ ด เห น ส ง ใหม และ ได ร บ เทคน ค ใหม ท า ให เ ก ดแนวความคดใหมซงนาไปสการปฏบตเทคนคการเลยงโคเนอพนธลกผสมไดดกวา นอกจากนยงพบวาการไดรบข าวสารเก ยวกบการเล ยงโคเน อพนธ ล กผสม มความสมพนธในเชงบวกกบการยอมรบการเลยงโคเนอ

ปจจยทสมพนธกบการยอมรบการเลยงโคเนอลกผสมระหวางแมพนเมองกบ พอพนธบราหมนแดง ของเกษตรกรในนครหลวงเวยงจนทน สปป. ลาว

142

พนธ ลกผสม หมายความวาเกษตรกรท ได รบขอมลขาวสารเกยวกบการเลยงโคเนอพนธ ลกผสม หลายชองทางมากเพยงใดจะมการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสมมากกวาเกษตรกรทได รบขอมลขาวสารนอย เนองจากวาขอมลขาวสารเปนสงสาคญมากททาใหเกดประโยชนตอการนาไปปฏบต และการวจยครงนพบวาระด บปญหาในการ เล ย ง โค เน อพ นธ ล กผสม มความสมพนธในเชงลบกบการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสม หมายความวา เกษตรกรผท มปญหาในการปฏบตเกยวกบเทคนคการเลยงโคเนอพนธลกผสมนอยกวา จะมการยอมรบเทคนคการเลยงโคเนอพนธลกผสมมากกวาเกษตรกรทมปญหามาก เนองจากวาเกษตรกรผทมปญหามากเปนผทไมมทน มแรงงานในครวเรอนเปนจานวนนอยและไมมโคแมพนธเปนของตวเอง จาเปนตองยมของเกษตรกรคนอนมาทาเปนแมพนธ ในขณะทการเลยงโคเนอพนธลกผสม ตองใชแรงงานในการดแลโคลกผสม ใชทนในการทาทงหญาและอาหารเสรมใหโคไดกนเตมอมและตองมโคแมพนธเปนของตวเองอยางนเปนตน ดงนนผทมปญหามากจงปฏบตตามเทคนคการเลยง

โคเนอพนธลกผสมไดนอยกวา เกษตรกรผทมปญหานอย

การพสจนสมมตฐาน จากการวเคราะหถดถอยพห สรปไดวามตวแปรอสระ 4 ตวแปร ทมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบตวแปรตาม จงพสจนสมมตฐานไดวา มปจจยทสมพนธกบการยอมรบการเลยงโคเนอพนธ ลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธ บราห มนแดงของเกษตรกรในนครหลวงเวยงจนทน ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ซงปจจยดงกลาว ไดแก จานวนปท ได รบการศกษา การเขารบการฝกอบรม เทคนกการเลยงโคเนอลกผสม การไดรบขาวสารการเลยงโคเนอพนธลกผสม และระดบปญหาในการเลยงโคเนอพนธลกผสม

สรป

เกษตรกรผเลยงโคเนอพนธลกผสม สวนใหญไมไดนาเทคโนโลยไปปฏบตตามหรอนาไปปฏบตเปนสวน

Table 3 Multiple regression analysis for analyzing factors related to farmers’ adoption of technology in crossbred beef cattle between native cow and Red Brahman Bull

Variable Coefficient (b) t P- value

1. Year of education (year) .468 2.171* .032

2. Experiences in raising cattle (year) -.068 -1.093 .277

3. Training in crossbred beef cattle raising (dummy) 5.285 3.443*** .001

4. Landholding (rai) .032 .575 .567

5. Receiving of crossbred beef cattle raising information

(degree) 1.763 2.384* .019

6. Attitude towards technique of artificial insemination

and crossbred beef cattle (degree) 1.147 .724 .471

7. Level of problem in crossbred beef cattle raising (degree) -2.260 -1.996* .048

Constant 12.003

R2 = 0.317 SEE = 7.399 F = 7.440 Sig = 0.000

Note: *significantly different at P < 0.05

***significantly different at P < 0.001

วารสารเกษตร 27(2): 137-143 (2554)

143

นอย ทงนเนองจากเทคโนโลยทเกยวของกบการใหอาหารเสรมทายากและตองใชตนทนเพมขน การศกษาครงนพบวาปจจยทมผลอยางมนยสาคญทางสถตตอการนาเทคโนโลยไปปฏบตตาม ไดแก จานวนปทไดรบการศกษา การเขารบการฝกอบรมเทคนคการเลยงโคเนอลกผสม การไดรบขาวสารเกยวกบการเลยงโคเนอพนธลกผสม และปญหาในการเลยงโคเนอพนธลกผสม ซงปญหาเหลานรฐบาลสาธารณรบประชาธปไตยประชาชนลาวจะตองใหความเอาใจใสและสนบสนนหรออานวยความสะดวกใหแกเกษตรกรเพอใหเกษตรกรยอมรบเทคโนโลยดงกลาวไปปฏบตตามอยางยงยน

ขอเสนอแนะ จากการศกษาพบวา เกษตรกรสวนใหญไดมการนาไปปฏบตในเรองการเลยงโคเนอลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดงอยในระดบนอย ดงนน รฐบาลหรอหนวยงานทเกยวของควรพจารณาประเดนตาง ๆ ตอไปนเพอสนบสนนใหเกษตรกรผเลยงโคในนครหลวงเวยงจนทน

1) ควรใหความสาคญดานการประชาสมพนธใหเกษตรกรเหนถงประโยชนของการเลยงโคเนอพนธลกผสม

2) ใหขาวสารผานสอตางๆ เกยวกบเทคโนโลยการเลยงโคเนอพนธลกผสม

3) เนนการเขารบการฝกอบรม ใหความรในดานเทคนคการเลยงโคเนอพนธลกผสม เพอใหเกษตรกรได มความร ความเข าใจ และการปฏบต อย างมประสทธภาพ โดยหนวยงานทเกยวของควรจดฝกอบรมเปนประจา

4) สรางจตสานกใหเกดการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสมอยางยงยน ทกหนวยงานทเกยวของควรสนบสนนกระตนใหเกษตรกรในทองถน เกดจตสานกและเหนถงความสาคญและประโยชนของการยอมรบการเลยงโคเนอพนธลกผสมในการดาเนนงานพฒนาการเลยงโคเนอพนธลกผสมตอไป

5) อานวยความสะดวกและชวยเหลอเมอเกษตรกรมปญหา


ขอขอบคณ สานกงานความรวมมอเพอการ

พฒนาระหวางประเทศ (THAILAND INTERNATIONAL DEVELOPMENT COOPERATION AGENCY : TICA) ทใหการสนบสนนทนในการวจยและขอขอบคณบณฑตวทยาลยทไดใหการสนบสนนคาใชจายบางสวนในการทาการวจยในครงน


บญถาวอน กนนะวงสา. 2548. คมอการฝกอบรมวชาการ

เลยงสตว. ศนยคนควาการเลยงสตวนาซวง กระทรวงกสกรรมและปาไม, นครหลวงเวยงจนทร.132 หนา.

สดา แสงงาม. 2545. หลกการเลยงสตวทวไป คมอการสดสอน. คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยแหงชาตลาว, นครหลวงเวยงจนทร. 166 หนา.

สตาเฮง ราชพล. 2549. บทรายงานตอกองประชมใหญ ครงท 8 ของพรรค เกยวกบการดาเนนงานของกระทรวงกสกรรมและปาไม. กระทรวงกสกรรมและปาไม, นครหลวงเวยงจนทร. 31 หนา.

สชาต ประสทธรฐสนธ. 2540. เทคนคการวเคราะหตวแปรหลายตวสาหรบการวจยทางสงคมศาสตรและพฤตกรรมศาสตร: หลกการ วธการและการประยกต. สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, กรงเทพฯ. 413 หนา.

ปจจยทสมพนธกบการยอมรบการเลยงโคเนอลกผสมระหวางแมพนเมองกบพอพนธบราหมนแดง ของเกษตรกรในนครหลวงเวยงจนทน สปป. ลาว

145

ชววทยาของมอดฟนเลอยและประสทธภาพ ของโอโซนในการกาจดมอดฟนเลอยในขาวสาร

Biology of Sawtoothed Grain Beetle (Oryzaephilus surinamensis L.) and Its Control Efficacy Using Ozone

in Milled Rice

Abstract: Biology of sawtoothed grain beetle (Oryzaephilus surinamensis L.) reared in ‘Pathum Thani 1 rice was studied in 96-well plate held at 28-32°C and 75% RH. It was found that egg incubation period was 2.71±1.60 days. The mean duration of the first instar to the fourth instar were 2.42±0.97, 2.70±0.65, 2.74±0.90 and 3.31±0.80 days respectively. Prepupal and pupal periods were 1.10±0.3 and 5.92±0.67 days respectively. The total life cycle from egg to adult emergence was 19.81±1.65 days. The oviposition preference in various grains of sawtoothed grain beetle was examined. Barley and barley mixed with 5% yeast were the most preferred oviposition sites followed by Pathum Thani 1, Kum 88061, Kumdoisaket and Niaw San-pah-tawng 1, respectively. Barley and barley mixed with 5% yeast were also the best food source for development of sawtoothed grain beetle. The efficiency of ozone to control sawtoothed grain beetle was investigated. Pupa was the most tolerant stage when exposed to 60 ppm ozone for 2 hours with mortality rate of 60.83±3.19%. The optimum time and concentration of ozone for controlling pupa of sawtoothed grain beetle were examined. Hundred percent mortality was found within 6 hours after exposing directy to 60 ppm ozone. However, when thirty pupae per one kilogram of KDML 105 rice were exposed to 60 ppm ozone for 0.5, 1, 2, 3, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18 and 20 hours, all pupae were died when exposing to ozone for 20 hours.

ศวกร เกยรตมณรตน 1/ เยาวลกษณ จนทรบาง 1/ และ จราพร กลสารน1/ Siwakorn Keatmaneerat 1/, Yaowaluk Chanbang 1/ and Jiraporn Kulsarin1/

1/ ภาควชากฏวทยาและโรคพช คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ. เชยงใหม 50200 1/ Department of Entomology and Plant Pathology, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai

Keywords: Sawtoothed grain beetle, Oryzaephilus surinamensis, ozone, purple rice, milled rice

146

คานา ขาวเปนพชเศรษฐกจทมความสาคญอนดบหนงของประเทศ ทารายไดเขาประเทศปละนบพนลานบาท ในป พ.ศ. 2553 มปรมาณสงออกรวม 8,939,630 ตน เปนมลคา 168,193.1 ลานบาท (สานกเศรษฐกจการเกษตร, 2554) ในการสงออกขาว มการเกบสนคาไวในโกดงหรอยงฉาง การเกบไวเปนเวลานานมโอกาสพบแมลงศตรผลตผลทางการเกษตรเขาทาลายขาวใหได รบความเสยหาย ทาใหเมลดพนธสญเสยความงอก และเมลดขาวท เกบไวมกมฝนผงอนเกดจากการทาลายของแมลง นอกจากนอาจมชนสวนแมลงหรอตวแมลงทปะปนอยกบเมลดขาวทาใหสกปรก และเสยคณภาพ มอดฟนเลอย (Oryzaephilus surinamensis L.) จดเปนแมลงศตรโรงเกบท สาคญอกชนดหนง ท มกพบการเขาทาลายในขาวสารบรรจถงซงเปนผลผลตทรอการจาหนายใหกบผบรโภค โดยตวเตมวยแทะเลมอยทผวเมลดสามารถกดกนเมลดธญพชหรอเมลดธญพชแปรสภาพทแตกหกได (พรทพย และคณะ, 2548) การบรรจขาวสารในถงเปนการปองกนแมลงศตรจากภายนอกไมใหเขาทาลายขาวสารไดระดบหนง แตอยางไรกตาม แมลงศตรโดยเฉพาะอยางยงมอดฟนเลอยอาจตดไปกบขาวสารกอนหรอระหวางบรรจ

ถง โดยตดเขาไปในระยะไข หนอน ดกแด หรอตวเตมวย ซงการใชวธการใด ๆ ทปองกนกาจดแมลงในขาวสารเปนไปไดยาก ในการศกษาวจยครงน มการศกษาการเจรญเตบโตของมอดฟนเลอยในธญพชบางชนด และศกษาประสทธภาพของกาซโอโซนในการกาจดมอดฟนเลอยในขาวสารในชวงการเกบรกษา

อปกรณและวธการ การศกษาชววทยาของมอดฟนเลอยในขาวสาร นาตวเตมวยมอดฟนเลอยประมาณ 200 ตว ใสลงในขาวสารปทมธาน 1 ทบดหยาบ 10 เปอรเซนต ปลอยใหแมลงวางไขเปนเวลา 5 วน รอนแยกไขออกดวยตะแกรงขนาด 335 μm ใชพกนเขยไขใสลงไปในจานหลม 96 หลม (96-well plate) ภายใตกลองจลทรรศนสเตอรโอ โดยแตละหลมมไขมอดฟนเลอย 1 ฟอง จากนนใสขาวสารปทมธาน 1 ทบดหยาบ 10 เปอรเซนต ในจานหลม 96 หลม เกบไปไวในถงพลาสตกทควบคมความชนสมพทธท 75 เปอรเซนต โดยมสารละลายอมตวของโซเดยมคลอไรดเปนตวควบคมความชน ทาการสงเกตและบนทกขอมลทางชววทยาของมอดฟนเลอยในระยะไข หนอน ดกแด จนกระทงเปนตวเตมวย

บทคดยอ: การศกษาชววทยาของมอดฟนเลอยทเลยงดวยขาวสารปทมธาน 1 ในจานหลม 96 หลม (96-well plate) ทอณหภม 28-32 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 75 เปอรเซนต มระยะเวลาในการฟกไข หนอนวย 1, 2, 3 และ 4 ใชเวลา 2.72±1.60, 2.42±0.97, 2.70±0.65, 2.74±0.90 และ 3.31±0.80 วนตามลาดบ มอตราการพกตวกอนเขาดกแด และดกแด 1.10±0.30 และ 5.92±0.67 วน ตามลาดบ วงจรชวตทงหมดตงแตระยะไข ถงตวเตมวยอยท 19.81±1.65 วน การศกษาความสามารถในการวางไขของมอดฟนเลอยพบวามอดฟนเลอยชอบทวางไขในขาวบารเลยมากทสดไมแตกตางจากขาวบารเลยผสมยสต 5 เปอรเซนต รองลงมาไดแก ขาวสารปทมธาน 1, ขาวกา 88061, ขาวกาดอยสะเกด และขาวเหนยวสนปาตอง 1 มอดฟนเลอยสามารถเจรญเตบโตไดดทสดในขาวบารเลย และขาวบารเลยผสมยสต 5 เปอรเซนต ซงไมแตกตางกนทางสถต การศกษาประสทธภาพของโอโซนในการกาจดมอดฟนเลอยพบวา ในระยะดกแดของมอดฟนเลอยเปนระยะททนทานทสดเมอผานกาซโอโซนอตรา 60 ppm เปนระยะเวลา 2 ชวโมง มเปอรเซนตการตาย 60.83±3.19 เปอรเซนต การหาระยะเวลาทเหมาะสมในการใชกาจดระยะดกแดของมอดฟนเลอยเมอผานกาซโอโซนโดยตรงพบวา เมอนาดกแดไปผานกาซโอโซนโดยตรงเปนเวลา 6 ชวโมงพบอตราการตาย 100 เปอรเซนต แตเมอนาดกแดจานวน 30 ตวใสในขาวสารขาวดอกมะล 105 นาหนก 1 กโลกรม ไปรมดวยกาซโอโซนทเวลา 0.5, 1, 2, 3, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18 และ 20 ชวโมง พบวาดกแดของมอดฟนเลอยมการตายอยางสมบรณท 20 ชวโมง

คาสาคญ: มอดฟนเลอย โอโซน ขาวกา ขาวสาร

วารสารเกษตร 27(2): 145-153 (2554)

147

การศกษาการวางไข และการเจรญเตบโตของมอดฟนเลอยในอาหารชนดตาง ๆ

การศกษาการวางไข และการเจรญเตบโตของมอดฟนเลอยในอาหารทง 6 ชนด ไดแก ขาวกา 88061, ขาวกาดอยสะเกด, ขาวสารปทมธาน 1, ขาวเหนยว สนปาตอง 1, ขาวบารเลย และขาวบารเลยผสมยสต 5 เปอรเซนต นาพชอาหารมาแชในตแชแขงทอณหภม -20 องศาเซลเซยส เปนเวลา 7 วน เพอกาจดแมลงชนดตาง ๆ ทอาจตดมาในพชอาหาร จากนนนาพชอาหารแตละชนดใสไวในถวยพลาสตกใส (ขนาด 12 ออนซ) จานวน 80 กรม ทงไว 20 นาท จนกระทงพชอาหารมอณหภมใกลเคยงกบอณหภมหองประมาณ 28 องศาเซลเซยส และใสตวเตมวยของมอดฟนเลอย 100 ตว นาผาไนลอนปดปากถวยรดดวยยางรดเพอปองกนแมลงออก ทงไวใหแมลงวางไขในภาชนะ 5 วน รอนแยกเฉพาะไขของมอดฟนเลอย ดวยตะแกรงขนาด 335 μm ตรวจนบจานวนไขของมอดฟนเลอย ทาการทดลองเชนเดยวกนอกหนงชด โดยเลยงแมลงในพชอาหารทง 6 ชนด ชนดละ 4 ซา ทาการตรวจนบจานวนตวเตมวยทเจรญในอาหารชนดตาง ๆ เมอระยะเวลาครบ 4 สปดาห การศกษาประสทธภาพของกาซโอโซนในการควบคมมอดฟนเลอย นาไขของมอดฟนเลอยจานวน 30 ฟอง ใสในถงตาขายขนาด 5×7 เซนตเมตร นาไปรมดวยกาซโอโซนทความเขมขน 60 ppm นาน 2 ชวโมง ตามวธการของ Kells et al. (2001) จากนนนาไขไปเลยงในขาวสารขาวดอกมะล 105 นาหนก 80 กรม ทบรรจอยในถวยพลาสตกในสภาพหองปฏบตการเปนเวลา 30 วน จานวน 4 ซา ทาการนบแมลงทรอดชวตทพฒนาเปนตวเตมวย ดาเนนการเชนเดยวกนกบการทดลองในระยะไข โดยใชหนอน (อายประมาณ 5-6 วน) ดกแด (อายประมาณ 2-3 วน) ตวเตมวย (อาย 4-5 วน) มารมดวยกาซโอโซนในอตราเดยวกน ทาการตรวจนบจานวนหนอน ดกแด และตวเตมวยทรอดตาย เปนเวลา 14, 10 และ 2 วน ตามลาดบ เปรยบเทยบกบชดควบคมทไมไดรมกาซโอโซน คานวณเปอรเซนตการตายของแมลงในระยะตาง ๆ จากนนนาขอมลมาวเคราะห

ความแปรปรวน และเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยดวยวธ Least Significant Difference (LSD) ระยะเวลาทเหมาะสมในการใชกาซโอโซนกาจดมอดฟนเลอย

นามอดฟนเลอยในระยะททนทานทสด จานวน 30 ตว ใสลงในถงตาขายขนาด 25×27 เซนตเมตร ซงภายในบรรจขาวสารขาวดอกมะล 105 นาหนก 1 กโลกรม นาไปรมดวยกาซโอโซนทความเขมขน 60 ppm นาน 0.5, 1, 2, 3, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18 และ 20 ชวโมง ดาเนนการ 4 ซาในแตละชวโมง เปรยบเทยบกบชดควบคมทไมไดรมกาซโอโซน ทาการนบจานวนแมลงระยะทนทานทสดจากระยะไข หนอน ดกแด และตวเตมวยทรอดชวต สามารถพฒนาเปนตวเตมวยหลงจากรมดวยกาซโอโซน 6, 4, 2, และ 1 สปดาห นาแมลงทรอดชวตเปนตวเตมวยมาเลยงในขาวสารขาวดอกมะล 105 นาน 4 สปดาห เพอศกษาจานวนรนลก (F1) วางแผนการทดลองแบบ Completely Randomized Design (CRD) โดยในแตละกรรมวธทา 4 ซาเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยเปอรเซนตแมลงทตาย และจานวนแมลงรนลก (F1) ดวยวธ Least Significant Difference (LSD)


การศกษาชววทยาของมอดฟนเลอยในขาวสาร

ไข ของมอดฟนเล อยท เ ล ยงด วยข าวสารปทมธาน 1 ในจานหลม 96 หลม (96-well plate) พบวาระยะไขใชเวลาฟกเฉลย 2.72±1.60 วน ระยะหนอนของมอดฟนเลอยใชเวลาเจรญเตบโตจากวยท 1 ไปเปนวยท 2, 3, และ 4 เวลาเฉลย 2.42±0.97, 2.70±0.65, 2.74±0.90 และ 3.31±0.80 วนตามลาดบ มอตราการพกตวกอนเขาดกแดเฉลย 1.10±0.30 วน และเขาดกแดเปนระยะเวลาเฉลย 5.92±0.67 วน จงออกมาเปนตวเตมวย มอดฟนเลอยตงแตระยะไขจนถงตวเตมวยใชเวลาเฉลย 19.81±1.65 วน ความสามารถในการวางไข มอดฟนเลอยคละเพศจานวน 200 ตวใหเวลาในการไข 5 วน พบจานวนไขมากทสดทใชขาวบารเลยเปนอาหาร


148

(285.25±16.76 ฟอง) แตกตางจากจานวนไขทใชขาว บารเลยผสมยสต 5 เปอรเซนต แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P=0.05) กบ ขาวสารปทมธาน 1, ขาวกา 88061, ขาวกาดอยสะเกด และขาวเหนยว สนปาตอง 1 โดยมจานวนไข เทากบ 246.50±9.95, 80.25±15.69, 68.25±23.77, 67.25±14.73 และ 58.75±21.69 ฟองตามลาดบ(ภาพท 1)

การศกษาความสามารถในการเจรญเตบโตของมอดฟนเลอยตงแตระยะไขจนพฒนาเปนตวเตมวย พบวา .

ตวเตมวยสามารถเจรญในพชอาหารตาง ๆ แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P=0.05) โดยแมลงสามารถเจรญไดดในขาวบารเลยมจานวนเฉลยมากท สดคอ 286.00±21.71 ตว รองลงมาไดแกขาวบารเลยผสมยสต 5% จานวนแมลงคอ 230.75±14.38 ตว ขาวกาดอยสะเกด และขาวเหนยวสนปาตอง 1 ซงมจานวนตวเตมวยเฉลย 81.50±24.97 และ 60.50±19.84 ตวตามลาดบ ส วนข าวก า 88061 ซ งม จ านวนต ว เต มว ย เฉล ย 52.50±5.32 ตว (ภาพท 2)

Figure 1 Number of Oryzaephilus surinamensis eggs produced from 200 individulas (both sexes) during 5 – day oviposition in various kinds of careals

Barley mixed with 5% yeast

Barley

Niaw San-pah-tawng 1

Pathum Thani 1

Kumdoisaket

Kum 88061

0 50 100 150 200 250 300 Number of eggs

Number of adults

Barley mixed with 5% yeast

Barley

Niaw San-pah-tawng 1

Pathum Thani 1

Kumdoisaket

Kum 88061

0 50 100 150 200 250 300

Figure 2 Adult progeny production of Oryzaephilus surinamensis produced in various kinds of cereals

วารสารเกษตร 27(2): 145-153 (2554)

149

การศกษาประสทธภาพของกาซโอโซนในการกาจดมอดฟนเลอย

จากการศกษาประสทธภาพของกาซโอโซนทระดบความเขมขน 60 ppm นาน 2 ชวโมง ในการกาจดมอดฟนเลอยพบวา ระยะดกแดของมอดฟนเลอย มความสามารถในการทนทานตอกาซโอโซนมากทสดพบจานวนแมลงตาย 60.83±3.19 เปอรเซนต สวนระยะไข หนอน ตวเตมวยของมอดฟนเลอยพบการตาย 100 เปอรเซนต (ภาพท 3)

ระยะเวลาทเหมาะสมในการใชกาซโอโซนกาจดมอดฟนเลอย จากการศกษาการใชกาซโอโซนกบระยะดกแดของมอดฟนเลอยทเปนระยะทนทานทสด พบวา เมอเพมเวลาในการรมจาก 2 ชวโมง เปน 4 ชวโมง แมลงมการตายเพมขนเฉลยเปน 98.33±1.32 เปอรเซนต และพบวาระยะเวลาททาใหมอดฟนเลอยตายอยางสมบรณคอ 6 ชวโมง (ภาพท 4)

Mortality (%)

100

80

60

40

20

0 Egg Larva Pupa Adult

Figure 3 Mortality of Oryzaephilus surinamensis in all stages treated with 60 ppm ozone for 2 hours

Mortality (%)

2 4 6

100

80

60

40

20

0

Hours

Figure 4 Pupal mortality of Oryzaephilus surinamensis at 2, 4 and 6 hours after directly exposing to 60 ppm ozone


150

จากการนามอดฟนเลอยระยะดกแดซงเปนระยะททนทานตอกาซโอโซนทสดใสปะปนอยในขาวสารขาวดอกมะล 105 และไดรบกาซโอโซนความเขมขน 60 ppm พบวามการตายของแมลงเมอไดรบกาซโอโซนประมาณ 30 นาทมเปอรเซนตการตายเฉลย 36.67±2.72 เปอรเซนต และมการตายเพมขนเรอย ๆ เมอระยะเวลาในการรมเพมขน พบวาดกแดของมอดฟนเลอยมการตาย 100 เปอรเซนต เมอไดรบกาซโอโซนนาน 20 ชวโมง (ภาพท 5)

วจารณ

จากการศกษามอดฟนเลอยระยะไขใชเวลาเฉลยในการฟก 2.72 วน และระยะหนอนแตละวยทเจรญในขาวสาร ใชเวลาในการเจรญเฉลย 2.42, 2.70, 2.74, 3.31 วนตามลาดบ ระยะพกตวกอนเขาดกแด และดกแด เปนเวลา 1.10 และ 5.92 วน สอดคลองกบ Mason (2003) ซงไขมอดฟนเลอยใชเวลาฟก 3 -5 วน หนอนม 2 -5 ระยะ ใชเวลาในการเจรญเตบโต 12 – 15 วน และเขาสระยะดกแด 4 -5 วน จากการทดสอบความชอบในพชอาหาร มอดฟนเลอยมความชอบทแตกตางกน และสามารถวางไขในขาวบารเลย และขาวบารเลยผสมยสต 5 เปอรเซนต มากทสด เมอเปรยบเทยบกบขาวสาร และขาวกา

ในการศกษาของ Sinha (1971) พบวามอดฟนเลอยเจรญเตบโตไดดในขาวสาล และขาวบารเลย โดยทอตราการเจรญเตบโตไมแตกตางกน และนอกจากนพบวา มอดฟนเล อยเจรญเตบโตไดดท สดในขาวโอตบด (crushed oats) อยางไรกตาม Leonard et al. (1973) พบวามอดฟนเลอยเจรญเตบโตไดดในขาวสาล และผลตภณฑทไดจากขาว เปรยบเทยบกบการศกษาครงนพบวา เมอนาขาวบารเลย และขาว ทมการบดหยาบบางส วนมาเปนอาหารของแมลงให ผลของการเจรญเตบโตแตกตางกน โดยลกษณะของธญพช เชน เมลดเตมทไมมรอยแตกหรอรอยทาลาย และเมลดทถกบด มบทบาทในการเจรญเตบโตของมอดฟนเลอยซงเปนกลมแมลงททาลายกดกนภายนอกเมลด (Haines, 1991) มรายงานการใชกาซโอโซนในการกาจดมอดฟนเลอยทอยในขาวบารเลยทระดบ 0.66 ถง 0.83 mg/min หรอ 878-1102 ppm เปนเวลา 18 ชวโมง กาจดตวเตมวยมอดฟนเลอยได 46 เปอรเซนต (Yoshida, 1974) เปรยบจากการศกษาครงนทใชกาซโอโซนทระดบความเขมขน 60 ppm สมผสกบแมลงโดยตรงพบวากาซโอโซนสามารถทาใหตวเตมวยมอดฟนเลอยทตายภายใน 2 ชวโมง และระยะดกแดของมอดฟนเลอยเปนระยะททนทานตอกาซโอโซนมากทสดแตกตางจากการศกษาของ Al-Ahmadi et al. (2009) ซงพบวาระยะไขกบระยะดกแดของมอดฟนเลอยมแนวโนมออนแอตอกาซโอโซน โดยระยะไข และ .

วารสารเกษตร 27(2): 145-153 (2554)

Figure 5 Pupal mortality of Oryzaephilus surinamensis in KDML 105 rice after exposing to 60 ppm ozone at various times.

0.5 1 2 3 4 6 8 10 12 14 16 18 20

100

80

60

40

20

0

Mortality (%)

Hours

151

ดกแดของมอดฟนเลอยทเขาทาลายผลอนทผลม (date) มการตายอยางสมบรณเมอไดรบกาซโอโซน 7 ppm เปนเวลา 1 ชวโมง และมอดฟนเลอยระยะหนอนกบตวเตมวยในผลอนทผลมทใชกาซโอโซนเพมขนเปน 30 ppm ใชเวลาถง 6 ชวโมง จงทาใหแมลงตายอยางสมบรณ นอกจากนน กจกรรมการหายใจของแมลงในระยะตาง ๆ อาจมบทบาทสาคญตอการตอบสนองกาซโอโซน ซงโดยปกตแลวแมลงในกลมท มการถอดรปสมบรณแบบ (complete metamorphosis) ระยะไขและระยะดกแด มกจกรรมการหายใจและการใชออกซเจนนอยกวาระยะ อน ๆ นอกจากน ไขของแมลงยงมโอกาสทจะสญเสยนาไดงายเมอเปรยบเทยบกบระยะอน ๆ (Schmolz and Lamprecht, 2000) จากการนามอดฟนเลอยระยะดกแด ซงเปนระยะทนทานตอกาซโอโซนมากทสด มาผานโอโซนโดยตรงทระดบความเขมขน 60 ppm เปนเวลา 4 ชวโมง สามารถทาใหแมลงตายได 98.33±1.32 เปอรเซนต และทาใหแมลงตายไดอยางสมบรณในเวลา 6 ชวโมง เปรยบเทยบกบการศกษาของ Kells et al. (2001) เมอรมดวยกาซโอโซนทความเขมขน 25-50 ppm เปนระยะเวลา 3-5 วน สามารถทาใหมอดแปง และดวงงวงขาวโพด มอตราการตายมากกวา 90 เปอรเซนต การเพมปรมาณกาซมากขนจะชวยใหเวลาการใชกาซลดลง ซง Yoshida (1974) รายงานวา กาซโอโซนทใชในความเขมขน 95 -120 ppm ใหคา LT95= 70 นาท ในขณะทการทดลองของ Mason et al. (1997) ใชกาซโอโซนทระดบความเขมขนตาเพยง 5 ppm ใชเวลายาวนานกวาเปน 3-5 วน ทาใหแมลงตายอยางสมบรณ การศกษาในแมลงชนดอน Erdman (1979) รายงานวา เมอใชกาซโอโซนทความเขมขน 95 –115 ppm เปนระยะเวลา 3.5 – 6 ชวโมงทาให มอดแปงทง 2 ชนดคอ Tribolium confusum และ T. castaneum มอตราการตาย 100 เปอรเซนต นอกจากนยงมการศกษาเกยวกบการใชกาซโอโซนกาจดมอดเจาะผลกาแฟ Hypothenemus hampei ซงเปนแมลงศตรเขาทาลายเจาะผลกาแฟสด และกาแฟกะลา เมอรมดวยกาซโอโซนทความเขมขน 10,000 ppm ทอณหภม 13 องศาเซลเซยสในสภาพสญญากาศนาน 6 ชวโมง พบวามแมลงทกระยะมการตายอยางสมบรณ ยกเวนระยะไข (Armstrong,

2008) การรมกาซโอโซนในการกาจดแมลงพบวามปจจยทมผลตอประสทธภาพหลายปจจย เชน หากมความชนสมพทธสง กาซโอโซนจะทาปฏกรยากบนาท มอยในอากาศทาใหประสทธภาพในการกาจดแมลงลดลง ปรมาณกาซออกซเจนทมอยจะทาใหลดประสทธภาพของกาซโอโซนได ความเขมขนของกาซโอโซนและระบบสญญากาศ ปจจยดงกลาวมผลตอการกาจดแมลงทงสน (Hollingsworth and Armstrong, 2005)

สรป

มอดฟนเลอยเจรญในขาวสารปทมธาน 1 ทบดหยาบ เวลา 19.81±1.65 วนจากระยะไขถงตวเตมวย โดยมระยะไข หนอนวย 1, 2, 3 และ 4 ใชเวลา 2.72±1.60, 2.42±0.97, 2.70±0.65, 2.74±0.90 และ 3.31±0.80 วนตามลาดบ ระยะพกตวกอนเขาดกแด และดกแด เปนเวลา 1.10±0.30 และ 5.92±0.67 วน มอดฟนเลอยสามารถวางไขในขาวบาร เลย และขาวบาร เลยผสมยสต 5 เปอรเซนต มากทสดรองลงมาไดแก ขาวปทมธาน 1 ขาวกา 88061 ขาวกาดอยสะเกด และขาวเหนยวสนปาตอง 1 มอดฟนเลอยระยะดกแดเปนระยะททนทานตอกาซโอโซนมากทสด กาซโอโซนทระดบความเขมขน 60 ppm เมอใชรมดกแด (ซงเปนระยะทนทานทสด) โดยตรงเปนเวลา 4 ชวโมง สามารถทาใหแมลงตายได 98.33±1.32 เปอรเซนต และพบวามอดฟนเลอยทความหนาแนน 30 ตวตอกโลกรม ซงเปนความหนาแนนเฉลยทพบในธญพชเมอนาระยะดกแดมาทดสอบใชกาซโอโซนโดยตรงสามารถกาจดแมลงไดอยางสมบรณใชเวลา 6 ชวโมง และเมอนาดกแดจานวน 30 ตวใสในขาวสารขาวดอกมะล 105 นาหนก 1 กโลกรม พบวาเมอใชกาซโอโซนท 60 ppm เปนเวลา 20 ชวโมง ทาใหดกแดของมอดฟนเลอยตายอยางสมบรณ

คานยม

ขอขอบคณสถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบ

เกยว ศนยนวตกรรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว และบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม ท ใหการสนบสนนทนวจยในการศกษาครงน


152

เอกสารอางอง พรทพย วสารทานนท กสมา นวลวฒน บษรา จนทร

แกวมณ ใจทพย อไรชน รงสมา เกงการพานช กรรณการ เพงคม จราภรณ ทองพนธ ดวงสมร สทธสทธ ลกขณา รมเยน และภาวน หนชนะภย. 2548. แมลงทพบในผลตผลเกษตรและการปองกนกาจด. เอกสารวชาการ. สานกวจยและพฒนาวทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรปผลตผลการเกษตร กรมว ชาการเกษตร , กรงเทพฯ. 150 หนา.

สานกเศรษฐกจการเกษตร. 2554. สถตการสงออก (Export)--ขาวรวม: ปรมาณและมลคาสงออกรายเดอน. [ระบบออนไลน]. แหลงขอมล: http://www.oae.go.th/oae_report/export_import/export_result.php (4 เมษายน 2554).

Al-Ahmadi, S. S., R. A. Ibrahim and S. A. Ouf. 2009. Possible control of fungal and insect infestation of date fruits using ozone. [Online]. Available: http://www.biotech-asia.org/display.asp?id=512(December 17, 2009).

Armstrong, J. W., P. Follett, S. A. Brown, J G. Leesch, J. S. Tebbets, J. Smilanick, D. Streett, M. Portillo, T. H. McHugh, C. W. Olsen, L. Whitehand, C. Cavaletto, N. Nagai, H. C. S. Bittenbender, A. E. Bustillo, J. E. Peña and L. Mu. 2008. Ozone fumigation to control quarantine pests in green coffee. Proceedings of the Annual International Research Conference on Methyl Bromide Alternatives and Emissions Reductions. November 11,2008. Orlando, FL.

Erdman, H. E. 1979. Ecological aspects of control of a stored product insect by ozonation. p. 75 In: Proceedings of the Second International Working Conference on Stored-Product

Entomology. 10-16 September, Ibadan, Nigeria.

Haines, C. P. (ed.). 1991. Insects and Arachnids of Tropical Stored Products: Their Biology and Identification– A Training Manual. 2nd ed. Natural Resources Institute, Chatham. 246 p.

Hollingsworth, R.G. and J.W. Armstrong. 2005. Potential of temperature, controlled atmospheres, and ozone fumigation to control thrips and mealybugs on ornamental plants for export. Journal of Economic Entomology 98(2): 289-298.

Kells, S. A., L. J. Mason, D. E. Maier and C. P. Woloshuk. 2001. Efficacy and fumigation characteristics of ozone in stored maize. Journal of Stored Products Research 37(4): 371- 382.

Leonard, L.G., McCray and L. Thelma. 1973. Multiplication of Oryzaephilus spp. and Tribolium spp. on 20 natural product diets. Environmental Entomology 2(2): 176-179.

Mason, L.J. 2003. Sawtoothed grain beetle Oryzaephilus surinamensis (L.). Grain Insect Fact Sheet, E-228-w. Department of Entomology, Purdue University.

Mason, L.J., C.P. Woloshuk and D.E. Maier. 1997. Efficacy of ozone to control insects, molds and mycotoxins,pp. 665-670. In: E.J. Donahaye, S. Navarro and A. Varnava (eds.). Proceedings of the International Conference on Controlled Atmosphere and Fumigation in Stored Products. Cyprus Printer Ltd., Nicosia.

Schmolz, E. and I. Lamprecht. 2000. Calorimetric investigations on activity states and development of holometabolous insects. Thermochimica Acta 349: 61-68.

วารสารเกษตร 27(2): 145-153 (2554)

153

Sinha, R. N. 1971. Multiplication of some stored-product insects on varieties of wheat, oats, and barley.Journal of Economic Entomology 64(1): 98-102.

Yoshida, T. 1974. Lethal effect of ozone gas on the adults of Sitophilus oryzae and Oryzaephilus surinamensis. Scient. Rep. Fac. Agric. Okayama University 45: 9-15.


155

ประสทธภาพของสารฆาแมลงบางชนดและการใชรวม กบดนเบาในการกาจดมอดแปงจากโรงเกบขาวโพด

Efficacy of some Insecticides and Their Use in Combination with Diatomaceous Earth Against Tribolium castaneum


Abstract: Laboratory tests were carried out in order to evaluate the efficacy of malathion, pirimiphos-methyl, permethrin and deltamethrin against red flour beetles, Tribolium castaneum (Herbst), which were collected from different corn silos in Chiang Rai, Phayao and Phetchabun provinces. The result revealed that pirimiphos-methyl, at the recommended dosage, was the most efficacious in controlling adults of red flour beetles from Chiang Rai, Phayao and Phetchabun provinces with the mortality of 67.0, 85.0 and 77.5 % respectively. In addition, it was found that the red flour beetles from Chiang Rai and Phayao showed resistance trend to permethrin and malathion insecticides. The use of diatomaceous earth (DE) originated from Lampang and USA (Perma-Guard®) in combination with each resisted insecticide was also investigated for the control of red flour beetles collected from Chiang Rai and Phayao provinces. The results showed that LC50 values of permethrin, permethrin+DE (Lampang) and permethrin+DE (USA) when applied against red flour beetles from Chiang Rai were 15,845, 4,151 and 2,404 ppm respectively while those from Phayao were 3,181, 2,590 and 1,709 ppm respectively. For malathion insecticide, LC50 values of malathion, malathion+DE (Lampang) and malathion+DE (USA) when applied against red flour beetles from Chiang Rai were 5,755, 4,565 and 4,507 ppm respectively while those from Phayao were 6,186, 5,456 and 5,294 ppm respectively. The LC50 values of insecticide+DE treatments were lower than insecticide alone treatments. This indicated that the use of diatomaceous earth in combination with insecticides could promote the efficacy of malathion and permethrin insecticides in controlling red flour beetles. Moreover, diatomaceous earth from the USA was more effective than those from Lampang province.

เนตรนภา ศรสองสม1/ เยาวลกษณ จนทรบาง1/ และ ไสว บรณพานชพนธ1/

Netnapa Seesongsom1/, Yaowaluk Chanbang1/ and Sawai Buranapanichpan1/

Keywords: Red flour beetle, diatomaceous earth, insecticide resistance

1/ภาควชากฏวทยาและโรคพช คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ. เชยงใหม 50200 1/Department of Entomology and Plant Pathology, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand

156

คานา ขาวโพดเปนธญพชทมความสาคญเปนอนดบ

สามของโลก รองจากขาวสาลและขาว ประเทศไทยมการปลกขาวโพดมากเปนอนดบสองรองจากขาว ซงในป พ.ศ. 2552 มพนทเพาะปลกขาวโพดประมาณ 7.10 ลานไร ผลผลตประมาณ 4.62 ลานตน ผลผลตเฉลยตอไร 650 กโลกรมตอไร (สานกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2553) เมลดขาวโพด ทเกบไวในโรงเกบ มกประสบปญหาการเขาทาลายจากแมลงศตรโรงเกบหลายชนด ทาใหเกดความเสยหายทางคณภาพประมาณ 17% หลงจากเกบไวนาน 6 เดอน (Bell et al., 1999) โดยมอดแปง [Red flour beetle, Tribolium castaneum (Herbst)] จดเปนแมลงศตรโรงเกบทสาคญชนดหนง สามารถทาลายผลผลตทางการเกษตรไดหลายชนด ไดแก เมลดธญพช แปงชนดตาง ๆ ราขาว เครองเทศ กาแฟ โกโก ผลไมแหง หนงสตว เปนตน และมกเขาทาลายหลงจากแมลงอนเขาทาลาย

แลว (ชมพล, 2533; พรทพย และคณะ, 2548) ตวเตมวยของแมลงชนดนมตอมกลนอยทอกและทอง สามารถสงเคราะหของเหลวททาใหแปงเปลยนส และมกลนเหมนฉน ซงเกดจากสารทมสวนประกอบของ quinone หรอ benzoquinones (กสมา และคณะ, 2548) สามารถกอใหเกดการระคายเคองและมกลนตดคางเมอนาผลผลตไปประกอบอาหาร ในการปองกนกาจดทาไดยาก เนองจากมอดแปงเปนแมลงทสามารถอยไดในอาหารหลากหลายประเภทตงแตแปง เมลดพช และอาหารสาเรจรป การปองกนกาจดสวนใหญใชสารเคมฆาแมลง เนองจากสะดวกและรวดเรว โดยนยมพนสารฆาแมลงภายในและภายนอกโรงเกบ บรเวณพนผวโรงเกบ โดยสารเคมทเลอกใชมกเปนสารเคมทมพษตกคางนานและใชความเขมขนมากกวาปกต และเมอใชสารเคมดงกลาวตดตอกนเปนระยะเวลานาน ทาใหแมลงสรางความตานทานและไมสามารถใชสารเคมนนในการควบคมมอดแป งได ด งน น การควบคมมอดแป งด วยดนเบา (diatomaceous earth) จงเปนอกทางเลอกหนงในการ

บทคดยอ: การทดสอบในหองปฏบตการเพอประเมนประสทธภาพของสารฆาแมลง malathion, pirimiphos-methyl, permethrin และ deltamethrin ในการกาจดมอดแปง Tribolium castaneum (Herbst) ทรวบรวมจากโรงเกบขาวโพดในจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ พบวา สารฆาแมลง pirimiphos-methyl มประสทธภาพในการกาจดตวเตมวยมอดแปงมากทสด โดยความเขมขนในอตราทแนะนาใหใชสามารถฆามอดแปงจากจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ ไดสงสดคอ 67.0, 85.0 และ 77.5 เปอรเซนต ตามลาดบ สวนสารฆาแมลงทมประสทธภาพรองลงมาตามลาดบคอ deltamethrin, permethrin และ malathion นอกจากน ยงพบวา มอดแปงจากจงหวดเชยงรายและพะเยา แสดงแนวโนมตานทานตอสารฆาแมลง permethrin และ malathion อกดวย และเมอใชดนเบาจากจงหวดลาปาง และดนเบาจากประเทศสหรฐอเมรกา ทจาหนายเปนการคาคอ Perma-Guard® ผสมกบสารฆาแมลง แตละชนดทมอดแปงมแนวโนมตานทาน นามาทดสอบประสทธภาพกบมอดแปงจากจงหวดเชยงรายและพะเยา พบวา การใช permethrin, permethrin+ดนเบา (ลาปาง) และ permethrin+ดนเบา (สหรฐอเมรกา) กบมอดแปงจากจงหวดเชยงราย มคา LC50 เทากบ 15,845, 4,151 และ 2,404 ppm ตามลาดบ สวนททดสอบกบมอดแปงจากจงหวดพะเยา มคา LC50 เทากบ 3,181, 2,590 และ 1,709 ppm ตามลาดบ สาหรบการใช malathion, malathion+ดนเบา (ลาปาง) และ malathion+ดนเบา (สหรฐอเมรกา) กบมอดแปงจากจงหวดเชยงราย พบวา มคา LC50 เทากบ 5,755, 4,565 และ 4,507 ppm ตามลาดบ สวนททดสอบกบมอดแปงจากจงหวดพะเยา มคา LC50 เทากบ 6,186, 5,456 และ 5,294 ppm ตามลาดบ จากการทดสอบแสดงใหเหนวา คา LC50 ของสารฆาแมลงทใชรวมกบดนเบามคาลดลง หมายความวาการใชดนเบารวมกบสารฆาแมลงสามารถชวยเพมประสทธภาพในการกาจดมอดแปงได โดยดนเบาจากสหรฐอเมรกาชวยเสรมประสทธภาพของสารฆาแมลงในการกาจดมอดแปงไดดกวาดนเบาจากจงหวดลาปาง

คาสาคญ: มอดแปง ดนเบา ความตานทานสารฆาแมลง

วารสารเกษตร 27(2): 155-164 (2554)

157

ควบคมมอดแปง เนองจากดนเบาเปนสารท ไดจากสงมชวตทเรยกวา ไดอะตอม สามารถนามาใชควบคมแมลงโดยดดซบไขมนทผนงลาตวชนนอกของแมลง และการทดนเบาขดขวนผนงลาตวของแมลงกจะชวยใหแมลงสญเสยนาได (อภรกษ และคณะ, 2549; Chanbang, 2005; Mewis and Ulrichs, 2001; Subramanyam and Roesli, 2000) อกทงดนเบายงเปนพษตาตอมนษยและสตวเลอดอน หางาย และมราคาถก นบไดวาการใชดนเบาหรอดนเบารวมกบสารฆาแมลงเปนอกทางเลอกทเหมาะสม ทสามารถนามาใชในการควบคมมอดแปงได


การเลยงเพมปรมาณมอดแปง เกบรวบรวมมอดแปงตวเตมวยจากโรงเกบเมลดขาวโพดเลยงสตวในพนทจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ มาเลยงในกระปองพลาสตกทฝาปดเปนตาขายเพอระบายอากาศและปองกนแมลงหลบหน โดยภายในกระปองพลาสตกบรรจแปงสาลผสมผงยสตในอตราสวน 95:5 เลยงไว 5 วน ในหองปฏบตการทมอณหภม 25-32 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธประมาณ 75 เปอรเซนต เพอใหตวเตมวยมอดแปงผสมพนธและวางไข ทาการรอนแยกไขและตวเตมวยมอดแปง โดยใชตะแกรงขนาดชอง 250 ไมโครเมตร ซงตวเตมวยมอดแปงไมสามารถรอนผานตะแกรงได นาตวเตมวยทรอนไดไปเลยงดวยแปงสาลผสมยสตอกครง สวนไขมอดแปงจะอยรวมกบแปงสาลทผสมยสตนนปลอยทงไวประมาณ 30-45 วน เพอใหไขมอดแปงดงกลาวพฒนาเปนตวเตมวย และนาตวเตมวยมอดแปงอาย 1-2 สปดาห ไปใชในการทดลองตอไป ประสทธภาพของสารฆาแมลงในการกาจดมอดแปง การทดสอบประสทธภาพของสารฆาแมลงในการกาจดตวเตมวยมอดแปงและคดเลอกสารฆาแมลงทตวเตมวยมอดแปงมแนวโนมตานทาน ไดดาเนนการโดยใชสารฆาแมลง 4 ชนด ไดแก malathion 57% EC, pirimiphos-methyl 50% EC, permethrin 10% EC และ deltamethrin 3% EC แตละสารฆาแมลงใช 5 ความ

เขมขน คอ ตามอตราแนะนา สงและตากวาอตราแนะนา 1 และ 2 เทา ทดสอบความเขมขนละ 4 ซา โดยนากระดาษกรองวางในจานแกว (Petri dish) ขนาดเสนผานศนยกลาง 9 เซนตเมตร ทาการพนสารฆาแมลงแตละชนด โดยใชเครอง Potter spray tower พนใหทวจานแกว รอจนสารฆาแมลงแหง จงนา ตวเตมวยมอดแปงจากพนทจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ ทเลยงไวมอาย 1-2 สปดาหหลงจากเจรญเปนตวเตมวย ใสจานแกวจานวน 10 ตว/จาน นาจานแกวใสถงผาตาขายละเอยดสขาวโปรงแสงและมดปากถงดวยยางรด เพอปองกนตวเตมวยมอดแปงหลบหน สวนในชดควบคม (check) ใชนากลนพน ตรวจนบและบนทกการตายของมอดแปงทเวลา 12, 24 และ 48 ชวโมง นาขอมลทไดไปวเคราะหความแปรปรวน (analysis of variance) และเปรยบเทยบเปอรเซนตการตายโดยวธ Least significant difference (LSD) นอกจากนทาการวเคราะห คา LC50 โดยใชโปรแกรม Logit PC และหากพบแมลงตายในชดควบคม ทาการปรบคาเปอรเซนตการตายใหม โดยใช Abbott’s formula (Abbott, 1925) และคดเลอกสารฆาแมลงทมอดแปงตวเตมวยมแนวโนมตานทานในแตละพนท มาทดลองใชรวมกบดนเบาเพอเพมประสทธภาพในการควบคมตอไป การใชสารฆาแมลงรวมกบดนเบาในการกาจดมอดแปง นาสารฆาแมลงชนดและอตราทมอดแปงตวเตมว ยม แนวโน มต านทานท ได จากจากการทดสอบประสทธภาพ มาผสมกบดนเบาจากจงหวดลาปาง หรอดนเบาจากสหรฐอเมรกาชอการคาคอ Perma-Guard® ใหเปนเนอเดยวกน ใชปเปตขนาด 1 มลลลตร หยดของผสมดงกลาวลงในจานแกวขนาดเสนผานศนยกลาง 9 เซนตเมตร ใชพกนเกลยใหทว รอจนแหง นาตวเตมวยมอดแปงในพนททมแนวโนมตานทานสารฆาแมลง ปลอยในจานแกว จานวน 10 ตว/จาน นาจานแกวใสถงตาขายละเอยดสขาวโปรงแสงและมดปากถงดวยหนงยางวง กรรมวธทใชมดงน

กรรมวธ 1 สารฆาแมลงชนดทตวเตมวยมอดแปงมแนวโนมตานทาน


158

กรรมวธ 2 ดนเบาจากลาปาง + สารฆาแมลงชนดทตวเตมวยมอดแปงมแนวโนมตานทาน

กรรมวธ 3 ดนเบาจากสหรฐอเมรกา + สารฆาแมลงชนดทตวเตมวยมอดแปงมแนวโนมตานทาน

กรรมวธ 4 ดนเบาจากลาปาง กรรมวธ 5 ดนเบาจากสหรฐอเมรกา กรรมวธ 6 ชดควบคม (check) แตละกรรมวธดาเนนการ 4 ซา ทาการตรวจนบ

และบนทกผลการตายของตวเตมวยมอดแปงทก 12, 24 และ 48 ชวโมง นาไปคานวณหาคา LC50 โดยใชโปรแกรม Logit PC หากพบแมลงตายในชดควบคม ทาการปรบคาเปอรเซนตการตายใหม โดยใช Abbott’s formula


ประสทธภาพของสารฆาแมลงในการกาจดมอดแปง

การทดสอบเพอประเมนประสทธภาพของสารฆาแมลง malathion, pirimiphos-methyl, deltamethrin และ permethrin กบตวเตมวยมอดแปงจากโรงเกบขาวโพดในจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ โดยใชสารฆาแมลงดงกลาวในอตราความเขมขนทแนะนาใหใช พบวา pirimiphos-methyl มประสทธภาพสงสดในการกาจดตวเตมวยมอดแปง โดยทาใหมอดแปงจากจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ มการตาย 67.00, 85.00 และ 77.50 เปอรเซนต ตามลาดบ (ตารางท 1) สารฆาแมลงท ม ป ระ ส ทธ ภาพรองลงมาตามล าด บค อ .

deltamethrin, permethrin และ malathion ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ Kljajic et al. (2006) ทรายงานวาสาร pirimiphos-methyl มประสทธภาพสงกวา deltamethrin และ malathion ในการกาจด S. granarius ซงเปนแมลงในโรงเกบเชนเดยวกบมอดแปง

สารฆาแมลง malathion ในอตราทแนะนาใหใช ไมสามารถกาจดมอดแปงได จงทาการเพมความเขมขนเปน 5 ระดบ โดยอยในชวง 8,353 – 8,892 ppm เพอน ามาทดสอบกบมอดแปงในการหาคา LC50 ของ malathion ซงพบวา คา LC50 ของ malathion กบมอดแปงจากจงหวดพะเยามคาสงสด รองลงมาคอ เชยงรายและเพชรบรณ มคา LC50 เทากบ 7,603, 6,491 และ 5,280 ppm ตามลาดบ (ตารางท 2 ) ซงมคาสงมากเมอนาไปเปรยบเทยบกบความเขมขนของ malathion ทแนะนาใหใชกบมอดแปง คอ 445 ppm แสดงใหเหนวามอดแปงจากทง 3 แหลง โดยเฉพาะมอดแปงจากจงหวดเชยงรายและพะเยา มความตานทานตอ malathion อยางชดเจน

สาหรบสารฆาแมลง pirimiphos-methyl ซงเปนสารฆาแมลงในกลม organophosphate เชนเดยวกบ malathion เมอนามาทดสอบกบมอดแปงจากโรงเกบขาวโพดในจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ มคา LC50 เทากบ 4,790, 4,312 และ 3,662 ppm ตามลาดบ (ตารางท 2) และเมอนาคา LC50 มาเปรยบเทยบกบความเขมขนทแนะนาใหใชคอ 5,575 ppm พบวา คา LC50 ทไดมคาตากวาเลกนอย มอดแปงจาก 3 จงหวดดงกลาว ยงไมสรางความตานทานตอสาร pirimiphos-methyl

Table 1 Percentage mortality of Tribolium castaneum adults from Chiang Rai, Phayao and Phetchabun provinces after treated with insecticides at recommended dosage

Insecticide Recommended

dosage (ppm)

Mortality1/

Chiang Rai Phayao Phetchabun

Malathion 445 0 c 0 d 0 d

Pirimiphos-methyl 5,575 67.00 a 85.00 a 77.50 a

Deltamethrin 1,500 62.50 a 57.75 b 67.50 ab

Permethrin 4,780 42.50 b 35.00 c 55.00 b 1/ Within column, means followed by a common letter do not differ by LSD test with 95% confidence level

วารสารเกษตร 27(2): 155-164 (2554)

159

สารฆาแมลงในกลมไพรทรอยดสงเคราะห คอ

permethrin และ deltamethrin ถกนามาใชทดสอบกบมอดแปงจากโรงเกบขาวโพดในจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ โดย permethrin มคา LC50 เทากบ 15,520, 13,863 และ 2,974 ppm ตามลาดบ สวน deltamethrin มคา LC50 เทากบ 3,529, 3,301, และ 3,781 ppm ตามลาดบ (ตารางท 3) สาหรบความตานทานตอสารฆาแมลงของมอดแปง แสดงใหเหนอยางชดเจนในกรณของการใช permethrin โดยเฉพาะมอดแปงจากจงหวดเชยงราย และพะเยา ท มคา LC50 ของ permethrin สงกวาอตราความเขมขนทแนะนาใหใช (4,780 ppm) ประมาณ 3 เทา สวนการใช deltamethrin กบมอดแปง คา LC50 ทไดมคาสงกวาอตราความเขมขนทแนะนาใหใช (1,500 ppm) ประมาณ 2 เทา แสดงใหเหนวามอดแปงจาก 3 จงหวด เรมมแนวโนมสรางความตานทานตอ deltamethrin แลว การใชดนเบารวมกบสารฆาแมลงในการกาจดมอดแปง

จากการประยกตใชดนเบารวมกบสารฆาแมลง malathion และ permethrin ในการกาจดตวเตมวยมอดแปงจากโรงเกบขาวโพดในจงหวดเชยงรายและพะเยาทแสดงความตานทานตอสารฆาแมลงทง 2 ชนด พบวา การใชดนเบารวมกบสารฆาแมลงทง 2 ชนด มประสทธภาพในการกาจดมอดแปงไดดกวาการใชสารฆาแมลง และการใชดนเบาเพยงอยางเดยว โดยมผลใหเปอรเซนตการตาย

ของมอดแปงเพมสงขน (ตารางท 4 และ 5) ทงนดนเบาสามารถเพมประสทธภาพสารฆาแมลงได เนองจากดนเบากอใหเกดการสญเสยนาจากตวแมลงมากขน และทาลายชนไขมนทผนงลาตวชนนอกของแมลง จากการศกษากลไกการทางานของสาร malathion ซงเปนสารฆาแมลงในกลม organophosphate มผลตอแมลงโดยยบยงการทางานของเอนไซม cholinesterase สวนสาร permethrin เปนสารฆาแมลงในกลม pyrethroids มผลตอแมลง โดยเปนพษตอระบบประสาทของแมลงสง ทาลายสมดลของประจโซเดยมและโพแทสเซยม ทเยอหมประสาท (สภาณ, 2540; Ware, 1989; Subramanyam and Hagstrum, 1985) ดงนน การใชดนเบารวมกบสาร malathion และ permethrin จงมผลใหเกดการยบยงการทางานของเอนไซม cholinesterase และทาลายสมดลของโซเดยมและโพแทสเซยม ภายในเยอหมเซลลประสาทไดดยงขน เนองจากมอดแปงเกดการสญเสยนามผลทาใหเกดสภาวะเครยด ดงรายงานการศกษาการใช spinosad รวมกบดนเบาในการกาจด T. confusum และ S. oryzae พบวา ดนเบามผลในการเพมสภาวะเครยด ทาใหเกดการเปลยนแปลงกระบวนการเมตาโบลซมภายในลาตวแมลง ชวยเสรมประสทธภาพของ spinosad ไดดยงขน (Chintzoglou et al. 2008)

เมอเปรยบเทยบประสทธภาพของดนเบาทมแหลงทมาแตกตางกน พบวามประสทธภาพในการกาจดมอดแปงไดแตกตางกน ทงนเนองดนเบาจากทแหลงตาง ๆ มองคประกอบทแตกตางกน (ธญรศม, 2553; Fields

Table 2 LC50 of malathion and pirimiphos-methyl on Tribolium castaneum adults collected from Chiang Rai, Phayao and Phetchabun provinces

Location

Malathion (ppm)

(Recommended dosage: 445 ppm)

Pirimiphos-methyl (ppm)

(Recommended dosage: 5,575 ppm)

LC50* Lower Upper LC50* Lower Upper

Chiang Rai 6,491 4,261 413,778 4,790 3,672 7,144

Phayao 7,603 6,961 49,634 4,312 3,386 6,069

Phetchabun 5,280 1,332 6,033 3,662 0.00 ******

* LC50 95% confidence limits calculated from Logit PC program


1

Table 3 LC50 of permethrin and deltamethrin on Tribolium castaneum adults collected from Chiang Rai, Phayao and Phetchabun provinces

Location

Permethrin (ppm)


Deltamethrin (ppm)


LC50* Lower Upper LC50* Lower Upper

Chiang Rai 15,520 6,493 81,968

3,529 2,508 5,965

Phayao 13,863 7,603 58,778 3,301 2,561 4,604

Phetchabun 2,974 2,437 5,043 3,781 2,881 5,541

* LC50 95% confidence limits calculated from Logit PC program Table 4 Percentage mortality of Tribolium castaneum adults from Chiang Rai (CRI) and Phayao (PYO)

treated with malathion, malathion+DE (Lampang) and malathion+DE (USA)

Treatment

Percentage mortality of T. castaneum adults at various dosages (ppm)1/

4,446 5,353 6,224 7,113 8,002 8,892

CRI PYO CRI PYO CRI PYO CRI PYO CRI PYO CRI PYO

Malathion 37.5 a 40.0a 50.0a 42.5ab 55.0a 50.0a 62.5a 57.5a 65.0a 60.0a 70.0a 70.0a

Malathion+DE

(Lampang) 45.0a 42.5a 62.5a 47.5a 65.0a 60.0a 70.0a 62.5a 70.0a 70.0a 72.5a 77.5a

Malathion+DE

(USA) 45.0a 42.5a 72.5a 50.0a 77.5a 57.5a 77.5a 72.5a 80.0a 80.0a 87.5a 85.0a

DE (Lampang) 10.0b 15.0b 10.0c 15.0c 10.0b 15.0b 10.0b 15.0b 10.0b 15.0b 10.0b 15.0b

DE (USA) 30.0bc 27.5ab 30.0bc 27.5bc 30.0b 27.5b 30.0b 27.5b 30.0b 27.5b 30.0b 27.5b

Check 0.0d 0.0c 0.0d 0.0d 0.0c 0.0c 0.0c 0.0c 0.0c 0.0c 0.0c 0.0c 1/ Within column, means followed by a common letter do not differ by LSD test with 95% confidence level.

DE = Diatomaceous earth

วารสารเกษตร 27(2): 155-164 (2554)

160

1

and Korunic, 2000; Subramanyam and Roesli, 2000) Fields and Korunic (2000) รายงานวา ดนเบา Protect-ItTM เ ป น ด น เ บ า จ า ก ส ห ร ฐ อ เ ม ร ก า มแหลงกาเนดจากแหลงนาทะเล สวน Dryacide® เปนดนเบาจากออสเตรเลย มแหลงกาเนดจากแหลงนาจด โดยดนเบาทง 2 แหลง ม SiO2 เปนองคประกอบในอตรา 87 และ 94 เปอรเซนต ตามลาดบ และพบวาดนเบา Protect-ItTM และ Dryacide® มประสทธภาพในการกาจดมอดแปง T. castaneum ไดถง 92 และ 68 เปอรเซนต ตามลาดบ ทอณหภม 20 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 12 เปอรเซนต นอกจากน ดนเบาทจาหนายในทางการคาอาจมการเตมสารบางชนดเขาไป เพอเพมประสทธภาพในการกาจดแมลงใหสงขน เชน ดนเบา Insecticide-D-20 และ Perma Guard Kleen Bin-D-20 มการเตมสาร piperonyl butoxide และ pyrethrins เขาไปดวย (Fields and Korunic, 2000; Subramanyam and Roesli, 2000)

ซลกอนไดออกไซด (silicon dioxide) เปนองคประกอบหลกในดนเบาทมบทบาทในการดดซบไขมนทผนงลาตวของแมลงและเปนเหตใหแมลงสญเสยนาและตายได ดนเบาจากจงหวดลาปางและดนเบาจากสหรฐอเมรกา มองคประกอบซลกอนไดออกไซด 66% (สานกงานอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแรเขต 3, 2550) และ 89% ตามลาดบ (Korunic, 1998) ดงนน จะเหนไดวาคณสมบตในการกาจดแมลงของดนเบาสหรฐอเมรกาทาใหแมลงตายไดมากกวาดนเบาลาปาง

คา LC50 ของสารฆาแมลง malathion และ permethrin เมอใชรวมกบดนเบาจากลาปางและดนเบาจากสหรฐอเมรกา พบวามคาลดลงเมอเปรยบเทยบกบการใชสารฆาแมลงเพยงลาพง โดยคา LC50 ของ malathion, malathion+ดนเบาลาปาง และ malathion+ดนเบาสหรฐอเมรกา เมอทดสอบกบตวเตมวยมอดแปงจากเชยงราย มคา เทากบ 5,755, 4,565 และ 4,507 ppm ตามลาดบ และเมอทดสอบกบมอดแปงจากจงหวดพะเยา มคา LC50 เทากบ 6,187, 5,456 และ 5,294 ppm ตามลาดบ (ตารางท 6) สาหรบการใชสารฆาแมลง permethrin, permethrin+ดนเบาลาปาง และ permethrin+ดนเบาสหรฐอเมรกา กบมอดแปงจาก

จงหวดเชยงราย พบวามคา LC50 เทากบ 15,845, 4,151 และ 2,404 ppm ตามลาดบ และเมอทดสอบกบมอดแปงจากจงหวดพะเยา มคา LC50 เทากบ 3,181, 2,590 และ 1,709 ppm ตามลาดบ (ตารางท 7) จากขอมลท ได แสดงให เหนว า ดนเบาสามารถเพ มประสทธภาพของสารฆาแมลง malathion และ permethrin ในการกาจดมอดแปงได ซงสอดคลองรายงานของ Korunic and Rozman (2010) ทกลาววาการใชดนเบารวมกบ deltamethrin ในการกาจดแมลงในโรงเกบคอ R. dominica, S. oryzae และ T. castaneum และพบวา ดนเบาสามารถเพมประสทธภาพในการทางานของสาร deltamethrin ในการกาจดแมลงดงกลาวได

เมอเปรยบเทยบประสทธภาพของดนเบาจากจงหวดลาปางกบดนเบาจากสหรฐอเมรกา พบวา คา LC50 ข อ ง ส า รฆ า แ มล ง เ ม อ ใ ช ร ว ม ก บ ด น เ บ าสหรฐอเมรกา มคาตากวาคา LC50 ของสารฆาแมลงเมอใชรวมกบดนเบาลาปาง แสดงให เหนวา ดนเบาสหรฐอเมรกาสามารถเสรมประสทธภาพของสารฆาแมลง malathion และ permethrin ไดดกวาดนเบาลาปาง ซ งอาจเปนผลมาจากองคประกอบของซลกอนไดออกไซดท เปนองคประกอบของดนเบาทแตกตางกน อยางไรกตาม ดนเบาลาปางยงคงใหประสทธภาพในการกาจดแมลงและมผลชวยใหประสทธภาพในการกาจดแมลงเพมขนเชนกน ซงควรมการศกษาวจยเพอปรบใชใหเหมาะสมตอไป

สรป

จากการทดสอบประสทธภาพของสารฆา

แมลง 4 ชนด คอ malathion, pirimiphos-methyl, permethrin และ deltamethrin ทนามาใชในการกาจดมอดแปงท รวบรวมจากโรงเกบขาวโพดในจงหวดเชยงราย พะเยา และเพชรบรณ พบวา สารฆาแมลง pirimiphos-methyl มประสทธภาพสงสดในการกาจดมอดแปงทง 3 แหลง สวนสารฆาแมลงทมประสทธภาพรองลงมาตามลาดบ คอ deltamethrin, permethrin และ malathion โดยมอดแปงจากจงหวดเชยงรายและพะเยา


161

1

Table 5 Percentage mortality of Tribolium castaneum adults from Chiang Rai (CRI) and Phayao (PYO) treated with permethrin, permethrin+DE (Lampang) and permethrin+DE (USA)

Treatment

Percentage mortality of T. castaneum adults at various dosages (ppm)

597 1,195 2,395 4,780 9,560 19,120

CRI PYO CRI PYO CRI PYO CRI PYO CRI PYO CRI PYO

Permethrin 17.5bc 25.0ab 27.5a 42.5ab 32.5ab 42.5ab 45.0ab 50.0ab 45.0b 60.0b 52.5ab 65.0b

Permethrin+DE

(Lampang) 25.0ab 35.0ab 35.0a 42.5ab 42.5sb 42.5ab 60.0a 57.5a 67.5a 65.0b 72.5a 80.0a

Permethrin+DE

(USA) 32.5 a 37.5a 47.5a 45.0 a 47.5 a 47.5a 62.5 a 70.0a 72.5a 87.0a 75.0 a 90.0a

DE (Lampang) 10.0 c 15.0b 10.0b 15.0 b 10.0 c 15.0b 10.0 c 15.0c 10.0d 15.0c 10.0 c 15.0d

DE (USA) 30.0ab 27.5ab 30.0a 27.5ab 30.0 b 27.5ab 30.0bc 27.5ab 30.0c 27.5c 30.0bc 27.5c

Check 0.0 d 0.0c 0.0c 0.0c 0.0 d 0.0c 0.0 d 0.0d 0.0d 0.0d 0.0d 0.0e 1/ Within column, means followed by a common letter do not differ by LSD test with 95% confidence level.


Table 6 LC50 of malathion, malathion+DE (Lampang) and malathion+DE (USA) on Tribolium castaneum adults collected from Chiang Rai and Phayao provinces

Population LC50 (Upper, lower)

Malathion Malathion+DE (Lampang) Malathion+DE (USA)

Chiang Rai 5,755 (4,444 , 6,607) 4,565 (1,822, 5,553) 4,507 (3,359, 5,143)

Phayao 6,186 (4,952 , 7,274) 5,456 (4,280, 6,171) 5,294 (4,506, 5,830)



Table 7 LC50 of permethrin, permethrin+DE (Lampang) and permethrin+DE (USA) on Tribolium castaneum adults from Chiang Rai and Phayao provinces

Location LC50 (Upper, lower)

Permethrin Permethrin+DE (Lampang) Permethrin+DE (USA)

Chiang Rai 15,845 (7,089, 198,721) 4,151 (2,726, 6,623) 2,404 (1,294, 3,945)

Phayao 3,181 (678, 6,466) 2,590 (1,972, 5,050) 1,709 (1,118, 2,387)



วารสารเกษตร 27(2): 155-164 (2554)

162

1

แสดงความตานทานตอสารฆาแมลง malathion และ permethrin นอกจากน ไดทดลองใชดนเบาจากจงหวดลาปางและดนเบาจากสหรฐอเมรกา (Perma-Guard® ) รวมกบสารฆาแมลง malathion และ permethrin เพอเพมประสทธภาพของสารฆาแมลงทงสองชนดทมอดแปงแสดงความตานทานแลว และพบวาดนเบาชวยเสรมประสทธภาพของสารฆาแมลงทงสองชนดดงกลาวในการกาจดมอดแปงได โดยพจารณาจากคา LC50 ของสารฆาแมลงทลดตาลงเมอเปรยบเทยบกบการใชสารฆ าแมลงแต ละชนดโดยล าพ ง และดนเบาจากสหรฐอเมรกาชวยเสรมประสทธภาพของสารฆาแมลงไดดกวาดนเบาจากจงหวดลาปาง


กสมา นวลวฒน พรทพย วสารทานนท บษรา จนทร

แกวมณ ใจทพย อไรชน รงสมา เกงการพานช กรรณการ เพงคม และ จราภรณ ทองพนธ. 2548. แมลงศตรขาวเปลอกและการปองกนก าจด . เอกสารวชาการ . กลมวจยและพฒนาเทคโนโลยหลงการเกบเกยว สานกวจยและพฒนาวทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรปผลตผลเกษตร กรมวชาการเกษตร, กรงเทพฯ. 80 หนา.

ชมพล กนทะ. 2533. หลกการปองกนกาจดแมลงศตรโรงเกบ. ขอนแกนการพมพ, ขอนแกน. 249 หนา.

ธญรศม เลศโฆษตพงศ. 2553. การสงเคราะหวสดจโอพอล เมอร จากด น ไดอะตอมล าปาง . ป รญญาว ท ย าศาสต รมหาบ ณฑ ต . มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 123 หนา.

พรทพย วสารทานนท กสมา นวลวฒน บษรา จนทรแกวมณ ใจทพย อไรชน รงสมา เกงการพานช กรรณการ เพงคม จราภรณ ทองพนธ ดวงสมร สทธสทธ ลกขณา รมเยน และ ภาวน หนชนะภย. 2548. แมลงทพบในผลตผลเกษตรและการปองกนกาจด .

เอกสารวชาการ . กลมวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกบเกยว สานกวจยและพฒนาวทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรปผลตผลเกษตร. กรมวชาการเกษตร, กรงเทพฯ. 150 หนา.

สภาณ พมพสมาน. 2540. สารฆาแมลง. ภาควชากฏวทยา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลย ขอนแกน, ขอนแกน. 58 หนา.

สานกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2553. ขอมลผลผลตขาวโพดเลยงสตว ป 2552. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล: http://www.oae.go.th/ statistic/yearbook54/crops/03_%20maize.xls (5 มนาคม 2554).

สานกงานอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแรเขต 3. 2550. รายงานผลการทดสอบดนเบา. สานกงานอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแรเขต 3, เชยงใหม.

อภรกษ ชยเสนา เมษายน แกวทน และ ปญญา พลรกษ. 2549. การเตรยมโซเดยมซลเกตจากดนเบาแหลงลาปาง. สาขาวชาเคมประยกต คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏลาปาง, ลาปาง.

Abbott, W.S. 1925. A method of computing the effectiveness of an insecticide. J. Econ. Entomol.18: 265-267.

Bell, A., O. Mück, P. Mutla and H. Schneider. 1999. Integrated Post-Harvest Protection Is Worth Its Money. GTZ, Eschborn. 36 p.

Chanbang, Y. 2005. Evaluation of diatomaceous earth and methoprene and varietal resistance to control Rhyzopertha dominica (F.), the lesser grain borer in stored rice. Ph.D. Dissertation. Department of Entomology, University of Kansas, Kansas, U.S.A.

Chintzoglou, G., C. G. Athanassiou and F. H. Arthur. 2008. Insecticidal effect of spinosad dust in combination with


163

2

diatomaceous earth against two stored-grain beetle species. J. Stored Prod. Res. 44(4): 347-353.

Fields, P. and Z. Korunic. 2000. The effect of grain moisture content and temperature on the efficacy of diatomaceous earth from different geographical locations against stored-product beetles. J. Stored Prod. Res. 36(1): 1-13.

Kljajic, P., G. Andric and I. Peric. 2006. Effect of several contract insecticides on adults of three Sitophilus species. pp. 338-343. In: Proceedings of Ninth International Working Conference of Stored Product Protection. Sao Paulo, Brazil.

Korunic, Z. 1998. Diatomaceous earth, a group of natural insecticides. J. Stored Prod. Res. 34(2-3): 87-97.

Korunic, Z. and V. Rozman. 2010. A synergistic mixture of diatomaceous earth and deltamethrin to control stored grain insects. pp. 894-898. In: Proceedings of .

the Tenth International Working Conference of Stored Product Protection. Estoril, Portugal.

Mewis, I. and C. Ulrichs. 2001. Action of amorphous diatomaceous earth against different stages of the stored product pests Tribolium confusum, Tenebrio molitor, Sitophilus granarius and Plodia interpunctella. J. Stored Prod. Res. 37(2): 153-164.

Subramanyam, Bh. and D. W. Hagstrum. 1985. Integrated management of insects in stored products. Marcel Dekker Publishing, Inc., New York, U.S.A. 426 p.

Subramanyam, Bh. and R. Roesli. 2000. Inert dusts. pp. 321-380. In: Bh. Subramanyam and D. W. Hagstrum (eds.). Alternative to Pesticides in Stored-Product IPM. Kluwer Academic Publishers, Norwell, MA.

Ware, G. W. 1989. The Pesticide Book. Thomson Publications, Fresno, California. 336 p.

วารสารเกษตร 27(2): 155-164 (2554)

164

165

อายการเกบเกยว และอายการเกบรกษาตอคณคา ทางโภชนาการบางประการของขาวกลองงอกสงขหยดอนทรย

Harvesting Period and Shelf Life on some Nutritional Value of Pre-germinated Sung Yod Organic Brown Rice

Abstract: The study on effect of harvesting period and shelf life on some nutritional value properties of pre-germinated Sung yod organic brown rice was examined. The harvesting period was divided into 3 periods (30, 37 and 44 days after flowering). GABA (gamma aminobutyric acid), vitamin B1, protein content, flavonoid content and phenolic content of Sung yod-brown rice and Sung yod-pre germinated brown rice were evaluated. The result showed that protein content in brown rice was increased as harvesting period increased and GABA content reached to the maximum after 37 days of storage. Storage time also had the effect on vitamin B1 content, while the other nutrition value did not change. It could be concluded that harvesting period and storage time had the effects on nutritional value of brown rice and pre-germinated brown rice .

อไรวรรณ วฒนกล1/ วฒนา วฒนกล1/ นพรตน มะเห1/ และ พทรย จรญรตน2/ Uraiwan Wattanakul1/, Wattana Wattanakul1/, Nopparat Mahae1/ and Pitun Charoonrat2/

1/ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยการประมง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขตตรง จ.ตรง 92150 1/ Faculty of Science and Fisheries Technology, Rajamangala University of Technology Srivijaya, Trang 92150, Thailand 2/ สานกงานเกษตรอาเภอตะโหมด อ.ตะโหมด จ.พทลง 93160 2/ Agricultural office of Tamod district, Tamod district, Phatthalung 93160, Thailand

Keywords: Germinated brown rice, Sung yod rice, harvesting period, storage time, nutritional value

166

คานา ขาวกลองงอก เปนอกรปแบบหนงทอย ใน

กระแสขาวสขภาพ โดยขาวกลองงอก อดมไปดวยสารอาหารทมประโยชนตอรางกาย เชน มไลซนและ ใยอาหารมากกวาขาวสาร 3 เทา ทาใหชวยในการขบถายและปองกนมะเรงลาไส อกทงมสารแกมมา-ออไรซานอล ชวยลดคอเลสเตอรอลในเลอด (Juliano et al., 2005) มกรดแกมมา-อะมโนบวไทรก (GABA) มากกวาขาวสาร 10 เทา ซงชวยในการหมนเวยนเลอด ลดความดนโลหต ลดไขมนในเสนเลอด ปองกนการเกดโรคอลไซเมอร ชวยในการนอนหลบ (Komatsuzaki et al., 2005) ดงนนการแปรรปขาวกลองงอกนาจะเปนอกทางเลอกหนงสาหรบผบรโภคทรกสขภาพ อกทงขาวสกจากขาวกลองงอกมรสหวาน เนองมาจากกระบวนการเปลยนแปลงทางชวเคมในขณะงอก (สภาณ, 2551) โดยในระหวางกระบวนการงอก ของขาว องคประกอบในขาวกลอง จะเกดการเปลยนแปลงมาก โดยสารหลกทเพมขนในขาวกลองงอก คอ GABA เสนใยอาหาร อนโนซทอล กรดไฟตก โทโคทรนอล แมกนเซยม โพแทสเซยม แกมมาออรซานอล และสงกะส (Kayahara et al., 2000) คณคาทางโภชนาการทมในขาวกลองงอก เปรยบเทยบกบขาวขดขาว พบวา ขาวกลองงอกมสาร GABA มากกวาขาวขดขาวถง 10 เทา มเสนใยอาหาร วตามนอ ไนอะซน และไลซน มากกวาประมาณ 4 เทา และวตามนบ 1 วตามนบ 6 มากกวาประมาณ 3 เทา (Kayahara et al., 2000)

ขาวกลองซอมมอจากขาวสงขหยดของกลม

แมบาน จ.พทลง เปนผลตภณฑทมคณคาทางโภชนาการสง และไดขนทะเบยนเปนสงบงชทางภมศาสตรของจงหวดพทลง อกทงเปนพนธขาวพนเมองทจงหวดพทลงมเปาหมายสงเสรมการผลตและแปรรป โดยใชเมลดพนธดจากศนยวจยขาวพทลง (ศนยวจยขาวพทลง, 2547) ในป พ.ศ.2542 กองโภชนาการ กรมอนามย ไดทาการศกษาวจยอาหารชวจต พบวาเมอเปรยบเทยบคณคาของสารอาหารในขาวพนธตาง ๆ พบวาขาวสงขหยดมคณคาทางอาหารสงกวาขาวพนธอน ๆ กลาวคอ มวตามบในปรมาณสง มกากใยอาหารสงกวาขาวพนธ อน ๆ จงมประโยชนตอระบบขบถาย มวตามนอสงกวาขาวพนธอน ๆ จงมประโยชนในการชะลอความแก นอกจากนมโปรตน ธาตเหลกและฟอสฟอรส สงกวาขาวพนธอน ๆ ซงมประโยชนในการบารงโลหต บารงรางกายใหแขงแรง และปองกนโรคความจาเสอม และยงมสารแอนตออกซแดนทพวก oryzanol และม gamma aminbutyric acid (GABA) ชวยลดอตราเสยงของการเปนมะเรง (ปรชา, 2548) นอกจากนนจากรายงานการทดสอบการยอมรบของผบรโภคผลตภณฑขาวกลองงอกจากขาวสงขหยดใหการยอมรบอยในเกณฑด (เปรมฤด และคณะ, 2551)

เนองจากยงไมมรายงานงานวจยทเกยวกบอายการเกบเกยวทเหมาะสมของขาวสงขหยดตอคณคาทางโภชนาการ และระยะเวลาการเกบรกษาทเหมาะสมของขาวเปลอกตอการผลตขาวกลองงอกโดยใหคงคณคาทาง

บทคดยอ: การศกษาอทธพลอายการเกบเกยว และการเกบรกษาตอคณคาทางโภชนาการบางประการของขาวกลองงอกจากขาวสงขหยดอนทรย โดยกาหนดอายเกบเกยวเปน 3 ระยะ คอ 30 37 และ 44 วน หลงออกดอก ผลการทดลองเมอพจารณาคณคาทางโภชนาการตางๆคอ ปรมาณสาร GABA (gamma aminobutyric acid) วตามนบ 1 ปรมาณโปรตน ปรมาณฟลาโวนอยด และปรมาณสารฟนอลกของขาวกลองและขาวกลองงอก พบวาเมอระยะเวลาเกบเกยวเพมขน ปรมาณโปรตนของขาวกลองจะมแนวโนมเพมขนตามไปดวย สวนสาร GABA ของขาวกลองงอกมมากทสดทระยะเวลาเกบรกษาเปนเวลา 37 วน และระยะเวลาการเกบรกษามผลตอปรมาณวตามนบ 1 เมอเปรยบเทยบกบคณคาอนๆซงคอนขางคงท ผลการทดลองสรปวา อายการเกบเกยวและการเกบรกษามผลตอคณคาทางโภชนาการของขาวกลองและขาวกลองงอกสงขหยดพทลง

คาสาคญ: ขาวกลองงอก ขาวสงขหยด อายการเกบเกยว การเกบรกษา คณคาทางโภชนาการ

วารสารเกษตร 27(2): 165-174 (2554)

167

โภชนาการไวสงสด ดงนนผวจยจงมแนวคดในการตอยอดกระบวนการผลตขาวกลองงอก จากขาวสงขหยดปลอดสารพษของกลมเกษตรกรทานาตะโหมด อ. ตะโหมด จงหวดพทลง เปนกลมเปาหมายในการผลต โดยศกษาอายการเกบเกยวทเหมาะสมของขาวตอคณคาทางโภชนาการ และระยะเวลาการเกบรกษาทเหมาะสมของขาวเปลอกตอการผลตขาวกลองงอกโดยใหคงคณคาทางโภชนาการไวสงสด ทงนเพอสงเสรมเปนอาชพทางเลอกใหกบเกษตรกร โดยคาดวาผลการวจยจะนาไปสการพฒนาอาชพและยกระดบความเปนอยของเกษตรกรผผลตขาวสงขหยดตอไป

วธการทดลอง

การทดลองท 1 การศกษาผลของระยะเวลาการเกบเกยวตอคณคาทางโภชนาการของขาวกลองสงขหยดพทลง การศกษาผลของระยะเวลาการเกบเกยวตอคณคาทางโภชนาการของขาวกลองสงขหยด โดยการปลกขาวสงขหยดปลอดสารพษและการเกบเกยว เรมจากการจดทาแปลงเพาะปลกขาว โดยการหวานนาตม เมอเขาฤดทานาป ทาการไถทงไวประมาณ 7 -10 วน หลงจากนนทาการไถแปร และปลอยนาเขาแปลงนาแชนาไวเปนเวลา 7 -10 วน แลวคราดปรบระดบผวดน ทาเทอก และหวานเมลดพนธขาวสงขหยด โดยใชเมลดพนธจากศนยเมลดพนธขาวจงหวดพทลง กอนการหวาน ทาการแชเมลดพนธขาวในนาเปนเวลา 1 คน ใชเมลดพนธขาวและปยอนทรยตามคาแนะนาของกรมวชาการเกษตร ไมใชสารเคมในทกขนตอนของกระบวนการผลต ดแลรกษาแปลงนาจนกระทงระยะเกบเกยว หลงจากนน กาหนดอายเกบเกยวเปน 3 ระยะ คอ 30, 37 และ 44 วน หลงออกดอก วางแผนการทดลองแบบ CRD ม 2 ซา และทาการวเคราะหคณคาทางโภชนาการของขาวกลองสงขหยด คอ ปรมาณสาร GABA (gamma aminobutyric acid) และปรมาณ วตามนบ 1 วเคราะหโดยหองปฏบตการส ถ าบ น ค น ค ว า แ ล ะพ ฒน า ผ ล ต ภ ณฑ อ า ห า ร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร ปรมาณโปรตน ตามวธการ

ของ AOAC (1990) ปรมาณฟลาโวนอยด และปรมาณสารพนอลกทงหมด ตามวธการของ Jia et al. (1999) การทดลองท 2 การศกษาผลของการเกบรกษาขาวเปลอกตอคณคาทางโภชนาการของขาวกลองงอกสงขหยดพทลง

นาขาวเปลอกสงขหยดทกาหนดอายเกบเกยว 44 วนหลงออกดอกมาเกบรกษาเปนเวลา 4 เดอน จากนนทกๆเดอนนามาสเปนขาวกลองแบบกะเทาะเปลอก ดวยโรงสขาวชมชน คดเลอกขาวกลองสงขหยดปลอดสารพษทมเมลดเอมบรโอ(จมกขาว) อยเพอมาผลตเปนขาวกลองงอกโดยดดแปลง วธการของเปรมฤดและคณะ (2551) เรมจากเตรยมขาวงอกจากการแชเมลดขาวในนาประปา ทอณหภมหอง เปนเวลา 12 ชวโมง ในอตราสวน เมลดขาว : นา เทากบ 1 : 3 (Loreti et al., 2003) และนามาเพาะตอ โดยรนนาทแชออกจากขาวกลองสงขหยด และตกใสภาชนะสาหรบเพาะ คลมภาชนะดวยผาขาวเพอไมใหถกแสง เปนเวลา 16 ชวโมง นาขาวกลองงอกทไดมาวเคราะหคณคาทางโภชนาการ คอ ปรมาณสาร GABA (gama aminobutyric acid) และปรมาณ วตามนบ 1 วเคราะหโดยหองปฏบตการสถาบนคนควาและพฒนาผลตภณฑอาหาร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร ปรมาณโปรตน ตามวธการของ AOAC (1990) ปรมาณฟลาโวนอยด และปรมาณสารพนอลกทงหมด ตามวธการของ Jia et al. (1999)

ผลและวจารณผลการวจย

1. การศกษาผลของระยะเวลาการเกบเกยวตอคณคาทางโภชนาการของขาวกลองสงขหยดพทลง

ผลการศกษาระยะเวลาการเกบเกยวตอคณคาทางโภชนาการของขาวกลองสงขหยดพทลงแสดงดงตารางท 1 ซงผลการทดลองพบวา ปรมาณโปรตนในขาวกลองสงขหยดพทลงทระยะการเกบเกยว 44 วน หลงออกดอก มปรมาณโปรตนมากทสด โดยมประมาณรอยละ 8.10 รองลงมา ไดแก ระยะการเกบเกยวท 37 วนหลงออกดอก (รอยละ 7.43 ) และ 30 วน หลงออกดอก(รอยละ 7.05) .


168

ตามลาดบ ซงผลการทดลองดงกลาวมคาใกลเคยงกบปรมาณโปรตนในขาวสงขหยดทมผเคยศกษาไวซงมปรมาณรอยละ 7.30 (สาเรง, 2548) สาหรบปรมาณโปรตนในขาวกลองชนดอนนน จากการศกษาของ วรนช (2551) พบวาปรมาณโปรตนในขาวกลองหอมมะล105 มคารอยละ 8 สวนในขาวกลองชยนาทมปรมาณสงกวาคอรอยละ 10.7 โดยกลมโปรตนในขาวแทรกตวอยระหวางกลมสตารช และกลมโปรตนทอย ผวเมลดมความหนาแนนกวากลมทอยในเมลด (Juliano, 1972) จากการทดลองบงชวาระยะเวลาการเกบเกยวสงผลตอการสะสมของโปรตนในเมลดขาว ขาวทยงไมสกเตมท จงมปรมาณโปรตนนอยกวาระยะอน โดยมแนวโนมการเพมขนของปรมาณโปรตนตามระยะเวลาการเกบเกยวทนานขน ปรมาณความชนของทง 3 ระยะเกบเกยวมปรมาณไมแตกตางกน โดยมคาประมาณรอยละ 12 และเปนคาความชนในขาวกลองทเหมาะสม เชนเดยวกบรายงานของ Aoto et.al. (2002) ทพบวาความชนในขาวกลองและขาวกลองงอกควรอยในชวงรอยละ 10-18 หากความชนสงกวารอยละ 18 ทาใหขาวเกดเสอมเสยเนองจากเชอจลนทรยบรเวณผวเมลดทาใหอายการเกบรกษาสน และระดบความชนรอยละ 10-18 นนมผลทาใหลกษณะเนอสมผสออนนมมากขนดวย สอดคลองกบ การกาหนดระดบความชนของขาวไว โดยประเทศไทยกาหนดความชนทปลอดภยของขาวเปลอกไวไมเกนรอยละ 14 (เครอวลย, 2534)

ปรมาณสาร GABA ของทง 3 ระยะเกบเกยวมปรมาณไมแตกตางกน คอมคานอยกวา 0.25 มลลกรม/100 กรม ซงปรมาณสาร GABA ทศกษาในขาวหอมมะล105 จากการศกษาของวรนช (2551) พบวามคาเทากบ 0.32และ 0.39 มลลกรม/100 กรม

สวนปรมาณวตามนบ1 ของระยะการเกบเกยว 37 วน มปรมาณมากทสด โดยมปรมาณเทากบ 0.48 มลลกรม/100 กรม แตใกลเคยงกบระยะการเกบเกยว 44 วน ซงมคาเทากบ 0.47 มลลกรม/100 กรม และทงสองระยะการเกบเกยวมคาวตามนบ 1 สงกวาการเกบเกยวทระยะ 30 วนหลงออกดอก (P<0.05) ซงมคาเทากบ 0.41 มลลกรม/100 กรม ปรมาณวตามนบหนง ทระยะเกบเกยวตงแต 37 – 44 วนหลงออกดอก มคาอยในชวง 0.47-0.48 มลลกรม/100 กรม ซงสงกวาการศกษาของ พชยา (2541) ซงว เคราะหปรมาณวตามนบ 1ในขาวกลอง กข 15 สพรรณ 60 และมะล 105 พบวามคาเทากบ 0.40 0.34 และ0.39 มลลกรม/100 กรม จากการศกษาครงนจงเปนขอมลเบองตนไดวา การเกบเกยวขาวสงขหยดเพอใหมคณคาของวตามนบ 1สงจ งไมควรเกบเก ยวกอนระยะเวลา 37 วนหลงออกดอก

สาหรบปรมาณสารทมคณสมบตในการตานอนมลอสระจากการศกษาในครงน ไดทาการศกษา ปรมาณสารฟนอลก และฟลาโวนอยด โดยผลการทดลองแสดงดงภาพท 1 ซ งผลการทดลองพบวาปรมาณสารประกอบฟนอลกทงหมดมคาสงทสดในระยะการเกบเกยวท 44 วนหลงออกดอก เทากบ 21 มลลกรมกรด แกลลก/100 กรมนาหนกแหง(mg.gallic acid /100 g. dry weight) สงกวาระยะการเกบเกยว 30 และ 37 วน ซงมคาเทากบ 18 และ 17 มลลกรมกรดแกลลก/100 กรมนาหนกแหงตามลาดบ

สาหรบปรมาณ ฟลาโวนอยด พบวามคาสงทสดในระยะการเกบเกยวท 44 วนหลงออกดอก เทากบ 22.8 ไ ม โค รก ร ม เ คท ช น / 1 0 0 กร มน า หน ก แห ง(μg.catechin /100 g. dry weight) แตไมแตกตางกบระยะการเกบเกยว 30 วน ซงเทากบ 20.8 ไมโครกรม .

Table 1 Some nutritional values of Sung Yod organic brown rice at various harvesting period Harvesting period Protein (%) Moisture (%) GABA

(mg./100 g)

Vitamin B1

(mg./100 g)

30 day 7.05 ± 0.04a 12.50 ± 0.13 a <0.25 0.41 ± 0.01 a

37 day 7.43 ± 0.02b 12.51 ± 0.11 a <0.25 0.48 ± 0.02 b

44 day 8.10 ± 0.05c 12.51 ± 0.12 a <0.25 0.47 ± 0.02 b

Remark: Mean within the same column followed by different letter are significantly different by DMRT test at p < 0.05.

วารสารเกษตร 27(2): 165-174 (2554)

169

เคทชน/100 กรมนาหนกแหง และทงสองระยะการเกบเกยวมปรมาณฟลาโวนอยด สงกวา การเกบเกยวทระยะ 37 วนหลงออกดอก ซงมคาเทากบ 15.0 ไมโครกรมเคทชน/100 กรมนาหนกแหง สาหรบสารตานอนมลอสระในขาวนน นวลศรและอญชนา (2546) กลาววาในสวนของราและจมกขาวประกอบไปดวยสารตานอนมลอสระจานวนมากกวา 100 ชนด และสารประกอบฟนอลกในขาวกลองนมคาสงขนตามระยะเวลาเกบเกยวทยาวนานขน คาทไดใกลเคยงกบรายงานของ วนพรรษา (2549) ทวเคราะหสารประกอบฟนอลกในขาวกลองหอมมะล พบวามคา 3.1 มลลกรมกรด แกลลก/กรมนาหนกแหง 2. การศกษาคณคาทางโภชนาการของขาวกลองงอกสงขหยดพทลงหลงเกบรกษาเปนเวลาตางๆกน

เมอนาขาวกลองสงขหยดพทลงทระยะเกบเกยว 44 วนหลงออกดอก มาทาการเกบรกษาเปนระยะเวลา 4 เดอน แลวนาไปแปรรปเปนขาวกลองงอกสงขหยดพทลงจากนนนามาวเคราะหคณคาทางโภชนาการในแตละเดอน ผลการทดลองแสดงดงตารางท 2

จากการทดลองพบวาปรมาณโปรตนในขาวกลองงอกสงขหยดพทลงในเดอนท 1 มปรมาณสงทสดคอรอยละ 7.61 ซงไมตางจากเดอนท 2 ซงมปรมาณโปรตนรอยละ 7.60 ในขณะทเดอนท 4 มปรมาณโปรตนนอย .

ท สดคอรอยละ 7.50 โปรตนมปรมาณลดลงตามระยะเวลาการเกบรกษา เมอเปรยบเทยบกบขาวกลองสงขหยดพทลง พบวา ปรมาณโปรตนในขาวกลองงอกมคาตากวาปรมาณโปรตนในขาวกลอง สอดคลองกบการทดลองของ สดารตน (2550) ทพบวาการงอกมผลทาใหเมลดขาวกลองหอมมะล มโปรตนลดลง ทงนอาจเปนผลมาจากการการสญเสยไปในระหวางกระบวนการแชขาวกอนการเพาะงอก ดงนนจงสงผลตอปรมาณโปรตนในขาวตวอยางลดลง โดย จไรทพย (2549) อธบายการเปลยนแปลงทางชวเคมของโปรตนในเมลดขาว จากการยอยกลายเปนกรดอะมโน และเปปไทด มการสะสมสาร GABA และสารอนจากการกระตนของเอนไซม ซงแตกตางจากการทดลองของ Kim et al. (2004) ทพบวาปรมาณโปรตนในขาวกลองงอกทแชนาอณหภม 40 ๐C เพาะงอก 20 ชวโมงมปรมาณเพมขนเลกนอย โดยเพมขนจากรอยละ 5 ไปเปนรอยละ 5.4 การทปรมาณโปรตนเพมขนนนเกดจากนาไปกระตนการทางานของ hydrolytic enzyme ทาใหเกดการยอยสลายโปรตนบรเวณชนราขาว (Shoichi, 2004)

ขณะทการเกบรกษาทง 4 เดอนไมมผลตอการเปลยนแปลงความชน โดยคาความชนอยในชวง 12.47 -12.51 เปอรเซนตต ไมแตกตางทางสถต และคาความชนในทงขาวกลองและขาวกลองงอกสงขหยดพทลงมคาในระดบเดยวกน และเปนคาความชนในขาวกลองท .

Figure 1 Total phenolic compound (a) and flavonoid content (b) of Sung Yod brown rice at various harvesting period

0

5

10

15

20

25

30 37 44Harvesting period (day after flowering)

Tota

l phe

nolic

com

poun

d (m

g ga

llic a

cid/1

00 g

dry

weig

ht)

a a b

0

5

10

15

20

25

30 37 44Harvesting period (day after flowering)

Flavo

noid

cont

ent

(ug

cate

chin/

100

g dr

y we

ight)

a

b b

(a) (b)


170

เหมาะสม คอมคาความชนอยในชวงรอยละ 10-18 (Aoto et al., 2002) ซงปรมาณความชนเกยวของกบคณภาพของเมลดท งทางตรงคอ ขาวท เกบเกยวในระยะทเหมาะสม เมอนามาลดความชนให เหลอ 13 – 15 เปอรเซนตต จะมราคาสงกวาขาวทมความชนสง (กรมวชาการเกษตร, 2545) และทางออม คอความชนสามารถบงชไดถงอายการเกบรกษาขาวหรอบอกไดถงความปลอดภยในการเกบรกษาขาวใหมคณภาพด โดยทวไปความชนทยอมรบวาปลอดภยตอการเกบรกษาขาวทเหมาะสมคอ รอยละ 13 ซงจะเกบไดดภายในเวลา 6 เดอน แตถามความชนตากวารอยละ 12 จะเกบไดนานขน (อรอนงค, 2547)

เมอทดลองผลตขาวกลองงอกสงขหยด ทอายการเกบเกยว 44 วนหลงออกดอก โดยการแชนา 12 ชวโมง และเพาะขาวตอในทมดเปนเวลา 16 ชวโมง จนขาวกลองเปนขาวกลองงอก และนาไปอบเพอลดความชนใหเมลดขาวกลองงอกอยชวงไมเกน 13 เปอรเซนต ผลการวเคราะหพบวาในตวอยางขาวทง 4 เดอน ทเกบรกษาในกระสอบ มปรมาณสาร GABA สงทสดในขาวกลองงอกทเกบรกษาเพยง 1 เดอน เทากบ 40.97 มลลกรม/100 กรม และมคาลดลงตามระยะเวลาการเกบรกษา โดยลดลงตาสดในเดอนท 4 มคาเทากบ 17.51 มลลกรม/100 กรม แตทงนยงมคาสงกวาปรมาณสาร GABA ทพบในขาวกลองสงขหยด และสงกวาคาทไดจากการทดลองของ วรนช (2553) ททาการแชขาวเปลอกสงขหยดใน

สารละลายแคลเซยมคลอไรด อณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง ผานกระบวนการงอกทอณหภม 40 องศาเซลเซยส ในระบบเปดมคาปรมาณสาร GABA เทากบ 9.68 มลลกรม/100 กรม สวนในระบบปดมคา เทากบ 11.96 มลลกรม/100 กรม สวน พชร (2550) พบวาขาวกลองงอกหอมมะล 105 มปรมาณสาร GABA เทากบ 15.2-19.5 มลลกรม/100 กรม อกทงสอดคลองกบการทดลองของ เมธาว (2551) ทนาขาวกลองงอกมนปไปผานกระบวนการเพาะงอก พบวา ปรมาณสาร GABA มแนวโนมเพมมากขนอยางชดเจน โดยอยในชวง 2.55-21.32 มลลกรม/100 กรม การเพาะเมลดขาวกลองเปนเวลา 32 ชวโมง มผลทาใหปรมาณสาร GABA ในขาวกลองงอกมนปมคาสงทสดเทากบ 21.32 มลลกรม/100 กรม แตทระยะเวลา 40 ชวโมงกลบใหคาทลดลงเหลอ 13.09 มลลกรม/100 กรม เชนเดยวกบรายงานของ Komatsuzaki et al. (2005) และ Zhang et al. (2005) ทไดรายงานวาสาร GABA จะสะสมหรอเพมสงขนในระหวางกระบวนการงอกและในขาวกลองทนาไปผานกระบวนการงอก ปรมาณสาร GABA มากกวาในขาวขดขาวและขาวกลองทวไป ซง Lea et al. (1990) อธบายผลนวา เนองมาจากกรดอะมโนในเมลดขาวกลองทถกเกบไวในรปโปรตนสะสม ถกยอยสลายและเปลยนใหอยในรปทละลายนาได เมอลาเลยงตอไปยงจดเจรญ ดงนนในระหวางกระบวนการงอก เมอเมลดขาวมการดดนาจะทาใหเอนไซมกลตาเมต ดคารบอกซเลส (GAD) สามารถ

Table 2 Some nutritional value of pre-germinated Sung Yod organic brown rice at 44 days of harvesting period (after flowering) and various shelf life

Month Protein (%) Moisture (%)* GABA

(mg./100 g)

Vitamin B1

(mg./100 g)*

Niacin

(mg./100 g)

1 7.61 ± 0.06b 12.51 ± 0.11 40.97 ± 0.41 c 0.59 ± 0.18 5.56 + 0.49 ab

2 7.60 ± 0.01b 12.48 ± 0.04 25.89 ± 0.47 b 0.66 ± 0.18 5.02 + 0.11 b

3 7.55 ± 0.04ab 12.50 ± 0.05 17.66 ± 0.12 a 0.70 ± 0.10 4.22 + 0.04 a

4 7.50 ± 0.02a 12.47 ± 0.06 17.51 ± 0.11 a 0.64 ± 0.12 4.26 + 0.15 a

Remark: Mean within the same column followed by different letters are significantly different by

DMRT test at p < 0.05.

* ns = not significantly different

วารสารเกษตร 27(2): 165-174 (2554)

171

กลบมาวองไว (activity) และทางานได โดยเปลยนกรดกลตามกเปนสาร GABA (Brown and Shelp, 1997) นอกจากน Komatsuzaki et.al. (2005) ศกษาการทาขาวกลองงอกในขาวญปน แชนาในสภาวะ gaseous เปนเวลา 21 ชวโมง พบวาปรมาณสาร GABA เพมขนเปน 24.9 มลลกรม/100 กรม จากการวเคราะหคณคาทางโภชนาการในขาวกลองงอกททาจากขาวญปนสายพนธ Koshihikari และ Hitomebore ทมลกษณะเมลดสน ขาวพนธแคลฟอรเนย (Calrose) ซงเปนขาวเมลดปานกลาง และขาวพนธเวยดนาม (ordinary grain และ jasmine rice) ท เปนขาวเมลดยาว ผลการว เคราะหทางเคมสามารถชไดวา ปรมาณความชน และ ชวงระยะเวลาหลงการเกบเกยวมอทธพลตอการเปลยนแปลงคณคาทางสารอาหาร ซงการเปลยนแปลงทสาคญคอ ปรมาณสาร GABA เพมขนเปน 3.6-6.1 มลลกรม/100 กรม ในขาวเวยดนาม สวนปรมาณสาร GABA ในเมลดขาวพนธแคลฟอรเนยพนธ Calrose เพมขนเปน 2 เทา คอจาก 4.9-10.9 มลลกรม/100 กรม สาหรบขาวญปนพนธ Koshihikari มสาร GABA เพมเปน 7.6-16.6 มลลกรม/100 กรม และพนธ Hitomebore มสาร GABA เพมเปน 10.5-13.6 มลลกรม/100 กรม (Shoichi, 2004)

ปรมาณวตามนบ 1 ของขาวกลองงอกในแตละเดอน มคาไมแตกตางทางสถต (P>0.05) โดยมคาอยระหวาง 0.59 – 0.70 มลลกรม/100 กรม และมคาสงกวาขาวกลองสงขหยด จากการทดลองของ Zhang et.al, (2005) พบวาปรมาณวตามนบ 1 เพมประมาณ 2.5 เทา ในขาวกลองงอกททาจากขาวญปนทแชนา อณหภม 30 ๐

C นาน 24 ชวโมง การเพมขนของวตามนบ 1 อาจเนองจากภาวะนมความเปนกรด-ดาง (pH) ใกลเคยงกบการทางานของเอนไซมไทอะมนฟอสเฟต ไคเนส โดยภาวะเหมาะสมตอการทางานของเอนไซมนคอทคา pH 7 ถง 7.5 อณหภม 35 ๐C (Yamada and Kawasaki, 1980) และกลไกการเพมขนเกดจากชวงการงอกมกระบวนการหายใจเกดขนทาใหไดพลงงาน ATP ออกมาโดยสารไพรมดน (pyrimidine) และไทอะโซล (thiazole) ไดมาจากการสงเคราะห ATP จากนนถกเอนไซมไทอะมน ฟอสเฟต ซนเทส ยอยสลายเปนไทอะมนฟอสเฟต (thiamin phosphate) และเกดปฏกรยาเตมหมฟอสเฟตโดย

เอนไซม ไทอะมนฟอสเฟต ไคเนส ไดเปนไทอะมน ไพโรฟอสเฟต (thiamin pyrophosphate) ซงเปนอะมนทอยในรปพรอมทางาน (Begley, 1996)

ปรมาณไนอะซนมคาสงสดในชวงการเกบรกษาไมเกน 2 เดอน โดยมคาอยระหวาง 5.02-5.56 มลลกรม/100 กรม หลงจากนนปรมาณไนอะซนจะเรมลดลงตามระยะเวลาในการเกบรกษา จากรายงานของมลนธขาวไทย ในพระบรมราชปถมภ (2547) กลาววาเมลดขาวกลองมไนอะซน 0.62 มลลกรม/100 กรม และในขาวกลองมนปมปรมาณไนอะซน 2.2 เปอรเซนตต (บรบรณ, 2542) โดยจากการเปรยบเทยบระหวางขาวกลองกบขาวกลองงอก บงชไดวาในการเพาะเมลดใหงอกสงผลตอการลดลงของปรมาณไนอะซน

ป ร ม าณ ส า ร ต า น อ น ม ล อ ส ร ะ ไ ด แ ก สารประกอบฟนอลก และฟลาโวนอยด ในเมลดขาวกลองงอกท ผลตจากขาวเปลอกหล งการเกบ รกษาเปนระยะเวลา 4 เดอน ใหผลการทดลองดงภาพท 2 โดยปรมาณสารประกอบฟนอลกมคาสงทสดในเดอนท 4 เทากบ 27 มลลกรม กรดแกลลก/100 กรมนาหนกแหง(mg.gallic acid /100 g. dry weight) เชนเดยวกบปรมาณสารประกอบฟลาโวนอยด ซงพบวามคาสงทสดในเดอนท 4 คอมคาเทากบ 36.0 ไมโครกรม เคทชน/100 กรมนาหนกแหง (μg.catechin /100 g. dry weight) ปรมาณสารประกอบฟนอลก และฟลาโวนอยด มปรมาณใกลเคยงกบ ขาวกลอง โดยมแนวโนมสงกวาในขาวกลองเลกนอย ยกเวนในเดอนท 4 ปรมาณสารประกอบฟนอลกมคาสงเปนสองเทาในขาวกลอง (56 mg.gallic acid /100 g. dry weight) เมอเทยบกบขาวกลองงอก (27 mg.gallic acid /100 g. dry weight) แตกตางกบรายงานของ วนพรรษา (2549) ทพบวาปรมาณสารประกอบฟนอลกทงหมดในขาวกลองและขาวกลองงอกหอมมะลทแชนาสมนไพรตะไคร และผานการเพาะ 6 ชวโมง มคา 3.3 และ 3.9 mg.gallic acid /g. dry weight) ตามลาดบ และเมอนาขาวกลองและขาวกลองงอกหอมมะล แชนาสมนไพรใบเตยและผานการเพาะ 12 ชวโมง มคาเทากบ 3.1 และ 3.9 มลลกรมกรดแกลลก/ กรมนาหนกแหง แตอยางไรกตาม ขาวกลองงอกทแชนากลนเพยงอยางเดยวมปรมาณสารฟนอลกตากวากลมควบคม เชนเดยวกบรายงานของ


172

Tian et al. (2004) ทพบวาการนาขาวกลองมาแชนากลนเพอใหเกดการงอก ปรมาณสารประกอบฟนอลกทละลายนาได มการละลายปนออกมากบนาทใชแช แตเมอแชขาวกลองครบ 24 ชวโมง ทาใหขาวกลองเกดการงอกเตมท สงผลใหปรมาณสารประกอบฟนอลกทงหมดสงขนได

สรปผลการวจย

การศกษาครงนพบวา อายการเกบเกยวมผลตอ

ปรมาณโปรตน สารตานอนมลอสระ และวตามนบ 1 ของขาวสงขหยดพทลง โดยระยะเวลาการเกบเกยวทเหมาะสมคอ การเกบเกยวขาวสงขหยดพทลงท 44 วนหลงออกดอก สวนการเกบรกษาขาวเปลอกเพอผลตขาวงอกนนพบวา ปรมาณโปรตนจะมคาลดตาลงตามระยะเวลาการเกบรกษา แตไมมผลตอการเปลยนแปลงความชนและ วตามนบหนงในเมลดขาวกลองงอก สวนปรมาณสาร GABA และไนอะซนมคาสงทสดเพยงเดอนแรกของการเกบรกษาเทานน หลงจากนนมแนวโนมลดลงตามระยะเวลาในการเกบรกษา ผลการทดลองครงนสามารถนาไปใชเปนแนวทางในการผลตขาวกลองงอกจากขาวสงขหยด เพอใหไดผลตภณฑขาวกลองงอกทมคณคาทางอาหารสงตอไป

เอกสารอางอง กรมวชาการเกษตร. 2545. คณภาพขาวและการ

ตรวจสอบขาวปนในขาวหอมมะลไทย. บรษทจรวฒนเอกเพรสจากด, กรงเทพฯ. 115 หนา.

เครอวลย อตตะวรยะสข. 2534. คณภาพเมลดขาวสารทางกายภาพและการแปรสภาพเมลด. ศนยวจยขาวปทมธาน. สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร. 53 หนา.

จไรทพย หวงสนทวกล. 2549. มหศจรรยความเปนขาว. คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลย สงขลานครนทร. แหลงทมา: http://pcog.pharmacy. psu.ac.th/thi/Article/2549/06-2549/rice.doc., 15 มกราคม 2553.

นวลศร รกอรยะธรรม และอญชนา เจนวถสข. 2546. แอนตออกซแดนทสารตานมะเรวในผกสมนไพรไทย. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 281 หนา

บรบรณ สมฤทธ. 542. ขาวแดงและมาตรการการปลก. ฝายถายทอดเทคโนโลย สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ , กรงเทพฯ. 30 หนา.

0

5

10

15

20

25

30

1 2 3 4

shelf life (month)

Tota

l phe

nolic

com

poun

d (m

g ga

llic a

cid/1

00 g

dry

weig

ht)

a ab b

c

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1 2 3 4shelf life (month)

Flavo

noid

cont

ent

(ug

cate

chin/

100

g dr

y we

ight)

a a

b

c

(a) (b)

Figure 2 Total phenolic compound (a) and flavonoid content (b) of pre-germinated Sung Yod brown rice produced from rice paddy at various shelf life

วารสารเกษตร 27(2): 165-174 (2554)

173

ปรชา เมยนเพชร. 2548. ขาวสงขหยด ขาวสขภาพ. เอกสารเผยแพรในการสมมนาทางวชาการเรองธรกจขาวไทย อนาคตของคนรนใหม วนท 2-3 กมภาพนธ 2548. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

เปรมฤด ดายศ สมพร ดายศ กาญจนา ชแสง และพรเพญ ชาตกล. 2551. ศกษาการผลตขาวกลองงอกสงขหยด. ใน การประชมวชาการและนาเสนอผลงาน งานทกษณวชาการ-งานเกษตรแฟรครงท 4 “ ขาวไทยคอชวต พลกฟนเศรษฐกจไทย”. วนท 16-20 สงหาคม 2551. คณะเทคโนโลยและการพฒนาชมชน มหาวทยาลยทกษณ วทยาเขตพทลง.

พชยา จระธรรมกจกล. 2541. ผลของสภาวะการเกบรกษาตอคณภาพขาวกลอง . วทยานพนธป รญญาโท ภาคว ชาว ทยาศาสตร และเ ท ค โ น โ ล ย ก า ร อ า ห า ร มห า ว ท ย า ล ย เกษตรศาสตร กรงเทพฯ. 140 หนา.

พชร ตงตระกล. 2550. GABA ในคพภะขาวและขาวกลองงอก. วารสารอาหาร 37 (4): 291-296.

มลนธขาวไทย ในพระบรมราชปถมภ. 2547. ขาวขวญของแผนดน. อมรนทร, กรงเทพฯ. 136 หนา.

เมธาว อนะวชกล. 2551. การศกษาปรมาณแกมมา-อะมโนบวทรก แอซด ในขาวกลองมนปงอกเพอใชเปนวตถดบในการผลตอาหาร. วทยานพนธปรญญาโท สาขาวชาอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก. 85 หนา.

วนพรรษา ชตปญญา. 2549. การศกษากจกรรมการตานอนมลอสระ ปรมาณฟนอลคทงหมด โทโคเฟอรอล และแกมมา-ออไรซานอลของขาวกลองงอกสมนไพร. วทยานพนธปรญญาโท สาขาวชาอตสาหกรรมเกษตร, มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก. 105 หนา

วรนช ศรเจษฎารกข. 2551. การผลตสารประกอบชวภาพจากขาวกลองงอก . รายงานฉบบสมบรณ ภาควชาเทคโนโลยอาหาร มหาวทยาลย ขอนแกน, ขอนแกน. 91 หนา

วรนช ศรเจษฎารกข. 2553. การศกษากระบวนการผลตขาวกาบาจากขาวเปลอกพนธ สงขหยด. ใน เอกสารการถายทอดเทคโนโลย วนท 17 มนาคม 2553 ณ ศนยเกษตรกรรมธรรมชาตบางแกว, พทลง. 18 หนา.

ศนยวจยขาวพทลง. 2547. พนธขาวสงขหยด KGTC82239-2. ศนยวจยขาวพทลง, พทลง.

สาเรง แซตน. 2548. ขาวพนธสงขหยดพทลง. เอกสารเ สนอ ในกา รส มมนา โค ร งกา ร เพ อ เพ มประสทธภาพการบรหารจดการงานวจยและพฒนาของสานกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 8. วนท 29-30 มนาคม 2548 ณ โรงแรมบพ แกรนด ทาวเวอร, สงขลา.

สดารตน เจยมยงยน. 2550. ผลของการงอกตอสมบตและการเปลยนแปลงทางคณคาอาหารบางประการของขาวกลองหอมมะลไทย. รายงานวจยฉบบสมบรณ ภาควชาอตสาหกรรมเกษตร คณะเกษตรศาสตร ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร,พษณโลก. 77 หนา.

สภาณ จงด. 2551. การเพมคณคาทางโภชนาการขาว (ขาวกลองงอก). ใน เอกสารประกอบการฝกอบรมโครงการเทคโนโลยการผลตพนธขาวและผล ตภณฑ ใน เช งพาณ ชย ว นท 2-6 มถนายน 2551 ณ ศนยวจยขาวปทมธานจงหวดปทมธาน. สานกพฒนาสมรรถนะครและบคลากรอาชวศกษา, กรงเทพฯ.

อรอนงค วนยกล. 2547. ขาว : วทยาศาสตรและเทคโนโลย. ภาควชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยก า ร อ า ห า ร คณะอ ต ส า ห ก ร ร ม เ กษต ร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 366 หนา.

AOAC (Association of Official Analytical I Chemists). 1990. Official Methods of Analysis. Association of Official Analytical I Chemists, Arlington. VA. 1298 p.

Aoto, H., T. Sugino, H. Shinmura, A. Mizukuchi, M. Kise, S. Teramoto, S. Someya, K. Tsuchiya


174

and K. Ishiwata. 2002. Germinated brown rice. Pub.No.: US 2002/0031596 A1

Begley, P.T. 1996. The Biosynthesis and degradation of thiamin (vitaminB1). Natural Product Reports, pp. 177-185.

Bown,A.,W, and B.J. Shelp. 1997. The metabolism and functions of gamma-aminobutyric acid.

Plant physiol. 115 (1):1-5. Jia, Z., M. Tang. and J. Wu. 1999. The

determination of flavonoid contents in mulberry and theirscarvenging effects on superoxide radicals. Food Chem. 64: 555-559.

Juliano, B.O.,1972. An international survey of method used for evaluation of the cooking and Eating qualities of milled rice. IRRI Research Paper,Series No. 77 pp. 1-28.

Juliano, C., M. Cossu, M.C. Alamanni and L. Piu. 2005. antioxidant activity of gamma-oryzanol : Mechanism of action and its effect on oxidative stability of pharmaceutical oils. Int. J. Pharm. 299: 146-154.

Kayahara, H., K. Tsukahara, and T. Tatai. 2000. Flavor, health and nutritional quality of pre-germinated brown rice. In 10th international flavor conference (pp. 546–551). Paros, Greece.

Kim, S.Y., H.J. Park and S.J. Byun. 2004. Method for preparing germinated brown rice having Improved texture and cook ability without microbial contamination and Germinated brown rice obtained therefrom, Pub.No.: US 2004/0105921 AI.

Komatsuzaki, N., K. Tsukahara, H. Toyoshima, T. Suzuki, T. Suzuki, N. Shimizu, and T. Kimura. 2005. Effect of soaking and gaseous treatment on GABA content in germinated brown rice. J. Food Eng. 78: 556-560.

Lea, P. J., S. A. Robinson, and G.R Steward. 1990. pp. 121-159. In B.J. Miflin and P.J. Lea (Eds.). The Biochemistry of Plants. Academic Pres, London.

Loreti, E., J., A. Yamaguchi, A. Alpi and P. Perata. 2003. Gibberellins are not required for rice germination under anoxia. Plant Soil 253: 137–143.

Shoichi, I. 2004. Marketing of value-add rice products in Japan: germinated brown rice and rice Bread. FAO rice conference, Italy.

Tian, S., K. Nakamura, and H. Kayahara. 2004. Analysis of phenolic compounds in white rice, brown rice and germinated brown rice. J. Agric. Food Chem. 52 (10): 4808-4813.

Yamada, K. and T. Kawasaki. 1980. Properties of the thiamine transport system in Escherichia coli. J. Bacteriol. 141: 254-261.

Zhang,L., P. Hu, S.Tang, H. Zhao and D. Wu. 2005. Comparative studies on major nutritional components of rice with against embryo and normal embryo. J. Food Biochem. 29: 653-661.

วารสารเกษตร 27(2): 165-174 (2554)

175

ผลของผงถานกมมนตและ 2,4-D ตอการเกดแคลลส ของขาวพนธสพรรณบร 1

Effects of Activated Charcoal and 2,4-D on Callus Induction and Formation of Indica Rice

(Oryza sativa L.) cv. Supunburi 1

Abstract: This in vitro study was aimed to investigate the effects of activated charcoal (AC) and 2,4-dichlorophenoxy acetic acid (2,4-D) on increasing in caulogenesis amount of Indica rice cv. Supunburi 1 (SPR1). The factorial in completely randomized design (Factorial in CRD) was conducted. Mature rice seeds were cultured in modified Linsmaier and Skoog (LS) based medium supplemented with different concentrations of activated charcoal and 2,4-D. Activated charcoal in various concentrations, 0, 0.05, 0.10, 0.15 and 0.20 g L-1, in combination with 2,4-D concentrations of 0, 1, 2 and 3 mg L-1 were applied to the media. There were 20 treatments used for callus embryogenesis, each was performed in triplicate. After 15 days of cultivation, the result showed that the LS medium containing 0.05 g L-1 activated charcoal and 2-3 mg L-1 2,4-D stimulated high frequency of friable and yellow embryogenic calli. Moreover, the frequency of embryogenic calli was increased to 51.33-60.67% and the average calli diameter was 8.00-8.57 mm. Therefore, the in vitro culture using this modified LS medium can be used to improve high frequency of embryogenic calli, which lead further to develop more somatic embryos or embryoid.

สมดงใจ สายสงหทอง1/ สงวนศกด ธนาพรพนพงษ1/,2/ และ สชาดา เวยรศลป1/,2/ Somdangjai Saisingthong1/ , Sa-nguansak Thanapornpoonpong1/,2/ and Suchada Vearasilp1/,2/

1/ ภาควชาพชศาสตรและทรพยากรธรรมชาต คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 50200 1/ Department of Plant Science and Natural Resources, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand 2/ สถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบเกยว/ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 50200 2/ Postharvest Technology Research Institute/Postharvest Technology Innovation Center, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200,

Thailand

Keywords: Indica rice, activated charcoal, 2,4-D, Caulogenesis, LS medium

176

คานา

ในปจจบนขาว (0ryza sativa L.) เปนทตองการของตลาดทงภายในและภายนอกประเทศ เพราะนอกจากจะใชบรโภคเปนอาหารหลกแลว ยงเปนสนคาสงออกทสาคญททารายไดใหกบประเทศ แตขาวบางพนธยงใหผลผลตต า ม ลกษณะประจาพนธหลายอยางท ไมเอออานวยตอการเพมผลผลต เชน ตนสงทาใหหกลมงาย ไมตานทานตอโรค แมลงหลายชนด และมความไวตอชวงแสง ดงนน จงตองมการศกษาการปรบปรงพนธขาวเพอใหมลกษณะตามตองการ โดยวธปกตทนกปรบปรงพนธขาวใชอยคอการผสมพนธขาว แตวธการนใชเวลาคอนขางนานจงไดมการนาเทคนคการเพาะเลยงเนอเยอ (tissue culture) มาประยกตใชรวมกบการปรบปรงพนธขาว เพอชวยยนระยะเวลาในการปรบปรงพนธขาว ซงเทคนคการเพาะเลยงเนอเยอเปนเทคนคขนพนฐานในการหาสตรอาหารทเหมาะสมในการชกนาใหเกดแคลลส การเพมปรมาณแคลลส การชกนาใหเกดตนจากแคลลส และการชกนาใหตนขาวเกดราก เพอนาไปประยกตใชในงานปรบปรงพนธขาวตอไป จะเหนไดวาแคลลสเปนชนสวนสาคญในการเพาะเลยงเนอเยอ เพอนาไปใชในการปรบปรงพนธขาว ชนสวนพชเกอบทกชนดจากอวยวะตางๆ สามารถนามาชกนาใหเกดแคลลสได แตโดยทวไปแลวเปอรเซนตความสาเรจสงในพชใบเลยงเดยวไดจากการเพาะเลยงสวนของคพภะ ใบออน ปลายยอด ดอกออน และสวนของเมลดทเรมงอกใหผลดทสด (รงสฤษด, 2540)

การเกดแคลลสขนอยกบปจจยหลายปจจย เชน ชนสวนพชทนามาเลยง ธาตอาหาร สภาพแวดลอม และปจจยทมผลอกอยาง คอ สารควบคมการเจรญเตบโต ออกซนเปนกลมสารทมบทบาทสาคญในการทาใหเนอเยอเจรญเปนแคลลส ซงความเขมขนทเหมาะสมในการใชอยในชวง 0.01-10.0 มลลกรมตอลตร โดยออกซนทใชกนทวไป คอ 2,4-D (2,4-dichlorophenoxyacetic acid) เปนออกซนชนดหนงทนยมใชอยางแพรหลาย ซงเปนสารสงเคราะห ทมคณสมบตในการไปยบยงกระบวนการสรางอวยวะ และใชไดผลดในการเพมจานวนและรกษาสภาพการเลยงเปนแคลลสไว ขอควรระวง คอ การใช 2,4-D ในระดบความเขมขนทสงเกนไปสามารถทาใหเกดการกลายพนธได หรออาจทาใหอาหารเปนพษตอพช เนองจากทาใหอาหารมความเปนกรดมากขน (Pierik, 1987) นอกจากนนยงพบวาหลงจากนาเนอเยอพชไปเลยงในอาหารในชวงระยะเวลาหนงอาหารมการเปลยนแปลงเกดขน เชน อาหารมการเปล ยนเปนสน าตาลของสารจาพวกสารประกอบฟโนลก หรออาจเกดสารพษบางอยางทไมสามารถจะมองเหนได การแกปญหาน คอ การเตมผงถานกมมนตลงไปในอาหาร เพราะผงถานกมมนตมคณสมบตในการชวยดดซบสารยบยงการเจรญเตบโต (บญยน, 2544)

มรายงานการศกษาสตรอาหารทใชในการเพาะเลยงขาว เชน Zhang (1995) รายงานวา การใชอาหารสตร LS (Linsmaier and Skoog, 1965) ในการเพาะเลยงขาวเมลดยาวบางพนธสามารถทาใหเกด

บทคดยอ: การศกษาผลของผงถานกมมนตและ 2,4-dichlorophenoxy acetic acid (2,4-D) ตอการเพมปรมาณแคลลสของขาวพนธสพรรณบร 1 โดยวางแผนการทดลองเปนแบบ factorial in completely randomized design (Factorial in CRD) ทาการเพาะเลยงเมลดขาวบนอาหารสตร Linsmaier และ Skoog (LS) ดดแปลงทเตมผงถานกมมนตและ 2,4-D ในความเขมขนตางๆ โดยความเขมขนผงถานกมมนต ทใชคอ 0, 0.05, 0.10, 0.15 และ 0.20 กรมตอลตร และความเขมขนของ 2,4-D ทใชคอ 0, 1, 2 และ 3 มลลกรมตอลตร รวม 20 สตร แตละสตรทาการศกษา 3 ซา หลงจากทาการเพาะเลยง 15 วน พบวาอาหารสตร LS ดดแปลงทใสผงถานกมมนต 0.05 กรมตอลตร และ 2,4-D 2-3 มลลกรมตอลตร ทาใหเกด เอมบรโอเจนกแคลลส ชนดไฟรเอเบลและมสเหลอง นอกจากนนอาหารสตรนยงทาใหเกดเอมบรโอเจนกแคลลสไดสงถง 51.33-60.67% และมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 8.00-8.57 มลลเมตร โดยเอมบรโอเจนกแคลลสทไดนสามารถพฒนาเปนโซมาตกเอมบรโอหรอเอมบรออยดตอไป

คาสาคญ: ขาวชนดอนดกา ผงถานกมมนต 2,4-D การเจรญเปนแคลลส อาหารสตร LS

วารสารเกษตร 27(2): 175-185 (2554)

177

แคลลสไดสงถง 95 % แตบางพนธเกดแคลลสเพยง 1 ใน 3 เทานน Vajrabhya et al. (1984) พบวาพนธขาวไทยในแตละพนธ สามารถตอบสนองตออาหารแตกตางกนในแตละสตร โดยพนธขาวดอกมะล 105 เหลองประทว 123 ขาวเหนยวสนปาตอง และ กข 23 เหมาะสาหรบอาหารทใส 2,4-D และไคเนตน แตบางพนธเกดไดดเมอใชนามะพราวแทนไคเนตน ในการเพาะเลยงขาวพนธ Pajam ในอาหารสตร MS จากการทดลองพบวา อาหารสตร MS ทเตม 2,4-D ความเขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบแคลเซยมซลเกต ความเขมขน 60 มลลกรมตอลตร และอาหารสตร MS ทเตม 2,4-D ความเขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร สามารถชกนาใหเกดแคลลสไดมากทสด (Islam et al., 2005) เนองจาก 2,4-D ไปทาการยบยงการเกดยอด จงทาใหเกดการแบงเซลลและเซลลมการขยายขนาด พฒนาไปเปนกอนแคลลส (Pierik, 1987) และหลงจากเลยงเนอเยอพชในอาหารไปชวงหนงการเตบโตของแคลลสเปนไปอยางรวดเรวใชอาหารไปจานวนมากและมการปลอยของเสยออกมา ซงเรยกวาสารประกอบฟโนลก สารนทาใหการเจรญเตบโตของพชหยดชะงก การเตมผงถานกมมนตชวยไปดดซบสารพษพวกสารประกอบ ฟโนลกทเกดจากเนอเยอพชทเลยง ทาใหเนอเยอพชเจรญตอไปได (รงสฤษด, 2540) และ Buffard-Morel et al. (1995) ไดทาการเพาะเลยงสวนยอดของมะพราวในอาหารท เตม 2,4-D ร วมกบผงถานกมมนต พบวา นอกจากผงถานกมมนตชวยดดซบสารยบย งการเจรญเตบโต เชน สารประกอบฟโนลกแลว ผงถานกมมนตยงชวยสงเสรมใหเกดโซมาตกเอมบรโอเจเนซส จะเหนไดวาสารควบคมการเจรญเตบโตมผลตอการเกดแคลลส และการเตมผงถานกมมนตยงเปนตวชวยสงเสรมใหเกดโซมาตกเอมบรโอเจเนซสไดอกดวย

ดงนนการวจยนจงมวตถประสงคทจะหาสตรอาหารทเหมาะสมในการเพาะเลยง และเพมปรมาณแคลลสของขาว เพอพฒนาเปนโซมาตกเอมบรโอทมคณภาพ และนามาใช ในการผลตเมลดสงเคราะห (synthetic seeds) อกทงยงสามารถนาไปใชประโยชนในการปรบปรงพนธ


ทาการศกษาโดยวางแผนการทดลองแบบ Factorial in Completely Randomized Design (Factorial in CRD) ปจจยทศกษาม 2 ปจจย คอ ความเขมขนของผงถานกมมนต ตางกน 5 ระดบ คอ 0, 0.05, 0.10, 0.15 และ 0.20 กรมตอลตร ปจจยทสอง คอ ความเขมขนของ 2,4-D ตางกน 4 ระดบ คอ 0, 1, 2 และ 3 มลลกรมตอลตร โดยมพชทดลอง คอ ขาวพนธสพรรณบร 1 อาหารในแตละสตรทาการเพาะเลยงเมลดขาวจานวน 100 เมลด ทาการทดลอง 3 ซา โดยนาเมลดขาวมาแกะเปลอกและฟอกฆาเชอดวยสารละลายคลอรอกซเขมขน 15 % เปนเวลา 10 นาท ขณะฟอกฆาเชอทาการเขยาเปนระยะ แลวจงลางดวยนากลนทนงฆาเชอแลว 1 ครง ภายในตปลอดเชอ จากนนนามาฟอกฆาเช อดวยเอทธานอล 70 % เปนเวลา 5 นาท ในขณะฟอกฆาเชอทาการเขยาเปนระยะ แลวลางดวยนากลนทนงฆาเชอแลว 1 ครง ภายในตปลอดเชอ นาเมลดทผานการฆาเชอมาเลยงบนอาหารแขงสตร LS ดดแปลงทมความเขมขนของผงถานกมมนต 5 ระดบ คอ 0, 0.05, 0.10, 0.15 และ 0.20 กรมตอลตรและความเขมขนของ 2,4-D 4 ระดบ คอ 0, 1, 2 และ 3 มลลกรมตอลตร เพอชกนาใหเกดแคลลส สาหรบสตรอาหารทใชในการชกนาใหเกดแคลลสมทงหมด 20 สตร ไดแก สตรท 1 LS สตรท 2 LS + 1 mg L-1 2,4-D สตรท 3 LS + 2 mg L-1 2,4-D สตรท 4 LS + 3 mg L-1 2,4-D สตรท 5 LS + 0.05 g L-1 activated charcoal สตรท 6 LS + 1 mg L-1 2,4-D + 0.05 g L-1 activated charcoal สตรท 7 LS + 2 mg L-1 2,4-D + 0.05 g L-1 activated charcoal สตรท 8 LS + 3 mg L-1 2,4-D + 0.05 g L-1 activated charcoal สตรท 9 LS + 0.10 g L-1 activated charcoal สตรท 10 LS + 1 mg L-1 2,4-D + 0.10 g L-1 activated charcoal


178

สตรท 11 LS + 2 mg L-1 2,4-D + 0.10 g L-1 activated charcoal สตรท 12 LS + 3 mg L-1 2,4-D + 0.10 g L-1 activated charcoal สตรท 13 LS + 0.15 g L-1 activated charcoal สตรท 14 LS + 1 mg L-1 2,4-D + 0.15 g L-1 activated charcoal สตรท 15 LS + 2 mg L-1 2,4-D + 0.15 g L-1 activated charcoal สตรท 16 LS + 3 mg L-1 2,4-D + 0.15 g L-1 activated charcoal สตรท 17 LS + 0.20 g L-1 activated charcoal สตรท 18 LS + 1 mg L-1 2,4-D + 0.20 g L-1 activated charcoal สตรท 19 LS + 2 mg L-1 2,4-D + 0.20 g L-1 activated charcoal สตรท 20 LS + 3 mg L-1 2,4-D + 0.20 g L-1 activated charcoal

ทาการเพาะเลยงในสภาพควบคมทมการใหแสง 16 ชวโมงตอวน อณหภม 25±2 องศาเซลเซยส เปนเวลา 15 วน และบนทกจานวนเมลดทเกดแคลลส โดยรายงานผลเปนเปอรเซนตการเกดแคลลส บนทกขนาดของแคลลส โดยวดความยาวของเสนผานศนยกลาง นาผลการทดลองทไดไปวเคราะหหาคาความแตกตางทางสถต ทระดบความเชอมน 95% ทาการวเคราะหโดยใชโปรแกรม SX version 8 (Analytical Software, USA) บนทกสและชนดของแคลลส การบนทกสของแคลลส แบงตามสของชนแคลลสทเกดขน คอ สขาว (white; W) สเหลอง (yellow; Y) สเหลองปนขาว (yellow white; YW) แคลลสมจดสเขยว (green spot; GS) สนาตาล (brown;B) และสดา (black;BL) การใหคะแนนตามสมเกณฑดงน

- คอ ไมมจานวนชนแคลลส (no callus) 0% + คอ แคลลสทเกดมจานวนนอย (low) อยในชวง

1-25% ++ คอ แคลล ส ท เ ก ด ม จ า น ว นป านกล า ง

(medium) อยในชวง 26-50% +++ คอ แ ค ล ล ส ท เ ก ด ม จ า น ว น ม า ก

(optimal/good) อยในชวง 51-75%

++++ คอ แ ค ล ล ส ท เ ก ด ม จ า น ว น ด ม า ก (excellent/very good) อยในชวง 76-100%

การบนทกชนดของแคลลส ชนดของแคลลสม 2 ชนด คอ คอมแพคแคลลส (compact callus) มลกษณะเกาะกนแนนเปนกอนและ ไฟรเอเบลแคลลส (friable callus) มลกษณะ เกาะกนหลวมๆ และฟ การบนทกชนดของแคลลส ใหคะแนนตามเกณฑเชนเดยวกบการใหคะแนนสแคลลส

ผลและวจารณการทดลอง ชนดและสของแคลลส

การชกนาใหเกดแคลลสจากการเพาะเลยงเมลดขาวพนธสพรรณบร 1 บนอาหารสตรชกนาใหเกดแคลลสสตร LS ดดแปลงทเตมผงถานกมมนตและ 2,4-D ในความเขมขนตางๆ ในชวง 5-10 วน หลงจากเพาะเลยงเมลดขาว พบวาอาหารทกสตร ยกเวนอาหารสตรท 1, 5, 9, 13, 14,17 และ 18 เรมมการชกนาใหเกดแคลลส และแคลลสมการเจรญ เตบโตขนเรอยๆ ซงแคลลสทเกดอาจเจรญเปนแคลลสตอไป หรออาจมการเปลยนสภาพไปเปนอวยวะในภายหลง เชน ยอดหรอราก การเจรญของแคลลสในระยะนยงไมมความแตกตางกนมากนก แตหลงจากเพะเลยงเปนระยะเวลา 15 วน สามารถแบงชนดแคลลสทเกดไดเปน 2 ชนด คอ ชนดแรกเปนแคลลสทประกอบดวยเซลลหลวมๆ มลกษณะรวน สามารถแยกออกจากกนงาย เรยกวา ไฟรเอเบลแคลลส (friable callus) ซงมกไมเปลยนเปนอวยวะ แคลลสชนดนสามารถนาไปเพาะเลยงเซลลแขวนลอยตอไปได แคลลสชนดทสอง เปนแคลลสทประกอบดวยเซลลท เกาะกนแนน เรยกวา คอมแพคแคลลส (compact callus) มกเจรญตอไปเปนอวยวะ และพฒนาไปเปนตนใหมไดด (ภาพท 1) โดย ศวพงศ (2546) รายงานวาเมอความเขมขน ออกซนในอาหารสงขน เกดไฟรเอเบลแคลลสในปรมาณทมากขน จากการทดลองน พบวาเมอความเขมขน 2,4-D เพมขน แคลลสทเกดสวนใหญเปนไฟรเอเบลแคลลส โดยเกดไฟรเอเบลแคลลส 76-100% เมอใชรวมกบผงถาน กมมนตความเขมขน 0-0.05 กรมตอลตร (ภาพท 1 และ

วารสารเกษตร 27(2): 175-185 (2554)

179

ตารางท 1) แตเมอความเขมขนของผงถานกมมนตเพมขน คอ เมอใชผงถานกมมนตความเขมขน 0.10-0.20 กรมตอลตร ไมวาใชรวมกบ 2,4-D ความเขมขนมากนอยเทาไหรกตาม แคลลสทเกดสวนใหญเปนชนดทสอง คอ คอมแพคแคลลส จากการทดลองเกดแคลลสชนดน 76-100% (ภาพท 1 และตารางท 1) ผงถานกมมนตนอกจากมคณสมบตในการดดซบสารประกอบฟโนลกแลว ยงสามารถดดซบฮอรโมนทใสลงไปในอาหารไดอกดวย (บญยน, 2544) จงทาใหแคลลสไมสามารถดดฮอรโมนไปใชไดอยางเพยงพอตอการเจรญและพฒนา

จากการทดลองสามารถแบงสของแคลลสไดเปน 6 ส ตามวธการของ สรยนตร และคณะ (2540) คอ ขาว เหลองปนขาว เหลอง นาตาล ดาและจดสเขยว (ภาพท 2) การเกดสของเนอเยอแคลลสขนอยกบปรมาณและชนดของรงควตถตางๆ ภายในเซลล เชน สเขยวเนองจาก

มคลอโรฟลล ส เหลองเพราะม แคโรทนอยดและ ฟราโวนอยด ซงมปรมาณมากหรอนอยขนอยกบชนดของพช ธาตอาหารและอาหารทใชเพาะเลยง และปจจยทางสงแวดลอมของการเพาะเลยง โดยเฉพาะปจจยแสง แคลลสทมสเหลองสามารถเจรญและพฒนาตอไปได สาหรบแคลลสทมสขาวตายในทสด เนองจากไมสามารถสงเคราะหแสงได (ประศาสตร, 2536) จากการทดลองนพบว า แคลลสของเมลดข าวส วนใหญ ม ส เหลอง (76-100%) และรองลงมามสเหลองปนขาว (26-50%) (ภาพท 2 และตารางท 1) อาหารทกสตรสวนใหญเกดเปนสอนๆ นอกเหนอจากสเหลองและสเหลองปนขาวเพยงเลกนอยหรอไมเกดเลย โดยแคลลสทเนอเยอเปลยนเปนสนาตาลหรอสดา แสดงวาเนอเยอถกทาลายหรอถกยบยงการเจรญของเนอเยอและเนอเยอนนตายในทสด

F C

Figure 1 Characteristics of the calli after 15 days in culture (F = friable callus, C = compact callus)

W

GS GS

YW

Y

W

BL B

YW

Y

Figure 2 Colour of the calli after 15 days in culture (W = white calli, Y = yellow calli, YW = yellow white calli, GS = green spot, B = brown calli, BL = black calli)


180

เปอรเซนตการเกดแคลลสและขนาดเสนผาศนย กลางแคลลส จากการทดลองหลงจากทาการเพาะเลยงเมลดขาวพนธสพรรณบร 1 ในอาหารดดแปลง 20 สตร เปนระยะเวลา 15 วน พบวาผงถานกมมนต มผลตอการชกนาใหเกดแคลลสแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต โดย

พบวากรรมวธทใสผงถานกมมนตความเขมขน 0.05 กรมตอลตร ใหเปอรเซนตการเกดแคลลสมากทสด มคาเฉลย 30.94% ซงแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต กบกรรมวธทใสผงถานกมมนตความเขมขน 0, 0.10, 0.15 และ 0.20 กรมตอลตร ใหเปอรเซนตการเกดแคลลสเฉลย 21.44%, 14.71%, 3.40% และ 0.66% ตามลาดบ

Table 1 Effect of activated charcoal and 2,4-D on colour of the calli and callus types after 15 days in culture media

Components Colour of the calli Callus types

White

Yellow

white Yellow Brown Black

Green

spot Compact Friable

1) LS

2) LS + 1 mg L-1 2,4-D

3) LS + 2 mg L-1 2,4-D

4) LS + 3 mg L-1 2,4-D

5) LS + 0.05 g L-1 AC

6) LS + 1 mg L-1 2,4-D + 0.05 g L-1 AC

7) LS + 2 mg L-1 2,4-D + 0.05 g L-1 AC

8) LS + 3 mg L-1 2,4-D + 0.05 g L-1 AC

9) LS + 0.10 g L-1 AC

10) LS + 1 mg L-1 2,4-D + 0.10 g L-1 AC

11) LS + 2 mg L-1 2,4-D + 0.10 g L-1 AC

12) LS + 3 mg L-1 2,4-D + 0.10 g L-1 AC

13) LS + 0.15 g L-1 AC

14) LS + 1 mg L-1 2,4-D + 0.15 g L-1 AC

15) LS + 2 mg L-1 2,4-D + 0.15 g L-1 AC

16) LS + 3 mg L-1 2,4-D + 0.15 g L-1 AC

17) LS + 0.20 g L-1 AC

18) LS + 1 mg L-1 2,4-D + 0.20 g L-1 AC

19) LS + 2 mg L-1 2,4-D + 0.20 g L-1 AC

20) LS + 3 mg L-1 2,4-D + 0.20 g L-1 AC

-

++

+

+

-

+

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

+

++

+

-

-

+

+

-

+++

+

+

-

-

+

++

-

-

+++

+++

-

+

++

++++

-

++

+++

++++

-

++

+++

++++

-

-

+++

+++

-

-

++

++

-

+

+

+

-

+

+

+

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

+

+

+

-

+

+

+

-

-

+

-

-

-

++

-

-

-

-

-

-

++

++

++

-

++

+

+

-

++++

++

+++

-

-

++++

++++

-

-

++++

++++

-

+++

+++

+++

-

+++

++++

++++

-

-

+++

++

-

-

-

+

-

-

-

- *Note: - = no callus, + = low, ++ = medium, +++ = optimal/good, ++++ = excellent/very good

วารสารเกษตร 27(2): 175-185 (2554)

181

(ตารางท 2) และพบวากรรมวธทใสผงถานกมมนตยงมผลตอขนาดเสนผานศนยกลางแคลลสอยางมนยสาคญทางสถต โดยกรรมวธทใสผงถานกมมนตความเขมขน 0.05 กรมตอลตร แคลลสมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 4.84 มลลเมตร ซงไมแตกตางกนทางสถต กบกรรมวธทไมใสผงถานกมมนต แคลลสทเกดมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 4.58 มลลเมตร แตกรรมวธทใสผงถานกมมนตในความเขมขนทเพมขน คอ 0.10, 0.15 และ 0.20 กรมตอลตร แคลลสมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลยลดลงอยางมนยสาคญทางสถต โดยมคาเทากบ 2.86, 0.60 และ 0.32 มลลเมตร ตามลาดบ (ตารางท 3) รงสฤษฏ (2540) ไดรายงานวาหลงจากเลยงเนอเยอพชในอาหารไปชวงหนงพบวาการเตบโตของแคลลสเปนไปอยางรวดเรว จงมการใชอาหารไปจานวนมากและมการปลอยของเสยออกมา ซงสารประกอบท เนอเยอพชปลอยออกมาน เรยกวา สารประกอบฟโนลก สารนทาใหการเจรญของพชหยดชะงกไป การเตมผงถานกมมนตชวยไปดดซบสารพษพวกสารประกอบฟโนลกทเกดจากเนอเยอพชทเลยง ทาใหเนอเยอพชเจรญตอไปได และคานณ (2544) ไดรายงานวา ของเสยทปลอยออกมาทาให pH ในอาหาร มคาตา ทาใหฮอรโมนบางตว เชน IAA จบเบอเรลลน วตามนบและกรดแพนโทเทนกสลายไดงายและทาใหวนไมแขงตว พชจงดดสารอาหารเหลานไปใชไมเพยงพอ เมอมการใชผงถานกมมนตเปนตวบฟเฟอรเพอควบคม pH ของอาหาร ชวยให pH ในอาหารคงสภาพเสถยร ทาใหเนอเยอพชสามารถดดสารอาหารไปใชในการเจรญได และจากการทดลองน พบวาหากมการใชผงถานกมมนตในความเขมขนทมากขนคอ ตงแต 0.10 – 0.20 กรมตอลตร เปอร เซนตการเกดแคลลสและขนาดเสนผานศนยกลางแคลลสมคาลดลง บญยน (2544) ไดรายงานวาผงถานกมมนตมคณสมบตทงขอดและขอเสย คอ นอกจากผงถานกมมนตสามารถดดซบสารประกอบทยบยงการเจรญแลว ผงถานกมมนตอาจดดซบฮอรโมนทใสลงไปไดดวยเชนกน ซงมผลยบยงการเจรญของเนอเยอพช และทาใหอาหารมสดา ทาใหแคลลสทจมอยในอาหาร .

ไมสามารถสงเคราะหแสงได หากเตมในระดบความเขมขนทสงเกนไป นอกจากนยงพบวา 2,4-D กมผลตอการชกนาใหเกดแคลลสอยางมนยสาคญทางสถต โดยกรรมวธทใส 2,4-D ความเขมขน 3 มลลกรมตอลตร มผลตอเปอรเซนตการเกดแคลลสเฉลยมากทสด คอ 31.14% ซงแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต กบกรรมวธทใส 2,4-D ความเขมขน 2 และ 1 มลลกรมตอลตร มเปอรเซนตการเกดแคลลสเฉลย 20.36% และ 5.32% ตามลาดบ และหากไมมการใส 2,4-D ทาใหไมมการชกนาใหเกดแคลลส (ตารางท 2) นอกจากนยงพบวา 2,4-D มผลตอขนาดเสนผานศนยกลางแคลลส โดยกรรมวธทใส 2,4-D ความเขมขน 3 มลลกรมตอลตร แคลลสมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 4.69 มลลเมตร ซงไมแตกตางกนทางสถต กบกรรมวธทใส 2,4-D ความเขมขน 2 มลลกรมตอลตร แคลลสมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 4.08 มลลเมตร ทงสองกรรมวธมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต กบกรรมวธทใส 2,4-D ความเขมขน 1 มลลกรมตอลตร แคลลสมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 1.69 มลลเมตร และหากไมมการใส 2,4-D ทาใหไมมการชกนาใหเกดแคลลส (ตารางท 3) จากการทดลองเมอความเขมขน 2,4-D เพมขน เปอรเซนตการเกดแคลลสและขนาดเสนผานศนยกลางแคลลสมคาเพมขน Pierik (1987) รายงานวาการท 2,4-D สามารถชกนาแคลลสใหมจานวนมากและขนาดเสนผานศนยกลางใหญได เนองจาก 2,4-D ไปยบยงการเกดยอดทาใหเกดการแบงเซลลเปนแคลลสและเซลล มการขยายขนาด ส รยนตร และคณะ (2540) รายงานวาเมลดขาวนางมล เอส 4 สรางแคลลสไดในอาหารสตร MS ทเตม 2,4-D ทกระดบความเขมขนทงในทมดและสภาพทไดรบแสง 16 ชวโมงตอวน สวนในอาหารสตร MS ทไมเตม 2,4-D ไมสรางแคลลส และแคลลสเกดไดด ข นเม อ เพมความเขมขน 2,4-D เปน 1 และ 2 มลลกรมตอลตร แตเปอรเซนตการเกดแคลลสลดลง เมอเพมความเขมขนของ 2,4-D เปน 4 มลลกรมตอลตร


182

Table 2 Effect of activated charcoal and 2,4-D on callus induction of Indica rice (0ryza sativa L.) cv. Supunburi 1 after 15 days in culture

Callus induction (%) after 15 days in culture

Activated charcoal

(g L-1)

2,4-D (mg L-1) Average

0 1 2 3

0

0.05

0.10

0.15

0.20

0.00e

0.00e

0.00e

0.00e

0.00e

12.33e

11.67e

2.40e

0.00e

0.00e

30.67cd

51.33ab

14.67de

4.07e

1.07e

42.67bc

60.67a

41.67bc

9.33e

1.37e

21.44B

30.94A

14.71B

3.40C

0.66C

Average 0.00C 5.32C 20.36B 31.14A

LSD0.05 Activated charcoal (A) 8.49

LSD0.05 2,4-D (B) 7.59

LSD0.05 AxB 16.98

Means within the row and column followed by the same letter were not significantly different at p= 0.05 by the Least Significant

Difference (LSD)

Table 3 Effect of activated charcoal and 2,4-D on cullus size of Indica rice (0ryza sativa L.) cv. Supunburi 1 after 15 days in culture

Diameter of calli (mm) after 15 days in culture

Activated charcoal

(g L-1)

2,4-D (mg L-1) Average

0 1 2 3

0

0.05

0.10

0.15

0.20

0.00f

0.00f

0.00f

0.00f

0.00f

4.70d

2.70e

0.83ef

0.00f

0.00f

6.13bcd

8.00ab

4.77d

0.97ef

0.53f

7.40abc

8.57a

5.73cd

1.23ef

0.53f

4.58A

4.84A

2.86B

0.60C

0.32C

Average 0.00C 1.69B 4.08A 4.69A

LSD0.05 Activated charcoal (A) 0.96

LSD0.05 2,4-D (B) 0.86

LSD0.05 AxB 1.92 Means within the row and column followed by the same letter were not significantly different at p= 0.05 by the Least Significant

Difference (LSD).

วารสารเกษตร 27(2): 175-185 (2554)

183

กรรมวธทใสผงถานกมมนต รวมกบ 2,4-D มผลทาใหเปอรเซนตการเกดแคลลส และขนาดเสนผานศนยกลางของแคลลสมากกวาการใชผงถานกมมนต หรอ 2,4-D อยางใดอยางหนงเพยงอยางเดยว จากการทดลองพบวาผงถานกมมนต และ 2,4-D มปฏกรยารวมซงกนและกน ซงมผลตอเปอรเซนตการเกดแคลลส และขนาดเสนผานศนยกลางของแคลลสแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต โดยกรรมวธทใสผงถานกมมนตความเขมขน 0.05 กรมตอลตร รวมกบ 2,4-D ความเขมขน 3 มลลกรมตอลตร มเปอรเซนตการเกดแคลลสเฉลย คอ 60.67% (ตารางท 2) และแคลลสมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 8.57 มลลเมตร (ตารางท 3) ซงไมแตกตางกนทางสถต กบการใสผงถานกมมนตความเขมขน 0.05 กรมตอลตร รวมกบ 2,4-D ความเขมขน 2 มลลกรมตอลตร มเปอร เซนตการเกดแคลลสเฉลย 51.33% และแคลลสมขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 8.00 มลลเมตร แตแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตกบอาหารสตรอน Pierik (1987) ระบวา ในการเพาะเลยงเนอเยอพวกธญพช จาเปนตองใส 2,4-D ในอาหาร เพอกระตนการเจรญเตบโตของแคลลส ซง 2,4-D มสวนสาคญในกระบวนการเอมบรโอเจเนซสของพช และ รงสฤษด (2540) รายงานวา ความเขมขน 2,4-D ทใช อยในชวง 1-10 มลลกรมตอลตร และ Vajrabhya et al. (1984) รายงานวา ระดบความเขมขนของ 2,4-D ทเหมาะสมสาหรบขาวไทยอยในชวง 2-4 มลลกรมตอลตร ซงจากการทดลองน พบวาความเขมขน 2,4-D ททาใหแคลลสเจรญไดด คอ 2,4-D ความเขมขน 3 มลลกรมตอลตร โดยใหเปอรเซนตการเกดแคลลสเฉลยมากทสด แตอยางไรกตาม Pierik (1987) ไดใหเหตผลวา การใช 2,4-D ในระดบความเขมขนทสงเกนไป ทาใหเกดการกลายพนธได เนองจาก 2,4-D มคณสมบตในการปดกนกระบวนการกาเนดอวยวะและใชไดผลดในการเพมจานวนและรกษาสภาพการเลยงเปนแคลลสไว และ อารย (2541) รายงานวาหลงจากเพาะเลยงเนอเยอพชในอาหารชวงหนง พชมการปลอยของเสย จาพวกสารประกอบฟโนลกออกมา จงมการเตมผงถานกมมนต เพอชวยดดซบของเสยเหลานน ซงปรมาณทใชอยท 0.5-2% แตทงน บญยน (2544) ไดรายงานวา ผงถานกมมนตมทงขอดและขอเสย คอ

นอกจากผงถานกมมนตสามารถดดซบสารประกอบทยบยงการเจรญแลว ผงถานกมมนตอาจดดซบฮอรโมนทใสลงไปในอาหารดวยเชนกน ทาใหเนอเยอมสารอาหารไปใชไมเพยงพอตอการเจรญ นอกจากนหากเตมผงถาน กมมนตในปรมาณมากเกนไปทาใหอาหารมสดา ทาใหแคลลสทจมอยในอาหารไมสามารถสงเคราะหแสงได และทาใหแคลลสตายในทสด ในการทดลองน ไดใช 2,4-D รวมกบผงถาน กมมนต ซง 2,4-D เปนสารควบคมการเจรญในกลมออกซน โดยอารย (2541) ไดรายงานไววา 2,4-D มคณสมบตเปนสารชกนาใหเกดแคลลสและรกษาแคลลสใหอยสภาพนตอไป โดยเฉพาะใชกบพชพวกธญพช นอกจากนยงชวยในการยบยงการเกดยอด คานณ (2544) ไดอธบายเกยวกบคณสมบตของผงถานกมมนตไววาผงถาน กมมนตมคณสมบตในการชวยดดซบของเสยจาพวกสารประกอบฟโนลกทเนอเยอพชปลอยออกมา ทาใหพชไมไดรบอนตรายจากสารพษเหลาน หรอไมไดไปยบยงการดดสารอาหารทจาเปนตอการเจรญ และผงถาน กมมนตยงชวยสงเสรมใหเกดโซมาตกเอมบรโอเจเนซส ดงนนการใช 2,4-D รวมกบผงถานกมมนตในระดบความเขมขนทเหมาะสม ชวยใหแคลลสมการเจรญและพฒนาทดกวาการใช 2,4-D หรอผงถานกมมนตอยางใดอยางหนงเพยงอยางเดยว จากการทดลองน พบวาเมอใสผงถาน กมมนตความเขมขน 0.05 กรมตอลตร รวมกบ 2,4-D ความเขมขน3 มลลกรมตอลตร เปอรเซนตการเกดแคลลสและขนาดเสนผานศนยกลางแคลลส มคามากกวาการใชผงถานกมมนต หรอ 2,4-D อยางใดอยางหนงเพยงอยางเดยว Kee-yoeup and Eun-joo (1999) ไดศกษาอทธพลของไซโตไคนน ออกซน และผงถานกมมนต ทมตอการสรางอวยวะของดอกไลซแอนตส พบวา การใช N6-Benzyladenine (BA) และ kinetin ในระดบความเขมขนทสง (13.32-22.2 และ 13.94-23.23 ไมโครโมล) มผลทาใหเกดยอดไดด และการเพมความเขมขน indole-3-acetic acid (IAA) และ indole butyric acid (IBA) ในอาหารชวยใหเกดราก แตเมอมการเตมผงถานกมมนตลงไปเปนตวไปยบยงการพฒนาของยอดและราก ทาใหแคลลสสามารถดดสารอาหารไปใชในการเจรญเตบโตไดเตมท และ Buffard-Morel et al. (1995) ไดรายงานวา การเพาะเลยง


184

สวนยอดของมะพราวในอาหารทเตม 2,4-D รวมกบผงถานกมมนต พบวาผงถานกมมนตเปนตวสงเสรมใหเกดโซมาตกเอมบรโอเจเนซส และเปนตวชวยดดซบสารยบยงการเจรญเตบโตไดอกดวยโดยเฉพาะสารประกอบฟโนลก จากการทดลอง หากตองการใหแคลลสทเกดขนเจรญเปนตนทสมบรณ บญยน (2544) ไดรายงานวา การเตมไซโตไคนนลงไปในอาหารทเพาะเลยงชวยกระตนใหเกดการแบงเซลลและเปลยนแปลงไปเปนยอด จากสวนของแคลลสได และการเตมออกซน เชน IBA และ NAA ชวยกระตนใหเกดราก และการใสผงถานกมมนตลงไปในระดบความเขมขนทเหมาะสมทาอาหารมสดา สงผลใหเกดรากไดดอกดวย

สรป การชกนาใหเกดแคลลสโดยการเพาะเลยงเมลดขาวพนธสพรรณบร 1 ในอาหารสตร LS ดดแปลง 20 สตร พบวา การเตมผงถานกมมนตความเขมขน 0.05 กรมตอลตร รวมกบ 2,4-D ความเขมขน 2-3 มลลกรมตอลตร สามารถชกนาใหเกดแคลลสไดมากทสด อยในชวง 51.33-60.67% และแคลลสมขนาดเสนผานศนยกลางใหญทสด อยในชวง 8.00-8.57 มลลเมตร แคลลสสวนใหญทไดมสเหลองและมลกษณะทเกาะตวกนหลวม (friable callus) การใชผงถานกมมนตรวมกบ 2,4-D มผลตอเปอรเซนตการเกดแคลลส ขนาดเสนผานศนยกลางแคลลส สและชนดของแคลลส มากกวาการใชผงถานกมมนตหรอ 2,4-D อยางใดอยางหนงเพยงอยางเดยว ซงทาใหมเปอรเซนตการเกดแคลลส ขนาดเสนผาศนยกลางและไดแคลลสทมสและชนดทมคณภาพมากกวา

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณสถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบเก ยว /ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเก ยว มหาวทยาลย เชยงใหม และภาควชาพชศาสตรและทรพยากรธรรมชาต คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลย เชยงใหม และบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเชยงใหม ทมอบเงนทนสนบสนน งานวจยในครงน และงานวจยน

ไดรบการสนบสนนสวนหนงจากศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร สานกพฒนาบณฑตศกษาและวจ ยด านวทยาศาสตร และเทคโนโลย สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษากระทรวงศกษาธการ (AG-BIO/PERDO-CHE)

เอกสารอางอง คานณ กาณจนภม. 2544. การเพาะเลยงเนอเยอพช.

สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. 162 หนา.

บญยน กจวจารณ . 2544. เทคโนโลยการเพาะเลยงเน อ เย อพ ช . โรงพมพคล งนานาวทยา , ขอนแกน. 207 หนา.

ประศาสตร เกอมณ. 2536. เทคนคการเพาะเลยงเนอเยอพช. สานกพมพโอเดยนสโตร, กรงเทพฯ. 158 หนา.

รงสฤษฏ กาวตะ. 2540. การเพาะเลยงเนอเยอ : หลกการและเทคนค. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 219 หนา.

ศวพงศ จารสพนธ. 2546. การเพาะเลยงเนอเยอพช. คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย สถาบนราชภฏอดรธาน. 187 หนา.

สรยนตร ฉะอม, ศรสม สรวฒนานนท, กมลพรรณ นามวงศพรหม และเฉลมชย วงศวฒนะ. 2540. การเพาะเลยงเนอเยอขาวพนธนางมลเอส-4. วารสารเกษตรศาสตร 31(2): 166-174.

อารย วรญวฒก. 2541. การเพาะเลยงเนอเยอเพอการปรบปรงพนธพช. โรงพมพอตสรรค, กรงเทพ. 133 หนา.

Buffard-Morel, J., J.L. Verdeil, S. Dussert, C. Magnaval, C. Huet and F. Grosdemange. 1995. Initiation of somatic embryogenesis in coconut (Cocos nucifera L.). Laboratorie des Ressources Genetiques et Amelioration des Plantes Tropicales, France.

วารสารเกษตร 27(2): 175-185 (2554)

185

Kee-yoeup P. and H. Eun-joo. 1999. Cytokinins, auxins and activated charcoal affect organogenesis and anstomical characteristics of shoot-tip cultures of Lisianthus (Eustoma grandiflorum (RAF.) shinn). Department of Horticulture. Chungbuk National University, Cheongju, Chungbuk 361-763, South Korea.

Linsmaier, E.M. and F. Skoog. 1965. Organic growth factor requirements of tobacco tissue cultures. Physiology Plant 18:100-127.

Islam, Md.M., A. Mahatalat and M. Debabrata. 2005. In vitro Induction and Plant Regeneration in Seed Explants of Rice (Oryza Sativa L.). Journal of Agriculture and Biological Sciences. 1(1): 72-75.

Pierik, R.L.M. 1987. In vitro Culture of Higher Plant. Martinus Nijhoff Publisher. Boston. 344 p.

Vajrabhaya, M., T. Vajrabhaya, M. W. Nabors and S. Yoshida. 1984. New varieties of rice for saline and acid soil through tissue culture. Progress Report II: callus growth and regeneration. Chulalongkorn University. Bangkok. p 41.

Zhang, S. 1995. Efficient plant regeneration from indica (group 1) rice protoplasts of one advanced breeding Line and three varieties. Plant Cell Reports. 15:68-71.


187

การสงเกตพฤตกรรมการเตบโตของหววานจงนางชนด Geodorum recurvum (Roxb.) Alston ในสภาพธรรมชาตและ

สภาพปลกเลยงเพองานขยายพนธ

Observation on Growth Behaviour of Geodorum recurvum (Roxb.) Alston Pseudobulbs in Nature and in Cultivated

Condition for Propagation

Abstract: Geodorum recurvum (Roxb.) is a terrestrial orchid having pseudobulbs of corm-liked structure beneath the soil surface. The corms perform different habit from those of other terrestrial orchids, i.e. the old corms initiated in previous years, instead of rotten away, still attached to each other in sympodial file. Observation on growth behaviour of the corms was carried out to investigate the possibilities of separating the old corms to be used as the propagating materials. It revealed that almost all of the old corms, even 10 years old, still survived to the current year. However, when they were individually detached and planted out, a single one of them, except the deformed ones, could grow and produced 1 or more shoots per corm. Each shoot grew into a mature plant and consequently produced a new corm. This result thus showed a rather high potential of the old corms being used for multiplication purpose.

นฤมล โสตะ1/ โสระยา รวมรงษ1/ และ ฉนทนา สวรรณธาดา2/

Narumol Sota1/ Soraya Ruamrungsri1/ and Chuntana Suwanthada2/

Keywords: Geodorum, pseudobulb, growth

1/ภาควชาพชศาสตรและทรพยากรธรรมชาต คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 50200

Department of Plant Science and Natural Resources, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand 2/ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร อ.ดอยสะเกด จ.เชยงใหม 50220

Huai Hong Khrai Royal Development Study Centre, Doi Saket, Chiang Mai 50220, Thailand

188

คานา วานจงนาง (Geodorum spp.) เปนกลวยไมดน

สกลหนง ซงมรายงานวา พบ 7 ชนด กระจายพนธอยในปาทวทกภาคของประเทศไทย (อบฉนท, 2551) จากการสารวจวานจงนางในบางพนทของปาผลดใบ ปาผสมผลดใบและปาดบแลงในเขตปาสงวนแหงชาตขนแมกวง พบอย 4 ชนด สาหรบชนด G. recurvum (Roxb.) Alston และ G. siamense Rolfe ex Downie นน เปนชนดทมแหลงเจรญเตบโตกระจายอยในปาผลดใบและปาผสมผลดใบ สวนใหญเปน บรเวณทมความลาดชนและมการชะลางพงทลายของดนคอนขางสง บางพนทมไฟปาเกดขนซาซาก จากการสารวจซาหลายครงในพนทกระจายพนธทเดม พบวา มการลดลงของประชากรวานจงนางทงสองชนด อยางเหนไดชดเจน จากรองรอยของภยธรรมชาต ไดแก นาหลาก และไฟปา โดยเฉพาะในเขตทเกดไฟปาเปนประจา สวนการสญหายทเกดจากการรกรานของมนษยนนเหนไดชดเจนเชนกน จากรองรอยของการนาตนพชเปนจานวนมากออกไปจากแหลงกระจายพนธ โดยเฉพาะในบรเวณทงายตอการเขาถง (ฉนทนา, 2552; ฉนทนาและรณณรงค, 2550ก,ข)

การลดลงของประชากรกลวยไมปาในแหลงเจรญเตบโตดงเดม ไมวาจะดวยสาเหตใดกตาม เปนการเสยงตอการ สญพนธจากแหลงกาเนด การอนรกษทรพยากรกลวยไมปา จงเปนสงทจาเปนอยางยงใน

สภาวะปจจบน การอนรกษในถนอาศย เปนการอนรกษในลกษณะของการปกปกพนธกรรมและเอออานวยใหมการกระจายพนธในสภาพธรรมชาตในถนอาศยเหลานน สวนการอนรกษนอกถนอาศยนนเปนการอนรกษในลกษณะของการปลกรกษาตนพนธกรรมพชซงเปนการนาตนพชแตเพยงสวนนอยออกจากแหลงอาศยไปปลกเลยงและขยายพนธในพนทปลกรกษาทมสภาพของนเวศทคลายคลงกบนเวศเดม สาหรบการปลกรกษาวานจงนาง 2 ชนดทกลาวไวขางตนนน ไดมการดาเนนการภายในพนทปลกรกษาพนธกรรมพช อพ.สธ. โดยเปนสวนหนงของโครงการอน รกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชดารสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ภายในศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม

วานจงนางกระจายพนธในธรรมชาตจากเมลดและจากหว การขยายพนธพชชนดนนอกถนอาศยสามารถทาไดเชนเดยวกบในสภาพธรรมชาต แตการขยายพนธจากเมลดใชเวลานานมาก การตดฝกจนกระทงฝกแก ใชเวลา 4-8 เดอน ขนอยกบชนดของวานจงนาง (ฉนทนา, 2552; ภทรพชชาและฉนทนา, 2551; Bhadra and Hossain, 2003; Sheelavantmath et al., 2000) การเพาะเมลดจากฝกออนใชเวลายาวนานเชนกนไมวาจะเปนชวงท เมลดงอกและชวงทตนกลาเจรญเตบโต จนกระท งยายปลกและตนพชเจรญเตบโตขามฤด

บทคดยอ: วานจงนางชนด Geodorum recurvum (Roxb.) Alston เปนกลวยไมดนชนดหนง มลาลกกลวยเปนหวอยใตผวดน โครงสรางของหวของวานจงนางชนดนเปนแบบหวเผอก หววานจงนางแตกตางจากหวของกลวยไมดนทวไป เนองจากหวเกาซงเกดในปกอนๆมกจะผสลายแตสามารถพบตดกนอยและเรยงเปนแถวในลกษณะเจรญดานขาง การสงเกตพฤตกรรมการเตบโตของหวของวานจงนางชนดน มจดประสงคเพอทราบขอมลของความเปนไปไดในการแยกหวเกาของตนพชไปปลกเพอขยายพนธ ผลการศกษาพบวา หวเกาซงตดอยกบตนพชแตละตนนนเกอบทกหวยงคงมชวตอย หวเกาทเกดขนนานถง 10 ป เมอนามาแยกออกเปนหวเดยว แลวปลกสามารถเจรญเตบโตเปนตนใหมได หวบางหวทฝอไปกอนแลวเทานนทไมสามารถงอกได หวแยกเดยวเหลานงอกหนอออกมาได 1 หนอหรอมากกวา แตละหนอเจรญเตบโตเปนตนพช 1 ตนและสรางหวใหมขนมาได ผลการศกษาจงสรปไดวาหวเกาคางปของวานจงนางมแนวโนมใชเปนสวนขยายพนธเพอเพมปรมาณตนพชได

คาสาคญ: วานจงนาง หว การเตบโต

วารสารเกษตร 27(2): 187-196 (2554)

189

(ฉนทนาและคณะ, 2548) ดงเชนงานวจยของสจจพร (2545) ซงพบวา การเพาะเมลดวานจงนางชนด G. siamense Rolfe ex Downie ในสภาพปลอดเชอตองใชเวลาในการเพาะนานถง 4 เดอน เมลดจงจะงอกและพฒนาไปเปนโปรโตคอรม ในขณะท Roy and Banerjee (2002) กลาวถงการนาโปรโตคอรมของ G. densiflorum (Lam.) Schltr. ซงเกดจากการเพาะเมลดในสภาพปลอดเชอมาชกนาใหเกดการสรางหวทตอมาสามารถนาไปปลกและเจรญเปนตนพชได แตมอตราการอยรอดเพยง 60เปอรเซนต สวนการขยายพนธจากหวนนนบไดวาชามากเชนกน เนองจากวานจงนางสรางหวไดเพยงปละ 1 หว (ศลษา, 2549) แตอยางไรกตาม ศลษา (2549) และอมรรตน (2551) รายงานวาวานจงนางมลกษณะของหวและพฤตกรรมของการเจรญเตบโตของหว แตกตางไปจากกลวยไมดนชนดอน ๆ จงนาจะมการศกษาเกยวกบการเจรญเตบโตของหววานจงนางเพอหาวธการนาหวมาขยายพนธทใชวธการขยายพนธทไมยงยากและสามารถปฏบตไดงายในภาคสนาม


การศกษาครงนเปนการสงเกตพฤตกรรมการ

เจรญเตบโตสวนหวของวานจงนางชนด G. recurvum (Roxb.) Alston ใน 2 ลกษณะดงน 1. พฤตกรรมการเจรญเตบโตของหวในสภาพธรรมชาต

โดยตดตามการเจรญเตบโตส วนห วของ ตนพชในแหลงกระจายพนธภายในปาผลดใบบรเวณศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร สมตวอยางตนพช ในจดสงเกต 10 จด จดละ 10 ตน บนทกขอมลและภาพ ตลอดระยะเวลาการเจรญเตบโตใน 1 วงจรป โดยเรมการศกษาตงแตชวงทตนพชเรมแทงชอดอก

2. พฤตกรรรมการเจรญเตบโตของหวในสภาพปลกเลยง

โดยคดเลอกตนวานจงนาง ซงมหวเกา ตดอยไมตากวา 5 หว นาตนพชเหลานนในระยะทใกลจะหมดการพกตวมาปลกเพอตดตามการเจรญเตบโตของหว

2.1 นาตนวานจงนางจานวน 10 ตนมาปลกในถงดาซงบรรจวสดปลกทมสวนผสมของดน และขเถาแกลบ ในอตราสวน 1:1 โดยไมมการแยกหวเกาออกจากกน ปลกในเดอนกมภาพนธ

2.2 นาตนวานจงนางทมหวเกาตดอยกบหวแม 5 หว จานวน 50 ตน มาแยกหวเกาออกเปนหวเดยว ไดหวทงหมด 250 หว แยกปลกลงถง หวละ 1 ถง ดวยวธเดยวกนและปลกในชวงเวลาเดยวกนกบทระบไวในขอ 2.1

เลยงตนวานจงนางทงหมดไวในโรงเรอนเพาะชาภายในศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดารตนพชทดลองอยในสภาพรมเงาทมการพรางแสงประมาณ 25 เปอรเซนต ของแสงในธรรมชาต โดยใหนาสปดาหละ 1 ครง สงเกตและบนทกการงอกของหว ตลอดจนการเจรญเตบโตและพฒนาการของหนอทเกดจากหวเหลานน แลวประเมนศกยภาพของการใชหวเพอการขยายพนธตนพนธ


1. พฤตกรรมการเจรญเตบโตของหวในสภาพธรรมชาต

1.1 การเจรญเตบโต การศกษาพฤตกรรมการเจรญเตบโตของหววาน

จงนางชนด G. recurvum (Roxb.) Alston (ภาพท 1) ในแหลงกระจายพนธตามธรรมชาตในปาผสมผลดใบภายในศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร พบวา ชอดอกเจรญจากหวทอยในดนในชวงปลายเดอนมนาคมจนถงเดอนพฤษภาคม (ภาพท 2)

ในระยะทดอกบานเตมชอ มหนอใบเจรญขนมาเคยงคกบชอดอก (ภาพท 3-4) เมอขดขนมาจงพบวาหนอนนเจรญออกมาจากตา ซงอยดานลางของกานชอดอก หนอทพบมจานวน 1 หนอ ทงชอดอกและหนอเจรญออกมาจากหวแมทเกดในปทผานมา ตาใบเปนตาทมการเจรญออกมาเปนหนอกอน แลวตาดอกจงเจรญออกมา

การสงเกตพฤตกรรมการเตบโตของหววานจงนางชนด Geodorum recurvum (Roxb.) Alston ในสภาพธรรมชาตและสภาพปลกเลยงเพองานขยายพนธ

190

Figure 1 Geodorum recurvum (Roxb.) Alston at flowering stage

Figure 2 Geodorum recurvum (Roxb.) Alston in bloom

Figure 3 A mature plant of Geodorum recurvum (Roxb.) Alston

Figure 4 A cluster of Geodorum recurvum (Roxb.) Alston in mixed deciduous forest

วารสารเกษตร 27(2): 187-196 (2554)

191

ภายหลง แตตาดอกมการเจรญเตบโตเปนชอดอกออนไดเรวกวา จงแทงขนมาเหนอดน กอนหนอใบ ในระยะทตนวานจงนางมการเจรญของหนอขนมาเหนอดน ตนวานจงนางประกอบดวยหวจานวนหนง เปนหวแมหนงหว หวแมนใหกาเนดหนอใบและชอดอกเจรญออกมาปรากฏอยทดานขางของหว สวนอกดานหนงของหวแมมหวเกาซง เปนหวทเกดในปกอน ๆ อยตดกบหวแมเรยงเดยวเปนแถว แตละหวอยตดกบอกหวหนงในลกษณะเจรญดานขาง (sympodial) โดยทหวเกาเหลานเรยงกนอยปรากฏในจานวนทไมแนนอน หวเกาดงกลาวมลกษณะเดยวกนกบหวแม แตละหวมขนาดใกลเคยงกน แตบางหวอาจจะมขนาดเลกกวาหวอนๆ หวเกาทอยหางจากตนออกไปทางดานปลายแถวมกมลกษณะแหงและแขงและมสคลากวาหวทอยใกลกบตนพช หวเกาอยในสภาพดและมชวต จานวนหวเกาทพบในแตละตน มตงแต 4-12 หว (ภาพท 5) เมอนาหวเกามาผาดพบวา เนอเยอดานในของหวเกาเหลานนยงคงสดและฉานาเชนเดยวกบเนอเยอของหวแม (ภาพท 6-8)

เมอสงเกตการเจรญของหวในระยะทตนพชเรมผลดใบ พบวา ตนวานจงนางซงเจรญจากหนอของหวแมมการสรางหวใหมขนมาทโคนตนและหวขยายขนาดจนเตมทเมอตนเรมทงใบ และหวนตดอยทดานขางของหวแมทยงคงมลกษณะสดเหมอนกบในระยะตนฤดกาลของการเจรญเตบโต (ภาพท 9)

1.2 การแตกหนอ การสงเกตการแตกหนอของหววานจงนางใน

สภาพธรรมชาตตามจดสงเกตทกาหนดไว พบวา หวททาหนาทในการแตกหนอในชวงเรมตนของฤดกาลการเจรญเตบโตในวงจรป (ปลายเดอนมนาคม) คอหวแมซงเปนหวทมอาย 1 ป จากวงจรการเจรญเตบโตของปทผานมา สวนหวเกาอน ๆ ไมมการแตกหนอไมวาจะเปนหวเกาทมอายมากหรออายนอย ยกเวนในจดสงเกต 2 จดทพบวา มตนวานจงนาง 1 และ 2 ตนทมการแตกหนอของหวเกาผดไปจากสวนใหญ กลาวคอ หวเกา 1 หวมการแตกหนอใบออกมา 1 หนอ หวนอยหางจากหวแมออกมาเปนหวท 7 หวท 10 และหวท 11 หวเหลานไมไดอยในตาแหนงหวสดทายของแถว

2. พฤตกรรรมการเจรญเตบโตของหวในสภาพปลกเลยง

การศกษาพฤตกรรมการเจรญเตบโตของหวในสภาพปลกเลยงซงตดตามจาก 2 กรณ ไดผลดงน

2.1 การเจรญเตบโตของหวของตนวานจงนางทปลกจากหวแมซงมหวเกาตดมาดวย 5-8 หวนน พบวาตนวานจงนางทงหมดมพฤตกรรมของการสรางและการเจรญเตบโตของหวในลกษณะเดยวกบทรายงานไวใน ขอ 1

2.2 หวแยกเดยวทนาไปชาพบวา สามารถแตกหนอได ผลการบนทกจากหวแยกเดยวทงหมด 250 หว พบวา หวทแตกหนอไดม 82 เปอรเซนต การเจรญของหนอเกดขนในเดอนมนาคมจนถงเดอนกรกฏาคม โดยทหวงอกไดครบ 75 เปอรเซนต ในเดอนเมษายน หวเหลานสามารถแตกหนอได 1-5 หนอตอหว หวทแตกหนอได 1 หนอม 49.75 เปอรเซนตของหวทงอกทงหมด สวนหวทแตกหนอได 2, 3, 4 และ 5 หนอตอหว มจานวน 34.63, 7.31, 4.39 และ 3.92 เปอรเซนต ตามลาดบ ลกษณะของการแตกหนอแสดงไวใน ภาพท 10 ซงจะเหนไดวาหวทแตกหนอเพยง 1 หนอนน หนอทเกดขนเจรญออกมาจากตาในตาแหนงขอท 2 นบจากสวนฐานของหวขนไป (ภาพท 10 A) ในขณะทหวซงแตก 2 หนอ นน หนอแรกเจรญออกมาจากขอท 2 เชนกน แตหนอท 2 เจรญออกมาจากตาขางของหนอแรกในระยะทหนอนนกาลงมการสรางหว โดยตาขางดงกลาวอยทขอท 2 จากสวนฐานของหว (ภาพท 10 B) สาหรบหวทแตกหนอ 3 หนอนน 2 หนอเกดจากตาขางทขอท 2 และขอท 3 ของหว ขอละ 1 หนอ สวนหนอท 3 เจรญออกมาจากตาขางของหวใหมของหนอท 2 (ภาพท 10 C) สวนหวทแตกหนอได 4 และ 5 หนอนน พบวา ลกษณะของการแตกหนอมทงเกดจากตาขางของขอท 2 และ 3 ไดตาละ 1 หนอ สวนหนออน ๆ เจรญจากตาของหวใหมของหนอทเกดกอน หรอมการแตกหนอจากตาขางของขอท 4 และ 5 รวมไปกบขอท 2 และ 3 (ภาพท 10D และ 10E) หนอทเกดขนในทกรปแบบสามารถเจรญเตบโตเปนตนวานจงนางทแขงแรงและสรางหวเองไดทกหนอ


192

Figure 5 Sympodial files of corms

Figure 7 Dissected old corms with fleshy tissue of Geodorum recurvum (Roxb.) Alston

Figure 6 Longitudinal median section of a file of old corms of Geodorum recurvum (Roxb.) Alston

วารสารเกษตร 27(2): 187-196 (2554)

193

Figure 10 Drawings of detached old corms of Geodorum recurvum (Roxb.) Alston showing sprouted corms A = old corm with single shoot B = old corm with 2 shoots C = old corm with 3 shoots D = old corm with 4 shoots

E = old corm with 5 shoots

A B

D E

C

Figure 8 Dissected new corm (nc) and old corms (oc) of Geodorum recurvum (Roxb.) Alston

Figure 9 Current-yeared corm (cc) of Geodorum recurvum (Roxb.) Alston latterally attached to previous-yeared (pc)


194

วจารณ

ผลของการศกษาดวยการสงเกตครงนแสดงใหเหนวา วานจงนางชนด G. recurvum (Roxb.) Alston มลกษณะของหวและมพฤตกรรมของการเจรญเตบโตของหวแตกตางจากกลวยไมดนชนดอนๆ เหนไดชดเจนวาหวยงคงลกษณะของลาลกกลวยไว โดยทรปรางของลาลกกลวยมลกษณะคลายคลงกบลาลกกลวยของกลวยไมดนในสกล Spathoglottis บางชนด (บญปยธดา, 2551) กลวยไมดนในสกล Eulophia บางชนด (จารภทร, 2549; วชราภรณ, 2550) และกลวยไมดนชนดเอองนาตน (Calanthe cardioglossa) (จารวรรณ, 2550) แตหวมลกษณะปอมกวาและอยใตดน ผลทไดจากการสงเกตนสอดคลองกบท ศลษา (2549) และอมรรตน (2551) ไดรายงานไว สวนพฤตกรรมการเจรญเตบโตของหววานจงนางนนแตกตางออกไปจากของกลวยไมดนชนดอนๆ ทกลาวไวขางตน กลาวคอ หวเกาของวานจงนางไมหลดออกจากตน ยงคงอยตดกนเปนแถวและหวเกาเหลานเกอบทกหวยงคงมชวตและสามารถเจรญเตบโตตอไปไดถามการแยกหวออกปลกใหม ในขณะทหวเกาของกลวยไมดนชนดอนๆ มกผสลายและหลดออกไปจากตนพช

สาหรบพฤตกรรมการแตกหนอของหววานจงนางซงสงเกตจากทงในสภาพธรรมชาต และในสภาพปลกเ ลยงพบว า หวท แตกหนอในตนฤดกาลของการเจรญเตบโตในวงจรป คอ หวแม ซงเปนหวทเกดขนในปทผานมา สวนหวเกาทงหลายทตดอยในแถวไมมการแตกหนอ มกรณยกเวนซงพบในสภาพธรรมชาตแตพบเปนสวนนอยทหวเกาในแถวสามารถแตกหนอได หวเกาทแตกหนอนนอยหางจากหวแมออกไปหลายหวแตตาแหนงไมแนนอน เมอแยกหวเกาออกเปนหวเดยวแลวนาไปชา หวเหลานนสามารถแตกหนอไดแมวาการแตกหนอจะเกดไมพรอมกนและไมสมาเสมอ พฤตกรรมการแตกหนอของหววานจงนางดงกลาวขางตน นาจะบงบอกถงอทธพลของการขมจากหวแมไมใหหวเกาซงยงคงมชวตอยแตกหนอในขณะทยงตดกนอยเปนแถว ตอเมอมการแยกเปน .

หวเดยวจงเกดการปลดปลอยสามารถแตกหนอและเจรญเตบโตเปนปกตจนครบวงจร แตอยางไรกตามการสงเกตเพมเตมในแหลงอาศยเกยวกบการแตกหนอของหวเกาทยงอยตดกนเปนแถวอาจจะไดขอมลของการแตกหนอทสนบสนนขอสงเกตขางตนได อนงการพบลกษณะการแตกหนอของหวเกาแยกเดยวทผดไปจากปกต คอหวบางหวแตกหนอไดมากกวา 1 หนอ โดยมการแตกหนอทงทางดานขางแบบ sympodial และเจรญขนไปหายอดแบบ monopodial นน แมจะเปนปรากฏการณผดปกตทพบไมมากแตเปนขอสงเกตทนาสนใจในแงทเกยวกบสงเรา ซงอาจมผลใหเกดการแตกหนอทผดไปจากปกต จงควรมการศกษาเพมเตมในกรณของการใชสารกลมตาง ๆ ทมคณสมบตในการควบคมการเจรญเตบโตเพอการกระตนใหหวเกาแยกเดยวของวานจงนางแตกหนอไดมากกวา 1 หนอตอหว รวมทงวธการกระตนอน ๆ ทสามารถเรงใหหวเกาแยกเดยวผานพนการพกตวได เรวขนเพอชวยเพมความสมาเสมอของการแตกหนอ

ประโยชนทไดจากการศกษาครงนคอ ไดทราบถงความเปนไปไดของการนาหวเกาของวานจงนางไปใชเปนสวนขยายพนธเพอเพมปรมาณตนใหมากขน หากมการศกษาเพมเตมและพฒนาใหวธการขยายพนธนมประสทธภาพจะชวยใหงานอนรกษพนธกรรมวานจงนางไดผลดยงขน เนองจากการขยายพนธดวยวธนสามารถดาเนนการในภาคสนามไดโดยไมยงยาก

สรป

วางจงนางชนด Geodorum recurvum (Roxb.) Alston มพฤตกรรมการเจรญเตบโตของหวแตกตางไปจากกลวยไมดนชนดอนๆ กลาวคอหวเกายงคงตดอยกบตนพชเรยงเปนแถวในลกษณะเจรญดานขาง หวเกาเหลานเมอแยกออกปลกสามารถเจรญเปนตนพชได จงมแนวโนมสงในการใชเปนหวพนธเพอเพมปรมาณตนพชแบบไมอาศยเพศ

วารสารเกษตร 27(2): 187-196 (2554)

195


ขอขอบคณศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร และบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหมทสนบสนนงานวจยครงน

เอกสารอางอง จารภทร ประราศร. 2549. การศกษาลกษณะของกลวยไม

ชางผสมโขลงทศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพชสวน. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 86 หนา.

จารวรรณ สขเกษม. 2550. การศกษาลกษณะและการเจรญเตบโตของกลวยไมเอองนาตน. วทยา นพนธวทยาศาสตร มหาบณฑต สาขาวชา พชสวน. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 89 หนา.

ฉนทนา สวรรณธาดา. 2552. ศกยภาพของการใชประโยชนกลวยไมดนสกลวานจงนาง.ในหนา 12. การประชมวชาการ อพ. สธ. ทรพยากรไทย : ผนสวถใหมในฐานไทย, จงหวดชลบร, 19-25 ตลาคม 2552. หนา 12.

ฉนทนา สวรรณธาดา และ รณณรงค อนทภต. 2550ก. กลวยไมดนในศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร.ในหนา 355-358. การประชมวชาการ อพ. สธ. ทรพยากรไทย : ประโยชนแทแกมหาชน. ณ อาคารประชมวชาการ บรเวณพพธภณฑธรรมชาตวทยาเกาะและทะเลไทย จงหวดชลบ ร, 31 ตลาคม-2 พฤศจกายน 2550.

ฉนทนา สวรรณธาดา และ รณณรงค อนทภต. 2550ข. ความหลากหลายของกลวยไมดนสกลวานจงนางในสภาพธรรมชาต.ในหนา 60-62. การประชมวชาการ อพ. สธ. ทรพยากรไทย : ประโยชนแทแกมหาชน. ณ อาคารประชมวชาการ บรเวณพพธภณฑธรรมชาตวทยาเกาะ

และทะเลไทย จงหวดชลบ ร, 31 ตลาคม-2 พฤศจกายน 2550.

ฉนทนา สวรรณธาดา อภชาต ชดบร จามจร โสตถกล และ รณณรงค อนทภต. 2548. การเพาะฝกออนกลวยไมปาโดยวธ ปลอดเชอ. ในหนา 16. การประชมวชาการพชสวนแหงชาต ครงท 5. ณ โรงแรมเวลคมจอมเทยนบช พทยา, ชลบร, 26-29 เมษายน 2548. หนา 16.

บญปยธดา คลองแคลว. 2551. การศกษาลกษณะของบานดกและเอองดนลาว ทรวบรวมจากปาสงวนแหงชาตขนแมกวง. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพชสวน. มหาวทยาลย เชยงใหม, เชยงใหม. 122 หนา.

ภทรพชชา รจระพงศชย และ ฉนทนา สวรรรณธาดา. 2551. การเพาะเลยงฝกออนของกลวยไมปาบางชนดในอาหารเพาะเลยงสตร VW ดดแปลง. ว.วทย.กษ. 39(3) (พเศษ) : 171-174.

วชราภรณ ชนะเคน. 2550. ลกษณะและการเจรญเตบโตของกลวยไมดนบางชนด. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑ ต สาขาว ชาพ ชสวน . มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 178 หนา.

ศลษา รจวณชยกล. 2549. การศกษาลกษณะกลวยไมวานจงนางทศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดาร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑ ต สาขาว ชาพ ชสวน . มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 119 หนา.

สจจพร จนทะวงษ. 2545. ปจจยบางประการทมผลตอการงอกและพฒนาของกลวยไมดน Geodorum siamense Rolfe ex Downie และ Habenaria dentata (Sw.) Schltr. ในสภาพปลอดเชอ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพชสวน. มหาวทยาลยขอนแกน,ขอนแกน. 84 หนา.

อบฉนท ไทยทอง. 2551. กลวยไมเมองไทย. สานกพมพบานและสวน, กรงเทพฯ. 461 หนา.

อมรรตน ทองแสน. 2551. การศกษาลกษณะและการผสมพนธวานจงนางทรวบรวมจากปาสงวนแหงชาตขนแมกวง. วทยานพนธวทยาศาสตร


196

มหาบณฑต สาขาวชาพชสวน. มหาวทยาลย เชยงใหม, เชยงใหม. 174 หนา.

Bhadra, S.K. and M.M. Hossain. 2003. In vitro germination and micropropagation of Geodorum densiflorum (Lam.) Schltr., an endangered orchid species. Plant Tissue Cult. 13(2): 165-171.

Roy, J. and N. Banerjee. 2002. Rhizome and shoot development during in vitro propagation of Geodorum densiflorum (Lam.) Schltr. Scientia Hort. 94(1-2): 181-192.

Sheelavantmath, S.S., H.N. Murthy, A.N. Pyati, H.G.A. Kumar and B.V. Ravishankar. 2000. In vitro propagation of the endangered orchid, Geodorum densitflorum (Lam.) Schltr. through rhizome section culture. Plant Cell, Tissue and Organ Cult. 60(2) : 151-154.

วารสารเกษตร 27(2): 187-196 (2554)

197

สถานะธาตอาหารพชในสวนทเรยนและลองกอง ในระบบวนเกษตร จงหวดอตรดตถ

Plant Nutrient Status of Soil in Durian and Longkong Orchards Under Agroforestry System

in Uttaradit Province

Abstract: The status of plant nutrients of the soils in lonkong and durian orchards under agroforestry system in Lap-lae and Muang districts, Uttaradit province was evaluated from soil properties. Soil samples were collected from 37 durian and 28 longkong orchards of the farmers during June to July 2010 which was the florescence development stage of longkong and late fruit harvesting stage of durian respectively. Information of farmer practices and fruit yields was also collected by farmers’ interview with questionnaires. The analyzed soil properties were pH, organic matter, available P, exchangeable K, Ca and Mg and extractable S. It was found that fruit yields of durian and longkong varied with the radii of the tree canopies. Durian trees with the canopy radii of 2, 3 and 4 meters had fruit yields of 30-70, 50-90 and 90-120 kg/tree while longkong trees with the canopy radii of 2 and 3 meters gave fruit yields of 70-80 and 100-200 kg/tree respectively. Most of the farmers in Lap-lae district applied chemical fertilizers and lime but those in Muang district mostly used only organic fertilizers. It was found that pH of the durian and longkong orchard soils in Lap-lae district were in the range of 4.2-7.2 which were wider than those in Muang district (pH 5.0-6.2). Most of the soils from both studied areas had the concentrations of exchangeable K, Ca and Mg at the optimal levels and above the optimal ranges. These were the durian orchard soils from Lap-lae district which contained the organic matter at the low level about 57% of the total numbers of the tested soils while those in Muang district which contained organic matter at the optimal and above the optimal level were about 67%. Most of durian and longkong orchard soils from both studied areas had low extractable S contents. In Lap-lae district, the significant positive correlations between extractable S and soil organic matter of durian and longkong orchard soils were observed.

พจนย แสงมณ1/ อาพรรณ พรมศร2/ ฮโรโตช ทามระ3/ Podjanee Sangmanee1/, Ampan Bhromsiri2/ and Hirotoshi Tamura3/

Keywords: Durian, longkong, agroforestry, plant nutrient status, soil properties, farmers’ orchards

1/ คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ 53000 1/ Faculty of Agriculture, Uttaradit Rajabhat University 53000, Thailand. 2/ คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 50200 2/ Faculty of Agriculture, Chiang Mai University 50200. Thailand. 3/ Applied Bioresource Department, Faculty of Agriculture, Kagawa University, 761-0795, Japan

198

คานา จงหวดอตรดตถ เปนแหลงปลกทเรยนและลองกองทสาคญในเขตภาคเหนอ โดยมพนทเพาะปลกใน 3 อาเภอ คอ อ.เมอง อ.ลบแล และ อ.ทาปลา การปลกไมผลในพนทดงกลาวมลกษณะแบบวนเกษตร (agroforestry) มาตงแตสมยบรรพบรษ ลกษณะพนทปลกเกอบทงหมดอยบนภเขาสง ระดบทสงทสดมความสงจากระดบนาทะเลปานกลาง 700 เมตร มความลาดชนตงแต 5 - 100% (อเนก, 2550) สงคมพชในระบบ วนเกษตรมความหลากหลายและสามารถแบงชนเรอนยอดได 3 ระดบความสง คอ ชนทสงทสดเปนไมปาเดม เชน ยางนา ยางแดง ไมงนหรอสะพง รองลงมาเปนไมผล ไดแก ทเรยน ลองกอง ลางสาด มงคด และไมชนลางเปนกาแฟ สบปะรด และผกสวนครว

ทเรยนและลองกองทปลกใน จ.อตรดตถเปนผลไมทมรสชาตด จนเรยกไดวาเปนผลไมเอกลกษณ .

ของ จงหวด ในปจจบนลกษณะการปลกเพอขายผลผลตมความชดเจนขนมากเม อเทยบกบอดต เนองจากการคมนาคมระหวางสวนกบพนทภายนอกสะดวกขน อกทงผลไมดงกลาวมฤดกาลเกบเกยวทลาชากวาทเรยนและลองกองทปลกในภาคตะวนออกและภาคใตจงทาใหไม มปญหาเรองราคาผลผลต อยางไรกตามการปลกผลไมใหไดปรมาณและคณภาพเปนทนาพอใจและคงรกษาความเปนสวนในระบบวนเกษตรไดอยางยงยนนน ปจจยสาคญประการหนงคอ การทราบถงสถานะความอดมสมบรณของดนเพอใชเปนแนวทางในการจดการดานดนและปย งานวจยนตองการศกษาสมบตทางเคมของดนในสวนทเรยนและลองกองทปลกในระบบวนเกษตรและวธการจดการดนของเกษตรกร ขอมลทไดทาใหทราบถงสถานะความอดมสมบรณของดนซงสามารถใชเปนแนวทางในการจดการดนในสวนทเรยนและลองกองอยางเหมาะสมตอไป

บทคดยอ: ในการประเมนสถานะของธาตอาหารพชของดนในสวนทเรยนและลองกองของเกษตรกรพนท อ.ลบแล และ อ.เมอง จ.อตรดตถ ซงเปนสวนในระบบวนเกษตร ใชการศกษาสมบตของดนเกบตวอยางดนจากสวนทเรยนจานวน 37 พนท และสวนลองกอง จานวน 28 พนท ในชวงเดอนมถนายน และเดอนกรกฎาคม พ.ศ.2552 ซงเปนระยะพฒนาชอดอกของลองกอง และระยะสดทายของการเกบเกยวผลผลตทเรยนตามลาดบ นอกจากนไดเกบขอมลเกยวกบการจดการดนจากการสมภาษณเกษตรกร วเคราะหสมบตดน ไดแก pH ปรมาณอนทรยวตถ ฟอสฟอรสทเปนประโยชน โพแทสเซยม แคลเซยม และแมกนเซยมทแลกเปลยนได และกามะถนทสกดได ผลการศกษาผลผลตทเรยนผนแปรตามขนาดรศมของทรงพม คอ ทรงพมขนาด 2 3 และ 4 เมตร ใหผลผลต 30-70 50-90 และ 90-120 กโลกรม/ตน สวนลองกองซงมรศมทรงพม 2 และ 3 เมตรใหผลผลต 70-80 และ 100-200 กโลกรม/ตน ตามลาดบ เกษตรกรใน อ.ลบแล สวนใหญใชปยเคมและปน สวนเกษตรกรใน อ.เมอง สวนใหญใชปยอนทรย pH ของดนในสวนทเรยนและลองกอง ใน อ.ลบแล อยในชวง 4.2-7.2 ซงเปนชวง pH ทกวางกวาดนในสวนไมผลของ อ.เมอง (pH 5.0-6.2) ดนในพนททศกษาทงสองพนท มโพแทสเซยม แคลเซยม และแมกนเซยมทแลกเปลยนได อยในชวงทเหมาะสมและสงกวาชวงทเหมาะสม ในพนทปลกทเรยนของ อ.ลบแล ซงมอนทรยวตถในดนอยในระดบตา มประมาณรอยละ 57 ของพนททงหมด ในขณะทพนทปลกทเรยนของ อ.เมอง สวนใหญ (67%) มอนทรยวตถอยในชวงทเหมาะสม และสงกวาชวงทเหมาะสม สาหรบปรมาณอนทรยวตถและฟอสฟอรสทเปนประโยชน ดนสวนใหญจากสวนไมผลทงสองชนดและทงสองพนทมอยในระดบตากวาชวงทเหมาะสม ปรมาณของกามะถนทสกดไดในดนของทกพนทมตากวาชวงทเหมาะสม และพบสหสมพนธในเชงบวกมนยสาคญทางสถตระหวางกามะถนทสกดไดกบอนทรยวตถในดนของสวนทเรยนและลองกองใน อ.ลบแล

คาสาคญ: ทเรยน ลองกอง วนเกษตร สถานะของธาตอาหารพช สมบตของดน สวนเกษตรกร

วารสารเกษตร 27(2): 197-208 (2554)

199


การเกบตวอยางดนจะแบงพนทเกบตวอยางดนตามชนดของไมผลทปลกและลกษณะความลาดเอยงของพนท 3 ลกษณะ ไดแก พนทลาดชนสวนบน (upper slope) สวนกลาง (middle slope) และสวนลาง (lower slope) แตละพนทเกบตวอยางดนรอบทรงพม ความลก 0-15 เซนตเมตร จานวน 4-6 จด/ตน จานวนอยางนอย 5 ตน ตวอยางดนทไดในแตละพนทรวมเปน 1 composite sample นาตวอยางดนจากแตละพนทไปวเคราะหความเปนกรดเปนดาง อนทรยวตถ ฟอสฟอรสทเปนประโยชน โพแทสเซยมทแลกเปลยนได แคลเซยม ทแลกเปลยนได แมกนเซยมทแลกเปลยนได และกามะถนทสกดได โดยวธการระบไวในตารางท 1

ผลการศกษาและวจารณ

ตวอยางดนทใชในการวเคราะหประกอบดวย

ตวอยางดนทเกบมาจากพนทปลกทเรยนจานวน 37 พนท และพนทปลกลองกองจานวน 28 พนท สาหรบตวอยางดนทระบความชนของพนท เปนตวอยางดนจากพนท อ.ลบแล 17 ตวอยาง และ อ.เมอง 10 ตวอยาง ตวอยางดนบางสวนซงเกบโดยเกษตรกรไมไดระบระดบความชน ซงเปนตวอยางดนจากพนท อ.ลบแล จานวน

32 ตวอยาง และ อ.เมอง 6 ตวอยาง ตวอยางดนกลมน ผวจยจดใหอยในกลมตวอยางทไมสามารถจาแนกความชน (unidentified sample) การใชปยและผลผลตของเกษตรกร

ขอมลจากการสมภาษณเกษตรกร พบวา เกษตรกรในเขต อ.ลบแล จดการดนดวยการใสปยเคมและใสปนทกฤดกาลผลต สวนเกษตรกรในเขต อ.เมอง บารงตนดวยปยอนทรยเปนหลก และไมใชปน ใชปยหมกจากมลววในอตรา 5-20 กก./ตน และฉดพนปยนาหมกเปนประจา การใชปยเคมของเกษตรกร อ.ลบแล ใชตามพฒนาการของพช โดยระยะหลงการเกบเกยวหรอระยะเตรยมตนใชปยสตร 15-15-15 หรอ 25-7-7 เรงการออกดอกและบาร งช อดอก ใชป ย สตร 13-13-21 ปรบปรงคณภาพผลผลตกอนการเกบเกยว อตราการใสแตละระยะ อยในชวงตงแต 0.5-1.5 กก./ตน/ครง ใชปนขาวและโดโลไมตเปนครงคราวในอตรา 10-15 กก./ตน

สาหรบปรมาณผลผลตของลองกองและทเรยนแปรผนตามขนาดตนและการตดแตงชอดอก แตเกษตรกรสวนใหญทไดรบการสมภาษณไมไดตดแตงชอดอก เนองจากการขาดแคลนแรงงาน อปสรรคจากพนทลาดชนและความสงของตนไม สาหรบผลผลตท เรยนและลองกองท ได ผนแปรตามรศมทรงพม (ตารางท 2)

Table 1 Methods of soil chemical property analysis

Chemical properties Methods of soil analysis*

pH Soil : water = 1:5 using pH meter

Organic matter Wet oxidation with potassium dichromate (Walkley & Black )

Available P Extracted the soil with Bray II and determined colorimetrically using

Molybdenum blue method

Exchangeable K, Ca, Mg Extracted the soil with 1M NH4OAc pH 7 determined with atomic

absorption spectrophotometer

Extractable S Extracted the soil with 500 ppm P Ca(H2PO4)2 determined turbidimetric

with spectrophotometer * Source of information:Therajindakajorn. (2009)

สถานะธาตอาหารพชของดนในสวนทเรยนและลองกอง ในระบบวนเกษตร จงหวดอตรดตถ

200

ความสมพนธระหวางความชนกบสมบตของดน

เนองจากเกษตรกรผปลกทเรยนและลองกองใน อ.เมอง และ อ.ลบแล จดการดนในสวนไมผลของตนเองแตกตางกน ดงนนผวจยจงไดเลอกสมบตของดนทมโอกาสเปลยนแปลงไดนอยตามเกณฑการจดการดน เพอประเมนความสมพนธระหวางความชนกบสมบตของดน สมบต ของดนท เ ลอกใช ในการประเมนความสมพนธดงกลาว คอ อนทรยวตถ ซงเปนสมบตทเปลยนแปลงนอยทสดเมอเปรยบเทยบกบสมบตอนๆ ซงแปรผนตามการใสปยและปน อกทงอนทรยวตถยงบงบอกถงธรรมชาตของดนในระบบวนเกษตรไดเปนอยางด (Janzen et al, 1997; Gregorich et al,1997) จากรปแบบของความสมพนธระหวางระดบความชนกบอนทรยวตถ (ภาพท 1) พบวา ปรมาณอนทรยวตถไมไดเพมขนหรอลดลงตามระดบความชนอยางเปนรปแบบ และลกษณะการกระจายตวของดนท มอนทรยวตถตางกนในพนททมระดบความชนตางกนคลายคลงกบการกระจายตวของอนทรยวตถของดนทไมสามารถจาแนกความชน เมอธรรมชาตดงเดมของดนไมได เปลยนแปลงตามระดบความชนของพนท และการกระจายตวของดนทมอนทรยวตถตางกนไมแตกตางจากดนในกลมทไมสามารถจาแนกความชน ดงนนผวจยจงใชขอมลของดนทกตวอยางทงทระบความชน และไมระบความชนของพนทในการประเมนสถานะของธาตอาหารในดนของพนทปลกทเรยนและลองกอง

pH ของดนในพนทปลกทเรยนและลองกองของ อ.ลบแล และ อ.เมอง

หากพจารณาจากคา pH ของดน พบวา พนท อ.ลบแลม pH อยในชวงทกวาง (4.2-7.2) ในขณะท อ.เมองมชวง pH ทแคบกวา (5.0-6.2) (ภาพท 2) ซงสอดคลองกบขอมลจากการสมภาษณเกษตรกรเกยวกบการใชปน ทพบวา เกษตรกรสวนใหญของ อ.ลบแลปรบปรงดนโดยการใสปนปรบปรงดนและมบางสวนทยงไมมการใสปน ในขณะทเกษตรกรทงหมดใน อ.เมอง ไมเคยใสปน ดงนนดนทไมไดใสปนจงเปรยบเสมอนดนดงเดม การทดนดงเดมใน อ.เมองมคา pH อยในชวงทสงกวาและมชวง pH ทแคบกวาดนดงเดมของ อ.ลบแล อาจเกดจากวตถตนกาเนดดนทตางกน ซงดนในบรเวณดงกลาวเกดจากการผพงของหนตะกอนเนอละเอยดและหนทแปรสภาพ และไดรบการจาแนกใหเปนชดดนมวกเหลก มสมบตของดนบนเปนดนรวนปนทรายและกรวด ดนบนเปนกรดปานกลางถงเปนกลาง (pH 6.0-7.0) (สถานพฒนาทดนอตรดตถ, 2552) ในขณะทดนในเขต อ.ลบแล เกดจากการสลายตวของวตถตนกาเนดทอยกบทหรอเกดจากการสลายตวของหนดนดานเชงเขา (residuum and colluvial materials) ม pH ดนเปนกรด (อเนก, 2550) จากความแตกตางกนของวตถตนกาเนดดนจงทาใหpH ดงเดมของดนทงสองพนทแตกตางกน

Table 2 Fruit yields of durian and longkong trees with different canopy sizes* Durian Longkong

Canopy radius (m) Fruit yield (kg/tree) Canopy radius (m) Fruit yield (kg/tree)

2

3

4

30-70

50-90

90-120

2

3

70-80

100-200

* Data obtained from farmers’ interview

วารสารเกษตร 27(2): 197-208 (2554)

201

a) Lap-lae district

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

0 5 10 15 20 25 30 35

organic matter (%)

b) Muang district

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

0 2 4 6 8 10site number

upper middle lower unidentifyFigure 1 Relationship between sloping level and organic matter contents of orchard soils

in Lap-lae district(a) and Muang district(b)

4.04.55.05.56.06.57.07.5

0 5 10 15 20 25 30site number

pH

Lap-lae (durian) Lap-lae (longkong) Muang (durian) Muang (longkong)

Figure 2 pH of the orchard soils in Lap-Lae and Muang districts orchards


202

สมบตของดนทปลกทเรยนใน อ.ลบแลและ อ.เมอง

การพจารณาสมบตของดนทปลกทเรยนในงานวจยน ใชวธการเปรยบเทยบกบชวงทเหมาะสมของดนทปลกทเรยนในภาคตะวนออก (สมตรา และคณะ, 2544) สาหรบสมบตของดนท ปลกลองกอง ไดเปรยบเทยบชวงทเหมาะสมกบดนทปลกไมผลทวไป (ชชาต, 2552) จากการเปรยบเทยบชวงทเหมาะสมของดนทปลกทเรยนและไมผลทวไป พบวา ชวงทเหมาะสมของดนทปลกไมผลม pH และอนทรยวตถอยในชวงทกวางและครอบคลมชวงทเหมาะสมของดนทปลกทเรยน สาหรบปรมาณฟอสฟอรสท เปนประโยชนมชวงทเหมาะสมใกล เคยงกน สวนชวงท เหมาะสมของโพแทสเซยม แคลเซยม และแมกนเซยมทแลกเปลยนไดของดนทปลกไมผลมคาสงกวาชวงทเหมาะสมของดนทปลกทเรยน (ตารางท 3)

จากการวเคราะหสมบตดนทปลกทเรยนในพนท อ.ลบแล และ อ.เมอง จากดนทงหมด 37 ตวอยาง พบวา สมบตของดนทงสองพนทมลกษณะทคลายกน เมอนาชวงทเหมาะสมของสมบตดนทปลกทเรยนมาพจารณาแบงระดบความเหมาะสมของดนทปลกทเรยนในพนท อ.ลบแลและ อ.เมอง พบวา ในเขต อ.ลบแลมดนท pH ตากวา 5.0 อย 21% ในจานวนนพบคา pH .

อยในชวง 4.2-4.9 (ตารางท 4) ซงเกดจากการทเกษตรกรยงไมไดใสปนเพอปรบ pH ของดน พบฟอสฟอรสทเปนประโยชนของดนทงสองพนทอยในระดบตากวาชวงทเหมาะสมเปนสวนใหญ

การพบปรมาณฟอสฟอรสในระดบตาใน อ.ลบแล อาจเกดจากธาตฟอสฟอรสทเกษตรกรใหแกดนในรปของปยอาจตกคางอยนอย เนองจากชวงท เกบตวอยางดนเปนชวงหลงจากระยะเกบเกยวผลผลต นอกจากนอาจเกดจากฟอสฟอรสถกตรง เนองจากระดบ pH ของดนเปนกรดและในกรณทดนมแคลเซยมและแมกนเซยมไอออนอยสง ฟอสเฟตในดนอาจทาปฏกรยากบไอออนดงกลาว ทาใหพบฟอสฟอรสทเปนประโยชนในปรมาณตา (คณาจารยภาควชาปฐพวทยา, 2548) สมตรา และคณะ (2544) พบวา การเคลอนทของฟอสฟอรสจากดนชนบนสดนชนลางเกดขนนอยมาก แมวาดนในสวนทเรยนจะมฟอสฟอรสตกคางอยทดนชนบนในปรมาณมากกตาม จงเปนไปไดว าการพบฟอสฟอรสในปรมาณตาของดนทศกษาทงสองพนท เกดจากฟอสฟอรสทตกคางในดนชนบนสญเสยไปดวยการกรอนดน เนองจากพนทดงกลาวเปนพนทลาดชน อยางไรกตาม การทดนมฟอสฟอรสทเปนประโยชนในปรมาณตากวาชวงทเหมาะสมไมไดหมายความวาพชขาดฟอสฟอรสหรอเปนสาเหตใหมการเจรญเตบโต .

Table 3 Criteria for evaluation of soil qualities of durian and fruit orchard soils at 0-20 cm depth

Soil properties

Level of soil properties

Durian orchard1/ Fruit orchard2/

Below Optimum Above Optimum

pH no data 5.0 no data 5.5-6.5

Organic matter (%) no data 2.05-2.37 no data 2.0-3.0

Available P (mg/kg) no data 31.0-52.3 70.7-127.3 35-60

Exchangeable K (mg/kg) 27.0-38.3 no data 118.3-203.4 100-120

Exchangeable Ca (mg/kg) 87.2-157.5 no data 566.8-744.4 800-1500

Exchangeable Mg (mg/kg) 15.2-24.8 no data 108.1-147.4 250-400

Extractable SO4-S (mg/kg) no data no data no data 25-150 1/Poovarodom et al. (2001), 2/Santasup. (2009)

วารสารเกษตร 27(2): 197-208 (2554)

203

ผดปกต ซงสมตราและคณะ (2544) พบวา ตนทเรยนยงคงออกดอกไดตามปกต แมวา ดนสวนทเรยนทความลก 0-20 เซนตเมตร จะมฟอสฟอรสทเปนประโยชนเพยง 10-20 มก./กก.

สาหรบโพแทสเซยมทแลกเปลยนไดในดนทงสองพนทสวนใหญอยในชวงทเหมาะสม ซงคาดวาเปนผลตกคางของปยทใสเพอบารงผลใหทเรยนในฤดชวงทผานมา สาหรบระดบของแคลเซยมและแมกนเซยมแลกเปลยนไดในดนคอนขางผนแปรตาม pH ของดน โดยดนของ อ.ลบแลทม pH ตายงคงมธาตดงกลาวใน

ระดบตา สวนดนของ อ.ลบแลทม pH ในระดบ 5.0-6.6 และดนใน อ.เมอง พบวา มปรมาณแคลเซยมและแมกนเซยมทแลกเปลยนไดอยในระดบทเหมาะสมถงระดบทสงกวาระดบทเหมาะสม สวนกามะถนทสกดไดในทงสองพนท เพาะปลกอย ในระดบตากวาชวงทเหมาะสม โดย อ.ลบแล มคา 1.2-15.5 มก./กก. และ อ.เมอง มคา 2.3-8.2 มก./กก. (ตารางท 4) นอกจากนพบวาเฉพาะในพนททปลกทเรยนของ อ.ลบแล พบสหสมพนธระหวางปรมาณกามะถนทสกดไดกบปรมาณอนทรยวตถในดนอยางมนยสาคญทางสถต (ตารางท 5)


Table 4 Soil properties of durian orchards in Lap-lae and Muang districts

Soil properties


Lap-lae district Muang district

Below Optimum Above Below Optimum Above

pHw (1:5) 4.2-4.9 5.0-5.5 5.6-6.6 not found 5.0- 5.5 5.6-6.2

No.sample (%)* 6 (21%) 5 (18%) 17 (61%) - 2 (22%) 7 (78%)

Organic matter (%) 1.01-2.04 2.05-2.37 2.68-3.37 1.49-1.87 2.08-2.11 3.32-3.84

No.sample (%) 16 (57%) 6 (21.5%) 6 (21.5%) 3 (33%) 2 (22%) 4 (45%)

Available P (mg/kg) 1.5-21.1 not found 125.2 3.8-10.8 26.6 131.0

no.sample (%) 27 (96%) - 1 (4%) 7 (78%) 1 (11%) 1 (11%)

Exchangeable K

(mg/kg)

34.1

38.2-93.1

138.0-255.0

not found

73.2-114.9

142.4-184.1

No.sample (%) 1 (4%) 20 (71%) 7 (25%) - 6 (67%) 3 (33%)

Exchangeable Ca

(mg/kg)

25.0-133.1

166.0-544.6

524.55-

1285.9

64.0

230.0-

536.0

569.8-

1023.7

No.sample (%) 9 (32%) 8 (29%) 11 (39%) 1 (11%) 5 (56%) 3 (33%)

Exchangeable Mg

(mg/kg) not found

28.0-85.7

110.8-489.9

not found

not found

148.7-285.2

No.sample (%) - 8 (29%) 20 (71%) - - 9 (100%)

Extractable SO4-S

(mg/kg)

1.2-15.5

not found

not found

2.3-8.2

not found

not found

No.sample (%) 28 (100%) - - 9 (100%) - -

* % of the total numbers of tested soil samples

204

สมบตของดนทปลกลองกองใน อ.ลบแลและ อ.เมอง สมบตของดนทปลกลองกองใน อ.ลบแลและ อ.เมอง มคา pH , อนทรยวตถ และปรมาณธาตอาหารพชอยในชวงทเหมาะสมและมากกวาชวงทเหมาะสม โดยมจานวนพนทซงมสมบตของดนอยในระดบดงกลาวมากกวาดนทปลกทเรยน (ตารางท 6)

การทแตละสมบตของดนในพนทปลกลองกองมความเหมาะสมมากกวาดนทปลกทเรยน เนองจากเปนชวงทลองกองอยในระยะพฒนาชอดอก เกษตรกรจงใชปยและปนเพอบารงดน สงเกตไดจากคา pH ของดนในพนทปลกของ อ.ลบแล ซงเกษตรกรใชปนปรบปรงดน จงทาใหดนสวนใหญอยในชวงทเหมาะสม และมากกวาชวงทเหมาะสม จนทาใหในเกดสหสมพนธระหวาง pH กบแคลเซยมทแลกเปลยนทไดมนยสาคญทางสถตใน อ. ลบแล ในขณะท อ.เมองไมพบสหสมพนธดงกลาว(ตารางท 5) เพราะเกษตรกรไมไดใชปน สาหรบปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนไดพบวา ดนในพนทปลกลองกองยงมลกษณะเหมอนกบดนทปลกทเรยน คอมปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนอยในระดบตากวาชวงทเหมาะสม อยางไรกตาม พบวาในพนทปลกลองกองมจานวนพนทซงมธาตดงกลาวอยในชวงทเหมาะสมมากกวาดนทปลกทเรยน ขอมลนชใหเหนวาเกษตรกรผปลกลองกองมความรในเรองการจดการธาตอาหารตามชวงพฒนาการของพช โดยใชฟอสฟอรสในชวงทพชสรางดอกแมวาดนใน อ.เมองและ อ.ลบแล

จะมฟอสฟอรสทเปนประโยชนสงถง 104.9และ 170.7 มก./กก. (ตารางท 6) แตกยงนอยกวาดนทปลกลองกองใน จ.สงขลาและนราธวาส ทพบวามฟอสฟอรสทเปนประโยชนตกคางมากถง 237.8 มก./กก. ปรมาณดงกลาวมผลชกนาใหพชแสดงอาการขาดจลธาตอาหาร เชน สงกะสและทองแดง (ยทธนาและคณะ, 2545 ; สรชาต และคณะ, 2550)

สาหรบจานวนพนทดนท มโพแทสเซยมทแลกเปลยนได อยในระดบทเหมาะสมและสงกวาระดบท เหมาะสม พบวามจ านวนมากกว าเชนกน ซ งสอดคลองกบขอมลทไดจากสมภาษณเกษตรกร ซงพบวา เกษตรกรใน อ.ลบแล ใชปยเคมทมธาตอาหารหลกครบทกธาต ในขณะทเกษตรกร อ.เมอง ใชเฉพาะปยอนทรย แตพนทปลกลองกองของ อ.เมอง ซงมฟอสฟอร สท เป นประโยชน และโพแทสเซ ยมทแลกเปลยนไดในระดบทเหมาะสมมจานวนถง 28.5 และ 43% ตามลาดบ (ตารางท 6) ซงอาจเปนผลมาจากปยอนทรยท ใชหรอการทดนมวตถตนกาเนดท มธาตด งกล าวในด นอย แล ว ในขณะท แมกน เซ ยมทแลกเปลยนไดของดน อ.ลบแลซงมอยในระดบสงนาจะเปนผลมาจากเกษตรกรบางรายใชโดโลไมตในการปรบปรงดน สวนปรมาณของแมกนเซยมทแลกเปลยนไดของดนใน อ.เมอง ทมอยในระดบสงเชนกน นาจะสมพนธกบวตถตนกาเนดของดน สาหรบปรมาณของกามะถนทสกดไดในพนทปลกลองกองทงสองอยในระดบตากวาชวงทเหมาะสม และมคาใกลเคยงกน คอ

Table 5 Correlation coefficients between some soil properties in each location Parameters Durian orchard Longkong orchard

Lap-lae

(n=28)1/

Muang

(n=9)

Lap-lae

(n=21)

Muang

(n=7)

Extractable SO4-S Vs. organic

matter 0.6588*** -0.0175NS 0.8069*** 0.1219NS

pH Vs. exchangeable Ca 0.2884NS -0.0616NS 0.5707** 0.5210NS 1/ n = observation numbers ** = significant difference of P = 0.01, *** = significant difference of P = 0.01, NS = non significant

วารสารเกษตร 27(2): 197-208 (2554)

205

1.6-7.4 มก./กก. (ตารางท 6) เฉพาะในพนท อ.ลบแล พบวา สหสมพนธระหวางปรมาณกามะถนทสกดไดกบปรมาณอนทรยวตถมนยสาคญทางสถต (ตารางท 5)

จากการศ กษาปร มาณโพแทสเซ ยมทแลกเปลยนไดในดนลองกองภาคใตพบวา มธาตดงกลาวอยใตทรงพมมากถง 265 มก./กก. (ราชน, 2545 อางโดย จาเปน และคณะ, 2549) ซงการมโพแทสเซยมทแลกเปลยนทไดในดนสงอาจเปนสาเหตใหพชใชแคลเซยมและแมกนเซยมไดตาลง ในทางกลบกนดนท

ปลกลองกองของ อ.ลบแล ทใสปนขาวและโดโลไมต มปรมาณแคลเซยมและแมกนเซยมทแลกเปลยนไดมากถง 6,202 และ 302 มก./กก. ตามลาดบ กอาจมผลทาใหพชดดใชโพแทสเซยมไดตาลง หรอเกดภาวะปฏปกษของธาตดงกลาว จากการสงเกตการเจรญเตบโตของทเรยน สมตราและคณะ (2544) พบวาดนทม pH 5.0 ถอวาอยในสภาวะทเหมาะสมแกการเจรญเตบโตของทเรยนและไมพบอาการผดปกตของทเรยน นอกจากนจาเปนและคณะ (2549) พบวา pH ททาใหตนกลา

Table 6 Soil properties of longkong orchards in Lap-lae and Muang districts

Soil properties


Lap-lae district Muang district

Below Optimum Above Below Optimum Above

pHw (1:5) 4.2-4.8 5.1-5.5 5.6-7.2 not found 5.4 5.6-6.2

No.sample (%)* 6 (29%) 8 (38%) 7 (33%) - 1 (14%) 6 (86%)

Organic matter (%) 1.07-1.96 2.08-2.37 2.63-4.64 1.54-1.86 2.04-2.15 2.62-3.61

No.sample (%) 17(81%) 2 (9.5%) 2 (9.5%) 3 (73%) 2 (28.5%) 2 (28.5%)

Available P (mg/kg) 1.9-29.8 32.7-47.2 89.2-104.9 5.3-17.0 45.0-49.5 130.8-170.7

No.sample (%) 15 (71%) 4 (19%) 2 (10%) 3 (73%) 2 (28.5%) 2 (28.5%)

Exchangeable K

(mg/kg) not found

45.7-117.0

120.8-155.5

not found

69.4-110.5

156.5-438.8

No.sample (%) - 17 (81%) 4 (11%) - 3 (43%) 4 (57%)

Exchangeable Ca

(mg/kg)

62.0-98.3

174.0-549.7

574.9-

6,202.7

not found

290.5

701.0-799.0

No.sample (%) 2 (9.5%) 12 (57%) 7 (33.5%) - 1 (14%) 6 (86%)

Exchangeable Mg

(mg/kg) not found

108.5-145.2

152.2-302.7

not found

145.2

162.7-283.4

No.sample (%) - 7 (33%) 14 (67%) - 1 (14%) 6 (86%)

Extractable SO4-S

(mg/kg) 1.6-6.2

not found

not found

1.6-7.4

not found

not found

No.sample (%) 21 (100%) - - 7 (100%) - -

* % of the total numbers of tested soil samples.


206

ลองกองสามารถเจรญเตบโตไดด คอ 5.5 และควรมสมดลระหวางโพแทสเซยมกบแคลเซยมและแมกนเซยมทแลกเปลยนได ขอมลจากการศกษาในครงน พบวาในพนทปลกทเรยนและลองกองของ อ.ลบแล ยงมพนทซงม pH ตากวา 5 อยถง 21 และ 29% ของจานวนพนททใชศกษาทงหมด แสดงวายงคงมพนททควรใสวสดปนตามอตราทกาหนดและควรตรวจ pH อยางสมาเสมอกอนการใสปนในหลายพนท เนองจาก การปรบ pH จะชวยใหธาตอาหารทจาเปนตอการเจรญเตบโตของพช เชน ฟอสฟอรส แคลเซยม แมกนเซยมละลายออกมาและเปนประโยชนตอพช (สรชาต และคณะ, 2550) แสดงใหเหนวา การปรบ pH เปนการจดการดนทสาคญตอผลผลตและคณภาพลองกอง การพบสหสมพนธระหว างปร มาณก ามะถ นท สก ดได ก บป รมาณอนทรยวตถในดนของ อ.ลบแล แสดงใหเหนวา แหลงของธาตกามะถนในดน อ.ลบแลมาจากอนทรยวตถเปนหลก ดงนนการจดการดนเพอเพมอนทรยวตถใหแกดนจงเปนสงจาเปน เนองจากอนทรยวตถในดนมกามะถนเปนองคประกอบ (ปทมา, 2547) นอกจากนธาตกามะถนยงมความสาคญตอคณภาพของท เรยน เนองจากกามะถนเปนองคประกอบของกรดอะมโนบางชนด และมบทบาทตอการสรางกลนของทเรยน (s- containing volatile) (Chin et al., 2007)

การทพบปรมาณกามะถนทสกดไดในดนตา ไมไดหมายความวาพชขาดกามะถน เนองจากกามะถนจะเปนประโยชนตอพชกตอเมออนทรยวตถในดนถกยอยสลายและปลดปลอยธาตดงกลาวออกมาใน รป อนนทรยโดยอาศยกจกรรมของจลนทรย แตหลงจากทกามะถนปลดปลอยออกมาแลวพชอาจดดใชทนท หรอจลนทรยดนนาไปสรางมวลชวภาพ การหมนเวยนธาตอาหารลกษณะนมกเกดขนในดนปาไมซงเปนระบบปดและ ถ อ เป นการหม น เ ว ยนของธาต อาหารท มประสทธภาพ (พจนย, 2552) ดงนน การศกษาวจยเกยวกบสภาวะของธาตกามะถนในใบ เปนเรองทนาสนใจในการศกษาตอไป เพอใหทราบวาในพนทปลกทเรยนและลองกองของ อ.ลบแลและ อ.เมองทใชในการศกษามปญหาดานการขาดแคลนกามะถนหรอไม

สรป จากการศกษาสถานะของธาตอาหารพชในดนสวนทเรยนและลองกองของ อ.ลบแล และ อ.เมอง จ.อตรดตถ ทอยภายใตระบบวนเกษตร พบวา pH ของดนในสวนผลไมของ อ.ลบแล อยในชวง 4.2-7.2 ในขณะทดนในสวนไมผลของ อ.เมอง มอยในชวง 5.0-6.2 การใชปนเพอปรบ pH ตองพจารณาจากคาวเคราะหดนเปนหลก ปรมาณของโพแทสเซ ยม แคลเซ ยม และแมกนเซยมทแลกเปลยนไดในพนทศกษาทงสองพนท สวนใหญอย ในชวงท เหมาะสมและสงกวาชวงทเหมาะสม ปรมาณแคลเซ ยมและแมกน เซ ยมทแลกเปลยนไดทสงกวาชวงทเหมาะสม เกดจากการใสวสดปนเพอปรบ pH ในอตราทสงเกนความตองการ ซงอาจเปนสาเหตใหพชดดใชโพแทสเซยมไดลดลง ดนจากสวนทเรยนใน อ.ลบแลประมาณ 57% ของจานวนพนททศกษา มปรมาณอนทรยวตถอยในระดบตากวาชวงทเหมาะสม สวนทอยใน อ.เมองมปรมาณอนทรยวตถในดนสงกวาชวงทเหมาะสม 67%ของพนททศกษา ดนจากสวนลองกองทงสองพนทสวนใหญมปรมาณของอนทรยวตถตากวาชวงทเหมาะสม การใสปยอนทรยจะช วยใหอนทรยวตถ เพ มข น นอกจากน ย งพบว าฟอสฟอรสทเปนประโยชนและกามะถนทสกดไดตากวาชวงทเหมาะสม อยางไรกตามการพบฟอสฟอรสทเปนประโยชนและกามะถนทสกดไดในปรมาณตา เมอสงเกตดวยตายงไมพบวาพชมความผดปกต การทฟอสฟอรสทเปนประโยชนมปรมาณตา อาจเกดจาก ฟอสฟอรสอยในรปทไมเปนประโยชนเนองจากดนม pH ท ไม เหมาะสมหรอสญเสยจากการกรอนดน สวนกามะถนทตาอาจเกดจากการหมนเวยนธาตดงกลาวมประสทธภาพหรอปรมาณอนทรยวตถตา เนองจากพบสหสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตในเชงบวกระหวางปรมาณกามะถนทสกดไดกบปรมาณของอนทรยวตถในดนของสวนทเรยนและลองกองใน อ.ลบแล การพบสหสมพนธดงกลาวแสดงใหเหนวาการใสปยอนทรยจะชวยใหมกามะถนทสกดไดเพมขน

วารสารเกษตร 27(2): 197-208 (2554)

207

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบการสนบสนนงบประมาณจากหนวยจดการงานวจย คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ และไดรบความอนเคราะหพนทเกบตวอยางดนและตวอยางดนจากเกษตรกร สมาชกเครอขายเกษตรกรรมทางเลอก จงหวดอตรดตถ

เอกสารอางอง คณาจารยภาควชาปฐพวทยา. 2548. ปฐพวทยา

เบองตน. พมพครงท 10. ภาควชาปฐพวทยา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 547 หนา.

จาเปน ออนทอง สรชาต เพชรแกว สายใจ กมสงวน และณรงค มะล. 2549. ผลการใชปนขาว ยปซม และโพแทสเซยมคลอไรดตอการเจรญเตบโต และการดดธาตอาหารของตนกลาลองกอง (Aglaia dookkoo Griff.). วารสารสงขลานครนทร วทท. 22(1): 21-26.

ชชาต สนธทรพย. 2552. การจดการดนและปยสาหรบการปลกกลวยไข. หนา 69-78. ใน: จรยา วสทธพานช(บก.). ค มอการผลตกลวยไขคณภาพ. นพบรการพมพ. เชยงใหม.

ปทมา วตยากร. 2547. ความอดมสมบรณของดนขนสง พมพครงท 2 (ปรบปรง). ภาควชาทรพยากรทดนและสงแวดลอม คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 423 หนา.

พจนย แสงมณ. 2552. การหมนเวยนไนโตรเจนในระบบการใชทดนทแตกตางกน. วารสารเกษตรพระจอมเกลา 27(3): 98-105.

ยทธนา เขาสเมร ชต ศรตนทพย และสนต ชางเจรจา. 2545. การแกไขปญหาตนโทรมของลาไย. ความสมพนธระหวางระดบธาตอาหารในดนและตนลาไยกบการแสดงอาการตนโทรม. รายงานวจยฉบบสมบรณ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). ลาปาง. 146 หนา.

ราชน สขวฒนวจตร. 2545. ความเขมขนของธาตอาหารและคารโบไฮเดรตในใบลองกองตนทใหผลผลตและไมใหผลผลต. ปญหาพเศษหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต มหาวทยาลย สงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ. 75 หนา.

สมตรา ภวโรดม นกล ถวลถง สมพศ ไมเรยง พมล เกษสยม และจรพงษ ประสทธเขตร. 2544. ความตองการธาตอาหารและการแนะนาปยในใบท เรยน . รายงานวจยฉบบสมบรณ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), กรงเทพฯ. 196 หนา.

สรชาต เพชรแกว จาเปน ออนทอง มนญ แซออง และณรงค มะล. 2550. สมบตบางประการของดนปลกลองกองในจงหวดสงขลาและนราธวาส และการจดการ. วารสารสงขลานครนทร วทท. 29(3): 669-683.

สถานพฒนาทดนอตรดตถ. 2552. การจดทาเขตพฒนาทดนลมนาหวยขนฝาง (ลมนายอย : แมนานานสวนท 4 ลมนาหลก: ลมนานาน ต.ขนฝาง อ.เมอง จ.อตรดตถ ประจาปงบประมาณ 2552). สถานพฒนาทดนอตรดตถ สานกงานพฒนาทดนเขต 8. กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 251 หนา.

อเนก ดพรมกล. 2550. การเปรยบเทยบภมปญญาทองถนระหวางการทาสวนวนเกษตรกบสวนไมผลเชงเดยว: กรณศกษาสวนลองกองในบานขนหวย ตาบลนานกกก อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม. 188 หนา.

Chin, S.T., S.A.H. Nazimah, S.Y. Quek., Y.B. Che Man, R. Abdul Rahman and D. Mat Hashim. 2007. Analysis of volatile compounds from Malaysian durians (Durio zibethinus) using headspace SPME coupled to fast GC-MS. Journal of Composition and Analysis 20: 31-44.


208

Gregorich, E.G., M.R. Carter, J.W. Doran, C.E. Pankhurstand and L.M. Dwyer. 1997. Biological attributes of soil quality. pp. 81-104. In: Gregorich, E.G. and M.R. Carter (eds.). Soil Quality for Crop Production and Ecosystem Health. Amsterdam, Elsevier.

Janzen, H.H., C.A. Campbell, B.H. Ellent and E. Bremer. 1997. Soil organic matter dynamics. pp. 277-292. In: Gregorich, E.G. and M.R. Carter (eds.). Soil Quality for Crop Production and Ecosystem Health. Amsterdam, Elsevier.

Poovarodom, S., N, Tawinteung, S. Maireing, P. Kesayom and J. Prasittikhet. 2001. Plant .

analysis as a means of diagnosting nutritional status and fertilizer recommendations for durian. Final report submitted to Thailand Research Fund (TRF.). Bangkok. 196 p. (in Thai).

Santasup, C. 2009. Soil and fertilizer managements for Kluai Khai cultivation. pp. 69-78. In: Visitpanich, J. (eds.). Handbook of Quality Kluai Khai Production. Nopburee Press.

Chaing Mai. (in Thai). Therajindakajorn, P. 2009. Handbook of Soil

Chemical Analysis. Department of Plant Science and Agricultural Resources. Faculty of Agriculture. Khon Kaen University. 169 p. (in Thai).

วารสารเกษตร 27(2): 197-208 (2554)

นโยบายวารสารเกษตร: ออกตรงเวลา-พฒนาระดบ impact factor- ผเขยนบทความทสงลงตพมพตองสมครเปนสมาชก

ใบบอกรบเปนสมาชกวารสารเกษตร ของคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ขาพเจา นาย/นาง/นางสาว (ชอ)……………………….…………….(สกล)…………………………………….. ในฐานะ สวนบคคล องคกร/หนวยงาน (ชอ)…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………….. การสอสารทตดตอได โทรศพท…………………………… โทรศพทมอถอ…………………………. แฟกซ……………………………… e – mail……………………………….. ทอยในการจดสงวารสาร : ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… มความประสงคบอกรบเปนสมาชกวารสารเกษตรเปนเวลา (เชคการเปนสมาชกตามระยะเวลาทตองการ)

สมาชก 1 ป ตงแตป............................................................ อตราคาสมาชก 150 บาท



พรอมนขาพเจาไดจดสง ธนาณต ตวแลกเงน เงนสด มลคา……………บาท

สงจายในนาม : คณวไลพร ธรรมตา

ททาการไปรษณย มหาวทยาลยเชยงใหม

50200

หมายเหต :

1. สงใบบอกรบเปนสมาชกวารสารเกษตรไปท : กองบรรณาธการวารสารเกษตร งานบรหารงานวจย บรการวชาการและวเทศสมพนธ คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ.เมอง จ.เชยงใหม 50200

2. ทานทประสงคจะสงซอวารสารฉบบยอนหลง สามารถสงซอไดในราคาฉบบละ 60 บาท (รวมคาจดสง)

รปแบบในการใชภาษาองกฤษในเนอเรองภาษาไทย

- ชอวทยาศาสตร คาขนตนใหใชอกษรตวใหญ และใชอกษรตวแอนMeloidogyne incognita

- ชอเฉพาะ ใหขนตนดวยอกษรตวใหญทกคา Berdmann, Marschner - ภาษาองกฤษทงในวงเลบและนอกวงเลบ ใหใชตวเลก completely randomized design , ( transition period) - ตวยอ ใหใชอกษรตวใหญทงหมด และควรมคาเตมบอกไวในการใชครงแรก (randomized complete block design, RCBD) - หวขอเรอง ใหขนดวยอกษรตวใหญ

Abstract, Introduction - คาแรกทตามหลง คาสาคญ ใหขนตนดวยอกษรตวใหญ

Keywords : Mango, chlorophyll

การสงเรองเพอตพมพ ใหสงตนฉบบ 1 ชด พรอมแผนบนทกขอมล โดยสงถง บรรณาธการวารสารเกษตร งานบรหารงานวจย บรการวชาการและว เทศสมพนธ คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม 50200

คาแนะนาในการเตรยมตนฉบบ (ตอ)

ÇÒÃÊÒÃà¡ÉµÃ »Õ·Õè 27 ©ºÑº·Õè 2 ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ 2554 Ë¹éÒ 100 - 208 of Agriculture Volume 27 No. 2 June 2011 PP. 100 - 208Journal

»Õ·Õè 27 ©ºÑº·Õè 2 ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ 2554¼Å¢Í§¢éÒÇàË¹ÕÂÇ¡èÓµèÍÊÁÃÃ¶ÀÒ¾¡ÒÃ¼ÅÔµ »ÃÔÁÒ³¤ÍàÅÊàµÍÃÍÅã¹¾ÅÒÊÁÒáÅÐ¤Ø³ÀÒ¾«Ò¡¢Í§










»ÃÐÊÔ·¸ÔÀÒ¾¢Í§ÊÒÃ èÒáÁÅ§ºÒ§ª¹Ô´áÅÐ¡ÒÃãªéÃèÇÁ¡Ñº´Ô¹àºÒã¹¡ÒÃ¡Ó¨Ñ´ÁÍ´á»é§¨Ò¡âÃ§à¡çº¢éÒÇâ¾´

















.

.

Geodorum recurvum

Ê¶Ò¹Ð¸ÒµØÍÒËÒÃ¾×ª¢Í§´Ô¹ã¹ÊÇ¹·ØàÃÕÂ¹áÅÐÅÍ§¡Í§ã¹ÃÐººÇ¹à¡ÉµÃ ¨Ñ§ËÇÑ´ÍØµÃ´Ôµ¶ì



Volume 27 No. 2 June 2011Volume 27 No. 2 June 2011Effects of Glutinous Purple Rice ( L.) on Performance, Plasma Cholesterol and Carcass










in Milled Rice

Efficacy of Some Insecticides in Combination with Diatomaceous Earth Against



Brown Rice




Oryza sativa


Tribolium castaneum

Oryza sativa

Geodorum recurvum

...............................................................................100

............121

.......................................................129

..............................137

.......................................145

...............................155

.....................165

..............175


Dumnern Karladee and Puntipa Pongpiachan

Narumol Sota Soraya Ruamrungsri and Chuntana Suwanthada

.............................................................................................113


Michael Kreuzer and Michael Wicke

Nattapong Posee Ruth Sirisunyaluck Budsara Limnirankul and Soontorn Khamyong

Kongkeo Inthavong and Ruth Sirisunyaluck ..........................

Bounchanh Manyseng and Ruth Sirisunyaluck

Siwakorn Keatmaneerat Yaowaluk Chanbang and Jiraporn Kulsarin...

Netnapa Seesongsom Yaowaluk Chanbang and Sawai Buranapanichpan..

Uraiwan Wattanakul Wattana Wattanakul Nopparat Mahae and Pitun Charoonrat

Somdangjai Saisingthong Sa-nguansak Thanapornpoonpong and Suchada Vearasilp..

...................................................187

Podjanee Sangmanee Ampan Bhromsiri and Hirotoshi Tamura....................................................197

.


Uttaradit Province

..............................................

Effects of Glutinous Purple Rice ( L.) on Performance, Plasma Cholesterol and Carcass










in Milled Rice

Efficacy of Some Insecticides in Combination with Diatomaceous Earth Against



Brown Rice




Oryza sativa


Tribolium castaneum

Oryza sativa

Geodorum recurvum

...............................................................................100

............121

.......................................................129

..............................137

.......................................145

...............................155

.....................165

..............175


Dumnern Karladee and Puntipa Pongpiachan

Narumol Sota Soraya Ruamrungsri and Chuntana Suwanthada

.............................................................................................113


Michael Kreuzer and Michael Wicke

Nattapong Posee Ruth Sirisunyaluck Budsara Limnirankul and Soontorn Khamyong

Kongkeo Inthavong and Ruth Sirisunyaluck ..........................

Bounchanh Manyseng and Ruth Sirisunyaluck

Siwakorn Keatmaneerat Yaowaluk Chanbang and Jiraporn Kulsarin...

Netnapa Seesongsom Yaowaluk Chanbang and Sawai Buranapanichpan..

Uraiwan Wattanakul Wattana Wattanakul Nopparat Mahae and Pitun Charoonrat

Somdangjai Saisingthong Sa-nguansak Thanapornpoonpong and Suchada Vearasilp..

...................................................187

Podjanee Sangmanee Ampan Bhromsiri and Hirotoshi Tamura....................................................197

...............................................


Uttaradit Province

JOURNAL OF AGRICULTUREA Technical Journal of Faculty of Agriculture, Chiang Mai University

ISSN 0857-0841

ÇÒÃÊÒÃà¡ÉµÃjournal.agri.cmu.ac.th/pdf/j00113_c00000.pdf(รวมบทค ดย...

Documents